Workshop IFRS

nieuwe

leaseverslaggeving

De gevolgen van IFRS 16

Prof. dr. Martin Hoogendoorn RA

Accountantsdag 2016

Agenda

• De huidige verslaggeving (IAS 17)

• Waarom was de IASB niet tevreden met IAS 17?

• IAS 16, o.a.

– Onderscheid leasing en dienstverlening

– Leaseperiode

– Initiële erkenning in de balans en waardering

– Vervolgwaardering

– Leasing in het kasstroomoverzicht

– Sale and leaseback

• Gevolgen van IAS 16 voor lessees

Algemeen:

• Ik ga uitsluitend in op de jaarrekening van lessees

• Voor lessors zijn er geen belangrijke verschillen tussen IAS 17 en IFRS 16

2

De huidige verslaggeving: IAS 17 (1)

• Leasing is feitelijk huur van een actief

• Onderscheid financiële (‘financial’) en operationele (‘operating’) leasing

• Bij financiële leasing loopt feitelijk de lessee het economisch risico van het actief

• Specifieke criteria voor financiële leasing: – Overdracht juridische eigendom

– Nominale koopoptie

– Leaseperiode dicht bij economische levensduur (bijv. >75%)

– Contante waarde leasebetalingen (incl. restwaarde-garanties en boetes) dicht bij reële waarde (bijv. > 90%)

– Leaseobject is specifiek voor lessee

• Bepalend is de inhoud van het contract (niet de naamgeving)

– Geheel der contractvoorwaarden is bepalend

3

De huidige verslaggeving: IAS 17 (2)

• Verwerking van financiële leasing in de jaarrekening van de lessee: – Lease-object en leaseschuld waarderen tegen laagste van reële waarde

actief en contante waarde minimale leasebetalingen – Contant maken tegen impliciete rentevoet; indien niet praktisch bepaalbaar

tegen marginale rentevoet – Journaalpost: Materiële vaste activa, aan Leaseverplichtingen – Periodieke leasebetalingen: Journaalpost: Rentekosten,

Leaseverplichtingen, aan LM – Daarnaast afschrijvingen op actief

• Verwerking van operationele leasing in de jaarrekening van de lessee: – Geen activering en passivering – Leasebetalingen verantwoorden in de periode waarop zij betrekking hebben

4

Waarom was de IASB niet tevreden met IAS 17?

• Leasing is een belangrijke activiteit voor vele organisaties – Toegang tot activa, verkrijging van financiering, beperking

risico’s van eigendom activa

– Daarom is verantwoording daarover in de jaarrekening belangrijk

• IAS 17 sluit niet aan op de wensen van gebruikers omdat de jaarrekening niet altijd een getrouwe weergave van de leasingtransacties bevatte: – Geen activa en verplichtingen uit hoofde van operating

leases: off balance financing

5

IFRS 16: Regelgevend kader

• IFRS 16 ‘Leases’ gepubliceerd in januari 2016

• Verplicht vanaf jaarrekeningen 2019

• Eerdere toepassing mogelijk indien dan ook IFRS 15 ‘Revenue from Contracts with Customers’ wordt toegepast

• Hoewel een gezamenlijk project van IASB en FASB, blijven er toch verschillen, waarvan de belangrijkste is

– IASB: ‘single approach’ (zie hierna)

– FASB: ‘dual approach’ (voor sommige leases alleen een enkele post ‘leasekosten’ in de winst- en verliesrekening)

6

Toepassing IFRS 16

• De bepalingen inzake waardering en resultaatbepaling

in IFRS 16 zijn niet van toepassing op:

– Leases met een korte leaseperiode (maximaal 12

maanden)

– Leases waarvan het onderliggend actief een lage waarde

heeft (waarbij gedacht wordt aan maximaal USD 5.000)

• Voorbeelden: computers, kantoorinventaris

• Per individueel actief (kunnen gezamenlijk wel van hogere

waarde hebben)

7

Onderscheid leasing en dienstverlening

• Leasing leidt wel tot activa en verplichtingen, dienstverlening niet

• Een contract bevat een lease indien aan twee voorwaarden is voldaan.

1. Er sprake is van een geïdentificeerd actief

• Indien de leverancier een materieel substitutierecht heeft inzake het actief, is er geen geïdentificeerd actief

• Het actief kan een fysiek afzonderlijk deel zijn van een groter actief (bijvoorbeeld een verdieping in een gebouw)

2. De afnemer heeft de beschikkingsmacht over het actief

• Het recht om vrijwel alle economische voordelen te verkrijgen van het gebruiken van het actief, en

• Het recht om het gebruik van het actief gedurende de gehele periode te bepalen.

8

Casus 1: Huur van een vrachtauto

• A sluit een contract met B tot huur van een vrachtauto om gedurende 13 maanden lading te vervoeren vanuit de Rotterdamse haven naar plaatsen in Europa.

• De vrachtauto kan niet door B worden vervangen, tenzij er sprake is van defecten

• De te vervoeren lading is omschreven in het contract

• Het contract geeft een maximum aan van de afstand die per maand mag worden afgelegd

• A is verantwoordelijk voor de chauffeur en bepaalt het gebruik en de planning van de reis, binnen de parameters van het contract

9

Analyse casus 1

10

Huur van een vrachtauto

Wordt in het contract een specifiek

actief genoemd?

Ja, de specifieke vrachtauto.

Heeft B materiële substitutierechten? Nee, alleen in bijzondere situaties (bij

defecten).

Heeft A het recht op vrijwel alle

economische voordelen van het actief?

Ja, want A heeft het exclusieve gebruik

van de vrachtauto.

Heeft A het recht om het gebruik van

het actief gedurende de gehele periode

te bepalen?

Ja, want hoewel in het contract

randvoorwaarden zijn overeengekomen

(afstand, lading), beslist A over het

operationele gebruik (chauffeur, inzet,

planning reis).

Conclusie: De gehuurde vrachtauto is een lease.

Geen lease indien B de vrachtauto kan vervangen, indien B het operationele

gebruik regelt, of indien op basis van het contract het gebruik van de vrachtauto

gedeeld moet worden met een derde.

Casus 2. Huur van een schip

• A sluit een contract met B om een schip te huren voor het vervoer van lading van Rotterdam naar Sidney.

• Het schip is geëxpliciteerd in het contract en B heeft geen substitutierecht.

• Voor het vervoeren van de is vrijwel de gehele capaciteit van het schip nodig.

• In het contract is de lading aangegeven, alsmede de data van vertrek en aankomst van het schip.

• B is verantwoordelijk voor het dagelijks management van het schip.

11

Analyse casus 2

12

Huur van een schip

Wordt in het contract een specifiek

actief genoemd?

Ja, het specifieke schip.

Heeft B materiële substitutierechten? Nee, er is geen recht van substitutie.

Heeft A het recht op vrijwel alle

economische voordelen van het actief?

Ja, het voordeel van vervoer, waarbij

voor de lading van A vrijwel het gehele

schip wordt gebruikt (geen lading van

derden).

Heeft A het recht om het gebruik van

het actief gedurende de gehele periode

te bepalen?

Nee, de lading en de data van vertrek

en aankomst zijn ‘predetermined’, maar

A heeft geen verdere rechten dan een

‘normale’ huurder van een schip.

Conclusie: Het gehuurde schip is geen lease.

Casus 3: Huur van een schip (2)

• A sluit een contract met B om gedurende vijf jaar een schip te huren voor het vervoer van lading.

• Het schip is geëxpliciteerd in het contract en B heeft geen substitutierecht.

• A beslist over de inhoud van de lading en het reisschema, binnen de beperkingen van het contract – Niet varen in gevaarlijke wateren

– Geen vervoer van gevaarlijke stoffen

• B is verantwoordelijk voor het dagelijks management van het schip en voor het veilige vervoer van de lading. A mag zelf het management van het schip niet uitvoeren en mag daarvoor niemand inhuren.

13

Analyse casus 3

14

Huur van een schip

Wordt in het contract een specifiek

actief genoemd?

Ja, het specifieke schip.

Heeft B materiële substitutierechten? Nee, er is geen recht van substitutie.

Heeft A het recht op vrijwel alle

economische voordelen van het actief?

Ja, het voordeel van vervoer, waarbij

het schip exclusief gebruikt wordt voor

de lading van A.

Heeft A het recht om het gebruik van

het actief gedurende de gehele periode

te bepalen?

Ja, A bepaalt de lading en het

reisschema. De contractuele

beperkingen zijn voor B

beschermingsrechten. Het dagelijks

management door B is afhankelijk van

de besluitvorming van A over het

gebruik van het schip.

Conclusie: Het gehuurde schip is een lease.

Lease- en dienstverleningscomponenten in één

contract

• Voorbeeld: de lease van een auto gecombineerd met

onderhoud

• Allocatie van de leasetermijn over beide onderdelen op

basis van de relatieve ‘stand-alone’ prijzen

• Praktische toepassing:

– Splitsing niet maken en de gehele leasetermijn toerekenen

aan de lease-component (per categorie activa)

– Zal in de praktijk alleen gebeuren als de

dienstverleningscomponent niet materieel is

15

Leaseperiode

• De leaseperiode (‘lease term’) bestaat uit twee delen: – De periode waarin het contract niet kan worden opgezegd

– De periode waarvoor een optie bestaat tot verlenging of een optie tot beëindiging • indien het redelijkerwijze zeker (‘reasonably certain’) is dat de verlengingsoptie

wordt uitgeoefend of de beëindigingsoptie niet wordt uitgeoefend

• Voorbeeld beëindingingsoptie: het contract heeft een looptijd van 10 jaar, maar kan door de lessee na 6 jaar worden beëindigd

• Elementen die een rol kunnen spelen bij het bepalen van ‘redelijkerwijze zeker’: – Contractvoorwaarden in vergelijking met de markt

– De mate waarin de lessee aanzienlijke investeringen heeft doorgevoerd

– De kosten verbonden aan beëindiging

– Het belang van het actief voor de lessee

16

Initiële erkenning in de balans en waardering

• Geen onderscheid tussen operationele en financiële lease

• Leasecontract in de balans opnemen vanaf de aanvangsdatum (‘commencement date’): – de dag waarop de lessor het actief ter beschikking stelt aan de lessee

• Balansposten en waardering op aanvangsdatum: – Een leaseverplichting, tegen de contante waarde van de gedurende de

leaseperiode nog te verrichten leasebetalingen

– Een ‘right-of-use’ actief, tegen kostprijs, zijnde tegen het bedrag van de leaseverplichting, plus: • Betalingen aan de lessor voor de aanvangsdatum minus ontvangen ‘lease incentives’

• Initiële schatting van de herstelkosten / opruimkosten (tegen contante waarde) – Daar ook een voorziening voor opnemen (conform IAS 16, IAS 37)

• Bijkomende kosten

17

Leasebetalingen

• De componenten van de leasebetalingen zijn: – De vaste leasetermijnen gedurende de leaseperiode

• Inclusief de ‘in substance’ vaste termijnen

– De variabele leasetermijnen gedurende de leaseperiode die afhankelijk zijn van een index of tarief • Meting op basis van de stand op aanvangsdatum

• Aanpassing indien index/tarief invloed hebben op de contractuele kasstromen (‘remeasurement’)

– De bedragen die de lessee naar verwachting moet betalen uit hoofde van een verleende restwaardegarantie (IAS 17: het maximale bedrag)

– De uitoefenprijs van een koopoptie (indien het ‘redelijkerwijze zeker’ is dat van de koopoptie gebruik wordt gemaakt)

– De boetes voor het beëindigen van de lease (als bij de vaststelling van de leaseperiode is uitgegaan dat de lessee gebruik maakt van de optie om de lease te beëindigen)

• Variabele betalingen die niet afhankelijk zijn van index/tarief maken geen deel uit van de contante waarde van de leasetermijnen – Bijvoorbeeld betalingen afhankelijk van gebruik of omzet

– Verwerken in de winst- en verliesrekening in het jaar van gebruik of van behalen van de omzet

• Disconteringsvoet (cf. IAS 17): impliciete rente; indien niet bepaalbaar marginale rente

18

Vervolgwaardering

• Leaseverplichting: effectieve rentemethode

– Rente is disconteringsvoet x initiële verplichting

– Verschil met leasetermijn is aflossing

• Right-of-use actief: (veelal lineaire) afschrijving

• Effect op de winst- en verliesrekening:

– IAS 17: de jaarlijkse leasetermijnen zijn kosten

– IFRS 16: Meer leasekosten (rente + afschijving) in de

beginperiode van het leasecontract (‘frontloading’)

19

Eenvoudig voorbeeld

• Jaarlijkse leasebetaling (achteraf) 6.000; looptijd 3 jaar; Contante waarde 14.920 (10%)

• Balans: Actief en verplichting 14.920

• Winst- en verliesrekening:

20

Jaar 1 Jaar 2 Jaar 3 Totaal

Afschr. Actief (14.920 / 3) 4.973 4.973 4.973 14.920

Rentekosten (10% x

Verplichting)

1.492 1.041 545 3.080

Totaal 6.465 6.014 5.518 18.000

RJ 292 (IAS 17) 6.000 6.000 6.000 18.000

Aflossing (6.000 – rente) 4.508 4.959 5.453 14.920

Verplichting (beginstand

– aflossing)

10.412 5.453 0

Leasing in het kasstroomoverzicht

• De boeking in het kasstroomoverzicht van de jaarlijkse

leasebetalingen sluit aan op de boeking in de balans en winst- en

verliesrekening:

– Geen boeking op aanvangsmoment (tenzij dan een betaling plaatsvindt)

– Aflossingscomponent is onderdeel van de financieringskasstroom

– Rentecomponent is onderdeel van operationele kasstroom of

financieringskasstroom

• Dit leidt tot een hogere operationele kasstroom:

– IAS 17: operationele leasetermijn is onderdeel van de operationele kasstroom

– IFRS 16: alleen het rentedeel van de leasetermijn is eventueel onderdeel van

de operationele kasstroom

21

Sale and leaseback

• Nagaan of de overdracht van het actief een verkoop is (op basis van IFRS 15) of niet

• Geen verkoop: – Het actief blijft op de balans

– Het ontvangen bedrag wordt verwerkt als een financieringstransactie

• Wel een verkoop: – Right-of-use actief is een proportioneel deel van de oude

boekwaarde

– Resultaat op verkoop is beperkt tot het deel van de rechten dat is overgedragen

– Eventuele verschillen tussen verkoopprijs en reële waarde is een vooruitbetaling of een additionele financiering

22

Voorbeeld sale- and leaseback

• Lessee A verkoop zijn gebouw tegen de reële waarde van €1.800.000. Boekwaarde: €1.000.000

• Het gebouw wordt teruggehuurd voor 18 jaar. Contante waarde leasebetalingen is €1.080.000

• De overdracht van A wordt aangemerkt als een verkoop.

23

Journaalpost

Liquide middelen 1.800.000

Right-of-use actief

(1.080.000 / 1.800.000 = 0,60) x 1.000.000

600.000

Aan Materiële vaste activa 1.000.000

Aan Leaseverplichting 1.080.000

Aan Boekwinst (0,40 x 800.000) 320.000

Gevolgen van IFRS 16

• Balansverlenging – Middelgrote rechtspersonen (die IFRS toepassen) kunnen groot worden

• Slechtere solvabiliteit – Convenanten met banken kunnen nadelig worden beïnvloed, tenzij:

• ‘frozen gaap’

• berekeningen al uitgingen van operationele leases op de balans

• waiver

• heronderhandeling

• Minder winst in de eerste jaren van het leasecontract

• Betere operationele kasstroom

• Minder winst bij sale and leaseback

• Operationele leasemarkt minder aantrekkelijk (?)

24

It’s easier to leaseplan