Öabt tÜrkÇe - depo.pegem.net
TRANSCRIPT
ÖABT
TÜRKÇEALAN BİLGİSİ - ALAN EĞİTİMİ
KONU ANLATIMLI
VİDEO DERSLERÜCRETSİZDİR.
Uygulamasını indir
VİDEO DERSLERİ HEMEN İZLELütfen detaylı bilgi için ön sözü okuyunuz.
KPSS 2021EĞİTİM BİZİM İŞİMİZ
Komisyon
ÖABT Türkçe Konu Anlatımlı
ISBN 978-0-2020-0024-4
Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.
© Pegem Akademi
Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. A.Ş.’ye aittir. Anılan kuru-
luşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik
kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz ve dağıtılamaz. Bu kitap, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı
bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini
ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz.
Pegem Akademi Yayıncılık, 1998 yılından bugüne uluslararası düzeyde düzenli faaliyet yürüten uluslararası
akademik bir yayınevidir. Yayımladığı kitaplar; Yükseköğretim Kurulunca tanınan yükseköğretim kurumlarının
kataloglarında yer almaktadır. Dünyadaki en büyük çevrimiçi kamu erişim kataloğu olan WorldCat ve ayrıca
Türkiye’de kurulan Turcademy.com tarafından yayınları taranmaktadır, indekslenmektedir. Aynı alanda farklı
yazarlara ait 1000’in üzerinde yayını bulunmaktadır. Pegem Akademi Yayınları ile ilgili detaylı bilgilere
http://pegem.net adresinden ulaşılabilmektedir.
10. Baskı: 2021, Ankara
Proje-Yayın Yönetmeni: Ümit DilaverDizgi-Grafik Tasarım: Arzu Orhan Kaya
Kapak Tasarımı: Pegem Akademi
Baskı: Sage Yayıncılık Reklam Matbacılık San Tic. Ltd.Şti.Kazımkarabekir Cad. No:97/24 İskitler - Ankara
0312 341 00 02
Yayıncı Sertifika No: 36306Matbaa Sertifika No: 41356
İletişim______________________________________
Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay/ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08
Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60İnternet: www.pegem.netE-ileti: [email protected]
WhatsApp Hattı: 0538 594 92 40
ÖN SÖZ
Sevgili Öğretmen Adayları,
Elinizdeki kitap, Kamu Personel Seçme Sınavı (KPSS) Türkçe Öğretmenliği Alan Bilgisi Testi (ÖABT-Türkçe Öğretmenliği) kapsamındaki soruları çözmek için gerekli bilgi, beceri ve teknikleri edinme ve geliştirme sürecinde siz değerli öğretmen adaylarımıza kılavuz olarak hazırlanmıştır.
Kitabın hazırlanış sürecinde, sınav kapsamındaki temel alanlarda kapsamlı alanyazın taraması yapılmış, bu kitabın gerek ÖABT’de gerekse gelecekteki meslek hayatınızda ihtiyacınızı maksimum derecede karşılayacak bir başucu kitabı niteliğinde olması hedeflenmiştir.
Detaylı, güncel ve anlaşılır bir dilde yazılan konu anlatımları, çıkmış sorular ve detaylı açıklamalarıyla desteklenmiş, her ünite içeriği ÖSYM formatına uygun, çözümlü test sorularıyla pekiştirilmiştir. Ayrıca konu anlatımlarında verilen bilgi ve çözüm tekniklerine ek olarak uyarı kutucuklarıyla önemli konulara dikkat çekilmiştir.
ÖABT Türkçe Öğretmenliği Alan Bilgisi testi kapsamında gelen sorular incelendiğinde, Türkçe Dersi Öğretim Programları'nın her birinin harmanlanmasıyla oluşturulduğu ve dolayısıyla öğretmen adaylarının bütün programlara olabildiğince hâkim olması gerektiği gözlenmektedir. Kitabımızda tüm programların gereken bilgilerine ve karşılaştırmalarına yer verilmiştir.
Yoğun bir araştırma ve çalışma sürecinde hazırlanmış olan bu kitapla ilgili görüş ve önerilerinizi [email protected] adresini kullanarak ya da 0538 594 92 40 numaralı telefona WhatsApp üzerinden iletmeniz yeterli olacaktır.
Geleceğimizi güvenle emanet ettiğimiz siz değerli öğretmenlerimizin hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimlerine katkıda bulunabilmek ümidiyle...
Başarılar...
QR kodlar ile ilgili bilgiler bir sonraki sayfada yer almaktadır.
iv
Aktivasyon Kodu kitabınızın ilk sayfasında yer almaktadır.Aktivasyon Kodu ile aktif ettiğiniz video dersler 31 Ağustos 2021 tarihine kadar geçerlidir.
Pegem Kampüs Uygulamasını Kullanabilmeniz İçinAşağıdaki Adımları Takip Ediniz:
Pegem Kampüs Web Sitesi Üzerinden VideolarınızaErişebilmek İçin Aşağıdaki Adımları Takip Ediniz:
Mevcut tarayıcınıza pegemkampus.com yazarak web sitemiz üzerinden erişim sağlayabilirsiniz.
Pegem Kampüs üyeliğiniz yoksa “Kayıt Ol” butonuna tıkladıktan sonra formu doldurarak üyelik işlemlerinizi gerçekleştirebilirsiniz.
Üyelik bilgileriniz ile giriş yaptıktan sonra sağ üst köşede yer alan “ad-soyad” bilgilerinize tıklayarak “aktivasyonlarım” sekmesinden kitabınız ile birlikte size iletilen aktivasyon kodu ile aktivasyon işlemlerini yapabilirsiniz.
Aktivasyon işleminizi tamamladıktan sonra video derslerinizi aynı menü üzerinde yer alan “Aldığım Eğitimler” sekmesinden görüntüleyebilirsiniz.
1
2
3
4
Üye girişi yaptıktan sonra açılan pencerede sağ altta bulunan aktivasyon menüsünden kitabınız ile birlikte size iletilen aktivasyon kodu ile aktivasyon işlemlerini yapabilirsiniz.
3. AdımAktivasyon
Uygulamamızı
mağazalarından “Pegem Kampüs”yazarak indirebilirsiniz.
1. AdımUygulama
İndirme
2. AdımÜyelik
Üyelik ekranına erişebilmek için;“Hesabın yok mu? Hemen Üye Ol” butonuna tıklayarak, üyelik formunu
eksiksiz doldurduktan sonrauygulamayı kullanmaya
başlayabilirsiniz.
Pegem Kampüs WhatsApp Destek Hattı0543 741 26 25
5. AdımQR Kod Okutma
Sağ tarafta bulunan QR kodu okutarak kitabınızla ilgili videolara kısayoldan erişebilirsiniz.
Aktivasyonunu yapmış olduğunuz kitabınızı
“Aktif Kitaplar” sekmesinden görüntüleyebilir ve
videolarınızı izlemeye başlayabilirsiniz.
4. AdımAktif
Kitaplar
v
1. BÖLÜM: ANLAMA VE ANLATMA TEKNİKLERİ: TÜRKÇE ÖĞRETİMİ
I. Dinleme Eğitimi�����������������������������������������������������������1A� Dinlemeyi Etkileyen Faktörler �������������������������������6B� Dinlemenin Önemi ������������������������������������������������7C� Dinleme Türleri �����������������������������������������������������9Ç� Dinleme Becerisinin Türkçe Öğretim Programlarındaki Yeri ����������������������������������������������10D� Dinlenecek / İzlenecek Materyallerin İçeriğinde Bulunması Gereken Özellikler ���������������������������������18E� Öğretim Programlarında Dinleme Tür, Yöntem ve Teknikleri������������������������������������������������������������������19Çözümlü Test - I�������������������������������������������������������27Çözümler �����������������������������������������������������������������30Çözümlü Test - II������������������������������������������������������32Çözümler �����������������������������������������������������������������35
II. Konuşma Eğitimi �����������������������������������������������������37A� Konuşma Tür, Yöntem ve Teknikleri �������������������43B� Drama-Yaratıcı Drama ����������������������������������������45C� Konuşma Eğitiminde Ölçme ve Değerlendirme �����53D� Sesle İlgili Kavramlar ������������������������������������������55E� Konuşma Bozuklukları ����������������������������������������62Çözümlü Test - I�������������������������������������������������������69Çözümler �����������������������������������������������������������������71Çözümlü Test - II������������������������������������������������������73Çözümler �����������������������������������������������������������������75
III. Okuma Eğitimi ��������������������������������������������������������76A� Metin Yapısı ve Okuduğunu Anlama �������������������76B� Metin Türleri ��������������������������������������������������������78C� Okuma ve Bilişsel Farkındalık Stratejileri������������86D� Okuma Teori ve Modelleri �����������������������������������92E� Okuma Yöntem ve Teknikleri ������������������������������97F� 2006 Türkçe Öğretim Programı'nda Okuma Eğitimi�������������������������������������������������������������������������������105Çözümlü Test - I�����������������������������������������������������119Çözümler ���������������������������������������������������������������122Çözümlü Test - II����������������������������������������������������123Çözümler ���������������������������������������������������������������126
IV. Yazma Eğitimi �������������������������������������������������������128A� Yazma Eğitiminin Amaçları �������������������������������129B� Yazma Becerisini Geliştirmede Kullanılabilecek Yöntem ve Teknikler ����������������������������������������������141C� Yazmanın Psikolojik ve Sosyolojik Açıdan Önemi ��������������������������������������������������������������������145D� Yazılı Anlatımın Aşamaları ��������������������������������145E� Yazılı Anlatım Unsurları �������������������������������������153F� Metinsellik Ölçütleri ��������������������������������������������161G� Yazma Eğitiminin Sorunları �������������������������������164H� Yazma Eğitiminde Ölçme Değerlendirme ���������165
Çözümlü Test - I�����������������������������������������������������171Çözümler ���������������������������������������������������������������174Çözümlü Test - II����������������������������������������������������175Çözümler ���������������������������������������������������������������178
V. Dil Bilgisi Öğretimi ������������������������������������������������180A� Türkçe Öğretiminde Dil Bilgisinin Yeri ve Önemi ��������������������������������������������������������������������182B� Dil Bilgisi Öğretiminin Bugünkü Durumu �����������184C� Dil Bilgisi Öğretiminin Sorunları ������������������������187D� Dil Bilgisi Öğretiminin Önemi ����������������������������188E� Dil Bilgisi Öğretiminin Türkçe Programlarındaki Yeri ��������������������������������������������191F� Dil Bilgisi Öğretiminin İlkeleri �����������������������������194G� Dil Bilgisi Öğretimin Yaklaşımları ����������������������195H� Dil Bilgisi Öğretimin Yöntemleri�������������������������197Çözümlü Test ���������������������������������������������������������202Çözümler ���������������������������������������������������������������205
VI. Türkçe Öğretiminde Ölçme ve Değerlendirme �����206Değerlendirme Araç ve Yöntemleri������������������������209Çözümlü Test ���������������������������������������������������������217Çözümler ���������������������������������������������������������������221
2019 Türkçe Dersi Öğretim Programı ile İlgili Genel Bilgiler �������������������������������������������������������������223
I. Giriş ��������������������������������������������������������������������223Öğretim Programının Amaçları ��������������������������223Öğretim Programlarının Perspektifi ��������������������223Değerlerimiz �������������������������������������������������������224Yetkinlikler ����������������������������������������������������������224Öğretim Programında Ölçme ve Değerlendirme Yaklaşımı ������������������������������������������������������������225Bireysel Gelişim ve Öğretim Programları �����������225
Türkçe Dersi Öğretim Programı'nın Uygulanması����������������������������������������������������������226A� Türkçe Dersi Öğretim Programı'nın Özel Amaçları ����������������������������������������������������������������226B� Öğrenme ve Öğretme Yaklaşımı �����������������������227C� Ölçme ve Değerlendirme Yaklaşımı ������������������227D� Uygulamada Dikkat Edilecek Hususlar �������������228
2006, 2015 ve 2018 Türkçe Öğretim Programlarının Karşılaştırılması ���������������������������������������������������������234
2. BÖLÜM: ESKİ TÜRK DİLİ
I. Dillerin Sınıflandırılması ve Türkçenin Dünya Dilleri Arasındaki Yeri������������������������������������������������249
A� Yapı Bakımından Dünya Dilleri �������������������������249B� Köken Bakımından Dünya Dilleri ����������������������251C� Altay Dilleri Teorisi���������������������������������������������251D� Türk Dilinin Tarihî Dönemleri �����������������������������252Çözümlü Test ���������������������������������������������������������259Çözümler ���������������������������������������������������������������262
İÇİNDEKİLER
vi
3. BÖLÜM: YENİ TÜRK DİLİI. Ses Bilgisi (Fonetik) �����������������������������������������������263
A� Ünlüler (Vokaller) ����������������������������������������������263B. Ünsüzler (Konsonant) ���������������������������������������264C. Türkçenin Ses Özellikleri ����������������������������������267D. Seslerin Birleşmesi �������������������������������������������267E. Ses Olayları�������������������������������������������������������269Çözümlü Test ���������������������������������������������������������276Çözümler ���������������������������������������������������������������279
II. Biçim Bilgisi �����������������������������������������������������������281A� Kök ve Özellikleri ����������������������������������������������281B� Ekler ve Özellikleri ��������������������������������������������282
Yapım Ekleri ������������������������������������������������������282Çekim (İşletme) Ekleri ���������������������������������������283
C� Yapıları Bakımından Kelimeler ��������������������������286Basit Kelime ������������������������������������������������������286Türemiş Kelime �������������������������������������������������286Birleşik Kelime ��������������������������������������������������286
Çözümlü Test ���������������������������������������������������������289Çözümler ���������������������������������������������������������������292
III. Fiiller ����������������������������������������������������������������������294A� Anlamına Göre Fiiller ����������������������������������������294B� Fiillerin Çekimlenmesi ���������������������������������������294C� Ek Fiil ����������������������������������������������������������������294D� Yapısına Göre Fiiller �����������������������������������������296E� Fiilimsiler �����������������������������������������������������������297F� Fiillerde Çatı�������������������������������������������������������299Çözümlü Test ���������������������������������������������������������303Çözümler ���������������������������������������������������������������306
IV. İsimler ��������������������������������������������������������������������308A� Varlıklara Verilişlerine Göre İsimler �������������������308B� Varlıkların Niteliklerine Göre İsimler ������������������308C� Varlıkların Niceliklerine (Sayılarına) Göre İsimler �����������������������������������������������������������309D� Yapısına Göre İsimler ���������������������������������������309E� İsimlerin Çekimlenmesi �������������������������������������309F� İsim Tamlaması ��������������������������������������������������309Çözümlü Test ���������������������������������������������������������313Çözümler ���������������������������������������������������������������316
V. Yardımcı Sözcük Türleri ����������������������������������������318A� Zamirler (Adıllar) �����������������������������������������������318B� Sıfatlar���������������������������������������������������������������320C� Zarflar ����������������������������������������������������������������322D� Yardımcı Sözcük Türleriyle İlgili Uyarılar ����������323Çözümlü Test ���������������������������������������������������������324Çözümler ���������������������������������������������������������������327
VI. Görevli Sözcükler �������������������������������������������������328A� Edatlar���������������������������������������������������������������328
B� Bağlaçlar �����������������������������������������������������������329C� Ünlemler������������������������������������������������������������329Çözümlü Test ���������������������������������������������������������331Çözümler ���������������������������������������������������������������334
VII. Söz Öbekleri (Kelime Grupları) ��������������������������335A� Tekrar Grupları (İkilemeler) �������������������������������335B� Bağlama Grupları ����������������������������������������������335C� Sıfat Tamlaması Grupları ����������������������������������335D� İsim Tamlaması ve İyelik Grubu ������������������������335E� Birleşik İsim Grupları �����������������������������������������336F� Birleşik Fiil Grupları ��������������������������������������������336G� Unvan Grupları �������������������������������������������������336H� Ünlem Grupları��������������������������������������������������336İ. Sayı Grupları ������������������������������������������������������336J� Edat Grupları �����������������������������������������������������336K� Fiilimsi Grupları �������������������������������������������������336L� Kısaltma Grupları ����������������������������������������������337M� İsnat Grupları ����������������������������������������������������337N� İlgi Grubu (Genitif Grubu)����������������������������������337O� Yönelme Grubu (Datif Grubu) ���������������������������337P. Bulunma Grubu (Lokatif Grubu) ������������������������337R� Ayrılma Grubu (Ablatif Grubu) ��������������������������337S. Vasıta Grubu �����������������������������������������������������337Çözümlü Test ���������������������������������������������������������340Çözümler ���������������������������������������������������������������342
VIII. Cümle Ögeleri �����������������������������������������������������344A� Yüklem ��������������������������������������������������������������344B� Özne �����������������������������������������������������������������345C� Yardımcı Ögeler (Tümleçler) �����������������������������345
Nesne (Düz Tümleç) �����������������������������������������345Dolaylı Tümleç ��������������������������������������������������345Zarf Tümleci ������������������������������������������������������346Edat Tümleci �����������������������������������������������������346
IX. Cümle Türleri ��������������������������������������������������������347A� Yüklemin Yerine Göre Cümleler ������������������������347B� Yüklemin Türüne Göre Cümleler ����������������������347C� Anlamına Göre Cümleler ����������������������������������348D� Yapısına Göre Cümleler ������������������������������������349Çözümlü Test ���������������������������������������������������������352Çözümler ���������������������������������������������������������������355Karma Test - I ��������������������������������������������������������357Çözümler ���������������������������������������������������������������360Karma Test - II �������������������������������������������������������364Çözümler ���������������������������������������������������������������367Karma Test - III ������������������������������������������������������369Çözümler ���������������������������������������������������������������372Karma Test - IV ������������������������������������������������������374Çözümler ���������������������������������������������������������������377
vii
4. BÖLÜM: DİLBİLİM
Dil Bilimi ���������������������������������������������������������������������379
Dil Bilgisi ve Bilimi ����������������������������������������������������379
A� Dil İncelemeleri Tarihçesi ����������������������������������380
B� Dil Bilim Kuramları ��������������������������������������������386
C� Göstergebilim ve Kuramları ������������������������������416
D� Edimbilim ve Sözceleme Kuramları ��������������������425
E� Ses ve Dil Bilim �������������������������������������������������429
F� Biçim ve Dil Bilim �����������������������������������������������431
G� Cümle ve Dil Bilim ���������������������������������������������434
H� Anlam ve Dil Bilim ���������������������������������������������437
I� Dil Bilim Dalları ���������������������������������������������������443
Çözümlü Test - I�����������������������������������������������������450
Çözümler ���������������������������������������������������������������453
Çözümlü Test - II����������������������������������������������������455
Çözümler ���������������������������������������������������������������458
5. BÖLÜM: TÜRK HALK EDEBİYATI
I. Halk Bilimi ���������������������������������������������������������������460
A� Halk Edebiyatı ve Araştırma Yöntemleri �����������������460
B� Halk Bilimi Yöntem ve Kuramları ����������������������������460
C� Halk Bilimi Alanında Çalışmış Önemli Araştırmacılar ��������������������������������������������������������������466
D� Halk Edebiyatının Yazılı Kaynakları ������������������������468
II. İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı ��������������������������471
A� Sözlü Türk Edebiyatı (... -VIII. yy.) ��������������������471
B� Yazılı Türk Edebiyatı (VIII. yy. - X. yy.) ��������������473
Çözümlü Test ���������������������������������������������������������474
Çözümler ���������������������������������������������������������������477
III. İslam Kültürü Etkisindeki Türk Halk Edebiyatı ��478
Halk Şiirinde Tür ve Şekil ��������������������������������������478
Redif ve Kafiye (Uyak) Türleri��������������������������������478
Halk Şiirinde Tema, Dil ve Üslup ���������������������������479
Halk Şiirinde Kullanılan Heceli Nazım Şekilleri������479
Halk Şiirinde Kullanılan Aruzlu Nazım Şekilleri �����483
Çözümlü Test ���������������������������������������������������������485
Çözümler ���������������������������������������������������������������488
A� Anonim Halk Edebiyatı��������������������������������������489
Anonim Halk Edebiyatı Söylemelik Türleri ��������489
Mâni ������������������������������������������������������������489
Türkü�����������������������������������������������������������490
Ağıt ��������������������������������������������������������������491
Ninni������������������������������������������������������������491
Anonim Halk Edebiyatı Konuşmalık Türleri ������492
Tekerleme ���������������������������������������������������492
Bilmece �������������������������������������������������������493
Atasözleri ����������������������������������������������������493
Deyimler������������������������������������������������������494
Alkışlar ve Kargışlar ������������������������������������494
Anonim Halk Edebiyatında Seyirlik Türler (Geleneksel Türk Tiyatrosu) �����������������������������494
Karagöz Oyunu �������������������������������������������494
Orta Oyunu �������������������������������������������������495
Meddah �������������������������������������������������������496
Kukla Oyunu �����������������������������������������������496
Köy Seyirlik Oyunları ����������������������������������497
Anonim Halk Edebiyatı Anlatmalık Türleri ��������498
Destan Kitapları / Nameler, Tekke-Tasavvuf Kaynaklı Eserler������������������������������������������������498
Efsane���������������������������������������������������������499
Destan (Epik Destan)����������������������������������500
Mit ���������������������������������������������������������������502
Halk Hikâyesi ����������������������������������������������507
Kahramanlık Hikâyeleri �������������������������������509
Sevda Konulu Hikâyeler �����������������������������510
Masal ����������������������������������������������������������514
Fıkra������������������������������������������������������������517
Çözümlü Test ���������������������������������������������������������520
Çözümler ���������������������������������������������������������������523
B� Âşık Edebiyatı ���������������������������������������������������524
Çözümlü Test ���������������������������������������������������������531
Çözümler ���������������������������������������������������������������534
C� Tekke - Tasavvuf (Dinî - Tasavvufi Türk Edebiyatı) Edebiyatı����������������������������������������������������������������535
Tekke Edebiyatı Nazım Türleri ��������������������������535
Anadolu Dışında Dinî - Tasavvufi Türk Edebiyatı �����������������������������������������������������������536
Anadolu'da Dinî - Tasavvufi Türk Edebiyatı ������537
Çözümlü Test ���������������������������������������������������������543
Çözümler ���������������������������������������������������������������546
viii
6. BÖLÜM: ESKİ TÜRK EDEBİYATI
I. Eski Türk Edebiyatının Tanımı, Estetik Anlayışı ve Kaynakları ������������������������������������������������������������������547
A. Eski Türk Edebiyatının Çerçevesi ve Tanımı ����547
B� Eski Türk Edebiyatında Adlandırma Sorunu �����547
C� Eski Türk Edebiyatında Şiirin Dönemleri�����������547
D� Eski Türk Edebiyatında Şiir Kitapları�����������������548
E� Dîvân Şiirinin Geleneksel Özellikleri �����������������549
F� Dîvân Şiirinde Biçim ve Âhenk���������������������������550
G� Dîvân Şiirinde Muhteva (İçerik)�������������������������550
II. Eski Türk Edebiyatında Biçim, Vezin ve Söz Sanatları ��������������������������������������������������������������578
A. Dîvân Şiirinde Nazım Biçimleri��������������������������578
Beyitlerden Oluşan Nazım Biçimleri �����������������579
Tek Dörtlükten Oluşan Nazım Biçimleri ������������587
Bentlerden Oluşan Nazım Biçimleri (Musammatlar) ��������������������������������������������������588
B� Dîvân Şiirinde Nazım Türleri �����������������������������595
C� Dîvân Şiiriyle İlgili Bazı Kavramlar ��������������������596
D� Aruz Vezni ���������������������������������������������������������599
E� Edebî Sanatlar (Söz Sanatları) �������������������������606
Çözümlü Test - I�����������������������������������������������������627
Çözümler ���������������������������������������������������������������630
Çözümlü Test - II����������������������������������������������������631
Çözümler ���������������������������������������������������������������634
Çözümlü Test - III���������������������������������������������������636
Çözümler ���������������������������������������������������������������639
III. Dîvân Edebiyatının Tarihsel Gelişimi ������������������641
A. XIII. Yüzyılda Dîvân Edebiyatı ��������������������������641
B� XIV. Yüzyılda Dîvân Edebiyatı ��������������������������644
C� XV. Yüzyılda Dîvân Edebiyatı ���������������������������650
D� XVI. Yüzyılda Dîvân Edebiyatı ��������������������������661
E� XVII. Yüzyılda Dîvân Edebiyatı �������������������������673
F� XVIII. Yüzyılda Dîvân Edebiyatı �������������������������681
G� XIX. Yüzyılda Dîvân Edebiyatı ��������������������������688
IV. Dîvân Edebiyatında Nesir ������������������������������������693
A. Dîvân Nesrinin Türleri ���������������������������������������693
B� Dîvân Nesrinin Tarihsel Gelişimi �����������������������699
C� Şair Tezkireleri ��������������������������������������������������708
Çözümlü Test ���������������������������������������������������������728
Çözümler ���������������������������������������������������������������731
7. BÖLÜM: EDEBİYAT AKIMLARI VE YENİ TÜRK EDEBİYATI
I. Batı Edabiyatı Akımları�������������������������������������������732
Çözümlü Test - I�����������������������������������������������������743
Çözümler ���������������������������������������������������������������746
II. Antik Yunan Edebiyatı �������������������������������������������747
Latin (Roma) Edebiyatı ������������������������������������������748
İtalyan Edebiyatı ����������������������������������������������������749
Fransız Edebiyatı���������������������������������������������������750
İngiliz Edebiyatı �����������������������������������������������������756
Rus Edebiyatı ��������������������������������������������������������757
Alman Edebiyatı ����������������������������������������������������760
Amerikan Edebiyatı �����������������������������������������������762
Dünya Edebiyatının Diğer Önemli Sanatçıları �������763
Batı Edebiyatı Roman Özetleri ������������������������������764
Çözümlü Test - I�����������������������������������������������������766
Çözümler ���������������������������������������������������������������769
Çözümlü Test - II����������������������������������������������������770
Çözümler ���������������������������������������������������������������773
Çözümlü Test - III���������������������������������������������������774
Çözümler ���������������������������������������������������������������778
III. Yenileşme Dönemi ������������������������������������������������781
A. Yeni Türk Edebiyatında Dönemler ��������������������781
B� Yeni Türk Edebiyatında Tür, Şekil, Tema ve Ahenk Unsurları �����������������������������������������������������785
Çözümlü Test ���������������������������������������������������������804
Çözümler ���������������������������������������������������������������806
IV. Tanzimat Dönemi Türk Edebiyatı ������������������������807
A. Tanzimat Edebiyatının Genel Özellikleri (I. Dönem)��������������������������������������������������������������810
B� Tanzimat Sanatçıları (I. Dönem) �����������������������812
İbrahim Şinasi ���������������������������������������������������812
Ziya Paşa ����������������������������������������������������������812
Namık Kemal ����������������������������������������������������813
Şemsettin Sami�������������������������������������������������814
Ahmet Mithat Efendi �����������������������������������������815
Ahmet Vefik Paşa ���������������������������������������������816
Beşir Fuat ���������������������������������������������������������816
C� Tanzimat Dönemi Türk Edebiyatı (II. Dönem) ���817
D� Tanzimat Sanatçıları (II. Dönem) ����������������������817
Recaizade Mahmut Ekrem �������������������������������817
ix
Abdülhak Hamit Tarhan ������������������������������������818
Samipaşazade Sezai ����������������������������������������819
Muallim Nâci �����������������������������������������������������819
Nabizade Nazım �����������������������������������������������820
Mizancı Murat Bey ��������������������������������������������820
E� Ara Nesil Yazarları ��������������������������������������������820
Fatma Aliye Hanım �������������������������������������������820
Çözümlü Test ���������������������������������������������������������822
Çözümler ���������������������������������������������������������������825
V. Servetifünun (Edebiyatıcedide) Dönemi Edebiyatı���������������������������������������������������������������������826
A� Servetifünun Edebiyatının Genel Özellikleri������826
B� Servetifünun Dönemi Sanatçıları ����������������������828
Tevfik Fikret�������������������������������������������������������828
Cenap Şahabettin ���������������������������������������������828
Ali Ekrem ����������������������������������������������������������829
Hüseyin Sîret ����������������������������������������������������829
Süleyman Nazif�������������������������������������������������829
Faik Ali ��������������������������������������������������������������829
Celal Sahir ��������������������������������������������������������829
Halit Ziya Uşaklıgil ��������������������������������������������830
Mehmet Rauf ����������������������������������������������������831
Hüseyin Cahit Yalçın �����������������������������������������831
Ahmet Şuayp ����������������������������������������������������831
C� Servetifünun Dönemi'nde Bağımsız Sanatçılar����833
Hüseyin Rahmi Gürpınar ����������������������������������833
Ahmet Rasim ����������������������������������������������������833
Şair Nigar Hanım ����������������������������������������������834
Selanikli Fazlı Necip �����������������������������������������834
Çözümlü Test ���������������������������������������������������������835
Çözümler ���������������������������������������������������������������838
VI. II. Meşrutiyet Dönemi Edebiyatı ��������������������������839
A� Fecriâtî Topluluğu����������������������������������������������840
Ahmet Haşim ����������������������������������������������������841
Emin Bülent Serdaroğlu ������������������������������������842
Fazıl Ahmet Aykaç ��������������������������������������������842
Tahsin Nahit ������������������������������������������������������842
B� Nesl-i Âtî (Nâyîler) ���������������������������������������������842
C� Millî Edebiyat Dönemi ���������������������������������������843
D� Millî Edebiyat Dönemi Sanatçıları ���������������������845
Ömer Seyfettin ��������������������������������������������������845
Ali Canip Yöntem ����������������������������������������������845
Ziya Gökalp�������������������������������������������������������846
Mehmet Emin Yurdakul�������������������������������������846
Ahmet Hikmet Müftüoğlu ����������������������������������846
Mehmet Fuat Köprülü ���������������������������������������847
Rıza Tevfik Bölükbaşı ���������������������������������������847
Halide Edip Adıvar ��������������������������������������������847
Yakup Kadri Karaosmanoğlu ����������������������������848
Reşat Nuri Güntekin �����������������������������������������848
Refik Halit Karay �����������������������������������������������849
Aka Gündüz ������������������������������������������������������850
E� Millî Edebiyat Yıllarında Bağımsız İsimler ���������850
Mehmet Âkif Ersoy��������������������������������������������850
Yahya Kemal Beyatlı �����������������������������������������851
Çözümlü Test - I�����������������������������������������������������854
Çözümler ���������������������������������������������������������������857
Çözümlü Test - II����������������������������������������������������858
Çözümler ���������������������������������������������������������������861
Karma Test - I ��������������������������������������������������������862
Çözümler ���������������������������������������������������������������866
Karma Test - II �������������������������������������������������������867
Çözümler ���������������������������������������������������������������870
Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı �������������������������871
I. Cumhuriyet Dönemi'nde Şiir ���������������������������������873
A� Millî Edebiyat Akımına Bağlı Şiir ������������������874
B� Beş Hececiler �����������������������������������������������877
C� Saf (Öz) Şiir Anlayışı ������������������������������������880
D� Yedi Meşaleciler �������������������������������������������882
E� Toplumcu Gerçekçi Şiir���������������������������������883
F� Garip (I. Yeni) ������������������������������������������������885
G� Garip Dışında Yeniliği Sürdüren Şairler (Bağımsızlar) ����������������������������������������������������888
H� Maviciler �������������������������������������������������������891
I. Hisarcılar��������������������������������������������������������891
J� İkinci Yeni ������������������������������������������������������893
x
K� 1960-1980 Arası Toplumcu Gerçekçi Şiir �����896
L� Yeni İslamcı Şiir ��������������������������������������������898
M� 1980 Sonrası Türk Şiiri ��������������������������������900
II. Cumhuriyet Dönemi'nde Roman - Hikâye (Anlatmaya Bağlı Metinler) ���������������������������������������903
A� Bireyin İç Dünyasına Yönelen Roman - Hikâye ������������������������������������������������904
B� Bağımsızlar ��������������������������������������������������906
C� Toplumcu Gerçekçi Roman - Hikâye ������������909
D� Postmodern (Soyut/Modernizmi Esas Alan) Roman - Hikâye ������������������������������������������������913
E� Yeni Gelenekçi Roman ���������������������������������918
F� Cumhuriyet Dönemi'ndeki Bazı Eserler ��������920
III. Cumhuriyet Dönemi Öğretici Metinler ����������������927
IV. Cumhuriyet Dönemi'nde Tiyatro �������������������������930
Çözümlü Test - I�����������������������������������������������������934
Çözümler ���������������������������������������������������������������937
Çözümlü Test - II����������������������������������������������������938
Çözümler ���������������������������������������������������������������941
Çözümlü Test - III���������������������������������������������������942
Çözümler ���������������������������������������������������������������946
Karma Test - I ��������������������������������������������������������948
Çözümler ���������������������������������������������������������������951
Karma Test - II �������������������������������������������������������953
Çözümler ���������������������������������������������������������������956
Karma Test - III ������������������������������������������������������957
Çözümler ���������������������������������������������������������������960
8. BÖLÜM: ÇOCUK EDEBİYATI
Çocuk Edebiyatı���������������������������������������������������������961
A� Çocuk ve Çocuğun Gelişim Özellikleri ���������961
B� Gelişimin Temel İlkeleri ��������������������������������961
C� Çocuğun Gelişim Özellikleri �������������������������961
D� Çocuk Edebiyatının Tanımı ��������������������������964
E� Çocuk Edebiyatının Niteliği ��������������������������965
F� Çocuk Edebiyatının Hedefleri �����������������������965
G� Çocuk Edebiyatının Önemi ��������������������������966
H� Çocuk Yayınlarında Bulunması Gereken Özellikler ��������������������������������������������967
I� Batı Ülkelerinde Çocuk Edebiyatının Tarihî Gelişimi ���������������������������������������������������969
İ. Türkiye'de Çocuk Edebiyatının Gelişimi ��������970
J� Çocuk Edebiyatının Kaynakları���������������������974
Çözümlü Test - I ������������������������������������������������991
Çözümler ����������������������������������������������������������994
Çözümlü Test - II �����������������������������������������������996
Çözümler ����������������������������������������������������������999
9. BÖLÜM: EDEBİYAT BİLGİ VE KURAMLARI
Edebiyat Bilgi ve Kuramları ������������������������������������1001
10. BÖLÜM: YABANCILARA TÜRKÇE
ÖĞRETİMİ
Türkçeinn Yabancı Dil Olarak Öğretiminin Tarihçesi �������������������������������������������������������������������1002
Yabancılara ve Türkçe Öğretiminde Esas Alınan İlkeler ������������������������������������������������������������������������1003
Dil Öğrenme Stratejileri�������������������������������������������1005
Yabancı Dil Öğretim Yöntemleri �����������������������������1008
Yabancı Dil Öğretim Teknikleri �������������������������������1013
Seviyelere Göre Kazanım Listeleri �������������������������1031
Çözümlü Test �������������������������������������������������������1048
Çözümler �������������������������������������������������������������1050
Kaynakça ������������������������������������������������������������������1051
1
ANLAMA VE ANLATMA TEKNİKLERİ: TÜRKÇE Ö RETİMİ1. BÖLÜM
I. DİNLEME EĞİTİMİDinleme, dilin anlama becerilerinden biridir. Sözlü iletişim sürecinde dil ve sesleri aracılığıyla kodlanan çeşitli söz-cüklerin fiziksel olarak algılanması ve bunların zihinsel süreçlerden geçirilip anlamlandırılması biçiminde gerçek-leşir. Dilin bir iletişim aracı da olduğu düşünüldüğünde hayli önemli bir beceri olan dinleme ile ilgili çeşitli tanımlar yapılmıştır.
Bunlar (Akt.: Doğan, 2013: 5):
• Dinleme, “sözlü iletişim sürecinde etkili anlama ve ce-vap verme yeteneğidir” (Johnson, 1951: 58).
• Dinleme; “konuşulan kelimelere dikkat etmek, seslerin yanı sıra onları anlamaktır” (Hempleman, 1958: 49).
• Dinleme; “konuşan kişinin vermek istediği mesajı, pü-rüzsüz olarak anlayabilme ve söz konusu uyarana karşı tepkide bulunabilme etkinliğidir” (Demirel, 1999: 33).
Bu tanımlardan da anlaşıldığı üzere dinleme, insanların iletişim becerilerinde oldukça önemli görevler üstlenen ve bir anlamlandırma süreci içeren aktif bir süreçtir. Ancak dinleme becerisini salt bir anlamlandırma süreci ya da anlama yetisi olarak sınırlamamak gerekir. Çünkü günlük yaşamda insanlar çeşitli amaçlarla dinlemeler gerçekleş-tirebilmektedir. Bu bağlamda Türkçe öğretimi gerçekleş-tirirken bireylerin günlük yaşamda kullanabilecekleri dil becerilerine hâkim olmaları ve nitelikli birer dil kullanıcısı olmaları amaçlanmalıdır.
Dinleme becerisinden söz edilirken mutlaka “işitme” kav-ramına değinmek gerekir. İşitme, fiziksel bir durumken dinleme, içine işitmeyi de alan aktif, zihinsel bir süreçtir. İşitme, kişinin iradesi dışında gerçekleşebilirken dinleme bir çaba gerektirir. Bu bağlamda her dinlemede bir işit-menin olduğu ancak her işitmede bir dinleme sürecinin olmayabileceği unutulmamalıdır. Okuma sadece yazılı harflere bakmak değildir, bu doğrultuda dinlemenin de sadece ses dalgalarını işitme süreci olarak değerlendiril-memesi gerekir�
Dinlemenin işitme ile farkının dışında bu dil becerisinin yanında “izleme” kavramına da dikkat çekmek gerekir. Çünkü bazı durumlarda (radyo dinleme, şarkı dinleme vb.) sadece dinleme varken bazı durumlarda (tiyatro, sinema vb.) dinlemenin yanında izleme de gerçekleş-mektedir. Bu doğrultuda Türkçe öğretim programlarında dinleme becerisi “izleme” kavramı ile bir arada ele alınmış ve bu doğrultuda çeşitli amaç ve kazanımlar belirlenmiştir (Doğan, 2013: 5).
Dinleme Süreci:
1� Duyum/algı (iştime)
2� Dikkat (odaklanma-dinleme)
3� Sesleri ayrıştırma (ilişki kurma/sınıflandırma)
4� Tanımlama (anlama/öğrenme)
5� Değerlendirme (Eleştirel düşünme/tepkide bulun-ma)
6� Kodlama (önemli bilgileri hafızada saklama)
Dinleme de diğer beceriler gibi öğrenilir ve öğretilir. Dinle-meyi öğrenmek, okumayı öğrenmek kadar önemlidir. Oku-mak gibi dinlemek de bilgi, beceri, alışkanlık gerektirmek-tedir. İnsanlar, bilgi edinmek, uygun yanıt vermek, eleştirip değerlendirmek için en önemlisi nezaket ve demokratik tutumun gereği olarak başkalarını dinlemelidir (Nas, 2003: 179-180). Özdemir (1987, 117).
ÖABT Çıkmış Soru
Dinleme sürecindeki zihinsel etkinliklerin sıra-laması aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?
A) işitme - anlama - ilişkilendirme - seçme - dikkat etme
B) işitme - dikkat etme - ilişkilendirme - seçme - anlama
C) işitme - anlama - seçme - dikkat etme - ilişkilen-dirme
D) işitme - dikkat etme - seçme - ilişkilendirme - anlama
E) işitme - anlama - seçme - ilişkilendirme - dikkat etme
Çözüm
Dinleme süreci; işitme-dikkat (odaklanma)-seçme-ilişki kurma-anlamadan oluşur. Dinleme sürecinin ilk aşaması sesleri ve konuşmaları işitmektir. İkinci aşamada sesler ve konuşmalara dikkat yoğunlaştırılır, ilgi duyulanlar ve gerekli görülenler seçilir. Seçilen bilgi ve düşünceler, çe-şitli zihinsel işlemlerden (analiz etme) geçirilerek bireyin ön bilgileriyle ilişkilendirildikten sonra anlamlandırma ger-çekleşir. En yakın çeldirici B seçeneği olarak görülmekte-dir ancak birey, dikkatini yoğunlaştırdıktan, seçtikten son-ra ön bilgileriyle ilişkilendirir. İlişkilendirme daha üst düzey ve sonraki işlemdir.
Cevap D
İnsanlar, yeterli dinleme verimliliğine sahip değildir. Din-leme verimliliğinin artırılması için gerekli çabanın göste-rilmesi gerekir. Dinlemenin doğuştan getirilen ve belirli bir eğitim gerektirmeyen bir beceri olarak ele alınması dinle-me verimliliğini düşüren ana etmen olarak düşünülebilir.
Başarılı bir iletişim için gerekli olan “anlayabilmek için dinleme”, kişinin rastlantılara bağlı olarak kendi kendini eğitmesine bırakılmaktadır. Kimi bireyler, dinleme bece-risinde yeteneklerinin yardımıyla başarılı olurken kimile-rinin iyi bir dinleyici olabilmek için bilinçli bir çaba harca-ması ve yeni beceriler geliştirmesi gerekir. Bu da ancak sistemli bir eğitimle mümkün görünmektedir.
Dinleme eğitiminin temelleri okul öncesi dönemde başlar. Birey okul öncesine ait bütün bilgi, duygu ve düşünce evre-nini dinleme yolu ile oluşturur (Sever, 2000:9). Bu dönemde
2
ANLAMA VE ANLATMA TEKNİKLERİ: TÜRKÇE Ö RETİMİ1.BÖLÜM
kazanılan bilgilerin kalıcılığı ve etkililiği düşünüldüğünde dinlemenin insan hayatındaki önemi daha iyi kavranabilir. Bu aşamada en önemli görev, aileye düşer. Ailede veri-len eğitim, çocukların dinleme yeteneklerinin gelişmesini etkiler. Kendi konuşması dinlenmişse; masal dinlemeye, yönerge dinleyip iş yapmaya, soru sorup yanıt almaya alış-kınsa, kendisine iyi davranılmışsa, çocuk okula dinlemeyi öğrenmiş olarak gelir (Göğüş, 1978: 230). Evlerde anne, babalar; kreş, yuva ve anaokullarında öğretmenler, çocuk-lara dinleme alışkanlığı kazandırmaya çalışırlar. Ancak okul öncesi dönemde dinleme eylemi, kendiliğinden ve bilinçsiz bir şekilde gerçekleşir. Bu dönemde çocuk neyi, niçin, nasıl ve ne ölçüde dinlemesi gerektiğini bilemez. Bu kazanım-ların küçük yaşta bilinçli hâle getirilebilmesi verilen eğitime bağlıdır. Elbette verilecek bu eğitime, çocuğun o zamana kadar edindiği dinleme ve konuşma becerileri de dâhildir. Demirel (1999:35) bu noktayı “Okul öncesi dönemden baş-layarak istekli, amaçlı, planlı, eleştirel dinleyiciler yetiştirme-nin yolları aranmalı böylece aydın birey olma özelliklerinden biri yerine getirilmelidir.” ifadesiyle vurgulamaktadır. Böyle-likle dinlemenin, erken yaşlarda bilinçli bir eğitime tabi tutul-ması gerekliliği bir kez daha ortaya çıkmaktadır.
ÖABT Çıkmış Soru
Konuşmanın konusunu, ana ve yardımcı dü-şüncelerini bulma, konuşmacının hareket ettiği noktaları belirleme, amacını yorumlama, bilgileri sıralama, sınıflama, düzenleme, ön bilgilerle yeni bilgiler arasında bağ kurma, dinlemenin hangi aşaması ile ilgilidir?
A) Sözel anlama
B) Zihinde yapılandırma
C) Bilgiyi uygulama
D) Zihinsel hazırlık
E) Amaç belirleme
Çözüm
Dinlemenin işlem boyutu düşünüldüğünde işitme, anla-ma ve zihinde yapılandırma olarak üç boyuttan oluşur. Bu işlemler aşamalı olarak düz bir çizgi şeklinde değil iç içe geçmiş halkalar biçiminde yürütülmektedir. Birey dinleme sırasında bir taraftan işitmeyi sürdürmekte, bir taraftan da işittiklerini anlamakta ve zihinde yapılan-dırmaktadır. Konuşmanın konusunu, ana ve yardımcı düşüncelerini bulma, konuşmacının hareket ettiği nok-taları belirleme, amacını yorumlama, bilgileri sıralama, sınıflama, düzenleme, ön bilgilerle yeni bilgiler arasında bağ kurma işlemlerinin yapıldığı işlemsel boyut zihinde yapılandırmadır.
Cevap B
Küçük yaşlardan itibaren çocuğun dinleme beceri-sinin gelişmesi başlıca şu aşamalardan oluşmakta-dır:
9 Çocuk özellikle kendisine yapılan seslenmeler dı-şında bilinçli olarak dinleme becerisine sahip değil-dir. Sadece bazı belirgin sesleri dinler.
9 Başlangıçta çocuk, dinlemek için dikkat kesildiği bir anda dışarıdan gelen ses, ışık, hareket vb. davra-nışlarla dinlemekten kolayca vazgeçer.
9 Dinlerken kendi düşüncelerini ifade etmek konu-sunda sabırsızlanır. Söylenenlerden çok, kendisiy-le ilgilenir�
9 Dinledikleri ile kendi deneyimleri arasında çağrı- şım yoluyla ilgi kurar ve konuşmaya katılır.
9 Bu aşamada çocuk, dinleme sürecinde soru ve yo-rumlarla aktif hâle gelir.
9 Duygular, zihinsel faaliyetler ve önceki bilgiler de dinleme sırası ve sonrası uygulamalara katılır (Stricland’den Akt.: Yalçın, 2002:125).
Genel anlamda günlük hayatta, özelde ise ders işleme süreci düşünüldüğünde en çok kullanılan beceri, dinle-medir. Birey, diğer becerilere harcadığı toplam zaman kadar bir süreyi dinlemeye ayırmaktadır. Okul dönemin-de öğrenciler, bilgilerin büyük bir kısmını dinleyerek öğ-renir. Bu durum, eğitim öğretim faaliyetlerinde dinleme çalışmalarına gereken önemin verilmesi gerekliliğini tek-rar vurgulamaktadır.
Çiftçi (2001:169), öğrencilerin dinlemeye ayırdıkları za-mana dikkat çekmekte ve öğrendiklerinin neredeyse %83’ünü dinleme yoluyla elde ettiklerini belirtmektedir. Temur (2001:62) çocuğun okula başladığında sınıf için- deki zamanının ortalama %60’ını dinlemekle geçirdiği- ni söylemektedir. Yangın (1999:30) ise Türkiye’de sınıf içerisinde bir ders saatinin %67’sinin sözlü davranışlara ayrıldığını; yapılan araştırmaların, öğrencilerin okulda öğretmen ve arkadaşlarını 2,5 - 4 saat dinlediklerini gös-terdiğini açıklamaktadır. Bu oranlara göre dinleme bece-risi istenen düzeyde gelişmemiş bir öğrencinin, etkisiz bir öğrenim süreci yaşaması kaçınılmazdır. Bu nedenle yeterli düzeyde bir dinleme becerisine sahip olmak aka-demik başarı için de gereklidir.
İlkokul ve ortaokulda dinleme, ağırlıklı olarak sadece öğ-retmen veya başka bir yetişkinin konuşmasına dayandığı için öğrenci pasif bir konumda kalmakta, buna öğrenciler arasındaki bireysel farklılıklar da eklenince öğrenciler, öğretimden yeterince yararlanamamaktadır. Bireysel farklılıklar dikkate alındığında her öğrencinin dikkat dü-zeyi, birbirinden farklılık gösterecektir. Bunun için sınıf seviyelerine göre her öğrenciyi kapsayacak ortalama dikkat süreleri belirlenmelidir. Çünkü dinleme süresinin, dinlediğini anlama üzerindeki etkisi oldukça önemlidir.