นิพนธ์ต้นฉบับ original article - mahidol university...952 association of...

นพนธตนฉบบ Original Article

ความสมพนธระหวางบรรยากาศองคการภาวะผนาการเปล�ยนแปลง กบความเปนองคการแหง

การเรยนร ตามการรบรของบคลากรท�ปฏบตงานในหนวยงานสงกดกรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

อภชาญ ทองใบ วท.ม.*

จารวรรณ ธาดาเดช Ph.D.*

ปยธดา ตรเดช ส.ด.*

ปรารถนา สถตยว ภาว Ph.D.***ภาควชาบรหารงานสาธารณสข คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล

**ภาควชาชวสถต คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล

บทคดยอ กรมควบคมโรค หนวยงานสาคญท�ตองปรบบทบาทตามภารกจใหมภายใตแนวคดการปฏรปกระทรวงสาธารณสข

เปน National Health Authority ดานระบบปองกนควบคมโรค จงตองพฒนาศกยภาพของบคลากรใหม

ความร ความสามารถทนตอเทคโนโลยท� กาวหนา พฒนาองคการใหเปนองคการแหงการเรยนร การวจยคร� งน�

เปนการวจยแบบภาคตดขวาง โดยมวตถประสงคเพ� อศกษาความสมพนธระหวางคณลกษณะสวนบคคล

บรรยากาศองคการ ภาวะผนาการเปล�ยนแปลง กบความเปนองคการแหงการเรยนร เกบรวบรวมขอมลโดยใช

แบบสอบถามสงไปยงบคลากรท�ปฏบตงานในหนวยงานสงกดกรมควบคมโรค จานวนท�งหมด �� ชด อตราการ

ตอบกลบแบบสอบถามเทากบรอยละ ��.� เกบขอมลต�งแตวนท� �� มถนายน �� ถงวนท� �� กรกฎาคม ��

วเคราะหโดยใชสถตไคสแคว และสถตวเคราะหถดถอยลอจสตก ผลการวจยพบวา ภาพรวมหนวยงานสงกด

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข มระดบความเปนองคการแหงการเรยนรอยในระดบสง (Mean = 3.14)

บรรยากาศองคการอยในระดบปานกลาง (Mean = 2.89) และภาวะผนาการเปล�ยนแปลงอยในระดบสง (Mean =

�.��) ระดบการศกษา บรรยากาศองคการ ภาวะผนาการเปล� ยนแปลง มความสมพนธกบความเปนองคการ

แหงการเรยนรของหนวยงานอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05) โดยตวแปรระดบการศกษา บรรยากาศองคการ

ดานขอตกลงเพ�อมงสความสาเรจ มาตรฐานการปฏบตงาน ความรบผดชอบในงาน และภาวะผนาการเปล�ยนแปลง

ดานการกระตนทางปญญา มความสมพนธกบความเปนองคการแหงการเรยนรของหนวยงานสงกดกรมควบคมโรค

อยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05) ดงน� น กรมควบคมโรคจงควรพฒนาสรรถนะบคลากรโดยมงเนนดาน

การศ กษาต อและการฝ กอบรม พ ฒนาระบบการประเม นผลการปฏ บ ต งาน กา หนดมาตรฐานในการ

ปฏบตงานใหมความชดเจน สงเสรมใหการมสวนรวมในการวางแผนกลยทธและการกาหนดวสยทศนขององคการ

พฒนาระบบคลงความร และสงเสรมการทางานเปนทม เพ� อพฒนาและปรบปรงการบรหารงานของหนวยงาน

มงสความเปนองคการแหงการเรยนรท�มประสทธภาพย�งข�น

คาสาคญ: ความเปนองคการแหงการเรยนร, บรรยากาศองคการ, ภาวะผนาการเปล�ยนแปลง

วารสารวชาการสาธารณสข

ปท� �� ฉบบท� � กนยายน - ตลาคม ��

Journal of Health Science

Vol. 24 No. 5, September - October 2015

951

ความสมพนธระหวางบรรยากาศองคการ ภาวะผนาการเปล�ยนแปลง กบความเปนองคการแหงการเรยนร ตามการรบรของบคลากร

วารสารวชาการสาธารณสข �� ปท� �� ฉบบท� �

บทนาองคการแหงการเรยนร (learning organization) เปน

แนวคดในการพฒนาองคการโดยเนนการพฒนาการ

เรยนรสภาวะของการเปนผนาในองคการ และการเรยนร

รวมกนของคนในองคการ เพ� อใหเกดการถายทอด

แลกเปล�ยนองคความร ประสบการณ ทกษะ และพฒนา

องคการอยางตอเน� องตามหลกสาคญ 5 ประการของ

Senge(1) ในป ค.ศ.1996 Marquardt(2) กล าวถ ง

องคการแหงการเรยนร วา จะตองมการปรบเปล� ยน

องคการ (organization transformation) การเรยนร

ท� เปนพลวต (learning dynamics) การเสรมความร

(people empowerment) สามารถจดการความร (know-

ledge management) และใชความรเปนเคร� องมอไปส

ความสาเรจ พรอมกบการมเทคโนโลยท�ทนสมย (tech-

nology application) สาเหตท�ตองปรบเปล�ยนเปนองค-

การแหงการเรยนรน�น นอกจากจะเปนการนาองคการ

ไปสการอยรอดและไดเปรยบทางการแขงขนแลว ยงทาให

องคการสามารถปรบเปล�ยนหรอมความพรอมท�จะตอบ

รบการเปล�ยนแปลงในโลกของการแขงขนท�รนแรงและ

ไมหยดน�งอยตลอดเวลาดวย

การเปล�ยนแปลงขององคการจะไมสามารถเกดข�นได

หากผนาไมเปนผรเร�มกอนโดยเฉพาะการเปล�ยนแปลง

เปนองคการแหงการเรยนร ซ� งตองทาใหบคลากรใน

องคการยอมรบและรสกมสวนรวมกบการเปล�ยนแปลง ป

ค.ศ.1999 Avolio และคณะ(3) สรปองคประกอบของ

ภาวะผนาการเปล�ยนแปลง 3 ดาน ไดแก ภาวะผนาบารม

ในการสรางแรงบนดาลใจ (charismatic–inspirational

leadership) การกระตนทางปญญา (intellectual stimu-

lation) การคานงถงความเปนปจเจกบคคล (individu-

alized consideration)

จากแนวคดทฤษฎท� วา พฤตกรรมมนษยเกดจาก

พนธกรรมและส�งแวดลอม ซ�งบรรยากาศองคการนบเปน

ส�งแวดลอมอยางหน� งท�มความสาคญ เน� องจากบคคล

ไมไดทางานอยเพยงลาพง แตทางานอยภายใตโครงสราง

องคการ การกากบ การควบคม แบบของผนา กฎระเบยบ

ตางๆ รวมถงสภาพแวดลอมภายในองคการท�อาจมอง

ไมเหนแตสามารถรบรได โดยในป ค.ศ.�� Litwin and

Burmeister(4) แบงมตบรรยากาศองคการ (organizational

climate) ออกเปน �� ดาน ไดแก ความชดเจนของ

เปาหมายและนโยบาย (clarify) ขอตกลงเพ� อม งส

ความสาเรจ (commitment) มาตรฐานการปฏบตงาน

(standard) โครงสรางองคการ (structure) การปฏบต

ตามกฎระเบยบ (conformity) การยกยองชมเชยและ

ใหรางวล (rewards) ความรบผดชอบในงาน (respon-

sibility) การเปดโอกาสใหเรยนรโดยการทดลอง (trial

and error) ความจงรกภกดในองคการ (loyalty) การ

สนบสนนในการปฏบตงาน (working supportive) ความ

อบอนในการปฏบตงาน (warmth) และการทางานเปนทม

(teamwork) ซ�งส�งตางๆ เหลาน�มอทธพลตอพฤตกรรม

เจตคตของบคคลสงผลตอการปฏบตงานและมผล-

กระทบตอองคการ

ตามพระราชกฤษฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการ

บรหารกจการบานเมองท�ด พ.ศ.��(5) ระบวา สวน-

ราชการมหนาท�พฒนาความรในสวนราชการ เพ�อใหม

ลกษณะเปนองคการแหงการเรยนรอยางสม�าเสมอ รวมท�ง

ตองสงเสรมและพฒนาความร ความสามารถสรางวสย-

ทศนและปรบเปล�ยนเจตคตของขาราชการในสงกดให

เปนบคลากรท�มประสทธภาพและมการเรยนรรวมกน ท�งน�

เพ�อประโยชนในการปฏบตราชการของสวนราชการให

สอดคลองกบการบรหารราชการใหเกดผลสมฤทธ�

การศกษาของ Ford(6) พบวา องคการของรฐมความ

เปนองคการแหงการเรยนรไดยาก เน�องจากระเบยบการ

ทางานเปนข�นตอน ความมระเบยบ โครงสรางขนาดใหญ

ข�นตอนมาก ทาใหตองมการปรบตวและเปล�ยนแปลง

อยางมาก จากการทบทวนปจจยท�มความสมพนธกบการ

เปนองคการแหงการเรยนร(7,8) ไดแก ปจจยสวนบคคล

การเสรมสรางพลงอานาจในงาน ภาวะผนาการเปล�ยน-

แปลง บรรยากาศองคการ วฒนธรรมองคการ โดย

บรรยากาศองคการมความสมพนธทางบวกกบความเปน

องคการแหงการเรยนร อย ในระดบปานกลาง(7,9) ถง

952

Association of Organizational Climate, Transformational Leadership and Learning Organization as Perceived by Personnel

Journal of Health Science 2015 Vol. 24 No. 5

ระดบสง(10) นอกจากน� ยงพบวาตวแปรท�ดท�สดท�รวมกน

พยากรณความเปนองคการแหงการเรยนร ไดแก ภาวะ-

ผนาการเปล�ยนแปลงของผบรหาร บรรยากาศองคการ

ดานความรบผดชอบในงาน มาตรฐานการปฏบตงาน การ

สนบสนนในการปฏบตงาน ขอตกลงเพ�อมงสความสาเรจ

และความเปนผใฝรของอาจารย(11)

ป พ.ศ.�� กระทรวงสาธารณสขมนโยบายให

ทกสวนราชการภายในสงกดดาเนนการทบทวนบทบาท

ภารกจภายใตแนวคดการปฏรปกระทรวง (reform)(12)

กรมควบคมโรคในฐานะหนวยงานสาคญท� ตองปรบ

บทบาทตามภารกจใหมเปน National Health Authority

ดานระบบปองกนควบคมโรค จากเดมท�ตามกฎกระทรวง

แบ งส วนราชการ พ.ศ.�� ใหกรมควบคมโรค

กระทรวงสาธารณสข มภารกจเก�ยวกบการพฒนาวชาการ

เพ�อการควบคมโรคและภยท�คกคามสขภาพ โดยมการ

ศกษา วจย พฒนา รวมท�งการถายทอดองคความรและ

เทคโนโลยเพ� อการเฝาระวง ปองกน ควบคม วนจฉย

และรกษาโรค และภยท� คกคามสขภาพ จงตองมการ

พฒนาศกยภาพในการจดการกาลงคนดานเฝาระวง

ปองกน ควบคมโรค รวมท�งพฒนาศกยภาพของบคลากร

ใหมความรความสามารถทนตอเทคโนโลยท� กาวหนา

พฒนาองคการใหเปนองคการแหงการเรยนร บคลากร

สามารถปรบตวและปรบองคการใหสอดรบกบการ

เปล�ยนแปลงและภารกจท�เพ�มข�นได

จากสถานการณดงกลาว โครงการวจยน� จงศกษาถง

ความสมพนธระหวางบรรยากาศองคการ ภาวะผนา

การเปล�ยนแปลง กบความเปนองคการแหงการเรยนร

ของกรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข เพ� อเปน

แนวทางใหกบผ บรหารตลอดจนผ เก� ยวของสามารถ

วางแผนพฒนาและปรบปรงการบรหารงานของหนวย-

งาน มงสความเปนองคการแหงการเรยนรท�มประสทธ-

ภาพย�งข� น นามาซ� งการดาเนนงานท�บรรลตามภารกจ

การพฒนาวชาการเพ�อการควบคมโรคและภยท�คกคาม

สขภาพตอไป

การศกษาน� มวตถประสงคเพ�อศกษาความสมพนธ

ระหวางคณลกษณะสวนบคคล บรรยากาศองคการ ภาวะ

ผนาการเปล�ยนแปลง กบความเปนองคการแหงการเรยนร

ตามการรบรของบคลากรท�ปฏบตงานในหนวยงานสงกด

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

วธการศกษาการวจยคร�งน� เปนการวจยเชงวเคราะหดวยการสารวจ

แบบภาคตดขวาง กลมตวอยางเปนขาราชการ พนกงาน

ราชการ ลกจางประจา สงกดกรมควบคมโรค กระทรวง-

สาธารณสข ปฏบตงานในกอง สานก สถาบน และสานก-

งานปองกนควบคมโรคท� 1-12 ระยะเวลา อยางนอย 1

ป เกบรวบรวมขอมลโดยทาสงแบบสอบถามไปยงกลม-

ตวอยางจานวนท�งหมด 663 ชด ไดรบแบบสอบถาม

ตอบกลบมาท� งหมด 550 ชด คดเปนอตราการตอบ

กลบแบบสอบถามรอยละ 83.0 คานวณหาคาดชนความ

ตรงตามเน� อหา (content validity index หรอ CVI)

ไดคาดชนความตรงตามเน� อหาเทากบ 0.84 ทดสอบหา

คาความเช�อม�น (reliability) โดยใชสมประสทธ�แอลฟา

ของครอนบาค (Cronbach’s alpha coefficient) ไดคา

สมประสทธ�ของความเปนองคการแหงการเรยนร บรรยา-

กาศองคการ และภาวะผนาการเปล� ยนแปลง เทากบ

0.90, 0.96 และ 0.97 ตามลาดบ ระยะเวลาในการ

เกบขอมลต�งแตวนท� 19 มถนายน ถงวนท� 31 กรกฎาคม

2557 วเคราะหโดยใชสถตไคสแคว (Chi-square test)

และสถตวเคราะหถดถอยลอจสตก (logistic regression

analysis) โดยกาหนดนยสาคญทางสถต ท�ระดบ �.��

ผลการศกษาผลการวจยพบวา บคลากรท�ปฏบตงานในหนวยงาน

สงกดกรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข สวนใหญเปน

เพศหญง เกอบ 2 ใน 3 มอาย 40 ปข�นไป มการศกษา

ระดบปรญญาตรและปรญญาโท คดเปนรอยละ 48.6 และ

25.2 ตามลาดบ สวนใหญเปนขาราชการ โดยปฏบตงาน

อยในสานกงานปองกนควบคมโรคท� 1-12 รอยละ ��.�

เกอบคร�งหน�งปฏบตงานในหนวยงานสงกดกรมควบคม-

953



โรคมามากกวา 20 ป และเกนคร�งหน�งเคยมประสบการณ

ทางานดานการจดการความร (ตารางท� �)

ในภาพรวมหน วยงานส งก ดกรมควบค มโรค

กระทรวงสาธารณสข มระดบความเปนองคการแหงการ

เรยนรอยในระดบสง (mean = 3.14) และเม�อพจารณา

รายดานพบวา หนวยงานสงกดกรมควบคมโรค กระทรวง

สาธารณสขมระดบความเปนองคการแหงการเรยนรดาน

พลวตการเรยนรมากท�สด (mean = 3.27) รองลงมาคอ

ดานการปรบเปล�ยนองคการ และดานการนาเทคโนโลย

ไปใช (mean = 3.25 และ 3.09 ตามลาดบ) (ตารางท�

2)

ระดบบรรยากาศองคการอยในระดบปานกลาง (mean

= 2.89) และเม�อพจารณารายดานพบวา หนวยงานสงกด

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข มระดบบรรยากาศ

องคการดานการทางานเปนทมมากท�สด (mean = 3.05)

รองลงมาคอดานขอตกลงเพ�อมงสความสาเรจ และดาน

ความรบผดชอบในงาน (mean = 2.96 และ 2.94 ตาม-

ลาดบ) (ตารางท� 3)

ระดบภาวะผ นาการเปล� ยนแปลงอย ในระดบสง

(mean = 3.02) และเม� อพจารณารายดานพบวา

หนวยงานสงกดกรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

มระดบภาวะผนาการเปล�ยนแปลงดานภาวะผนาบารม

ในการสรางแรงบนดาลใจมากท�สด รองลงมาคอดานการ

กระตนทางปญญา (mean = 3.05 และ 3.01 ตามลาดบ)

(ตารางท� �)

ระดบการศกษา บรรยากาศองคการท�ง 6 ดาน ไดแก

ขอตกลงเพ�อมงสความสาเรจ มาตรฐานการปฏบตงาน

ความรบผดชอบในงาน การเปดโอกาสในการเรยนร

โดยการทดลอง การสนบสนนในการปฏบตงาน และ

การทางานเปนทม และภาวะผนาการเปล�ยนแปลงท�ง 3

ดาน ไดแก ดานภาวะผนาบารมในการสรางแรงบนดาลใจ

ดานการกระตนทางปญญา และดานการคานงถงความ

เปนปจเจกบคคล มความสมพนธกบความเปนองคการ

แหงเรยนร ของหนวยงานอยางม นยสาคญทางสถต

(p<0.05)

ตารางท� � คณลกษณะสวนบคคลของบคลากรท�ปฏบตงาน

ในหนวยงานสงกดกรมควบคมโรค กระทรวง-

สาธารณสข (จานวน �� คน)

คณลกษณะสวนบคคล จานวน รอยละ

เพศ

ชาย 210 39.0

หญง 329 61.0

อาย (ป)

นอยกวา 30 59 10.9

30 - 39 150 27.8

40 - 49 154 28.6

50 ข�นไป 176 32.7

คาเฉล�ย = ��.� คาเบ�ยงเบนมาตรฐาน= �.�

มธยฐาน = �� คาต�าสด = �� คาสงสด = ��

ระดบการศกษา

ต�ากวาปรญญาตร 131 24.3

ปรญญาตร 262 48.6

ปรญญาโท 136 25.2

ปรญญาเอก 10 1.9

หนวยงานท�สงกด

หนวยงานสวนกลาง 241 44.7

สานกงานปองกนควบคมโรคท� �-�� 298 55.3

สถานภาพการทางาน

ขาราชการ 309 57.3

พนกงานราชการ 93 17.3

ลกจางประจา 137 25.4

ระยะเวลาการปฏบตงานในกรมควบคมโรค (ป)

นอยกวา �� 187 34.7

10 - 19 120 22.2

20 - 29 147 27.3

�� ข�นไป 85 15.8

คาเฉล�ย = ��.� คาเบ�ยงเบนมาตรฐาน = ��.�

มธยฐาน = ��.� คาต�าสด = � ป คาสงสด = �� ป

ประสบการณทางานดานการจดการความร

เคย 298 55.3

ไมเคย 241 44.7

954



ตารางท� 2 ความเปนองคการแหงการเรยนรตามการรบรของบคลากรท�ปฏบตงานในหนวยงาน สงกดกรมควบคมโรค

กระทรวงสาธารณสข ในภาพรวมและรายดาน (จานวน 539 คน)

ความเปนองคการแหงการเรยนร ระดบต�า ระดบปานกลาง ระดบสง Mean SD Min-Max

n % n % n %

พลวตการเรยนร 6 1.1 225 41.8 308 57.1 3.27 0.42 1.00-4.00

การปรบเปล�ยนองคการ 2 0.4 230 42.7 307 56.9 3.25 0.42 1.00-4.00

การเสรมความรแกบคคล 23 4.3 305 56.6 211 39.1 3.07 0.51 1.00-4.00

การจดการความร 15 2.8 342 63.4 182 33.8 3.01 0.46 1.00-4.00

การนาเทคโนโลยไปใช 20 3.7 307 57.0 212 39.3 3.09 0.50 1.00-4.00

ภาพรวม 3 0.6 215 39.9 321 59.5 3.14 0.37 1.00-4.00

ตารางท� 3 บรรยากาศองคการตามการรบรของบคลากรท�ปฏบตงานในหนวยงาน สงกดกรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

ในภาพรวมและรายดาน (จานวน 539 คน)

บรรยากาศองคการ ระดบต�า ระดบปานกลาง ระดบสง Mean SD Min-Max

n % n % n %

ขอตกลงเพ�อมงสความสาเรจ 41 7.6 324 60.1 174 32.3 2.96 0.57 1.00-4.00

มาตรฐานการปฏบตงาน 41 7.6 347 64.4 151 28.0 2.92 0.55 1.00-4.00

ความรบผดชอบในงาน 41 7.6 344 63.8 154 28.6 2.94 0.57 1.00-4.00

การเปดโอกาสใหเรยนร 104 19.3 352 65.3 83 15.4 2.65 0.62 1.00-4.00

โดยการทดลอง

การสนบสนนในการปฏบตงาน 52 9.7 365 67.7 122 22.6 2.85 0.55 1.00-4.00

การทางานเปนทม 51 9.4 299 55.5 189 35.1 3.05 0.64 1.00-4.00

ภาพรวม 22 4.1 320 59.4 197 36.5 2.89 0.48 1.00-4.00

ตารางท� 4 ภาวะผนาการเปล�ยนแปลงตามการรบรของบคลากรท�ปฏบตงานในหนวยงาน สงกดกรมควบคมโรค

กระทรวงสาธารณสข ในภาพรวมและรายดาน (จานวน 539 คน)

ภาวะผนาการเปล�ยนแปลง ระดบต�า ระดบปานกลาง ระดบสง Mean SD Min-Max

n % n % n %

ดานภาวะผนาบารมในการสราง 44 8.2 277 51.4 218 40.4 3.05 0.62 1.00-4.00

แรงบนดาลใจ

ดานการกระตนทางปญญา 40 7.4 332 61.6 167 31.0 3.01 0.61 1.00-4.00

ดานการคานงถงความเปนปจเจกบคคล 41 7.6 316 58.6 182 33.8 2.99 0.62 1.00-4.00

ภาพรวม 36 6.7 267 49.5 236 43.8 3.02 0.58 1.00-4.00

955



จากการวเคราะหโดยใชการวเคราะหถดถอยพห-

ลอจสตก พบวา ระดบการศกษา บรรยากาศองคการ

ดานขอตกลงเพ�อมงสความสาเรจ มาตรฐานการปฏบต-

งาน ความรบผดชอบในงาน และภาวะผนาการเปล�ยน-

แปลงดานการกระตนทางปญญา มความสมพนธ กบความ

เปนองคการแหงการเรยนรของหนวยงานสงกดกรม-

ควบคมโรค อยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05) (ตารางท�

5)

วจารณการวจยคร�งน� ใชการตอบแบบสอบถามซ�งเปนแบบ

ประเมนตนเอง (self-assessment) การประเมนเกดจาก

การรบร และประสบการณของแตละบคคลในแตละดาน

ผตอบแบบสอบถามอาจมการรบรในบางดานเกนความ

เปนจรงและในบางดานต�ากวาความเปนจรงข� นอยกบ

ขอมลขาวสารและการรบร ของผตอบแบบสอบถาม

แตละบคคล เม�อนามาวเคราะหเปรยบเทยบกบผลการ

ตารางท� 5 การวเคราะหถดถอยพหลอจสตก (binary logistic regression analysis) ปจจยท�มความสมพนธกบความเปนองคการ

แหงการเรยนรของหนวยงานสงกดกรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข (จานวน 539 คน)

ตวแปร B SE Wald Adjusted OR 95% CI p-value

ระดบการศกษา

ปรญญาโทและเอก 1.34 0.32 17.13 3.81* 2.02-7.19 0.000

ปรญญาตร 0.63 0.29 4.78 1.88* 1.07-3.33 0.029

ต�ากวาปรญญาตร 1

บรรยากาศองคการ

ขอตกลงเพ�อมงสความสาเรจ

ระดบสง 0.62 0.27 5.39 1.86* 1.10-3.14 0.020

ระดบต�า-ปานกลาง 1

มาตรฐานการปฏบตงาน

ระดบสง 1.00 0.27 14.18 2.73* 1.62-4.60 0.000


ความรบผดชอบในงาน

ระดบสง 0.82 0.30 7.72 2.27* 1.27-4.05 0.005


การเปดโอกาสในการเรยนรโดยการทดลอง

ระดบสง 0.20 0.34 0.35 1.22 0.63-2.37 0.555


การสนบสนนในการปฏบตงาน

ระดบสง 0.16 0.30 0.28 1.17 0.65-2.12 0.598


การทางานเปนทม

ระดบสง 0.35 0.26 1.77 1.42 0.85-2.36 0.183


956



ตารางท� � การวเคราะหถดถอยพหลอจสตก (binary logistic regression analysis) ปจจยท�มความสมพนธกบความเปนองคการ

แหงการเรยนรของหนวยงานสงกดกรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข (จานวน �� คน) (ตอ)

ตวแปร B SE Wald Adjusted OR 95% CI p-value

ภาวะผนาการเปล�ยนแปลง

ดานภาวะผนาบารมในการสรางแรงบนดาลใจ

ระดบสง -0.14 0.31 0.22 0.87 0.47-1.59 0.643


ดานการกระตนทางปญญา

ระดบสง 0.74 0.34 4.58 2.08* 1.06-4.09 0.032


ดานการคานงถงความเปนปจเจกบคคล

ระดบสง 0.23 0.32 0.52 1.26 0.67-2.36 0.471


* p<0.05

OR = Odds Ratio

95% CI = 95% Confidence Interval

ศกษาท� ผานมา จงมท� งสวนท� เหมอนและแตกตางกน

เน�องจากการรบรจะมปจจยอ�นๆ ท�สงผลตอผลการวจย

จากผลการว จยพบวาในภาพรวมหนวยงานสงกด

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข มระดบความเปน

องคการแหงการเรยนรอยในระดบสง ซ� งผลการวจยน�

สอดคลองกบงานวจยของเสาวรส บนนาค(9) ซ�งศกษา

วจยเร� องความสมพนธระหวางบรรยากาศองคการกบ

ความเปนองคการแหงการเรยนรของฝายการพยาบาล

ตามการรบร ของพยาบาลว ชาชพ โรงพยาบาลร ฐ

กรงเทพมหานคร พบวามความเปนองคการแหงการ

เรยนรอย ในระดบสง โดยองคประกอบดานพลวตร

การเรยนรและการปรบเปล�ยนองคการมคะแนนเฉล�ยสง

เชนเดยวกน ท�งน� เพราะบคลากรนาประสบการณมาใช

ในการแกปญหา มความต� งใจในการปฏบตงานและ

กจกรรมตางๆ เพ� อใหบรรลวสยทศนของหนวยงาน

แตแตกตางกบงานวจยของนชนาฏ หนออน(10) ซ�งศกษา

ว จ ยความสมพนธ ระหว างบรรยากาศองค การก บ

ความเปนองคการแหงการเรยนรของสานกงานปลด-

กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการส�อสาร พบวา

มความเปนองคการแหงการเรยนร ในภาพรวมอยใน

ระดบปานกลาง โดยมองคประกอบดานการคดอยาง

เปนระบบและความรอบรแหงตนมคาเฉล�ยสง

คณลกษณะสวนบคคล พบวา ปจจยท� ไมมความ

สมพนธกบความเปนองคการแหงการเรยนร ไดแก เพศ

อาย สถานภาพการทางาน หนวยงานท�สงกด ระยะเวลา

ในการปฏบตงาน และประสบการณทางานดานการ

จดการความร ส วนปจจยท� มความสมพนธอย างม

นยสาคญทางสถต (p<0.05) คอ ระดบการศกษา

สอดคลองกบผลการศกษาของสตรรตน รจระชาคร(13)

ศกษาความฉลาดทางอารมณ การตระหนกในคณคา

ตนเอง และการรบรองคการแหงการเรยนรของบคลากร

กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข พบวา บคลากรท�

มการศกษาต�ากวาปรญญาตรและปรญญาตร มการรบร

องคการแหงการเรยนรแตกตางกบบคลากรท�มการศกษา

ปรญญาโทข�นไป และการศกษาของเพญศร ฉายสบด(14)

ศกษาปจจยท�มผลตอการเปนองคการแหงการเรยนรของ

กลมพยาบาล โรงพยาบาลชมชนเขต � สงกดกระทรวง-

สาธารณสข ท�พบวา ตวแปรดานลกษณะสวนบคคลท�ม

957



ความสมพนธเชงบวก กบการเปนองคการแหงการเรยนร

ไดแก ระดบการศกษา อาย ประสบการณทางาน และ

รายได เน� องจากบคลากรท�มการศกษาสงจะผานการ

ฝกฝนเก�ยวกบระบบความคด มการคดอยางเปนระบบ

มองเหนภาพโดยรวม คดเปนกลยทธ และชดเจน

ในเปาหมาย ซ�งมผลอยางมากในการสรางความสาเรจของ

กรมควบคมโรค นอกจากน� ยงมโอกาสไดเรยนร และ

แลกเปล� ยนประสบการณตางๆ มากกวาบคลากรท� ม

ระดบการศกษาต�ากวา แตแตกตางกบการศกษาของ

มณฑนา สพรรณไพบลย(15) ศกษาปจจยท�สมพนธกบ

พ� นฐานการเปนองคการแหงการเรยนรของพยาบาล-

วชาชพ โรงพยาบาลศนยเขตภาคเหนอ สงกดกระทรวง-

สาธารณสข ท�พบวา ลกษณะสวนบคคลเฉพาะดานฐานะ

ทางเศรษฐกจมความสมพนธกบวนย 5 ประการพ�นฐาน

องคการแหงการเรยนร และการศกษาของจนทนา

วปลานสาสน(7) ศกษาการรบรวฒนธรรมองคการและ

บรรยากาศองคการท�เอ�อตอการพฒนาไปสองคการแหง

การเรยนรของพยาบาลวชาชพ โรงพยาบาลกรงเทพ-

หาดใหญ พบวา ปจจยสวนบคคล เฉพาะทางตาแหนงงาน

มผลตอการพฒนาไปสองคการแหงการเรยนร

ดานบรรยากาศองคการ พบวา หนวยงานสงกดกรม-

ควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข มระดบบรรยากาศ

องคการอยในระดบปานกลาง โดยบรรยากาศองคการท�ง

6 ดาน ไดแก ขอตกลงเพ�อมงสความสาเรจ มาตรฐาน

การปฏบตงาน ความรบผดชอบในงาน การเปดโอกาส

ในการเรยนรโดยการทดลอง การสนบสนนในการปฏบต

งาน และการทางานเปนทม มความสมพนธกบความเปน

องคการแหงเรยนรของหนวยงาน สอดคลองกบการศกษา

ของ เสาวรส บนนาค(9) ศกษาความสมพนธระหวาง

บรรยากาศองคการกบความเปนองคการแหงการเรยนร

ของฝายการพยาบาล ตามการรบรของพยาบาลวชาชพ

โรงพยาบาลรฐ กรงเทพมหานคร พบวา บรรยากาศ

องค การท กด านม ความส มพ นธ ทางบวกในระด บ

ปานกลางกบความเปนองคการแหงการเรยนร และผล

การศกษาของจนทนา วปลานสาสน(7) ศกษาการรบร

วฒนธรรมองคการและบรรยากาศ องคการท� เอ� อตอ

การพฒนาไปส องคการแหงการเรยนร ของพยาบาล

วชาชพ โรงพยาบาลกรงเทพ หาดใหญ พบวา ทกมตของ

บรรยากาศองคการมความสมพนธทางบวก ในระดบ

ปานกลางกบทกองคประกอบในองคการแหงการเรยนร

ดานภาวะผนาการเปล�ยนแปลง พบวา หนวยงาน

สงกดกรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข มระดบภาวะ

ผนาการเปล�ยนแปลงอยในระดบสง สอดคลองกบการ-

ศกษาของ ก�งกาญจน ใจซ�อกล(16) ศกษาความสมพนธ

ระหวางการพฒนาตนเองของพยาบาลวชาชพ ภาวะผนา

การเปล� ยนแปลงของหวหนาหอผ ปวยกบความเปน

องคการแหงการเรยนรของกลมการพยาบาล ตามการรบร

ของพยาบาลวชาชพประจาการ โรงพยาบาลชมชน เขต-

ตรวจราชการสาธารณสขท� � พบวา ภาวะผนาการ

เปล� ยนแปลงของหวหนาหอผปวยมความสมพนธทาง

บวกกบความเปนองคการแหงการเรยนร ของกล ม

พยาบาลในระด บส ง และการศ กษาของศ ภล คน

ปประเสรฐ(8) ศกษาปจจยท� มผลตอการเปนองคการ

แหงการเรยนร ของกลมงานการพยาบาลตามการรบร

ของพยาบาลวชาชพ โรงพยาบาลของรฐ เขตกรงเทพ-

มหานคร พบวา ภาวะผนาการเปล�ยนแปลงของหวหนา

หอผปวย มความสมพนธทางบวกในระดบปานกลาง

กบการเปนองคการแหงการเรยนร ของกล มงานการ

พยาบาล

โดยปจจยท� มความสมพนธกบความเปนองคการ

แหงการเรยนรของหนวยงานสงกดกรมควบคมโรค ไดแก

ระดบการศกษา บรรยากาศองคการดานขอตกลงเพ� อ

มงสความสาเรจ มาตรฐานการปฏบตงาน ความรบผดชอบ

ในงาน และภาวะผนาการเปล�ยนแปลงดานการกระตน

ทางปญญา

สรป

จากผลการวจยพบวา ในภาพรวมหนวยงานสงกด

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข มระดบความเปน

องคการแหงการเรยนรอยในระดบสง โดยปจจยท� ม

958



ความสมพนธกบความเปนองคการแหงการเรยนรของ

หนวยงานสงกดกรมควบคมโรค ไดแก ระดบการศกษา

บรรยากาศองคการดานขอตกลงเพ� อมงสความสาเรจ

มาตรฐานการปฏบตงาน ความรบผดชอบในงาน และ

ภาวะผนาการเปล�ยนแปลงดานการกระตนทางปญญา

ขอเสนอแนะ

ขอเสนอแนะเชงนโยบาย

กรมควบคมโรค กาหนดยทธศาสตรการพฒนา

องคการเพ�อขบเคล�อนสความเปนองคการแหงการเรยนร

โดยภายใตยทธศาสตรน�ควรกาหนดกลยทธ คอ

1. พฒนาสมรรถนะบคลากร มงเนนดานการศกษา

ตอ การฝกอบรมบคลากรตามสายงาน เพ�อปรบทศนคต

ฝกฝนการคดอยางเปนระบบ เรยนรและแลกเปล� ยน

องคความร

2. สงเสรมการทางานเปนทม เพ�อพฒนาขดความ

สามารถในการแกไขปญหา ท�งในดานการดาเนนงานและ

ความสมพนธระหวางบคคล บรณาการการเรยนรของ

ตนเองและทมงานเขาดวยกน รวมท�งมการประเมนผล

การปฏบตงานในลกษณะของทมงานอยางชดเจน

3. สงเสรมใหบคลากรทกระดบเขามามสวนรวม

ในการวางแผนกลยทธ และการกาหนดวสยทศนของ

องคการ เพ�อใหบคลากรมความเขาใจในวสยทศนองคการ

อยางชดเจน สามารถนาไปสการปฏบตใหสาเรจตาม

เปาหมาย

4. พฒนาระบบการประเมนผลการปฏบตงาน กา-

หนดมาตรฐานในการปฏบตงานใหมความชดเจน และ

จดให มการตดตามและประเมนผลการปฏบ ต งาน

ของบคลากรในทกระดบอยางจรงจงและเปนธรรมอยาง

ท�วถง เพ� อประโยชนในการนามาปรบปรงและพฒนา

คณภาพอยางตอเน�อง

ขอเสนอแนะเชงปฏบต

1. ผบงคบบญชาควรเปดโอกาสใหบคลากรมสวน

รวมในการกาหนดเปาหมายและการตดสนใจในการ

ทางานเพ� อใหสามารถปฏบตงานไดตามเปาหมายหรอ

เกนเปาหมายท�กาหนดไว

2. ผบงคบบญชากระตนใหบคลากรมความคดรเร�ม

สรางสรรคส�งใหมๆ โดยพฒนาระบบการฝกอบรมท�เนน

การใหความรในเชงวชาการ ควบคกบการสรางเสรม

ประสบการณในการทางาน เพ�อใหบคลากรสามารถนา

วธการใหมๆ มาใชในการปฏบตงาน รวมท�งแสวงหาวธ

การแกปญหาตางๆ ดวยตนเอง

ขอเสนอแนะในการวจยคร�งตอไป

1. ควรมการศกษาถงบรรยากาศองคการในดาน

ตางๆ ใหครอบคลม เชน ความชดเจนของเปาหมายและ

นโยบาย โครงสรางองคการ การยกยองชมเชยและให

รางวล ความจงรกภกดในองคการ เปนตน เพ�อนาผล

ท�ไดมาเปนขอมลในการพฒนาองคการตอไป

2. ควรมการศกษาถงปจจยอ�นๆ เชน วฒนธรรม-

องคการ การเสรมสรางพลงอานาจในงาน เปนตน ท�สงผล

หรอมอทธพลตอระดบความเปนองคการแหงการเรยนร

3. การศกษาคร� งน� เปนการประเมนการรบร จาก

บคลากรหลากหลายสาขาวชาชพ ควรทาการศกษาวจย

เฉพาะกล ม เพ� อใหได ขอมลและความตองการท� ม

ความเฉพาะเจาะจง โดยเลอกจากสาขาวชาชพหลกๆ เชน

แพทย นกวชาการสาธารณสข เปนตน นอกจากน� ควรทา

การศกษาวจยในเชงคณภาพ โดยเฉพาะการสมภาษณ

ความคดเหนของผบรหารองคกรเพ�อใหไดมมมอง แนว-

ทางสงเสรมสนบสนนใหองคการเกดลกษณะความเปน

องคการแหงการเรยนรท�สงข�น

4. ในการวจยคร�งน� มขอจากดของแบบสอบถามใน

สวนของคาถามประสบการณทางานดานการจดการ

ความร ซ� งไมไดนยามความหมายการจดการความร

ใหชดเจน การตอบคาถามจงอาจคลาดเคล�อน ดงน�น

ในการว จ ยคร� งตอไปควรนยามความหมายหรอยก

ตวอยางประกอบ เพ�อใหไดขอมลท�ถกตองชดเจน โดยเนน

การสมภาษณเชงลก

959



กตตกรรมประกาศผวจยขอขอบพระคณบคลากรท�ปฏบตงานในหนวย-

งานสงกดกรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข ท�ให

ความรวมมอในการทาวจย และขอขอบคณผอานวยการ

สานกจดการความร เพ�อนรวมงานทกทาน ท�มสวนชวย

และสนบสนนมาตลอดจนงานวจยสาเรจลลวงมาไดดวยด

เอกสารอางอง1. Senge PM. The fifth discipline field book: Strategies and

tools for building a learning Organization. New York:

Doubleday; 1994.

2. Marquardt MJ. Building the learning organization: A sys-

tems approach to quantum improvement and global suc-

cess. New York: McGraw-Hill; 1996.

3. Avolio BJ, Bass BM, Jung DI. Reexamination the com-

ponent of transformation and transaction leadership using

the multifactor leadership questionnaire. J Occup Organ

Psycho 1999;72:411-62.

4. Litwin GH, Burmeister MG. Climate performance. New

York: The Purrington Foundation; 1992.

5. ฐานขอมลสถาบนพระปกเกลา. พระราชกฤษฎกาวาดวย

หลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมองท�ด พ.ศ.��

[อนเทอรเนต]. 2553 [เขาถงเม�อ �� พ.ค. ��]. แหลง

ขอมล: http://www.kpi.ac.th

6. Ford DF. Toward a learning organization: Guidelines for

bureaucracies [CD-ROM]. Abstract from: DAO Docu-

ment File: Dissertation Abstracts Item: IMQ 23134;

1997.

7. จนทนา วปลานสาสน. การรบร วฒนธรรมองคการและ

บรรยากาศองคการท� เอ� อตอการพฒนาไปสองคการแหง

การเรยนรของพยาบาลวชาชพ โรงพยาบาลกรงเทพ หาดใหญ

[วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต], กรงเทพ-

มหานคร: มหาวทยาลยรามคาแหง; 2549.

8. ศภลคน ปประเสรฐ. ปจจยท�มผลตอการเปนองคการแหงการ

เรยนรของกลมงานการพยาบาลตามการรบรของพยาบาล-

วชาชพ โรงพยาบาลของรฐ เขตกรงเทพมหานคร [วทยา-

นพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต]. ชลบร :

มหาวทยาลยบรพา; 2546.

9. เสาวรส บนนาค. ความสมพนธระหวางบรรยากาศองคการ

กบความเปนองคการแหงการเรยนร ของฝายการพยาบาล

ตามการรบรของพยาบาลวชาชพ โรงพยาบาลรฐ กรงเทพ-

มหานคร [วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต].

กรงเทพมหานคร: จฬาลงกรณมหาวทยาลย; 2543.

10. น ชนาฏ หนอ อน. ความสมพนธ ระหว างบรรยากาศ

องคการกบความเปนองคการแหงการเรยนรของสานก-

ปลดกระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการส�อสาร [วทยา-

นพนธปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต]. กรงเทพมหานคร:

มหาวทยาลยมหดล; 2552.

11. สมชย วงษนายะ. ปจจยท�สงผลตอความเปนองคการแหงการ

เรยนร ของมหาวทยาลยราชภฏ เขตภาคเหนอ. กรงเทพ-

มหานคร: สานกงานคณะกรรมการอดมศกษา; 2548.

12. กลมพฒนาระบบบรหาร. �� บทบาท ในฐานะ NHA มอะไร

บาง. ขาวสารการพฒนาองคกร กรมควบคมโรค 2556;1:2.

13. สตรรตน รจระชาคร. ความฉลาดทางอารมณ การตระหนก

ในคณคาตนเอง และการรบร องคการแหงการเรยนร ของ

บคลากร กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข [วทยานพนธ

ปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต]. กรงเทพมหานคร:

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร; 2553.

14. เพญศร ฉายสบด. ปจจยท�มผลตอการเปนองคการแหงการ

เรยนรของกลมพยาบาล โรงพยาบาลชมชน เขต � สงกด

กระทรวงสาธารณสข [วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตร-

มหาบณฑต]. นนทบร: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช;

2551.

15. มณฑนา สพรรณไพบลย. ปจจยท�สมพนธกบพ�นฐานการเปน

องคการแหงการเรยนร ของพยาบาลวชาชพ โรงพยาบาล

ศนยเขตภาคเหนอ สงกดกระทรวงสาธารณสข [วทยานพนธ-

ปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต]. พษณโลก: มหา-

วทยาลยนเรศวร; 2549.

16. ก�งกาญจน ใจซ�อกล. ความสมพนธระหวางการพฒนาตนเอง

ของพยาบาลวชาชพ ภาวะผนาการเปล�ยนแปลงของหวหนา

หอผ ปวยกบความเปนองคการแหงการเรยนร ของกล ม-

การพยาบาล ตามการรบร ของพยาบาลวชาชพประจาการ

โรงพยาบาลชมชน เขตตรวจราชการสาธารณสขท� � [วทยา-

นพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต]. นนทบร :

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช; 2554.

960



Abstract: Association of Organizational Climate, Transformational Leadership and Learning Organization as Per-

ceived by Personnel in Office under the Department Of Disease Control, Ministry of Public Health

Apichan Thongbai, M.Sc.*; Charuwan Tadadej, Ph.D.*; Piyathida Tridech, Dr.P.H.*; Pratana Satitvipawee,

Ph.D.**

* Department of Public Health Administration, Faculty of Public Health, Mahidol University; ** Department

of Biostatistic, Faculty of Public Health, Mahidol University

Journal of Health Science 2015;24:950-60.

Department of Disease Control is an essential government institution which must realign their

organizational goals in the attempt to establish itself as the National Health Authority in Disease Prevention

and Control as per the concepts and guidelines created in 2013 by the Ministry of Public Health, Thailand.

There is an urgent need to increase the abilities and potentials of personnel so they are able to adapt to

modern technology and the organization needs that are necessary to develop itself into a learning organi-

zation. This study was a cross-sectional research with the objective of investigating the association be-

tween personal characteristics, organizational climate, and transformational leadership while in the state of

becoming a learning organization. Data were collected using questionnaires. The sample consisted of 663

personnel of the department, both at the central and the regional levels. There were 83.0% of returned

questionnaires. The data was collected from 19 June-31 July 2014. Chi-square and regression logical

analysis statistics were used for data analysis. It was found that the overall image of the organizations under

the Department of Disease Control was high in the aspect of being a learning organization (Mean = 3.14),

organizational climate was at medium level (Mean = 2.89), transformational leadership was at high level

(Mean = 3.02). Education level, organizational climate, and transformational leadership had an associa-

tion with the status of being learning organization with statistical significance (p<0.05). The variables

which were associated with being a learning organization with statistical significance (p<0.05) were

organizational climate, conditioned agreement for success, standard working procedures, working respon-

sibility, and transformational leadership in the aspect of intellectual stimulation. Thus the Department of

Disease Control should increase the competency of the personnel by focusing on continuing education and

training, develop performance evaluation, establish clear standard working procedures, promote the par-

ticipation of personnel in strategic planning and vision formulation of the organization, develop a knowl-

edge bank, and promote team working. Results suggest that this would enable the improvement of the

organization leading to be a more efficient learning organization.

Key words: learning organization, organizational climate, transformational leadership

นิพนธ์ต้นฉบับ original article - mahidol university...952 association of...

Documents