afrykański pomór świń - czarna- ... · pdf file•afrykański pomór świń...

Michał Popiołek Wydział ds. Zarządzania Kryzysowego BZiOZ

Główny Inspektorat Weterynarii

Podziękowania dla prof. K. Niemczuka, Z. Pejsaka oraz

I. Markowskiej-Daniel (PIWet-PIB)

Afrykański pomór świń Działania podjęte przez Inspekcję

Weterynaryjną

Czarna Białostocka, 6 września 2014 r.

• Afrykański pomór świń (African swine fever

- ASF) to jedna z najgroźniejszych chorób

świń oraz dzików (ludzie nie są wrażliwi)

• Choroba generuje olbrzymie straty

ekonomiczne (odszkodowania, straty w

handlu)

• Zwalczana z urzędu wyłącznie metodami

administracyjnymi – brak możliwości leczenia

i prewencji (szczepień)


Znaczenie Afrykański pomór świń w Polsce

170-190 nm

Wystąpienie ASF ma drastyczne konsekwencje dla populacji świń...

... oraz dzików.


Afrykański pomór świń w Polsce



ASF stwierdzono w Polsce po raz pierwszy w dniu 17

lutego br. (u dzików)


ASF występuje endemicznie na kontynencie afrykańskim (co

najmniej od 1921 r.)

Do niedawna ASF był uznawany w Europie za chorobę

egzotyczną (występował w Europie w latach 1957 -1995

[Portugalia, Francja, Włochy, Malta, Belgia, Holandia,

Hiszpania])

ASF zwalczono we wszystkich w/w krajach z wyjątkiem Włoch

(terytorium Sardynii)

Występowanie ASF

• W 2007 roku wirus ASF

został zawleczony do państw

leżących na Kaukazie

(Gruzja, Armenia,

Azerbejdżan) oraz do

Federacji Rosyjskiej;

• Od 2007 r. ASF

rozprzestrzenia się po

państwach leżących na

Kaukazie, jak również po

terytorium Federacji

Rosyjskiej;

• W 2012 r. stwierdzono jedno

ognisko ASF na Ukrainie;

• W 2013 r. stwierdzono 2

ogniska na Białorusi.

Występowanie ASF


Źródło: OIE, Rossielchoznadzor

W latach 2007-2014 stwierdzono ok. 700

ognisk i przypadków ASF

Występowanie ASF



W 2014 r. stwierdzono ASF na Ukrainie, Litwie, Polsce oraz Łotwie (oraz niezmiennie od 2007 r. – w Federacji Rosyjskiej)

W sumie 2014 r. stwierdzono większą liczbę przypadków i ognisk tej choroby niż kiedykolwiek wcześniej

Występowanie ASF


Występowanie ASF

Zasadnicze straty związane z wystąpieniem ASF w

krajach eksportujących świnie lub wieprzowinę

związane są z całkowitym zablokowaniem wywozu

świń oraz mięsa wieprzowego z krajów dotkniętych

ASF do krajów wolnych od tej choroby.

Zgodnie z normami międzynarodowymi restrykcje

będą trwać do kilku lat.

Znaczenie ASF


Eksport wieprzowiny i produktów wieprzowych z

Polski

2011 r. - 2 436 mln zł (310 tys. ton/ok. 580 mln EUR)

2012 r. - 3 116 mln zł (363 tys. ton/ok. 760 mln EUR)

Z niemal połowa w/w produktów trafiała na rynki państw

trzecich, a pozostała część do państw członkowskich UE.

W momencie wystąpienia ASF Polska była jednym z

czołowych w UE eksporterów wieprzowiny i produktów

wieprzowych.

Eksport wieprzowiny stanowi ok. 5 proc. całego

eksportu rolno-spożywczego.

Znaczenie ASF Straty związane z wystąpieniem ASF


Z uwagi na wysokie ryzyko przeniesienia ASF i

potencjalne tego konsekwencje, już od 2011 r. wdrażano

prewencyjne działania mające na celu:

- Zmniejszenie ryzyka przeniesienia ASF na terytorium

Polski;

- Wczesne wykrycie ewentualnego przeniesienia ASF;

- Przygotowanie do podjęcia zwalczania choroby.

Działania prewencyjne


•Monitoring ASF w populacji świń i dzików

•Kontrola przeprowadzenia oczyszczania i dezynfekcji pojazdów do przewożenia zwierząt wjeżdżających do Polski

•Wzmocnienie bioasekuracji i działań kontrolnych w posterunkach kontroli granicznej (konfiskata produktów pochodzenia zwierzęcego)



•Działania informacyjne i ćwiczenia (broszury, ulotki, komunikaty, ćwiczenia sztabowe i symulacyjne)

•Wzmocnienie systemu nadzoru nad obrotem zwierząt wrażliwych na afrykański pomór świń oraz wszelkich pozyskanych od nich produktów (działania prewencyjne prowadzone od 2013 r.)



•Zintensyfikowanie współpracy ze służbami i instytucjami, których członkowie wykonują prace w lasach (LP, PZŁ, Straż Graniczna) – nadzór bierny w kierunku ASF

•Po wystąpieniu ASF przedstawiciele LP i PZŁ zostali członkami grupy ekspertów ds. ASF, która monitoruje rozwój sytuacji epizootycznej

•Współpraca ze Służbą Celną w zakresie kontroli bagażu osób wjeżdżających do Polski



•Pomimo dużej intensywności działań służb, ASF przenosi się również drogą, która nie podlegają kontroli – przemieszczenia zwierząt dzikich

•Eksperci europejscy prognozowali, iż ASF zostanie przeniesiony do Polski przez dziki

•Po raz pierwszy ASF stwierdzono właśnie u dzika w dniu 17 lutego 2014 r.


Wystąpienie ASF w Polsce

?

?

Z dużym

prawdopodobieństwem ASF

został przeniesiony do Polski

przez zakażone wirusem

dziki z terytorium Białorusi

Potencjalne źródło choroby


Wystąpienie ASF w Polsce

Przypadki ASF u dzików w Polsce

• do dnia 5 września 2014 r. w Polsce stwierdzono w sumie 14 przypadków ASF u dzików

• wszystkie przypadki stwierdzono na ograniczonym obszarze (4 gminy w dwóch powiatach)

• wszystkie przypadki stwierdzono w odległości nie przekraczającej 9 km od granicy z Białorusią

• wyniki dodatnie otrzymano u dzików w różnym wieku (wyłącznie padłych), znajdywanych pojedynczo lub niewielkich grupach (maks. 6 osobników)


Ogniska ASF u świń w Polsce

• do dnia 28 sierpnia 2014 r. w Polsce stwierdzono 2 ogniska ASF u świń: 23 lipca i 8 sierpnia br. Ogniska stwierdzono na terenie gminy Gródek w powiecie białostockim, w odległości 2,5 i 13 km od granicy z Białorusią

• ogniska wyznaczono w małych gospodarstwach przyzagrodowych (odpowiednio 8 świń i 1 świń utrzymywanych na własne potrzeby)

• gospodarstwa położone na obrzeżach lasu; niski poziom bioasekuracji


Podstawowe działania, które podjęto w Polsce w

związku z wystąpieniem ASF mają umocowanie

prawne w:

Prawodawstwie unijnym (dyrektywa

2002/60/WE)

Prawodawstwie krajowym (rozporządzenie z

2004 r. w sprawie zwalczania ASF oraz ustawa o

ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu

chorób zakaźnych zwierząt)

Działania w związku z ASF Uwarunkowania prawne


• Ustanowienie obszaru zakażonego

• unieszkodliwienie zwłok dzików pod nadzorem

właściwych powiatowych lekarzy weterynarii

• spis świń i kontrola stanu ich zdrowia w

gospodarstwach w promieniu 3 i 10 km od miejsc

znalezienia zwłok dzików

• pobieranie próbek do badań w tych gospodarstwach

• ubój lub zabicie świń w obszarze 10 km od przypadku

ASF u dzika (działanie uzasadnione niskim

zagęszczeniem świń przy wysokim ryzyku

przeniesienia ASF)

Działania w związku z ASF ASF u dzików


• zabicie świń w obu ogniskach, utylizacja zwłok, oczyszczenie i dezynfekcja gospodarstw, zniszczenie pasz, obornika i ściółki

• oszacowanie wartości zabitych zwierząt i zniszczonych sprzętów oraz paszy w celu wypłaty odszkodowania

• ustanowienie obszarów zapowietrzonego i zagrożonego (3 i 10 km od ogniska)

• perlustracja wszystkich gospodarstw w obszarze 10 km od obu ognisk choroby;

• zabicie świń utrzymywanych w tych gospodarstwach i unieszkodliwienie ich zwłok (1. ognisko – zabito w sumie 280 świń w 72 gospodarstwach; 2. ognisko – 66 świń w 20 gospodarstwach)

Działania w związku z ASF ASF u świń


Działania w związku z ASF

W Polsce od 2011 r. prowadzony jest również monitoring w

kierunku ASF

Badane są próbki od świń i dzików, przy czym najwięcej próbek

pobiera się na obszarach, na których obecnie występuje ASF

Wyniki programu monitoringu (cała Polska, stan na 28 sierpnia 2014 r.)

W latach 2011-2013: brak wyników dodatnich

W roku 2014: 32 wyniki dodatnie u dzików (14 przypadków) oraz 6 dodatnich wyników u świń (2 ogniska)

Monitoring

2011 2012 2013 01.01.2014 – 28.08.2014 2011-28.08.2014

świnie dziki świnie dziki świnie dziki świnie dziki ś-dz świnie dziki ś-dz

Liczba zwierząt 244 88 208 1 282 1 672 11 693 13 154 8 485 1 15 278 21 548 1

Ogółem=36 827 zwierząt


Wyniki monitoringu prowadzonego w obszarach objętych

restrykcjami wyznaczonymi w Polsce w związku z

występowaniem ASF (stan od 1 marca do 24 sierpnia br.)

liczba zwierząt, od

których pobrano

próbki

świnie dziki

11 014 1 448

w sumie 12 462


Działania w związku z ASF Monitoring

• ASF jest chorobą, która nie występowała w Europie blisko 20 lat (wyłączając z Sardynię)

• W związku z sytuacją epizootyczną we wschodniej Europie, Komisja Europejska nałożyła na te państwa w których wystąpił ASF (oraz ew. państwa sąsiednie), tj. Polskę, Litwę, Łotwę i Estonię dodatkowe ograniczenia, nakazy i zakazy

• Ograniczenia te wskazane są w decyzji wykonawczej Komisji 2014/178/UE implementowanej krajowym rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 31 marca2014 r.

Działania w związku z ASF Dodatkowe ograniczenia




30 sierpnia br. decyzja 2014/178/UE została znowelizowana, a obszar ochronny w Polsce został zwiększony

W obszarach objętych restrykcjami obowiązują m.in.:

• ograniczenia w przemieszczaniu świń – konieczność spełnienia specjalnych wymagań (zdrowie zwierząt, bioasekuracja gospodarstwa)

• zakaz przemieszczania dzików poza obszary

• ograniczenia w przemieszczaniu mięsa dzików - tylko poza obszar ochronny (wyłącznie w obrębie kraju), dopiero po uzyskaniu ujemnych wyników badań w kierunku ASF





Polska wynegocjowała minimalne powiększenie rozmiarów w/w obszarów na tle wszystkich państw, w których w 2014 r. wystąpił ASF

Obecnie w Polsce strefy objęte jakimikolwiek rygorami są najmniejsze ze wszystkich państw UE, w których w tym roku wystąpił po raz pierwszy ASF

Działania w związku z ASF


Działania Inspekcji Weterynaryjnej i innych służb/instytucji są w 2014 r. przedmiotem kontroli i audytów ekspertów zewnętrznych

Działania te oceniane są dobrze, zidentyfikowano tylko kilka obszarów newralgicznych

Jednym z nich jest wzrost liczebności dzików w województwie podlaskim przy braku odstrzału na wystarczającym poziomie

Działania w związku z ASF Odstrzał dzików


Restrykcje związane z wystąpieniem ASF miały swój negatywny wpływ na możliwość prowadzenia odstrzału na dziki

Restrykcje te nałożyły się na trwający od lat proces powolnego wzrostu wielkości pogłowia dzików

Rok Liczba dzików w tys. sztuk

2000 118.3

2005 173.5

2009 251.0

2010 249.9

2011 267.8

2012 255.8

2013 282.3


Pogłowie i zagęszczenie dzików (marzec 2014)

Obszar Liczba

dzików

Powierzchnia

obwodów

łowieckich

zagęszczenie

[km²]

Planowany

odstrzał

dzików

[liczba

szacunkowa]

objęty

ograniczeniami 4782 4 420,99 1,08 3747

ochronny 6589 6 842,01 0,96 4579

suma 11 371 11 263,00 1,01 8326

podlaskie

(marzec 2013) 14 400 18 423,96 0,78 -


Opinie ekspertów są zgodne – realizacja w dotkniętych obszarach planów łowieckich na rok 2014/15 ekstremalnie trudna



• Redukcja wielkości pogłowia dzików – przy zachowaniu stosownych standardów bioasekuracji -jest jednym z kluczowych elementów walki z ASF (EFSA, CVET, FVO)

• Docelowo zagęszczenie liczby dzików na km² powinno wahać się w przedziale 0,5-2,0 (przy takim zagęszczeniu choroba powinna ulec samoistnemu wygaszeniu)

• Sytuacja epizootyczna w Polsce bardziej korzystna niż w Rosji czy na Łotwie – możliwe jest szybkie zwalczenie choroby

• Redukcja powinna się odbywać bez depopulacji – zgodnie z opinią EFSA

EFSA w dniu 18 marca 2014 r. opublikowała opinię naukową w sprawie oceny ewentualnych środków mających na celu zapobieżenie introdukcji ASFV oraz rozprzestrzenieniu się wirusa za pośrednictwem dzików:

•Drastyczna redukcja (depopulacja) liczebności dzików – bardzo trudna

•Depopulacja nie ograniczy ryzyka rozprzestrzeniania ASF, może je wręcz zwiększyć (rozpraszanie się grup, przemieszczanie pojedynczych osobników na duże odległości)

•Dokarmianie dzika może raczej zwiększyć niż ograniczyć ryzyko rozprzestrzenienia się ASFV (w opinii GLW stosowanie nęcenia na określonych zasadach jest uzasadnione)





• Inspekcja Weterynaryjna – w konsultacji z PZŁ i LP – podejmuje działania w celu umożliwienia odstrzału dzików na możliwie dużym poziomie, pomimo praktycznych trudności

• W ramach programu monitoringu zabezpieczono kwotę 137 PLN (rekompensata IW dla kół łowieckich przy odstrzale na użytek własny)

• Dodatkowo, PLW wydają decyzje o wprowadzeniu nakazu zabicia dzików z rekompensatą 150 PLN (rekompensata jeżeli dzik zostanie zutylizowany)

• NIE jest możliwe (uwarunkowania prawne) stosowanie obu form odstrzału w jednym okresie



Możliwe jest wprowadzenie dalszych środków przez IW:

• Przedłużenie możliwości odstrzału dzików na podstawie art. 44 ustawy o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt

• Wydawanie zezwoleń na polowania na dziki na okres dłuższy niż jeden miesiąc (NIE jest możliwe stosowanie obu form odstrzału w jednym okresie)

• Zezwolenie na stosowanie nęcisk (na określonych zasadach)

• Rozpatrywane są również inne warianty wsparcia i postulaty



Inspekcja Weterynaryjna już wykorzystuje wszelkie dostępne środki prawne i finansowe

(w tym ubiega się o wsparcie UE) w celu zwalczenia ASF, również w drodze redukcji

liczebności dzików na dotkniętych obszarach

Dalsze działania możliwe są tylko przy współpracy wszystkich ministerstw, służb,

instytucji oraz władz samorządowych zaangażowanych w zwalczanie ASF

Dziękuję za uwagę

afrykański pomór świń - czarna- ... · pdf file•afrykański pomór świń...

Documents