Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni kristín vala ragnarsdóttir...
Post on 19-Dec-2015
231 views
TRANSCRIPT
![Page 1: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/1.jpg)
Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni
Kristín Vala RagnarsdóttirSviðsforseti
Verkfræði- og náttúruvísindasviðHáskóli Íslands
Samtök áhugafólks um skólaþróunSjálandsskóli 5. nóvember, 2010
![Page 2: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/2.jpg)
Fyrirlestuyrirlesturinn í dag
• Inngangur• Vistspor• Takmörk jarðarinnar• Sjálfbærni og
sjálfbærnisvísar• Kerfishugsun
• Sjálfbærnislæsi/leikni/færni
• Leiðir að sjálfbærni• Sjálfbærnismenntun• Ný viska og vísindi• Næstu skref
![Page 3: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/3.jpg)
INNGANGUR
![Page 4: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/4.jpg)
Eyðing auðlinda
• Maðurinn er jarðfræðiafl!!!– Við hreyfum árlega 10x meira magn en náttúran– Við lifum á líffæðilegum útdauðatímum
• 25% a spendýrum á hættulista– Þúsundir tegunda deyja út á hverju ári– Vistkerfi á landi og í höfum eru í hættu
– Á 30 árum• Höfum við notað upp 1/3 af auðlindum jarðar!
– Eytt 30% af skógum, 25% af jarðvegi, 50% af olíu…– Málmar eru að verða illfinnanlegir
= Vegna ofneyslu
![Page 5: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/5.jpg)
Vandamálin rísa þegar við missum sýn af ”heildarmyndinni”
Ert þú hér?
Ég er ánægður með að gatið er ekki á okkar enda…
![Page 6: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/6.jpg)
Hvað er að verða um býflugurnar?
• Eru að hverfa og fækka – 2006 colony collapse disorder (CCD)– 3 milljón býflugnabú í Bandaríkjunum
• 33% veturinn 2008/09• Sums staðar yfir 60% í USA; 80% í Skotlandi 2009/10
– Milljarðar býflugna út um allan heim• 30% fæðu okkar byggð á frjóvgun býflugna
– 90 verslunarafurðir, meirihluti grænmetis, ávaxta– Þjónusta þeirra er 26 milljaðra dollara virði
Aspiary Inspectors of America; US Agricultural Research Service
![Page 7: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/7.jpg)
Orsakir hvarfs býflugnanna
• Skordýraeitur (121 tegundir í hunangi, vaxi, frjóum)• “Varro” maur, bakteríusýking• Léleg fæða vegna þaulræktunar í landbúnaði• Veðurfar
– Rigningasumur, kaldir vetur…• Genbreyttar lífverur• Farsímamerki
World Organiztion for Animal Health; Nature
![Page 8: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/8.jpg)
Albert Einstein
“Ef býflugan hverfur, þá á maðurinn einungis eftir fjögur ár”
![Page 9: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/9.jpg)
Ervin Lazlo
“Við lifum á tímum þar sem við höfum fordæmislausan mátt og þess vegna fordæmislausa ábyrgð til þess að ákveða örlög okkar”
Stofnandi Búdapestfélagsins
![Page 10: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/10.jpg)
Veldisvöxtur
“Mestu ófullkomleiki mannkynsins er að það skilur ekki afleiðingar veldisvaxtar”
Arthur Bartlett
• Með veldisvexti mannkynsins kemur veldisvöxtur í notkun á orku, auðlindum…
Tvöföldunar-tími
Fólksfjöldi
Fólksfjöldi
Tvöföldunartími
![Page 11: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/11.jpg)
Veldisvöxtur 1750-2000
Fólks-fjölgun
VergLands-Fram-leiðsla
Stíflur áfljótum
Notkunvatns
Borgar-búar
Pappírs-notkun
Bíla-samgöngur
Fjöldi síma
Ferðamenn
McDonalds
![Page 12: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/12.jpg)
![Page 13: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/13.jpg)
Vöxtur
• Veldisvöxtur í takmörkuðum heimi óraunhæfur– Nauðsynlegt að aðskilja auðlindir og hagvöxt
• Hagkerfi án vaxtar í skoðun víða t.d– Bretlandi – Velmegun án hagvaxtar– Kína – Hring-hagkerfi– Bandaríkin - Selja þjónustu en ekki vöru– Bandaríkin/Þýskaland – Vagga til vöggu– Víða í heiminum – staðbundin hagkerfi/gjaldmiðill
![Page 14: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/14.jpg)
VISTSPOR
![Page 15: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/15.jpg)
Vísir að ofnýtingu vistkerfa
Ár
Fjöldijarða
Vistspor mannkynsins
Þolmörk jarðarinnar
![Page 16: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/16.jpg)
Vistspor
Frjósamt land
Frjósamt hafsvæði
Orkuland
Uppbyggt land
Líffræðilegur fjölbreytileiki
![Page 17: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/17.jpg)
Amerískur lífsmáti – 5 plánetur!
ESB – 3 plánetur!
Ísland – 21 pláneta!!!!!
![Page 18: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/18.jpg)
TAKMÖRK JARÐARINNAR
![Page 19: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/19.jpg)
Mork jarðarinnarVið höfum farið yfir 3 f 9
Súrnun sjávar
Óson í heiðhvolfinu
Rockström et al. (2009)
Hringrás köfnunarefnis
Hringrás fosfats
Notkun ferskvatnsBreyting á landnotkun
Minnkun líffræðilegsFjölbreytileika
Öragnir í andrúmsloftinu
Mengun
Loftslagsbreytingar
![Page 20: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/20.jpg)
Umhverfisábyrgð
Stöðugt hagkerfi
Þjóðfélagslegt jafnræði
Upplýst fólk
Sjálfbær þróun
Reikna náttúruna með
Stöðug vistkerfi
7 milljarðar manna – eykst í 9/10 milljarða fyrir 2050
![Page 21: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/21.jpg)
SJÁLFBÆRNI OG VÍSAR
![Page 22: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/22.jpg)
Sjálfbærni er...
Viss skilyrði og leitnií ákveðnu kerfi sem getur
haldið áfram endalaust
![Page 23: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/23.jpg)
Sjálfbær þróun er...
Stýrt ferlistöðugrar nýsköpunar og
kerfisbundndinna breytingaÍ átt að sjálfbærni
![Page 24: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/24.jpg)
Leið að sjálfbærni
• Hugsa langt fram í tímann• Skilja kerfi• Þekkja takmörk• Vernda náttúruna• Breyta viðskiptum• Sýna jafnræði• Hlúa að nýsköpun
(AtKisson, 2009)
![Page 25: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/25.jpg)
Vísar
• Mest notað til að meta velgengni þjóða– GDP – verg þjóðarframleiðsla– Átti aldrei að vera til að meta velgengni þjóða
• Er þetta vísir fyrir 21. öldina?– Nei – þurfum sjálfbærnisvísa
![Page 26: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/26.jpg)
KERFISHUGSUN
![Page 27: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/27.jpg)
Kerfishugsuður
• Leitar að stóru myndinni• Leitar að hringrásinni sem varðar orsök og
afleiðingar• Sér hvernig hlutir innan kerfisins breytast með
tímanum• Leitar að nýjum sjónarhornum• Skoðar afleiðingar skammtíma og langtíma
aðgerða• Finnur óvæntar afleiðingar
![Page 28: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/28.jpg)
Linda Booth Sweeney
![Page 29: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/29.jpg)
Vagga til vögguVisfræðivirkni, úrgangur = fæða, virðing fyrir fjölbreytni
![Page 30: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/30.jpg)
SJÁLFBÆRNILÆSI SJÁLFBÆRNILEIKNI SJÁLFBÆRNIFÆRNI
![Page 31: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/31.jpg)
SJÁLFBÆRNILÆSIRÁÐA VIÐ FLÆKJUSTIG PERMACULTURE HÖNNUNUMSKIPTAFÆRNI TILFINNINGALEG VELLÍÐAN FYRIRHAFNALAUSAR AÐGERÐIR GAIAVITUND SAMFÉLAGSGARÐYRKJA KERFISHUGSUNVISTFRÆÐIGREIND GILDISÍHUGUNMENNINGAR/FJÖLMIÐLALÆSI EFNISVITUNDTÆKNIMAT HAGFRÆÐIMEÐVITUND VIÐEIGANDI TÆKNI GRÆNKUN IÐNAÐARHAGFRÆÐIVITUND ALMENNINGSHUGSUNBESTUN KOLEFNISGETA ÞJÓÐFÉLAGSLEGT RETTLÆTIÍHUGUN GILDA ÞJÓÐFÉLAGSLEG SAMVISKA
![Page 32: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/32.jpg)
LEIÐIR AÐ SJÁLFBÆRNI
![Page 33: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/33.jpg)
• N = Náttúran Umhverfi, auðlindir, vistkerfi, loftslag
• A = Auðkerfi (Hagkerfi)Framleiðni, neysla, atvinna, fjárfesting, orka
• S = SamfélagRíkisstjórn, menning, stofnanir (skólar), sameiginleg málefni
• V = VelferðEinstaklings heilbrigði, fjölskyldur menntunarstig, lífsgæði, hamingja
Náttúran
Auðkerfi
Samfélag
Velferð
Sjáflbærniáttaviti AtKissonN
A
S
V
![Page 34: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/34.jpg)
Dæmi um vísa
• Austur - Hagkerfið– Fjöldi atvinnulausra– % endurnýjanleg
orkunotkun– % efna endurunninn– Magn úrgangs
• Norður - Náttúran– Stærð votlenda– Fuglar í útdauðahættu– Fjöldi trjáa á skólalóð
• Suður - Samfélagið– Aðgangur að
heilbrigðiskerfi– Samtenging hjólabrauta– Fjöldi nemenda+kennara
sem hjóla í skólann
• Vestur - Verferðin– Fjöldi barna á geðlyfjum– Fjöldi eineltra barna– Fjöldi hamingjusamra
barna
![Page 35: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/35.jpg)
Hröðun ferla til sjálfbærniTól til að nálgast sjálfbærni
Glöggvun &Hagsmunaaðilar
Vísar &Mat
Nýsköpunar-útbreiðsla
Breytina-miðlun
Þjálfun &Skipulag
Frumkvæði &Teymi
Móta stefnu
Vöktun &Aðlögun
VÍSAR KERFI
NÝSKÖPUN STEFNA
Alan AtKisson (2009)
![Page 36: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/36.jpg)
SJÁLFBÆRNIMENNTUN
![Page 37: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/37.jpg)
UNESCO
• Áratugur menntunar til sjálfbærni• 2005-2014
![Page 38: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/38.jpg)
Grunnskólinn
• Góð verkefni fyrir nemendur– Skilja samfélagið í kringum sig
• Heimsækja fyrirtæki, skipulag, lífsstíll, viðtöl við nágranna
– Matur, trefjar og næring• Heimsækja bóndabæ, safna fræjum, planta matjurtagarð
– Vistfæðileg vitund og vernd• Reikna vistfótspor, halda náttúrudagbók, vistfræðiverkefni,
hreinsa rusl, flokka rusl
– Byggja upp samfélag• Nemendur ræða vandamál, halda íþróttadaga, heimsækja
gamla fólkið, lesa fyrir yngri nemendur
• Þátttaka 78 Grænfánagrunnskóla mikilvæg
![Page 39: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/39.jpg)
NÝ VISKA OG NÝ VÍSINDI
![Page 40: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/40.jpg)
Sjálfbærnivísindi
• Ný vísindagrein sem er í þróun út um allan heim
• Ný menntastefna vegna áhrifa UNESCO
![Page 41: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/41.jpg)
Donella Meadows“Heimurinn er flókið,
samtengt, takmarkað, vist-samfélags-sálfræði-hagkerfi. Við meðhöndlum það eins og það sé ekki svo, eins og unnt sé að deila því, skilja að, einfalda og ótakmarka það. Okkar heimsvandamál er eru erfið viðureignar og langvarandi koma beint frá þessu misræmi.”
Meadows (1982)
![Page 42: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/42.jpg)
Elisabet Sahtouris “Því fyrr sem við
myndum sýn fyrir allt sem við óskum, ákveðum að framkvæma hana saman, og setjum eigin getu í hópeflið, því stærri er möguleikinn á árangri”
Þróunarlíffræðingurt, Kaliforníu
![Page 43: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/43.jpg)
NÆSTU SKREF
![Page 44: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/44.jpg)
Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi
• Gífurlega stór!!!• Framtíð komandi kynslóða er í okkar höndum• Við verðum að komast út úr fagkössunum• Þá getum við haft heildræna sýn
![Page 45: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/45.jpg)
David Orr
“Ógnun plánetunnar okkar er leidd af fólki sem hefur BAs, BSs, LLBs, MBAs and PhDs.”
Orr (1994)
![Page 46: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/46.jpg)
Sjálfbær samfélög – sjálfbær um
• Einstaklingshyggjan og græðgin þarf að víkja• Í stað hennar þarf samkennd að vera í fyrirrúmi
– Gerðir hvers einstaklings skipta máli– Verða sjálfbær um
• Vistkerfi, náttúruvernd, fæðu, orku, efnisnotkun, nýsköpun, atvinnu, samvinnu, menntun, nægjusemi, velferð, hamingju, andrega gövgi…
![Page 47: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/47.jpg)
Hvernig lítur sjálfbært samfélag út?
• Matvæla ræktun í borgum• Sambýli• Sjálfbærni um orkuframleiðslu/orkunýtni• Nægjusemi• Fegurð mikils metin• Ástundun andregra efna • Minni hraði
![Page 48: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/48.jpg)
Nú þufum við öll að vinna saman!
Ég hlakka til að vinna með ykkurKærar þakkir
![Page 49: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/49.jpg)
HEIMILDIR
![Page 50: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/50.jpg)
Mikilvægar heimildir• The Vermont Guide to Education for
Sustainability. Vermont Education for Sustainability. – http://www.vtefs.org/resources/efslinks.html
• Education for Change: A Handbook for Teaching and Learning Sustainable Development. Baltic University Programme Uppsala University.– http://www.balticuniv.uu.se/index.php/publications/t
extbooks-a-booklets/65-education-for-change-handbook
![Page 51: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/51.jpg)
Heimildir
• Nýja Sjáland– http://www.phase2.org/
• Systems Thinking for Schools. A Waters Foundation Project. watersfoundation.org
• Linda Booth Sweeney – http://www.lindaboothsweeney.net/
• Sir Ken Robinson – sköpun –– http://www.ted.com/talks/ken_robinson_says_sch
ools_kill_creativity.html
![Page 52: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/52.jpg)
Bækur fyrir börn• We are what we do ( 2008) Teach your granny
to text & other ways to change the world. Walker Books, London.
www.wearewhatwedo.org • Arthus-Bertrand Yann (2003) The future of the
Earth. An introduction to sustainable development for children. Harry N. Abrams Publishing, New York.
![Page 53: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/53.jpg)
Bækur fyrir börn
• Booth Sweeney L. (2001) When a Butterfly Sneezes: A Guide for Helping Kids Explore Interconnections in Our World Through Favourite Stories. Pegasus.
•
![Page 54: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/54.jpg)
Áhugaverðar bækurStibbe A., ed.(2009) The Handbook of
Sustainability Literacy. Skills for a Changing World. Green Books, Dartington.
Hopkins R. (2008) The Transition Handbook: From Oil Dependency to Local Resilience. Green Books, Dartington.
Blewitt J., ed. (2008) Community, Empowerment and Sustainable Development. The Converging World Series. Green Books, Dartington.
![Page 55: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/55.jpg)
BækurParker J. and Wade R., eds. (2008) Journeys
around Education for Sustainability. South Bank University, London.
Meadows D.H. with Wright D., ed. (2008) Thinking in Systems. A Primer. Chelsea Green Publishing, White River Junction, Virginia.
Tasaka H. (2008) The Five Laws to Foresee the Future. 12 Paradigm Shifts that Will Happen in the Future of Human Society. Jorge Pinto Books, New York.
![Page 56: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/56.jpg)
Bækur
Jackson T. (2009) Prosperity without Growth. Economics for a Finite Planet. EarthScan, London. Report: xxx
Kumar S. (2007) Spiritual Compass. The Three Qualities of Life. Green Books.
Lazslo E. (2008) Quantum Shift in the Global Brain. How the New Scientific Reality Can change Us and Our World. Inner Traditions International.
![Page 57: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/57.jpg)
Bækur
• Booth Sweeney L. and Meadows D. (2008) The Sytems Thinking Playbook. Sustainability Institute.
• McDonough W. and Braungart M. (2002) Cradle to Cradle. North Point Press.
• Schumacher Briefings (schumacher.org.uk)
![Page 58: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/58.jpg)
Bækur
• AtKisson A. (2008) The ISIS Agreement. How sustainability can improve organisations and transform the world. Earthscan, London.
• Cook D. (2004) The Natural Step. Towards a Sustainable Society. Schumacher Briefing no 11. Green Books, Dartington, UK.
• Jones P., Selby D. and Sterling S. (eds 2010). Sustainability Education Perspectives and Practice Across Higher Education. Earthscan, London.
•
![Page 59: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/59.jpg)
Stephen Sterling
• Schumacher Briefing• PhD thesis - Bath
![Page 60: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/60.jpg)
Aðrar heimildir
• GEO-4. Global Environmental Outlook. UNESCO. UNEP. http://www.unep.org/geo/
• Millennium Ecosystem Evaluation– http://www.millenniumassessment.org/en/index.
aspx
![Page 61: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/61.jpg)
Heimildir um takmörk
• Ragnarsdottir K.V. Rare metals getting rarer. Nature Geoscience 1, 720-721.– http://www.nature.com/ngeo/journal/v1/n11/full
/ngeo302.html
• Nörgård, Peet and Ragnarsdottir K.V. (2010) The history of limits to growth. Solutions, March-April – http://www.thesolutionsjournal.com/node/569
![Page 62: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/62.jpg)
Aldauði og tap af heimkynnum dýra og jurta
• Crude Impact: The Sixth Great Extinction– http://www.youtube.com/watch?v=ssU7cueMGD
E&feature=related
![Page 63: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/63.jpg)
Willie Smits
• http://www.ted.com/talks/willie_smits_restores_a_rainforest.html
• http://www.poptech.org/blog/video_willie_smits_and_katy_payne.html
![Page 64: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/64.jpg)
Ibrahim Abouleish, Sekem
• http://www.youtube.com/watch?v=Jman9lKXpkg
![Page 65: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/65.jpg)
“Peak oil” – hámarks olíuframleiðsla• http://uk.youtube.com/watch?v=Ulxe1ie-vEY
![Page 66: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/66.jpg)
Aldauði og tap af heimkynnum dýra og jurta
• Ár líffræðilegs fjölbreytileika
• Crude Impact: The Sixth Great Extinction– http://www.youtube.com/watch?v=ssU7cueMGD
E&feature=related
![Page 67: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/67.jpg)
Vistspor
• http://www.youtube.com/watch?v=94tYMWz_Ia4&feature=related
• http://www.youtube.com/watch?v=KwTd9kUehvA&feature=related
• http://www.youtube.com/watch?v=m1rYNIxAWoc&feature=related
• http://www.youtube.com/watch?v=LXXbAXG4zwA
![Page 68: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/68.jpg)
Vistkerfaþjónusta
• Vistkerfi hreinsa vatn, taka upp CO2, frjóvga plöntur, leyfa ræktun matvæla…
• http://www.youtube.com/watch?v=9MJLQfDA_Es&feature=related
![Page 69: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/69.jpg)
Jim Hansen NASA og University of Columbia
• http://www.youtube.com/watch?v=auTEWanRTfM&feature=fvst
![Page 70: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/70.jpg)
350 – mikilvægasta talan í alheiminum
• http://www.youtube.com/watch?v=s5kg1oOq9tY
![Page 71: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/71.jpg)
Sjálfbærnisvísar
– Alan AtKisson– http://www.youtube.com/watch?v=2qmkRmrWxR
A
![Page 72: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/72.jpg)
Vagga til vöggu
• McDonough og Braungart
• Bill McDonough– http://www.youtube.com/watch?v=IoRjz8iTVoo
![Page 73: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/73.jpg)
Sjálfbærnivísindi
• Ný rit– Sustainability Science
• http://www.springerlink.com/content/120154/
– Solutions• http://www.thesolutionsjournal.com/
![Page 74: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/74.jpg)
Jákvæðar fréttir
• Positive news– http://www.positivenews.org.uk/cgi-bin/Positive_
News/welcome.cgi
• Blessed unrest and wiser Earth– http://www.youtube.com/watch?v=N1fiubmOqH4
![Page 75: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/75.jpg)
Saga hlutanna – The story of stuff
• Annie Leonard– http://www.storyofstuff.com/
![Page 76: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/76.jpg)
SJÁLFBÆRNI – ÖLL SKÓLASTIG
![Page 77: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/77.jpg)
Leikskólinn
• Þróa tilfinningu fyrir umhverfinu• Bera virðingu fyrir náttúrunni og öllu lífi• Skoði árstíðarbreytingar og hringrás náttúrunnar• Læra nýtni og virðingu fyrir efnum• Læra að endurvinna og endurnota
![Page 78: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/78.jpg)
Framhaldsskólinn
• Snúið að nemendum, hópvinnu, lýðræðislegum vinnubrögðum
• Skilningur nemenda í brennidepli• Nemendur taka þátt í samfélaginu• Nemendur og kennarar vinna í teymum• Nemendur og kennarar reka skólann á
umhverfisvænan máta• Sjálfbærni tengist öllum fögum
![Page 79: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/79.jpg)
Háskólinn - Menntun um Sjálfbærni
• Margfagleg – en sundurslitin• Námskeið veita
– Kjarnaþekking: upplýsni um hnattrænar umhverfis - og þjóðfélagsbreytingar
– Kjarnageta: Umhverfismat, umhverfisjöggjöf, þjóðfélagsábyrgð, umhverfisstjórnun
– Kjarnafærni: Meðvitund um vandamál, áhyggjur af framtíðinni
Sterling (2003)
![Page 80: Ábyrgð kennara í ósjálfbærum heimi – menntun til sjálfbærni Kristín Vala Ragnarsdóttir Sviðsforseti Verkfræði- og náttúruvísindasvið Háskóli Íslands Samtök](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081512/56649d2f5503460f94a06946/html5/thumbnails/80.jpg)
Menntun til Sjálfbærni• Þverfagleg – hagsmunaaðilar viðriðnir • Nemendur draga í efa, setja í samhengi og gera með
sér sáttmála um sjálfbærni með því að vinna með öðrum samfélagshópum í stórverkefnum – Þekking: Sýna margbrotið eðli og samhengistengls
sjálfbærni, taka til almenningsmenningarþarfa, setja sjálfbærnislausnir í samhengi
– Geta: Rökhugsun, þegnskapur, þvermenningarleg tjáskipti, röksemdaleiðsla, skoðanaskipti, samtengja þekkingu, tengslamyndun
– Færni: Heilræn, þverfagleg, geta til að færa fræðilega færni yfir á önnur verkefni
Sterling, 2004