ADOBE PHOTOSHOP

JOH A N W. E L Z E NGA

LIGHTROOM

2LIGHTROOM

LIGHTROOM q Raw17

In het vorige hoofdstuk hebben we gezien dat Adobe Photoshop Light-

room geen klassieke raw-converter is. Het programma is anders van-

wege de extra mogelijkheden die u direct vanuit raw hebt, en omdat

het net zo makkelijk met jpeg- of tiff-bestanden als met raw-bestanden

werkt.

q De kracht van Photoshop Lightroom is dat het werken met raw-bestan-

den erg eenvoudig wordt en daarom zullen veel fotografen dit programma

(ook) gebruiken als hun standaard raw-converter. Sterker nog, het kan een

reden zijn om voortaan in raw te gaan fotograferen, als u dat nu nog niet

doet. Daarom is het goed om even stil te blijven staan bij de vraag wat raw

precies is, en wat de voordelen van raw zijn ten opzichte van jpeg. Als u

zich echt wilt verdiepen in raw, verwijs ik u graag naar mijn boek over dit

onderwerp, dat ook door Pearson Education is uitgegeven (Raw, Johan W.

Elzenga, ISBN 90 430 1262 9). Een korte uitleg lijkt me echter wel gepast

in dit boek.

2r

aw

18

RekenwerkIedere digitale spiegelrefl excamera, en ook een aantal van de betere digi-

tale compactcamera’s, kan bestanden wegschrijven in het zogenaamde

raw-formaat, naast het bekende jpeg-formaat. Raw is geen afkorting zoals

jpeg of tiff, maar komt van het Engelse woord voor ruw, en dat is een goede

omschrijving van wat dit formaat zo bijzonder maakt. Als een digitale

camera een foto maakt, moet er nogal wat worden gerekend voordat het

echt een foto geworden is. Allereerst kan de sensor van een digitale camera

eigenlijk helemaal geen kleur zien en reageert hij alleen maar op verschil-

len in lichtintensiteit. Om dat probleem op te lossen, zijn er kleine rode,

groene en blauwe kleurfi ltertjes voor de pixels op de sensor aangebracht,

zodat iedere pixel slechts één kleur licht ontvangt. Iedere pixel meet dus

de intensiteit van licht van één kleur en door de waarden van aanliggende

pixels te bekijken berekent de camera de ontbrekende kleuren van die

pixel. Daarnaast moet er ook nogal wat aan de helderheid van het beeld

omgerekend worden, omdat een sensor anders op licht reageert dan ons

oog. Een ongecorrigeerde foto zouden wij als véél te donker ervaren.

Fotografeert u in jpeg, dan gebeurt dit rekenwerk allemaal razendsnel

in de speciale beeldprocessingchip in de camera, en pas daarna wordt de

jpeg-foto weggeschreven.

Laat u de camera in raw fotograferen, dan worden die berekeningen niet

op het beeld losgelaten, maar worden de ‘ruwe’ sensorgetallen in een

bestandje weggeschreven. Uiteraard is dit nog geen foto, want die be-

rekeningen moeten uiteindelijk altijd worden uitgevoerd, ook voor een

raw-beeld. Dat doet u echter op uw eigen computer, in plaats van dat u het

door de camera laat doen. In de eerste instantie lijkt dat misschien een rare

Een sensor meet

slechts één kleur

per pixel, volgens

een patroon dat het

Bayer-patroon wordt

genoemd. De ontbre-

kende kleuren worden

erbij berekend.

2r

aw

19

keuze. Waarom zou u zelf een hoop tijd steken in het omrekenen van dat

ruwe beeld, als uw camera daarvoor een speciale ingebouwde rekenchip

heeft die dat véél sneller kan en bovendien nog eens volautomatisch? Het

antwoord is dat u de manier waarop het beeld wordt omgerekend nu kunt

beïnvloeden, veel meer dan u dat kunt als de camera de omrekening doet.

Als u in jpeg fotografeert, kunt u wel wat aanpassingen op de camera

instellen, zoals scherpte, kleurbalans, contrast en kleurverzadiging.

Maar de invloed die u daarop hebt, is vrij klein en weinig subtiel. Meestal

is het een kwestie van een trapje met -2, -1, 0, +1, +2 en dat is het dan wel.

Fotografeert u in raw, dan gaat die invloed veel verder. En dat is de reden

waarom serieuze fotografen bereid zijn die extra tijd daarin te stoppen:

dankzij de invloed die ze zelf kunnen uitoefenen op het omrekenproces,

kunnen ze de kwaliteit van hun foto’s hoger maken dan wanneer de ca-

mera het ‘op de automatische piloot’ voor hen doet. Photoshop Lightroom

maakt dat nu bovendien een stuk eenvoudiger en sneller, waardoor dit

nadeel weer minder speelt.

Probleemfoto’sAls u met Photoshop Lightroom aan de slag gaat, zult u snel merken hoe

verbluffend veel betere foto’s u kunt maken met raw (in vergelijking met

jpeg). Het verschil is echt veel groter dan u misschien denkt. Dit geldt

uiteraard vooral voor ‘probleemfoto’s’, de foto’s waarbij de camera toch

wat moeite heeft met het maken van een goede jpeg. Het beste voorbeeld

daarvan is een foto met zeer hoog contrast. Fotografeert u in jpeg, dan

raken de lichtste delen van de foto al snel wat ‘uitgebeten’; alles is hele-

maal wit, zonder enige details erin. Tegelijkertijd worden de schaduwen

al zo donker, dat u daar ook nauwelijks meer details in ziet. Een jpeg-

foto met een dergelijk probleem is nauwelijks te verbeteren, ook niet in

Photoshop Lightroom. Die schaduwen zijn nog wel wat lichter te maken,

maar lichte partijen zonder details zijn absoluut niet meer te redden. Wat

er niet meer is, kan ook Photoshop Lightroom of een ander beeldbewer-

kingsprogramma niet meer terugbrengen. Fotografeert u in raw, dan is de

situatie anders. De sensor in uw camera is 12 (of 14) bits per kleur, terwijl

jpeg maar 8 bits per kleur heeft. Zonder diep op de technische details in

te gaan, betekent dit dat er in een raw-bestand (dat uiteraard dus ook 12

bits is) wat extra speelruimte aanwezig is in de belichting. Daardoor blijkt

het in raw wel vaak mogelijk om te lichte delen van een foto nog te redden.

Op die jpeg zaten daar geen details meer in, maar in het raw-bestand is de

informatie vaak wel degelijk aanwezig. Door de belichting bij het omreke-

nen wat te verminderen, kunt u die details nu wél nog redden. Ja, u leest

het goed, bij een raw-bestand kunt u dus zelfs de belichting na afl oop nog

wat corrigeren! Vandaar dat ik u aanraad om Photoshop Lightroom te

gebruiken in combinatie met raw. Dan haalt u de maximale kwaliteit uit

uw camera. t

9a

do

be

ph

ot

os

ho

p l

ig

ht

ro

om

20Vooral bij ‘probleemfoto’s’ zoals deze foto’s met hun hoge contrast, biedt

fotograferen in raw betere resultaten dan fotograferen in jpeg. Links de foto’s in

jpeg, rechts wat er via raw mee gedaan kan worden.

9a

do

be

ph

ot

os

ho

p l

ig

ht

ro

om

21

3LIGHTROOM

q In vogelvlucht23

Als we Photoshop Lightroom in vogelvlucht bekijken, dan zien we dat

het programma uit vijf modules bestaat. Deze zullen we in dit hoofd-

stuk allemaal kort de revue laten passeren. In de volgende hoofdstuk-

ken gaan we dan op iedere module apart in.

q Het venster van Photoshop Lightroom is steeds ingedeeld in een cen-

traal deel en een aantal panelen. Die panelen kunt u permanent zicht-

baar laten zijn, of – en dat is vooral handig bij kleinere schermen – alleen

tevoorschijn laten komen als u de muis aan de rand van het scherm brengt

boven het pijtje in het midden. Het bovenste paneel zult u normaal ge-

sproken wel altijd zichtbaar laten zijn, want daarmee navigeert u door de

verschillende modules. De zijpanelen zijn per module anders, terwijl het

paneel aan de onderzijde altijd een strip met de foto’s bevat, zodat u snel

van de ene foto naar de andere foto kunt gaan, ongeacht de module waarin

u werkt.

LIGHTROOM

3in

vo

ge

lv

lu

ch

t

24

PanelenVoordat we de modules kort bespreken, kijken we eerst naar de panelen

van Photoshop Lightroom en de manier waarop we ze kunnen bedie-

nen. Als alle panelen zichtbaar zijn, ziet het programma eruit zoals in

de afbeelding hieronder. Boven in het beeld zien we het toppaneel, met

daarin de namen van de vijf modules. Dat zijn knoppen, en met een klik

op de naam schakelt het programma om naar de betreffende module. In de

linkerbovenhoek is de Identity Plate zichtbaar, een naamplaatje van het

programma. In het volgende hoofdstuk leest u hoe u dat zelf kunt aanpas-

sen.

Omdat de modules ook vanuit het menu Window kunnen worden geko-

zen of via het toetsenbord (Cmd+Option 1 tot en met 5 op de Macintosh,

Ctrl+Alt 1 tot en met 5 op een pc), kunt u het bovenpaneel ook weghalen

om ruimte te winnen voor de foto. Klik op het kleine witte pijltje in het

midden. Er blijft nu een heel dun zwart stripje over, met daarin een vaag

pijltje. Zulke vage pijltjes zult u vaker tegenkomen. Ze hebben een dub-

bele functie. Als u erop klikt, komt het paneel defi nitief weer terug. Als

u alleen de muis erboven houdt, komt het paneel tevoorschijn en blijft

zichtbaar zo lang de muis binnen het paneel is. Zodra u de muis buiten

Photoshop Lightroom met alle panelen zichtbaar.

3in

vo

ge

lv

lu

ch

t

25

het paneel beweegt, verdwijnt het paneel ook weer. U zult zien dat de rest

van het beeld in dat laatste geval ook niet opschuift om ruimte te maken

voor het paneel. Het paneel schuift er gewoon tijdelijk even overheen. Op

dezelfde wijze kunt u ook de zijpanelen en het onderste paneel weg laten

schuiven of weer (tijdelijk) tevoorschijn laten komen.

Twee toetscodes zijn belangrijk om te onthouden: met de Tab-toets kunt

u de zijpanelen laten inschuiven of weer laten opkomen, met Shift-Tab

worden alle panelen ingeschoven of komen ze weer tevoorschijn. Afbeel-

ding hieronder laat het scherm zien met alle panelen ingeschoven. Met de

F-toetsen kunt u de panelen ook stuk voor stuk bedienen.

F5 = Toppaneel (Module Picker)

F6 = Filmstrip

F7 = Linkerpaneel

F8 = Rechterpaneel

De vijf modulesDe Library is het catalogusgedeelte van Photoshop Lightroom. Hierin

worden miniaturen van alle foto’s getoond, waardoor u snel een bepaalde

Photoshop Lightroom met alle panelen weggeschoven.

3in

vo

ge

lv

lu

ch

t

26

foto kunt vinden. Tevens vindt u hier de mogelijkheid om de foto’s van

trefwoorden te voorzien of om een serie foto’s te selecteren op basis van

bepaalde EXIF-gegevens, zoals de datum, de gebruikte camera, of het

gebruikte objectief. Het is ook mogelijk om foto’s van een beoordeling

(rating) te voorzien, met 1 tot 5 sterren, of via Pick/Reject een snelle eerste

selectie te maken. Dit proces is te vergelijken met het uitzoeken van dia’s,

voordat u ze ging inramen en in dozen stopte om ze defi nitief te bewaren.

Daarnaast hebt u de mogelijkheid om een aantal ruwe beeldbewerkingen

al vanuit deze module te doen, zodat u niet altijd beeld voor beeld hoeft te

bewerken.

Develop is de module waarin de beeldbewerking plaatsvindt, of u nu met

raw-bestanden werkt of met jpeg-bestanden. Het is de meest uitgebreide

module, en samen met Library de module waar we in dit boek het meest bij

zullen stilstaan. Bijzonder aan deze module is dat het totaal niet uitmaakt

of u in raw of in jpeg werkt. De manier van bewerken is precies hetzelfde.

Het resultaat van de bewerkingen is natuurlijk wel verschillend. Zoals we

in het vorige hoofdstuk al zagen, zijn sommige bewerkingen bij jpeg ge-

woon niet meer mogelijk, terwijl het in raw nog wel tot een goed resultaat

leidt.

De laatste drie modules spreken voor zich, en hoeven daarom hier verder

weinig toelichting te krijgen. Met Slideshow kunt u van (een selectie van)

de beelden een diavoorstelling maken voor op het scherm, en deze ook als

pdf exporteren. Print is uiteraard de module om afdrukken te maken,

waarbij een aantal sjablonen beschikbaar zijn om meerdere beelden op één

pagina te printen. En Web, ten slotte, bevat de gereedschappen om van

een serie beelden snel een webgalerie te maken. Dat kan een galerie zijn in

HTML-formaat of in Flash-formaat.

GereedschapsbalkOnder in het centrale deel van het scherm bevindt zich de Toolbar. De

functionaliteit daarvan verandert bij iedere module. In de Librarymodule

is de Toolbar het belangrijkst, omdat u daarmee snel beelden van een

aan tal sterren kunt voorzien, het scherm kunt wisselen van een overzicht

naar een ingezoomd beeld, kunt instellen hoe het overzicht gesorteerd

moet worden, en kunt aangeven dat u twee of meer beelden wilt vergelij-

ken. In de andere modules is de Toolbar meestal wat beperkter, maar wat

u er altijd mee kunt doen is van het ene beeld naar het andere beeld gaan,

en dat is nuttig als u het onderste paneel hebt weggeschoven om wat meer

ruimte te krijgen. De Toolbar kunt u aan- en uitzetten door op de T-toets

te drukken.

3in

vo

ge

lv

lu

ch

t

27

Het volledige scherm gebruikenTen slotte biedt Photoshop Lightroom nog een mogelijkheid om in de mo-

dus Full Screen te werken, waarbij de menubalk en de onderkant van het

scherm (de statusbalk bij Windows en de Dock bij de Macintosh) ook uit

beeld verdwijnen. Erg veel ruimte wint u er niet mee, maar het kan soms

handig zijn. U gaat door de verschillende mogelijkheden heen door op de

F-toets te drukken, en u kunt direct naar Full Screen met Shift-Ctrl-F

(Shift-Command-F op de Macintosh). Direct terug gaat u met Alt-Ctrl-

F (Option-Command-F). Naast Full Screen is er nog de modus Lights

Out. Daarmee kunt u ‘het licht uit doen in de digitale doka’, en alles om de

foto heen laten dimmen of helemaal zwart laten worden. Vooral als u met

één beeld werkt, bijvoorbeeld in de Developmodule, kan dat handig zijn

om even goed iets op kleur te beoordelen, zonder afgeleid te worden door

dingen eromheen. U gaat door deze instelling heen door op de L-toets te

drukken. t

Met Lights Out concentreert u zich op die ene afbeelding en wordt de rest

geheel of gedeeltelijk verduisterd.

functie toetscode

Zijpanelen wegschuiven of terughalen Tab

Alle panelen wegschuiven of terughalen Shift-Tab

Toppaneel wegschuiven of terughalen F5

Filmstrip wegschuiven of terughalen F6

Linkerpaneel wegschuiven of terughalen F7

Rechterpaneel wegschuiven of terughalen F8

Toolbar aan of uit T

Van ene module naar andere module gaan Ctrl 1 t/m 5*

Opties bij Full Screen doorlopen F

Direct naar Full Screen Shift-Ctrl-F*

Van Full Screen terug naar alle panelen en menu’s Alt-Ctrl-F*

Opties voor Lights Out doorlopen L

* Op de Macintosh geldt Alt = Option, en Ctrl = Cmd

3in

vo

ge

lv

lu

ch

t

28