1

“ โพชฌงค” องคธรรมแหงการตรสร

พทธวธเสรมสขภาพและดแลสขภาพตนเองแบบองครวม

ธรรมะประยกตสาหรบผปวยโรคมะเรง

(ฉบบปรบปรงใหม จตวทยาแนวพทธเสรมสตปญญารกษาใจ)

เขยนขนจากประสบการณตรงของหมอทเปนมะเรงคนหนง เพอบชาธรรมและขอบคณกลยาณมตร

โดย

พ.ญ.รจรา มงคละศร

2

พมพคร งท 1 กมภาพนธ 2548 จ านวน 1000 เลม

พมพคร งท 2 พฤษภาคม 2548 จ านวน 1000 เลม

พมพคร งท 3 มกราคม 2549 จ านวน 1000 เลม

พมพคร งท 4 สงหาคม 2549 จ านวน 1000 เลม

รายนามผ บรจาคสมทบการจดพมพ

1. หลวงพอสมบญ ปรปนณสโล 100 บาท

2. น.พ.ประวทย เตตว ฒน 1,000 บาท

3. อาจารย กมลภา พย คฆนนท 1,000 บาท

4. พ.อ.มนญ- อาจารยวยะดา วงษเนตร 1,500 บาท

5. อาจารย สพชฌาย เถาหมอ 1,000 บาท

6. อาจารยชญญาภค โสภาเวทย 500 บาท

7. คณ มานตย ปรชญาถาวรกล 500 บาท

8. คณ นฤมล ศรบวรอด 500 บาท

9. คณพรทพย คงสตย 500 บาท

10. คณสพรทพย ธนภทรจรโชต 500 บาท

11. คณกลยาณ ลทธ 500 บาท

12. คณศรชา ศาสทรานนท 500 บาท

13. คณวมลรตน วชตธนาคม 500 บาท

ขออนโมทนาบญทกทานมา ณ โอกาสน

3

จากใจผ เขยน

หมอตไมใชนกเขยน ตลอดชวตทผานมาเขยนงานวชาการกไมไดด ยงเขยนบทความทางธรรมะ

แลวยงยากเกนสตปญญา แตหมอตเคยไดรบเสยงสะทอนจากเพอนรวมงานและลกศษยวาเปนคนถายทอด

เรองยากๆใหเปนเรองงายๆ และทาใหคนฟงคดตามเขาใจไดอยางเปนระบบ โดยเฉพาะอยางยงเมอเปน

บทเรยนทสงเคราะหข นจากประสบการณตรง

หมอตเลยพยายามใชจดเดนของตนเองเรยบเรยงหนงสอเลมน ข นมา โดยใชวธการเขยนแบบเรอง

เลาทเพอนคยกบเพอน ประยกตเนอหาการดแลสขภาพตนเองแบบองครวมเมอปวยเปนโรคมะเรง เขากบ

ธรรมโอสถของสมเดจพระสมมาสมพทธะเจา คอ “ โพชฌงค 7 ” เพอเผยแพรธรรมแกเพอนรวมทกข

ท งหลาย โดยหวงวาจะเปนขอคด สะกดเตอนใจ ใหทกคนดาเนนชวตโดยต งอยในความไมประมาท

หมอตขอขอบคณสามและลกสาวทดแลท งรางกายจตใจจนอยกบมะเรงไดอยางมความสขในทก

วนน ขอขอบคณนองเปาและหมอแหยง (นายแพทยสาเรง แหยงกระโทก นายแพทยสาธารณสขจงหวด

นครราชสมา) นองสาวและพชายรวมโลกทเอาใจใส ชวตความเปนอยเสมอนพนองรวมทองเดยวกน และ

กลยาณมตรทกทาน ท งทไดเอยนาม และไมไดเอยนามไวในหนงสอเลมน

ขอขอบพระคณ อาจารยนายแพทยเอกชย จละจารตต และ อาจารยกมลภา พย คฆนนท ทกรณา

อานตนฉบบและใหขอเสนอแนะในการแกไขทเปนประโยชน กอนการจดพมพคร งน ในเวลาอนจากด

และขอขอบคณคณไกรศกด ทองรอง ทกรณาชวยประสานงานการจดพมพใหเพอเผยแพรใหทนการจด

มหกรรมธรรมชาตบาบดสญจรคร งท 1 ของศนยธรรมชาตบาบดบลว

หากผ อานทานใดไดรบขอคดเตอนใจจากหนงสอเลมน จนสงผลตอวธคดหรอการดาเนนชวตของ

ทานแมเพยงนอยนด หมอตขออธษฐานจตใหผลบญน นไดสงผลตอสขภาวะของผ อานทกทาน และ

กลยาณมตรของหมอตทกคน ตลอดจนบพการและครบาอาจารย ท งทย งมชวตอย และลวงลบไปแลวใหได

กศลน โดยท วหนากน

หากผ อานทานใด มค าแนะนาทเปนประโยชนตอการปรบปรงหนงสอเลมน กรณาสงมาไดท

บานเลขท 777 สบศร 36 อ.เมอง จ.นครราชสมา 30000 จะไดรบความขอบพระคณอยางสง

พ.ญ.รจรา มงคละศร

6 กมภาพนธ 2548

4

สารบญ หนา

1. วกฤตคอโอกาส ความอาพาธคอบทเรยน 5

2. นาชวตดวยอรยมรรค 7

3. “ โพชฌงค” องคธรรมแหงการตรสร พทธวธเสรมสขภาพ 10

4. ธรรมะประยกตสาหรบผ ปวยโรคมะเรง (จากประสบการณของหมอต) 12

4.1 สต-ธมมวจยะ-สมาธ

4.2 วรยะ-ปต-ปสสทธ

4.3 อเบกขา

5. จตวทยาแนวพทธ เสรมสตปญญารกษาใจ 20

6. การเพมพนสตปญญารกษากาย-ใจตลอดชวต 21

5

1. วกฤตคอโอกาส ความอาพาธคอบทเรยน

สงขารยอมแปรเปลยน ตามอทปปจจยตา

จงตงสตมน อยาครนครามสงตามมา

โรคกายตองรกษา ตามมรรคาอนวาด

ภาระปจจบน ตองหมนเจรญสต

พยงใจใหดด ทกนาทสขจง

บทกลอนขางบนน เขยนดวยลายมออนสวยงามของ ศ.นพ.สรเกยรต อาชานานภาพ กลยาณมตร

ทเปนท งอาจารย รนพรามาธบด เพอนรวมงาน และผ ช ทางธรรมใหแกหมอต ในปกหนงสอดานในชอ

ปาฏหารยแหงการตนอยเสมอ ซงอาจารยนามาเยยมไขหมอต เมอวนท 5 ธนวาคม 2546 ในหองพเศษหอ

ผ ปวยสต-นรเวช คณะแพทยศาสตร รพ.รามาธบด

บทกลอนน ใหก าลงใจหมอตเปนอยางมาก หมอตอานดวยความซาบซ งใจ ตระหนกร และเขาใจ

โดยเฉพาะ 4 บรรทดแรก แตย งงงๆกบ 2 บรรทดหลง

ภาระปจจบน ตองหมนเจรญสต พยงใจใหดด ทกนาทสขจง !

อาจารยคะ ตอยากเปนอยางน นจงคะ แตตอนน ตมแตความทกขท งกายและใจคะ เพราะนอน

ทองอด ปวดแผลผาตดรอบ 2 ซงหางจากการผาตดรอบแรกเพยง 2 สปดาหเทาน น อาจารย สต-นรแพทยมอ

ด ซงเปนผ เชยวชาญดานโรคมะเรงในอวยวะเพศของสตรไดกรณาตดเอามดลก รงไขท ง 2 ขาง และเกบ

ตวอยางชนเนอจากตอมน าเหลองและอวยวะในชองทองออกไปตรวจ เนองจากผลการผาตดกอนเนองอก

ในรงไขรอบแรกโดยคณหมอเทพรตน แหงโรงพยาบาลมหาราชนครราชสมา บงช วาเปนมะเรงระยะท 2ซ

หมอตเปนมะเรง ! ใชแลวคะ สงขารยอมแปรเปลยน ตามอทปปจจยตา หมอตคงไมใชหมอคน

แรกในโลกน ทปวยเปนมะเรง ทจรงมขอมลบงช วา อาชพแพทยเปนอาชพทปวยและตายเรวกวาคนทวไป

ดวยซ าคอ ในขณะทผ ชายไทยมอายเฉลยประมาณ 70 ป หญงไทยมอายเฉลยประมาณ 75 ป แตนายแพทย

กลบมอายเฉลยเพยง 55 ป และแพทยหญงมอายเฉลย 53 ป และสาเหตของการเสยชวตสงสดเกดจากมะเรง

ทตบ ปอด เตานม และมดลก

วกฤตคอโอกาส เอะ ค าน ค นๆ แฮะ ตอนเราเรมกระบวนการพฒนาคณภาพโรงพยาบาล หรอท

เรยกยอๆวา HA น น หมอตย งตะโกนบรรยายเย วๆวา ใหเปลยนปญหาเปนโอกาสพฒนา เอาบทเรยนของ

จรงมาแลวไง เราตองใชเจามะเรงนแหละเปนบทเรยนเพอสอนตนเอง และหาโอกาสพฒนาตนเองใหรจก

และเขาใจ “ธรรมะ” หรอ “ธรรมชาตของชวต” ใหดยงข นกวาน

เรมตรงใหนดละ อานหนงสอเลมท อจ.สรเกยรตใหมานแหละ ปาฏหารยแหงการตนอยเสมอ..ไม

เหนรเรองเลย จตย งไมสงบพอทจะทาความเขาใจธรรมะของจตวญญาณ เรมจากธรรมะของมะเรงกอนได

6

หรอเปลา ทานหลวงพอพทธทาสบอกวา ธรรมะ แปลวาธรรมชาตไง หมอตเปนหมอขออานหนงสอท

อธบายธรรมชาต และการดาเนนโรคน กอนดกวา จะไดรสาเหตการเกด การพยากรณโรค และแนวทางการ

รกษาโรคไง อานแลว เขาใจแลว แตกย งคงไมสบายใจข นสกเทาไร เพราะความรในตารา หรอแนวเวช

ปฏบตทางคลนกของฝรงซงคณหมอสมพร ซงเปนรนนองอยท รพ.มหาราชฯ ไดชวยคนมาใหมากมายน น

สวนใหญเปนหนาทของอาจารยทผาตดเปนผ ตดสนใจ และดาเนนการใหอยแลว แมอาจารยเหนวาเราเปน

หมอ และใหเกยรตหมอตมสวนรวมในการตดสนใจทกคร ง เชนจะใชเคมบาบดตวใหนด จะเรมใหว นใหน

ด แตสวนใหญหมอตกเออออตามอาจารยทกคร ง เพราะถอวาอาจารยเปนผ เชยวชาญในดานน

แตความรอกดานหนงนะซ ทหมอตควรแสวงหา และเตรยมตวใหด คอความรในดานการดแล

สขภาพตนเอง (Self Care) เพราะตอไปน เราตองถอวามะเรง (ซงคอเซลลของรางกายเราเองทแปลกแยก

ไป)ย งอาจหลงเหลออยกบเรา หรอสรางข นมาใหม ไมมากกนอย เพราะฉะน นหมอตตองเรยนรทจะอยกบ

มะเรงอยางมความสขดวย

หมอต นกถง นพ.บรรจบ ชณหสวสดกล และ พญ.ลลตา ธระศร สองแพทยนกธรรมชาตบาบด

แหงศนยธรรมชาตบาบดบลว ซงเปนแพทยรามารนพ จงไดโทรศพทไปขอนดพบและไดรบความเมตตา

จากพท งสองในโอกาสตอมา หลงจากไดรบเคมรอบแรกแลวใหไปเรยนรเรองการรกษามะเรงดวย

ธรรมชาตบาบด โดยมพพวงเพญ ผ ชวยผ อ านวยการ.รพ.มหาราชฯ และนองเปาประสานการดแลอยาง

ใกลชด

จากการไปกน อย หลบนอนทบานพบรรจบ และเรยนรทศนยธรรมชาตบาบดบลว 10 ว น หมอต

สามารถกลบมาใชชวตรวมกบมะเรงตอทบานได โดยมแนวทางปฏบต เพอดแลสขภาพตนเองอยางเปน

องครวม ดงน

1. อบอ นไอรก คอการมกลยาณมตรท งทางโลกและทางธรรมคอยชวยเหลอมากมาย

2. อาหารผกหลากหลาย คอการกนอาหารตานมะเรงทประกอบดวยผ กมากมาย กนเปนสลด

ผ กนง น าปนผ ก และตมเปนน าซบโปตสเซยม (ดตวอยางเมนอาหารผ ปวยโรคมะเรงในลอม

กรอบ)

3. ออกกาลงกายทกวนวาร คอการออกกาลงกายแบบชกง โยคะ และแอโรบค ตามสภาพ

รางกายและความถนด

4. อารมณเบกบานและผอนคลาย คอการผอนคลายความเครยดและเสรมสขภาพดวยการอาบแสง

ตะวน อบสมนไพร นวดคลายเครยด อโรมาเทอราป และดนตรบาบด

5. เลยงอนตรายจากพษ คอการเลยงสารพษจากอาหาร น าดม อากาศ การลางพษดวยการ

อดเพอสขภาพ สวนลางล าไส และการลางพษทางใจดวยการน งสมาธ

6. นาชวตดวยอรยมรรค (มองค 8) ดงมรายละเอยดในขอตอๆไป

7

2. นาชวตดวยอรยมรรค

พลลตาไดใหความรกบหมอตวา คนสวนใหญมโอกาสสรางเซลลต งตนทจะเตบโตเปนเซลลมะเรง

(Initial Cell) และฝงตวอยในรางกายมานานแลว หากมปจจยเรงและปจจยลดใหเซลลเหลาน เตบโตจนเปน

อนตรายตอรางกายหรอไมน น ข นอยกบ

ปจจยเรง ปจจยลด

อนมลอสระ

อาหารทมสารกอมะเรง

วถชวตทางลบ

ความเครยด

สารตานอนมลอสระ

อาหาร ผ กสด ผลไมสด (ปลอดสารพษ)

วถชวตทางบวก

สมาธ

จากตารางขางบนน หมอตขอขยายความคาวา วถชวตทางลบ โดยขอยอผลการสารวจพฤต

กรรมสขภาพ และสาเหตการตายสวนใหญของคนไทยโดย สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรม

สขภาพพบวามสาเหตมาจากการ กน ดม สบ เสพ ซง เซกส และเกกซม (ความเครยด) น นเอง

ตวอยางเมนอาหารหมอต(ผ ปวยโรคมะเรง)ระยะพกฟนใน 1 วน

หลกการ 1. ตองรบประทานอาหารทมไขมนตา โปรตนตา และเกลอตา

2. รบประทานผกครงนง อยางอนครงนง และผลไมหลากหลาย เนนปลอดสารพษ

มอเชา น าปนผ ก ขนมปงโฮลวตปง สลดผ กสด ขาวโพดตม

มอสาย ผลไมสด

มอกลางวน ขาวกลอง โรยขาวโพด และจมกขาวสาล

ผ กนง น าพรก หรอย า/ ลาบผก หรอสมตา

แกงสม หรอแกงจดผ กรวม น าผ ก-ผลไม

มอบาย น าผลไม ขนมปง

มอเยน ใชน าซบโปตสเซยมปรงเปน ขาวตมเครอง / โจก / กวยเตยว / สก (หมนเวยนสลบกน

ไป) น าผ ก-ผลไม

มอดก (ถาหว) ผลไมสด

8

หมอตพบวาปจจยเรงในการปวยเปนมะเรงของตนเองคอ พฤตกรรมตวแรกและตวสดทาย (กน

และเกกซม หรอความเครยด) เนองจากตวเองเปนคนชอบกนอาหารสาเรจรป เชนบะหมสาเรจ อาหาร

ถงพลาสตก ชอบกนอาหารนอกบานเปนประจา เปนเหตใหไดผงชรส น ามนทอดซ า และยาฆาแมลง ชอบ

กนแหนม ไสกรอก และอาหารหมกดอง รวมท งปาทองโกและอาหารยางทไหมเกรยม ซงมอนมลอสระซง

เปนสารกอมะเรงจ านวนมาก

สวนบคลกภาพน นเปนคนทมความเครยดงาย เพราะเปนคนมงม นสง อยากใหงานสาเรจใน

ระดบสง ไมรจกปลอยวาง มอตตา (ตวก ของก) และในชวงกอนปวยประมาณ 2 ปย งเกดความเครยดเรอรง

จากการตองรกษาพยาบาลแม และรสกผดทไมสามารถใหการดแลแมอยางดจนทานเสยชวต ท งๆทตนเอง

เปนหมอ ประกอบกบมนโยบายหลกประกนสขภาพถวนหนาของรฐบาลเขามา เปนโอกาสทตนเองจะได

ขยายรปแบบการดาเนนงานศนยสขภาพชมชนทพฒนาไว แตตองอยทามกลางความขดแย งของกลไกการ

บรหารจดการ ขณะทมการเปลยนแปลงปฏรประบบบรการสาธารณสข ซงตรงกบทเบอรน ซเกล ผ เขยน

หนงสอ ชนะโรครายดวยหวใจส กลาววา ภรรยาหรอสามทคของตนเองปวยและตายจะเกดความเครยด

และจะปวยเปนมะเรงใน 2 ป

เมอทบทวนสาเหตของการเจบปวยดงกลาว คณหมอเกยน หรอ พ.ญ.สรรตน ศษยเอกหลวงพอ

พชยแหงสานกปฏบตธรรมวนานรกษาราม จ.บรรมย ไดทาใหหมอตคดไดวา ในอดตทผานมา แมจะเรยน

หนงสอมามาก แตหมอตย งขาด สตปญญารกษาท งรางกายและจตใจ จงย งมความ โง (อวชชา) มความอยาก

(ตณหา) และยดตวกของกไว แนน (อปาทาน) ซงมนษยทกคนควรมโอกาสจะไดรบและพฒนาสตปญญา

เพอรกษากายและใจอยางเทาเทยมกน ดงจะขอสรปเปนแนวทางเปรยบเทยบไวในตาราง

สตปญญารกษากาย

เพอลดโอกาสเสยงตอการเจบปวย

สตปญญารกษาใจ

เพอลดความโง-อยาก-ยด

เมอเกด พอแมอาบน า แตงตว ปอนขาว มทอยอาศย

ยารกษาโรคเมอเจบปวย ให (ปจจย 4) ทาให

รางกายเจรญเตบโตตามวย

เมอเกด พอแมสอนใหรจกบาป บญ คณ โทษ สงใด

เปนกศล สงใดเปนอกศล เทยบไดกบ ศล ซงแปลวา

ความเปนปกตท ง กาย วาจา ใจ

เมอเจรญวย เพอใหรางกายเตบโตอยางมคณภาพ

ตองมการใหว คซนปองกนโรค มการเลอกอาหาร

รบประทานอยางเหมาะสม และการบรหารรางกาย

(ออกกาลงกาย) อยางสมาเสมอ

เมอเจรญวย เพอใหใจมคณภาพสามารถควบคม

ความคดและหยดความคดทเปนกเลส (โลภ โกรธ

หลง) ซงเปนเหตใหเกดทกขได ควรไดรบการฝกฝน

การบรหารความคด คอสมาธ

เพอพฒนาสตปญญาทางโลก ตองมการเรยน

หนงสอจนจบในระดบปรญญาตร (สามารถอธบาย

ได) ระดบปรญญาโท (สามารถวเคราะหได) และ

ระดบปรญญาเอก (สามารถสงเคราะหได)

เพอพฒนาสตปญญาทางธรรม ตองมการเรยนรทาง

ธรรมจนเกด สตมยปญญา คอปญญาทเกดจากการ

ฟง อาน (รจ า) เกดจนตมยปญญา คอปญญาทเกด

จากการวเคราะห เชอมโยง (รจก) และเกด

ภาวนามยปญญา คอปญญาทเกดจากการปฏบต

9

วปสสนากรรมฐานทาใหเหนสภาวะธรรมตามความ

เปนจรง (รแจง) ในอรยสจ 4 และไตรลกษณ

จะเหนวาดานขวาของตารางน นทางพระทานเรยกวา ไตรสกขา (ศล สมาธ ปญญาน นเอง) ซงผ ชาย

ไทยจะมโอกาสไดบวชเรยน แตหมอตเปนผ หญง จงขาดโอกาสน ไป กระน นหรอ ทจรงคงไมใช แตเปน

เพราะตนเองขาดแรงจงใจ และมกผ ดผอนวา รอกอน เกษยณกอน แกกอน จงจะเรมศกษาและปฏบตธรรม

ย งมงานอนทเรงดวนตองทากอน ซงคอความประมาทน นเอง ขณะน หมอตตระหนกรแลววา ตองทาแลว

ทกเวลา ทกนาท ขณะน เดยวน เปนงานทมความสาคญอนดบแรก ไมมงานใดสาคญยงกวา

อาจารย นพ.ประวต ต งศรพฒน และ นพ.ประชา ลลายนะ เปนแพทยรนพหมอตอก 2 ทานทม

เมตตาสงหนงสอธรรมะมาใหอานขณะทไดรบเคมบาบดและตองพกรกษาตวอยทบาน หมอตตดใจ

หนงสอเลมใหญชอ แกนธรรม-อรยสจ4 เขยนโดย นพ.เอกชย จละจารตต เพราะเปนหนงสอทผ เขยนเกรน

นาไววาจะเปนการศกษาพทธศาสนาอยางงาย ตรงประเดน และเหนผลทนททปฏบต เมออานไปหมอต

พบวาสามารถทาความเขาใจธรรมะไดอยางเปนระบบ เหมอนการอานตาราทางการแพทย และทสาคญคอ

สามารถนาวธการคดอยางเปนวทยาศาสตรทเรามกเรยกวา วงจรแหงการแกปญหา (Problem Solving

Cycle) ทแพทยและนกสาธารณสขคนเคย ไปเรยนรแกนธรรม อรยสจ 4 ไดโดยงาย

อาจารยเอกชยอธบายวา พระพทธเจาทานเปนผ เชยวชาญดานจตใจ (จตแพทย) ทานตรสร อรยสจ

4 และสอน อรยสจ 4 เปนแกนธรรมใหชาวพทธท งหลายนาไปปฏบต ประกอบดวย

ทกข คอความไมสบายกาย ไมสบายใจ แบงเปน 3 ลกษณะคอ

1. อาการ (Symptom) ของทกข ไดแก ความเครยด ความโกรธ ความกลว ความกงวล

2. อาการแสดง (Sign) ของทกข ไดแก รองไห คร าครวญ หนาบ ง ดดา ทะเลาะววาท

นนทาวาราย ประจบสอพลอ

3. ความไมสบายใจทปรากฏเปนอาการทางกาย (Psycho-somatic) ไดแก โรคกระเพาะ ภมแพ

หอบหด ความดนโลหตสง หวใจ มะเรง

สมทย คอเหตแหงทกข ไดแก ความโลภ โกรธ หลง ซงเรยกวากเลส ถามมากกกลายเปนตณหา

และอปาทาน ยดม นวาเปน ตวก ของก ซงตรงกนขามกบกฎไตรลกษณ อนจจง ทกขง อนตตา สรรพสง

ลวนไมเทยง

นโรธ คอสภาวะททกขดบไป เพราะเราสามารถบรหารความคด ดวยการควบคมความคด(เจรญ

สต) และหยดความคด (เจรญสมาธ)ได อยางตอเนอง

มรรคมองคแปด คอหนทางดบทกข ประกอบดวย ความเหนชอบ ดารชอบ (รวมกนเปนหมวด

ปญญา) เจรจาชอบ ทาการชอบ เล ยงชพชอบ (รวมกนเปนหมวดศล) มความเพยรชอบ ระลกชอบ และ

ต งใจม นชอบ (รวมกนเปนหมวดสมาธ) คอ ไตรสกขาน นเอง

10

อาจารยหมอเอกชย สรปไวงายๆวา ความคด มอ านาจมากและเปนหวหนาของการกระทาตางๆ

ทางกาย วาจา ใจ การบรหารความคดจงเปนการบรหารการงานและการดาเนนชวตอยางมประสทธภาพ

ทสด

หากหมอตไดมโอกาสเพมพนสตปญญารกษาใจใหมากกวาน และเรวกวาน คอมสตหยดความคด

ทเปนอกศล นาชวตดวยอรยมรรคมองค 8 คงจะชวยใหควบคมความคดและพฤตกรรมเสยงตางๆ ลด

โอกาสการเปนมะเรงใหนอยลงไดดกวาน

3. “ โพชฌงค” องคธรรมแหงการตรสร พทธวธเสรมสขภาพ

อาจารยหมอจรพรรณ มธยมจนทร อดต ผ อ านวยการ รพ.รามาธบด เปนคนแรกทเลาเรองบทสวด

มนต “โพชฌงคปรตร” ทนบถอกนวา เปนพทธมนตสาหรบสวดสาธยายเพอใหคนปวยไดสดบตรบฟง

แลวจะไดหายจากโรค

ทเชอกนอยางน เพราะมเรองเลาในพระไตรปฎกวา พระมหากสสปะ ซงเปนพระเถระผ ใหญทาน

หนงเคยอาพาธ และพระพทธเจาเสดจไปเยยม แลวทรงแสดงเรองโพชฌงคน ตอนทายพระมหากสสปเถระ

กหายจากโรคน น อกคร งหนงพระมหาโมคลลานะ ซงเปนอครสาวกฝายซายอาพาธ พระพทธเจากทรง

แสดงธรรมโพชฌงคน อก แลวพระโมคคลลานะกหายจากโรค อกคราวหนง พระพทธองคเองทรงอาพาธ

กตรสใหพระมหาจนทะ ซงเปนพระเถระผ ใหญรปหนงแสดงโพชฌงคถวาย แลวพระพทธเจากหาย

ประชวร

หมอตรบฟงเรองน อยางงงๆอก เพราะย งยดตดกบกระบวนการวทยาศาสตรซงเปนวงจรแกปญหา

วาการสวดมนตเพยงอยางเดยวจะชวยใหหายจากโรคไดอยางไร นอกจากเคยไดอานคาอธบายของพระ

อาจารย ดร.สงหทน นราสโก วา การสวดมนตเปนการต งโปรแกรมจต เสยงสระพย ญชนะทกตวจะกระตน

ศนยพลงตางๆทมอยในตวเรา ทาใหเกดปต มความสข หายจากการเจบปวดและพษของมะเรง

จนกระท งไดมโอกาสอานหนงสอ โพชฌงค พทธวธเสรมสขภาพ ของทานเจาคณอาจารยพระ

ธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) ซงอาจารยชญญาภค โสภาเวทย แหงสานกปฏบตธรรมบานกรนชยมอบใหดวย

ความเมตตา ทานไดอธบายความสมพนธของกายกบจตอนเปนเหตใหเกดความเจบปวยดงททราบกนแลว

และการสรางเสรมสขภาพจตขณะทกายเจบปวย เชนมก าลงใจ หรอจตใจเบกบานผองใส โรคทเปนมากก

กลายเปนนอย หรออาจชวยบาบดโรคไปดวยเลย พระพทธเจาและพระมหาสาวกน น ทานมสขภาพจตท

สมบรณแลว เมอถงเวลาทตองการ กจงเรยกเอาดานจตมาชวยดานกายไดเตมท

โพชฌงค มาจากคาวา โพชฌ กบ องค หรอ โพธ กบ องค จงแปลวา องคธรรมแหงการตรสร

หมายถงองคประกอบ หรอหลกธรรมทเปนเครองประกอบของการตรสร การตรสรน นเปนเรองของ

ปญญา คอความรความเขาใจ ทาใหเกด พทธะ คอ ผ ร ผ ตน ผ เบกบานในธรรม ดงน น ถงแมกายของเราจะ

ปวย แต ใจของเราจะไมปวยไปดวย จตใจทมความสขจะชวยผอนคลายหางหายจากโรค หรออยางนอยก

บรรเทาทกขเวทนาทเกดจากโรคน นลงได

11

ถาการตรสรเปนจดหมายทตองการ องคธรรมแหงการตรสรกเปรยบเสมอนเครองมอทจะชวยให

บรรลจดหมายทตองการ ประกอบดวย

1. สต แปลวาความระลกได คอการมความต งใจหรอมจตใจจดจออยกบกจทเจตนากระทาอย จะ

ทาใหเกดการรเหนรายละเอยดของกจน นๆเรยกวา การมสมปชญญะ คอความรตวท วพรอม

ความรชด ความเขาใจชด

2. ธมมวจยะ วจยะหรอวจยแปลวา การใชปญญาไตรตรอง พจารณา สอดสอง คนควา

ธมม หรอ ธรรม คอความจรง ความถกตอง สงทเปนประโยชนเกอกล หรอคาสอนทใหความร

เกยวกบความจรง ธรรมวจยเปนการพสจนใหรชดตามความเปนจรงดวยตนเอง ไมหลงเชองม

งาย การคนควาธรรมทพระพทธเจาตรสสอน หรอศกษาวจยมาแลว โดยมงเนนไปทอรยสจ

4 และฝกปฏบตธรรมตามมรรคมองค 8 ไดอยางถกตอง ครบถวน จะทาใหเกดปญญาและ

เขาถงภาวะความดบทกขไดดวยตนเองอยางรวดเรว

3. วรยะ แปลวาความเพยร คอความพยายามหรอความมงม นทจะมสตในการศกษาวจยธรรม

และฝกปฏบตธรรม เพอดบกเลสและกองทกขใหหมดสนไปจากความคด อยางตอเนองใน

ชวตประจาว น

4. ปต แปลวาความอมใจ หรอความดมด า ซาบซง ปลาบปลม เบาสบาย จตใจของเรากตองการ

อาหารหลอเล ยงคลายกบรางกายเหมอนกน ปตน เปนอาหารหลอเล ยงสาคญของจตใจ ปตทาง

โลกจะแตกตางจากปตทางธรรมมาก ทางโลกน นเราอาจดใจทไดสมความปรารถนา แตย งไม

หมดกเลส สวนปตทางธรรม เปนเรองของความเบาสบายจากความบรสทธ ทางจตใจ ซง

เกดข นในขณะทไมไดคดดวยกเลส

5. ปสสทธ แปลวาความผอนคลาย สงบเยน ไมกระสบกระสาย ไมเครยด ท งรางกายและจตใจ

คนเราถามความเครยด มเรองไมสบายใจแลวมกจะเครยดท งกายและใจ ทาใหรางกายทรด

โทรมลงดวย ฉะน นทานจงใหเจรญธรรมทตรงขามกบความเครยดน คอ ปสสทธ เปนตวท

มกจะมาตามปต คอพออมใจ กเกดความผอนคลาย สบาย

6. สมาธ แปลวา ความต งจตม น หรอแนวแนอยกบสงน นๆ โดยไมเผลอสต ไมคดฟ งซาน ถา

พจารณาสงใด กใหจตใจแนวแนจบอยทสงน น ถาทากจทางานอะไร กใหใจเราแนวแนอยกบ

สงน น อยางทเรยกวา ใจอยกบกจ จตอยกบงาน จตใจทแนวแนเปนจตใจทมก าลงมาก เฉพาะ

อยางยงคอเปนจตใจซงเหมาะทจะใชงานใหไดผลด

7. อเบกขา แปลวา ความวางเฉย หมายถงความเรยบสงบของจตทเปนกลางๆ ไมเอนเอยงไปขาง

โนนขางน และเปนความเฉยร คอรทนจงเฉย ไมใชเฉยเพราะไมร หากแตรบรอยางผ มปญญา

รวาอะไรเปนอะไร เปนจตททกอยางเขาทดแลว ใจของเราจงวางเฉยดมนไป เพราะเรามสต

สามารถควบคมความคดและการกระทาตางๆใหเปนไปตามโอวาทปาฏโมกข คอ ทาด ละช ว

และทาจตใหบรสทธ ผองใส ไดแลว

12

ในการเสรมสรางสขภาพจตใจน นตองอาศยเครองมอท ง 7 อยางน เชอมโยงกนดงภาพ

4. ธรรมะประยกตสาหรบผ ปวยโรคมะเรง (จากประสบการณของหมอต)

อาจารยพระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) ไดอธบายวธบรณาการองคประกอบของเครองมอท ง 7 ชน

ขางตนน ใหเกดสขภาพองครวม ซงหมอตขอนาเอามาอธบายเชอมโยงกบประสบการณตรงของตนเองใน

ฐานะแพทยและผ ปวยโรคมะเรง ดงน

หมอตขอจดกลมองคธรรมใหมเปนแพคเกจ คลายยาชด หรอ Treatment Protocol ทหมอจดใหแก

คนไข เปน 3 ชด

ยาชดแรก คอ สต-ธรรมวจย-สมาธ ตองใหกอน และใหทนท ในชวงแรกของการเจบปวย

ยาชดท2 คอ วรยะ-ปต-ปสสทธ ตองใหตามมา เปนตวเสรม และบางสวนจะเปนผลจากการออก

ฤทธ ของยาชดแรก

ยาชดท 3 คอ อเบกขา เปนตวสดทายทผ ปวยจะไดรบหากผลจากยา 6 ตวแรกทางานไดดวยด หรอ

ในทางกลบกนคอการดาเนนโรคมาถงระยะทาย ทเราไมสามารถทาอะไรกบกายสงขารไดแลว อเบกขาจะ

ชวยใหเราปวยกายแตไมปวยใจ และมมรณกรรมทงดงาม

4.1 สต-ธมมวจยะ-สมาธ

การแจงขาวราย เปนทกษะการตดตอสอสารอนหนงทแพทยและเจาหนาทสาธารณสขตองไดรบ

การอบรม ผ ปวยโรคมะเรงทไดรบทราบขอมลคร งแรก จะตกเขาไปอยในกลไกทางจตตามข นตอนตางๆ

ดงภาพ

เจรญสต เจรญสมาธ

ธรรมวจย

ปต - ปสสทธ

อเบกขา

ความเพยร ความเพยร

13

ซงอารมณความรสกตามวงจรขางบนน จะยาวนานมากนอย เพยงใดกวาผ ปวยจะยอมรบน น ข นอยกบ

เทคนคในการสอสาร สมพนธภาพระหวางผ ใหและผ รบบรการ และศกยภาพของผ ปวยและครอบครวเอง

หากผ ปวยและครอบครวไมยอมรบความจรงกจะเกดอาการซมเศราและทอถอย เปนผลใหปวยหนกข น

แตการชวยใหผ ปวยได เจรญสต มความรตวท วพรอมเหนตามความเปนจรงในธรรมชาตของชวต จนเกด

การยอมรบ และกลาเผชญกบการเจบปวย กจะเปนการแปลงวกฤตใหเปนโอกาสใหไดเรยนรธรรมะ และ

ใชสตปญญาท งทางโลกและทางธรรมแกปญหาตอไป

แมจะตกใจ เสยใจ และย งตอรองเลกๆวาอาจไมใช แตหมอตกมสตระลกรตลอดเวลาวา นคอเรอง

จรงทเกดข นกบรางกายของเรา ความคดแวบหนงททาใหเกดการยอมรบอยางรวดเรวคอความเชอเรอง

กรรมในพระพทธศาสนา เมอถงเวลา อะไรจะเกดกตองเกด ถงเวลาชดใชกรรมแลว รบรในสงทตนเอง

เผชญอย ไมฟมฟาย ไมหว นไหว และใชศกยภาพตนเองทมเปนโอกาสในการจดการปญหาของตนเองอยาง

มสต เชนการรวมกบคณหมอแทพรตนจาของไข ตดสนใจย ายไปรบการรกษากบอาจารยท รพ.รามาธบด

เพอทาการผาตดใหญอกคร งหนง การกาหนดวธการเดนทาง โดยมสาม ลกสาว นองเปาเลขาคใจ และคณ

หมอสาเรง นายแพทยสาธารณสขจงหวดทเปนท งผ บงคบบญชาและเพอนรก ชวยเหลออยางอบอน

ตกใจ

ปฏเสธ

ซมเศรา โกรธ

ตอรอง

ยอมรบ

ทอถอย

ปวยหนกขน

ทาวกฤตใเปนโอกาสทดในการศกษาธรรมะ

ของชวตเพอใหเหนตามความเปนจรง

14

หลงจากน น เมอหมอตไดมโอกาสไปปฏบตธรรมตามโครงการอบรมพฒนาจต ของคณแม ดร.สร

กรนชย ทบานกรนชยโดยมอาจารยนนทนภส ภตระกล และคณะเปนทมวทยากร หมอตไดเรยนร มหาสต

ปฏฐาน 4 ซงหมายถงการใชสตตดตามตว 4 ฐาน ไดแก กาย เวทนา จต และธรรม เปนพนฐานของการ

เจรญสต เพอทาลายกเลสคอ โลภะ โทสะ และโมหะ ใหหมดไป และตระหนกรในสภาวะธรรมทเปนไตร

ลกษณ คอรางกายและจตใจน น ไมเทยง (อนจจง) ทนอยนานไมได ตองเปลยนแปลง (ทกขง) และบงคบ

ไมได ตองเสอมสลายหรอดบไป (อนตตา) เปนธรรมดา มหาสตปฏฐาน 4 ประกอบดวย

กายานปสสนาสตปฏฐาน คอการเอาสตกาหนดรกายทก าลงปรากฏอยตามความเปนจรงในขณะ

ยน เดน น ง นอน และอรยาบถยอย เชน ค เหยยด ยก หยบ ปลอย วาง ในขณะเคลอนไหวกายใน

ชวตประจาว น

เวทนานปสสนาสตปฏฐาน คอการเอาสตกาหนดรเวทนา คอความรสกทเปนสขบาง ทกขบาง

เฉยๆบาง ท งทางกายและทางใจ (ไมใชก าหนดใหหายจากเวทนาน น )ๆ

จตตานปสสนาสตปฏฐาน คอการเอาสตกาหนดจตหรอความคดของตนเองวา เปนกศล หรอ

อกศล แลวเปลยนจากภาวะ “คดปรงแตง” เปนภาวะ “ร” พอเรากาหนด “ร” เมอไรกทาลาย อวชชาโมหะ

ทงอดต ทงอนาคต อยกบปจจบนซงเปนสจธรรม

ธรรมานปสสนาสตปฏฐาน คอการเอาสตตามรสภาวะธรรมทเกดข น เชน สงขดขวางไมให

กาวหนาในคณธรรม (นวรณ 5 ) องคประกอบของชวต (ขนธ 5) เครองรบรและสงทถกรบร (อายตนะ

12) องคธรรมแหงการตรสร (โพชฌงค 7) และอรยสจ 4 (ซงประกอบดวยมรรคมองค 8)

เทคนกตางๆในการเจรญสตทไดจากการฝกปฏบตวปสสนากรรมฐานทบานกรนชย 8 ว น7 คนเมอ

ผนวกเขากบความรเรองสาเหตการเกด และการดาเนนโรคของมะเรงทไดจากการอานคนควาและเรยนร

จากศนยธรรมชาตบาบดบลว ชวยใหหมอตไดสามารถนาไปใชเพอปฏบตในชวตประจาว น จนเกดการ

เรยนรดวยตนเอง ถอวาเปน ธรรมวจย ซงเปนองคธรรมในลาดบถดมา

ในชวงทไดรบเคมบาบด ซงถกก าหนดไว 6 รอบ แตละรอบหางกน 4 สปดาหน น เปนชวงทผ ปวย

มะเรงหลายคนรสกทรมานท งรางกาย จตใจ ยงกวาการไดรบการผาตดเสยอก เพราะนอกจากผลขางเคยง

ของเคม ททาใหเกดอาการคลนไส อาเจยน ปวดทอง (หมอตมอาการปวดทองเกรงจนตองตามพยาบาลมา

ฉด Buscopan ถง 3 รอบ) ปวดกระดกและขอ รวมท งเมดเลอดขาวทต าลงจะทาใหมโอกาสตดเชอไดงาย

มหาสตปฏฐาน 4 เปนเคลดวชาในพระพทธศาสนาททาใหผ เจรญสตเปลยน

จากภาวะ “คดปรงแตง” เปน “ร” จงสามารถควบคมความคดและหยด

ความคดปรงแตงทเปนอกศลได หากทาไดอยางตอเนองในชวตประจาวน

จะทาใหเกดศานตสข

15

แลว การปรบตวในชวตประจาว น ไดแกการควบคมอาหาร ซงทางธรรมชาตบาบดใหกนอาหารทมโปรตน

ไขมน และเกลอต ามาก จงรบประทานไดแตขาวกลอง น าซปโปตสเชยม ผ กปลอดสารพษ น าปนผ ก ผลไม

ซงตองจดหาและปรง ประกอบเอง นอกจากน สภาพการงานทตองเปลยนแปลงไปใหเหมาะสมในภาวะพก

ฟน จงดเหมอนคนไมมคณคา เมอเทยบกบการงานในชวงกอนปวย ทาใหจตใจหดห เตมไปดวยความวตก

กงวล ว าวนใจ เครยด เหมอนคนหาจดยนของตวเองไมพบ

คนรอบขางของหมอต ดงทกลาวไปแลว ชวยใหหมอตรอดพนจากภาวะน มาไดอยางด ตามทหมอ

ตไดเขยนแนวทางปฏบต เพอดแลสขภาพตนเองอยางเปนองครวม ในขอ 1 ไว บรรทดแรกวา “อบอนไอรก

..” นอกจากน หมอตย งไดเหนเปนโอกาสทจะอานหนงสอธรรมะ และฝกปฏบตเจรญสต (เพอรกษาจตใจ)

และ อานหนงสอธรรมชาตบาบดและฝกปฏบตเรองอาหาร การออกกาลงกาย (เพอรกษารางกาย) ควบคกน

ไป ซงถอวาเปนชวงเวลาทไดทา ธรรมวจย ทสาคญชวงหนง

ในชวงลาพกฟนจากเคมบาบด หมอตจดตารางใหตวเองตน 7 โมงเชาดวยสต คอลมตาดนาฬกาใน

หองนอนปบพรอมกบระลกรวา เหนหนอ 7 โมงหนอ อยากลกหนอ พลกตวหนอ คอยๆลกหนอ (เพราะ

ปรมาณเมดเลอดแดงต า หนามดงาย) ยนหนอ ขวายางหนอ ซายยางหนอ เปดประตหองน า…ไปเรอย จนน ง

โตะรบประทานอาหารเชา กเจรญสตตามอยางทคณแมสรสอน คอ เหนหนอ อยากกนหนอ (พจารณา

อาหารวาเปนอาหารตานมะเรงทมโปรตนต า ไขมนต า และเกลอต าทกคร ง) ยก(ชอน)ไปตก ยกมาใสปาก

อาปาก รส อม เค ยวๆๆๆ ชาๆ กลน ... หลงจากน นกเดนออกกาลงกายรอบสวน มองเหนดอกไมอยางมสต

และธรรมวจย เพราะมองเหนไตรลกษณของดอกชบา ซงเกดข น (บาน) ต งอย ดบไปทกวน แลวมาหยดฝก

ชกงอาบแสงตะวน ซงมหลกการ 3 ขอคอ 1. เปนการเคลอนไหวรางกายชาๆตอเนองกนไป 2. หายใจเขา

ออกสมพนธกบการเคลอนไหวมอ 3. มสตตามรการเคลอนไหวมอและการหายใจ เมอทาไปนานประมาณ

ครงช วโมงจะเกดสมาธ และสรางพลงชวต (ช) ข นมาทาใหเกด ปต คอความอมใจ และ ปสสทธ คอความ

สงบเยนและผอนคลายกายใจ ไดมาก

ระหวางการเจรญสตในชวตประจาว นน น หมอตไดรจกตวเองข นมากดวยธรรมวจยพบวาเปนคน

ใจรอน คาดหวงสง ยดตดกบตวก ของก และมอคตตอคนใกลชด แมในกจกรรมประจาว น เชนแมบาน

เตรยมผกทาซปโปตสเชยมไมถกตอง ลมปดต เยนหรอเตาแกส กจะโมโหหงดหงดงาย ขณะน งสมาธ หรอ

ออกกาลงกาย ถามเสยงโทรศพท หรอกรงประตบานกโกรธหนอ ข นมาอยางรวดเรว แตการเจรญสต เพอร

อารมณ และความคดตนเอง ทาใหเขาใจในขอความทเปนการอธบายปฏจจสมปบาท หรอกระบวนการทาง

จตใจทเปนกเลส ซงเปนเหตใหเกดความทกข อยางงายๆวา

เพาะความคด ทาใหเกดความรสก

เพาะความรสก ทาใหเกดการกระทา

เพาะการกระทา ทาใหเกดบคคลกภาพ

บคลกภาพ ก าหนดชะตากรรม !

16

ใชแลว ชะตากรรมของหมอต ถกกาหนดจากความคดปรงแตงของตนเอง เนองจาก โง (อวชชา)

อยาก (ตณหา) และยด (อปาทาน) นนเอง

สาหรบการน งสมาธ ซงอาจารยหมอเอกชยอธบายวาคอภาวะของจตใจทต งม น (มสต) อยก บกจ

เลกๆเพยงกจเดยว (เอกคคตา) โดยไมเผลอสต ไมคดฟ งซาน รวมท งมการปลอยวาง (อเบกขา) จากการรบร

และการคดเรองตางๆ น นหมอตพยายามฝกอานาปานสตสมาธขณะอบสมนไพรประมาณครงช วโมง และ

กอนนอนประมาณ 1 ช วโมง ซงมโอกาสไดพบธรรมคอ นวรณ 5 ไดแกกามฉนทะคอความตดใจในรป

เสยง กลน รส สมผ ส ทางตา ห จมก ลน กาย ใจ เชน อยากดทว อยากกนน นน รอน หนาว เมอย คน หรอ

เกดความเบอหนายทอถอย งวง ซม ความฟ งซาน และทพบบอยสดคอความลงเลสงสย เนองจากย งไมรแจง

ในธรรม เมอมนวรณมารบกวนมากข นหมอตจงตองเปลยนอบายจากการฝกสมาธ แบบอานาปานสต มา

เปนการอานหนงสอธรรมะ การฟงเทปธรรมะ การสวดมนต และการเจรญสตโดยการเคลอนไหวมอตาม

แบบของหลวงพอเทยน จตตสโภ แทนโดยทาสลบกนไป เพอใหมทางเลอก และไมใหเบอหนาย สาหรบผ

เรมตนปฏบตดวยตนเอง

4.2 วรยะ-ปต-ปสสทธ

เมอไดยาชดแรก และจดการบรหารยาลงตวในชวตประจาว นแลว หมอตตองใหยาชดท 2 กบ

ตนเองตอไป ดงทไดเลาไปเบองตนแลววา ผลจากการปฏบตธรรมจะเหนผลทนท ทลงมอกระทา คอเกดป

ตและปสสทธ หรอความผอนคลาย สงบใจ เชนการฝกชกงตดตอกนประมาณ 30 นาท จะเกดความสงบ

และพลงชวต สมผ สไดทมอของตนเอง และนาเอาพลงน น มาแตะบรเวณอวยวะทตนเองเจบปวย เชนท

ทอง ศรษะ ทาใหเกดกาลงใจในการเสรมสรางสขภาพตอไป หรอมประสบการณขณะนอนปวดศรษะหลง

ผาตดคร งแรกจนตองขอใหนองเปานาผ าชบน าเยนจดมาประคบศรษะตลอดเวลา ผ าเยนไมทนใจกบอกให

สามไปหาซอ Cold Pack 2-3 อนมาใสต เยนไวใชสลบกน อาจารยนนทภค สรคปต วทยากรอกทานหนง

ของบานกรนชย ไดนาหนงสอสวดมนตเลมเลกๆไปให และสอนใหหมอตสวด หมอตเรมอานบทสวด

มนตทไมค นเคยอยางตะกกตะกกจนหมดเลม ปรากฏวาอาการปวดศรษะหายไปโดยไมรตว ขณะน หมอต

ย งเกบ Cold Pack ไวเปนทระลกในตเยนโดยไมใชเลย พอเปดเหนทไรกนกถงพทธานภาพจากบทสวด

มนตทกท ทาใหเกดความปต (อมใจ) และปสสทธ (ผอนคลาย สงบใจ)

การเจรญสต เจรญสมาธ และศกษาธรรมในชวตประจาว นซ าๆไปทกวน บางคร งกทาใหเกดความ

เบอหนาย ไมทาทายตนเตน เหมอนทางานวจยในระบบบรการสาธารณสขทหมอตถนด ยาชดท 2 น จงตอง

นาดวย วรยะ คอความเพยร โดยเฉพาะอยางยงความเพยรดบกเลสใหหมดไปจากความคดปรงแตง ใน

ชวตประจาว น เรองน ตองหาอบายใหตรงจรตอกแลว หมอตเปนคนชอบทางาน จนมสมยหนง มคนคอน

วาเปนโรค Workaholic คอตดงานเหมอนตดสรา แตหากหมอตทางานดวยกเลส ตณหา คอความทะยาน

อยาก เมอไมไดอยางใจ กจะทาใหเ กดความเครยด และความทกข การทางานน นทจรงเราสามารถนา อทธ

17

บาท 4 มาเปนหลกธรรม คอทางานเพองานได ท งน เราตองไมทางานดวยตณหา ดงเปรยบเทยบไวใน

ตารางขางลางน

การทางานดวยอทธบาท 4

จะทาใหเกดความสข

การทางานดวยตณหา หวนไหวไปตามโลกธรรม 8

เมอไมไดตามความอยาก จะทาใหเกดความทกข

ฉนทะ (รกงานททา มความสขขณะทไดทา)

วรยะ (หม นเพยรกระทาอยางตอเนอง)

จตตะ (เอาจตจดจออยกบงานททาตลอดเวลา)

วมงสา (พจารณาใครครวญ ประเมนผล เพอพฒนา

งานใหดข น มความภมใจในงานทสาเรจ)

อยากไดลาภ – เสอมลาภ (มทกขขณะทา)

อยากไดยศ – เสอมยศ (ผดหวงเมอทาเสรจ)

อยากไดค าสรรเสรญ – ถกนนทา (หดห เครยด)

อยากไดความสข – ผดหวงมแตความทกข (จตถก

กระทบกระเทอนตลอดเวลาดวยความยนดยนราย)

เมอหมอตหนมาทางาน เพองาน ดวยอทธบาท 4 โดยทงหวโขนทเปนลาภ ยศ สรรเสรญ สข คอ

ตาแหนงทางการบรหาร หรอตาแหนงทแสดงความเปนเจาของงาน แตอาสาเขาไปเปนผ รวมงานคนหนง

ของทมททางานตามความถนดของตนเอง เชนการฝกอบรม การบรรยายทางวชาการ การจดกจกรรมกลม

Self Help Group ใหแกผ ปวยเบาหวาน ความดนโลหตสง การวจยและพฒนาระบบสาธารณสข กสามารถ

ลด ละ ความอยากทเปนตณหาลงไปได คงเหลอแตความรกงานททา ความหมนเพยรในงานททา การมสต

จดจอกบงานททา การพจารณาใครครวญดวยปญญาเพอปรบปรงและพฒนางานใหดยงๆข นไป กเกดปต

(ความอมใจ) และ ปสสทธ (ความสงบใจ) ตามมา และหากพบกบความผดหวงในงานกไมมความเครยด

เพราะเขาใจในความเปนอนจจง ไมยดตดตวก ของก

นอกจากน ความเพยร ทจะสกบความเบอหนายในชวตประจาว นไดแก การรบประทานอาหารตาน

มะเรง การออกกาลงกายดวยการเตนแอโรบค หรอเดนสายพาน กกลบเปนวธการเจรญสตทสรางความปต

การงานคอการปฏบตธรรม

อนการงาน คอคณคา ของมนษย ของมเกยรต สงสด อยาสงสย

ถาสนก ดวยการงาน เบกบานใจ ไมเทาไร ไดรธรรม ฉ าซ งจรง

เพราะการงาน เปนตวการ ประพฤตธรรม กศลกรรม กล าปนมา มคายง

ถาจะเปรยบ กเปรยบคน ฉลาดยง นดเดยววง เกบนก หลายพกมา

คอการงาน น นตองทา ดวยสต มสมาธ ขนต มอตสาห

มสจจะ มทมะ มปญญา มศรทธา และกลาหาญ รกงานจรง

พทธทาสภกข

18

ความสขและความสงบใจมาก สอดคลองกบท เกรก แอนเดอรสนไดเขยนไวหนงสอ ตามรอยชวต ผ พชต

มะเรง ซงคณหมอลดดา เพอนรกอกคนหนงของหมอตสงมาให วา

“ การเปนมะเรงไมใชจดจบของชวต แตเปนการเรมตนใหมของชวต” ผ ปวยมะเรงตองรจกปลอย

วางความหวาดกลว ความรสกโกรธ และความรสกผดใหหมดไป และใหแทนทดวยความรกอยางไมม

เงอนไข (นาจะตรงกบความเมตตาในศาสนาพทธ) ความเบกบาน และความสงบ ซงตรงกบคาวาปต

และปสสทธเชนเดยวกน

หมอตจดกจกรรมประจาว น ใหเออตอความเบกบานใจและสงบใจ ตลอดวน เชนการอาบแสง

ตะวน การอบสมนไพร การนวดคลายเครยด การจดดอกไมและการไดรบกลนหอมของดอกไม (อโรมา

เทอราป) การฟงเพลงและการรองเพลง ในทกกจกรรมนหมอตสามารถเจรญสต เจรญสมาธไปในอรยาบท

ตางๆ ไดดวย ซงเปนกลวธหนงในการสรางสงแวดลอมทเออตอการปฏบตธรรม เชนเดยวกบการจดการ

สงแวดลอมใหเออตอการปรบเปลยนทกษะในกฎบตรออตตาวาเพอการสรางสขภาพน นเอง

ตารางกจกรรมประจาวนของหมอต

06.00 น. ตนดวยสต เขาหองน า เดนจงกรมในสวน เกบดอกไมจดแจกน ฟงเพลงเบาๆไปดวย

ฝกชกง รบแสงตะวน รบประทานอาหารเชา ไปทางาน

09.00-12.00 น. ทางาน (ททางาน ทบาน ทโรงพยาบาล/ศนยสขภาพชมชน หรอในหมบานแลวแตกรณ)

12.00-13.00 น. รบประทานอาหารกลางวน (อาหารกลองเตรยมไปจากบาน) หลงอาหารหาโอกาสเดน

จงกรม 15-20 นาท

13.00-16.00 น. ทางาน (หากเปนวนหยด จะไปนวดตว นวดเทา ดหนง หรอทองเทยว)

16.30 น. อบสมนไพร ฝกสมาธ

17.30 น. ออกกาลงกายแบบแอโรบกดวยการเดน หรอเตน

19.00 น. รบประทานอาหารเยน ดทว ดหนงจากวซด เลนเกมสคอมพวเตอร รองคาราโอเกะ

21.00 น. ศกษาธรรมะดวยการอานหนงสอ ฟงเทป สวดมนต น งสมาธ

22.00 น. นอน

19

4. 3 อเบกขา

ธรรมขอสดทายในโพชฌงค 7 น เปนยาตวสดทายทผ ปวยจะไดรบ ซงเปนผลจากการออกฤทธ ของ

ยา 6 ตวแรก ดงค าทวา เมอจตมทางไปในททถกตองสจดหมาย เดนไปดวยด ไมมหวงกงวล ใจกสบาย

ปลอยวาง เฝาดเฉย วางทเปนกลางอย จตทเฝาดเฉยน คอจตทม อเบกขา เปนกลาง ไมเกาะเกยวสงใด เพราะ

ไมกงวลถงงานททา จตทเดนไปในแนวทางของการใชปญญากจะเจรญปญญา เกดความรความเขาใจ

เพมพนปญญายงๆข นไป ถาเดนไปในทางของการทากจเพอโพธ กจะบรรลโพธคอการตรสร

ตอนน หมอตเขาใจคาวา ภาระปจจบน ตองหมนเจรญสต พยงใจใหดด ทกนาทสขจง แลวคะ

การบรหารความคด ดวยการเจรญสต เจรญสมาธในชวตประจาว น ชวยใหเราม นใจวา เราทาด ละ

ช ว และทาจตใจใหบรสทธ เบกบานตามโอวาทปาตโมกข เมอถงทสดของการเยยวยากายสงขาร ตาม

ความรความสามารถและเทคโนโลยดานการแพทย ประกอบกบการดแลสขภาพตนเองอยางเปนองครวม

ครบ ถวนแลว ภาระกจสดทายกคอการเตรยมตวตาย น นคอตองสามารถเผชญกบทกขเวทนาและอาการ

ตางๆทมากระทบอยางรเทาทน แมย งมความทกขเวทนาทางกาย เพราะตราบใดทย งมรป (กาย) กย งคงม

ความเจบปวดและทกขทรมาน แตเราตองสามารถรกษาจตมใหทกขเวทนาและความเศราโศกมาครอบงา

ได

อาจารยษากล สนไชย แหง สวรส.ไดกรณาใหหนงสอ มรณกรรมทงดงาม เรยบเรยงโดย สชลา

แบลคแมน แกหมอต เพอใหหมอตไดมโอกาสเจรญมรณานสต ศาสนาพทธสอนวา วธทดทสดในการ

เตรยมตวตาย คอการพจารณาถงความตายในขณะทย งมชวต ในมหาปรนพพานสตร พระพทธองคไดตรส

กอนจะเสดจปรนพพานวา “ในบรรดารอยเทาท งหลาย รอยเทาชางน นยงใหญสด ในบรรดาการเจรญสต

ท งหลาย มรณานสตน นประเสรฐสด” และไดแสดงพระธรรมเทศนาเปนคร งสดทาย มใจความตอนหนง

วา “..จงจาไววา สรรพสงทงหลายทมชวตอย ยอมอย ภายใตกฎอนจจง และตางกปรารถนาทจะร แจง

ดวยกนทงสน เมอใดทแสงสวางแหงวชชาไดขบไลอวชชาออกไป เมอนน เขากจะแลเหนวาโลกนน

ปราศจากแกนสาร จดจบของชวตคอความสงบ เปนเสมอนการรกษาโรค ทกสงทดารงอย ลวนตองตาย

ฉะนนจงเจรญสตเพอการหลดพน..”

ปรมาจารยเซน ชนรว ซซค เรยกสานศษยมาชมนมกน ในขณะททานกาลงจะมรณภาพดวย

โรคมะเรง แลวกลาววา “ ถาตอนตาย ช วขณะทขาก าลงจะตาย ขาตองทรมาน กจงอยาวตกอะไรไป ไมใช

ปญหา เราควรขอบคณทมรางกายอยในขอบเขตอนจากด แตถาเรามชวตไรทสนสดนส ถงจะเปนปญหา

จรงๆ ”

หมอตพยายามเจรญมรณานสตกอนนอน โดยมคนสอนวาใหนอนทาโยคะอาสนะทาศพ คอไม

หนนหมอน นอนกางแขนขาท ง 2 ขางออกไปอยางผอนคลาย แลวมสตรตามลมหายใจตนเองไป คดวาเรา

ก าลงฝกเตรยมตวตาย (เหมอนพยาบาลในหองคลอด ฝกการหายใจและเบงของแมกอนคลอด) เพอให

20

ม นใจวา เมอถงเวลาน น เราสามารถรบมอกบการตายได เมอทาได กจะเกดอเบกขาธรรม คอปลอยวาง

พรอมเผชญกบทกสงทจะเกดข น อยางสงบ

5. จตวทยาแนวพทธเสรมสตปญญารกษาใจ

หลงจากผานวกฤตของชวตมาไดปเศษๆ หมอตไดเพมพนสตปญญารกษาใจดวยการอานหนงสอ

ของทาน ตช นท ฮนห ทอาจารยสรเกยรต ไดสงมาเตมพลงทางใจใหหมอตเปนระยะๆ และเขารบการ

อบรมทางธรรมอกหลายคร ง เชน การจดประชมปฏบตการเรองจตวทยาแนวพทธ ซงคณหมอยงยทธ

วงษภรมยศานต กลยาณมตรทหมอตรกและเคารพมากอกทานหนงไดกรณาเดนทางมาจดใหทโคราช

การเขารวมสมมนาเผชญความตายอยางสงบ จดโดยเสมสกขาลย มพระไพศาล วสาโลเปนวทยากรหลก

และการเดนทางไปปฏบตวปสสนากรรมฐานในหลกสตรของอาจารยโกเอนกา ทจงหวดพษณโลก

หมอตขอสงเคราะหความรความเขาใจหลกธรรมมาอธบายตามแนวทางจตวทยา เลาเสรมตรงน

พอเปนสงเขป ดงน

เพอพดถง “ใจ” ในพระพทธศาสนาน น หมายถงกลไกการทางานของ สมองตามหลกวทยาศาสตร

(ดภาพประกอบ) ซงสมองคนเราน นจะเปรยบเสมอนเครองคอมพวเตอรทเราสามารถเพมหรอลบ

โปรแกรมไดดวยกรรม คอ ความคดปรงแตง ซงแสดงออกมาเปนการกระทาซ าๆ หากเราคดเรองดเปนกศล

ซ าๆ ในสมองกจะจาเรองดๆเอาไว หากเราคดเรองไมดเปนอกศลซ าๆ สมองกจะจาเรองไมดเอาไว และ

แสดงออกมาเปนการกระทาน นๆ เมอมสงเรามาสมผ สกบตวเราทาง ตา ห จมก ลน กาย และใจ

เสนประสาทรบความรสกกจะนาสญญาณสงไปทสมองแลวแปลความหมายออกมา ใหเราตอบสนองตาม

โปรแกรมทเราเกบไวในสมอง (กรรมด หรอ กรรมช ว)

สมองของมนษยและสตวท วไปสะสมความรบรตามสญชาตญาณ ไวในบรเวณท เรยกวา “สมอง

สวนอยาก” เมอมอะไรมากระทบกแสดงออกมาตามจตไรสานกทสะสมอยคอ สงใดทชอบกจะคดปรงแตง

และพฒนาเปนความอยาก และความโลภ (โลภะ) สงใดทไมชอบกจะคดปรงแตงและพฒนาตอไปเปน

ความโกรธ (โทสะ) ซงภาษาพระเรยกวา กเลสน นเอง เมอคดดวยกเลสมากๆกจะพฒนาไปเปนตณหา และ

อปาทาน ยดม นถอม นทจะใหเปนไปตามความอยากน น เชนอยากกน อยากดม อยากสบ อยากเสพย เปนตน

พระพทธเจาทานบอกวามนษยเปนเวไนยสตว คอสตวทสอนได เพราะสมองของมนษยมสวนท

เรยกวา “สมองสวนคด” เปนสวนทสามารถสรางใหเกดปญญาญาณได และสามารถควบคมความอยาก

หรอความไมอยากได เทคนคในการสรางปญญาญาณและควบคมความอยากกคอ การเจรญสตปฏฐาน 4

หรอการทาวปสสนากรรมฐานน นเอง

วปสสนา แปลวาการเหนตามความเปนจรง เมอเราเจรญสตเพอดกาย เรากจะเหนกายตามความ

เปนจรง เมอระลกรเวทนาคอความรสกท งทางกายและใจ เรากจะเหนความรสกน นตามความเปนจรง เมอ

เราระลกรความคด หรอจตใจของเราเรากจะเหนตามความเปนจรงวาขณะน เราคดดวยกศล หรออกศล เมอ

21

ทาแลวจะเดอดรอน ตนเองหรอผ อนหรอเปลา เมอมความเพยรทาใหมากๆเขา เรากจะเขาถงธรรม คอกฎ

ตามความเปนจรงของธรรมชาต วาทกสรรพสงลวน ไมเทยง คงอยอยางเดมไมได และดบสลายไปเปน

ธรรมดา (ไตรลกษณ)

การเจรญสตปฏฐาน 4 (กาย เวทนา จต ธรรม) เปนเทคนคในการเปดจตรสานกของเราใหกวางข น

(ดภาพ) เพอใหเราตระหนกรในความคดปรงแตง (สงขารในภาษาพระ) เมอเรา “ร” วาเราก าลงคดดวย

ความโลภ หรอความโกรธ “ความคด” น นๆจะหายไปตามกฏของไตรลกษณ ทาใหเกดการรตวท วพรอม

(สมปชญญะ) และเขาถงอเบกขาธรรม ปลอยวาง จตใจเบกบาน สงบ ไมทกข เพราะปราศจากความโง

(อวชชา) อยาก (ตณหา) ยด (อปาทาน)

ดงน น หากเราฝกเจรญสตในชวตประจาว น คอ “รกาย” วาขณะนกาลงเดน กาวเทาขวา..ซาย..ขวา..

ซาย ก าลงน ง..น งหนอ..ถกหนอ (กนสมผ สเกาอ) ก าลงยก(มอ)ไปจบ.. ยกไปวาง ก าลงเค ยวๆๆ อาหาร

ฯลฯ และ “รใจ” คดหนอ โกรธหนอ หงดหงดหนอ ดใจหนอ เสยใจหนอ อยากหนอ..ฝกบอยๆ ฝก

ตลอดเวลาทระลกได กจะเปนการชวยใหจตได “เหนตามความเปนจรง” และหากเราไมปรงแตงตอบโต

(คอไมคดดวยกเลส) กจะเกดการปลอยวาง (อเบกขา) หากเราทาซ าๆบอยๆ ขอมลทเปนกเลสในสมองกจะ

ลดลง ขอมลทเปนธรรมในสมองกจะเพมมากขน สมองสวนคดกจะสามารถควบคมสมองสวนอยาก

ความโลภ โกรธ หลง กจะบรรเทาเบาบางลงไป ลดความ อยาก (ตณหา) ยด (อปาทาน) ลงไปไดบางอาจ

เรยกไดวาเขาสสภาวะนพพาน (ตทงคนพพาน)ในช วขณะทเราไมคดดวยกเลส

6. การเพมพนสตปญญารกษากาย-ใจตลอดชวต

หมอตเขยนบทความน ข นมาโดยมว ตถประสงค 3 ขอ คอ

1. เปนการบชาธรรมขององคสมเดจพระสมมาสมพทธะเจา ทชวยใหคนไดพนทกข ซงถอวาเปน

ปฏบตบชา คอมโอกาสได ศกษาธรรม ทบทวนธรรม และประยกตธรรม ไปใชประโยชน

2. เปนการขอบคณ กลยาณมตร ท งทางโลกและทางธรรมทเอยนามไวในบทความน และทไมได

เอยอกมากมาย เพราะถาเขยนชอลงไปหมด ผ อานคงคดวาก าลงอานทาเนยบรนกลยาณมตร

ของหมอต มากกวาจะไดเนอหาสาระทเปนประโยชน

3. เปนการเผยแพรความรท งทางโลกและทางธรรมใหแกเพอนรวมทกข ไมวาจะเปนผ ปวยมะเรง

หรอไมใช เพราะเชอแนวา ทกคนลวนมความเสยงและพฤตกรรมเสยง คอ กน (อาหารไม

เหมาะสม) ดม(สรา) สบ(บหร) เสพ (สารเสพตด) ซง (ขบขไมปลอดภย) เซกส (สาสอน)

เกกซม (เครยด-ซมเศรา) ดวยกนไมมากกนอย ซงความรดานชวะการแพทยน นมจ ากดทจะชวย

ปองกน หรอรกษาโรคทเกดจากพฤตกรรมเหลาน มแตธรรมโอสถเทาน น ทจะเปนเครอง

เหนยวร งใจใหเราลด ละ เลก พฤตกรรมเสยง และความคดทเปนอกศล ลงได

22

การทเราจะมสขภาวะด ท งกาย จต สงคม และจตวญญาณน น เราตองมการเพมพนสตปญญาท ง

ทางโลกและทางธรรม เพอรกษากายและใจของเราตลอดชวต มวธการเรยนรททานขงจอปราชญจนไดเคย

วาไว เปนข นเปนตอน ดงน

If I Hear it , I Forget it ถาฉนไดยน ฉนคงลม

If I See it, I Remember it ถาฉนไดเหน ฉนจงจา

If I Practice it, I Know it ถาฉนไดลงมอทา ฉนรเจนจบ

If I Discover it, I Use it ถาฉนไดคนพบดวยตนเอง

ฉนจะใชจนเกงและเชยวชาญ

ดงน น การเพมพนสตปญญารกษากายและใจเราน น ตองมกลยาณมตรทช ทางและความรทถกตอง

ให เมอเรารบมาลงมอฝกปฏบตดวยความเพยรแลวจะเกดสตปญญาของเราเอง แบบทเรยกวา ทาเอง-รเอง

เชนเดยวกบหนทางแหงการตรสรน นเอง ขอขอบคณ “มะเรง” ทมาเตอนใหหมอตไมจมอยใน โลกธรรม 8

และตนข นทาหนาทของความเปนมนษยอยางสมบรณข น

หมอตต งใจวา จะพากเพยรเพมพนสตปญญาท งทางโลกและทางธรรม เพอรกษากายและใจของ

ตนเอง และทาตนใหเปนประโยชนทสดแกเพอนมนษยตามกาลงความสามารถ ตราบถงวนทจะไดม

โอกาสมมรณกรรมทงดงาม