การเรยกขวญ

พธกรรม “เฮยกขวญ” หรอเรยกขวญตามความเชอของหมอเมองเชอวา ในรางกายของ

คนเราประกอบดวยธาตทง 4 คอ ดน นา ลม ไฟ กอตวกนขนมาเปนรปรางทประกอบดวยอาการ 32 เปน

อวยวะตาง ๆ ของรางกายและเชอวาจะม “ขวญ” หรอจตเขามาเปนสวนคอยควบคมการดารงอยของรางกาย

เชน ขวญแขง, ขวญขา, ขวญตา, ขวญห, ขวญใจ, ขวญคอ ซงขวญของสวนตาง ๆ กอใหเกดความสมพนธกน

ทงรางกายและจต หรอขวญซงหากสวนใดสวนหนงไดรบการกระทบกระเทอนกจะสงผลใหอกสวนไดรบ

ผลกระทบไปพรอม ๆ กน อาทเชน เมอรางกายไดรบความกระทบกระเทอนบาดเจบขนมากยอมสงผลให

จตใจไดรบผลดงกลาวตามกน ดงนน เมอรางกายและจตใจไดรบความกระทบกระเทอนกยอมจะมแนวทาง

ในการแกไขหรอการเสรมสรางใหทงสองสวนกลบคนสสภาพปกต ซงการรกษาทางกายนนจะมงเนนการ

รกษาโดยการใชยาสมนไพรและกระบวนการรกษาอนทเนนวธการรกษาแตเพยงภายนอก แตทางดานจตใจ

นอกจากการใหกาลงใจแลวกระบวนการ “เรยกขวญ / สขวญ ” ถอเปนอกแนวทางหนงทหมอเมองไดมการ

นามาใชในการรกษาเพอการเสรมสรางสภาพจตใจใหคนสสภาพปกต ดงนน ประวตความเปนมาของการ

เรยกขวญและการสขวญตามความคดเหนของหมอเมองเชอวา การเรยกขวญและการสขวญมประวตความ

เปนมาสบเนองมาจากสาเหตการเจบปวยของคนเราโดยเฉพาะการเจบปวยทเกยวของกบจตใจซงจาเปนตอง

หาแนวทางในการรกษา ซงกระบวนการเรยกขวญ / สขวญ ถอเปนอกแนวทางหนงทไดมการถอปฏบตสบ

ตอ ๆ กนมาจากรนสรน

ตามความเชอของหมอเมองเชอวา ขวญจะมาอยกบเนอกบตวของเรา ซงหากทกวนนถาคนเราไมม

ขวญกจะไมสามารถมชวตอยได ดงนน เมอมอาการเจบปวยทเกยวของกบขวญจงตองทาการเรยกขวญและส

ขวญ เพอทจะชวยใหอาการเหลานนหายเปนปกต ถอไดวาการเรยกขวญ / สขวญกคลายกบเปนการชะโลม

จตใจหรอปลอบใจเพอใหจตใจดขน ดงไดกลาวไววาคนเราม 32 ขวญ เมอเกดอาการเจบปวยตามความเชอ

ของหมอเมองเชอวา อาการเหลานนมกจะเกดจากขวญใดขวญหนงไดหายไปไมอยกบเนอกบตว กอใหเกด

ความไมสบายกายไมสบายใจ เชน เกดจากการตกใจ เกดจากการประสบอบตเหตจนทาใหเกดอาการเจบปวย

ซงอาการเจบปวยเหลานถอเปนอาการเจบปวยททราบสาเหตทชดเจนจงทาการเรยกขวญ / สขวญไดโดยไม

ตองทาพธการทเรยกวา “บนขวญ” ซงพธการบนขวญจะกระทาเมอไมทราบสาเหตหรอเมอเราไมทราบวา

อาการเหลานนเกดจากขวญหายไปหรอไมจงไดมการบนขวญ โดยกลาวคาโวหารหรอคาออนวอนใหอาการ

เจบปวยหายภายใน 3 วน 7 วน ซงขนตอนการบนขวญจะบนกบตวผปวยเอง

ดงนนแสดงวาพธการเรยกขวญ / สขวญนเกดขนมาเนองจากคนเรามขวญเมอขวญหายไปทาใหเกด

อาการเจบปวย จงตองมการเรยกขวญ / สขวญ ยกตวอยางเชน เมอตวเราเองไปพบเจอกบสงททาใหตกใจก

มกจะอทานวา “ขวญมา ขวญมา” ดงนน วตถประสงคของการเรยกขวญ / สขวญกเพอใหเกดความสขสบาย

ทงกายและใจ รวมทงเพอใหอาการเจบปวยเปนทอยหายเปนปกต

ประเภทของการเรยกขวญ

พธกรรมเรยกขวญสามารถแบงออกตามลกษณะของการประกอบพธได 5 ลกษณะ ดงน

(1) การเรยกขวญคนปวย เปนพธกรรมททาเพอเปนการรกษาสภาพทางดานจตใจของผปวยโดยท

ไมตองทาการตรวจสอบหาสาเหตของการเจบปวยแตอยางไร

(2) การเรยกขวญหยบขาว เปนพธกรรมททาเพอตรวจสอบขวญผปวยมาอยกบเนอกบตวหรอไม

(3) การเรยกขวญตงไข เปนพธกรรมททาเพอการเสยงทายหาสาเหตของการเจบปวยทเกยวกบขวญ

(4) การเรยกขวญปกเทยน เปนพธกรรมททาเพอการเสยงทายและตรวจสอบอาการเจบปวยเพอให

ทราบถงสาเหตของการเจบปวยวาเกดจากสาเหตอะไร

(5) การเรยกขวญเขารางหรอการเรยกขวญลงราง เปนพธกรรมทมกจะใชกบผปวยทมอาการหนก

เปนพธกรรมททาเพอวตถประสงคในการตรวจสอบหาสาเหตของการเจบปวยอยางละเอยด

1.1 การเรยกขวญคนปวย

(1) ประวตความเปนมาของการเรยกขวญคนปวย

การเรยกขวญคนปวยนนมสาเหตมาจากการเจบปวยในลกษณะตาง ๆ จนทาใหขวญไมอยกบเนอ

กนตวมอาการเบออาหาร เศราซม นอนไมหลบสามวนดสวนไข หรอผปวยทประสบอบตเหตตกตนไม ตก

รถ รถชนจนทาใหไดรบบาดเจบ ซงภาวการณเจบปวยเหลานไดทาใหขวญใดขวญหนงในรางกายของผปวย

หนออกจากราง จงตองไดรบการรกษาดวยวธการเรยกขวญ ซงการประกอบพธกรรมเรยกขวญคนปวยไม

จาเปนตองทาการเสยงทายหาสาเหตแตอยางไร เพราะการเรยกขวญคนปวยสวนใหญจะทราบสาเหตของ

ผปวยอยแลว เปนตน

(2) ขนตอนและวธการเรยกขวญคนปวย

เมอสมาชกภายในครอบครวประสบอบตเหตหรอมอาการเจบปวยญาตกเชญหมอผทาหนาท

ประกอบพธกรรมการเรยกขวญมาประกอบพธ โดยหมอผประกอบพธกรรมจะแจงใหญาตไดเตรยมบายส

หรอชฎาขวญ 3 ยอด ม 6 กาบ ในชฎาขวญ 3 ยอด ประกอบดวย ดอกไม ของหอม และอปกรณในการแกบน

ซงประกอบดวย ไกตม 1 ตว ไข 1 ฟอง เหลา 1 แกว นา 1 แกว กลวย 1 ลก ขาวสก 1 ปน ขาวตม ขนม เมยง

บหร ของสม ของหวาน หมาก เทยน 3 เลม ใสตรงยอดทง 3 ยอด ดายสายสญจน 5, 7, 9 เลม เสอผาของ

ผปวย นาสมปวย 1 แกว สาหรบการสงเคราะห ปดเคราะห ปดภย และจดเตรยมขนครซงจะแบงออกเปน 2

ลกษณะ คอ ขน 8 และขน 16 ดงน ขน 16 จะประกอบดวย สวยหมาก 8 สวยพล 8 สวยดอกสวยเทยน 8

หมาก 8 ขด ผาขาว ผาแดง เทยนคบาท เทยนคเฟอง เบยพนสาม หมากพนสาม ซงเครองใสขนครตาง ๆ

เหลาน ญาตผปวยจะเปนผจดเตรยมรวามแลวเรยกวาขน 16 ซงจะตองใสวตถ (เงน) 36 บาท

สวนขน 4 ประกอบดวย สวยหมาก 4 สวย สวยป 4 สวย หมาก 4 ขด หมากหว พลมด และอน ๆ

คลายคลงกบขน 16 แตจะลดจานวนใหเหลอเพยง 4 อยาง ซงทงหมดรวามเรยกวาขน 8 ซงจะตองใสวตถ

(เงน) 15 บาท เมอเตรยมเครองชฎาขวญและเครองขนครเสรจเรยบรอยแลว หมอผประกอบพธกรรมการ

เรยกขวญจะทาการประกอบพธกรรมดงกลาวโดยจะเรมจากการกลาวคาโวหารหรอบทสวดในการเรยกขวญ

ดงน

“อะชะโส อะชะไชโย อะชะในวนนกเปนวนด เปนวนศรใสเชยงคาน มทงเครองอะรงการเสอผา

ตกแตงไวถานานา มทงชนและปลา มพวงมาลาดอกไม ฝงเงนคามบอไร เจาหากเกดมาด ลกลาภรอน

รกขะณะถวนเลาเลง บสมเพงเพาและเจา หากเกดมายากเลาหนกหนา ทรงคาพระดาเมนมาก สบเดอนหาก

บวระมวนเจาจงประสต บางพองเกดเปนหดเปนเปา เนอบเลาเรยนเกลยงสงตาพาเหมอนกนสงตาขาวดาม

หลายหลาก อนถกลกษณะกหายากมแควนหยอย อายเจายงบอพอรอยบพอพนเถงหกสงเถงสงขารหวหงอก

ตาเบนหมอกจกขญาณเทาเทยวสงสารหลายกานด เจาเกดมารวมศาสนา พระแตงตงวา อรมโคญาณกบผาเส

รฐ บเบนทเกดแหงสพญตามอดรโขเลยบแขะของขง กบยงเหลอกวาชมพเรา ฝงเทวดาเขาเลงดชแหง พระยา

อนทรจงใชเทวบตรลงมาเวยนเอาชอแหงตนบญใสหลายเงนไวถาฝงใจหยาบชาสาหดเอาหนงหมามาจดซอ

ไวคหญงชาย เหตนนเราควรกระทาบญหลายมามาก บควรดเรยกยากแทเลา เพราะอายเจาบพอรอยพอพน บ

พอเบนอนชนฟา ขวญเจาจะไปนงขอยหนาสเมองผ จงหอคนมาดดงเกา หอเจาไดเวนทานแลวทานเลาบญ

นกกวาบญเกาหลาย หอเจาเวนเสยยงอบายทงส หอเจามาอยเรอนมงคล หอเจาสบแทนตระกลเผาพนธวงศ

พอแม ขวญเจาอยาไปลาเลนยงดง ขวญเจาอยาไปหลงเสยยงแมนาแถมปลา ขวญเจาอยางไปอยยงทงยงนา

กลางปา อยาไปอยจนนาคาแถมหม ครฑหากหลายเหลอ ขวญเจาอยาไปพงเมอเมองไว ตอยาคองหน จงคน

มาพนโดยรบ มงคะละทบดต ขวญเจาอยางไปสวดลาเมองผตางดาว ขวญเจาอยาไปเมองทานทาวไอยศวร

ขวญเจาอยาไปอยสขสรวนมวนเลน ทเถอนถายานนาวงคหา ขวญจกขตาทงค ขวญดงจมกจงมาอยกบดง

(จมก) ดมดอกไม ขวญหเจาจงมาอยหไวฟงธรรม หอมาทงขวญแขนลาบองแกว หอมาทงขวญแอวแควและ

อกกลม หอมาทงขวญถานานมทงค ขวญทองอยาอดดวยคากน ขวญแคงหอไดอดเตยวดนหมนยาย ขวญตน

เจาอยาแอวฝายลลา สามสบสองขวญเจาจงมาดงเกาเตอะเนอ ขวญเฮยขวญหวเขาอยาคอนหอมาทงขวญตน

นอนสาด หอมาทงขวญปากทเจาเคยฟจาหวาน หอมาทงขวญนวนางนวกอยแมมอ หอมาทงขวญสายดอ

ขวญควขวญสบนวอยตน ขวญเจาอยาไปบนแอวผาลลา สามสบสองขวญเจาอยาไปแกมเถอนชางกนขว

ขวญเจาอยาไปแกมนางณออกคาง ขวญเจาอยาไปอยทบางโอราทกวงไมใหญ ขวญเจาอยาไปอยทแมไกสอง

หงอน ขวญเจาอยาไปละอองตาตอย ขวญเจาอยาไปเลนหมากรกหนอยและหมากสกา จงนางเทวดาเขาแกว

ขวญเจาอยาไปเสวยแลวจมนายพาน ขวญเจาอยาไปหลงเสยดงคาทสลอกหวย ทรงคาวกนกลวย ทปาไมบม

คน ขวญเจาไปเววนเสยยงกางปาไมแกมผ ขวญเจาอยาไปไปอยจมเศรษฐและชางหมอ ขวญเจาอยาไปแกม

ไมออและไมเลา ขวญเจาอยาไปเมองจอมเขาไกลาส ขวญเจาอยาไปอยอากาศกลางหาว ขวญเจาอยาไปอย

กลางเดอนดาวยงฟา ขวญเจาจงหออวายหนาคนมา เนอขวญเนอ ขวญเจาอยาไปอยทศาลาหลสงเกาหอง

ขวญเจาอยาไปอยทฟารองแผนดนสด ขวญเจาอยาไปอยทสมทรหลวงและคงคาใหญกวาง ขวญเจาอยาไปอย

ในทองชางเอราวนเนอเจา ขวญทวารจงมาอยทวารทงเกา ขวญเจาอยาไปอยเมองยาเฒาดอกซอนมาร ขวญ

เจาอยาไปอยจมรนและยงยงผา ขวญเจาอยาไปอยทานาและทางหลง ขวญเจาอยาไปชมดวงดอกไมทดานฮอ

เทอกแกว ขวญเจาอยาไปอยกบแมลงและนกแอนเหวน ขวญเจาอยาไปอยจมนกเขาคและนกเขาทอง ขวญ

เจาอยาไปอยหมอกเกยวจอยวอย ขวญเจาอยาไปอยจมแมนกจารอยและเขาตกาแก ขวญอยาไปอยจมนกแล

ขางปากเปนคาคน ขวญเจาอยาไปอยจมแมนกเอยงดางและถวดา ขวญเจาอยาไปอยจมหงษคคาและไกเถอน

ขวญเจาอยาไปเปนเพอนมะนาวรพลทนนนาเบนทแฝงไผเลนแหงพญาธร สามสบสองขวญเจาจงมามา

เรยบรอย ขวญเจาอยาไปอยทพระยอดสรอยเมองไกล ทแมตาไหลตาคาลมนา ขวญเจาอยาไปอยเถอนคาคร

ในดงรเทคทอง โขงเขตหองเมองอดรโข ขวญเจาอยาไปมวเมาอยโขงชมพยาวยานกวาง ขวญอยาไปอยทา

ทางขะโนมา ขวญเจาอยาไปเปนเพอนพญาอยในเรองนาค ขวญเจาอยาไปฝากฟากหกสวรรค ขวญเจาอยาไป

สงวนมวนเลน ชอยในเทศทองโขงเขตหองเมองไกล ขวญเจาอยาไปรองราไหอยวอย ๆ ขวญตนรอยกหอมา

อยเนอ ขวญตดเสอผากหอมาอยตว ขวญหวกหอมาอยงามแง ขวญแหลกหอมาอยแหลงามงาม ขวญขากหอ

มาอยขาตงค ขวญหดงคางขวญแกม จงหอรบเรวพลนมาเตอมแง จงหอมาอยดงอยแกมเปนอาจน ขวญตน

นายอนทองเทยวผาย ขวญทยกยางยายกหออยทไผทมน จงอยยนยงเทยงเทาเตอะเนอ เมอเรยกขวญเสรจแลว

กใหผกมอพรอมวา ดงน

“ศรสวสด สรโยค อตตะมะโชคมากเนองนองเงนคามหลายกองบอรคาย ขาจกผกมอซายเจาไวบหอ

ขวญเจาหน จกผกหอขวญเจาอยดยงกวาเกา จกผกขวญเจาเลาไวกบตน จกผกดวยฝายมงคลอนวเศษฝายขาว

เทศอนบรสทธ ฝายอนคนมนษยหาใชอปโภค เสนฝายมนษยษะโลกหากลอแพง แมหลกผกเพกผกแสงก

หมน บสนบยาวมอง พอผะหมาน แมนจกผกชาเพลายสารกอย ผกเอางวควายขลกกพน แมนจกผกมอหอคน

หายพยาธ ดกวาเชอกชะบวงบาตรแหงพญานาค ตนชอวาวรปกขะ ฝายเสนนมอานภาพแควนวเศษ อน

ประกอบดวยสาถะเพดอนไดแตเมองตะกะศลามา ขาจกผกขวญเจาไวบหอใหลคลา ขาจกผกแขนนายเบอง

ซายไวบหอขวญเจาหน ไปอยจนผในปา บหอขวญเจาลาเดนดง บหอขวญลาหลงไปแอวเหลน บหอตนเตน

ตกใจ บหอไปอยกลางดงไพรในปาเถอน บหอไปเปนเพอนแรด ชางและเสอหม บหอขวญเจาไปอยจมผยกษ

ผเยนตวใหญ ขาจกผกขวญเจาไวหอเปนมงคล คอแขนดวงผาเสรฐ แขนขางามลาเลศเหมอนดงลอดเงนด ม

เลบยาวขวางเหมอนดงงาชางเอราวณ สพพะภยยะมรอยและพนแสนลาหรอหลงคอยพาฉบหายปลายมอเจา

เปนอาวธหาเยองรกษาตน สพพอนทราย กหรอหายพาดเหมอนดงนากลงตกจากใบบวนนแทดหล หอเจาได

อยดมฑฆาอายมนยนยาวนนยงจกม อมพธโธ รกขตต ธมโม รกขตต สงโฆ รกขตต ลมพนงมหาพนง อม

สวาหะ” หลงจากผกมอซายเสรจใหผกมอขวาอก แลวกลาวดงน

“อะชะในวนน กเปนวนด ศรไชยโชค วนนกเปนวนพนโทษโศกา ขาจกผกมอขวาแหงเจา จกผกมอ

ไวเลาดวยฝายอนบรสทธ เพอหอเปนมงคล หอพนจากกงวนทกสง หรอขวญเจาอยหมนยงกบตนแทดหล

หรอหมนเหมอนดงปะฐพ อนหนาไดสองแสนสหมนโยชน หอหมนเหมอนดงดอยหนหนกไดแสนโกฏสง

คะหยา หอหมนเหมอนกนทะมาทะนะสะอาดหอหมนเหมอนดงเขาแหงพระยาอนทรตาธราช หอหมนเหลอ

ขนาดเหมอนดงหนปนดกาพะระศลาแหงพระยาอนทรตาธราช หอหมนเหลอขนาดเหมอนดงเสาอนทะขน

อนฝงไวหมนบร คลาใคล หอหมนเหมอนมหนสมา อนพระสงฆเจาหากปลกไว ขาจกผกมอเจานไซ หรอ

เจาไดอยสขสบาย ปลายมอเจามหากง หรอมเดชะยงกวาดาบศรกณซย กบเจาเหยยดมไปทางใดกหอผกลว

เหมอนใจจะขาด สพพพยาธเจากหอหาย คลายจากตนตวเจาไปเสยวนนยามนสนจงจกมแทดหลเตอะ ”

ในขณะทหมอจะประกอบพธเรยกขวญตามความเชอของหมอบางรายจะทาการปดเคราะหใหผปวย

กอนประกอบพธในบางอาจารยจะทาการปดเคราะหกอนทาการปอนขาวขวญหรอชวงกลางบทสวด เมอ

เสรจแลวกทาการผกขอมอผปวย และใหพรแกผปวย

สาหรบขนตอนการสขวญหรอพธปอนขาวปอนนาปอนเหลาจะกระทาภายหลงการประกอบพธ

เรยกขวญเสรจโดยจะปอนเปนคา ๆ ใสในฝามอของผปวยหลงจากปอนขาวปอนนาเสรจผปวยกจะนาขาว

นนไปใสไวใน “กวกขาว” ทเตรยมไวในชฎาขวญ หลงจากนนหมอผประกอบพธกรรมกจะทาการผกขอมอ

แกผปวยถอเปนอนเสรจพธเรยกขวญผปวย

หลงจากเสรจพธทงหมดกจะนาชฎาขวญ เสอผาของผปวยขวญวางไวตรงเหนอทนอนของผปวย 3

วน 7 วน และนาขาวทปอนขวญทอยในผามอหรออยใน “กวกขาว” ใหนาไปฝากกบปดายาดา (เตาไฟหมอ

นงไหขาว) โดยใหกลาวคาโวหารดงน “บดนขาพเจาจะไดเอาขาวขวญทมาอยกบเจาของเหลานมาฝากกบป

ดา ยาดา ใหไดปกปกรกษาและขอใหหายจากการเจบปวยสวนของเศษของเหลอเหลานจะขอนาไปกนเสย ”

หลงจากนนจงสามารถนาเอาเครองบชาตาง ๆ มารบประทานได

(3) องคประกอบ/เงอนไข/ปจจยทจะตองปฏบต

- การจดเตรยมเครองชฎาขวญจะตองใหครบตามจานวนทหมอผประกอบพธกรรมกาหนดให

- หมอผประกอบพธกรรมจะตองกลาวคาโวหารใหครบตามบทและวรรคของการเรยกขวญ

1.2 การเรยกขวญหยบขาว

(1) ประวตความเปนมาของการเรยกหยบขาว

การเรยกขวญหยบขาว เปนพธกรรมทมกจะทาเพอเปนการเสยงทายหาสาเหตของการเจบปวย ซง

อาการของผปวยทจะตองไดรบการรกษาดวยพธกรรมเรยกขวญหยบขาวสวนใหญจะมอาการเจบปวยโดย

ไมทราบสาเหต เชน เมอรอยขวญไมอยกบเนอกบตว มอาการเบออาหาร เศราซม นอนไมหลบ สามวนด ส

วนไข ซงอาการเจบปวยเหลานตามความเชอของหมอเมองเชอวา ขวญของผปวยไดถกกกขงโดยผสาง

นางไม หรอไดไปตกหลนอย ณ ทใดทหนงและกลบคนสรางไมได จงทาใหเจาของขวญมอาการเจบปวย

ดงนนจงตองทาการเรยกขวญหยบขาวเพอตรวจสอบวาขวญนนไดเขามาอยในรางของผปวยครบหรอไม ซง

หมอผประกอบพธจะทาการเสยงและตรวจสอบโดยการทานายจากเมลดขาวเปลอกทผปวยหยบขนมาแตละ

ครง ซงหากผปวยหยบขาวขนมาแลวครบคภายใน 1-2 รอบของการกลาวบทสวดออนวอนของหมอผ

ประกอบพธกรรม กถอวาขวญของผปวยไดกลบมาอยกบรางของผปวยแลว แตถาหากผปวยหยบขาวขน

มาแลวไมครบคกถอวาขวญของผปวยยงมาไมครบจะตองทาพธเรยกขวญใหกลบคนสรางตอจนกวาขวญ

นนจะมาครบทง 32 ขวญ

(2) ขนตอนและวธการเรยกขวญหยบขาว

ขนตอนแรกของการเรยกขวญหยบขาวคอ การจดเตรยมวสดอปกรณ เชน บายสหรอชฎาขวญ 3

ยอด ม 6 กาบ ในชฎาขวญ 3 ยอด ประกอบดวย ดอกไม ของหอม และอปกรณในการแกบน เชน ไกตม 1 ตว

ไข 1 ฟอง เหลา 1 แกว นา 1 แกว กลวย 1 ลก ขาวสก 1 ปน ขาวตม ขนม ขาวปลาอาหาร เมยง บหร ของสม

ของหวาน หมาก เทยน 3 เลม ใสตรงยอดทง 3 ยอด ดายสายสญจน 5, 7, 9 เลม เสอผาของผปวย นาสมปอย

1 แกว สาหรบการสงเคราะห ปดเคราะห ปดภย ขาวเปลอก 1 ถวย

สาหรบขนครจะแบงออกเปน 2 ลกษณะ คอ ขน 8 และขน 16 ดงน ขน 16 จะประกอบดวย สวย

หมาก 8 สวยพล 8 สวยดอก 8 สวยเทยน 8 หมาก 8 ขด ผาขาว ผาแดง เทยนคบาท เทยนคเฟอง เบยพนสาม

หมากพนสามม ซงเครองใสขนครตาง ๆ เหลาน ญาตผปวยจะเปนผจดเตรยมรวมแลวเรยกวาขน 16 ซง

จะตองใสวตถ (เงน) 36 บาท

สวนขน 8 ประกอบดวย สวยหมาก 4 สวย สวยพล 4 สวย หมาก 4 ขด หมากหว พลมด และอน ๆ

คลายคลงกบขน 16 แตจะลดจานวนใหเหลอเพยง 4 อยาง ซงทงหมดรวมเรยกวาขน 8 ซงจะตองใสวตถ

(เงน) 15 บาท เมอเตรยมเครองชฎาขวญและอปกรณทใชในการเสยงทายพรอมเครองขนครเสรจเรยบรอย

หมอผประกอบพธกรรมกจะทาการประกอบพธกรรมตามลาดบขนตอน

โดยหมอผประกอบพธกรรมจะเรมจากการยกขนคร เพอทาการระลกถงคณของครบาอาจารยกอน

หลงจากนนกจะใหผปวยมานงและประเคนชฎาขวญแกหมอ เมอหมอรบชฎาขวญแลวจงทาการสวดออน

วอนโดยการคาโวหารดงน

“สาธ สาธปดสะน ครบาอาจารยเจาตงมวลบดนหมายม (ระบชอผปวย) กมาอาบองคทะรงคพยาธ

ไขหอฮหอหาย จงตกแตงแปงยงขอบขนมตงบผาลางขาวตอกดอกไมลาเตยน เตยนนอยสก เลมบาทเพยงก

หมากปสสวยสขดสกอมสรอยสไหมผาขาวผาแดง วตถเครองหนง ขาวสารถวยหนงขาวเปลอกถอยหนง

เหลาหาฮอยมาแปงขอบแปงขน ขาขออนเจนปดสะนครบาอาจารยเจาตงมวลเปนตนตนวา ครเกา ครปลาย

ครลก ครนง ครสง ครสอน ครไปกอนหนาตามหลง ครไปปางซายปางขวา ครกะตามงกะระกาอนเฮยกเขา

ฮองขวญแมนวา 32 ขวญ ตงมวลไปตก เสยในดงหลวงในปาไปอยตานาและวงผาไปอยยงตงและนาขาวกลา

กหอมาแมนไปอยวนตกและวนออกคอกใตหนเหนอ ขาขออนเจนปดสะนครบาอาจารยเจาไปเฮยกฮองหอ

มาพราพรอมบะระมวลหอไดมาพรอมเสยงกขวญแตดหลเตอะ ”

“อมสทธกาล กาลานะสมะหานะกะระกรตสะมาโมกขาสทธมะมะวอระถะกายะศรรตตง อะต

ระสมภาเนถะปญญานะโมพทธายะ ทะสะปะสทธ อะจะโสอะจะในวนนกเปนวนดสลวนโจก เปนวนอตะ

มะโจกหมดสดใสเปนวนไตรโปรดยง ลอเรองใสงามบอเศราปนองตงหลายบอจารตผดขดของยงหอแปง

จางแสงดอาจดวราชเปงนกหนาขอเจนขวญเจามาสมสหออยกบตนอยาไปเมาวนตกยากเครองยอง

หลากหลายพนจวนจบมนจะจอนอยาแลออนมอาวรอนกวนกราชเพอหอมาอยกระวานรบเตนมาเปนมงคล

อนใหญสนกใจสารมารถภะสะกาล จงจดถบอฮตบดบงเครองครววางหลากชามพราพรอมมากนกหนา ขวญ

ใดบอมาขากจกเฮอกหอมาพรอมเสยงแมนวา 32 ขวญแหงเจาไปตกอยปาไมดงตนใหญกวางเปนเปอนแรด

รางเสอหม แกมนางนอยยงตนไมกหอมาแมนวา 32 ขวญแหงเจาไปเซาะไซตวยปเผงเอาเกสรตดอกคณออน

กหอแมนวา 32 ขวญแหงเจาไปปายกบเปรตหนายก สเมองนาค กหอมาแมนวา 32 ขวญเจา ไปรองเรอแปอย

ยงสมทร กงคาใหญกวางตานากหอมาแมนวา 32 ขวญแหงเจาไปอยในอะกนนกาฟากฟาแหลงหลาเมอง

สวรรคกหอมาแมนวา 32 ขวญแหงเจาไปอยปนเสาสะตะบน 7 ยอดตแกวจอดเหลองงามเหยยววาจอยราง

ขาวสารโลบวดดอกปานควบานซอนสรอย มตงดอกจงกอนอบลบานเบงสรอยขวญจนจอยอยาหลงไหลอยา

ไปเนอขวญเจาบอประเสรฐเหมอนจมปโลสาสารคนเฮานหนาดกนตานรงวนขนนงนอนยนใครคาบนนเปน

อตะมะจาตเจยงคานเปนกาลอนวเศษเหตนนเจาอยางละคาบไวเศราหนบอดละเจาเหตวาไดกบเกาสาสารเจา

อยางปงวางลลาเจยนจากเจาเกดมาเปนคนนยากนกหนาหยอนกาผาถะนาบอไดมาจอมแกวตงสามหมน 32

ขวญแหงเจาหอมาอยกนอยตานเตอะเจาอยาวาจกรองหลาหนายตนตวหนจากตนเจาไปไกลขาขอ 32 ขวญ

แหงเจาอยาไปสนกเมองสวรรคมวนเลนกบหมแมยกษผเยนตามอย ตงขวญเจาอยาไปหลงไพรวงอยยงวนวง

ยานนาเปนเปอนกงและปปลาขวญเจาอยาไปอยยงนาและบวกนาขวญเจาอยาไปอยยงเถอนถาเปนเปอนง

และฮงคาว ขวญเจาอยาไปเยนหนาวอยขอบฟาจกรวาลอนเปนตเจยกจานไปดวยเปรตจงหอมาอยฮองตอ

งแตดเมองคนควญเจาอยาไปเมาวนอยตางคลายหอปากนยกยายหยางเขามาหาตวตนสะปะอนตรายหอหาย

จากเจาหออายเจายนยาวปอรอยซาวขอบขาวจงหอมสกเตยงเตาทคากอนเตอะ ”

“ตองตะตงสากาโยอนวา 32 ขวญแหงเจาอะกะใสยงจงจกเขามาตถะหจงมาตงอยในกาเยในตนตว

แหงเจาปะรพระสยยะอนวา 32 ขวญแหงเจาจงจดมนยงพรกขาปดตงยงขาวนาโภชนาอาหารอนปดตามารดา

ปอแมแหงเจาหากแปงสะบอกขาวมาหาแปงสดามาสหอ 32 ขวญแหงเจามากนตกอยาง อยาลอหอมากนต

คออยาเวนแดเตอะขวญเหย สมสนทถอยจวนผขาตงหลายกหาตกแตงไวบอระมวนมตงดอกตวงบผามตงผา

กาสาสะโบกฝนปกกวางแหบใยคานแตงไวแลวหลายประการมตกอนมาสรางมตงดอกสะลดสะแหง แกว

ดวงใสมตงสรานสะเตยงซอนเกยงกาบจอนมะณวนมตงจาปาจาปมะลราจานตอนกาปองเกยงพาสะบนงา

ดอกสอนหอมออนออยกะนาดมตงดอกเกดสนาจนมนตงถอยสะปะถะมาตงไวเปนถอยวอนมะโนจารสตด

หมากไวเปนขดมตงกคาและหมากแลบสเสยดสกหอมพราพรอมหากมเครองงามมตงขาวตมและขาวนม

กนเครองสะปะถะกากนมตงตกอนมตงปลายาและปลาสาขาจกบาเอาขวญเจามามากอนเตอะ ”

“ตองตะตงสากาโยอนวา 32 ขวญแหงเจาจงจดมาอยเฮยนหลงหลวงเกาหองตขาฮองขอถกตอง

หวใจ 32 ขวญแหงเจาจกมาเสวยพละนานาตปตามารดาแหงเจาหอเจาไดพาบแปยงขาสกศตรอยาไดมาใกล

ตงพยาธไขโลกามาเตอะ ขวญเหย อนวาขวญแหงเจาไปอยหนแหงหองตฟาเสยงแผนพระพทธาอนหนาสะค

ยาวาไดแสนสนโกศกจกตงกาโยดแกววบรณขาขอขวญแหงเจาปกปอกกนมากอนเตอะขวญเหย อนวา 32

ขวญแหงเจาอยาไปอยอมเตวบตรอนรกษาไมนะโคธาเถอนถอง ผขา เฮยกฮองแลวจงมามา 32 ขวญแหงเจา

อยาไปอยจมเตวดาสองจนฟาตงกลมขวญเจาอยาไปตกจมอยยงจนมหาพรหมตงเกา 32 ขวญแหงเจาผขา

เฮยกฮองจงมามา กนขวญเจาอยาไปอยยงสวรรคจมกมพนธครฑนาคตาใตขวญเจาอยาไดไปอยยงเมองไอ

สวนอะสะรบตาวใดกจงรบไดเรวมาขวญเจาอยาไปอยยงเกาะลงกาตนาแมมหาสมทรกงคายาวยานยานกวาง

กจงมามาสงเสพสรางจนจม บานขวญเจาอยาไดไปอยยงอะมะละโกยาน ตพระสพปญญเจาบอจางบอเปนต

พระเจาสรางสาสนาขวญเจาอยาไปอยยงตบวเตหาตอะระหตตะบอมพญาเฉลยวฉลาดตแหงดอนทราย

หนตบนนบอเตาจมปเหลาขวญเจาจะไปอยปะเตดตองหนแหงหองเมองอคระคดพระสพปญญเจาบอไปเกด

บอประเสรฐเตาหอเฮอนเฮาและขวญเจาอยางไปอยหนเขาสะตะพนเจดเลมขวญเจาอยาไปอยยงเกาหมากจม

ป แดงเคมตนนบอใจเปนเมองคนขวญเจาอยาไปเตวหนอยาไปจมมะนาดรปนหนวยนอยขวญเจาอยาไปอย

ปาตองกนตองกลวยตปาไมหนมะพานขวญอยาไปหลกเจยกจานสนกยนดกบหมกนนอนไผกวางปอวา 32

ขวญแหงเจาจงปกปอกคนมาตง 32 ขวญแหงเจาขาจงเฮยกฮองจงมามาขวญเฮย ”

เมอหมอผประกอบพธกรรมกลาวจบ 1 บทแรกแลว กจะใหผปวยหยบขาวเปลอกจากถวยขนมา

หนงหยบมอและหมอกจะจบคเมลดขาว หากครบคกจะนาเมลดขาวเหลานนใสไวใน “กวกขาว” ในชฎา

ขวญแลวจงเรมสวดบทตอไปหากสวดจบบทท 2 แลวหากผปวยหยบขาวขนมาแลวครบคอกกเสยงทายวา

ขวญของผปวยไดมาอยกบเนอกบตวของผปวยแลว แตถาหากสวดจบทกบทขวญยงไมมาหมอผประกอบพธ

กจะใหผปวยนงเปลยนทศ หากเปลยนครบทกทศแลวขวญยงไมมาอกกจะเปลยนวนใหมและถายงไมมาอก

หมอกจะแนะนาใหเปลยนหมอทจะมาประกอบพธกรรมคนใหมจนกวาขวญผปวยจะกลบคนรางของผปวย

จนครบ 32 ขวญ

ภายหลงจากทาการเรยกขวญผปวยเสรจและขวญมาครบทง 32 ขวญแลว หมอผประกอบพธกรรมก

จะทาการสขวญหรอเลยงขวญดวยการปอนขาวปอนนาโภชนาอาหาร และผกขอมอแกผปวย

(3) องคประกอบ/เงอนไข/ปจจยทจะตองปฏบต คอ จะตองจดเตรยมเครองบชาขวญและเครองบชา

ครใหครบถวน ตามกาหนดไว

1.3 การเรยกขวญปกเทยน

(1) ประวตความเปนมาของการเรยกขวญปกเทยน

ไมปรากฏหลกฐานเอกสารอางองทเกยวของกบประวตความเปนมาหรอเรองเลาตาง ๆ ของ

พธกรรม”เฮยกขวญปกเตยน” (เรยกขวญปกเทยน) ทชดเจน แตตามความเชอของหมอเมองเชอวา ในรางกาย

ของคนเราประกอบดวยธาตทง 4 คอ ดน นา ลม ไฟ กอตวกนขนมาเปนรปรางทประกอบดวยอาการ 32 เปน

อวยวะตาง ๆ ของรางกาย และเชอวาจะม “ขวญ” หรอจต เขามาเปนสวนคอยควบคมการดารงอยของรางกาย

เชน ขวญแขง, ขวญขา, ขวญตา, ขวญห, ขวญหว, ขวญมอ ซอขวญของสวนตาง ๆ กอใหเกดความสมพนธ

กนทงรางกายและจตหรอขวญ ซงหากสวนใดสวนหนงไดรบการกระทบกระเทอนกจะสงผลใหอกสวน

ไดรบผลกระทบไปพรอม ๆ กน อาทเชน เมอรางกายไดรบความกระทบกระเทอนบาดเจบขนมากยอมสงผล

ใหจตใจไดรบผลดงกลาวตามกน ดงนน เมอรางกายและจตใจไดรบความกระทบกระเทอนกจะมแนวทางใน

การแกไขหรอการเสรมสรางใหทงสองสวนกลบคนสสภาพปกต แตอาการเจบปวยบางอาการทไมสามารถ

จะระบสาเหตของอาการเจบเหลานนได จงตองมการเสยงทายเพอตรวจสอบหาสาเหตและหาแนวทางใน

การแกไขใหถกตองตามเหตปจจยททาใหเกดอาการเจบปวย ซงการประกอบพธกรรมเสยงทายเพอ

ตรวจสอบหาสาเหตจะกระทาไดหลายวธแตพธกรรมเสยงทายทสามรถตรวจสอบไดละเอยดและมความ

ชดเจนตามความเชอของหมอเมอง เชน พธกรรมเรยกขวญปกเทยน พธกรรมเรยกขวญลงราง ซงทงสอง

พธกรรมถอเปนพธกรรมทมกจะใชเพอการเสยงทายตรวจสอบหาสาเหตของอาการเจบทเปนอย

(2) ขนตอนและวธการเรยกขวญปกเทยน

ขนตอนการเรยกขวญปกเทยน เปนวธการเรยกขวญเพอเสยงทายและตรวจสอบอาการเจบปวยอยาง

ละเอยดโดยจะมลาดบขนตอนการเสยงทาย ดงน

ขนตอนแรกคอ การจดเตรยมวสดอปกรณ เชน บายสหรอชฎาขวญ 3 ยอด ม 6 กาบ ในชฎาขวญ 3

ยอด ประกอบดวย ดอกไม ของหอม และอปกรณในการแกบน เชน ไกตม 1 ตว ไข 1 ฟอง เหลา 1 แกว นา 1

แกว กลวย 1 ลก ขาวสก 1 ปน ขาวตม ขนม ขาวปลาอาหาร เมยง บหร ของสม ของหวาน เหลายาปลาปง

หมาก เทยน 3 เลม ใสตรงยอดทง 3 ยอด ดายสายสญจน 5, 7, 9 เลม เสอผาของผปวย นาสมปอย 1 แกว

สาหรบการสงเคราะห ปดเคราะห ปดภย ขาวสาร 1 ถวย ขาวเปลอก 1 ถวย เทยนเลมบาท 1 เลม

สาหรบขนครจะแบงออกเปน 2 ลกษณะ คอ ขน 8 และขน 16 ดงน ขน 16 จะประกอบดวย สวย

หมาก 8 สวยพล 8 สวยดอกสวยเทยน 8 หมาก 8 ขด ผาขาว ผาแดง เทยนคบาท เทยนคเฟอง เบยพนสาม

หมากพนสาม ซงเครองใสขนครตาง ๆ เหลาน ญาตผปวยจะเปนผจดเตรยมรวมแลวเรยกวาขน 16 ซงจะตอง

ใสวตถ (เงน) 36 บาท

สวนขน 8 ประกอบดวย สวยหมาก 4 สวย สวยพล 4 สวย หมาก 4 ขด หมากหว พลมด และอน ๆ

คลายคลงกบขน 16 แตจะลดจานวนใหเหลอเพยง 4 อยางซงทงหมดรวมเรยกวาขน 8 ซงจะตองใสวตถะ

(เงน) 15 บาท เมอเตรยมเครองชฎาขวญและอปกรณทใชในการเสยงทายพรอมเครองขนครเสรจเรยบรอย

หมอผประกอบพธกรรมการเฮยกขวญปกเทยนกจะทาการประกอบพธกรรมตามลาดบขนตอน

ลาดบตอไปหมอผประกอบพธจะนาถวยขาวเปลอกมาอธษฐานตอครบาอาจารยและสงศกดสทธ

แลวใหผปวยหยบขาวมาหนงหยบมอนามาวางไวในภาชนะ แลวหมอผประกอบพธจะคดเลอกเอาเมลดขาว

ออกมา 7 เมลด สวนขาวทเหลอนามาจบคและทาการเสยงทายเพอดผลของการรกษาหากเมลดขาวเศษสาม

เมลด ทายวาจะทาใหการรกษาอาการเจบปวยทเปนอยหายเรวขน แตถาหากเมลดขาวเศษหนงเมลด ทายวา

จะทาใหการรกษาอาการเจบปวยทเปนอยมโอกาสหายยาก เพราะเชอวาการทเมลดขาวเศษหนงเมลดเปนการ

บงบอกถงชะตาของผปวยนนจะเหลอนอย ดงนน ผลการรกษาอาการเจบปวยจะไดผล 50%

หลงจากนนหมอผประกอบพธกรรมจะนาเอาไมกานธปหรอไมอน ๆ ทมขนาดเทากานธปนามาวด

ขอมอของผปวยใหไดหนงขอมอ หลงจากนนจะนาไมดงกลาวมาวดจากปลายเทยนลงมาใหไดเทาขนาด

ความยาวของไมนน แลวจงใชไมดงกลาวขดรอบตนเทยนใหเปนลกษณะวงกลม หลงจากนนหมอผ

ประกอบพธกรรมจะนาขาวทงเจดเมลดทคดไว มาปกรอบตนเทยนตรงบรเวณทขดไวเมอปกเมลดขาวทง 7

เมลดเรยบรอยแลว หมอผประกอบพธกรรมจะนาถวยทบรรจขาวสารเตมถวยมาทาเครองหมายโดยการขด

เสนบนขาวสารใหเปนลกษณะกากบาทแลวจงนาเทยนทเตรยมไวมาปกจดตรงกลางถวยขาวสารบรเวณ

จดตดของเสนทขดไว (ดงรป) จากนนใหนาเสนดายสายสญจนทพนรอบศรษะของผปวยมาพวงทชฎาขวญ

และพวงมาพาดผานตามรองในถวยขาวสารทขดไว โดยกาหนดใหผานตรงเสนกลาง นอกจากนนจะมการ

กาหนดและแบงชองการทานายไว 4 ชองหลก ซงจะกาหนดใหชองทอยขางหนาของหมอผประกอบพธเปน

ชองนรก ซงจะใหสญญาลกษณโดยการใชกานไมปกไว สวนชองอน ๆ จะเปนชองทจะใหทานายตามเมลด

ขาวทตกลงในชองนน ๆ เมอเตรยมเครองและวสดอปกรณทใชในการประกอบพธกรรมเรยกขวญปกเทยน

เสรจ หมอผประกอบพธกรรมกจะเรมประกอบพธกรรมตามขนตอนตามลาดบ โดยเรมจากการกลาวคา

โวหาร และจดเทยนเพอการทานาย ซงคาโวหารหรอบทสวดในการประกอบพธเรยกขวญปกเทยน เชน คา

โวหารหรอบทสวดทใชประกอบในพธกรรมเรยกขวญปกเทยนของพอหมอสาราญ มาฟ จะประกอบดวยคา

โวหารเรยกขวญ 4 บท คาดวหารสาหรบมดมอ 2 บท คอ ซาย ขวา ดงน

“อะจะโส อะจะโย อะจะในวนนกมาเปนดเปนวนสวนใสเปนวนเปกไดเจยงคาน คสนขาขออญเชย

ครบาอาจารยเจาตงครเกาและครปลาย ตงครหายและครยงจตนจองศจงมาตะลงอยเหนอขมอนจอมขวญแหง

ผขา ในวนนจกเฮยกฮองเอาขวญของเจาเสอและเจาผาผฮอนจอวา......เขากมาตกแตงดาบายศรไวถายบสดา

ไวตอน เขากเอากาบมาชอนเปนอนรวมกนกไดเกลาจนสยอดตลอดถงเสอใหมผาใหมเขากเอาใสพรอมเสยง

มตงหมากเมยงบหร มตงจนและปลา มตงสราไหนอยพรอมตงนาออยนาตาบ ลกสมของหวานมพรอมเขาก

เอามาใส มตงไกปลายเจาเลาตวเตาแฮงเกากงาม มตงกลวยไขหวานลกนอย มตงกลวยไขตมสกด พรอมตง

แวนหวผาแปงเปยะจกหอขวญแหงเจาไดกนและแตงยอง ขาเฮยกฮองแลวจงมา มาหอมาตงขวญเกาเปนขวญ

เกศา ถดนนมากเปนขวญขวญกวแวดตา มาตงขวญหขวญตาขวญปากและขวญดงขวญมอขวญนองขวญเขา

ขวญแขงขวญศอกและขวญตน ยามเมอเจาไดยางเตยวดนไตเตามตงขวญนวโคนวจนวกลางนวนางนวกอย

ยามเมอเจาหนอนอยไดกาของตงหลาย เมอเจาไดอยสบายลาเลศ บดนเจากเลยไดมาเกดเปนพระญาตกบตน

จตใจกงวลลาบาก ขาวกบอยากนากบกน สงขารของเจากซบผอมแหงลงไปอดใจตกยากเหลอ ตายกบตาย

ซกชาต เปนกรรมวบากชาตหลงปางกอนไดกระทามาตวยตน บดนขาขอยกมอสากราบเกลาขนสเหนอหว

ขาขออญเชญเอาเทวบตรตนตนามาและเทวดาตนนนามาเกด เอากาเนดเปนคน จงมาสาแดงเขาแหงขาตงเจด

เมลดนหอไดตองตาตามตขาไดเฮยนมาเมอปางกอน ขาบฮอนหอสญหาย หอขวญเจาตงหลายไดมาบอก หอ

ขาวสะเดนออกมาจากลาเตยนเขาไปในวงเวยนขดไว ขาขอขวญเจาแกนไท จงมามากอนเตอะขวญเฮย ”

(คาถาฮยกขวญ “โอมขวญเกาหอมาโอมขวญ ขวญตาหออยขวญเจาตงหมสามสบสองขวญจงมาเตอะขวญ

นอง” ใหทองตอนสวดจบแลวเปาไปตามเสนดายหอไปหาบายศรถงคนปวย)

“สล สวสดวนนกเปนวนดเปนวนดถเกงกลาเปนวนปราบแปศตรทงหลาย ขาขอเฮยกฮองขวญเจา

คนมา แมนวาขวญเจาไดไปคาขาราวไดไปถกผดานดาวแหงหนตางใดบวาใกลไกลขอบฟาจกรวาลในดง

ดานปากวางเขาเขยว หรอวาขวญแหงเจาไดไปอยขอบฟาหนใตหนเหนอวนตกวนออก ขวญแหงเจาไดออก

จากคาบจากคงและตวตนไวหอไดโศกเศราโศกาสงบปกคนมาดงเกา หอมาอยกบเจากบจอม แมนขวญแหง

เจาไดไปสะดงตกใจหนตาหนตางไดถกผสางตายโหงเอาขวญแหงเจาไปตกตอขอกนยามเขาไดกนอยากอด

ลาบากเหลอหลาย หรอวาขวญเจาไดอยในเถอนถาตานาคงคาแกนปปาจะเขมงกรตดตนนกบใจเปนตอยต

นอนแหงเจาหรอขวญแหงเจาไดหลงไปปาไมมดเศราเขาวน ไปอยกบหมจางเอราวณตวใหญ ไปอยกบไก

เพอนตวหลาย มตงสตวมากมายบนอย มตงผอคอยอดออวอนคราง มตงเสอโครงแผวลายเหลน มตงอเหน

แลวอกกาง มตงเกงพานกวางแรดซ มนจางมาอยไมเตยกหนตางนกยงตวงามแอนฟอนมนกมาเยอะหยองยด

ฟอนราแกน มตงเหาหอมตวใหญตวมนไกลเตากาลามนกมาขวางตางไวบหอขวญเจาหนอไทไดไตเตยวไป

ขวญเจาสายใจกมาฮองราไหอยคนเดยวในไพรเขยวปากวาง ขวญเจากมาเหนจางปาเตยวลาหากนและหมบน

ดนกนหญา สตวตางหนามหลาย มตงผโพงพายลาเลนสนกมวนเตนไปมาตนนหนาเปนตนาจมจมจาหรอ

เจาปกปอกคนมากอนเตอะ ” (คาถาเฮยกขวญ “โอมขวญเกาหอมาโอมขวญ ขวญตาหออยขวญเจาตงหม

สามสบสองขวญจงมาเตอะตวญนอง ”)

“สส บดนนาขาเฮยกขวญเจามาพราพรอมแลวจเสนจตนจองค กนวาขวญแหงเจาไดไปถกผเสอวด

และเสอวากหอมา กนวาไดถกผเสอไลเสอนาขอปกปอก กนวาไดถกผเสอหวยรกษาตางนาลาธารกหอมาจน

ได ขวญเจาแกนไทจมามา กนวาไปตดเสอปดผาขาด ไปยวะยวดหนตาหนตางกหอมา กนวาขวญเจาไดถกผ

ปผยาเอาไปแลกไปขายหอผจอมปลวกและผบวกควายนอนหอไดเจบไดไขไดเมอย กนยกกนยากบหายสก

เตย ตงแตวนนไปปายหนาขากขอขวญเจาหนอหลาจงมาอยกบเนอกบตนกบตวอยกบหวกบเจามาอยกบขาว

กบของบหอหมองหมนเมยง หอมาพรอมเสยงจเสนจกานหอมาครบตงสามสบสองขวญเจานน หออายเจา

นนยนยาวไดรอยซาวขวบเขาพระวษา แตดหลเตอะ ” แลววาคาถาน “โอมขวญเกากหอมาขวญตากหออย

ขวญของเจาตงหมสามสบสองขวญเจาจงมาเนอขวญเนอ ” ใหทองตอนสวดจบแลวเปาไปตามเสนดายใหไป

หาบายศรถงคนปวย

“สลศรไซร วนนกเปนวนใสบเศรา ขาขอขวญแหงเจามาจมกลนรสดอกไมนานาตเขาเอามาปก

เสยบไวเหนอขน มตงมะลวลยมะละซอน มตงดอกใหญและดอกนอย มตงดอกสรอยเกยงผาใย มตงดอก

เกลดถวาดอกขาวสะอาด มตงดอกพทธชาดหอมดก มตงเคดเกาจมปขาวจมปาเหลองหอมออนออยเขากเอา

มายองดงามด มตงดอกสารพและเอยงผงมนจางตดอยกงไมเนอจอเหลองแดง มตงสลดและแสลง เอยงจาง

นาวตดหนาผา ดอกสะบนงาดอกนอย ดอกแงะ ดอกด ดอกเปลา เขากเอาแตงมายอง สองขางแลบบายศร หอ

ขวญเจาไดดมกลนดรสมากสะปะวาดอกไมหลายหลากจอนอน เขากเอาตาสองหนาเจาเปอวาหอขวญเจา

ไดจนเจยบาน หอสขสาราญเตยงเตา หอขวญแหงเจาหายโศกา ขาเฮยกขวญแหงเจาจงมามาเตอะขวญเฮย ”

แลววาคาถาเฮยกขวญดงน “โอมขวญเกาเจากหอมาขวญตากหออยขวญของเจาตงหมสามสบสองขวญเจาจง

มามาเนอขวญเนอ”

ใหทองตอนสวดจบแลวเปา ไปตามเสนดายใหไปหาบายศรถงคนปวย ถาหากเมลดขาวตกจากลา

เทยนหมดแลวกใหหยดตรงบทน จากนนจงทายตามลกษณะเมลดขาวทตกจากลาเทยนมาอยตามชองตาง ๆ

ซงลกษณะการทายผลจะมอย 12 ลกษณะ ดงรายละเอยด

1) เมลดขาวตรงกลางรองทขดไวนนทงสองขางหรอสขาง ทายวา ไดถกผหวย ผไร ผนา เนองจาก

ไดถมหวยหรอไดปดกนหวยทางนาไหลหรอไดลอมรวปดกนทางเดนทไดใชเดนมากอน หรอไดถมบอนา

เกาทไดขดเพอนานามากน

2) เมลดตกใสดายทงสองขางทายวาขวญไดกลบมาอยเนอกบตวจะทาใหอาการเจบปวยหายเรวขน

3) เมลดขาวเรยงกนนอกรอง 3 เมลด หรอ 4 เมลด ทายวา อาการเจบปวยจะหายยาก

4) เมลดขาวตกนอกรอง 2 เมลด ตกในรอง 1 เมลด ทายวา ถกผนาจด ผโปงทงนา ผโปงหางทอย

ในปาในดงทาใหเกดอาการเจบปวย ใหแกบนแลวอาการเจบปวยจะหายเปนปกต

5) เมลดขาวหวชนกนหรอเมลดขาว 1 เมลดเอาหวชนบรเวณตรงกลางของเมลดขาวอกเมลดหนง

เปนรปตว T ทายวา ผดผปผยา ใหแกบนแลวอาการเจบปวยจะหายเปนปกต

6) เมลดขาวตกทตาใหญขางใดขางหนง เอาหวชนกน ทายวา ไดไปตดไมใหญทใดทหนง ผนางไม

หรอเทวดาทรกษาตนไมใหญนนทาใหเกดอาการเจบปวย ใหแกบนและใหปลกตนไมแลวอาการเจบปวยจะ

หายเปนปกต

7) เมลดขาวตกลงมาใสหลมนรา 2 เมลด, 3 เมลด, 4 เมลด ทายวา จะเสยชวต แตถาตกใส 1 เมลด

จะตายชาและจะไดรบความทรมานจนกวาจะเสยชวต

8) เมลดขาวตกตางอยบนเทยน 1 เมลดหรอ 2 เมลด และมไฟไหมหวเมลดขาวทง 2 เมลด ทายวา

ใหสบชะตาหลวงเพราะชะตาของผปวยขาดหมดแลว ใหรบทาพธสบชะตาหลวงโดยเรว

9) เมลดขาวตกคางอยบนเทยน 1 เมลด ไฟไมไหมหวเมลดขาวและเมลดขาวไดไหลลงมาตามตน

เทยนเมอไดกลาวคาโวหารจบแลว ทายวา เจาบานของผปวยหรอญาตของผปวยไดบนบานผปผยาหรอเจาท

ทรกษาบานไว แลวไมไดแกตามทไดบนบานไว จงทาใหเกดอาการเจบปวย ใหแกบนนนเสย

10) เมลดขาวตกคางอยบนเทยน 4 เมลด เมอไดกลาวคาโวหารจบแลวทายวาผปวยจะเสยชวต

ภายในคนนนหรอวนนน

11) เมลดขาวตกจากลาเทยนออกนอกวงนรก ทายวา ญาตพนองใกลชดจะเจบปวยหรอเสยชวต

12) เมลดขาวตกจากลาเทยนแลวมากอง 4 เมลด 3 เมลด จะกองเรยงกนโดยเอาหวไปทางเดยวกน

ทงหมดและอก 1 เมลด เอาหวหนเขาตรงกลางเมลดของทง 3 เมลด ทายวาผปวยจะหายจากโรคภยไขเจบ

และจะมโชคลาภใหญ

เมอทาการทานายเมลดขาวตามลกษณะตาง ๆ เสรจ และทราบสาเหตของอาการเจบปวยหลงจากนน

จงทาพธสขวญมดมอใหผปวย เมอสนกระบวนการผกมดขอมอถอเสรจสนกระบวนเรยกขวญปกเทยน

(3) องคประกอบ/เงอนไข/ปจจยทจะตองปฏบต คอ จะตองจดเตรยมเครองบชาขวญและเครองบชา

คร จะตองใหครบตามจานวนของทหมอผประกอบพธกรรมไดกาหนด

1.4 การเรยกขวญตงไข

(1) ประวตความเปนมาของการเรยกขวญตงไข

ประวตความเปนมาของการเรยกขวญตงไขจะมความเปนมาทคลายคลงกบประวตของพธกรรม

เรยกขวญประเภทอน ๆ ซงตามความเชอของหมอเมองเชอวาในรางกายของคนเราประกอบดวยธาต 4 คอ

ดน นา ลม ไฟ ทกอตวกนขนมาเปนรปรางทประกอบดวยอาการ 32 เปนอวยวะตาง ๆ ของรางกายและเชอวา

จะม “ขวญ” หรอจต เขามาเปนสวนคอยควบคมการดารงอยของรางกาย เชน ขวญแขง, ขวญขา, ขวญตา,

ขวญห, ขวญมอ, ขวญคว ซงขวญของสวนตาง ๆ กอใหเกดความสมพนธกนทงรางกายและจต ซงหากสวน

ใดสวนหนงไดรบการกระทบกระเทอนกจะสงใหอกสวนไดรบผลกระทบไปพรอม ๆ กน อาทเชน เมอ

รางกายไดรบบาดเจบ หรอเกดจากการตกใจจากเหตการณใดเหตการณหนง ขนมากยอมสงผลใหรางกาย

และจตใจไดรบผลกระทบตามมา ดงนน เมอรางกายและจตใจไดรบความกระทบกระเทอนจนกอใหเกด

อาการเจบปวย จงตองหาแนวทางในการแกไขหรอการเสรมสรางใหทงสองสวนกลบคนสสภาพปกต

โดยเรว แตถาหากอาการเจบปวยทเปนอยรกษาไมหายและไมสามารถระบสาเหตของอาการเจบเหลานนได

จงตองมการเสยงทายเพอตรวจสอบหาสาเหตและแนวทางในการแกไขใหถกตองตามเหตปจจยททาใหเกด

อาการเจบปวย ซงการประกอบพธกรรมเสยงทายเพอตรวจสอบหาสาเหตจะกระทาได เชน พธกรรมเรยก

ขวญปกเทยน พธกรรมเรยกขวญลงราง ซงทงสองพธกรรมถอเปนพธกรรมทมกจะใชเพอการเสยงทาย

ตรวจสอบหาสาเหตของอาการเจบปวย โดยเฉพาะกลมผปวยทมอาการหนก

(2) ขนตอนและวธการเรยกขวญตงไข

ขนตอนและวธการในการทาพธเรยกขวญตงไขมการจดเตรยมวสดอปกรณ เชน บายสหรอชฎา

ขวญ 3 ยอด ม 6 กาบ ในชฎาขวญ 3 ยอด ประกอบดวย ดอกไม ของหอม และเครองในการบชาขวญ เชน ไก

ตม 1 ตว ไขตม 1 ฟอง เหลา 1 แกว นา 1 แกว กลวย 1 ลก ขาวสก 1 ปน ขาวตม ขนม ขาวปลาอาหาร เมยง

บหร ของสม ของหวาน หมาก เทยน 3 เลม ใสตรงยอดทง 3 ยอด ดายสายสญจน 5, 7, 9 เลม เสอผาของ

ผปวย นาสมปอย 1 แกว สาหรบสงเคราะห ปดเคราะห ปดภย ขาวสาร 1 ถวย ขาวเปลอก 1 ถวย ไขดบ 1

ฟอง

สาหรบขนครจะแบงออกเปน 2 ลกษณะ คอ ขน 8 และขน 16 ดงน ขน 16 จะประกอบดวย สวย

หมาก 8 สวยพล 8 สวยดอกสวยเทยน 8 หมาก 8 ขด ผาขาว ผาแดง เทยนคบาท เทยนคเฟอง เบยพนสาม

หมากพนสาม ซงเครองใสขนครตาง ๆ เหลาน ญาตผปวยจะเปนผจดเตรยม รวมแลวเรยกวาขน 16 ซง

จะตองใสวตถ (เงน) 36 บาท

สวนขน 8 ประกอบดวย สวยหมาก 4 สวย สวยพล 4 สวย หมาก 4 ขด หมากหว พลมด และอน ๆ

คลายคลงกบขน 16 แตจะลดจานวนใหเหลอเพยง 4 อยาง ซงทงหมดรวมเรยกวาขน 8 ซงจะตองใสวตถ

(เงน) 15 บาท เมอเตรยมเครองชฎาขวญและอปกรณในการเสยงทายพรอมเครองขนครเสรจเรยบรอย หมอผ

ประกอบพธกรรมการเฮยกขวญตงไขกจะทาการประกอบพธกรรมตามลาดบขนตอน

เรมแรกหมอผประกอบพธกรรมจะนาถวยทบรรจขาวสารเตมถวยและใชไมขดเสนเปนรปกากบาท

แลวโยงดายสายสญจนจากชฎาขวญแลวพาดผานตามแนวเสนกลางเสนทขดไว หลงจากนนนาไขทเตรยมไว

มาวางเปนแนวนอนตรงจดกลางใหหวไปทางทศใต หลงจากนนจงเรมกลาวคาโวหารเพอทาการทานายตาม

ลกษณะของไข ซงจะมบทสวดดงน

“สาธ สาธปดสะน ครบาอาจารยเจาตงมวลบดนหมายม (ระบชอผปวย) กมาอาบองคทะรงคพยาธ

ไขหอฮหอหาย จงตกแตงแปงยงขอบขนมตงบผาบางขาวตอกดอกไมลาเตยน เตยนนอยสก เลมบาทเพยงก

หมากปสสวยสขดสกอมสรอยสไหมผาขาวผาแดง วตถะเครองหนง ขาวสารถวยหนงขาวเปลอกถวยหนง

เหลาหาฮอยมาแปงขอบแปงขน ขาขออนเจนปดสะนครบาอาจารยเจาตงมวลเปนตนตนวา ครเกา ครปลาย

ครลก ครนง ครสง ครสอน ครไปกอนหนาตามหลง ครไปปางซายปางขวา ครกะตามกะระกาอนเฮยกเขา

ฮองขวญแมนวา 32 ขวญ ตงมวลไปตกเสยในดงหลวงในปาไปอยตานาและวงผา ไปอยยงตงและนาขาวกลา

กหอมาแมนไปอยวนตกและวนออกคอกใตหนเหนอขาขออนเจนปดสะนครบาอาจารยเจาไปเฮยกฮองหอ

มาพราพรอมบะระมวลหอไดมาพรอมเสยงกขวญแตดหลเตอะ ”

“อมสทธกาล กาลานะสมะหานะกะระกรตสะมาโมกขาสทธมะมะวอระถะกายะศรรตตง อะต

ระสมภาเนถะปญญานะโมพทธายะ ทะสะปะสทธ อะจะโสอะจะในวนนกเปนวนดสลวนโจก เปนวนอตะ

มะโจกหมดสดใสเปนวนไตรโปรดยง ลอเรองใสงามบอเศราปนองตงหลายบอจารตผดขดของยงหอแปง

จางแสงดอาจดวราชเปงนกหนาขอเจนขวญเจามาสมสหออยกบตนอยาไปเมาวนตกยากเครองยอง

หลากหลายพนจวนจบมนจะจอนอยาแลออนมอาวรอนกวนกราชเพอหอมาอยกระวานรบเตนมาเปนมงคล

อนใหญสนกใจสารมารถภะสะกาล จงจดถบอฮตบดบงเครองครววางหลากชามพราพรอมมากนกหนา ขวญ

ใดบอมาขากจกเฮอกหอมาพรอมเสยงแมนวา 32 ขวญแหงเจาไปตกอยปาไมดงตนใหญกวางเปนเปอนแรด

จางเสอหม แกมนางนอยยงตนไมกหอมาแมนวา 32 ขวญแหงเจาไปเซาะไซตวยปเผงเอาเกสรตดอกคณออน

กหอแมนวา 32 ขวญแหงเจาไปปายกบเปรตหนายก สเมองนาค กหอมาแมนวา 32 ขวญเจา ไปรองเรอแปอย

ยงสมทร กงคาใหญกวางตานากหอมาแมนวา 32 ขวญ แหงเจาไปอยในอะกนนกาฟากฟาแหลงหลาเมอง

สวรรคกหอมาแมนวา 32 ขวญแหงเจาไปอยปนเสาสะตะบน 7 ยอดตแกวจอดเหลองงามเหยยววาจอยราง

ขาวสารโลบวดดอกปานควบานซอนสรอย มตงดอกจงกอนอบลบานเบงสรอยขวญจนจอยอยาหลงไหลอยา

ไปเนอขวญเจาบอประเสรฐเหมอนจมปโลสาสารคนเฮานหนาดกนตานรงวนขนนงนอนยนใครคาบนนเปน

อตะมะจาตเจยงคานเปนกาลอนวเศษเหตนนเจาอยางละคาบไวเศราหนบอดละเจาเหตวาไดกบเกาสาสารเจา

อยางปงวางลลาเจยนจากเจาเกดมาเปนคนนยากนกหนาหยอนกาผาถะนาบอไดมาจอมแกวตงสามหมน 32

ขวญแหงเจาหอมาอยกนอยตานเตอะเจาอยาวาจกรองหลาหนายตนตวหนจากตนเจาไปไกลขาขอ 32 ขวญ

แหงเจาอยาไปสนกเมองสวรรคมวนเลนกบหมแมยกษผเยนตามอย ตงขวญเจาอยาไปหลงไพรวงอยยงวนวง

ยานนาเปนเปอนกงและปปลาขวญเจาอยาไปอยยงนาและบวกนาขวญเจาอยาไปอยยงเถอนถาเปนเปอนง

และฮงคาว ขวญเจาอยาไปเยนหนาวอยขอบฟาจกรวาลอนเปนตเจยกจานไปดวยเปรดจงหอมาอยฮองตอ

งแตดเมองคนขวญเจาอยาไปเมาวนอยตางคลายหอปากนยกยายหยางเขามาหาตวตนสะปะอนตรายหอหาย

จากเจาหออายเจายนยาวปอรอยซาวขอบขาวจงหอมสกเตยงเตาทคากอนเตอะ ”

“ตองตะตงสากาโยอนวา 32 ขวญแหงเจาอะกะใสยงจงจกเขามาตถะหจงมาตงอยในกาเยในตนตว

แหงเจาปะรพระสยยะอนวา 32 ขวญแหงเจาจงจดมนยงพรกขาปดตงยงขาวนาโภชนาอาหารอนปดตามารดา

หอแมแหงเจาหากแปงสะบอกขาวมาหาแปงสดามาสหอ 32 ขวญแหงเจามากนตกอยาง อยาลอหอมากนตก

คออยาเวนแดเตอะขวญเหย สมสนทถอยจวนผขาตงหลายกหาตกแตงไวบอระมวนมตงดอกดวงบผามตงผา

กาสาสะโบกฝนปกกวางแหยใยคานแตงไวแลวหลายประการมตกอนมาสรางมตงดอกสะลดสะแหงแกว

ดวงใสมตงสรานสะเตยงซอนเกยงกาบจอนมะณวนมตงจาปาจาปมะลราจานจอนกาปองเกยงพาสะบนงา

ดอกสอนหอมออนออยกะนาดมตงดอกเกดสนาจนมนตงถอยสะปะถะมาตงไวเปนถอยวอนมะโนจารสตด

หมากไวเปนขดมตงกคาและหมากแลบสเสยดสกหอมพราพรอมหากมเครองงามมตงขาวตมและขาวนม

กนเครองสะปะถะกากนมตงตกอนมตงปลายาและปลาสาขาจกบาเอาขวญเจามามากอนเตอะ ”

“ตองตะตงสากาโยอนวา 32 ขวญแหงเจาจงจดมาอยเฮยนหลงหลวงเกาหองตขาฮองขอถกตอง

หวใจ 32 ขวญแหงเจาจกมาเสวยพละนานาตปตามารดาแหงเจาหอเจาไดพาบแปยงขาสกศตรอยาไดมาใกล

ตงพยาธไขโลกามาเตอะ ขวญเหย อนวาขวญแหงเจาไปอยหนแหงหองตฟาเสยงแผนพระพทธาอนหนาสะค

ยาวาไดแสนสนโกศกจกตงกาโยดแกววบรณขาขอขวญแหงเจาปกปอกกนมากอนเตอะขวญเหย อนวา 32

ขวญแหงเจาอยาไปอยอมเตวบตรอนรกษาไมนะโคธาเถอนถอง ผขา เฮยกฮองแลวจงมามา 32 ขวญแหงเจา

อยาไปอยจมเตวดาสองจนฟาตงกลมขวญเจาอยาไปตกจมอยยงจนมหาพรหมตงเกา 32 ขวญแหงเจาผขา

เฮยกฮองจงมามากนขวญเจาอยาไปอยยงสวรรคจมกมพนธครฑนาคตาใตขวญเจาอยาไดไปอยยงเมองไอ

สวนอะสะรบตาวใดกจงรบไดเรวมาขวญเจาอยาไปอยยงเกาะลงกาตนาแมมหาสมทรกงคายาวยานยานกวาง

กจงมาใสงเสพสรางจนจมบาน ขวญเจาอยาไดไปอยยงอะมะละโกยานตพระสพปญญเจาบอจางบอเปนต

พระเจาสรางสาสนาขวญเจาอยาไปอยยงตบวเตหาตอะระหตตะบอมพญาเฉลยวฉลาดตแหงดอนทราย

หนตบนนบเตาจมปเหลาขวญเจาจะไปอยปะเตดตองหนแหงหองเมองอคระคดพระสพปญญเจาบอไปเกด

บอประเสรฐเตาหอเฮอนเฮาและขวญเจาอยาไปอยหนเขาสะตะพนเจดเลมขวญเจาอยาไปอยยงเกาหมากจมป

แดงเคมตนนบอใจเปนเมองคนขวญเจาอยาไปเตวหนอยาไปจมมะนาดรปนหนวยนอยขวญเจาอยาไปอยจม

ผอคอยตดแหยงไพรฮอยกบหมโยคขวญเจาอยาไปอยขอบฟาเมองผตโพงดงเสอหวยขวญเจาอยาไปอยปา

ตองกนตองกลวยตปาไมหมมะพานขวญอยาไปหลาเจยกจานสนกยนดกบหมกนนอนไผกวางปอวา 32 ขวญ

แหงเจาจงปกปอกคนมาตง 32 ขวญแหงเจาขาจงเฮยกฮองจงมามาขวญเฮย ”

หากกลาวจบ 1 บทแลวไขยงนอนอยเหมอนเดมสรปวาทศนนไมมอะไรหรออาการเจบปวยไมได

เกดจากทศนน ๆ แตถาหากหมอกลาวคาโวหารจบแลวไขตงขนเองสรปวาสาเหตเจบปวยเกดจากทศนน ๆ

สาหรบการเสยงทายจะทาการเสยงทายทง 8 ทศ

เมอทานายหาทศและเมอทราบทศทเปนสาเหตแลว หลงจากนนกจะทานายหาสาเหตวาอาการ

เจบปวยเกดจากการกระทาของสงใด เชน นาไขมาวางลกษณะแนวนอนตรงจดกลาง หากกลาวคาโวหาร

แลวไขไมลกยงนอนเหมอนเดมกสรปวาไมมอะไร แตถาหากไขตงขนตรงกลางทายวาถกผปาผดงทาราย

หรอถกทารายจากสาเหตอน ๆ กจะตองแกบนโดยการบนบานสารกลาวตามสาเหตนน

(3) องคประกอบ/เงอนไข/ปจจยทจะตองปฏบตคอ จะตองจดเตรยมเครองบชาขวญและเครองบชา

ครใหครบถวน

1.5 การเรยกขวญลงราง

(1) ประวตความเปนมาของการเรยกขวญลงราง

สบเนองจากบคคลผมอาการเจบปวยไดไปทาไร ทาสวน ไปขดใส “ก” (วดเกาหรอสถานท

ศกดสทธ) ทาใหผยกษผเยนผรกษาทารายใหเกดความไมสบาย เปนเปดเปนเหลอง ทาใหไมหวขาวหวนาซบ

ผอมไปทกวน จะไขกไมไข รกษาไมหาย เมอญาตมความสงสยอยากทราบสาเหตของอาการเจบปวยจงอน

เชญหมอผชานาญในการประกอบพธกรรมเรยกขวญลงรางมาประกอบพธกรรมดงกลาว

(2) ขนตอนและวธการเรยกขวญลงราง

เตรยมชฎาขวญ 9 กาบ 3 ยอด พรอมทงเครองบชาตาง ๆ (คลายคลงกบเครองชฎาขวญของวธการ

เรยกขวญ) และขนตงครใหจดเตรยมเหมอนกบขนของพธกรรมเรยกขวญ นาเสอผาของผปวยมาใสในชฎา

ขวญ นาดายสายสญจน 9 เสน มาพนรอบชฎาขวญ 9 รอบ สาเหตทพนดาย 9 รอบ เพราะหากถกผกะ ผสอ

ผกนเกงทาราย จะทาใหดายสายสญจนมฤทธแรง สามารถเอาชนะอานาจของผรายเหลานนได แตถาหากพน

ไมถง 9 รอบ จะทาใหดายสายสญจนมฤทธนอย สอานาจผไมได ซงจะตองนาดายมาโยงบรเวณโดยรอบ

สถานททจะใชประกอบพธกรรมใหเปนลกษณะสเหลยม แลวถกเปนตาขายคลายกบการสบชะตา แลวนา

ปลายดายหยอนลงมาตรงกลาง นาใบพลมามดตดไวกบบรเวณโดยรอบทจะประกอบพธ กลงจากนนใหญาต

พนองของผปวยเขามารวมกนอยในบรเวณวงดายสายสญจนทโยงไวนน แลวใหโยงดายสายสญจนไปทเสาร

บงโกน โยงไปหาแมธรณเจาทโยงไปหาพอดา แมดา โดยใหตงหมอนงไหขาวเปลาไว แลวนาเสอผาผปวย

ไปใสในหมอนงนน

ขนตอนการประกอบพธกรรมจะเรมจากการกลาวคาอธฐานตอพอดาแมดา ดงน

“บดนจะมาขอเจาเสอ เจาผาผน ขวญของเขาไปถลาขากาตไหน ผลกจบไวกด ไปตกทอนทไกล ปา

ดงไพรทไหนกด หรอไปถกขนนา ขนลม กขอพอดายาดาชวยเสอะหามาจนได ฮอมาเขามาหา ฮอมาเขามา

จากบคนทนง”

หลงจากนนใหผทจะเปนรางทรงขวญเขามานอนขาง ๆ ผปวย โดยใหเอาแนวหนาผากชดกน แลว

นาชฎาขวญมาตงไวทหนาอกของผเปนรางทรงขวญเปนผถอไว นาดายสายสญจนมาพนรอบชฎาขวญ แลว

โยงมาพนรอบศรษะผปวย 5-9 รอบ แลวจงทาพธเรยกขวญลงราง โดยเรมจากการเรยกขวญของผเปนราง

ทรง ขวญออกจากรางแลวนาไปฝากไวกบพอดาแมดา เทวดาอารกษเจาท แลวจงทาการเรยกขวญผปวยมาลง

รางทรง ซงจะมบทสวดและคาโวหารดงน

“ตวงตะตงสากาโย สมมาตยามอะจะ ในวนนกเปนวนด ดถตงหาลมฟาวาวนนแมนนนตะ ดถยงจด

มารลงกอตงกายา จกเจนมานอหนอเนาอรยาปะภะเรอนเกอสบนวกาบยกยกสบนวกาบไหว หมจมาเปน

หมอแตเดมตอนมคณแกรงกลาคอ หมอกลมมารปญจะตนแกรงกลาปนฟาตานเยยวยามตงหมอจางฮองขวญ

จางสวดสอนกลางหน จางเอาขวญคนอนมาลงจากเจาอะสนตะรกะมาตงเงาออนมอยเนอเมอคาผวอยาง

มาลาละตกไวหอปอแมสองเฒามาเวตนาหาตกคาเจาจงไวยาหมอนงไปเอามาแลกแตเกาตงหนแตเมอ

โพธญาณแรกแตนนจงเกดขนเปนสารจงมในพะมานผาเบยจงมาตกแตงตามขนตามกาเดมมบอละเจรญเจา

กมมารตนแกนกลาปนฟาตานเยยวยาสองเฒาจงพรารมอญอนเจนอยาเนนจา หลบยายเหาะเหนจงเดนดงหน

ไกลตางฮองจมาสนกแวดลอมวงปานจงมานงลอมเสพสรากนหยาดนาสราปางซายหอเจากอยตวยหากนขา

หยอดนาสราปางขวาหอเจาเคนกลากนขาหยอดตงหลงและปางขางปายหนาหอเจาไดกนอมแลวเตรยมมแรง

มนษยลมฟาจงเตยวแสวงหาลดขอเดยวจงเตยวควยไดหอมฤทธตเปรตเปยงดงมาจาเพยกไดหอรมานกนอม

แลวหอเจาเดนสารตามปะตยานอาการขาใหแมน 32 ขวญ อนเจบอนไขไปตกอยเงยบเงยมอโมงคโขงผา

เจรญ เจาสรยาใสสอดดนจนจนวาจกวาล เจนจาเกาหมจมใจหาญจงไตตวยรอยหอถงลอกหนกนปะบบแลว

จงเอากนมาหอไดอยาเนนเนนจา เนอนายของกนเมองเฮาอยใตลมฟาแมนแตงถาดาทนเปนแตบญหมอหลวง

หมอเฒาไปเอามาใหไดจากแหลงไวเปนมงคลกอนเตอะ ”

“ฟงลาฟงตงเกศาและหมวดเกาตนนาจกผจาถามหายงมลยามเมอขวญเจานไดเกยดหนไปเจากาวา

เจาไปไจไฮไจนา ปะงาสาเหา ฮอมจตนายบอตอบชวบพงแลวหนป ากลกาวาขวญเจาไปหลงหลาเลนถาถก

ยานตานาแกวงวลรวาเจาจกหนจากเมองคนไปอยปาขาจกหามขวญเจาวาบอควนไปฝนจกตกหาใหญหวป

ฝนลมหนมหาใหญกนบอสมดงกาขากหอขวญเจาฝงฟากจกรองไหสะอนออคางเสยงมวนอย บอมวนกน

บอหลาเจากจกแลนเชชาไปแอบองอยตามตนไมเมอไขเนอจมเยนคงไพจกฮงกหาบอไดเปนตกไหมเหลอ

แรงมาเตอะสายตแปงเฮยเจา ปอจงมใจมอยคนมาผงหมผเสอหวยและผอคอยมนกจกไลตผงหมแมยกขณมน

กจกไลกนกอดเจาคนเดยววาเจาหนบอรอดผยกกอดกวนคขาวจกขอแมธรณกบผคกแหงขากนตานไปหนไป

ตน รอดแลวกหอตานรบถอดถอนคนมารบเตอะ ครเฮย ”

“สลสวสดจนจอยตนนาขาจกปาเอาขวญนอยหอรบมาปน เหตเจาไดเกดรวมสองปตามารดาปอแม

สองเฒาหากไดแสวงหากลวยออยมาเลยงลกยามเมอเจายงหนมยงนอยเปอวาปอหอเจาไดตกไดยากดวยอน

แสวงกนปปลาปตดอนนาตงกวางบอหอขวญเจาไปเกดขางสลกหวยปดอย บอหอขวญเจารองไหอยวอย ๆ

กลางดงดอยปาไมแกมหมผเสอหวยกบตงผเยนกหอขวญเจาไดเปนเปอนยงผเยนเจนมาและเสอปาสตวราย

ลาเตมดงไพรมตงหมาในจงจอกมนจงกวกตามากนมตงหมตวดานลตวใจหาญเกยตกลามนจางหยาดหนา

และขบดงมนจางขงบอแลวเมอกอนไดกะตามดแกวกบดวยสารภไฟยะมหลงเถอนจงเอากนเปนเขอนเออนอ

จากนกอยแตใจ ๆ หมจงขนตนไมบอแปงรงนอนกนวาเตอกมาออนซอนมาคะคอยสารภเอาหมลงตนไม

ลอดตายมนกฮองวาวาย ๆ เฮานบอเปนสะหายกนไดหมตวกลาซาทรนงมาเตอะ 32 ขวญชดเฮยเจาปอจงมใจ

หมอมามา 32 ขวญเจาอยาไปเปนเปอนยกษผเยนและผเสอปาสตวรายลาเตมดงไพรเปนหมปาวเปดไมอยสะ

สนไปตงบนกงกานสตวเจอนนกยงมนางนกซาแขวนยงปาวปนกงไปมาเซาะหากนอาหารอาพาลกไมมบอ

ไรหากเหลอหลายมตงหมากไฟและหมากซอมตงหมากฮอและหมากคอแลนมตงหมากแหนและหมาก

เดอเกยง หาลกไมเลยงอนทรของกนเมองคนมเรากยงบอหอ 32 ขวญเจาอยาวาจกไปตนนนาบอใจไกลเปน

ปาไมดงมตงจางโตนนวใหญหนแลวไลเลยแตงมาเตอะขวญสายตแปงเฮยเตาปอจงมากดใจตอพระปตา

มารดาเจาเลยงยากยามเจายงตะรงคกบพระแมกบอหอลาบากสงสกอนยามเมอยางเตยวไปมาแมเจายงฝน

เยอะยองตกตนยอมกอยเตยวเหตนนกลวเจาลกนอยแมมอยลมคงยามตะลกลบตนแมเจากปกพนตงหงายเหต

นนกลวขวญเจาขาดใจตายมรณาเหตกลวใจเจาขาดเปนผจงรกษาดลกไวหอดจงมอนทรขนใหญมอายขอย

หลายปจงมโลกาสาตกตองจงไปหาขามาเฮยกฮองเอาขวญหาหมอมาสงกะหะยงพยาธตามออกโอกาส

กมารปญจะแตอะตตปางกอนหอเปยธหยอนกบหาย กนยาใด ๆ กหอไดเปนเจบเปนไขบอรายกอยยงแคลน

ขวญเจาอยาไปเดนแดนตางคลาย หอปากนยกยางยายคนมาจาดวยตบกยงมหลายภาษานานาตางหองกบอ

เหมอนตองตบจมปตบหนงนนจอวาอดรครกบอปนดสแหงมหนาสแจงกบอเหมอนกนตบหนงหนา

พระจนทรมนกวางตบหนงหนามนดงเดอนเปงบอปนดเรงดฝอ ชดตาลอหากนกไขหวกนตายไขกนไหวโล

วาไววาบอควนไป 32 ขวญแหงจาจงมาตมผาโกใสสะใบบางขาวแลบเลยมมะแมบดงามขาวเจาอยาไปอยดง

ลามปากลวยตดตขางเวกตตะลตนนเปนแควนเมองผบอควรแวเขาได 32 ขวญจงมาเหลา 32 ขวญเจาจงมา 32

ขวญเจาอยาทกจกจวนกนไปสรางการเรยนอยฝงจนฟาอยาวาจกฝงควมหนาสเนรบานรบปากนมาเตอะขวญ

เฮย”

“อาจะสอาจะใยยะมงกะลงจะยนตภวงคสรวสถงมะละโรโลกใสสพสนกคะตงสมงกะลงสปะพะยง

สหตลงสขะโนสมหโตจะปสยยงดงนไดสลอะมรสะโจกจนตะโลดเตรยมตนคอพระสพเมใจยะระวายส

วะคนงอทงละจาอมงคตโยโหตเปนวนอะฐสะโจกเขมกลาจเสฐถตงหาชองใสขาวนกขตตะเลกปาวใสสอง

พระจนเตยงตองถกรองบายสวนนดหลพระจนทรพระจนแกมานไดตดพญาปญญากไดในวนนดหล พญา

ลงกาไดนางสลหนมเนามาองออยเปนเมยแปงกไดในวนนดหลกอนเศราพญามงราเกดเปนคากไดวนนดหล

วนนเปนวนสลวสทธกวนเฮยกขาวเอาขวญวาสนนแตดหลแดเตอะ ”

“สสวนนกเปนวนดเปนวนสวนใสเปนวนเปกไครเสรจกลาเจยงคานมตงเครองอลงกาเสอผาอนใด

บมเขากหาตกแตงดาไวถาพราพรอมจอนมตงขาวตมหนวยกลมมตงขาวนมหนวยนอยหมากเมยงปยา

จกเจนจวนเอา 32 ขวญแหงเจาจงคนมาดงเกาเหลาเตอะ”

“สลสวสดยอยอยกยองทลขวญจงปากนมาเตอะเจา มตงนาอนสะกนทานาเหลามรสเลาดหอมนวล

หากปอจวนกนกนรสตอนปานนาตบแตเมองอนทร ครวเครองพรอมตกอนเปนของเฮยนจนตกอน อนจองต

นหนาขาปดปอนมตงขาวสกขาวสารนาตาลหวานจะจอน มตงนามนงาจวนกนแตงไวหอมแวนหวสซอม

ตอกไมสะเองแกวซงคานเครองโภชนาอาหารกมหลายประการ มตงนมและกลวยออยของกนหลาแตงตาสก

หมาก หอมากนตงปลาสลากตวเตาไมฟายเฮย หอมากนตงปลาเกลอเขาแปงไวนใหญเขากเอามาใสขนไวหอ

เจาไดเสวยทกคาเชาแจงหงาย ขาขออนเจน 32 ขวญตงหลายจงมามากอนเตอะ ”

“อาจะโสอาจะโยโลกะโศกเศราพยาธรายกาจไกรกาบดนนาขาจกปอนขวญเจามตงขวญหและขวญ

ตาขวญโลมากาสาเสนเกลยงตะโจมงสงตละจนมตงขวญดกกอมปอปน ขวญจนเลอดหมากแกวหวใจขวญ

คงในตบปอดและปอดใสพรงพรอมดนขวญเจามาพรอมแลวยอมเปนคนดขวญสตวและขวญคนหนสะสน

ไปลาปาบอใจขวญขากบอเอามาหอเจานายหอยกนตนเตรยมเงาคมเฒาเตยงเตายนยาวเมอจกหลบเมอคนขอ

มนตาจนหนา หอกมเกาผอยดขอหอขวญเจาดถมากนขาวเหลานแดเตอะ ”

“ดวงตะตงสากาโยอนวา 32 ขวญแหงเจามาดรอมแลวจงจกมากนยงพรกขากบไดกนขาวกบกลวย

อนผขาตกแตงดาไวตอนมพราพรอมมตงเครองยองของประดบมตงขาวตอกดอกไมเตยนงามมตงจายามและ

ไกตมกเกลยงมตงหมากเมยงปมามตงบผางามจนจอยมตงกลวยออยมากนานาอนผขาตกแตงดาไวตอนมพรง

พรอมบอระมวนปรผจนต 32 ขวญเจาจงมาเสวยสะมะสะหงจนและปลากาเยนะธโตกะตง ตงอยในกาในตว

แหงขาตกคาเชาวนยามแดเตอะ”

“สลสวสดมงกะระแกวแกนไทจนจมเจยหะตะถะบาตสบนวลมเรยงงามกอกวนหอเจาอวายหนาลอ

มาตาเอายงโภชนาอาหารใสไวเหนอขนคานาไวเหนอหตถบาทเพอปอขวญเจากากาดไปไหนหอมาอยสขใจ

จมเนอมตงขวญวทผาเสอเจาจงมาเปนตวจงมาเปนมงคลแกเจามาอยสกเตยงเตาทคากอนเตอะ ”

“สาระถาสลใจดยเขตกวางของตงหลายผงนนาอนปตามารดาหากตกแตงไวถาจกยกจากแหงหอง

ขนคามาตาไวเหนอขนถะหตบาตตงกมตงจะนะนมขาวนมขาวตมพรงพรอมจอน ๆ มตงไกตมกมนงามจะ

จอนบอหยอดยอนใสไวเหนอขนจกบดปนใสหตถะมอเจาตงกกนแลวจงมอายมนยนยาว รอยซาวขอบขวบ

ขาวแตดหลแดเตอะ”

“อาจะในวนนกเปนวนดสลวนมากบดนผขาจกบดขาวใสมอเบองขวาจกบดปลาใสมอเบองซาย

เรยกวา 32 ขวญเจาจงมาเสวยไกตมกงามดหอมากนไกปจตวเฒาไกปเจาเลามนเมองดมนจกขนเมอจกเตยง

ลอดเมองนาคบาดาลลอดเมองไอสวนกนวาขวญเจามากนไกกนแลวหอมากนไกแกวตวหารหอมากนตงไกก

นแลวหอมากนไกแกวตวหารหอมากนตงไกแมมานตวใหญหอมากนไกแมไขตวปหอมากนตงปหรแลวอม

เมยงกนวา 32 ขวญแหวเจามาสดเสยงมากนของหนเสยงพราพรอมขานอนอบนอมยนยอถวายขาขอตนตว

แหงขาอยสขสบายขอขวญเจาตงหลายจงปกปกรกษาคาบคบแหงขาหออายยนไดรอยซาวขอบขาวแตดหล

เตอะ”

เมอเรยกขวญของผปวยไดลงรางแลวจะทาใหรางทรงขวญมอาการสน แตขวญจะเขารางหรอไมนน

จะตองสงเกตจากชฎาขวญทรางทรงขวญถออย หากขวญเปนขวญผปวยเขาแลวจะทาใหชฎาขวญนนลมลง

แตหากขวญไมเขารางกจะสนอยอยางนน เรยกวา ขวญมาจม หากขวญเขารางแลวจะตองเรยกชอผปวย

เทานน จงจะทาใหรางทรงขวญนนตอบ เมอทราบแนชดแลววาเปนขวญของผปวยเขามาอยในรางทรงขวญ

จงทาการซกถามหาสาเหตของการเจบปวย ซงรางทรงขวญผปวยกจะบอกถงสาเหตของการเจบปวยท

เปนอย

นอกจากนการเรยกขวญลงรางจะทายไดถงอายขยของผปวย หากอาการเจบปวยทเปนอยมโอกาส

หายกจะแนะแนวทางในการแกไข แตหากอาการเจบปวยทเปนอยไมมโอกาสหายหรอหมดอายขย รางทรง

ขวญกจะบอกใหทราบ (รางทรงขวญนนจะเปนใครกไดไมเจาะจงตวบคคล) แตถาหากกลาวคาโวหารไป

แลว 2-3 รอบ ขวญผปวยไมยอมลงราง กจะเปลยนรางทรงขวญ จนกวาจะไดรางทรงทขวญยอมเขาราง ทงน

สาเหตทขวญไมยอมเขาราง เพราะรางทรงคนนนมจตใจไมสะอาดหรอไมเตมใจทจะเปนรางทรง แตถาม

ความตงใจหรอเตมใจกจะทาใหขวญเขารางงาย การตรวจสอบเพอจะใหทราบแนชดวาเปนขวญของผปวย

จะกระทาไดโดยการนาเสอผาของผปวยมาใหผปวยเลอกหรอใหญาตพนองของผปวยไดเขามาซกถามวา

เปนญาตของผปวยจรงหรอไม หากเปนขวญของผปวยกจะรจกเสอผาของตนเอง และจะรจกญาตพนองท

ซกถามนน

การประกอบพธกรรมการเรยกขวญลงรางจะกระทาไดกตอเมอญาตของผปวยเปนผเรยกรองและ

อนเชญหมอผเชยวชาญไปประกอบพธกรรมเอง โดยทหมอผทาหนาทประกอบพธกรรมเรยกขวญลงราง จะ

ไมใหคาแนะนาแตอยางใด ทงนเพราะถอวาเปนสงทไมเหมาะสม

ภายหลงจากมการสอบถามกบขวญของผปวยเสรจเรยบรอยทงหมดแลวกจะทาการเรยกขวญของ

ผปวยกลบคนสรางเดม แลวเรยกขวญของรางทรงขวญทไดนาไปฝากกบปดายาดา ใหกลบมาอยกบรางเดม

หลงจากนนจงทาการสขวญมดมอ รดนามนต หรอรดนาเจดบอ เมอเสรจสนทกกระบวนการแลวหมอผ

ประกอบพธกรรมกทาการปลดขนตง ถอวาเปนการเสรจสนพธกรรมเรยกขวญลงราง

( 4) องคประกอบ/เงอนไข/ปจจยทจะตองปฏบตคอ จะตองจดเตรยมเครองบชาขวญและเครองบชา

ครใหครบถวน

หมายเหต การกาหนดขนตงครของหมอสาราญ มาฟ หากเปนพธกรรมเรยกขวญลงรางจะตองใส

ขนตง 309 บาท สวนการเรยกขวญปกเทยน 15 บาท สวนกาหนดขนตงของหมอสนม เรยบรอย จะใสขนตง

36 บาท ในทก ๆ พธกรรม สาหรบบทสวดหรอคาโวหารในการเรยกขวญลงรางในแตละขนตอนจะมความ

แตกตางกน

1. การชอน (ซอน) ขวญ

การชอนขวญจะทาเมอบคคลหนงไดสะดงตกใจกบเหตการณอยางใดอยางหนงจนกอใหเกดอาการ

เจบปวย หรอบคคลผนนไดไปประสบอบตตกรถ ตกตนไมจนทาใหไดรบบาดเจบสาหส จงตองทาการชอน

ขวญเพอทจะใหขวญไดอยกบเนอกบตว

การจดเตรยมวสดอปกรณในการชอนขวญจะประกอบดวย ดายสายสญจน ขาว 1 ปน กลวย 1 ลก

หมากกอม พลใบ ทา “กวก” แลวนาเครองเซนเหลานใสใน “กวก” แลวนาไปใสไวใน “แซะ” หรอ “เหง” ท

จะนาไปชอนตรงจดทคดวาขวญตก แลวกลาวคาโวหารเพอบอกกลาวตอแมธรณเจาท ดงน

“บดนผขาพเจาไดนาหมากกาปใบมาเพอมาบอกวา นายดานายแดง ไดมาตกตาวตรงบรเวณนทาให

ไดตกใจขาวขวญไดตกหายอยทนกด บาเดยวนกขอหมากกาปใบมาพแมธรณเจาตหรอผตายฮา ตายโหงกด

ไดกาขาวกาขวญของ นายดานายแดงไวขอบอกขอกลาวขอปอยขวญใหไปอยกบตนกบตวกบหวกบเกาของ

นายดานายแดงจมเตอะ”

แลวจง “แซะ” หรอ “เหง” ชอนเอาขวญ หากไดเศษไมเศษหญาตดมากนาเอาสงนนมามดขอมอของ

ผปวย

การชอนขวญสามารถทาไดทงหญงและชายไมมขอจากดแตอยางใด ทงนการชอนขวญจะตองจด

เครองเซนใหครบและจะกลาวคาโวหารในการชอนขวญตอเจาทแมธรณหรอผสางทอาศยอยในบรเวณนน

2. การสขวญ

ไมปรากฏหลกฐานเอกสารอางองทเกยวของกบประวตความเปนมาหรอเรองเลาตาง ๆ ของ

พธกรรมสขวญทชดเจน แตตามความเชอของหมอเมองเชอวา ในรางกายของคนเราประกอบดวยธาตทง 4

คอ ดน นา ลม ไฟ ทกอตวกนขนมาเปนรปรางทประกอบดวยอาการ 32 เปนอวยวะตาง ๆ ของรางกายและ

เชอวาจะม “ขวญ” หรอจตเขามาเปนสวนคอยควบคมการดารงอยของรางกาย เชน ขวญแขง, ขวญขา, ขวญ

ตา, ขวญห, ขวญใจ, ขวญคอ ซงขวญของสวนตาง ๆ กอใหเกดความสมพนธกนทงรางกายและจตหรอขวญ

ซงหากสวนใดสวนหนงไดรบความกระทบกระเทอนกจะสงใหอกสวนไดรบผลกระทบไปพรอม ๆ กน

อาทเชน เมอรางกายไดรบความกระทบกระเทอนบาดเจบขนมากยอมสงผลใหจตใจไดรบผลดงกลาวตามกน

ดงนนเมอรางกายและจตใจไดรบความกระทบกระเทอนกยอมจะมแนวทางในการแกไขหรอการเสรมสราง

ใหทงสองสวนกลบคนสสภาพปกต ซงการรกษาทางกายนนจะมงเนนการรกษาโดยการใชยาสมนไพรและ

กระบวนการรกษาอนทเนนวธการรกษาแตเพยงภายนอก แตในสวนทางดานจตใจนอกจากการใหกาลงใจ

แลวในกระบวนการ “เรยกขวญ / สขวญ” ถอเปนอกแนวทางหนงทหมอเมองไดมการหยบยกมาใชในการ

รกษาเพอการเสรมสรางสภาพทางจตใจใหคนสสภาพปกต ดงนน ประวตความเปนมาของการเรยกขวญและ

การสขวญตามความคดเหนของหมอเมองเชอวา การเรยกขวญ การสขวญมประวตความเปนมาสบ

เนองมาจากสาเหตการณเจบปวยของคนเรา โดยเฉพาะการเจบปวยทเกยวของกบจตใจซงจาเปนตองหา

แนวทางในการเยยวยารกษา ซงกระบวนการเรยกขวญ / สขวญ ถอเปนอกแนวทางหนงทไดมการถอปฏบต

สบตอกนมาจากรนสรน

ตามความเชอของหมอเมองเชอวา ขวญจะมาอยกบเนอกบตวของเรา ซงหากทกวนนถาคนเราไมม

ขวญกจะไมสามารถมชวตอยได ดงนน เมอมอาการเจบปวยทเกยวของกบจตใจเกยวกบขวญจงตองทาการส

ขวญ เพอชวยใหอาการเหลานนหาย ถอไดวาการสขวญกคลายกบเปนการชะโลมจตใจ หรอปลอบใจทาให

จตใจดขน ดงไดกลาวไววาคนเราม 32 ขวญ เมอเกดอาการเจบปวยตามความเชอของหมอเมองเชอวา อาการ

เหลานนมกจะเกดจากขวญใดขวญหนงหายไป ไมอยกบเนอกบตวกอใหเกดความไมสบายกายไมสบายใจ

เชน เกดจากการตกใจ เกดจากการประสบอบตเหตจนทาใหเกดอาการเจบปวย ซงอาการเจบปวยเหลานถอ

เปนอาการเจบปวยททราบสาเหตทชดเจนจงทาการสขวญไดโดยไมตองทาพธการทเรยกวา “บนขวญ” แต

พธการบนขวญจะกระทาเมอไมทราบสาเหต เมอเราไมทราบวาอาการเหลานนเกดจากขวญหายไปหรอไม

จงไดมการบนขวญ โดยกลาวคาโวหารหรอคาออนวอนใหอาการเจบปวยหายภายใน 3 วน 7 วน ซงขนตอน

การบนขวญจะบนกบตวผปวยเอง ดงนนแสดงวาพธการสขวญนเกดขนมาเนองจากคนเรามขวญ เมอขวญ

หายไปจงเกดอาการเจบปวย จงตองมการสขวญหรอเรยกขวญ ยกตวอยางเชน เมอตวเราเองไปพบเจอกบสง

ททาใหตกใจกมกจะอทานวา “ขวญมา ขวญมา” ดงนน วตถประสงคของการสขวญกเพอใหเกดความสข

สบายทงกายและใจรวมทงอาการเจบปวยเปนอยใหหายเปนปกต

สาเหตของการสขวญเกดจากการเจบปวย ขวญไมอยกบเนอกบตวจนทาใหเกดอาการเบออาหาร

เศราซม นอนไมหลบ มอาการ 3 วนด 4 วนไข ผประสบอบตเหต เชน ตกตนไม ตกรถ จนทาใหขวญหรออก

จากตว นอกจากน ในปจจบนการสขวญยงนยมกระทาในงานมงคลตาง ๆ เชน แตงงาน รบตาแหนง

ผใหญบาน และงานอน ๆ

2.1 ขนตอนและวธการสขวญ

เมอทราบสาเหตของอาการเจบปวยแลว หมอสขวญจะแจงใหญาตไดเตรยมบายสหรอชฎาขวญ

3 ยอด ม 6 กาบ ในชฎาขวญ 3 ยอด ประกอบดวย ดอกไม ของหอม อปกรณในการแกบนประกอบดวย ไก

ตม 1 ไข 1 เหลา 1 แกว กลวย 1 ลก ขาวสก ขาวตม ขนม ขาวปลาอาหาร เมยง บหร ของสม ของหวาน เหลา

ยาปลาปง หมาก เทยน 3 เลม ใสตรงยอด ดายสายสญจน 5, 7, 9 เสน เสอผาของผปวย นาสมปอย 1 แกว

สาหรบการสงเคราะห ปดเคราะห ปดภย

สาหรบขนครจะแบงออกเปน 2 ลกษณะ คอ ขน 8 และขน 16 ดงน สวยหมาก 8 สวยพล 8 สวยดอก

สวยเทยน 8 หมาก 8 ขด ผาขาว ผาแดง เทยนคบาท เทยนคเฟอง เบยพนสาม หมากพนสาม ซงเครองในขน

ครตาง ๆ เหลาน ญาตผปวยจะเปนผจดเตรยม รวมแลวเรยกวา ขน 16 ซงจะตองใสวตถ (เงน) 36 บาท

สวนขน 4 จะประกอบดวย สวยหมาก 4 สวยพล 4 หมาก 4 ขด หมากหว พลมด และอน ๆ

คลายคลงกบขน 16 แตจะลดจานวนใหเหลอเพยง 4 อยาง ซงทงหมดรวมเรยกวาขน 8 ซงจะตองใสวตถ

(เงน) 15 บาท เมอเตรยมของเสรจเรยบรอยแลว หมอผประกอบพธสขวญโดยการกลาวคาโวหารหรอบท

สวด โดยหมอสาราญ มาฟดงน

“สลสวสด วนนกเปนวนดใจโจกกวางเปนวนพระเวศสนตราชเขาเมอง พระบญเรองผานแผว พระ

เจาแกวทงสามประการ เปนลกซกสมปานตนวเศษจางลมลางเอาขวญคน หอไดมาอยกบตนตวอยางเกา คน

ในโศกเศรา โศกาหอขวญเจามาพรงพรอม กนวาขวญแหงเจามาแลวทงสามสบสองขวญเจาแกวแมบญม

บดนนาตางญาตกาวงษศาปนวงเขากตกแตงดาไวพรอมมากนานา มตงจนและปลา มตงพาราดอกไม มตงไก

ตมปลายตวเจาเลามนจางขนเมอเจาเมอขวายจกเอามาถวายหอขวญแหงเจาไดกนไดบรโภค ขวญแหงเจาจก

หายโศกเศราโศกา หอไดอยกบแขงขาหตาแหงเจาจแกนจกาน บดนหนาขากจกปอนขาวหอขวญเจาไดก

นไดบรโภคอาหารตาง ๆ นานา อญเชญขวญเกาเปนขวญเกศาหอไดมากนขาวกบไกตมตวนหนาเปนไกสย

เทพเบองบนคอพระอนทรตนมบญแกกลา ไดหอขามาบดปอนหอขวญเจาไดกนอมปล หอขวญหขวญตา

และขวญปากไดขวญดงไดมากนไขตมแกนนวเศษ ขวญแหงเจาไดกนแลวจกมบามแฮง ถดนนมาขาของเจญ

ขวญแขงขวญขาขวญศอกขวญสายถอจงมากนลกสมของหวาน ขวญแหงเจาไดกนแลวจกจนเนอเยนใจ ถด

นนมาขาขอเจญขวญเขาขวญมอนวโคนวจนวกลางนวนางนวกอยมากนขาวตมขาวหนมใสนาออยหวานจน

จอยราด ขาขออญเชญขวญแหงเจาทงหลายไดมากนตงปลาสะเดดตวเตาแผนฟาก ปลาสะลากตวเทาไมพาย

เฮย มตงแวนหวใสพรอม ขาขอนบนอมยนยอถวายหอขวญเจาไดกนไดบรโภค กนวาขวญแหงเจาไดกนขาว

อมแลว ขาขอขวญเจาไดจงมากนนาบอแลวใสดเปนนาตวเศษ เปนนาตกตาดจากเมองบน ไดเอาหอหน

มนษยเมองคนไดกนไดไจ กนวาเจบกนกไดคนไขกนกมแฮง กนแลวจกหายพยาธหอหายอบาดทงหลายแต

ดหลเตอะ”

จบคาสขวญและคาปอนขาวขวญผปวย จากนนทาการมดขอมอใหผปวยโดยจะเรมจากขอมอขาง

ซายกอน ซงจะมคาโวหารในการผกมดขอมอดงน

“อะจะใจโส อะจะใย อะจะมงคะโร อะจะในวนนกเปนวนด ขาจกมาผกมอเบองซายหอขวญเจามา

อยกบตนตว อยกบหวกบเหลา หอมาอยกบเจากบจอม ยามเมอขวญแหงเจาพลดพรากจากตนตวไปหลายป

หลายเดอนหลายวนครบเขาตงวนนยามนหอขวญแหงเจาเขาอยกบคาบคงตนตวแหงเจา ขาจกเอาเสนดายเกา

เสนจกมาผกมดขอมอเบองซายหอมนยาวปอสนปอประมาณ ฝายเสนนหนาเปนเจอกเหลกนาคกระบวงบาต

แหงพญานาคชอวรตปกขะ ตนวเศษอยเมองเทศบาดาลลมใตพนนา จกมามดมอคนกหายพยาธจกมามดจาง

พายกอย จกมามดงวควายอายลายลกหนจกผกมอคนพยาธกจกลกนงได สพพะวาเคราะหไรกหายแคนแต

ดหลเตอะ”

หลงจากจบคามดมอขางซายกจะตอดวยการผกมดขอมอขางขวา ซงจะมคาโวหารดงน

“สะลสวสด อตมะโจก สะโหลกสาขา บดนหนาขาจะผกมอเบองขวาแหงเจา ขาจะเฮยกฮองขวญ

แหงเจาแลวมามา หอมาอยตคาเตยงเตา หออายแหงเจาไดรอยซาวขวบเขาวษาขาจะผกมดมอเบองขวาหอ

ขวญเจาอยสบปบฮอไปไหน ซาวปบหอพรากจากตน จกผกดวยดายมงคลอนวเศษ ฝายขาวเตดบรสทธจกมา

ผกมดขอมองเบองขวาแหงเจากมนยาวบสนปอประมาณ จกผกจางปายสานกอย จกผกงวควายลายลกหน จก

ผกมอคนกหายพยาธ ฝายเสนนหนาเปนเจอกเหลกแหงพญานาคจอวาวรตปกขะ ตนวเศษอยเมองเทศบาดาล

ลมใตพนนา ขาจกเอามามดขวญเจาไวหออายไดรอยซาวขวบเขาแตดหลเตอะ ”

เมอเสรจสนกระบวนการของการผกขอมอแกผปวย ถอวาเสรจสนกระบวนการของการสขวญ

นอกจากนขณะทหมอจะประกอบพธสขวญตามความเชอของหมอบางรายจะทาการปดเคราะหใหผปวย

กอนประกอบพธและหมอบางคนจะทาการปดเคราะหกอนทาการปอนขาวขวญหรอชวงกลางบทสวด เมอ

เสรจแลวกทาการผกขอมอผปวย เมอเสรจแลวหมอกใหพรแกผปวย

ในขนตอนการปอนขาวปอนนา ปอนเหลาจะกระทาในชวงของการทาพธหรอระหวางทมการกลาว

คาโวหารหรอคาสขวญ โดยจะปอนเปนคา ๆ ใสในฝามอของผปวยหรอใน “กวกขาว” ทเตรยมไวปอน

จนกวาจะหมดขาว 1 ปน

หลงจากเสรจพธทงหมดกจะนาชฎาขวญ เสอผาของผปวยขวญวางไวตรงเหนอทนอนของผปวย

หรอบนหว 3 วน 7 วน แลวนาขาวทปอนขวญทอยในฝามอหรออยใน “กวก” ใหนาไปฝากกบปดายาดา (เตา

ไฟหมอนงไหขาว) โดยใหกลาววา

“บดนขาพเจาจะไดเอาขาวขวญทมาอยกบเจาของเหลานมาฝากกบปดายาดา ใหไดปกปกรกษาและ

ขอใหหายจากการเจบปวย สวนของเศษของเหลอเหลานจะขอนาไปกนเสย ”

2.2 องคประกอบ/เงอนไข/ปจจยทจะตองปฏบต

ขอสาคญในการสขวญทหมอผสขวญและสงทญาตผปวยควรปฏบตมดงนคอ หากเปนตวหมอ

ผประกอบพธกรรมการสขวญจะตองกลาวคาโวหารหรอคาสขวญจนครบทก ๆ ขนตอน และจะตองปฏบต

ตามขนตอนการสขวญตามลาดบขนตอน หามขามหรอละเวนบทใดบทหนงในคาโวหารทงหมด สวนฝาย

ผปวยจะตองจดเตรยมเครองในชฎาขวญใหครบและใหพรอมทงขนครเองกตองไมใหบกพรองสงใดเพราะ

เชอวาจะสงผลตอการรกษาของผปวย นอกจากนตวหมอเองสงทไมควรละเลยคอ การระลกถงคณของคร

อาจารย ซงหมอเมองสวนใหญจะมครและมกจะมคากลาวถงครบาอาจารยเพอแสดงการระลกถงครบา

อาจารยเชนคากลาวระลกถงครบาอาจารยของหมอสนม มคากลาวดงน

“ถงครบาอาจารยเสมอครบาอาจารยเจา ครเกา ครตาย ครปลาย ครยง ครสง ครสอน ครนอน ครนง

ครทขาไดสบไดราไดเรยนมา บดนผขาทงหลายไดตกแตงและนอมนามาซงวตถปบผาราจาดวง ขาวตอก

ดอกไม ลาเตยน สวยดอก สวยเตยน 8 สวย สวยหมาก สวยป 8 สวย หมาก 8 ขด 8 กอม ผาขาว ผาแดง กบาท

กเพยง เบยพนสาม หมากพนสาม วตถ 36 บาท บดนจะมาสขาวเอาขวญ นายดา นายแดง ไปถลาขากาอยปา

ไมดงหนาปาคาดงใหญ ไปตกทตาไดยาทสง” เปนตน

ดงนนสงทสาคญ คอ การเตรยมชฎาขวญพรอมเครอง ซงในการเตรยมขนครและการประกอบพธส

ขวญของหมอจะตองปฏบตตามขนตอนอยาใหผดพลาดทงการเตรยมและการประกอบพธ

หมายเหต ขอแตกตางระหวางการเรยกขวญและการสขวญคอ คาโวหารหรอบทสวด และการเรยก

ขวญจะมการเสยงทายโดยวธการหยบขาว/ ปกเทยน/ ตงไข/ รางทรง ขวญซงจะเปนตวบงบอกสาเหตของ

การเจบปวยและบงบอกวาขวญมาอยกบตวของผปวยแลวหรอยง สวนการสขวญจะเปนกระบวนการเลยง

ขาวขวญหรอเปนการปลอบขวญเมอไดกบคนเขาสตนตวของผปวยครบทง 32 ขวญ ใหอยกบตนตวของ

ผปวยตลอดไป ซงทงสองพธกรรมจะตองทาควบคกน หากมการเรยกขวญกจะตองมการประกอบพธกรรม

สขวญทกครง

แหลงทมา

ยงยง เทาประเสรฐ. 2547 . ต าราการแพทยพนบานลานนาสาขาหมอพธกรรมบ าบด. เชยงราย : วทยาลย

การแพทยพนบานและการแพทยทางเลอก มหาวทยาลยราชภฏเชยงราย. หนา 76 – 100.