อาจารยดวงพร แสงทอง

ภาวะผน า(Leadership)

ทบทวนการเรยน

ความหมายของผน าผน า (Leader)เปนปจจยทส าคญยงประการหนงตอความส าเรจของ

องคการทงน เพราะผน ามภาระหนาท และความรบผดชอบโดยตรงทจะตองวางแผนสงการดแล และควบคมใหบคลากรขององคการปฏบตงานตางๆ ใหประสบความส าเรจตามเปาหมาย และวตถประสงคทตงไว

ความหมายของผน า (Leader)

เบนนส (Bennis ,1984 , pp.15-16) กลาววา ผน ามความส าคญตอองคการในดาน เปนผรบผดชอบตอประสทธผลขององคการ ความส าเรจขององคการขนอยกบความตระหนกรในความส าคญของคณภาพขององคการ เปนผ เปลยนแปลงองคการใหเหมาะสมกบสงแวดลอม และเปนผสนองความตองการทางการศกษาของชมชน

ผน า คอ ผทสามารถในการชกจงใหคนอนท างานใหส าเรจตามตองการ (Huse, 1978:227)

ผน า คอ บคคลทมอทธพลสงสดในกลม และเปนผทตองปฏบตภาระหนาทของต าแหนงผน าทไดรบมอบหมายบคคลอนในกลมทเหลอกคอผตาม แมจะเปนหวหนากลมยอย หรอผชวยในการปฏบตหนาทตาง ๆ กตาม (Yukl, 1989:3-4)

ความหมายของผน า (Leader)บญทน ดอกไธสง (2535:266) ไดสรปเกยวกบผน าไววา ผน า (Leader) หมายถง

(1) ผมอทธพล มศลปะ มอทธพลตอกลมชนเพอใหพวกเขามความตงใจทจะปฏบตงานใหบรรลเปาหมายตามตองการ(2) เปนผน าและแนะน า เพราะผน าตองคอยชวยเหลอกลมใหบรรลเปาหมายสงสดตามความสามารถ(3) ผน าไมเพยงแตยนอยเบองหลงกลมทคอยแตวางแผนและผลกดน แตผน าจะตองยนอยขางหนากลมและน ากลม

ปฏบตงานใหบรรลเปาหมาย

กว วงศพฒ ( 2535 : 14-15 ) ไดสรปแนวคดเกยวกบผน าไว 5 ประการ

(1) ผน า หมายถง ผซงเปนศนยกลางหรอจดรวมของกจกรรมภายในกลมเปรยบเสมอนแกนของกลมเปนผมโอกาสตดตอสอสารกบผอนมากกวาทกคนในกลมมอทธพลตอการตดสนใจของกลมสง

(2) ผน า หมายถง บคคลซงน ากลมหรอพากลมไปสวตถประสงคหรอจดมงหมายทวางไว แมแตเพยงชแนะใหกลมไปสจดมงหมายปลายทางกถอวาเปนผน าทงนรวมถงผน าทน ากลมออกนอกลนอกทางดวย

(3) ผน า หมายถง บคคลซงสมาชกสวนใหญคดเลอก หรอ ยกใหเขาเปนผน าของกลมซงเปนไปโดยอาศยลกษณะทางสงคมมตของบคคลเปนฐานและสามารถแสดงพฤตกรรมของผน าได

(4) ผน า หมายถง บคคลซงมคณสมบตเฉพาะบางอยาง คอ สามารถสอดแทรกอทธพลบางประการอนกอใหเกดการเปลยนแปลงของกลมไดมากทสด

(5) ผน า หมายถง บคคลซงสามารถน ากลมไปในทางทตองการเปนบคลทมสวนรวมและเกยวของโดยตรงตอการแสดงบทบาทหรอพฤตกรรมความเปนผน า

บคคลทสามารถใชอ านาจกระตนคนอนใหท างานหนกและทมเทใหกบงาน จนประสบความส าเรจตามเปาหมายทตองการ

รปรางสงใหญ แขงแรง บกบน อดทน เสยงมพลง ดวงตาเปนประกาย ฉลาดและบคลกด

ผน า (Leaders) หมายถง ผทสามารถมอทธพลเหนอคนอน ผน า (Leaders) หมายถง บคคลทเปนหวหนาหนวยงาน ผน า (Leaders) หมายถง ผทมลกษณะตอไปน

1. เปนศนยรวมของพฤตกรรมกลม2. เปนผทสามารถน ากลมไปสจดมงหมายทตองการได3. เปนผทไดรบเลอกจากสมาชกของกลมในสงคมมต4. เปนผทมอทธพลเหนอผอนในกลมและสามารถท าใหกลมเกด

การเปลยนแปลง5. เปนผทมคณลกษณะหรอมพฤตกรรมของความเปนผน า

1. บคคลทชแนวทางและเปนผทมอทธพลหรออ านาจเหนอคนอน

2. เปนคนทมคณสมบตเหมาะสมทจะเปนผน า

3. บคคลทไดรบมอบหมายใหปฏบตหนาทอยางเปนทางการ

4. บคคลทไดคะแนนสงคมมตสงสด

ผน าของกลมทเปนทางการมาจากการแตงตงจากผทมอ านาจหนาททสงกวา=> มอ านาจหรออทธพลในการใหรางวล

ผน าของกลมทไมเปนทางการเกดจากการเลอกในลกษณะทไมเปนทางการของสมาชกในกลม => สามารถเขากบสมาชกในกลม & สามารถตอบสนองความตองการทางอารมณสงคม

(สรอยตระกล 2542)

ความสามารถของการเปนผน า

การพฒนาตนเองการพฒนาบคคล

อน

1

• ผน าแบบชน า ใหผใตบงคบบญชารในสงทตนเองคาดหวง มการก าหนดแนวทางและชน า และก าหนดตารางการท างาน

2• ผน าแบบสนบสนน ใหความเปนมตร มการจดสวสดการแกผใตบงคบบญชา

และใหความเปนธรรมกบทกคน

3

• ผน าแบบมสวนรวม ใหค าปรกษาทดแกผใตบงคบบญชาและเปดโอกาสใหผใตบงคบบญชาไดเขามามสวนรวมในการตดสนใจ

4

• ผน าแบบมงความส าเรจ ตงเปาหมายททาทาย และคาดหวงวาผใตบงคบบญชาจะปฏบตงานไดในระดบสงเชอมนในผใตบงคบบญชา

คณลกษณะผน า (LEADER TRAITS)

ผทจะเปนผน า ตองมคณลกษณะดงน

1. มความร ความสามารถสง

2. เปนตวอยางทด นาเคารพนบถอ

3. มความกลาหาญ กลาคด กลาท า

4. มความกระตอรอรน ทนความเปลยนแปลง

5. มลกษณะทาทางด นาเลอมใส

6. มคณธรรม จรยธรรม

7. มจดยน มระเบยบวนย แตบางครงตองยดหยน

8. มวฒภาวะสง วางตวเหมาะสม

ความหมายของภาวะผน า

การศกษาตงแตคณลกษณะของผน า อ านาจ ของผน าพฤตกรรมของผน าแบบตาง ๆ และอน ๆ ในปจจบนน กยงมการศกษาภาวะผน าอยตลอดเวลา และพยายามจะหาภาวะผน าท มประสทธภาพในแตละองคการและ ในสถานการณตาง ๆ กน

ภาวะผน า คอความรเรมและธ ารงไวซงโครงสรางของความคาดหวงและความสมพนธระหวางกนของสมาชกของกลม (Stogdill, 1974:411)

ภาวะผน า เปนกระบวนการทบคคลใชอทธพลตอกลม เพอใหบรรลความตองการของกลม หรอจดมงหมายขององคการ (Mitchell and Larson, Jr., 1987:435)

๏ ภาวะผน า เปนกระบวนการทบคคลหนง(ผน า)ใชอทธพลและอ านาจของตนกระตนชน าใหบคคลอน (ผตาม) มความกระตอรอรน เตมใจท าในสงทเขาตองการ โดยมเปาหมายขององคการเปนจดหมายปลายทาง (พยอม วงศสารศร, 2534:196)

จากการวเคราะหความหมายของ ภาวะผน า ขางตน จะเหนไดวาแนวคดสวนใหญจะเกยวของกบกลมคน และสมาชกของกลมมความสมพนธภายในตอกนอยางสม าเสมอ ในการนจะมสมาชกคนใดคนหนงหรอมากกวาถกก าหนดหรอยอมรบใหเปน ผน าเนองจากมความแตกตางในดานตาง ๆ จากบคคลอน ๆ ของกลม ซงถอวาเปน ผตาม หรอผใตบงคบบญชา หรอ ลกนอง หรอผปฏบต

ภาวะผน า (Leadership) หมายถง ความสามารถในการปฏบตงานของผน า เพอท าใหกลมประสบความส าเรจ

ภาวะผน า (Leadership) เปนศลปะในการท างานของบคคลทมอทธพลในการจงใจคนอนใหรวมกนปฏบตงานใหส าเรจ

ภาวะผน า (Leadership) หมายถง กระบวนการของการมอทธพลตอกจกรรมของกลมเพอใหบรรลจดมงหมายทไดก าหนดไว

สรปสน ๆ ไดวา- ผน า หมายถง ตวบคคลทด ารงต าแหนง- ภาวะผน า เปนเรองของความสามารถ ทกษะและกระบวนการทผน า

ในการน ากลมใหไปสจดมงหมาย

ส าหรบความหมายของ ภาวะผน า เกอบทงหมดจะเกยวของกบการใชอทธพล ซงสวนมากจะเปนผน า (Leader) พยายามจะมอทธพลตอผตาม (Follow ship) ในกลมหรอบคคลอน ๆ เพอใหมทศนคต พฤตกรรม และอน ๆ ไปในทศทางทท าใหจดมงหมายของกลมหรอองคการประสบความส าเรจ ดงนน

จงสรปไดวา ภาวะผน า (Leadership)คอกระบวนการทบคคลใดบคคลหนง หรอมากกวา พยายามใชอทธพลของตนหรอกลมตน กระตน ชน า ผลกดน ใหบคคลอน หรอกลม บคคลอน มความเตมใจ และกระตอรอรนในการท าสงตาง ๆ ตามตองการ โดยมความส าเรจของกลม หรอองคการเปนเปาหมาย

วธการศกษาภาวะผน า

การศกษาภาวะผน าไดกระท ากนมานานแลว และมงานวจยทเกยวของกบภาวะผน าจ านวนมาก อยางไรกตามในการศกษาเหลานน จะมแนวทางการศกษาไมแตกตางกนนก

ดงท ยคล (Yukl, 1989 : 7-8) ไดสรปแนวทางการศกษาภาวะผน าของงานวจยไดเปน 4 แนวทาง ดงตอไปนคอ

1. ศกษาอ านาจ-อทธพล (Power-Influence Approach) ของผน า2. ศกษาคณลกษณะ (Trait Approach) ของผน า3. ศกษาพฤตกรรม (Behavior Approach) ของผน า4. ศกษาสถานการณ (Situational Approach) ของผน า

1. อ านาจ-อทธพล (Power-Influence Approach) การศกษาประสทธภาพของ ภาวะผน าจากอ านาจ-อทธพลของผน า สวนใหญจะเนนหรอพจารณาทขนาด ชนดและการใชอ านาจ ของผน า ดงทยอมรบกนแลววาอ านาจเปนสงส าคญส าหรบผน า เพราะนอกจากจะท าใหมอทธพลตอ ลกนองแลว ยงสามารถมอทธพลตอเพอนผน าใ น ร ะด บ เ ด ย ว ก น ต อ ผ บ ง ค บบญช า ใน ระด บ ส ง ร วมท ง บคคลภายนอกหนวยงานและองคการได

2. พฤตกรรม (Behavior Approach) การศกษาประสทธภาพของภาวะผน าจาก พฤตกรรมหรอแบบของผน านนมกจะมงไปทพฤตกรรมอะไรบางของผน าทใชในการปฏบตหนาทตางๆหรอผน าท าอะไรบางในการปฏบตงานใหประสบความส าเรจอยางมประสทธภาพ การศกษาวจยเกยวกบพฤตกรรมของผน า

3. คณลกษณะ (Trait Approach) การศกษาวจยแบบนจะมงเนนไปทคณลกษณะเฉพาะ ของผน าซงในอดตทผานมาเชอวาผน าทประสบความส าเรจจะมคณสมบตพเศษเหนอกวาผตาม เชน การท างานไมรจกเหนดเหนอย การสามารถหยงร ใจคนได การคาดคะเนเหตการณลวงหนาได แมนย าอยางนามหศจรรย และมพรสวรรคในการชกจงคนไดอยางเหลอเชอ

4. สถานการณ (Situation Approach) การศกษาวจยสถานการณทมผลตอ ประสทธภาพของภาวะผน านน จะมงเนนศกษาสถานการณทส าคญ ๆ เชน อ านาจหนาท และความ ม น ค งของผ น า ล กษณะงาน ของผ น า ความสามารถและแรงจงใจของผตาม สภาพแวดลอมภายนอก ความคาดหวงและขอเรยกรองตาง ๆ เกยวกบงานของลกนอง เพอนรวมงาน และบคคลภายนอก องคการ

ผน า ภาวะผน า

ผน า (Leader)• มบทบาทเหนอบคคลอนในหนวยงาน• ไดรบเลอกจากสมาชกหรอบคคลอนใหเปนผน า • ไดรบการยอมรบหรอยกยองของกลมใหเปนผน า• มบทบาทส าคญในการท าใหองคกรบรรลเปาหมาย

ภาวะผน า (Leadership)• คณสมบตภายในตวของผน า เชน สตปญญา ความดงาม ความรความสามารถในการชกน าคนทงหลายใหมจดมงหมายเดยวกน • พฤตกรรมของบคคลในการก ากบกจกรรมของกลมไปสเปาหมายรวมกน • เปนกระบวนของการใชอทธพลตอกจกรรมตางๆของกลม เพอการตงเปาหมายและบรรลเปาหมาย

ผบรหาร Manager ผน า Leader

ปฏบตตามแนวทางของหนวยงาน มความรบผดชอบในหนาท ท างานกบคนอนตามบทบาทหนาท ท างานทไดรบมอบหมายตามสบาย มองสงทงหลายอยภายใตการดแลของ

คนเสมอนกบเปนลกนอง ก าหนดเปาหมายเอง จดสงแวดลอม

การท างานทสบายกวาและใชอ านาจ

คดถงอนาคต รความตองการของปญหากอนการปฏบต

มความรบผดชอบทเพมมากขน มทกษะโนมนาวคนอน แสดงศกยภาพเตมท มองผปฏบตงานเสมอนสมาชกของ

ทมงาน ก าหนดเปาหมายทเพมมากขน ทาทาย

คนอน

1. ตวผน า2. ผตาม3. สถานการณ

1. มความทะเยอทะยานและมพลง2. มความปรารถนาแรงกลาทจะเปนผน า3. มความซอสตย4. มความมนใจในตนเอง5. มความเฉลยวฉลาด6. มความรในงาน

ผน ามลกษะพเศษบางประการทผตามไมม ซงรวมถง พลงกาย พลงสมอง และพลงศลธรรม

บคคลทแสดงบทบาทผชวยเหลอและสนบสนนผน า รวมทงรบค าสงและรบมอบหมายงานจากผน าเพอน ามาปฏบตใหบรรลผลส าเรจ

การทผตามยนดคลอยตามผน าเพราะตางกมผลประโยชนซงกนและกน

ประโยคคนหหนงทพดวา "สถานการณสรางผน า"

ใหนกศกษาบอกจดเดนผน า(ภายในประเทศหรอตางประเทศ) กไดทนกศกษามความประทบใจ และ อธบายความเปนเอกลกษณเฉพาะบคคล

จากการศกษาค าวาผน า (Leader) จากนกวชาการตางประเทศจ านวน 15 คน และนกวชาการไทยจ านวน 15 คน พรอมทงสรปความหมายและค าจ ากดความของค าวา ผน า (Leader) ในความคดของตนเอง

ใหนกศกษาทบทวนนยามความหมายของค าวา ภาวะผน า (Leadership) จากนกวชาการตางประเทศจ านวน 10 คน และนกวชาการไทยจ านวน 10 คน พรอมทงสรปความหมายและค าจ ากดความของค าวา ภาวะผน า (Leadership) ในความคดของตนเอง