Türkiye Jeoloji Bülteni, C. 37, Sayı 2,73-85, Ağustos 1994Geological Bitiktin of Turkey, V. 37, No". 2, 73 - 85, August 1994

Adana Baseni Güvenç formasyonunun (Tersiyer) fasiyes veortamsal nitelikleriFades and environmental aspects of the Güvenç formation (Tertiary) in the Adana Basin,Turkey

Nimet ÖZÇELİKCengiz YETİŞ

Çukurova Üniversitesi, Mühendislik - Mimarlık Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, AdanaÇukurova Üniversitesi, Mühendislik - Mimarlık Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Adana

Öz

Bu çalışma Adana baseni Güvenç formasyonunun (Burdigaliyen-Serravaliyen) fasiyes ve ortamsal niteliklerinin belirlenmesineyöneliktir. Belirtilen amaca erişmek için Karaisalı-Güvenç-Kuzgun ve Çukurköy stratigrafi kesitleri ölçülerek birimin jeometrisi,sedimanter petrografik nitelikleri, sedimanter yapıları ve paleoakıntı örnekleri değerlendirilip, planktonik, bentonik foraminifer venannofosil sayımları ve tanıtımları yapılarak yorumlanmıştır.

Güvenç formasyonu. Adana baseni transgresif dönemine ait resif al Karaisalı formasyonunun resif ilerisi ve basen fasiyeslerinioluşturmaktadır. İstif, resif ilerisi şeyller ile başlayıp, basenin göreceli derinleşmesine bağlı olarak derin denizel şeylere geçmekte-dir. Birimin tavanına doğru, Adana baseninin bölgesel ölçekteki sığlaşmasına bağlı olarak regresif dönemi karakterize eden kırıntı-lı oranının artması ile sığ denizel çökeller ve bunları da Kuzgun formasyonunun karasal, menderesli nehir çökelleri üzerlemektedir.

İstifin tabanından itibaren yukarıya doğru kırıntılı oranın azalmakta olması ile birlikte planktonik foraminifer miktarındaki art-ma, bentonik foraminifer oranındaki azalma ve Discoaster cinsi nannofosillerin artması, ortamın göreceli olarak derinleştiğini ifadeetmektedir. Kesitin 562-2000 ın'leri arasında yer yer yoğun piritleşmenin gözlenmesi, aneorobik ortam koşullarının bulunduğunukanıtlamaktadır. İstifin tavan kesimlerinde kırıntılı oranı ile birlikte bentonik foraminifer ve Braarudosphaera discula-Braarudosphaera bigelowi türü nannofosil miktarındaki artış, ortamın derin denizden sığ denize geçtiğini göstermektedir.

Abstract

This study describes the fades and environmental aspects of the Güvenç formation (Burdigalian-Serravalian) of the TertiaryAdana Basin. For this purpose. Karaisalı-Güvenç-Kuzgun and Çukurköy stratigraphic sections are measured, and geometry, sedi-mentary structures with paleocurrent patterns and micropaleontological (bentonic, planktonic foraminifera and nannoplankton) de-ter mi nat ions!countings are evaluated.

The Güvenç formation comences with talus deposits and fore-reef shales on the trangressive cycle deposits of the Adana Basinof the Karaisalı formation and grades up into basinal shales. In accordance with the general shallowing of the basin, these basinalshales are overlain by the shallow marine and terrestrial Kuzgun formation (regressive cycle) at the upper parts of the succestion.

The unit shows relativly deep marine conditions with decreasing amount of the sandy layers and benthonic foraminifera, andincreasing amount of the planktonic foraminifera and Discoaster type of nannofassiU from bottom to the middle part of the successi-on. Dominant pyrilization between 562-2000 meters of the succession indicates aneorobic environmental conditions for this inter-val. On the other hand, increasing amount of detrial material, benthonic foraminifera and Braarudosphaera discula, Braarudosphae-ra bigelowi type nannoffossils also display that relatively shallow marine conditions for the uppermost parts of the succession.

GİRİŞ

Adana İlinin 40 km.kadar kuzey batısında yüzeyle-

yen Güvenç formasyonu 1/25.000 ölçekli Kozan N34-

a4 ve Kozan N34-dl paftalarında yeralmaktadır (Şekil

1). Çalışmanın konusu oluşturan, Burdigaliyen-

Serravaliyen yaşlı Güvenç formasyonu genellikle yeşi-

limsi gri renkli, paralel laminah, ince kumtaşı-siltaşı

arakatmanlı şeyllerden oluşmaktadır. Karaisalı-Güvenç

dolayında yüzcyleyen başlıca şeyllerden oluşan birim

Schmidt (1961) tarafından Güvenç şeyli olarak adlan-

mışlır. Schmidt (1961)!in türbidiük Cingöz formasyo-

nunun tabanında ayırtladığı Köpekli şeyi üyesi ile Gü-venç şeyli Yetiş (1988) tarafından Güvenç formasyonuolarak incelenmiştir. Bu çalışmada istifin fasiyes deği-şimleri ile bunlara bağlı olarak ortam koşulları araştı-rılmıştır. Birimin yaşı ve çökeldiği ortam koşullarınınbelirlenmesine katkıda bulunmak üzere, çalışma ala-nında birimlerin yanal ve düşey fasiyes ilişkileri dikka-te alınarak Karaisalı-Güvenç-Kuzgun (2113 m) ve Çu-kurköy (108 m) stratigrafi kesitleri ölçülerek biriminjeometrisi, sedimanter petrografik özellikleri, sediman-ter yapılan ve paleoakıntı örnekleri değerlendirilip,bentonik ve planktonik foraminifera tür ve bolluk his-

73

ÖZÇELİK - YETİŞ

Şekil 1. Adana baseni kuzey kesimi Karaisalı-Güvenç-Kuzguıı (A) ve Çukurköy (B) dolaylarının basitleştirilmiş jeoloji haritası(Yetiş ve Demirkol, 1986'dan alınmıştır).

Figure 1. Simplified geologic map ofthe northern part of the Adana basin Karaisalı-Güvenç-Kuzgun (A) and Çukurköy (B) area(From. Yetiş ve Demirkol, 1986).

logranılan ile nannofosil tanıtımlarının ortam belirleyi-ci özelliklerinden yararlanılmıştır.

Bölgede daha önce Güvenç formasyonunda plankto-nik ve ben tonik foraminiferlere dayalı yaşlandırmalaryapılmıştır (Schmidts 1961; Öztümer ve diğerleri1974; İlker 1975; Nazik 1983; Nazik ve Toker 1986;Nazik ve Gürbüz, 1992; Yetiş ve Demirkol 1986).

BÖLGESEL JEOLOJİ

Adana baseninin Tersiyer yaşlı dolgusu vardır. Te-melde ise Paleozoyik ve Mesozoyik birimler yer alır.

Adana baseninin Paleozoyik temelini Yerköprü veKarahamzauşağı formasyonları oluşturmaktadır. Orta-Üst Devoniyen evresinde çökelmiş olan Yerköprü for-masyonu başlıca mercanlı kireçtaşı, kireçtaşı, silttaşıve şeylden oluşmuştur (Lagap, 1985; Yetiş ve Demir-kol, 1986). Karahamzauşağı formasyonu ise Karboni-fer-Permiyen evresinde çökelmiş olup başlıca killi ki-reçtaşı, dolomitik kireçtaşı ve dolomitten oluşmaktadır

(Lagap, 1985; Yetiş ve Demirkol, 1986). Bölgede Pale-ozoyik birimler üzerine açısal diskordansla Mesozoyikkarbonatlan ile ofiyolit karmaşığı gelmektedir. Meso-zoyik istifi oluşturan Demirkazık formasyonu Üst Tri-yas-Jura-Kretase evresinde çökelmiş kireçtaşı, dolomi-tik kireçtaşı, dolomit ile tavanda pelajik foraminiferlimikritik kireçtaşı yapılışlıdır. (Yetiş, 1978; Yetiş veDemirkol, 1986).

Oligosen-Pliyosen zaman aralığında çökelen Tersi-yer birimleri; Toros orojenik dağ kuşağını oluşturanPalezoyik-Mesozoyik istifin üzerine açısal diskordanslagelmektedir (Yetiş ve Demirkol, 1986). Oligosen-AltMiyosen evresinde, akarsu çökellerinden ibaret çakılta-şı, çakıllı kumtaşı, kumtaşı, silttaşı ve çamurtaşındanoluşan Gildirli formasyonu ve gölsel nitelikli kiltaşı,seyrek bitki döküntüleri ile kömür kapsayan killi kireç-taşı ve killi kumtaşı arakatmanlı kireçtaşmdan oluşanKarsantı formasyonu çökelmiştir (Schmidt, 1961; Ün-lügenç ve diğerleri, 1993).

74

te

ADANA BASENİ

Gildirli formasyonu üzerinde bulunan Kaplankayaformasyonu (Alt-Orla Miyosen ) bol ekinid ve gastro-pod kapsayan, çakıllı kumtaşı, çakılh-kumlu kireçtaşıiçeriklidir (Yetiş ve Demirkol, 1986; Yetiş,1988). Bur-digaliyen-Serravaliyen evresinde çökelmiş olan bol algve mercanh, sıkı dokulu resifal nitelikli kireçtaşmdanoluşan Karaisalı formasyonu, bu çalışmanın konusunuoluşturan Güvenç formasyonu ile yanal ve düşey ge-çişlidir (Schmidt, 1961; Ergene, 1972; Görür, 1979,1980; Yalçın ve Görür, 1984; Yetiş ve Demirkol, 1984)(Şekil 1).

Adana baseninin türbiditik çökellerini temsil edenCingöz formasyonu (Üst Burdigaliyen-Serravâliyen) ge-nelde çakıltaşı, çakıllı kumtaşı, silttaşı ve şeyldenoluşmaktadır (Schmidt, 1961). Başlıca saıımsı-yeşilimsi gri renkli silttaşı-siltli kumtaşı, seyrek kum-taşı arakatmanlı pelajik foraminiferli şeyllerden oluşanbirim Schmidt (1961) tarafından Güvenç şeyli olarakadlandırılmıştır. Güvenç formasyonu üzerinde uyumlubulunan Üst Serravaliyen-Tortoniyen yaşlı Kuzgun for-masyonunun Kuzgun üyesi (Şekil 1) omurgalı kemikle-ri ve diş kapsayan menderesli nehir çökellerinden ibaretkarasal kırıntılar ile sığ denizel çakıltaşı, kumtaşı veçamurtaşı ardalanmasından oluşmaktadır. Tortoniyenevresinde çökelen Kuzgun formasyonu Salbaş tüfit üye-si gri beyaz renkli, kil ve mil kapsayan yer yer değişikoranda biyotit ve mafik mineralli tüfit ve volkanoklastikmutasından oluşmuştur. Salbaş tüfit üyesi üzerindeuyumlu bulunan Tortoniyen-Mesiniyen yaşlı Memişliüyesi karasal ve sığ denizel nitelikli alacalı renkli çakıl-taşı, kumtaşı, silttaşı, ve çamurtaşından meydana gel-miştir. Mesiniyen-Pliyosen evresinde başlıca çakıltaşı,çakıllı kumlası, kumtaşı, silttaşı ve çamurtaşı yapılış-lı olan Handere formasyonu ile evaporitlerden oluşanGökkuyu alçıtaşı üyesi çökclmiştir. Bunların üzerindeise Kuvaterner'e ait taraça kaliçi gözlenmekledir(Schmidt, 1961; Yetiş ve Demirkol 1986; Yetiş 1988).

GÜVENÇ FORMASYONU

Güvenç formasyonunun fasiyes ve ortamsal nitelik-lerini belirtmek üzere Kozan N34-d! paftasında Karaisa-lı-Güvenç-Kuzgun güzergahı boyunca 2113 m uzunluk-ta Karaisalı-Güvenç-Kuzgun kesiti (I) ile Kozan N34-a4

paftasında 108 m uzunlukta Çukurköy kesitleri (II) öl-çülmüştür (Şekil 2-5).

Birimin maksimum kalınlığa eriştiği (2113 m) Ka-raisalı-Güvenç-Kuzgun kesiti (I), yapısal form çizgile-rinden yararlanarak dokuz kesitin birleştirilmesiyle isti-fin bütününü temsil eden tam bir kesit halinegetirilmiştir. Kesitler I 19 olarak numaralanmıştır (Şekil1,2).

Tabandan-tavana kesitlerle ilgili gözlem ve açıkla-malar aşağıda sırayla verilmektedir.

Karaisalı-Güvenç-Kuzgım Kesiti (I)Kesit I !

Anlatım : Kesit l{ Karaisalı ilçesi yakınlarında ölçül-müştür. Burada istifin tabanı ile kesitin tabanı aynıolup Karaisalı formasyonu ile başlar. Bu formasyon re-sifal niteliklidir ve beyaz-açık gri renkli, sert-sağlamdokulu, kalın katmanlı, bol alg ve mercanh kireçtaşm-dan oluşmuştur. Buradan başlayan kesitimiz 248 molup istifin taban düzeylerini temsil eder (Şekil 2). Lito-loji başlıca yeşilimsi gri renkli, az belirgin katmanlı,küresel ayrışmalı ve kıymıksı kırıklı şeyidir. Kesitin19 ve 49 inlerinden gözlenen 10 cm kalınlığa erişenbantlar halindeki ince kumtaşı-ince kumlu silttaşı ara-katmanları sarımsı-gri renkli olup paralel laminalıdır.İnce kumtaşmda as yuvarlak, küt köşeli kuvars, radyo-larit ve kireçtaşmdan oluşan taneler bileşenli bir mat-riks ile tutturulmuş olup çökel kötü boylanmalıdır.

İstifin taban kesiminden yukarıya doğru bentonik fo-raminifer miktarındaki azalmaya karşılık, planktonikforiminifera miktarında hızlı artış sözkonusudur. istifindaha üst kesimlerinde pelajik foraminifer miktarı olduk-ça yüksek olup 2 farklı noktada bentonik foraminifermiktarı artmaktadır (Şekil 3). Discoaster cinsi nannofo-siller istifin taban kesiminde gözlenmeyip daha üst ke-simlerde ortaya çıkmaktadu\ Braarudosphaera disculaBramlette ve Diedel, Braarudosphaera bigelowi Granve Braarud türü nannofosiller ise taban kesimde bulun-maktadır (Şekil 4).

Yorum : İstifin genelllikle şeyllerden meydana gel-miş olması ve tabana yakın kesimde gözlenen incekumtaşı-ince kumlu sittaşı düzeylerinin yukarıya doğ-ru azalarak tamamiyle yeşilimsi gri şeyle geçmesi resi-fal Karaisalı formasyonunun resif ilerisi fasiyesini oluş-turan Güvenç formasyonunun derin denizel şeylegeçtiğini ifade etmektedir.

Resifal Karaisalı formasyonunda Güvenç formasyo-nuna geçiş ile yukarıya doğru bentonik foraminifermiktarındaki azalma buna karşılık pelajik foraminiferve Discoaster cinsi nannofosillerin artması ortamın de-rinleştiğin kanıtlamaktadır. Kesitin 100 ve 248 m'leriarasında farklı iki noktada bentonik foraminifer mikta-rındaki artışlar ortamdaki bağıl sığlaşmalar ile ilgiliolabilir. İstifin tabanında Braarudosphaera disculaBramlette ve Riedel, Braarudosphaera bigelowi Granve Braarud nannofosillerin bulunması sığ deniz ortamı-nı belirlemektedir.

Kesit Ij topluca resiften resif ilerisine geçiş fasiyesiniişaret etmektedir.

Kesit I2

Anlatım : Kesit I2, 248-565 mler arasında 317 muzunluktadır. Kesitin taban kesiminde aynşmış yüzeyikahverengi, taze kırık yüzeyi gri-yeşilimsi gri renkli,

75

ÖZÇELÎK- YETİŞ

Şekil 2. Karaisalı-Güvenç-Kuzgun ölçülmüş stratigrafi kesiti (P:Piritleşme).

Figure 2. Karaisalı-Gilvenç-Kuzgıın measured stratigraphic section (P:Pyritization).

dağılgan şeyi 2 cm kaim, kaba-ince silttaşı arakatman- belirgin katmansız şeyi; ince kumtaşı-ince kumlu silt-lıdır (Şekil 2). Silttaşı arakatmanlan sanmsı- taşı ardalanımlıdır. tnce kumtaşı silttaşı arakatmanlankahverengimsi renkli, sert-sağlam dokuludur. Kesitin başlıca; as yuvarlak-küt köşeli kuvars, radyolarit, ofi-354-382 m'leri arasında yeşilimsi gri renkli dağılgan- yolit tanelerinden oluşmuştur ve maksimum 4 cm ka-

76

ADANA BASENİ

lındır. Tanelerinin sıkı tutturulduğu bu düzeyler oyguizi sunup (paleoakıntı yönü K20D, GB'ya) çapraz lami-nalıdır. Kesitin 382-565 m'leri arasında koyu yeşil-siyahimsı gri renkli, paralel laminah, küresel ayrışmalı,dağılgan-kıymıksı kırıklı, oldukça kalın şeyi düzeylerivardır. İnce kumlası arakalmanları üst seviyelere doğruincelerek sultasına geçmektedir. Kesitin 562 m'sindepiritleşme gözlenmiştir.

Kesit IVnin tamamında planktönik foriminifera mik-tarı çok yüksektir. İki farklı düzeyde bentonik foramini-fer % 25-50'ye ulaşmaktadır (Şekil 3). Kesitin tama-mında Discoaster cinsi nannofosiller artarkenBraarudosphaera discula Bramlette ve Riedel, Braarıı-dosphaera higelowi Gran ve Braarud türleri kesitin ta-vanına yakın kesimde son bulmakta olup kesit I/de göz-lenmektedir (Şekil 4).

Yorum : İstifin başlıca koyu yeşil-siyahımsı grirenkli şeyllerden meydana gelmiş olması, pirit kapsa-ması aneorobık derin deniz ortamında çökelmeyi işaretetmektedir. Bazı seviyelerde ince kumlu silttaşı arakat-manlarında gözlenen çapraz laminalanma ile oygu izle-rine göre K20D yönünde güney batıya paleoakıntılarınbulunması kuzeyden beslenmenin etkisini işaret etmek-tedir.

Kesitin tamamında planktönik foraminifer miktarın-daki yüksek oranda artışın yanısıra Discoaster cinsinannofosillerin bulunması ortamın derinleşmeye de-vam ettiğini kanıtlamaktadır. Braarudosphaera disculave Bramlette ve Riedel, Braarudosphaera bigelowiGran ve Braarud türü nannofosillerin bu kesitin tavanın-da son bulması da belirtilen olguyu desteklemektedir,kesitin tabanına yakın kesimde, % 50fye erişen orandabentonik foraminiferler gözlenirken daha az oranda ben-tonik foraminiferli (%25) düzeyin kesitin ortaya yakınkesimlerinde gözlenmesi yanısıra daha üst kesimlerindeise kayda değer bentonik fosil bulunmaması da ortamınderinleşmeye devam ettiğini göstermektedir.

Kesit 12 topluca, devam eden transgresyona bağlıolarak ortamın derinleşmeye devam ettiğini belirtmek-tedir.

Kesit I3

Anlatım : Kesit I3, 565. m'de başlayıp 1160. m'de so-na ermektedir. İstif genelde, koyu yeşil, küresel ayrış-malı, kıymıksı kırıklı şeylden oluşmuştur. İçerisindefarklı seviyelerde sarımsı-gri renkli, sert-sağlarn, keskintabanlı ince kumtaşı-silttaşı arakatmanlaft gözlenmek-tedir. Yukarıya doğru tane boyu incelerek silttaşına ge-çen kumtaşı katmanlarının tabanında yer yer oygu izle-ri gözlenmektedir. Kesitin tabanına yakın kesimdeki üçfarklı düzeyde çapraz laminalanma belirgindir. Kesitinbundan sonraki kesimi (630-1160m) paralel laminahseyrek ince kumtaşı ve silttaşı arakatmanh, koyu yeşil

şeyllerden oluşmuştur. Sarımsı gri renkli, gevşek tut-turulmuş ince kumtaşı ve sultasında kuvars, radyolaritve ofiyolitten türeme taneler olağandır. Kesitin tama-mında, çeşitli düzeylerde piritleşme (piritleşmiş fosil-ler) gözlenmiştir (Şekil 2).

Planktönik foraminifera oranının çok yüksek olduğukesit I2'de bentonik foraminifera oranı kesitin orta kesi-mine doğru azalırken tavana doğru %40 oranına erişe-cek şekilde artmaktadır (Şekil 3). Kesit I2'nin üst düzey-lerinde gözlenmeyen Braarudosphaera bigelowi Granve Braarud türü nannofosil kesit I3 boyunca hiç gözlen-memektedir. Braarudosphaera discula Bramlette ve Ri-edel türü nannofosil ise kesit I3'ün tabanında kayboluptavanında, tekrar ortaya çıkmaktadır. Discoaster cinsinannofosiller ise kesit boyunca artmakta olup tür sayısıda maksimuma (4) ulaşmakadır (Şekil 4).

Yorum : Kesit I3'ün (565-1160 m) tavanında piritleş-miş fosiller kapsayan koyu yeşil şeylin hakim olmasıaneorobık derin deniz ortamında çökelmeyi işaret ede-bilir. Tabana yakın kesimde gözlenen oygu izleri ise pa-leoakıntıların (595-630 m) etkisini göstermektedir. Ay-rıca kesitin bundan sonraki bölümünde Discoaster türsayının artışı ile orantılı olarak tamamiyle paralel lami-nah olması dingin ortam koşullarında çökelmeyi belirt-mektedir.

Kesit I3'de planktönik foraminiferler ile Discoastercinsi nannofosilerin bol olması derin deniz ortamınıişaret etmektedir. Braarudoshaera bigelowi Gran veBraarud türü nannofosillerin önceki kesitin tavana ya-kın kesimde sona ererek kesit I3 boyunca hiç gözlenme-mesi, Braarudosphaera discula Bramlette ve Riedel tü-rü nannofosilin ise kesit I3'ün tabanında gözlenmeyiptavanında tekrar ortaya çıkması ve Discoaster tür sayı-sının tüm kesit boyunca yüksek düzeye ulaşması orta-mın maksimum derinliğe eriştiğini kanıtlamaktadır.Bentonik foraminifer miktarının kesitin orta kesimleri-ne doğru düşerek, kesitin tavanında % 40 oranına eri-şene kadar artması da ortam koşullarının orta kesimdemaksimum derinliğe eriştiğini ifade etmektedir.

Kesit I3'ün tamamı, elde edilen tüm verilere göre or-tamın maksimum derinliğe eriştiği bir evrede çökelme-yi belirtmektedir.

Kesit I4

Anlatım : Uzunluğu 185 m olan kesit I4 1160-1345mler arasında yeralmaktadır. Taban kesiminde gri renk-li paralel laminah ince kumlu silttaşı ile başlayan kesitgenelde küresel ayrışmalı şeylden meydana gelmiştir.İstifin daha üst kesimi seyrek ince kumtaşı-silttaşı ara-katmanlı şeyi olarak devam etmektedir. Sarımsı-grirenkli, çapraz laminah, 10-25 cm kalınlığa erişen, ta-ban yapısı sunan ince kumtaşı tabakaları yukarıya doğ-ru incelerek, sarımsı-gri renkli, kuvars ve mika pulcukları

77

ÖZÇELİK - YETİŞ

K A R A I S A L I

PLANKTONIK °/o BENTONİK °/o

Şekil 3. Karaisalı-Güvenç-Kuzgun kesiti foraminiier bolluk histogrami.

Figure 3. Foraminifera percent age.histogram of the Karaisalı-Güvenç-Kuzgun section.

78

ADANA BASENİ

içeren silttaşı ve şeyli geçmektedir. Kesit boyunca çe-şitli düzeylerde piritleşme gözlenmektedir (Şekil 2).

Kesitin genelinde planktonik foraminifer miktarıyüksek olup orta düzeylere doğru sıfıra inen bentonikforaminifer miktarı planktonik foriminifer zon geçişin-de maksimuma (%32) erişmektedir (Şekil 3). Braaru-dosphaera bigelowi Gran ve Braarud türü nannofosilingözlenmediği bu kesitte Braariıdosphaera disc ulaBarmlette ve Riedel türü nannofosil kesitin tabanındaortaya çıkmaktadır. Discoaster cinsi nannofosil ve türsayısı yüksek oranda bulunup kesit I3

fde olduğu gibi bukesitin tamamında da çeşitli durum gözlenmektedir(Şekil 4).

Yorum : Kesit I4'ün çoğunlukla koyu yeşilimsi griparalel laminalı şeylden oluşması derin deniz ortamın-da çökelmeyi işaret etmektedir. Tabanda gözlenen çokkıt çapraz laminalanma seyrekde olsa paleoakmtı etkisi-ni göstermektedir. Kesit boyunca piritleşmiş fosilleringözlenmesi derin deniz ortamında aneorobik ortam ko-şullarının devam ettiğini kanıtlamaktadır.

Kesit I4'de yüksek oranda planktonik foraminifer veDiscoasler cinsi nannofosillerin olması ile Discoastertür sayısınmda en yüksek değerde bulunması geneldederin deniz ortamında çökelmeyi kanıtlamaktadır. Kesi-tin tabanında kıt olan bentonik foraminifer miktarınınorta kesimlerde sıfırlanıp yukarıya doğru özellikleplanktonik foraminifera zon geçişinde maksimuma eri-şecek şekilde artması göreceli olarak sığlaşmaya baş-ladığını göstermektedir. Benzer şekilde Braariıdospha-era disc ula Bramlette ve Riedel türü nannofosilinkesitin tabanında ortaya çıkması da, bu kesitte ortamınkesit I3'e göre göreceli olarak sığlaştığını belirtmekte-dir.

Kesit I4 genelde göreceli olarak sığlaşmanın başla-dığı bir derin deniz ortamında çökelmeyi işaret etmek-tedir.

Kesit I5

Anlatım : Güvenç köyü güneyinde 98 m uzunluktaolan (1345-1443 m) kesit I5 koyu gri-yeşilimsi gri renk-li, küresel ayrışmalı ve kıymıksı şeyi ile başlamakta-dır (Şekil 2). Sarımsı -gri renkli paralel laminalı orta-ince kumtaşı arakatmanları incelerek silttaşı ve şeylegeçmektedir. Kesitin orta kesimlerinde şeyi ile ardalan-malı ince kumtaşı arakatmanları çapraz laminalı oluptaban yapılan sunmaktadır. Silttaşı ise sarımsı-bozrenkli, paralel laminalı ve sert-sağlamdır. İstifin üst ke-simlerinde şeyl-kumtaşı-silttaşı ardalanması oldukçabelirgindir ve 1370. m'de piritleşme gözlenmiştir.

Kesitin taban düzeylerinde planktonik foraminifermiktarı düşük olup orta kesimlerde maksimuma(%100) erişir ve kesitin tavanına doğru tekrar azalır.Buna karşıt olarak istifin tabanına yakın kesimlerde

Şekil 4. Karaisalı-Güvenç-Kuzgun kesiti ortam belirleyicinannofosil türleri ve biyozonları.

Figure 4. Nannofossils species and biozones of the Karaisa-h-Güvenç-Kuzgıın section.

79

ÖZÇELÎK - YETİŞ

%80'e erişen bentonik foraminiferler kesitin orta bölü-münde sıfırlanıp tavana doğru %27 oranına düşer (Şe-kil 3). Kesitte Braarudosphaera bigelowi Gran ve Braa-rud türü nannofosil gözlenmeyip kesit I4'deBraarudosphaera discula Bramlette ve Riedel türü de-vam etmektedir. Discoaster cinsi nannofosiller kesit bo-yunca bol olup önceki kesit ile benzerli olarak tür sayısı4 olarak devam etmektedir (Şekil 4).

Yorum : Kesit I5'in genellikle koyu gri-yeşilimsi grirenkli, paralel laminalı, şeyi olması derin deniz orta-mında çökelmeyi işaret etmektedir. Kesitin orta kesim-lerinde çapraz laminalı ince kumtaşı arakatmanlarınmbulunması ve kesit We göre ince kumtaşı arakatman-larınm kalınlığının artması ortamın paleokıntılann et-kisinde kalmakla beraber göreceli olarak sığlaştığmıkanıtlamaktadır. Kesitin alt yarısında piritleşmiş fosil-lerin gözlenmesi derin deniz ortamında aneorobik ortamkoşulların devam ettiğini belirtmektedir.

Kesit I5'de planktonik foraminifer ve Discoaster cin-si nannofosillerin yüksek oranda olması yan ısı ra Disco-aster tür sayısının maksimum değerde olması derin de-niz ortamında çökelmeyi işaret etmektedir.

Kesitin bol olan bentonik foraminifer miktarının or-ta kesimde sıfırlanıp yukarıya doğru anması ossilasyonyapan bir deniz ortamını kareklerize etmektedir. KesitI4 ile benzerli olarak Braarudosphaera discula Bramlet-te ve Riedel türü nannotbsilin bu kesitte de devam etme-si ortamın göreceli olarak sığlaşmaya devam ettiğinikanıtlamaktadır.

Kesit I5 ossilasyonlarm etkin olduğu ve göreceli ola-rak sığlaşmanın devam ettiği bir deniz ortamında çö-kelmeyi ifade etmektedir.Kesiti,

Anlatım : Uzunluğu 298 m olan kesit I6,l 143-1743m'ler arasında yeralmaktadır (Şekil 2). Yeşilimsi koyugri renkli, küresel aynşmalı ve kıymıksı kırıklı şeyidüzeyleri ile başlayan kesitin tabana yakın kesiminde4-5 cm kalın, paralel laminalı, silttaşı arakatmanlangözlenmektedir, istifin orta kesimi (1530-1650 m) tama-miylc şeyi olup daha üst düzeyler sarımsı renkli, yeryer 10-20 cm kalınlığa erişen, keskin tabanlı orta-incekumtaşı arakatmanlıdır. Üste doğru tane boyu incelene-rek silüaşmdan şeyle geçen dönemler olağandır. Yeşi-limsi-gri renkli küresel ayrışmalı, piritli şeyi düzeyle-riyle ardalanmalı olan silttaşı düzeyleri kavkıkırıntıları içermektedir.

Kesitte gençlikle planktonik foraminifer oranı yük-sek olup üç farklı noktada bentonik foraminifer miktarı%32-42 oranlarına erişmektedir (Şekil 3). Braarudosp-haera bigelowi Gran ve Braarud türü nannofosil kesitI6'nın tabana yakın kesiminde ortaya çıkmakta olupBraarudosphaera discula Bramlette ve Riedel kesit I4-I5'de olduğu gibi bu kesitte de devam etmektedir. Kesit-

te Discoaster türleri genelde yukarıya doğru azalmaktaolup istifin tabana yakın kesiminde 4 tür gözlenirken or-ta kesimlerde 3 tür gözlenip tavan kesiminde ise 2 türbulunur (Şekil 4).

Yorum : Kesit I6'nın genellikle yeşilimsi koyu grirenkli, paralel laminalı şeyi olması çökelimin derin de-niz ortamında gerçekleştiğini göstermektedir. İstifin ta-bana yakın kesiminde gözlenen paralel laminalı incesilttaşı düzeyleri de eşitli ortam şartlarını belirtmekte-dir. Kesitin üst kesimlerindeki orta-ince kumtaşı arakat-manlarınm kalınlığının artması ile K2OD, GB'ya pale-oakıntıların bulunması ortamın göreceli olaraksığlaştığmı kanıtlamaktadır. Piritleşmenin bulunmasıda aneorobik ortam koşullarının devam ettiğini işaretetmektedir.

Kesit I*'da planktonik foraminifer oranının yüksekolması derin deniz ortamında çökelmenin devam ettiği-ni işaret etmektedir. Üç farklı düzeyde %32-42 oranla-rına erişen bentonik foraminiferlerin bulunması ossilas-yonlara bağlı olarak ortamın göreceli bir şekildesığlaştığmı ifade etmektedir. Braarudosphaera bigelo-wi Gran ve Braarud türü nannofosilin kesitin tabana ya-kın kesiminde ortaya çıkması ve Discoaster türlerininyukarıya doğru azalması derin denizel çökelme ortamı-nın kesit We göre daha da sığlaştığmı ifade etmekte-dir. Ossilasyonlarm etkin olduğu derin deniz ortamındagöreceli sığlaşma kesit I6 da öncekilere göre daha dabelirgindir.

Kesit I7

Anlatım : Uzunluğu 139 (1741-1880) m olan kesitl7

fnin taban kesimini oluşturan gri renkli şeyi, küreselaynşmalı ve kıymıksı kılıklıdır (Şekil 2). Kesitin 1758m'sinden itibaren sarımsı gri renkli, paralel laminalı 3cm kalın silttaşı arakatmanlan olağandır. Kesitin ortave üst kesiminde bulunan, 20 cm'ye erişen kalınlıktakisanmsı gri renkli orta-ince kumtaşı ve silttaşı arakat-manlan paralel laminalıdır. Kavkı kırıntıları içeren ye-şilimsi gri renkli, paralel laminalı, 13 cm kalın, orta-ince kumtaşı başlıca kuvars, radyolarit ve oiıyolit tane-lerinden oluşmaktadır.

Bu kesitte planktonik foraminifer miktarı önceki ke-sitlere oranla azalmakta olup, kesitin orta kesimindebentonik foraminifer miktarı %52'ye ulaşmaktadır (Şe-kil 3). Braarudosphaera discula Bramlette ve Riedel,Braarudosphaera bigelowi Gran ve Braaurd türü nan-noplanktonlar önceki kesitle benzerli olarak olağandır.Bu kesitte bir adet Discoaster türü nannofosil bulun-maktadır (Şekil 4).

Yorum : Kesit I7'nin genellikle yeşilimsi-gri renkli,paralel laminalı şeyi olması derin deniz ortamında çö-kelmeyi işaret etmektedir. Orta-ince kumtaşı-silttaşıarakatmanlarınm, kalınlığının artmasına rağmen para-

80

ADANA BASENİ

lel laminalı olmaları sakin bir ortamı belirtmektedir.Kesitin alt kesimlerine nazaran kırıntılı arakatmanlarınmiktarı ve yüzdelerinin artması ortamın göreceli olaraksığlaştığını kanıtlamaktadır.

Kesit I7

fde planktonik foraminifer miktarının yüksekolması derin deniz ortam koşullarının devam ettiğini;miktaıınm önceki kesitlere göre daha düşük bulunmasıda ortamın göreceli olarak sığlaştığını kanıtlamaktadır.

Kesitin orta düzeyinde bentonik foraminifer mikta-rının %50'nin üstüne çıkması da bu olguyu destekle-mektedir. Braarudosphaera discula Bramlette ve Rie-del, Braarudosphaera bigelowi Gran ve Braarud türünannofosillerin bulunmasının yanı sıra Discoaster cinsinonnofosillcrin (iki tür) azalması ortamdaki bağıl sığ-laşmanın devam ettiğini kanıtlamaktadır.

Kesit I7 ossilasyonlarm etkin olduğu ve göreceli ola-rak sığlaşmanın devam ettiği bir derin deniz ortamındaçökelmeyi ifade etmektedir.

Kesit I8

Anlatım : Uzunluğu 106 m olan (1880-1986) kesitI8'in tabanında Güvenç formasyonu yeşilimsi, gri renk-li, küresel ayrışmak, piritli şeylden oluşmuştur (Şekil2). Üzerine sarımsı renkli paralel laminalı, 5 cm kalındayanımlı silttaşı gelmektedir. Yukarıya doğru koyurenk tonun hakim olduğu şeyii keskin tabanlı, gri renkliparalel laminalı ince kumlu sittaşı üzerlemektedir. Pirit-leşmenin gözlendiği bu seviyeler yeşilimsi gri küreselayrışmak ve kavkı kırınıtılı şeylden oluşmuştur. Bukesimdeki 10 cm kalın, paralel laminalı as yuvarlak, kütköşeli kuvars, radyolarit ve ofiyolit tanelerinden oluş-ma orta kumlası ve silltaşı arakatmanları 1982 m'yekadar devam etmektedir.

Kesit I8'de planktonik foraminifera miktarı öncekikesite oranla belirgin şekilde azalmaktadır. Bentonikforaminifera miktarında kesitin tabanından tavanınadoğru bir artış sözkonusudur (Şekil 3).

Braarudosphaera discula Brarmlette ve Ricdel Bra-arudosphaera bigelowi Gran ve Braarud türü nannofo-siller ve Discoaster (sadece bir tür) bakımından kesit I7

ile benzerlidir (Şekil 4).

Yorum : Kesit I8'in çoğunlukla yeşilimsi gri renkliparalel laminali şeyi olması derin deniz ortamında çö-kelmeyi belirtmektedir. Orta-ince kumtaşı-silttaşı ara-katmanlarının kalınlık ve miktar olarak artması ile pa-ralel laminalı bulunması derin deniz ortamınınsakinliğini işaret etmektedir. Piritleşmenin olması ane-robik ortam koşullarının devam ettiğini kanıtlamakta-dır.

Kesit I8'de planktonik foraminifera oranının yüksek ol-ması derin deniz ortam koşullarının devam ettiğini; mikta-rının önceki kesite göre daha da düşük oranda bulunmasıortamın bağıl olarak belirgin şekilde sığlaştığını kanıtla-

maktadır. Bentonik foraminifera miktarının kesitin taba-nında allaması da bu sığlaşmayı desteklemektedir. Öncekikesit ile benzerli olarak Discoaster tür sayının ikiye düş-mesi ortam sığlaştığını belirtmektedir.

Kesit I8'de deniz ortamındaki göreceli sığlaşma ön-cekilere göre oldukça belliğindir.

Kesit I9

Anlatım: Güvenç formasyonunun Kozan N34-dl paf-tasındaki yüzleğinin tavan kesimini oluşturan kesit I9,127 m kalınlık sunmaktadır (Şekil 2).

Kesit 2030 m'ye kadar, gri-yeşilimsi gri renkli, kü-resel ayrışmak şeyllerden meydana gelmiş olup seyreksarımsı renkli paralel laminalı 2-15 cm kalın ince siltta-şı arakatmanları içerir. İstifin tavan kesimine doğru gri-yeşilimsi koyu gri renkli, paralel laminalı ve başlıcakuvars, tanelerinden oluşmuş, gevşek tutturulmuş ortakumlası arakatmanları artmaktadır. Tabanı keskin olanbu düzeyler yukarıya doğru tane boyu incelmesine ko-şut olarak silttaşı ve şeyle geçmektedir. Bu kesimdekaba kırıntılar ince kırıntılardan daha fazladır. İstifintavanında gevşek tutturulmuş, dağılgan, kavkı kırıntı-ları içeren keskin tabanlı, paralel laminalı, bol bitki kı-rıntılı, 15 cm kalınlığa erişen ince kumtaşı yeralmakta-dır. Bunun üzerine yoğun oksidasyon ile yer yerlimonitleşmeli, aşınmak taban ile başlayan, sarımsı-kırmızımsı renkli, çok kalın katmanlı maksimum taneboyu 1 cm ye ulaşan ince çakıllı kumtaşı, kumtaşı,silttaşı ve çamurtaşından oluşan Kuzgun formasyonu,Kuzgun üyesinin karasal kırıntıları gelmektedir.

Bu kesitte istifin alt ve ortaya yakın kesiminde ge-nellikle planktonik foraminifera yüzdesi etkin bulun-maktadır. Orta ve üst kesimlerinde bentonik foramiferamiktarı belirgin şekilde artarak % 72 değerine erişmek-tedir (Şekil 3). Discoaster cinsi nannofosiller kesitin or-ta kesiminde son bulmakta olup Braarudosphaera dis-cula Bramlette ve Riedel, Braarudosphaera bigelowiGran ve Braarud türü nannofosiller kesitin tavanına ka-dar devam etmektedir (Şekil 4).

Yorum : Kesit I9'un taban kesiminin başlıca gri-yeşilimsi gri renkli şeyi olması, orta kesimlerinde iseseyrek-ince kumtaşı-silttaşı arakatmank şeylin hakimolması derin deniz ortamında çökelmenin devam ettiği-ni işaret etmektedir. Kesitin üst kesiminde ince kumta-şı-silttaşı katmanlarının şeyi düzeylerinden fazla ol-ması ortamın sığ deniz niteliği kazandığınıbelirmektedir. İstifin alt-orta kesimlerinde piritleşmeninbulunması derin deniz ortam koşullarında anaeorobikşartların devam ettiğini; üst kesimde piritleşmenin bu-lunmayışı da bu şartın ortadan kalktığını kanıtlamak-tadır.

Kesit I9'un taban kesiminde planktonik foraminifer-lerin etkin olması derin denizel ortam koşullarının de-

81

ÖZÇELİK - YETİŞ

vam ettiğini kanıtlamaktadır. Bu kesimde bentonik fora-minifera miktarının yukarıya doğru artması ortamın gö-receli olarak, belirgin şekilde sığlaştığını kanıtlamak-tadır. Benzer şekilde Discoaster cinsi nannofosillerintek türe inip kesitin ortaya yakın kesiminde son bulmasıistifin alt kesiminin çökeldiği evrede derin deniz ortamşartlarının sürmesine karşılık yukarıya doğru sığlaşa-rak sığ deniz ortamına geçtiğini ifade etmektedir. Ayrı-ca Braarudosphaera Bramlette ve Riedal, Braarudosp-haera bigelowi Gran ve Braarud türü nannofosillerinistifin bitimine kadar devam etmeleri de yukarıdaki sonolguyu desteklemektedir.

Çukıırköy Kesiti (II)

Anlatım : Güvenç formasyonunun inceleme alanı ku-zeydoğusundaki yüzleğinden ölçülen Çukurköy kesitiKozan N34-a4 paftasında yer alıp 108 m uzunluktadır(Şekil 1). Kesitin tabanında açık gri-kahverengimsi grirenkli, orta sert, az gözenekli, kalın katmanlı kırıntılıve kırıntılı karbonatlardan oluşan Kaplankaya formas-yonu yer almaktadır (Şekil 5). Katmanlanmaya paralelkonumlu bol lamellibranş, gastropod, ekinidlerin yanı-sıra yer yer alg ve temele ait çakıllar da bulunmaktadır.

Tabakalanmaya dik yönde gelişen eklemler, demirli,killi-karbonatlı malzeme ile doldurulmuştur. Kaplanka-ya formasyonunu üzerleyen, genellikle açık yeşilimsigri-siyahımsı koyu gri renkli, dayanımsız, belirgin kat-mansız, kıymıksı kırıklı, çok ince kumlası ve silttaşıarkatmanlı şeyllerden oluşan birim bu çalışmada daGüvenç formasyonuna dahil edilerek incelenmiştir (Ye-tiş, 1988).

Kesitin ilk 11 m'lik kesimini oluşturan şeylin üzeri-ne gelen ince kumlu silttaşı; kahverengimsi gri koyu grirenkli, 30-40 cm kalın, az belirgin lam inalı ve yassılaş-mış küçük ince kavkılı gastropod kavkıları içermek-tedr. Piritleşme 35. m'de başlayıp kesitin yaklaşıklOO.m'sine kadar devam etmektedir. İnce kumlu silttaşıkatmanları (11-15. m) şeyi ile ardalanmalıdır ve üzeri-ne 2,5 m kalın, grimsi kahverenkli, organik kalıntılısilttaşı gelmektedir. Silttaşını üzerleyen ince kumlusilttaşı sarımsı gri renkli olup, 10 cm kalın ve çok incekavkılı gastrapod-lamellibranş kapsamaktadır. Alttakilitoloji ile geçişli olan siyah pigmentli siltaşı 46 m.'yekadar yeşilimsi koyu gri, gevşek tutturulmuş şeyi ileardalanmalıdır. Şeyi üzerine keskin dokanak ile gelenaçık kahverenkli, 10 cm kalın, ince kumlu silttaşı yinekoyu gri-yeşilimsi gri, küresel ayrışmalı ince lamellib-ranş kavkısı içeren şeyi ile üzerlenmektedir. Kesitin51. m'sinde bulunan, kahverenkli paralel laminalı, sert,10 cm kalın ince kumtaşı yukarıya doğru tane boyu in-celerek şeyle geçmektedir. Burada 43 m kalınlığa eri-şen şeyi yer yer silttaşı arakatmanlıdır ve üst seviyele-re doğru ince kavkılı gastropod kırıntıları içermektedir.Keskin bir dokanak ile sarımsı açık kahve renkli, ince

Şekil 5. Çukurköy ölçülmüş stratigrafi kesiti

(P:Piritleşme).

Figure 5. Çukurköy measured stratigraphic section(P.Pyritization).

katmanlı, ince-orta kum boyu taneli, sert, keskin köşelikırıklı, 7-70 cm kalınlığa erişen kumtaşı şeyi ile arda-lanmalıdır. Cingöz formasyonu türbiditik çökellerinikarakterize eden kalın katmanlı konglomeratik bir sevi-ye, Çukurköy kesitinin tavanını oluşturmaktadır. Kah-verengimsi-gri renkli çakıltaşında, maksimum tane bo-yu 8 cm'ye erişen taneler başlıca as yuvarlak, kütköşeli, kireçtaşı, radyolarit, ofiyolit ve kuvarsitten türe-medir ve çökel kötü boylanmalıdır.

Kesitte planktonik foraminifera yüzdesi tabandan ta-vana doğru belirgin artış sunmaktadır. Bentonik fora-miniferlerde ise istifin taban ve tavana yakın kesimindeyoğun olan oran genelde yukarıya doğru azalırken 15ve 21 nolu örneklerde artış sözkonusudur. Discoastercinsi nannofosiller istifin tabana yakın kesiminde başla-yıp tavana kadar deam etmektedir (Şekil 6).

Yorum : Çukurköy kesitinde sığ deniz-plaj nitelikliKaplankaya formasyonu üzerine gelen Güvenç formas-

82

ADANA BASENİ

F O R A M I N İ F E R B O L L U K H I 5 T O G R A M I N A N N O F O S ! L

P L A N K T O N I K 0 / B E N T O h I K •/

Şekil 6. Çukurköy kesiti foraminifer bolluk histogramı, ortam belirleyici nannofosil türleri.

Figure 6. Foraminifer a percentage histogram, nannofossils species of the Çukurköy section.

yonunun ince kurntaşı, silttaşı arakatmanlı, açık yeşi-limsi gri-siyahımsı koyu gri renkli, paralel laminalışeyi olması sığ denizden derin deniz ortamına geçişiniifade etmektedir. İstifin ardalayan kesimde seyrek incesilttaşı arakatmanlı şeyi egemen olması derin deniz or-tamında çökelmeyi karakterize etmektedr. Kesitin ortave üst kesimlerinde pirilleşmenin bulunması derin de-niz ortamında aneorobik ortam koşullarının egemen ol-duğunu göstermektedir. Üstte türbiditik nitelikli Cingözformasyonunun bulunması transgresyon esnasında geriülkede yoğun beslenme ile ilgili olarak derin deniz orta-mında türbiditik çökellerin geliştiğini ifade etmektedir.

Uzunluğu 108 m olan kesitte planktonik foram inife-ra miktarının tabandan tavana artması yanısıra Discoas-ter cinsi nannofosillerin istifin tabana yakın kesimdebaşlayıp tavana kadar devam etmesi derin deniz orta-mında çökelmeyi kanıtlamaktadır. Kesitin tabanındabentonik foraminiferlerin planktonik foraminiferlerden

daha yüksek oranda bulunması sığ denizel ortam ko-şullarını işaret etmektedir.

Çukurköy kesitide sığ deniz-plaj nitelikli çökellerin-den ibaret Kaplankaya formasyonu üzerindeki Güvençformasyonunun sığdan derine, aneorobik koşulların et-kin olduğu derin deniz ortamında çökelmeyi kanıtla-maktadır.

SONUÇLAR

Adana İlinin 40 km kadar kuzeybatısında yeralan yakla-şık 120 knr'lik alanda yapılan bu çalışmada elde edi-len sonuçlar aşağıda sunulmaktadır:

1. Adana baseni Güvenç formasyonunun Karaisalı-Güvenç-Kuzgun kesiti ile havzada 2113 mlik maksi-mum kalınlığa eriştiği belirlenmiştir. Bu kesitte Gü-venç formasyonu, istifin tabanından tavanına: resif ileri-si, derin deniz (basen) ve sığ deniz fasiyeslerinikapsamaktadır.

83

ÖZÇELİK - YETİŞ

2. Resif ilerisi fasiyesinde : a) istifin çok seyrek silt-taşı arakatmanlı, paralel lam inalı* yeşilimsi gri renklişeyllerden oluşması, b) bentonik foraminifera miktarı-nın yukarıya doğru azalması, c) planktonik foraminiferamiktarının yukarıya doğru artması, d) istifin tabanındaBraarudosphaera disc ula ve Braarudosphaera bigetowitürü sığ deniz ortamını karakterizc eden nannolbsillerinbulunması, e) istifin daha üst kesiminde derin deniz or-tamını belirten Discoaster türü nannofosillerin ortayaçıkması ortamın giderek derinleştiğini işaret etmekte-dir.

3. Derin deniz (basen) fasiyesinde: a) İstifin incekumtaşı-silttaşı .arakatmanh, koyu yeşilimsi şeyi ol-ması, b) piritleşmenin gözlenmesi ,c) planktonik fora-minifcr -miktarının çok yüksek oluşu, d) derin deniz or-tamını kareklcrize eden Discoaster türü nannofosillerinyukarıya doğru artması, e) Braarudosphaera discula veBraarudosphaera bigelowi türü daha sığ denizel or-tam koşullarını yansıtan nannofosillerin kesitin orta-ya yakın kesimlerinde yok olarak daha üstte tekrar baş-laması derin deniz ortamının giderek derinleşip sonra

.tekrar sığlaşmaya başladığını belirtmektedir.

4. İstifin lavanındaki sığ deniz fasiyesinde: a) Kırın-tılı oranının belirgin şekilde artması, b) bentonik fori-minfera oranının yukarıya doğru artması, c) planktonikforaminiier miktarının azalması, d)Discoaster türü nan-nofosil tür sayısında yukarıya doğru azalma olması, e)Braarudosphaera discula ve Braarudosphaera bigelowigibi sığ denizel ortam koşullarını yansıtan nannofosüe-rin kesit tavanına kadar devam etmesi ortamın sığlaştı-ğını ifade etmektedir. Kesitin taanında mcnderesli nehirçökellerinin bulunması da bu olguyu desteklemekledir.

5. Çukurköy kesitinde, sığ deniz plaj nitelikli Kap-lankaya formasyonu üzerinde Güvenç formasyonunun:a) İnce kumtaşı-silttaşı arakatmanlı paralel laminalı,yeşilimsi gri şeyi ile başlaması, b) bentonik foramini-fera miktarının yukarıya doğru azalması, c) planktonikforaminifera miktarının yukarıya doğru artması, d) isti-fin orta-üst kesimlerinde piritleşmenin gözlenmesi, e)Discoaster türü nannofosillerinin kesitin tavanına doğruartması sığ deniz ortamından derin deniz ortamına geçi-şi işaret etmektedir.

6. Elde edilen planklonik-bentonik foraminifera venannoibsil türlerine göre Güvenç formasyonu Çukurköykesitinde Burdigaliyen-Langiyen, Karaisah-Güvenç-Kuzgun kesitinde Langiyen-Serravaliyen ve istif toplu-ca Burdigaliyen - Serravaliyen evresinde çökelmiştir.

KATKI BELİRTME

Bu çalışma Ç.Ü.Araştırma Fonu desteğinde (FBE 91-29)Yüksek Lisans Tezi olarak gerçekleştirilmiştir. Çalışma içingerekli desteği sağlayan Ç.Ü. Araştırma Fonu Başkanlığınateşekkür ederiz.

Nannoplankton tanıtımları ile ortamsal yorumlan değerligörüş ve önerilerini esirgemeyen Prof.Dr. Vedia Toker'e,planktonik foraminifera tanıtımları için de Doç.Dr. Atike Na-zik ile Doç.Dr. Ümit Şafak'a teşekkürlerimizi sunarız.

DEĞİNİLEN BELGELER

Ergene,T. M., 1972, Quantitative Environmental Analysis andReservoir Properties of Karaisalı Limestone in Bul-gurdağ Oil Field: Turkey. Revue de la Faculte dessciences de L'universite dlstanbul, B, XXXVII, 3-4,165-186.

Görür,N., 1979, Karaisalı Kireçtaşınm (Miyosen) Sedimanto-lojisi: Türkiye Jeol.Kur.Bült., 22/2, 227-234.

Görür, N., 1980, Karaisalı Kireçtaşınm (Miyosen DiyajenetikEvrimi: Türkiye 5. Petrol Kong.TebL, 123-128.

İlker, S., 1975, Adana baseni Kuzeybatısının Jeoloji ve PetrolOlanakları: T.P.A.O. Arama Arşiv No: 973, 63 s.(Yayınlanmamış).

Legap, H., 1985, Kiralan - Karakılıç - Karaisalı (NW Adana)Alanının Litostratigrafik-Kronostratigrafik incele-mesi: Ç.Ü. Fen Bil. Enst, Jeoloji Müh.BöL, YüksekLisans Tezi, 77 s.

Nazik,A., 1983, Güvenç formasyonu Stratigrafi Kesitinin (KBAdana) Planktonik Foraminiferalarla Biyostratîgra-fik incelemesi: A.Ü. Fen Fak. Jeoloji:Müh.Böl.,Yüksek Müh.Tezi, 35 s.

Nazik, A., Toker, V., 1986, Karaisalı Yöresi Orta Miyosen İs-tifinin Foraminifer biyostratgrafisi: M.T.A. Dergisi,No: 103/104, 139-150.

Nazik, A., Gürbüz, K., 1992, Karaisalı-Çatalan-Eğner yöresi(KB Adana) Alt-Orta Miyosen yaşlı denizaltı yelpa-zelerinin planktonik foraminifer biyostratigrafisi.Türkiye Jeoloji Bülteni, 35, 1, 67-80.

Öztümer,E.; Bizon, G.; Bizon, JJ. ve Feinberg, H., 1974, Mutve Adana havzaları Tersiyer biyostratigrafi ve mik-ropaleontoloji yenilikleri: Türkiye II. PetrolKong.tebligleri, 217-228.

Schmidt, G.C., 1961, Stratigraphic Nomenclature for the Ada-na Region Petroleum District: 7. Petroleum Admi-nistration Bull, 6., 47-63.

Ünlügenç, U. C, Demirkol, C. ve Şafak,Ü., 1993, Adana Ba-seni K-KD'sunda Yeralan Karsantı Baseni Çökelle-rinin Stratigrafik-Sedimantolojik Nitelikleri: A.SuatErk Simpozyum Bildirileri, 215-227.

84

ADANA BASENİ

Yalçın,N.M., Görür, N., 1984, Sedimantological Evolution of Gözlemler: Türkiye Jeol.Kur. 38. Bilimsel ve Teknikthe Adana Basın: International Symposium on the Kurultayı Bildiri özetleri. 59-61.Geology of the Taurus Belt. 165-172.

Yetiş,C, Demirkol, C, 1986, Adana Baseninin Batı Kesimi-Yetiş,C, 1978, Çamardı (Niğde) Yakın ve Uzak dolayının je- n i n D e t a y Jeolojisi Etüdü I: M.T.A. Rapor No: 8037

oloji incelemesi ve Ecemiş Yanlım kuşağının Ma- (yayınlanmamış)den Boğazı-Kamışh arasındaki özellikleri. 1st.ÜnivJFen Fak. Doktora Tezi, 164 s. Yetiş.C, 1988, Reorganization of the Tertiary Stratigraphy in

Yetiş, C, Demirkol, C, 1984, Adana Baseni Kuzey-Kuzey- the Adana Basin, Southern Turkey. Newsl.Stratigr.,batı Kesiminin Temel Stratigrafisine ilişkin Bazı 20(1), 43-58.

85