70627-0002/LEGAL21766598.1

การวเคราะหกฎหมายสงแวดลอมระหวางประเทศ

ทเกยวของกบการตดสนใจอนมตการกอสราง

เขอนไซยะบร

จดทาเพอ

องคกรแมนาระหวางประเทศ

และEnvironmental Defender Law Center

จดทาโดย Steve Higgs สานกงานกฎหมาย Perkins Coie LLP

12 ตลาคม 2554

-2- 70627-0002/LEGAL21766598.1

เกรนนาและบทสรปผบรหาร

บนทกฉบบนเปนการวเคราะหเชงกฎหมายถงกฎหมายสงแวดลอมหลายฉบบและความรบผดชอบทเกยวของกบ

การตดสนใจของสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว (“สปป.ลาว”) เพออนมตการกอสรางโครงการไฟฟาพลงนาไซยะ

บร (“เขอนไซยะบร”) ในแมนาโขงตอนลาง

ตามมาตรฐานสากล ถอไดวาโครงการ เขอนไซยะบรเปน “เขอนขนาดใหญ” เพราะมความสงเกอบ 50 เมตร

กวาง 830 เมตร และมขนาดอางเกบนาลกอยางนอย 30 เมตร และครอบคลมพนทตอนเหนอนาถงระหวาง 60-90

กโลเมตร 0

1 เขอนขนาดใหญมแนวโนมสงผลกระทบรนแรงซงตองมการเตรยมรบมอ การวเคราะห การสอสารขอมล และ

หาทางลดผลกระทบกอนการกอสราง ทงนเปนไปตามขอกาหนดของธรรมาภบาลและหลกกฎหมายสงแวดลอมระหวาง

ประเทศ ซงมผลบงคบใชกรณทรฐบาลประเทศใดพยายามพฒนาโครงการพลงงานขนาดใหญ ทอาจกอใหเกดผลกระทบ

ดานสงแวดลอมขามพรมแดนและความยากลาบากสาหสกบประชาชน

เราตระหนกถงความสาคญของการพฒนาทยงยนสาหรบประชาชนในสปป.ลาว และบทบาทของการผลต

พลงงานเพอใหบรรลวตถประสงคดงกลาว อยางไรกตาม การมงใหเกดการพฒนาทยงยนตองอยบนพนฐานการวเคราะห

อยางจรงจงถงการตดสนใจกาหนดแนวทางพฒนาของรฐบาล ตองมการวเคราะหถงผลกระทบดานสงแวดลอมและสงคม

อยางจรงจง โดยมการประเมนและการเผยแพรขอมล สงเสรมใหมการอภปรายเกยวกบแผนการและผลกระทบของ

โครงการอยางเปดเผย และประชาชนมสวนรวมอยางจรงจง รวมทงมการเสนอมาตรการลดผลกระทบทเหนไดชดเจนวาจะ

เกดขนและอาจจะเกดขน และนามาตรการเหลานนมาปฏบต

แตโชครายดงทมการสรปไว จากการประเมนของนกวทยาศาสตรและผ เชยวชาญทเปนมออาชพอยางเปนอสระ

ในกรณเขอนไซยะบรพบวา รฐบาลสปป.ลาวยงไมไดปฏบตตามขอกาหนดพนฐานเหลาน และหากไมมการวเคราะหและ

การปรกษาหารอยอมทาใหรฐบาลไมสามารถปฏบตตามขอกาหนดได การประเมนผลกระทบดานสงแวดลอม (“EIA”)

ของโครงการ ซงควรเปนขอมลพนฐานเพอการประเมนโครงการอยางรอบดาน มการจดทาโดยไมสมบรณและม

ขอบกพรอง การสรางบนไดปลาโจนทเสนอยงคงไมเหมาะสมเมอพจารณาถงความหลากหลายของพนธสตวนาและ

จานวนทจะไดรบผลกระทบจากเขอน และผ ชานาญการยงสรปวาโครงการนอาจเปนเหตใหพนธสตวนาหายากตองสญ

พนธ และทาใหสตวนาอกหลายชนดตองไดรบอนตราย รฐบาลของประเทศเพอนบานทใชสายนารวมกนไดแก กมพชา

ไทย และเวยดนาม ไดแสดงความกงวลหรอไดอางถงความกงวลของผ มสวนไดสวนเสย เนองจากวาผลกระทบของเขอน

อาจนาไปสผลกระทบขามพรมแดนทมตอสงแวดลอมในเขตอานาจศาลของตนและไมอาจเยยวยาได จงเปนเรองสาคญ

อยางยงทจะตองปฏบตตามความคาดหวงดานสงแวดลอมในระดบสากล เนองจากโครงการเขอนไซยะบรเปนหนงใน

โครงการเขอนอก 11 แหงทมการเสนอเพอกอสรางในแมนาโขงตอนลาง ซงเปนแมนาทไหลขามพรมแดนและม

ความสาคญอยางยงตอประเทศเพอนบานและประชาคมนานาชาต

ศาลยตธรรมระหวางประเทศ ( International Court of Justice - ICJ) ไดอธบายถงหลกการสาคญของกฎหมาย

สงแวดลอมระหวางประเทศไววา

สงแวดลอมไมใชสงเปนนามธรรม แตเปนพนทของสงมชวต หมายถงคณภาพของชวต และสขภาวะ

ของมนษย รวมทงคนรนทยงไมถอกาเนดมา พนธกรณทวไปของรฐทจะตองประกนวาการพฒนาใด ๆ

-3- 70627-0002/LEGAL21766598.1

ภายในเขตอานาจและการควบคมของตนตองไมกระทบตอสงแวดลอมของรฐอน ๆ หรอพนทอน ๆ

นอกเหนอจากเขตอานาจในประเทศตน เปนสวนหนงของหลกการสาคญของกฎหมายระหวางประเทศ

เกยวกบสงแวดลอม 2

บนทกฉบบนอางองหลกการดงกลาวและแสดงใหเหนหาประเดนเกยวกบกฎหมายสงแวดลอมระหวางประเทศท

สปป.ลาวไดละเมดหรออาจละเมดหากอนญาตใหมการสรางเขอนไซยะบรตามโครงการทเสนอ โดยไมมการประเมนผล

กระทบดานสงแวดลอมของโครงการใหม ไมจดกระบวนการรบฟงความเหนและมสวนรวมของสาธารณะใหม และตองม

การประเมนและบนทกขอมลผลกระทบขามพรมแดนของเขอนทอาจเกดขน รวมทงเปดโอกาสใหรฐบาลอกสามประเทศใน

แมนาโขงตอนลางตรวจสอบวามการปฏบตตามขนตอนปฏบตใหแจงขอมล ปรกษาหารอ และมความตกลงเบองตน

(Procedures for Notification, Prior Consultation, and Agreement - PNPCA) ตามความตกลงแมนาโขงหรอไม 2

3 เรา

ยงไดเสนอแงมมทางกฎหมายซงเปนขอทหก เพอชใหเหนวารฐบาลประเทศอน ๆ อกสามประเทศในแมนาโขงตอนลาง

(กมพชา ไทย และเวยดนาม) มสทธและหนาททเกยวของเพอปกปองประโยชนรวมกนของแมนาโขง

กลาวโดยสรป การทบทวน กฎหมายสงแวดลอมระหวางประเทศและหลกการสาคญทเกยวของหลายประการท

กลาวถงในทน 3

4 นาไปสขอสรปทวา

1. ควรมการจดทาการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมของเขอนไซยะบรใหม ใหสอดคลองกบความคาดหวงใน

ระดบสากลทมตอเขอนขนาดใหญทสรางในแมนาทไหลขามพรมแดน ซงรวมถงการวเคราะหอยางละเอยด

เกยวกบผลกระทบขามพรมแดนทอาจเกดขนเนองจากโครงการน

2. เนองจากการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมมขอบกพรอง และไมมการเปดเผยขอมลใหสาธารณะทราบกอน

กระบวนการรบฟงความเหนและมสวนรวมของประชาชน จงถอไดวากระบวนการเหลานมขอบกพรองอยาง

ฉกรรจ เมอจดทาการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมจนเสรจแลว กควรนาผลการวเคราะหนนมาเปนขอมล

พนฐานเพอจดใหมการรบฟงความเหนและมสวนรวมของประชาชนเกยวกบการสรางเขอนในสปป.ลาวและ

ประเทศอน ๆ อกสามแหงในแมนาโขงตอนลาง

3. การตดสนใจใหสรางเขอนไซยะบรตามโครงการทเสนอมแนวโนมทาใหเกดผลกระทบรายแรงตอความ

หลากหลายทางชวภาพ ซงเปนทรพยากรรวมของประเทศตาง ๆ และยงขดกบการปฏบตหนาทของสปป.ลาว

ตามอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ (Convention on Biological Diversity)

4. การตดสนใจใหสรางเขอนไซยะบรตามโครงการทเสนอมแนวโนมทาใหเกดอนตรายรายแรงตอรฐเพอนบาน ซง

ขดกบการปฏบตหนาทของสปป.ลาวในการปองกนอนตรายขามพรมแดน

5. การตดสนใจใหสรางเขอนไซยะบรตามโครงการทเสนอขดกบหลกการปองกนไวกอน เนองจากการตดสนใจ

ดงกลาวไมคานงความไมแนนอนและขอกงวลเกยวกบผลกระทบของเขอน และไมแสดงใหเหนวาจะสามารถนา

มาตรการลดผลกระทบเหลานไปปฏบตไดจรง

6. ประเทศกมพชา ไทย และเวยดนามมสทธและหนาทในการปองกนผลกระทบรายแรงจากเขอนไซยะบรทมตอ

แมนาโขง รฐบาลประเทศเหลานมสทธไดรบการเยยวยาดานการเงนเนองจากผลกระทบรายแรงทเกดขนในเขต

อานาจของตน

-4- 70627-0002/LEGAL21766598.1

ประเดนดานกฎหมายเหลานนาจะไดรบการพจารณาในเดอนพฤศจกายน 2554 เพราะตามความเขาใจของเรา

ทางสภาคณะกรรมาธการแมนาโขง ( Mekong River Commission - MRC) มแผนจดการประชมอภปรายอนาคตของ

กระบวนการ PNPCA และพจารณาวาจะมการสรางเขอนแหงนหรอไม เพอเปนขอมลสนบสนนการประชมดงกลาว เราจง

ไดจดทาบนทกฉบบนและมขอเสนอแนะสามประการทรฐบาลประเทศหนงหรอกวานน อาจนาไปใชเพอแกปญหาขอ

พพาทกรณทพจารณาวาจะมการสรางเขอนหรอไม หรอจะสรางอยางไร

เราขอเนนขอควรระวงสองขอเกยวกบการนาบทวเคราะหดานกฎหมายฉบบนไปใช ประการแรก บทวเคราะห

ฉบบนพาดพงพนธกรณดานสงแวดลอมสากลหลายประการของสปป.ลาว แตยงไมครอบคลมพนธกรณสากลทงหมดไม

วาจะเปนพนธกรณตามตามความตกลงแมนาโขงหรอกฎบตรสทธมนษยชน รวมทงยงไมไดเนนถงกฎหมายในประเทศของ

สปป.ลาวเอง หรอกฎหมายในประเทศของรฐบาลรวมสายนาอกสามแหง ในแงของตามความตกลงแมนาโขง จดหมายลง

วนท 5 กรกฎาคม 2554 ของเราไดเนนความรบผดชอบเฉพาะเจาะจงและเกยวของกนของสปป.ลาว ซงเราเหนวาทาง

สปป.ลาวควรนาไปใชเปนหลกการสาคญเพอแกปญหาขอพพาทเกยวกบแมนาทไหลขามพรมแดนสายน 4

5 ในแงของ

กฎหมายทอาจเกยวของฉบบอน ๆ หลายฉบบจะมความเกยวของในกรณทเกดผลกระทบดานสงแวดลอมหรอผลกระทบ

ดานสงคม-เศรษฐกจขน

ประการทสอง มความจาเปนอยางยงทจะตองมการประเมนเพมเตมโดยทปรกษาฝายอน ๆ เกยวกบขอเทจจรง

ของการนากฎหมายมาบงคบใช เพราะการบงคบใชกฎหมายตองเปนไปตามขอเทจจรงทเกดขน ทผานมาเรายงไมได

วเคราะหอยางละเอยดวาผลการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอม หรอเอกสารอน ๆ ทเกยวของกบการตดสนใจของ

โครงการสอดคลองกบความคาดหวงในระดบสากลของเขอนขนาดใหญหรอไม แตเราไดใชขอมลเฉพาะการประเมน

รายงานการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมทเปนลายลกษณอกษร และจดเตรยมโดยนกวทยาศาสตรและผ เชยวชาญ

ทเปนมออาชพ5

6 รวมทงการพจารณารายงานการทบทวนตามกระบวนการปรกษาหารอลวงหนา ( Prior Consultation

Project Review Report) ของสานกเลขาธการคณะกรรมาธการแมนาโขง 6

7 หนงในขอเสนอหลกดานลางของเรา จงรวมถง

การวเคราะหอยางเปนอสระเพมเตมโดยนาเอกสารทเกยวของกบโครงการทงหมดมาพจารณา ยกตวอยางเชน จาเปนตอง

มการวเคราะหเจาะลกถงผลกระทบสะสมของโครงการ โดยคานงถงโครงการพฒนาอน ๆ ทมการเสนอในแมนาสาขาและ

แมนาสายหลกของแมนาโขงดวย เขอนสงผลใหมการเปลยนแปลงคณลกษณะเชงกายภาพ ชวภาพและเคมของแมนา

และอาจสงผลกระทบกบชมชนอยางซบซอน ดงนนกอนการสรางเขอน จงควรมการประเมนและทาความเขาใจผลกระทบ

เหลานใหถองแทเสยกอน

การอภปราย

1. ควรมการจดทาการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมของเขอนไซยะบรใหม ใหสอดคลองกบความ

คาดหวงในระดบสากลทมตอเขอนขนาดใหญทสรางในแมนาทไหลขามพรมแดน ซงรวมถงการวเคราะห

อยางละเอยดเกยวกบผลกระทบขามพรมแดนทอาจเกดขนเนองจากโครงการน

รฐบาลมหนาทจดทาการวเคราะหดานสงแวดลอมอยางละเอยด หรอทเรยกวาการประเมนผลกระทบดาน

สงแวดลอมหรอ “EIA” ทบวงการพลงงานระหวางประเทศ (International Energy Agency) ใหนยามวา EIA หมายถง

-5- 70627-0002/LEGAL21766598.1

การจาแนก การอธบาย และการประเมนผลกระทบทางตรงและทางออมของโครงการเกยวกบมนษย

สตวปาและพชพรรณ ดน นา อากาศ สภาพภมอากาศ และทวทศน ปฏสมพนธระหวางปจจยตาง ๆ

เหลาน และทมตอวตถทางกายภาพและมรดกทางวฒนธรรม 7

8

ขอกาหนดใหตองทาการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมอยางจรงจง เปนหนาทสาคญตามกฎหมายระหวาง

ประเทศ กอนทรฐบาลจะเดนหนาโครงการพฒนาขนาดใหญใด ๆ ทอาจทาใหเกดผลกระทบขามพรมแดนตอสงแวดลอม

และประชาชน ขอกาหนดดงกลาวไดรบการยนยนเมอเรว ๆ นจาก ศาลยตธรรมระหวางประเทศ ในคาตดสนเมอป 2553

กรณโรงงานเยอกระดาษในแมนาอรกวย (Argentina v. Uruguay):

อาจถอเปนขอกาหนดตามกฎหมายระหวางประเทศทวไปใหตองจดทา การประเมนผลกระทบดาน

สงแวดลอม กรณทมความเสยงวาโครงการดานอตสาหกรรมทเสนอใด ๆ อาจสงผลกระทบรนแรงขาม

พรมแดน โดยเฉพาะอยางยง ผลกระทบตอทรพยากรรวมกน นอกจากนน ยอมไมอาจถอไดวามการ

ตรวจสอบอยางรอบคอบและมการปฏบตหนาทอยางจรงจงเพอปองกนผลกระทบทจะเกดขน ในกรณท

ฝายทวางแผนจดทาโครงการทอาจสงผลกระทบตอโครงสรางของแมนาหรอคณภาพของนา ไมจดใหม

การประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมอนเนองมาจากโครงการของตนเอง 8

9

อนสญญาวาดวยการประเมนผลกระทบสงแวดลอมขามพรมแดน ( Convention on Environmental Impact

Assessment in a Transboundary Context) สะทอนวตถประสงคอนเปนทยอมรบทวไปทจะตองมการประเมนผลกระทบ

ดานสงแวดลอม ทงนเพอ

(1) “ใหความสาคญอยางชดเจนตอปจจยดานสงแวดลอมตงแตเรมตนกระบวนการตดสนใจ ทงนโดยการจดใหม

การประเมนผลกระทบดานสงแวดลอม...โดยถอเปนเครองมอทจาเปนเพอพฒนาคณภาพของขอมลสนเทศทจะ

นาเสนอตอผ มอานาจในการตดสนใจ เพอใหการตดสนใจนนสอดคลองกบหลกการดานสงแวดลอม ใสใจตอการ

ลดผลกระทบรายแรงใหเหลอนอยสด โดยเฉพาะผลกระทบขามพรมแดน ”

(2) “จดทา...ขนตอนการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมซงอนญาตใหสาธารณชนมสวนรวม และเตรยมการเพอ

บนทกขอมลจากการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอม ” และ

(3) “จดใหม [การประเมนผลกระทบดานสงแวดลอม ] กอนการตดสนใจเพอมอบอานาจหรอดาเนนการตาม

โครงการทเสนอ [อยางเชน โครงการเขอนขนาดใหญ]”10

การประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมของเขอนไซยะบรไมสอดคลองกบวตถประสงคดงกลาวเลย ทผานมาม

การวเคราะหรายงานการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมของโครงการนอยางนอยสครงตางกรรมตางวาระกน และสรป

ไดถงขอบกพรองทมตอความคาดหวงของสากล กรณทมการพฒนาโครงการขนาดใหญเชนน แมแตการวเคราะหของ

สานกเลขาธการคณะกรรมาธการแมนาโขงเอง กชใหเหนขอกงวลทลกซงเกยวกบผลกระทบดานสงแวดลอมของโครงการ

น

ในการวเคราะหทสาคญครงหนงของนกวทยาศาสตรและผ ชานาญการดานเขอน (Baran และคณะ) โดยเปนการ

วเคราะหอยางละเอยดถงสตวนาและการประมงในแงของการศกษาความเปนไปไดของโครงการและการประเมนผล

-6- 70627-0002/LEGAL21766598.1

กระทบดานสงแวดลอม ซงเนนโดยเฉพาะถงสตวนาทอยรอดไดหากมการนามาตรการลดผลกระทบดานสงแวดลอมท

เสนอมาใช เหนไดชดเจนวา มาตรฐานทใชในการวเคราะหสอดคลองกบแนวปฏบตทกาหนดโดยธนาคารเพอการพฒนา

เอเชย (Asian Development Bank) สมาคมประเมนผลกระทบสากล ( International Association for Impact

Assessment) สมาคมไฟฟาพลงนาระหวางประเทศ ( International Hydropower Association) และคณะกรรมาธการ

เขอนโลก (World Commission on Dams)10

11 ผ เขยนรายงานไดสรปผลการประเมนวา

ขอบกพรองทพบจากประเมนทาใหเราสรปไดวาการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมของเขอนไซยะ

บรไมสอดคลองกบมาตรฐานสากลวาดวยการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอม การประเมนผล

กระทบดานสงแวดลอมของเขอนไซยะบรไมสามารถตอบคาถามเกยวกบธรรมชาต ความรนแรงและ

ขอบเขตของผลกระทบทอาจเกดขนจากโครงการ และยงสรปโดยไมมหลกฐานสนบสนนวาผลกระทบท

เกดขนจะไมรนแรง

จงเปนเหตใหมขอเสนอแนะใหปรบปรงการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมของโครงการเพอให

ครอบคลมถงผลกระทบขามพรมแดน และสามารถตอบคาถามเกยวกบผลกระทบและมาตรการลด

ผลกระทบอยางสอดคลองกบการปฏบตดสดของสากล นอกจากการประเมนผลกระทบดาน

สงแวดลอมแลว ยงมความจาเปนทจะตองประเมนผลกระทบแบบสะสม ( Cumulative Impact

Assessment) โดยเนนผลกระทบทอาจเกดขนจากเขอนไซยะบรนอกเหนอจากเขอนอน ๆ อก 47 แหงท

จะมการสรางในลมนาโขงภายในป 2558

…

โดยภาพรวมแลวชองทางทสรางใหปลาวายผานเขอนตามแผนทนาเสนอเพอลดผลกระทบจาก

โครงการไซยะบร สอดคลองกบแนวปฏบตแค 4 จาก 30 ขอ ตามทเสนอโดยคณะกรรมาธการแมนาโขง

“แนวปฏบตเบองตนของการออกแบบสาหรบโครงการเขอนหลกในลมนาโขงตอนลาง ” แตขอเสนอ

ดงกลาวไมสอดคลอง หรอไมมลกษณะทจะสอดคลองกบแนวปฏบต 19 จาก 30 ขอเลย ชองทางทให

ปลาผานเปนการออกแบบโดยไมมการทดลองใชมากอน ไมมการกาหนดรายละเอยดบางอยางให

ชดเจน และลกษณะของชองทางเหลานนไมสอดคลองกบการอพยพของพนธปลาสวนใหญในแมนา

โขง11

12

ศาสตราจารยแลนซา ( Professor Lanza) แหงมหาวทยาลยแมสซาจเสท เมองแอมเฮรสต สหรฐอเมรกา กได

ขอสรปสาคญทคลายคลงกนทบอกวา “การประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมมลกษณะทขาดความชดเจนเปนชวง ๆ ทง

ยงมขอความทขดแยงกนเอง และไมสามารถยอมรบไดจากมมมองในเชงวชาการ ” “การประเมนผลกระทบดานสงแวดลอม

มคณภาพเลวรายมาก การนาขอมลเหลานมาสนบสนนการสรางเขอนในแมนาโขงสายหลกตอนลางเปนการกระทาทไร

ความรบผดชอบอยางยง” “การประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมไมสมบรณและไมครอบคลมผลกระทบทสาคญของ

เขอนตอทรพยากรดานนเวศ ไมวาจะเปนคณภาพนา นเวศของระบบนา กาประมง และสาธารณสข การประเมนผล

กระทบดานสงแวดลอมมสาระสาคญ ซงไมไดอยในรายงานฉบบน และไมสามารถตอบคาถามทสาคญดานสงแวดลอม

ได” และ “การประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมไมไดแสดงถงความเขาใจตอการทางานของแมนา และเนนเฉพาะการ

-7- 70627-0002/LEGAL21766598.1

มองปรมาณนาทไหลไปจากมมมองเดยวของระบบนเวศในแมนาโขง ”13 ในทานองเดยวกน นพ.โฮแกน (Dr. Hogan) แหง

มหาวทยาลยเนวาดา เมองรโน สหรฐฯ บอกวาการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมฉบบน “มความบกพรองอยางยง”14

และนายเบลก (Blake) ซงเปนวาทดษฎบณฑตสรปวา “การประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมมองขามขอบเขตและความ

รนแรงของผลกระทบในทกดานไปอยางมาก ….”15

ในรายงานทบทวนโครงการ สานกเลขาธการคณะกรรมาธการแมนาโขงยงสรปถงขอกงวลหลายประการเกยวกบ

โครงการน ยกตวอยางเชน กลมผ ชานาญการดานประมงของสานกเลขาธการ “สรปวาการออกแบบบนไดปลาโจนสาหรบ

การอพยพขนเหนอนาและชองทางสาหรบการอพยพของปลาทโตเตมวยลงไปดานใตของนา รวมทงการวางไขและระยะตว

ออนจะใชไมไดผล” รายงานของคณะกรรมาธการแมนาโขงยงระบดวยวา “โอกาสทพนธปลาทมความยาวกวา 150 ซม.จะ

สามารถวายขามเขอนไปยงตอนเหนอนาไดมอยนอยมาก หมายถงโอกาสทเปนไปไดวาปลาบกซงเปนพนธปลาทอพยพ

ตามธรรมชาตในแมนาโขงอาจตองสญพนธ ” และ “การขาดแคลนความรเกยวกบพนธปลาอพยพอกหลายชนด มวล

ชวภาพของมนและความสามารถทจะวายผานเขอนและอางเกบนาไป ทาใหเกดขอมลทไมแนนอนเกยวกบขอบเขต

ผลกระทบตอการประมงและอาชพทเกยวของ ทงในทองถนและขามพรมแดน ”

16

ขอสรปทชดเจนจากการประเมนเหลานไดแก การประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมของเขอนไซยะบรทเปนอย

ยงไมสมบรณและมขอบกพรอง ไมสอดคลองตอความคาดหวงในระดบสากลทมตอการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอม

สาหรบโครงการพลงงานขนาดใหญ ซงอาจสงผลกระทบขามพรมแดนทไมสามารถแกไขใหกลบกลายและมความรนแรงได

จงควรมการทาการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมขนมาใหม เพราะตามขอมลทมอยจะไมสามารถสงเสรมให

สาธารณะมสวนรวมอยางเพยงพอ ไมนาไปสการรบฟงความคดเหนหรอการตดสนใจอยางชอบดวยเหตผล นอกจากนน

เทาทเราเขาใจ ไดเรมมการกอสรางเขอนไปแลว แมวาการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมยงคงไมสมบรณและม

ขอบกพรอง ซงถอเปนการกระทาทขดกบความคาดหวงในระดบสากลทตองการเหนการประเมนผลกระทบดาน

สงแวดลอมทเสรจสนสมบรณกอนทจะมการตดสนใจวาจะเดนหนาโครงการตอไปหรอไม

2. เนองจากการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมมขอบกพรอง และไมมการเปดเผยขอมลใหสาธารณะ

ทราบกอนกระบวนการรบฟงความเหนและมสวนรวมของประชาชน จงถอไดวากระบวนการเหลานม

ขอบกพรองอยางฉกรรจ เมอจดทาการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมจนเสรจแลว กควรนาผลการ

วเคราะหนนมาเปนขอมลพนฐานเพอจดใหมการรบฟงความเหนและมสวนรวมของประชาชนเกยวกบการ

สรางเขอนในสปป.ลาวและประเทศอน ๆ อกสามแหงในแมนาโขงตอนลาง

เราไดอธบายในจดหมายลงวนท 5 กรกฎาคม 2554 วา สปป.ลาวไดยตกระบวนการ PNPCA กอนทจะเสรจสน

โดยไมแจงใหประเทศเพอนบานทราบอยางเหมาะสม เปนการกระทาทขดตอความตกลงแมนาโขง และยงไมสอดคลองกบ

ความคาดหวงทชดเจนของประชาคมนานาชาต ทคาดวาจะมการสอสารขอมลเกยวกบผลกระทบรายแรงของโครงการ

พฒนาขนาดใหญเพอใหผ มสวนไดสวนเสยทไดรบผลกระทบไดรบทราบ รวมทงรฐบาลประเทศเพอนบานดวย และเพอให

ผ มสวนไดสวนเสยเหลานนมโอกาสทจะใหความเหนตอการตดสนใจไดอยางมความร

ดงทกฎบตรแหงโลกเพอธรรมชาต ( World Charter for Nature) ขององคการสหประชาชาตไดอธบายไววา “การ

วางแผนใด ๆ ควรครอบคลม...การประเมนผลกระทบตอธรรมชาตเนองจากนโยบายและโครงการทเสนอ และขอมลเหลาน

ทกประการจะตองไดรบการเปดเผยตอสาธารณะดวยชองทางทเหมาะสม ในชวงเวลาทชวยใหมการรบฟงความเหนและ

-8- 70627-0002/LEGAL21766598.1

การมสวนรวมอยางเปนผล ”17

การมสวนรวมของสาธารณะในการตดสนใจดานสงแวดลอม ยงตองสอดคลองและสะทอนถงบรบทและความ

ตองการของประชาชนในพนท ดวยเหตดงกลาว คณะกรรมาธการแมนาโขงจงไดอธบายถงความหมายของการมสวนรวม

ของสาธารณะในบรบทการทางานของคณะกรรมาธการฯ ในประเทศแมนาโขงตอนลางทงสวาหมายถง “กระบวนการท

ชวยใหผ มสวนไดสวนเสยหลกมบทบาทและสามารถเขารวมในการตดสนใจเกยวกบการวางแผน การดาเนนโครงการ การ

ตรวจสอบและประเมนผลโครงการใด ๆ ของคณะกรรมาธการแมนาโขง ”

ประชาคมนานาชาตจงคาดหวงวา ในการตดสนใจของรฐบาลเกยวกบโครงการทสงผล

กระทบอยางรนแรงตอสงแวดลอม จะตองครอบคลมการเปดเผยขอมลในเบองตนเพอใหสาธารณะและประเทศเพอนบาน

ไดทราบ และมสวนรวมและใหความเหนไดอยางจรงจงและสจรตใจเกยวกบโครงการ เกยวกบผลกระทบขามพรมแดนและ

ผลกระทบในพนททอาจเกดขน เกยวกบโอกาสทจะเดนหนาโครงการหรออาจจะยตโครงการ และเกยวกบมาตรการลด

ผลกระทบรายแรงทจะเกดขน 17

18 การรบฟงความเหนและมสวนรวมของประชาชนควรรวมถงความพยายามอยางจรงจง

ของรฐบาลทจะดแลใหประชากรกลมทมกเสยเปรยบดานการเมองหรอมกอยชายขอบไมมสวนเกยวของกบการตดสนใจ

อยางเชนกลมผหญง ใหสามารถมสวนรวมในกระบวนการได 18

19

20

กระบวนการรบฟงความเหนและมสวนรวมของสาธารณะสาหรบเขอนไซยะบร สปป.ลาวไมไดสงเสรมการมสวน

รวมของผ มสวนไดสวนเสยหลกอยางเตมท เพอใหสามารถประเมนผลกระทบของเขอนไดอยางจรงจง ยกตวอยางเชน

รายงานการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอม (ซงมขอบกพรองอยางทเปนอย) ไมไดเขยนขนเปนภาษาลาว หรอไมได

เผยแพรในชวงทรฐบาลสปป.ลาวจดกจกรรมรบฟงความคดเหนจากผ มสวนไดสวนเสยหลกซงอยในเขตอานาจของตน 21

22

จงไมเปนทชดเจนวา ไดมการเปดเผยขอมลเกยวกบผลกระทบรายแรงของโครงการใหผ มสวนไดสวนเสยไดทราบหรอไม

ทงนเพราะทผานมายงไมไดมการบนทกขอมลผลกระทบอยางครบถวน หรอไมไดมการประเมนอยางจรงจงในรายงานการ

ประเมนผลกระทบดานสงแวดลอม กระบวนการรบฟงความเหนเชนนจงจดขนในลกษณะทประชาชนทไดรบผลกระทบไม

มศกยภาพเพยงพอทจะเขารวมและใหความเหนตอการออกแบบโครงการและทางเลอกทเปนไปได ไมสามารถให

ความเหนตอผลกระทบดานสงแวดลอมและสงคมทอาจเกดขน และไมสามารถใหความเหนตอมาตรการลดผลกระทบ

ดงกลาวได เราไมอาจคาดหวงใหประชาชนสามารถใหความเหนอยางจรงจงได หรอสามารถตดสนใจอยางมความร

เกยวกบผลกระทบทจะเกดขนจากโครงการพฒนาทจะมตอชวตตนเองได เวนแตพวกเขาจะมเครองมอ และเปนเครองมอท

เขยนในภาษาของตนเองซงชวยใหเขาใจผลกระทบเหลาน และทราบวาจะมวธบรรเทาผลกระทบอยางไร

ผ มสวนไดสวนเสยหลกหมายถง “ผ มอทธพล

อยางสาคญ และผ มบทบาทสาคญตอความสาเรจของโครงการหรอแผนการใด ๆ ” ซงอาจหมายถงกลมบคคลตาง ๆ

รวมทงผ ไดรบผลกระทบโดยตรง ผ ไดรบผลกระทบโดยออม สาธารณชน นกลงทน หนวยงานผบรจาค องคกรพฒนา

เอกชน ทปรกษาจากภายนอก และภาคธรกจ 20

21

แมจะเปนทชดเจนวา ในการรบฟงความคดเหนทงสามครงในสปป.ลาวเมอเดอนสงหาคม 2553 จะมการ

อภปรายถงรายงานการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอม แตดเหมอนวามเพยงการประชมครงเดยวเทานนทมตวแทน

ของชาวบานผไดรบผลกระทบเขารวม เนองจากรายงานการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมเปนการวเคราะห

ผลกระทบของโครงการทไมสมบรณและมขอบกพรอง จงไมอาจถอไดวากระบวนการรบฟงความคดเหนโดยใชเอกสาร

ดงกลาวมความสมบรณได 22

23 และตามความเขาใจของเรา ไมมการเผยแพรเอกสารทสาคญตอการตดสนใจกรณเขอนไซ

ยะบร อยางเชนรายงานการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมและสงคมในบรรดาผไดรบผลกระทบกอนทการรบฟง

ความเหนของประชาชนจะเกดขน 23

24 นอกจากนน ดเหมอนวาผททาหนาทสารวจความเหนของประชาชนในหมบานทไดรบ

-9- 70627-0002/LEGAL21766598.1

ผลกระทบจากเขอน ไมไดพยายามอยางจรงจงทจะสารวจหรอขอความเหนจากผหญง และในทางตรงขาม จะเนนการขอ

ขอมลจากผชายเทานน 24

25

เนองจากรายงานการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมมขอบกพรอง จงไมชอบธรรมทจะนาขอมลจากรายงาน

ฉบบนนมาใชเปนพนฐานในการรบฟงความเหนและการมสวนรวมของผ มสวนไดสวนเสยหลกอน ๆ รวมทงผนาในประเทศ

เพอนบานอยางกมพชา ไทย และเวยดนาม ความผดพลาดเชนนยงทาใหประโยชนจากขอมลเหลานมนอยลง เมอมการนา

ขอมลเหลานมาเผยแพรและนามาใชในการรบฟงความเหนในประเทศอน ๆ

3. การตดสนใจใหสรางเขอนไซยะบรตามโครงการทเสนอมแนวโนมทาใหเกดผลกระทบรายแรงตอความ

หลากหลายทางชวภาพ ซงเปนทรพยากรรวมของประเทศตาง ๆ และยงขดกบการปฏบตหนาทของสปป.

ลาวตามอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ ( Convention on Biological Diversity)

แมนาโขงเปนหนงในแมนาทมความหลากหลายทางชวภาพและอดมสมบรณมากสดในโลก เปนแหลงรวมของ

พนธปลานาจดเกอบ 1,000 สปชสเทาทมการจดทาขอมลในแมนาแหงน (เปนรองเฉพาะแมนาอเมซอน) ในบรรดาความ

หลากหลายทางชวภาพ แมนาโขงจงเปนแหลงอาศยของปลานาจดขนาดใหญหลากหลายสายพนธมากกวาแมนาอนใด

รวมทงสายพนธทใกลสญพนธอยางยง ( critically endangered)26

การอนรกษความหลากหลายทางชวภาพและการประมงเหลาน มความสาคญอยางยงทงในระดบภมภาคและ

ระดบโลก ทนาตกใจกคอผ ชานาญการอสระไดสรปวา หากมการสรางเขอนไซยะบรตามแผนทวางไว จะกอใหเกด

ผลกระทบรายแรงอยางยงตอความหลากหลายเหลาน และโดยเฉพาะอยางยงตอการประมง Baran และคณะประมาณไว

วาในป 2558 “เกาจาก 70 สายพนธปลาอพยพทอาศยอยบรเวณทไดรบผลกระทบ (จากเขอน) และ/หรอพนทรบนาของ

เขอน จะถกจดวาเปนปลาใกลสญพนธ และการสรางเขอนไซยะบรจะยงทาใหปลาใกลสญพนธเพมจานวนเปน 15 สปชส ”

และ “ปลาสวายอกสายพนธหนง (Pangasius nasutus) กจะกลายเปนปลาใกลสญพนธอยางยงรวมกบปลาอกสองสปชส

(Pangasianodon gigas และ Pangasius sanitwongsei) อนเนองมาจากการสรางเขอน”

ปลาบกในแมนาโขงสายพนธ Pangasianodon gigas

สายพนธทใกลสญพนธอยางยงอยาง Pangasius sanitwongsei สายพนธทใกลสญพนธอยางปลายสก ( seven‐striped

barb Probarbus jullieni)และทใกลสญพนธอยางปลากะโห (giant barb Catlocarpio siamensis)26

27 แมนาโขงยงเปน

แหลงประมงนาจดในชายฝงขนาดใหญและอดมสมบรณมากสดในโลก กอใหเกดผลผลตประมาณ 2.5 ลานเมตรกตนตอ

ป คดเปนมลคากวา 3,600,000,000‐6,500,000,000 เหรยญสหรฐฯ โดย 40‐70% ของผลผลตเหลานเปนปลาอพยพ 27

28

29 Hogan กสรปในทานอง

เดยวกนวา “หลกฐานทมอยทงหมดชวาเขอนไซยะบรจะสงผลกระทบดานลบทรนแรงตอพนธปลาอพยพและใกลสญพนธ

ในแมนาโขงตอนลาง และอาจสงผลใหปลานาจดขนาดใหญสดสองชนดในแมนาโขงสญพนธไปได รวมทงปลาบกและ

ปลาสวายยกษ (pangasius catfish)”30

ในการอนมตการสรางเขอนไซยะบรตามโครงการทเสนอสปป.ลาว อาจไมทราบถงผลกระทบทอาจเกดขนตอ

ความหลากหลายทางชวภาพเนองจากโครงการ หรอจงใจสรางเขอนโดยไมคานงถงผลกระทบเหลาน อยางไรกตาม การ

ตดสนใจของรฐบาลขดตอขอกาหนดเพอการอนรกษและฟนฟสายพนธตามอนสญญาวาดวยความหลากหลายทาง

ชวภาพ ตามอนสญญาฯ ความหลากหลายทางชวภาพหมายถง “ความแตกตางในบรรดาสงมชวตจากแหลงทมาทงปวง

รวมทง...ระบบนเวศในนาและความซบซอนของระบบนเวศอนเปนทอยของสงมชวตเหลานน ทงในแงความหลากหลาย

ในสปชสเดยวกน ระหวางสปชสและของระบบนเวศ ”

31 รฐภาคของอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพยนยน

วา “รฐตองรบผดชอบอนรกษความหลากหลายทางชวภาพของตนเองไว และใชประโยชนจากทรพยากรทางชวภาพใน

-10- 70627-0002/LEGAL21766598.1

ลกษณะทยงยน”32

ดงทผลการประเมนรายงานการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมของเขอนไซยะบร โดยผ ชานาญการไดแสดง

ไว รายงานดงกลาวไมไดวเคราะหอยางจรงจงถงผลกระทบทอาจเกดขนจากเขอนตอความหลากหลายทางชวภาพ หรอ

การสญพนธของสตว ผลการประเมนมเนอหาละเอยดจนไมสามารถนามากลาวถงในทนไดทงหมด แตขอกงวลทสาคญ

จากการคนพบของ Baran และคณะ อาจสรปไดดงตอไปน

ตามขอ 3 ไมอนญาตใหรฐภาคใด ๆ พฒนาพนทของตนเองได หากการกระทาเชนนนจะทาใหเกดผล

กระทบรายแรงตอความหลากหลายทางชวภาพของรฐอน ๆ 32

33

• “ขอมลระยะเวลาการทวมของนาในอางเกบนา (ครอบคลมเวลาหลายป) ระดบการเกบนาหลงเขอน...และ

ผลกระทบจากระดบนากระแสหลกทลดลงในชวงฤดแลง...ไมมรายละเอยดเพยงพอ หรอไมมการพดถงใน

รายงานการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอม แมวาปจจยเหลานอาจสงผลกระทบรายแรงตอทรพยากรสตวนา

ในพนท การอพยพขามพรมแดน และผลกระทบตอการประมงดานทายนา ”

ในแงการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมโดยทวไป

34

• “ตนไมซงอยในพนท 2000 เฮคตาร (15,000 ไร) จะถกนาในอางทวม และจะเนาเปอยเปนชวงเวลาหลายป ใน

รายงานการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอม มการจากดพนทศกษาไวเฉพาะบรเวณทเปนเขอนทดนาและ

จากดอยเพยงพนทจานวน 21 เฮคตาร (157.5 ไร) ...ซงเปนการคาดประมาณผลกระทบตอพนทเหนอนาทตา

กวาความจรงถง 100 เทา และยงเปนขอบกพรองในการวเคราะหผลกระทบของโครงการตอคณภาพของนาใน

ดานทายนาดวย อนทจรงในหวขอผลกระทบตอคณภาพนาดานทายนาทมอยสองหนากระดาษ กลบไมมการพด

ถงผลกระทบของการเนาเปอยของพชพรรณในอางเกบนาเลย ”

35

• “ในการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมของเขอนไซยะบร กลบไมมการพดถงผลกระทบเนองจากการมขน

ของอางเกบนาถาวร และไมมการพดถงผลกระทบทมตอทรพยากรประมงเนองจากการเปลยนใหแมนาทไหล

ตามธรรมชาตอยางนอย 60 กม.กลายเปนทะเลสาบ ”

36

• “การประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมของเขอนไซยะบรไมคานงถงผลกระทบขามพรมแดนทอาจจะเกดขนใด

ๆ เลย”

37

• “ในรายงานการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอม มการอธบายถงการอพยพของพนธปลาในแมนาโขงนอย

มาก ในสวนของการวจยเอกสารมการพดถงแหลงอางองเพยงสามแหลง สวนงานวจยอน ๆ มการอางองผล

การศกษามากกวา 28 ชน รวมทงแหลงขอมลอน ๆ เกยวกบการอพยพของพนธปลาในแมนาโขง ซงเปนขอมลท

เขาถงไดในกระบวนการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอม สงผลใหการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมครง

นไมนาไปสขอสรปวาการอพยพของพนธปลาในแมนาโขงมความสาคญตอพนททไดรบผลกระทบอยางไร ”

38

• “การศกษาอยางตอเนองจากการอางองฐานขอมลกวา 70 แหง บทความและบญชรายชอสายพนธชใหเหนวา ม

พนธปลา 229 สปชสทอพยพขนไปทางเหนอนาตรงบรเวณทกาหนดใหสรางเขอน ทงนเพอวางไขและ/หรอพก

อาศยในชวงฤดแลง โดย 70 สายพนธเปนสายพนธปลาอพยพ ในจานวนนประกอบดวยสายพนธปลาทหายาก

และใกลสญพนธอยางยง อยางเชน ปลาบก (Pangasianodon gigas) ในทางตรงขาม การประเมนผลกระทบ

ดานสงแวดลอมครงนอางองถงรายชอพนธปลา 16 สปชสซงเปนรายชอเกา ในจานวนนเปนสายพนธอพยพเพยง

หาสปชส ….”

39

-11- 70627-0002/LEGAL21766598.1

• “นยามของสปชสทเปนเปาหมายไมปรากฏในเนอหาการลดผลกระทบของรายงานการประเมนผลกระทบดาน

สงแวดลอม เปนเหตใหมการเสนอชองทางผานของปลาทไมเหมาะสม ”

ในแงขอเสนอทางผ�านของปลาเปนการเฉพาะ

40

• “ไมมการระบแผนการอยางละเอยดหรอการวาดรปชองทางผานของปลาในรายงานการประเมนผลกระทบดาน

สงแวดลอม ทาใหสงทเสนอไมชดเจน ”

41

• “ชองทางผานของปลาทเสนอไมอางองถงประสบการณในทอน ๆ ของโลก ไมมการอางองถงแหลงขอมลเพอ

สนบสนนทางเลอกดงกลาว ”

42

• “การประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมไมใหเหตผลสนบสนนการออกแบบชองทางผานของปลาทสอดคลองกบ

พฤตกรรมหรอความสามารถในการวายนาของปลาชนดใด ๆ เลย ”

43

• “การประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมไมระบอยางชดเจนวาในระหวางการกอสราง (ซงใชเวลาแปดป) จะ

สงผลกระทบตอการอพยพของพนธปลาอยางไรบาง และไมไดกาหนดมาตรการลดผลกระทบใด ๆ ในชวงเวลา

ดงกลาว”

44

• ผทาการประเมนอกทานหนงคอ นพ. Hogan สรปวา กลมปลาทสาคญสดกลมหนงในพนทไซยะบร (และสาหรบ

แมนาโขงโดยรวม) ไดแก ปลาสวายยกษ (Pangasiid catfish) ซง “อาจสามารถอพยพระหวางสามเหลยมปาก

แมนาโขงกบพนทสรางเขอนไซยะบรได หมายถงวา ผลกระทบของเขอนไซยะบรอาจครอบคลมพนทกวางขวาง

ตงแตตอนเหนอของไทย ถงภาคตะวนออกเฉยงเหนอของไทย ภาคใตของลาว กมพชา และเวยดนาม” แต

“รายงานประเมนผลกระทบสงแวดลอมกลบมองขามผลกระทบขามพรมแดนเหลาน ”

45

ความเหนทสาคญอยางยงเหลานสะทอนใหเหนวา การประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมของเขอนไซยะบร

ไมใชเปนการประเมนอยางจรงจงถงผลกระทบของเขอนทมตอการประมง แมวาแมนาโขงจะเปนแหลงประมงในชายฝง

แหลงใหญสดของโลก และความเสยงตอการทาประมงนาจะเปนขอกงวลรายแรงสดเนองจากเขอนแหงน (ซงเปนเขอน

แหงแรกในโครงการเขอนอก 11 โครงการในแมนาโขงตอนลางทเปนสายหลก) เนองจากความไมสมบรณและขอบกพรอง

ของรายงานการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอม และเนองจากไมมการกาหนดแผนเพอลดผลกระทบรายแรงอยาง

เพยงพอและนาเชอถอ อยางเชน การจดทาชองทางผานของปลาทเหมาะสม สปป.ลาวจงไมมเหตผลเพยงพอทจะอนมต

ตามโครงการทเสนอ การตดสนใจอนมตโครงการยอม “จะทาใหเกดความเสยหายตอสงแวดลอมของรฐอน ๆ ” ซงขดกบขอ

3 ของอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ

ในทานองเดยวกน ตามขอ 7 ของอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ สปป.ลาว "ยงจะตอง” “จาแนก

กระบวนการและประเภทของกจกรรมทมหรออาจมผลกระทบรายแรงอยางมากตอการอนรกษและการใชประโยชนอยาง

ยงยนจากความหลากหลายทางชวภาพ และมการตรวจสอบผลกระทบเหลานนโดยผานการสมตวอยางและเทคนคอน ๆ ”

ตามขอ 8(f) ของอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ สปป.ลาวยงจะตอง “ฟนฟและคนสภาพระบบนเวศท

เสอมโทรม และสงเสรมการฟนฟพนธปลาทถกคกคาม เปนตน ทงนโดยใหมการจดทาและดาเนนการตามแผนหรอ

ยทธศาสตรในการบรหารอน ๆ ” ขอกาหนดทงสองขอสะทอนถงความสาคญในการทาความเขาใจและจดเกบขอมล

ผลกระทบสะสมทอาจเกดขนจากเขอนไซยะบร ซงจะยงทาใหเกดผลกระทบมากขนเมอรวมกบผลกระทบทมอย เมอมการ

สรางเขอนตามแผนการอน ๆ ในแมนาโขง

-12- 70627-0002/LEGAL21766598.1

Baran และคณะไดอธบายวา “ภายในป 2561 เมอสรางเขอนไซยะบรเสรจแลว เขอนดงกลาวจะเปนหนงใน 48

เขอนในลมนาโขง และเปนเขอนใหญสดในลมนาโขงตอนลาง ” ผ เขยนไดระบวา “เขอนนาเทน 2 ของสปป.ลาว (1,075 เม

กะวตต) และเขอนนางม 3 (440 เมกะวตต) ไดถกาหนดใหตองมการประเมนผลกระทบสะสม ( Cumulative Impact

Assessment – CIA) เมอเรว ๆ น อยางไรกตาม ในรายงานการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอม (ของเขอนไซยะบร) ท

เรานามาประเมนนน กลบไมกลาวถงผลกระทบสะสมของโครงการไซยะบรทมกาลงผลตถง 1,260 เมกะวตตเลย”46

ปญหาเหลานชใหเหนความจาเปนทรฐบาลทงสในแมนาโขงตอนลางจะตองปฏบตตามคาแนะนาในการ

ประเมนผลกระทบทางดานสงแวดลอมเชงยทธศาสตร ( Strategic Environmental Assessment of Hydropower on the

Mekong Mainstream – “SEA") ในเดอนตลาคม 2553 ทเสนอใหงดการกอสรางเขอนในแมนาสายหลกชวคราวเปนเวลา

10 ป ทงนเพอรบมอกบปญหาความไมแนนอนและขอกงวลทเกดจากการพฒนาเหลานน 46

47 การยตการสรางเขอนเปนเวลา

10 ปรวมทงเขอนไซยะบรยอมเปดโอกาสใหสปป.ลาวสามารถปฏบตตามความรบผดชอบของตนภายใตขอ 3, 7 และ 8

ของอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพได ทงนเพอปองกนผลกระทบรายแรงทมตอทรพยากรธรรมชาตทเปน

สมบตรวมกนกบรฐอน ๆ จาแนกผลกระทบจากเขอนทมอยและเขอนทมแผนจะสรางทจะมตอความหลากหลายทาง

ชวภาพ กอนจะมการสรางเขอนใหม และเพอจาแนกผลจากความพยายามฟนฟระบบนเวศและพนธปลา (รวมทงการฟนฟ

พนธปลาใกลสญพนธซงผ ชานาญการคาดวาจะไดรบผลกระทบจากการสรางเขอนไซยะบร) กอนจะมการสรางเขอนใหม

การวเคราะหเพมเตมยงมสวนชวยในการปรบปรงเอกสารเกยวกบการตดสนใจของโครงการ รวมทงรายงานการ

ประเมนผลกระทบดานสงแวดลอม ทงนเพอใหครอบคลมการวเคราะหเพมเตมเกยวกบผลกระทบสะสมทอาจเกดขน

เนองจากเขอนไซยะบรในแมนาโขง และผลกระทบตอประชาชนทพงพาแมนา

พดอก

อยางหนง แมจะมการประเมนผลกระทบสะสมสาหรบเขอนทเลกกวา (ซงนาจะมผลกระทบนอยกวา) แตทนาประหลาดใจ

คอไมมการเสนอใหศกษาผลกระทบสะสมสาหรบเขอนไซยะบรทใหญกวาเลย ทงไมปรากฏวามความพยายามทจะศกษา

เพอจาแนกผลกระทบในระยะสนหรอระยะยาวของเขอนทง 48 แหง หรอเขอนทจะมการเสนอสรางเพมเตมเลย และไมเปน

ทชดเจนวาความพยายามของคณะกรรมาธการแมนาโขงหรอรฐบาลอน ๆ จะนาไปสการฟนฟและบรณะระบบนเวศท

เสอมโทรมในลมนาอยางไร และจะชวยฟนฟพนธปลาทไดรบผลกระทบเนองจากเขอนทมอยแลวอยางไร

หากไมมองคความรดงกลาว สปป.ลาวยอมไมสามารถปฏบตตามความรบผดชอบในขอ 3, 7 หรอ 8 ของ

อนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพได เนองจากการดาเนนงานของรฐบาลยอมทาใหเกดผลกระทบรายแรงตอ

ความหลากหลายทางชวภาพ และรฐบาลยงไมทราบวากระบวนการและกจกรรมใด ๆ บางทสงผลกระทบรายแรงตอความ

หลากหลายทางชวภาพ

4. การตดสนใจใหสรางเขอนไซยะบรตามโครงการทเสนอมแนวโนมทาใหเกดอนตรายรายแรงตอรฐเพอน

บาน ซงขดกบการปฏบตหนาทของสปป.ลาวในการปองกนอนตรายขามพรมแดน

ตามหลกกฎหมายระหวางประเทศ สปป.ลาวจะตองประกนวากจกรรมใด ๆ ภายใตเขตอานาจของตนไม

กอใหเกดผลกระทบรายแรงตอสงแวดลอมของรฐอน ๆ 47

48 เปนหลกการทไดรบการยนยนจากรฐบาลทงสประเทศในแมนา

โขงตอนลาง ตามขอ 1 ของความตกลงแมนาโขง (“การใชนาในประเภทตางๆ และผลประโยชนรวมกนของประเทศภาคทง

ปวงบรรลผลสงสด ”) และ ขอ 3 (“การคมครองสภาพแวดลอม…จาก…อนตรายอนๆ ทเกดจากแผนพฒนาใด ๆ”) หลกการ

ดงกลาวยงปรากฏอยในกฎบตรแหงโลกเพอธรรมชาต ( World Charter for Nature) ทระบวารฐจะตอง “ประกนวากจกรรม

-13- 70627-0002/LEGAL21766598.1

ใด ๆ ภายในเขตอานาจหรอการควบคมของตนไมกอใหเกดอนตรายตอระบบธรรมชาตทตงอยในรฐอน ๆ หรอพนท

นอกเหนอจากเขตอานาจแหงประเทศตน"49

คาตดสนครงสาคญของศาลยตธรรมระหวางประเทศ Gabcikovo-Nagymaros Project (Hungary/Slovakia)

สะทอนหลกการนในทางปฏบตเชนกน ในคดดงกลาวศาลยตธรรมระหวางประเทศสรปวา การดาเนนการตามโครงการ

หลกการท 2 ของปฏญญารโอวาดวยสงแวดลอมและการพฒนา ( Rio

Declaration on Environment and Development) (“ปฏญญารโอ”) ทระบวา “รฐจะตอง...มความรบผดชอบประกนวา

กจกรรมใด ๆ ภายในเขตอานาจหรอการควบคมของตนไมกอใหเกดอนตรายตอสงแวดลอมทตงอยในรฐอน ๆ หรอพนท

นอกเหนอจากเขตอานาจแหงประเทศตน" และขอ 10 สนธสญญาไมตรและความรวมมอในเอเชยตะวนออกเฉยงใต

(Treaty of Amity and Cooperation in Southeast Asia)49

50 ดวยเหตดงกลาว ตามความตกลงแมนาโขงและกฎบตร

ระหวางประเทศอน ๆ สปป.ลาวจงมพนธกรณตองคมครองและปองกนอนตรายทมตอสงแวดลอมในรฐและประชาชน

เพอนบาน

Variant C ทเปนโครงการผนนาขนาดใหญ (a major lock system) ของประเทศเชคโกสโลวาเกยเพอใชประโยชนประมาณ

80-90% ของนาในแมนาดานบ กอนจะปลอยใหนาไหลกลบไปสแมนาสายหลก ทง ๆ ทแมนาสายนเปนแมนาสากลทเปน

สมบตรวมกน แมศาลจะสรปวาตามสนธสญญาในป 2520 ประเทศฮงการเหนชอบใหมการสรางเขอนในแมนาดานบและ

การผนนาในคลองบายพาสในบรบททเปนความรวมมอและการแบงปนประโยชนรวมกน แตศาลยตธรรมระหวางประเทศ

กสรปวาการทฮงการชะลอและถอนการปฏบตตามความเหนชอบดงกลาว ถอเปนการละเมดพนธกรณดานกฎหมายของ

ฮงการ แต “กไมไดหมายความวาฮงการไดสละสทธพนฐานของตนทจะสามารถแบงปนใชประโยชนจากทรพยากรใน

นานนาสากลอยางเทาเทยมและชอบดวยเหตผลได ” และการท “เชคโกสโลวาเกยดาเนนโครงการ Variant C ไมเปนไป

ตามสนธสญญาป 2520 ในทางตรงขาม เปนการละเมดขอบญญตทชดเจนบางประการ และการทาเชนนนยอมถอไดวา

เปนความผดตามหลกกฎบตรระหวางประเทศดวย ”51

ในป 2472 ศาลยตธรรมระหวางประเทศถาวร ( Permanent Court of International Justice) ไดให

ความเหนในแงการเดนเรอในแมนาโอเดอร (River Oder) ไวดงน

ศาลยตธรรมระหวางประเทศใหเหตผลสนบสนนความเหนของตน

โดยชใหเหนถงกฎหมายทมมาเปนเวลานานเกยวกบแมนาทไหลขามพรมแดน

“ประโยชนรวมกนในแมนาทใชเพอการเดนเรอ เปนพนฐานของสทธตามกฎหมายทวไป

โดยมคณลกษณะสาคญ ซงหมายถงความเทาเทยมอยางสมบรณของรฐรวมสายนาทกแหง

ในการใชประโยชนจากนานนาในแมนา และการงดเวนไมใหอภสทธเปนพเศษตอรฐรวม

สายนาใด ๆ เมอเทยบกบรฐอน ๆ

” (Territorial Jurisdiction of the International

Commission of the River Oder, Judgment No. 16, 1929, P.C.I.J., Series A, No.

23, p. 27)

การพฒนาสมยใหมของกฎบตรระหวางประเทศยงสงเสรมความเขมแขงของหลกการใชประโยชนใน

นานนาสากลนอกเหนอจากการเดนเรอเชนกน ดงจะเหนไดจากการรบรองอนสญญาเมอวนท 21

พฤษภาคม 2540 ในสวนทเปนอนสญญาวาดวยกฎการใชงานนอกเหนอจากการเดนเรอในแมนา

สากล (Convention on the Law of the Non-Navigational Uses of international Watercourses)

-14- 70627-0002/LEGAL21766598.1

โดยสมชชาใหญ องคการสหประชาชาต 51

52

เมอนาเหตผลเหลานมาใชกบกรณเขอนไซยะบร สปป.ลาวจงไมมอานาจในการสรางเขอนในแมนาโขงสายหลก

โดยไมมการขอฉนทานมตเสยกอน หากการกระทาเชนนนจะผลกภาระผลกระทบรายแรงไปใหกบรฐบาลของประเทศ

เพอนบาน อยางกมพชา ไทย และเวยดนาม รฐบาลประเทศรวมสายนาแตละแหงไดทาความตกลงไวแลวกบสปป.ลาว

(ความตกลงแมนาโขง) เพอคมครองสทธของรฐบาลประเทศรวมสายนาแตละแหงใหไดรบการแบงปนทรพยากรจากแมนา

อยางชอบดวยเหตผลและเทาเทยม สปป.ลาวจงไมอาจอนญาตใหมการพฒนาใด ๆ ทจะทาลายเสนทางอพยพทสาคญ

ของพนธปลา ทงนเพราะไมไดเปนเจาของพนธปลาเหลานน และไมมสทธทจะทาลายแหลงประมงเพอประโยชนดานการ

พฒนาของตนเอง ความตกลงแมนาโขงสะทอนถงหลกการของกฎบตรระหวางประเทศทวา ในแมนาทไหลขามพรมแดน

จะตองมความเทาเทยมอยางสมบรณระหวางรฐรวมสายนาในการใชประโยชนจากแมนา เปนเหตใหการรบฟงความเหน

ลวงหนาตามกระบวนการ PNPCA ความตกลงแมนาโขง “ไมสามารถอางเปนสทธเพอวโตการใชประโยชนหรอสทธฝาย

เดยวในการใชประโยชนจากแมนาโดยประเทศรวมสายนา ทงนโดยไมคานงถงสทธของประเทศรวมสายนาอน ๆ ”53

5. การตดสนใจใหสรางเขอนไซยะบรตามโครงการทเสนอขดกบหลกการปองกนไวกอน เนองจากการ

ตดสนใจดงกลาวไมคานงความไมแนนอนและขอกงวลเกยวกบผลกระทบของเขอน และไมแสดงใหเหนวา

จะสามารถนามาตรการลดผลกระทบเหลานไปปฏบตไดจรง

ตามปฏญญารโอ รฐบาลตองปฏบตตามหลกการท 15 วาดวย “แนวทางปองกนไวกอน” (precautionary

approach) “เพอคมครองสงแวดลอม” และ “ในกรณทมภยคกคามอนสงผลอนตรายรายแรงหรอไมอาจแกไขเยยวยาได

ไมอาจอางขอมลทขาดความนาเชอถอในเชงวทยาศาสตรเพอเปนเหตผลชะลอการนามาตรการทคมทนมาใช เพอปองกน

ความเสอมโทรมทางสงแวดลอม ”54

ประการแรก ดเหมอนวาสปป.ลาวไมไดดาเนนการใด ๆ ตามขอเสนอแนะทหนกแนนอนเปนผลมาจากการ

ประเมนผลกระทบดานสงแวดลอม รวมทงการยตการสรางเขอนในแมนาสายหลกชวคราวเปนเวลา 10 ป เพอทาความ

เขาใจและเตรยมรบมอผลกระทบทงในระยะสนและระยะยาวของการพฒนาเขอนในแมนาสายหลก ขอมลจากการ

ประเมนผลกระทบดานสงคม “ชวยสนบสนนขอมลพนฐานและกรอบการประเมนทรฐบาลนามาใชเพอพจารณารายงาน

การประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมทจดเตรยมโดยเจาของโครงการ ทงยงเปนขอมลทชวยให คณะกรรมาธการแมนา

โขงสามารถสนบสนนรฐภาคไดดสด กรณทจาเปนตองมการปฏบตตามหลกการรบฟงความเหนตอขอเสนอโครงการ

พฒนาใด ๆ ในแมนาสายหลก ซงเปนกระบวนการอยางเปนทางการตามความตกลงแมนาโขง พ.ศ. 2538 (อยางเชน

กระบวนการ PNPCA)”

การทรฐบาลตดสนใจเดนหนาเขอนไซยะบร โดยใชขอมลทยงมจดบกพรองจากการ

ประเมนผลกระทบดานสงแวดลอม (ตามทอภปรายดานบน) จงขดตอหลกการปองกนไวกอนอยางนอยในสองลกษณะ

55

แตโชครายทขนตอนเหลานไมไดเกดขนกบกรณเขอนไซยะบร เนองจากมการเผยแพรผลการประเมนผลกระทบ

ดานสงคมภายหลงการจดทาเอกสารสาคญเพอการตดสนใจเกยวกบเขอนแลว ไมวาจะเปนการศกษาความเปนไปได การ

ประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมและ การประเมนผลกระทบดานสงคม ขอเสนอตามผลการประเมนผลกระทบดานสงคม

เพอใหมการชะลอการสรางเขอนออกไป 10 ป สอดคลองกบ “แนวทางปองกนไวกอน” ทงนเพอทาความเขาใจตอ

-15- 70627-0002/LEGAL21766598.1

ผลกระทบของการสรางเขอนใหมกอนทจะมการสรปถงผลกระทบเหลานน การตดสนใจของสปป.ลาวทอนมตการสราง

เขอนไซยะบร เปนไปในทศทางตรงขามและขดกบแนวทางปองกนไวกอน

ประการทสอง ดงทอภปรายขางตน นกวทยาศาสตรและผ เชยวชาญทเปนมออาชพอสระไดทารายงานแสดงขอ

กงวลอยางหนกหนวงตอขอเสนอใหกอสรางบนไดปลาโจนสาหรบเขอนไซยะบร โดยเหนวาไมเหมาะสมและไมชวยใหพนธ

ปลาทหลากหลายในพนทซงไดรบผลกระทบจากเขอนไซยะบรสามารถผานไปได หากนา “แนวทางปองกนไวกอน” มาใช

ขอเสนอการใชเทคโนโลยเพอสรางทางผานใหปลาสาหรบเขอนในแมนาสายหลก ควรพฒนาขนมาจากขอมลทมการ

อางองและประสบความสาเรจในบรบททคลายคลงกน กอนทจะมการนาเสนอตอสาธารณะ ซงสอดคลองกบเสยงเตอน

ของผจดทารายงานการประเมนผลกระทบดานสงคม ซงสรปไววา “ไมควรนาแมนาโขงสายหลกมาใชเปนบททดสอบเพอ

พสจนและปรบปรงเทคโนโลยเขอนไฟฟาพลงนา ”56

กลาวโดยสรป สปป.ลาวไมปฏบตตามแนวทางปองกนไวกอนเพอทาความเขาใจใหดขนเกยวกบผลกระทบของ

การพฒนาเขอนในแมนาสายหลก กอนทจะอนมตการสรางเขอนไซยะบร รฐบาลยงไมไดปฏบตตามแนวทางปองกนไว

กอนเพอประกนวา เทคโนโลยทใชเพอสรางทางผานใหกบปลาจะสอดคลองกบความหลากหลายทโดดเดนของพนธปลาใน

แมนาสายนได สปป.ลาวและประเทศรวมสายนาอกสามแหงควรยดมนกบหลกการปองกนไวกอน โดยเหนชอบกบ

ขอเสนอแนะทไดจากการประเมนผลกระทบดานสงคมทใหชะลอการกอสรางเขอนออกไป 10 ป

แตในความเปนจรง บนไดปลาโจนทเสนอสาหรบเขอนไซยะบรและยง

ไมผานการทดสอบมากอน ถอวาเปนขอเสนอเพอ “ทดสอบ” เทานนและหากคานงถงการประเมนผลกระทบดานสงคมดวย

ตองถอวาเปนขอเสนอทไมควรนามาปฏบตเลย

6. ประเทศกมพชา ไทย และเวยดนามมสทธและหนาทในการปองกนผลกระทบรายแรงจากเขอนไซยะบรทม

ตอแมนาโขง รฐบาลประเทศเหลานมสทธไดรบการเยยวยาดานการเงนเนองจากผลกระทบรายแรงท

เกดขนในเขตอานาจของตน

i. หนาทตอตานการพฒนาทคกคามการใชประโยชนทหลากหลายของแมนาโขง

ขอ 3 ของความตกลงแมนาโขงกาหนดใหรฐภาคแตละแหงตอง “คมครองสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาต ชวต

และสภาวะของพชและสตวนา และความสมดลทางนเวศวทยาของลมนาโขงจากมลพษ หรอผลกระทบทเปนอนตรายอนๆ

ทเกดจากแผนพฒนาใดๆและจากการใชนา และทรพยากรทเกยวของภายในลมนา ” ขอบญญตนมผลบงคบใชตอรฐภาค

ทกแหงและสาหรบโครงการพฒนาทกโครงการ

การคดคานเชนนนเปนเหตใหรฐภาคสามารถปฏบตตามหนาททสาคญสดตามความตกลงแมนาโขง ซงม

ขอกาหนดในขอ 1 ใหรฐบาลแตละแหง “รวมมอกนใน...การใช การบรหารจดการและการอนรกษทรพยากรนาและ

ทรพยากรทเกยวของของลมนาโขง… ในลกษณะทจะทาใหการใชนาในประเภทตาง ๆ และผลประโยชนรวมกนของ

ประเทศภาคทงปวงบรรลผลสงสด และใหผลกระทบทเปนอนตรายอนอาจเนองมาจากปรากฏการณตามธรรมชาต และ

จากการกระทาของมนษยเกดนอยสด ” หนาทในการคมครองแมนาโขงและการคดคานการพฒนาททาลายการใช

ประโยชนทหลากหลายของแมนา เปนสวนหนงของความตกลงแมนาโขงซงถอเปนกฎบตรระหวางประเทศ ทงหนาท

ไมวาจะเกดขนทใดกตาม ดวยเหตดงกลาว ตามความตกลงแมนาโขง รฐ

ภาคแตละแหงเหนชอบและคาดหวงวารฐภาคอน ๆ จะใชสทธของตนเพอคดคานการใชประโยชนของประเทศรวมสายนา

ใด ๆ ทจะสงผลคกคามอยางรายแรงตอระบบนเวศทเปนสมบตรวมกนของแมนา และเปนการบนทอนสภาพทางเศรษฐกจ

และสงคมของประชาชนทอยในเขตอานาจของตนและตองพงพาสายนานน

-16- 70627-0002/LEGAL21766598.1

ดงกลาวยงไดรบการบญญตไวในรฐธรรมนญประเทศตาง ๆ ทงของกมพชา 56

57 สปป.ลาว 58

กมพชา ไทย และเวยดนาม แตละประเทศไดแสดงหรอกลาวถงขอกงวลสาคญทเปนเสยงจากผ มสวนไดสวนเสย

เกยวกบโครงการเขอนไซยะบร กมพชาเสนอวาควรขยายระยะเวลาการรบฟงความคดเหนออกไป และไดอธบายใน

รายงาน PNPCA วา “มความจาเปนทจะตองทาการศกษาและประเมนอยางรอบดานถงผลกระทบดานสงแวดลอมขาม

พรมแดน รวมทงการประเมนผลกระทบแบบสะสม ”

ไทย58

59 และเวยดนาม 59

60

61 ไทยไดระบถงขอกงวลของผ มสวนไดสวนเสยวา “การประเมนผล

กระทบดานสงแวดลอมไมไดครอบคลมผลกระทบทสาคญตอระบบนเวศ และการไหลของนา รวมทงผลกระทบขาม

พรมแดนทมตอไทย” และ “สบเนองจากการขาดขอมลสาหรบการพจารณา...การขยายกรอบเวลาตามกระบวนการ

PNPCA กระบวนการนจงไมควรจากดอยเพยงหกเดอน ”62

รายงาน PNPCA ของเวยดนามไดแสดงขอกงวลทสาคญ

เกยวกบโครงการนวา

ดวยความกงวลอยางลกซงและจรงจง เวยดนามพบวากรอบเวลาการปรกษาหารอลวงหนาทเปนอย

จากดมาก และไมเพยงพอทจะบรรลวตถประสงคของกระบวนการ จากขอคนพบทกลาวถงขางตน

เวยดนามจงมขอรองขออยางหนกแนนวา ควรชะลอการตดสนใจใด ๆ เกยวกบโครงการไฟฟาพลงนา

ไซยะบรรวมทงโครงการไฟฟาพลงนาทมการวางแผนจะกอสรางในแมนาโขงสายหลกออกไปอยางนอย

10 ป ซงสอดคลองกบขอเสนอแนะทหนกแนนของชมชนทางสงคม องคกรพฒนาเอกชนในประเทศ

และระดบภมภาค และผ มสวนเกยวของในการพฒนามากมาย การชะลอการตดสนใจออกไปอาจเปน

เรองดเพราะชวยใหรฐบาลประเทศภาคมเวลาทจาเปนมากขนเพอศกษาในเชงปรมาณอยางรอบดาน

และเฉพาะเจาะจงมากขนเกยวกบผลกระทบสะสมทอาจเกดขนจากการสรางเขอนชดในแมนาโขงสาย

หลก โดยเฉพาะอยางยงผลกระทบตอสภาพตามธรรมชาตขามพรมแดนของแมนาโขง รวมทงบางสวน

ของสามเหลยมปากแมนาโขงในเวยดนาม 62

63

ดงทไดอธบายไว รฐบาลทงสามประเทศไดแสดงขอกงวลวายงไมมขอมลมากเพยงพอเพอประเมนผลกระทบขาม

พรมแดนของเขอนไดอยางสมเหตผล นอกจากนน ตามความเขาใจของเรา ยงไมมการปฏบตตามขอเรยกรองใหมการรบ

ฟงความเหนของสาธารณะมากขนโดยรฐบาลประเทศตาง ๆ และใหประชาชนทไดรบผลกระทบเขามามสวนรวมผาน

กระบวนการ PNPCA ในกรณทรฐบาลประเทศเหลานหนงหรอหลายแหงมความเหนวา เขอนไซยะบรจะนาไปส

“ผลกระทบอนตรายอนเนองมาจากแผนการพฒนาและการใชประโยชนจากนาใด ๆ รวมทงทรพยากรทเกยวของในลมนา ”

รฐบาลยอมมหนาทคดคานโครงการใชประโยชนจากนาเชนนน เพอคมครองการใชประโยชนทหลากหลายของแมนาโขง

ii. การเยยวยาผลกระทบรายแรงของเขอนในเขตอานาจศาลอน ๆ

หากมการสรางเขอนไซยะบร กมพชา ไทย และเวยดนาม แตละประเทศกควรมสทธไดรบคาเยยวยาชดเชย

ภายในเขตอานาจศาลของตน อนเปนผลมาจากการสรางเขอน ดงทศาลยตธรรมระหวางประเทศ ไดกลาวยอมรบวา “เปน

หลกการทยอมรบตามกฎบตรระหวางประเทศวา รฐทเสยหายยอมมสทธไดรบคาชดเชยจากรฐซงเปนผละเมดตอกฎบตร

ระหวางประเทศและทาใหเกดความเสยหายดงกลาวขนมา ”64 สทธในการเยยวยาปรากฏอยในขอ 765 และ 866 ของความ

ตกลงแมนาโขง

-17- 70627-0002/LEGAL21766598.1

รฐยงมหนาททเกยวของในการปฏบตหนาทในนามพลเมองของตน เพอแกไขและเยยวยาผลกระทบดาน

สงแวดลอมทเกดขนกบพลเมองของตน โดยไมคานงวาความเสยหายนนเกดขนจากทใด หนาทดงกลาวปรากฏอยใน

ความเหนของคณะกรรมาธการเขอนโลก ( World Commission on Dams) ทยอมรบวา “กฎบตรระหวางประเทศทมอยได

กาหนดพนฐานของกฎหมายเพอสนบสนนสทธในการเยยวยา หรอการชดเชย ซงสะทอนใหเหนจากกรอบกฎหมายใน

ประเทศของหลายประเทศ...ความรบผดชอบในการรเรมกระบวนการชดเชยเปนหนาทของรฐบาล ประชาชนทไดรบ

ผลกระทบยงสามารถฟองคดเพอเรยกความเสยหายจากรฐบาลได ” และ “เปนความรบผดชอบของรฐทจะตองคมครอง

พลเมองของตน รวมทงสทธทจะไดรบการชดเชยอยางเปนธรรม ”67 หนาทนยงปรากฏในหลกการท 10 ของปฏญญารโอท

ระบอยางชดเจนวา “รฐจะตองสงเสรมและอานวยความสะดวกใหประชาชนไดทราบขอมลและมสวนรวม โดยการ

สนบสนนใหเผยแพรขอมลอยางกวางขวาง และจดใหมการเขาถงขนตอนของกระบวนการยตธรรมและบรหารอยางเปน

ผล รวมทงการแกไขและเยยวยาปญหา "68

ปจจยสาคญทชวยใหปฏบตตามสทธและหนาทในการแกไขและเยยวยาผลกระทบดานสงแวดลอมได คอการ

ทรฐซงไดรบผลกระทบจดทาขอมลเกยวกบผลกระทบรายแรงทเกดขนกบประชาชนในเขตอานาจของตนเอาไว ขอ 7 ตาม

ความตกลงแมนาโขงกาหนดใหม “หลกฐานทเหมาะสมทแนชด” เกยวกบผลกระทบเหลาน ดงนนหากกมพชา ไทย หรอ

เวยดนามเหนวาเขอนไซยะบรจะกอใหเกดผลกระทบรายแรงในเขตอานาจของตน รฐบาลประเทศเหลานกควรสนบสนน

โครงการทชใหเหนผลกระทบในอนาคตของเขอน แมจะไมใชสงททาไดโดยงายเมอพจารณาถงโครงการพฒนาและ

ผลกระทบมากมายทมตอแมนาโขง แตกเปนสงทสามารถทาไดในทางทฤษฎโดยการวาจางคณะประเมนผลอยางเปน

อสระเพอสารวจสภาพทางสงแวดลอมทเปนอยในพนทโครงการ จากนนนาขอมลมาใหผ ชานาญการอสระวเคราะหเพอ

จาแนกวาสภาพเหลานจะเปลยนแปลงไปอยางไรบางในพนทใตเขตอานาจของรฐบาลอนเปนผลมาจากเขอน การประเมน

อาจครอบคลมการวเคราะหดานเศรษฐกจ รวมทงความเสยหายดานการเงนทเกดจากผลกระทบเหลาน (อยางเชน

ผลกระทบตอประมง การสญเสยตะกอน คณภาพนาทลดลง) เราอาจนาขอมลพนฐานเหลานมาใชเพอประเมนผลกระทบ

ดานสงแวดลอมและสงคม-เศรษฐกจ ซงอาจเปนผลมาจากเขอนอยางชดเจน

กลาวโดยสรป ไมเพยงประเทศสปป.ลาวทจะตองมหนาทคมครองแมนาโขงและประชาชนทพงพาสายนาแหง

น แตยงรวมถงรฐบาลประเทศเพอนบานดวย

ขอเสนอแนะ

เราทราบวาจะมการประชมสภาคณะกรรมาธการแมนาโขงในเดอนพฤศจกายน 2554 เพออภปรายและหาทาง

แกปญหาตามขอกงวลของประเทศกมพชา ไทย และเวยดนาม ในแงทสปป.ลาวไดตดสนใจอนมตการสรางเขอนไซยะบร

เพอเปนขอมลสนบสนนการประชมของรฐภาค เรามขอเสนอสามประการดานลางทสามารถดาเนนไดกอนการประชมสภา

รวม และในระยะยาวอาจเปนประโยชนและชวยใหแกปญหาขอพพาทเกยวกบความขดแยงในการใชประโยชนในแมนา

โขงได

1. การวเคราะหอยางเปนอสระเพมเตมของคณะกรรมาธการเพอทบทวนเอกสารทใชในการตดสนใจของโครงการ ทง

รายงานการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอม และผลกระทบขามพรมแดนทอาจเกดขนของเขอนไซยะบร ในพนทท

มความขดแยงสง กลบไมมการวเคราะหอยางเปนอสระตอผลกระทบทางสงแวดลอมและสงคม-เศรษฐกจทอาจจะ

-18- 70627-0002/LEGAL21766598.1

เกดขนจากการพฒนาเชนน การวเคราะหอยางเปนองครวมและเปนอสระจากขอมลการสารวจภาคสนามของ

ผ เชยวชาญทเปนมออาชพผ มประสบการณ เพอศกษาสภาพทเปนอยของบรเวณทตงเขอน จะเปนขอมลพนฐาน

สาคญเพอแกไขขอพพาท และการเกบขอมลเพมเตมเพอจาแนกวาควรมการปรบปรงแกไขเอกสารโครงการทเปนอย

อยางไรบาง นอกจากนน มความสาคญอยางยงทจะตองมการวเคราะหเพมเตมเกยวกบผลกระทบขามพรมแดนท

อาจจะเกดขนของเขอน บทวเคราะหนควรนามารวมไวในรายงานการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมฉบบใหม

และควรนารายงานนนมาใชเปนพนฐานสงเสรมการมสวนรวมและการรบฟงความเหนของสาธารณะ ในบรรดา

ประชาชนผไดรบผลกระทบในประเทศทงสในแมนาโขงตอนลาง

2. สงเสรมใหทประชมรฐภาคของอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ อภปรายผลกระทบในระดบโลกจาก

การสญเสยความหลากหลายทางชวภาพทอาจเกดขนจากโครงการเขอนน

เพอหาทางปองกนหรอบรรเทาผลกระทบ

จากการสญเสยความหลากหลายทางชวภาพเนองจากโครงการเขอน ประเทศใดประเทศหนงในแมนาโขงตอนลาง

อาจเสนอตอสานกเลขาธการอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ โดยขอใหจดประชมรฐภาคของ

อนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ ซงเปนไปตามขอ 23 ยอหนา 2 ของอนสญญาฯ ตามขอบญญตทระบ

วา “ทประชมอาจกาหนดใหมการประชมของรฐภาคขนมาในเวลาอน ๆ ไดหากมความจาเปน หรอมการรองขออยาง

เปนลายลกษณอกษรจากรฐภาค ในกรณทมเสยงสนบสนนจากรฐภาคอยางนอยหนงในสามในชวงเวลาหกเดอนนบ

แตมการแจงใหสานกเลขาธการทราบ ”

3. หาทางสนบสนนใหมการเจรจาอยางสจรตใจเกยวกบการอนมตโครงการเขอนไซยะบร กมพชา สปป.ลาว ไทย และ

เวยดนามไดลงนามในความตกลงแมนาโขง โดยคาดหวงวาจะบงคบใชความตกลงนเปนเหมอนกฎบตรระหวาง

ประเทศ กรณทรฐบาลทงสมความเหนไมตรงกนเกยวกบการกอสรางเขอน กควรมการทางานรวมกนเพอแกไขขอ

แตกตาง และใหเกดทางออกตอขอพพาทตามขนตอนปฏบตทกาหนดไวในบทท V ของความตกลงแมนาโขง ในขณะ

ทรฐบาลตาง ๆ กาลงอภปรายเกยวกบอนาคตของ เขอนไซยะบร และนยของความตกลงแมนาโขงและผลกระทบตอ

แมนาโขง ยงมความจาเปนทรฐบาลแตละแหงควรปฏบตตามหลกการอยางสจรตใจ ทงนตามขอบญญตในขอ 26

ของอนสญญาเวยนนาวาดวยกฎหมายสนธสญญา (Vienna Convention on the Law of Treaties) ทระบวา "ทก

สนธสญญาทมผลบงคบใชยอมมขอผกมดตอรฐภาค และตองมการปฏบตตามโดยสจรตใจ "69

ในทานองเดยวกน ไม

มขอบญญตใด ๆ ในความตกลงแมนาโขงทปดกนไมใหรฐภาคเสนอทางออกตอขอพพาทเกยวกบแมนาโดยใชความ

ชวยเหลอหรอใหฝายทสามเปนผตดสน ยกตวอยางเชน รฐบาลของประเทศใดในแมนาโขงตอนลางกสามารถขอให

สปป.ลาวเขารวมตามขนตอนปฏบตเพอคลคลายขอพพาทตามขอ 27 ของอนสญญาวาดวยความหลากหลายทาง

ชวภาพ (การเจรจา การไกลเกลย อนญาโตตลาการ การตดสนคดของ ศาลยตธรรมระหวางประเทศ หรอการประนอม

คด)

เชงอรรถ

-19- 70627-0002/LEGAL21766598.1

1 โปรดด Eric Baran, Michel Larinier, Guy Ziv Gerd Marmulla, Review of the Fish and Fisheries Aspects in the

Feasibility Study and the Environmental Impact Assessment of the Proposed Xayaburi Dam on the Mekong

Mainstream, หนา 8 to 10 and note 4 ( (31 มนาคม 2554) (นบจากนเรยกวา “Baran และคณะ”) (ตาราง 1 ของ

รายงานฉบบนสรปคณสมบตสาคญของเขอนไซยะบร ทงความยาว ความสง และขนาดอางเกบนาโดยประมาณ รายงาน

ไดอางถงนยาม “เขอนขนาดใหญ” ซงเปนของคณะกรรมาธการสากลวาดวยเขอนขนาดใหญ ซงรวมถงเขอนทมความสง

15 เมตรหรอกวานน)

2 Legality of the Threat or Use of Nuclear Weapons, Advisory Opinion, 1996 I.C.J. 226, 241-242, para. 29 (8

July 1996) (เนนโดยผ เขยน)

3 ความตกลงแมนาโขง หรอทเรยกเปนทางการวา “ความตกลงวาดวยความรวมมอในการพฒนาลมนาโขงอยางยงยน

(Agreement on the Cooperation for the Sustainable Development of the Mekong River Basin) 34 I.L.M. 864

(1995) ความตกลงแมนาโขงเปนสนธสญญาดานสงแวดลอมทสาคญสดระหวางประเทศทงสในแมนาโขงตอนลาง ทง

กมพชา สปป.ลาว ไทย และเวยดนาม

4 บทวเคราะหฉบบนมสมมตฐานวา สปป.ลาวเปนรฐบาลเดยวทระบวามการปฏบตตาม กระบวนการ PNPCA จนสมบรณ

แลว และไมตองมการแกไขปรบปรงเอกสารทเกยวของกบโครงการ อยางเชน การศกษาความเปนไปได การประเมนผล

กระทบดานสงแวดลอม และการประเมนผลกระทบดานสงคม และทผานมาไดเรมมการกอสรางเขอนไซยะบรได แลว โดย

มการกอสรางถนนและสายสงไฟฟาใกลกบทตงเขอน หากมการเปลยนแปลงในขอเทจจรงเหลาน ขอสรปเชงกฎหมายท

เสนอกอาจเปลยนแปลงไปได

5 โปรดด Aaron T. Wolf, Criteria for Equitable Allocations: The Heart of International Water Conflict, NATURAL

RESOURCES FORUM 23, 3-30, หนา 15 (1999) (โปรดสงเกตวา มปาตนนาสากลอยประมาณ 261 แหง และแมจะมความ

ยงยากในการเจรจาเกยวกบสนธสญญาในแตละภมภาค แตสนธสญญาเหลานกเปนสงทสะทอนไดเปนอยางดถงความ

ตองการและบรบทในภมภาค และยงมนาหนกสาคญตอกฎบตรระหวางประเทศ)

6 ดการประเมนผลไดท : http://www.internationalrivers.org/en/node/6424

7 รายงานการทบทวนตามกระบวนการปรกษาหารอลวงหนา คณะกรรมาธการแมนาโขง , Proposed Xayaburi Dam

Project – Mekong River (24 มนาคม 2554) (“MRC Prior Consultation Project Review Report”)

8 International Energy Agency, Survey of Existing Guidelines, Legislative Framework and Standard

Procedures for EIA of Hydropower Projects. IEA Technical Report. The International Energy Agency-

Implementing Agreement for Hydropower Technologies and Programmes, หนา 35 (2000)

9 Pulp Mills on the River Uruguay (Argentina v. Uruguay), หนา 60-61, para. 204 (20 เมษายน 2553) ไดท

http://www.icj-cij.org/docket/files/135/15877.pdf และโปรดด อนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ

, 1760 U.N.T.S. 79, 31 I.L.M. 818, Art. 14, เปดใหลงนามตงแต 5 มถนายน 2535) (นบจากนเรยกวา “CBD”) (ขอ 14

เกยวของกบหนาทการประเมนผลกระทบและลดผลกระทบรายแรงใหนอยสด ); United Nations Conference on

-20- 70627-0002/LEGAL21766598.1

Environment and Development, Rio Declaration on Environment and Development, 31 I.L.M. 874 (1992) (นบ

จากนเรยกวา “ปฏญญารโอ”) (ระบในหลกการท 17 วา การประเมนผลกระทบดานสงแวดลอม “จะตองจดทาสาหรบ

โครงการใด ๆ ทอาจสงผลกระทบรายแรงอยางมากตอสงแวดลอม และอยใตอานาจการตดสนใจของหนวยงานทมอานาจ

ในประเทศ”)

10 อนสญญาวาดวยการประเมนผลกระทบสงแวดลอมขามพรมแดน ( Convention on Environmental Impact

Assessment in a Transboundary Context), 1989 U.N.T.S. 309, Cls. 7 and Art. 2, paras. 2 and 3, เปดใหลงนาม

ตงแต 25 กมภาพนธ 2534 สปป.ลาวไมไดเปนรฐภาคของสนธสญญาฉบบน แตสนธสญญาสะทอนความเหนของรฐตาง

ๆ เกยวกบหนาทของการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมทมตอโครงการพฒนาทมหรออาจมผลกระทบขามพรมแดน

11 Baran และคณะ หนา 4

12 Baran และคณะ หนา 5-6

13 Guy R. Lanza, Review of the Ch. Karnchang Public Company Limited การประเมนผลกระทบดานสงแวดลอม

(EIA), Xayaburi Hydroelectric Power Project, สปป.ลาว หนา 2 (เมษายน 2554)

14 Zeb Hogan, Imperiled Giant Fish and Mainstream Dams in the Lower Mekong River Basin: Assessment of

Current Status, Threats, and Mitigation, pp. 8-9 (15 เมษายน 2554) ระบวา “ผจดทาการประเมนผลกระทบดาน

สงแวดลอมมความบกพรองอยางยง และไมสามารถอธบายผลกระทบดานสงแวดลอมของเขอนไซยะบรไดอยางถกตอง ”

และ “จาเปนตองมการจดทาการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมขนมาใหม เพอใหครอบคลมผลกระทบทงหมดของ

เขอนไซยะบรทมตอปลาอพยพทกาลงถกคกคาม โอกาสทจะเกดความเสยหายถาวรตอความหลากหลายทางชวภาพใน

แมนาโขงและการประมง มอยมากเกนไปและทาใหเกดคาใชจายมากเกนไป หากยงคงเดนหนาโครงการโดยใชขอมลทม

ขอบกพรองเชนน”)

15 David J.H. Blake, Comments Concerning the Environmental Impact Assessment and Social Impact

Assessment Documents Provided for the Xayaburi Hydroelectric Power Project, สปป.ลาว, หนา 22-23 (ไมระบ

วนท) (ระบวา “การประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมครอบคลมพนททจากดเกนไป จนไมสามารถระบความเสยงทจะ

เกดขนไดอยางเพยงพอ เปนความเสยงทคาดวาจะเกดขนในพนทหลายรอยกโลเมตร ทงในตอนเหนอนาและทายนา เขอน

แหงนจะมผลกระทบขามพรมแดนและผลกระทบทรายแรงอน ๆ ตอประเทศทายนาอยางเชน ไทย กมพชาและเวยดนาม

ซงในรายงานการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมและการประเมนผลกระทบดานสงคมไมครอบคลมประเทศตาง ๆ

เหลาน” “การประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมประเมนขอบเขตและความรนแรงของผลกระทบตาเกนไปในทกภาคสวน

โดยเฉพาะอยางยงดานการประมงและทรพยากรสตวนา ซงมความสาคญอยางยงตอความมนคงดานอาหารและการ

ประกอบอาชพของประชาชนกวา 2 ลานคนทอาศยอยตามแมนาโขงสายหลก ” และ “รายงานการประเมนผลกระทบดาน

สงแวดลอมและการประเมนผลกระทบดานสงคมทเปนอย มลกษณะการมองในระยะสน มขอเทจจรงคลาดเคลอน และ

ขาดขอมลเชงเทคนค ไมสมควรจะเรยกวาเปนการสอบสวน ทานายและวเคราะหผลกระทบในระยะยาวและระยะสน

สาหรบชวตของประชาชนผไดรบผลกระทบไดเลย และรายงานยอมไมสามารถเสนอมาตรการบรรเทาผลกระทบและ

ชดเชยไดอยางเหมาะสม กระบวนการจดทาดเหมอนจะเปนการตกขอมลในกลองเฉย ๆ แทนทจะใชความพยายามอยาง

-21- 70627-0002/LEGAL21766598.1

จรงจงเพอยนยนขอเทจจรงเกยวกบผลกระทบดานสงคมและสงแวดลอม ในเวลาเดยวกน ทปรกษาซงรบผดชอบตอการ

เขยนรายงานการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอม ดเหมอนจะมคณสมบตไมเหมาะสมในการทาการประเมนโครงการ

เขอนขนาดใหญทสรางในระบบแมนาทไหลขามพรมแดนทสาคญ ”)

16 MRC Prior Consultation Project Review Report หนา ii

17 World Charter for Nature, G.A. Res 37/7, U.N. GAOR, 37th Sess., หนา 455, Part III, para. 16 (28 ตลาคม

2525) (นบจากนเรยกวา "กฎบตรแหงโลกเพอธรรมชาต ")

18 และโปรดด หลกการท 10 ของปฏญญารโอ (เนนโดยผ เขยน) (ทระบวา “ในระดบชาต บคคลแตละคนควรมชองทาง

เขาถงขอมลเกยวกบสงแวดลอมทอยในการครอบครองของรฐอยางเหมาะสม รวมทงขอมลเกยวกบ...กจกรรมในชมชน

และโอกาสทจะมสวนรวมในกระบวนการตดสนใจ รฐจะตองอานวยความสะดวกและสนบสนนการรบรและการมสวนรวม

ของสาธารณะดวยการเผยแพรขอมลใหกวางขวาง ….”) และหลกการท 19 (ระบวา “รฐจะตองแจงลวงหนาในเวลาอน

เหมาะสมและแจงขอมลทเกยวของเพอใหรฐอนทอาจไดรบผลกระทบขามพรมแดนไดทราบ และใหมการรบฟงความเหน

จากรฐอน ๆ ตงแตชวงแรก ๆ และเปนไปโดยสจรตใจ ")

19 โปรดด อนสญญาวาดวยการขจดการเลอกปฏบตในทกรปแบบตอสตร ( Convention on the Elimination of All Forms

of Discrimination Against Women-CEDAW) 1249 U.N.T.S. 13, art. 7 (b), เปดใหลงนามตงแต 1 มนาคม 2523 (สทธ

ในการเขารวมกาหนดนโยบายของรฐบาล) และขอ 14 ยอหนา 2 (a) (สทธในการเขารวมการวางแผนการพฒนา) และ

โปรดดหลกการท 20 ของปฏญญารโอ (ทระบวา “ผหญงมบทบาทสาคญในการจดการและพฒนาสงแวดลอม การมสวน

รวมอยางเตมทจงเปนปจจยสาคญนาไปสการพฒนาทยงยน ")

20 MRC, Public Participation in the Context of the MRC, หนา 3 (ไมระบวนท) (เนนมาจากตนฉบบ)

21 MRC, Public Participation in the Context of the MRC, หนา 8-9 (ไมระบวนท)

22 ดเหมอนวาสปป.ลาวและผพฒนาโครงการไดจดการปรกษาหารอเกยวกบโครงการน ในขณะทมการจดทา การ

ประเมนผลกระทบดานสงคมระหวางป 2550-2553 แตรายงาน การประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมและการประเมนผล

กระทบดานสงคมกยงไมแลวเสรจจนกระทงเดอนสงหาคม 2553 รายงานการทบทวนตามกระบวนการปรกษาหารอ

ลวงหนา คณะกรรมาธการแมนาโขง , Vol. 2 Stakeholder Consultations related to the proposed Xayaburi dam

project, หนา 15 and Annex 4: Report of Public Consultations in Lao PDR (24 มนาคม 2554) (“รายงานการทบทวน

ตามกระบวนการปรกษาหารอลวงหนา คณะกรรมาธการแมนาโขง ”)

23 โปรดด รายงานการทบทวนตามกระบวนการปรกษาหารอลวงหนา คณะกรรมาธการแมนาโขง , Annex 4, Table 7

24 โปรดด รายงานการทบทวนตามกระบวนการปรกษาหารอลวงหนา คณะกรรมาธการแมนาโขง หนา 2 (โปรดสงเกตวา

“จนถงวนท 14 กมภาพนธ 2554 ไดเปดโอกาสใหมการดาวนโหลดเนอหาการศกษาความเปนไปไดของโครงการทเวบไซต

www.xayaburi.com. สวนเอกสารทมการยนใหรวมถงรายงานการประเมนผลกระทบดานสงแวดลอม ยงไมมการเผยแพร

ในสาธารณะในชวงทเขยนรายงานฉบบน [ตพมพเมอ 24 มนาคม 2554]” ซงหลงจากการรบฟงความคดเหนของผ มสวน

ไดสวนเสยในสปป.ลาวเปนเวลานานมาก )

-22- 70627-0002/LEGAL21766598.1

25 Blake หนา 15

26 เปนบญชรายชอของสหภาพนานาชาตเพอการอนรกษธรรมชาตและทรพยากรธรรมชาต ( International Union for

Conservation of Nature - IUCN) ตามบญช IUCN Red List ซงมการยอมรบทวไปวา เปนกระบวนการทเปนกลางเพอ

ประเมนสถานะการอนรกษของพชและสตว สาหรบขอมลเพมเตมเกยวกบ IUCN Red List โปรดด

http://www.iucnredlist.org/ อนกรมวธานฉบบนแบงประเภทออกเปน “ใกลสญพนธอยางยง” หรอ “ใกลสญพนธ ” ใน

กรณทมความเสยงอยางมากหรอคอนขางเสยงตอการสญพนธ สาหรบบญชรายชออยางละเอยด โปรดด IUCN, IUCN

Red List Categories and Criteria: Version 3.1. IUCN Species Survival Commission. IUCN, Gland, Switzerland

and Cambridge, UK. หนา 16 – 20 (2001)

27 Hogan หนา 1 (เวนการอางองเนอหาบางสวน)

28 Hogan หนา 1 (เวนการอางองเนอหาบางสวน)

29 Baran และคณะ หนา 21

30 Hogan หนา 1

31 อนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ , ขอ 2, วล 1

32 อนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ , บทนา Cl. 5

33 อนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ , ขอ 3 (ระบวา “ตามกฎบตรองคการสหประชาชาตและหลกของกฎบตร

ระหวางประเทศ รฐมสทธเปนอสระทจะใชประโยชนจากทรพยากรของตนโดยใหเปนไปตามนโยบายดานสงแวดลอมของ

ตนเอง และตองรบผดชอบดแลไมใหกจกรรมภายในเขตอานาจหรอการควบคมของตนกอใหเกดความเสยหายตอ

สงแวดลอมในรฐหรอดนแดนอนนอกเหนอขอบเขตจากดของเขตอานาจตน ”)

34 Baran และคณะ หนา 15

35 Baran และคณะ หนา 16

36 Baran และคณะ หนา 23

37 Baran และคณะ หนา 23

38 Baran และคณะ หนา 17 – 18 (เวนการอางองเนอหาบางสวน)

39 Baran และคณะ หนา 18

40 Baran และคณะ หนา 26

41 Baran และคณะ หนา 26

42 Baran และคณะ หนา 26

43 Baran และคณะ หนา 27

-23- 70627-0002/LEGAL21766598.1

44 Baran และคณะ หนา 30

45 Hogan หนา 8

46 Baran และคณะ หนา 23

47 Strategic Environmental Assessment of Hydropower on the Mekong Mainstream, prepared for the Mekong

River Commission by the International Centre for Environmental Management, หนา 24 (ตลาคม 2553)

48 Legality of the Threat or Use of Nuclear Weapons, หนา 241–242, para. 29. หลกการนยงปรากฏอยในทฤษฎ

สองประการทเชอมโยงอยางใกลชดอนเปนพนฐานของกฎหมายทบงคบใชตอแมนาทไหลขามพรมแดน กลาวคอ ทฤษฎ

เอกราชในพนทจากดและทฤษฎชมชน ( limited territorial sovereignty theory and the community theory) ตามทฤษฎ

แรก “รฐอาจใชประโยชนจากนาทไหลผานเขตแดนของตนในลกษณะทการใชประโยชนดงกลาวไมเปนการแทรกแซงการ

ใชนาอยางเหมาะสมของรฐทายนา ” ตามทฤษฎชมชนระบวา “นาทไหลมายงพนทล มรบนา ควรไดรบการจดการอยางเปน

องครวม โดยคานงถงขอบเขตของประเทศ ประเทศรวมสายนาควรมโอกาสบรหารและพฒนาพนทรบนารวมกน และ

แบงปนประโยชนทไดรวมกน” Aaron Schwabach, The Sandoz Spill: The Failure of International Law to Protect

the Rhine from Pollution, 16 ECOLOGY L. Q. 443, 456 and 458 (1989); และโปรดด William W. Van Alstyne,

International Law and Interstate River Disputes, 48 CAL. L. REV. 596, 616 (1960), quoting H.A. SMITH, THE

ECONOMIC USES OF INTERNATIONAL RIVERS, 150-151 (1931) (“โดยธรรมชาตแลว ระบบแมนาทกแหงไมสามารถแบงแยก

ได จงควรมการพฒนาเพอใหเกดบรการทมประโยชนสงสดตอชมชนมนษย ไมวาชมชนแหงนนจะถกแบงออกเปนสองหรอ

กวานนภายใตเขตอานาจการเมองตาง ๆ”)

49 World Charter for Nature, Part III, para. 21(d)

50 Treaty of Amity and Cooperation in Southeast Asia, 27 I.L.M. 610 (24 กมภาพนธ 2519) ไดท

http://www.asean.org/1217.htm (ตามขอ 10, “ไมวาในลกษณะใด อครภาคผทาสญญา ( High Contracting Party) แต

ละแหงจะตองไมเขารวมในกจกรรมใด ๆ ทคกคามตอเสถยรภาพทางการเมองและเศรษฐกจ เอกราช หรอบรณภาพของ

ดนแดนของอครภาคผทาสญญาอน ”) และโปรดด Convention on the Law of the Non-Navigational Uses of

International Watercourses, 36 I.L.M. 700, Part IV. Art. 20, เปดใหลงนามตงแต 21 พฤษภาคม 2540 (นบจากน

เรยกวา “UIW”) (“รฐในนานนาทงโดยเอกเทศและรวมกน ควรคมครองและอนรกษระบบนเวศของนานนาสากล ") และ

IUW, Part II, Art. 7 ("1. ในการใชประโยชนจากนานนาสากลทอยในเขตแดนตนเอง รฐในนานนาควรใชมาตรการท

เหมาะสมทงปวงเพอปองกนไมใหเกดอนตรายตอรฐในนานนาเดยวกนอน ๆ 2. ในกรณทรฐในนานนาอกแหงหนง

กอใหเกดอนตรายขนมาอยางหลกเลยงไมได รฐทใชประโยชนจากนาและทาใหเกดอนตรายดงกลาวตองใชมาตรการท

เหมาะสม และมหนาทตามขอ 5 (วาดวยการใชประโยชนและการมสวนรวมอยางเทาเทยมและชอบดวยเหตผล) และ 6

(ปจจยเกยวกบการใชประโยชนทเทาเทยมและชอบดวยเหตผล) โดยมการรบฟงความเหนจากรฐทไดรบผลกระทบ เพอ

กาจดและบรรเทาอนตรายดงกลาวและหากเหมาะสมใหตงคาถามเกยวกบการชดเชย ")

51 Gabcikovo-Nagymaros Project (Hungary/Slovakia), 1997 I.C.J. 7, 54, para. 78 (1997)

-24- 70627-0002/LEGAL21766598.1

52 Gabcikovo-Nagymaros Project (Hungary/Slovakia), หนา 56, para. 85 (เนนโดยผ เขยน)

53 ความตกลงแมนาโขง Chp. II, Cl. 8

54 และโปรดด World Charter for Nature, Part II, 11 (เนนโดยผ เขยน) (ซงอธบายเพมเตมถงหลกการนวา “กจกรรมทอาจ

มผลกระทบตอธรรมชาตตองไดรบการควบคม และตองมการนาเทคโนโลยดสดทมอยมาใช เพอลดความเสยงหรอ

ผลกระทบรายแรงตอธรรมชาตใหนอยสด โดยเฉพาะอยางยง (ก) ตองหลกเลยงกจกรรมทอาจกอใหเกดความเสยหายทไม

สามารถเยยวยาไดของธรรมชาต (ข) กอนทจะมการทากจกรรมใด ๆ ทอาจทาใหเกดความเสยงอยางมากตอธรรมชาต

ตองมการตรวจสอบอยางละเอยด ผสนบสนนโครงการตองแสดงใหเหนวาประโยชนทคาดวาจะไดรบมคณคามากกวา

ความเสยหายทอาจเกดขนตอธรรมชาต และกรณทยงไมเขาใจอยางถองแทถงผลกระทบทรายแรง กไมควรดาเนน

โครงการนนตอไป (ค) กอนการทากจกรรมทอาจรบกวนธรรมชาต ตองมการประเมนผลลพธทจะเกดขน และควรม

การศกษาผลกระทบดานสงแวดลอมของโครงการพฒนาลวงหนาอยางเพยงพอ และกรณทจะดาเนนโครงการนน ตองม

การวางแผนและปฏบตตามมาตรการเพอลดผลกระทบใหนอยสด ….”); David A. Wirth, The Rio Declaration on

Environment and Development: Two Steps Forward and One Back, or Vice Versa?, 29 GA. L. REV. 599, 634

(1995) (internal citation omitted) (อธบายวา “แนวทางปองกนไวกอนเปนองคประกอบโดยพนฐานของแนวคดการ

พฒนาทยงยน เนองจากเปนภาระพสจนทจาเปนเพอจาแนกวาการตดสนใจเกยวกบโครงการพฒนาใด ๆ ตอบสนองตอ

ความตองการในปจจบน สอดคลองกบขอจากดดานสงแวดลอมทเปนอย และสนบสนนใหคนในรนตอ ๆ ไปสามารถ

ตอบสนองความตองการของตนเองไดดวย ”)

55 SEA หนา 4

56 SEA หนา 24

57 ขอ 59 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรกมพชา (2536 แกไข 2542) กาหนดวา “รฐจะตองคมครองสงแวดลอม และสราง

สมดลใหกบทรพยากรธรรมชาตทอดมสมบรณ จดทาแผนการทชดเจนเพอจดการทดน นา อากาศ ลม ภมศาสตร ระบบ

นเวศ เหมอง พลงงาน นามนและกาซ หนและทราย เพชรพลอย ปา และผลตภณฑจากปา สตวปา ปลาและทรพยากรสตว

นา”

58 ขอ 19 รฐธรรมนญแหงสาธารณะรฐประชาธปไตยประชาชนลาว (2546) ระบวา “องคกรและบคคลทกแหงจะตอง

คมครองสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาต พนผว หนาดน ใตดน ปา สตวมชวต แหลงนาและบรรยากาศ ”

59 มาตรา 85 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (2007) ระบวา “รฐตองดาเนนการตามแนวนโยบายดานทดน

ทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม ดงตอไปน : … (5) สงเสรม บารงรกษา และคมครองคณภาพสงแวดลอมตาม

หลกการพฒนาทยงยน ตลอดจนควบคมและกาจดภาวะมลพษทมผลตอสขภาพอนามย สวสดภาพ และคณภาพชวตของ

ประชาชน โดยประชาชน ชมชนทองถน และองคกรปกครองสวนทองถน ตองมสวนรวมในการกาหนดแนวทางการ

ดาเนนงาน” และโปรดด มาตรา 73 (“บคคลมหนาท … อนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ทงนตามทกฎหมาย

บญญต”)

-25- 70627-0002/LEGAL21766598.1

60 มาตรา 29 ของรฐธรรมนญสาธารณรฐสงคมเวยดนาม (2535 แกไขป 2544) กาหนดให “หนวยงานของรฐ...และบคคล

ทกคนตองปฏบตตามระเบยบของรฐวาดวยการใชทรพยากรธรรมชาตอยางชอบดวยเหตผลและการคมครองสงแวดลอม

กจกรรมใด ๆ ทอาจทาใหเกดความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาต และทาใหเกดความเสยหายตอสงแวดลอม เปนสงท

ตองหามโดยสนเชง”

61 กมพชา ระเบยบปฏบตเรองการแจง การปรกษาหารอลวงหนา และขอตกลง คณะกรรมาธการแมนาโขง แบบฟอรม/

รปแบบการตอบรบเพอปรกษาหารอลวงหนา หนา 3 (13 เมษายน 2554)

62 ไทย ระเบยบปฏบตเรองการแจง การปรกษาหารอลวงหนา และขอตกลง คณะกรรมาธการแมนาโขง แบบฟอรม/รปแบบ

การตอบรบเพอปรกษาหารอลวงหนา หนา 2 (เมษายน 2554)

63 เวยดนาม ระเบยบปฏบตเรองการแจง การปรกษาหารอลวงหนา และขอตกลง คณะกรรมาธการแมนาโขง แบบฟอรม/

รปแบบการตอบรบเพอปรกษาหารอลวงหนา หนา 3 (15 เมษายน 2554)

64 Gabcikovo-Nagymaros Project (Hungary/Slovakia) หนา 81, para. 152; และโปรดด หลกการท 16 ของปฏญญาร

โอ (หนวยงานระดบชาตควร “พยายามสงเสรมใหนาตนทนทางสงแวดลอมมาคานวณดวยและการใชเครองมอทาง

เศรษฐศาสตร โดยคานงถงแนวทางทผ กอมลพษควรปฏบต ซงโดยหลกการแลวตองเปนผแบกรบตนทนของมลพษ ให

ความเคารพตอประโยชนของสาธารณะและไมบดเบอนการคาและการลงทนระหวางประเทศ ”)

65 ขอ 7 (เนนโดยผ เขยน) (รฐภาคเหนชอบวา “จะมการดาเนนความพยายามทกวถทาง เพอหลกเลยง ลด และบรรเทา

ผลกระทบทเปนอนตรายทอาจเกดขนกบสงแวดลอม โดยเฉพาะอยางยง ดานปรมาณนาและคณภาพนา สภาพนา (ระบบ

นเวศ) และความสมดลดานนเวศวทยาของระบบแมนา ทเปนผลมาจากการพฒนา และการใชทรพยากรนาของลมนาโขง

หรอการปลอยนาเสย และปลอยนากลบคน เมอรฐหนงใดหรอหลายรฐไดรบการบอกกลาว โดยมหลกฐานทเหมาะสมทแน

ชด และเปนจรงวารฐนนกาลงกอใหเกดความเสยหายรนแรงแกรฐรมฝงหนงใดหรอหลายรฐ จากการใช และ/หรอการ

ปลอยนาลงในแมนาโขง รฐหนงใดหรอหลายรฐนนจะตองหยดเหตของอนตรายทถกกลาวหาถงนนในทนท จนกวาเหตของ

อนตรายนนจะไดรบการพสจนทกาหนดตาม ขอ 8”

66 ขอ 8 (เนนโดยผ เขยน) (รฐภาคเหนชอบวา “ในกรณทผลกระทบทเปนอนตรายกอใหเกดความเสยหายรนแรงแกรฐหนง

ใดหรอหลายรฐ อนเนองมาจากการใช และ/หรอการปลอยนา ลงในแมนาโขงโดยรฐหนงใด รฐภาคทเกยวของจะพจารณา

กาหนดปจจยทงปวงทเกยวของสาเหต ขอบเขตของความเสยหาย และความรบผดชอบตอความเสยหายทเกดขนโดยรฐ

นน โดยสอดคลองกบหลกกฎหมายระหวางประเทศทเกยวกบความรบผดชอบของรฐ และใหมการพจารณา และแกปญหา

ความขดแยง และขอพพาททงปวงอยางฉนทมตรและภายในเวลาอนควรโดยสนตวธ ตามทกาหนดไวใน ขอ 34 และ ขอ

35 ของความตกลงน และโดยสอดคลองกบกฎบตรสหประชาชาต ”

67 World Commission on Dams, Dams and Development: A New Framework for Decision-making, หนา 229-

230 (พฤศจกายน 2543) (เวนเชงอรรถ เนนโดยผ เขยน)

68 สอดคลองกบหลกการท 13 ของปฏญญารโอทระบวา “รฐจะจดทากฎหมายเกยวกบความรบผดและการชดเชยตอเหยอ

ของมลพษและความเสยหายดานสงแวดลอมอน ๆ รฐจะรวมมอโดยไมชกชาและอยางจรงจงเพอพฒนากฎบตรระหวาง

-26- 70627-0002/LEGAL21766598.1

ประเทศเกยวกบความรบผดและการเยยวยากรณทเกดผลกระทบรายแรงตอสงแวดลอม อนเปนผลมาจากกจกรรมท

เกดขนในเขตอานาจหรอการควบคมนอกเหนอจากเขตอานาจของตน ”

69 Vienna Convention on the Law of Treaties, Art. 26, 1155 U.N.T.S. 331, เปดใหลงนามตงแต 23 พฤษภาคม 2512