Zjazdy I–IV, wrzesień–grudzień 2015

Instytut im. Jerzego Grotowskiego Rynek-Ratusz 27, 50-101 Wrocław,

tel./faks +48 71 34 34 267, program@grotowski-institute.art.pl

 Sala Teatru Laboratorium, Przejście Żelaźnicze Sala Kinowa, Przejście Żelaźnicze

Studio Na Grobli, ul. Na Grobli 30/32 Brzezinka, leśna baza Instytutu Grotowskiego

CaféTHEA, Przejście Żelaźnicze

Dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach przygotowań do Europejskiej Stolicy Kultury 2016

Współorganizatorzy

Partnerzy strategiczni

[ 3 ]

AKADEMIA TEATRU ALTERNATYWNEGO

IdeaAkademia Teatru Alternatywnego (Ata) to projekt wszechstronnej, interdyscyplinarnej i nieformal-nej edukacji teatralnej, której celem jest podnie-sienie kompetencji animacyjnych, artystycznych i kulturotwórczych liderów alternatywnych zespo-łów teatralnych, wzmocnienie ich motywacji do działania na rzecz środowisk lokalnych oraz do-starczenie praktycznych narzędzi i umiejętności w zakresie metod pracy z zespołem. Akademia ma za zadanie przygotowanie młodych twórców do bezpośredniego rozpoznawania swego poten-cjału twórczego oraz pogłębić umiejętność komu-nikowania stawianych sobie celów społecznych i artystycznych.

Akademia Teatru Alternatywnego, realizowana w formie comiesięcznych zjazdów to platforma rozwoju, wymiany doświadczeń oraz dialogu z mistrzami kilku pokoleń teatru niezależnego w Polsce. Akademia stanowi kontynuację Akade-mii Teatru Alternatywnego zrealizowanej w 2012 roku przez Teatr Brama w Goleniowie i Teatr Kana w Szczecinie.

ProgramWśród prowadzących znajdą się zarówno zespoły teatralne, m.in. Teatr ZAR, Teatr CHOREA, Stella Polaris, Studium Teatralne, Teatr Ad Spectato-res, Teatr Cinema, Teatr Krzyk, Teatr Porywacze Ciał, jak i wybitne osobowości teatru z Polski i zagranicy m.in.: Leszek Bzdyl, Arti Grabowski, Tomasz Rodowicz, Oleh Stefan, Anna Zubrzycki, Eugenio Barba, Savvas Stroumpos i Theodoros Terzopoulos. W ramach zajęć Akademii uczestni-cy poznają autorskie metody pracy zaproszonych reżyserów i aktorów oraz różne tradycje i formy

teatralne: od teatru antropologicznego, przez teatr fizyczny, tańca, społeczny, dokumentalny, uliczny, site-specific, lalkowy i teatr obiektu, po teatr klasyczny.

Przebieg Akademię tworzy cykl comiesięcznych zjazdów odbywających się od września 2015 do marca 2017 w Instytucie Grotowskiego we Wrocławiu, Ośrodku Teatralnym Kana w Szczecinie lub Te-atrze Brama w Goleniowie. Na program zjazdów złożą się: treningi, warsztaty teatralne i wokalne, praktyczne szkolenia, spotkania, prezentacje fil-mowe, wykłady, a także pokazy pracy i spekta-kle. Każdy pięciodniowy dniowy zjazd poświęco-ny odrębnemu zagadnieniu, stanie się okazją do pracy z dwoma zespołami lub twórcami. Temat zajęć, ich przebieg, charakter, wykorzystywane metody i sposób prowadzenia pozostają w gestii zaproszonych gości. Kulminantą projektu będzie Platforma Teatru Alternatywnego – przegląd te-atralny, który uczestnicy Aty zorganizują samo-dzielnie w sierpniu 2016 roku. Ostatnia faza pro-jektu zakłada realizację projektów dyplomowych (przedstawień lub wydarzeń artystycznych), przygotowanych pod opieką artystyczną tutorów wybranych spośród wykładowców Akademii. Re-zultaty prac zostaną zaprezentowane na zakoń-czenie Akademii Teatru Alternatywnego, w marcu 2017 roku.

W trakcie 2016 roku słuchacze Akademii uczestniczyć będą w najważniejszych przed-sięwzięciach teatralnych organizowanych przez Instytut Grotowskiego w ramach Europejskiej Stolicy Kultury, m.in. w seminarium praktycznym VoicEncounters, konferencji praktycznej w ra-mach programu „Więcej niż teatr” oraz Olimpia-dzie Teatralnej.

UczestnicyAkademia zakłada uczestnictwo trzydziestu osób, zarówno reżyserów, jak i aktorów, działa-jących głównie poza dużymi miastami i centrami kulturalnymi. Program adresowany jest do grup teatralnych o minimum dwuletnim stażu, posia-dających doświadczenie w realizacji projektów artystycznych (przedstawienia, festiwale, wy-darzenia kulturalne), prowadzących działalność edukacyjną (praca z młodzieżą, ze środowiskami lokalnymi) i ukierunkowanych na samorozwój w dziedzinie teatru.

KuratorzyDariusz Mikuła i Marta Poniatowska (Ośrodek Teatralny Kana) Daniel Jacewicz (Teatr Brama)Jarosław Fret i Monika Blige (Instytut im. Jerzego Grotowskiego)

Koordynatorka: Ewelina Sochacka akademiateatrualternatywnego@gmail.com tel. 601 099 919

Więcej informacji: www.grotowski-institute.art.pl

Facebook/Akademia Teatru Alternatywnego

[ 4 ]

Zjazd I

Teatr. Samotność, rzemiosło,

bunt21–25 września 2015

WROCŁAW Instytut im. Jerzego Grotowskiego

Prowadzący: Eugenio Barba

i Odin Teatret (Dania), Teatr ZAR

Odin Teatret powstał w 1964 roku w  Oslo w  Norwegii, dwa lata później przeniósł się do Holstebro w Da-nii, zmieniając nazwę na Nordisk Teaterlaboratorium/Odin Teatret.

Obecni członkowie grupy pochodzą z dwunastu krajów i trzech kontynentów. Działania laboratorium obejmują m.in.: tworzenie własnych przedstawień, prezentowa-nych w siedzibie, podczas objazdów Danii, a także za granicą; bartery z  różnymi środowiskami w Holstebro oraz poza nim; organizację spotkań grup teatralnych; działania pedagogiczne w Danii i za granicą; odby-wający się co roku Odin Week Festival; publikowanie czasopism i książek; produkcję filmów dydaktycznych; badania w  zakresie antropologii teatru podczas sesji Międzynarodowej Szkoły Antropologii Teatru (ISTA); przedstawienia wielokulturowego zespołu Theatrum Mundi; współpracę z Ośrodkiem Badań Laboratoriów Teatralnych Uniwersytetu Åarhus (CTLS); Holstebro Festuge; odbywający się co trzy lata Międzynarodowy Festiwal Teatralny „Transit”, poświęcony kobietom teatru; OTA – Żywe Archiwa Pamięci Odin Teatret; re-zydencje artystyczne; przedstawienia dla dzieci, wy-stawy, koncerty, inicjatywy kulturalne, a także pracę na rzecz społeczności lokalnej w Holstebro i okolicach.

Przez ponad pięćdziesiąt lat działalności Odin Teatret, jako laboratorium, wykształciło środowisko zawodowe i badawcze, które realizuje międzydyscyplinarne pro-jekty i międzynarodową współpracę. Jednym z takich obszarów poszukiwań jest Międzynarodowa Szkoła An-tropologii Teatru (ISTA), którą w 1979 roku przekształcono w „wioskę teatralną”, gdzie aktorzy i tancerze spotykają się z badaczami w celu porównania i analizy technicz-nych podstaw ich scenicznej obecności. Inny obszar działań stanowi Theatrum Mundi Ensemble, który od wczesnych lat osiemdziesiątych prezentuje przedsta-wienia z udziałem stałej grupy artystów wywodzących się z różnych zawodowych tradycji.

Odin Teatret stworzył dotychczas siedemdziesiąt sześć przedstawień, które zaprezentowano w sześćdzie-sięciu trzech krajach, w wielu społecznych kontekstach. W tym czasie wykształciła się szczególna kultura Odin Teatret, oparta na różnorodności kulturowej i barterze: aktorzy Odin Teatret prezentują się poprzez swoją pracę

określonemu środowisku, które rewanżuje się pieśnia-mi, muzyką i tańcami własnej, miejscowej kultury. Jest to wymiana przejawów kultury nie tylko wzbogacająca wiedzę na temat innych form ekspresji, ale w równym stopniu będąca społeczną interakcją pozwalającą poko-nać uprzedzenia, trudności językowe oraz różnice w my-śleniu, ferowaniu ocen i zachowaniu.Więcej informacji: www.odinteatret.dk

Eugenio Barba urodził się w 1936 roku w Brindisi w połu-dniowych Włoszech. Założyciel skandynawskiego laboratorium teatralnego Nordisk Teaterla-boratorium/Odin Teatret (1964), które działa do dziś w Holstebro

w Danii, oraz Międzynarodowej Szkoły Antropologii Teatru (ISTA) (1979). W roku 1954 wyemigrował do Norwegii, gdzie pracował jako spawacz i marynarz. Do Polski przyjechał w 1961 jako stypendysta UNESCO, by studiować w PWST w Warszawie. W latach 1962–1964 był asystentem Jerzego Grotowskiego w Teatrze Laboratorium podczas pracy nad Akropolis według Stanisława Wyspiańskiego oraz Tragicz-nymi dziejami doktora Fausta według Christophera Mar-lowe’a. Swoje doświadczenia opisał w pierwszej książce poświęconej teatrowi Jerzego Grotowskiego, Alla ricerca del teatro perduto (W poszukiwaniu teatru zaginionego, Padwa 1965).

Eugenio Barba wyreżyserował siedemdziesiąt sześć przedstawień Odin Teatret (oraz Theatrum Mundi En-semble), do których należą: Dom mego ojca (1972), Przyjdź! A nasz będzie dzień (1976), Popioły Brech-ta (1980), Ewangelia z Oxyrhynchos (1985), Talabot (1988), Kaosmos (1993), Mythos (1998), Sen Anderse-na (2005), Ur-Hamlet (2006), Chroniczne życie (2011). Spektakle Odin Teatret prezentowane były w Polsce: m.in. w Lublinie, Toruniu, Warszawie, Szczecinie i we Wrocławiu (na zaproszenie Ośrodka i Instytutu Grotow-skiego). Za swoją działalność artystyczną i naukową Eugenio Barba otrzymał doktoraty honoris causa uni-wersytetów w Århus, Ayacucho, Bolonii, Hawanie, War-szawie, Plymouth, Buenos Aires, Hongkongu, Tallinie, Edynburgu i Szanghaju oraz liczne wyróżnienia, m.in. Nagrodę Akademii Duńskiej, Nagrodę Pirandella, a tak-że Medal Zasłużony Kulturze – Gloria Artis. Jest człon-

[ 5 ]

kiem zespołów redakcyjnych czasopism: „TDR: The Drama Review”, „The Journal of Performance Studies”, „New Theatre Quarterly”, „Performance Research” oraz „Teatro e Storia”, a także współzałożycielem i współre-daktorem Icarus Publishing Enterprise.

Roberta Carreri urodziła się w 1953 roku w Mediola-nie. Jest aktorką, pedagogiem, pisarką i  organizatorką. Ukończyła historię sztuki. Do zespołu Odin Teatret dołą-czyła w 1974 roku, podczas pobytu grupy w Carpignano, na południu Włoch. Od 1980 roku uczestniczy w pracach Międzynarodowej Szkoły Antropologii Teatru (ISTA), po-znając techniki aktorskie z Japonii, Indii, Bali i Chin. Od 1980 do 1986 współpracowała z takimi mistrzami jak Katsuko Azuma (taniec buyo), Natsu Nakajima i Kazuo Ohno (taniec butō). Prowadzi na całym świecie warsz-taty i prezentuje pokaz pracy Ślady na śniegu, będący jej aktorską autobiografią. Organizuje i  współprowadzi coroczny międzynarodowy Odin Week Festival, który odbywa się w Holstebro i za granicą. W 2009 roku współ-pracowała w Malezji z Masakini Theatre Company, reży-serując, wraz z Cinzią Ciaramicoli, spektakl Rumor. Jej doświadczenia zawodowe opisane zostały w książce The Actor’s Way (redakcja Erik Exe Christoffersen). W 2007 wydała własną książkę, zatytułowaną Tracce, w której wyjawia najistotniejsze aspekty aktorskiego rzemiosła: trening, nauczanie oraz drogę, jaką przebyła jako ak-torka Odin Teatret. Jej artykuły ukazywały się na łamach czasopism „New Theatre Quarterly”, „Teatro e Storia”, „Máscara”, „The Open Page” oraz „Performance Re-search”.

Donald Kitt urodził się w 1964 roku w Kanadzie, kilka dni po powstaniu Odin Teatret. Po studiach na uniwer-sytecie w Winnipeg, występował w wielu spektaklach. W 1989 roku współzałożył Primus Theatre – zespół tworzący oryginalne, multidyscyplinarne widowiska, które prezentował w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie i Europie. Po rozwiązaniu grupy w 1998 roku przeniósł się do Włoch, gdzie pracował jako aktor, nauczyciel in-struktor chodzenia na szczudłach. W 2006 roku Donald dołączył do zespołu Odin Teatret. Jest aktorem, szczu-dlarzem, nauczycielem, asystuje przy warsztatach oraz prowadzi grupę młodych szczudlarzy, a także aktorów uczestniczących w barterach i transformansach –

teatralizacjach odbywających się w szczególnych środowiskach w Danii. Donald współpracował także z Tage Larsenem, reżyserując jego przedstawienie so-lowe The Starry Messenger.

Próby

The Collective MindPróby do nowego spektaklu Odin Teatret Flying„Umysł zbiorowy” to praca w toku Odin Teatret w ra-mach programu Instytutu Grotowskiego „Masters in Residence”, zakładająca uczestnictwo w fazie prób do nowego przedstawienia, łącząca różne specjaliza-cje, obszary doświadczeń i role w procesie montażu, podobnym do tego, który odbywa się w umyśle indywi-dualnym w procesie twórczego myślenia: nagłe zmiany kierunku, dochodzenie do celu okrężną drogą, zdanie się na szczęśliwy traf, przeskoki z jednego poziomu organizacji na inny (poziom preekspresywny, drama-turgia organiczna, dramaturgia narracyjna, kształto-wanie przestrzeni, muzyczne uniwersum itp.). „Umysł zbiorowy” poświęca tę samą ilość energii zarówno na programowanie, jak i niszczenie własnych programów.

Nowy spektakl Odin Teatret, Flying, ma nakreśloną w przybliżeniu przestrzeń sceniczną i wyraźnie zary-sowany punkt wyjścia: historię wskrzeszenia suchego drzewa, opowiadaną w formie tańca i  śpiewu. Pod-czas prób pojawiają się, splatają ze sobą i gubią nowe narracyjne wątki, a „umysł zbiorowy”, czyli zaanga-żowane w proces osoby, usiłują pogłębić i rozwinąć wcześniej przygotowany materiał, poszukując nowych rozwiązań technicznych i próbując odgadnąć, gdzie i jak ów materiał może ich prowadzić, jakie nowe historie ewokuje i jakie zakończenie byłoby dla nich najodpowiedniejsze.

Uczestnicy-świadkowie stają się świadkami intym-nego sposobu pracy. Wymagany jest od nich szczegól-ny rodzaj samodyscypliny, jakości obserwacji, koncen-tracji i obecności, które staną się źródłem wsparcia dla aktorów, reżysera i ich współpracowników, dzięki czemu próby nie ulegną trywializacji i nie zostaną zakłócone przez obecność obcych osób i obojętnych zewnętrznych spojrzeń.

REŻYSERIA I TEKST: Eugenio Barba WYSTĘPUJĄ: Parvathy Baul, Kai Bredholt, Roberta Carreri, Elena Floris, I Wayan Bawa, Donald Kitt,

Fausto Pro, Iben Nagel Rasmussen, Julia VarleyDRAMATURGIA: Thomas Bredsdorff KONSULTACJA LITERACKA: Nando Taviani MENADŻER: Anne Savage

Pokaz pracy

Ślady na śnieguPokaz pracy Roberty Carreri

Każdy spektakl opowiada jakąś historię. Technika ak-torska sprawia, że postacie należące do świata fikcji stają się dla widza wiarygodne, rzeczywiste.

Głównym bohaterem pokazu Ślady na śniegu jest technika aktorska. Aktorka prowadzi dialog z sekre-tami, które poprzedzają proces budowania postaci i tworzenia spektaklu, a zarazem są ich następstwem.

WaRSZTATY

Kije i kamienie. Proces w poszukiwaniu ukrytych znaczeńWarsztaty prowadzone przez Donalda Kitta

Praca podczas warsztatów obejmuje następujące obszary:· trening fizyczny; · wypracowanie działań zainspirowanych obiektem;

· poszukiwania wokalne: odkrywanie indywidualnego rytmu, świadomości przestrzennej i dynamiki.

Praca aktora rozpoczyna się od wypracowania indy-widualnego materiału z wykorzystaniem kija jako part-nera, a jej zwieńczeniem jest montaż. Przy tworzeniu materiału aktor przeplata go z tekstami i pieśniami, wykorzystując przy tym otaczającą go przestrzeń. Ce-lem warsztatów jest stworzenie warunków do realizacji osobistego procesu, podczas którego ujawniają się ukryte znaczenia.

Film

Podbój różnicyFilm dokumentalnyREŻYSERIA: Erik Exe Christoffersen, TEKST: Eugenio Barba,MONTAŻ, ZDJĘCIA I GRAFIKA: Chiara Crupi, ASYSTENT OPERATORA:

Pierangelo Pompa, MATERIAŁY FOTOGRAFICZNE I FILMOWE ZEBRAŁY Francesca Romana Rietti, Valentina Tibaldi, RENOWACJA I CYFROWY REMASTERING: Claudio Coloberti, REŻYSERIA SPEKTAKLI ODIN TEATRET: Eugenio Barba

Historia Odin Teatret od 1964 do 2012 roku. Film zawiera fragmenty spektakli, barterów i treningów stworzonych przez aktorów teatru oraz osobiste refleksje Eugenia Barby o tym, czym jest dla niego teatr i o historii Odin Teatret jako grupy ludzi, którzy „oswoili” swoje różnice.

L E K T U R Y

EUGENIO BARBA: Ziemia popiołu i diamentów. Moje termi-nowanie w Polsce oraz 26 listów Jerzego Grotowskiego do Eugenia Barby, przełożyła Monika Gurgul, redakcja przekładu Anna Górka, redakcja merytoryczna Zbigniew Osiński, Ośrodek Badań Twórczości Jerzego Grotowskie-go i Poszukiwań Teatralno-Kulturowych, Wrocław 2001

EUGENIO BARBA: Teatr. Samotność, rzemiosło, bunt, podał do druku Lluís Masgrau, przełożyli Grzegorz Godlewski, Iwona Kurz, Małgorzata Litwinowicz-Droździel, redak-cja przekładu Grzegorz Godlewski i Leszek Kolankie-wicz, Instytut Kultury Polskiej, Uniwersytet Warszawski, Warszawa 2003

EUGENIO BARBA, NICOLA SAVARESE: Sekretna sztuka aktora. Słownik antropologii teatru, przełożył Jarosław Fret i inni, redakcja wydania polskiego Leszek Kolankie-wicz, Ośrodek Badań Twórczości Jerzego Grotowskiego i Poszukiwań Teatralno-Kulturowych, Wrocław 2005

EUGENIO BARBA: Canoe z papieru. Traktat o Antropologii Teatru, przełożyli Dagmara Wiergowska-Janke i Leszek Kolankiewicz, redakcja wydania polskiego Leszek Kolan-kiewicz Instytut im. Jerzego Grotowskiego, Wrocław 2007

EUGENIO BARBA: Spalić dom. Rodowód reżysera, przeło-żyła Anna Górka, Instytut im. Jerzego Grotowskiego, Wrocław 2011

Tysiąc i jedna noc. Związki Odin Teatret z Poską, wstęp i  redakcja Zofia Dworakowska, opracowanie Monika Blige, Instytut im. Jerzego Grotowskiego, Wrocław 2015

Pismo internetowe „Performer” 2014 nr 8, www.grotowski.net

Teatr ZAR to międzynarodowy zespół za-łożony we Wrocławiu przez sta-żystów Instytutu Grotowskiego. Jego skład kształtował się w trak-

cie cyklicznych wypraw badawczych do Gruzji w latach 1999–2003. Podczas tych podróży grupa poznała trady-cje muzyczne, esencją których jest zbiór wielowiekowych pieśni polifonicznych, stanowiących prawdopodobnie najstarszą formę wielogłosu. Nazwa teatru „ZAR”, za-czerpnięta została od tytułu pieśni pogrzebowych, które w tradycji kaukaskiej, m.in. odwiedzanej przez grupę Swanetii, są istotą śpiewu rozumianego jako „kolumna dźwięku”.

Praca zespołu wypływa z przekonania, że teatr, wbrew greckiemu thea – widzenie, nie powinien być wyłącznie oglądany, lecz przede wszystkim słuchany.

„Wierzymy, że z takiego słuchania rodzą się głębo-kie obrazy, które nie mogłyby zostać stworzone nawet najnowszymi środkami teatralnej techniki. Wierzymy, że nawet ciało śpiewającego aktora lśni i emanuje energią dźwięku i pieśni, którą on sam się staje”.

Spektakle zespołu są częścią długiego procesu prób, poszukiwań, wypraw i osobistych eksploracji. ZAR przy-nosi teatr sprzed podziału na gatunki i style, z czasów, kiedy był on wciąż jednią sztuk, czy nawet jednią rze-miosła i życia. Zespół tworzy w przeświadczeniu, które płynie z polskiej myśli romantycznej, iż zadania sztuki są nie tylko komplementarne wobec „poruszenia reli-gijnego”, lecz potrafią zapełnić dynamiczną lukę między codziennością a transcendencją. Juliusz Osterwa, któ-ry jako jeden z nielicznych starał się uchwycić te idee w praktyce, i z którego myśli czerpał m.in. Jerzy Grotow-ski zapisał w swych notatkach zdanie, że „Bóg stworzył teatr dla tych, którym nie wystarcza Kościół”.

Od 2011 roku zespół pracuje nad projektem „Armi-ne, Sister”, dedykowanym kulturze ormiańskiej, re-alizowanym poprzez wyprawy i studia nad ormiańską historią i tradycją. Jedną z podstawowych idei projektu jest podjęcie kwestii tabuizacji i zakłamania historii skonfrontowanej z powinnością dawania świadectwa. Więcej informacji: www.teatrzar.art.pl

ZJAZD I

[ 7 ]

Jarosław Fret jest założycie-lem i liderem Teatru ZAR, reży-serem, aktorem, dyrektorem Instytutu Grotowskiego, wy-kładowcą Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Ludwika Solskiego Filii we Wrocławiu,

przewodniczącym Rady Kuratorów i kuratorem ds. te-atru Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016. W la-tach 1999–2002 zrealizował szereg wypraw do Gruzji, Armenii i Iranu, prowadząc poszukiwania w obrębie najstarszych form muzyki chrześcijańskich kościołów wschodnich. W kolejnych latach wspólnie z członkami Teatru ZAR organizował wyprawy badawcze na grecką górę Athos, Sardynię i Korsykę, do Armenii, Turcji i Izra-ela. Reżyser czterech spektakli zespołu. Tryptyk Ewan-gelie dzieciństwa był pokazywany m.in. w Chicago, Los Angeles, San Francisco, Atenach, Belgradzie, Edynbur-gu, Florencji, Madrycie, Paryżu, Sybinie oraz Kairze, Nowym Delhi i Seulu. W listopadzie 2013 roku ukończył pracę nad spektaklem  Armine, Sister, dedykowanym historii, kulturze i ludobójstwu Ormian, do którego oprócz reżyserii opracował oryginalną dramaturgię mu-zyczną i specjalną architekturę. Wykłada i prowadzi warsztaty w Polsce i za granicą. Uhonorowany przy-znawanym przez magazyn „Los Angeles Times” tytu-łem Best New Music Theater (2009) i Wrocławską Na-grodą Teatralną za  tryptyk Ewangelie dzieciństwa (2010). Spektakl Cesarskie cięcie. Próby o samobój-stwie w jego reżyserii zdobył Total Theatre Award w ka-tegorii Physical/Visual Theatre oraz Herald Angel Award podczas Festiwalu Fringe w Edynburgu w 2012 roku. Pomysłodawca i koordynator licznych projektów realizowanych w Polsce i za granicą w ramach działal-ności Instytutu Grotowskiego, m.in. Roku Grotowskiego UNESCO 2009, programu „Masters in Residence”, Mię-dzynarodowego Festiwalu Teatralnego „Świat miej-scem prawdy”, a także Olimpiady Teatralnej we Wro-cławiu. Dzięki jego staraniom w 2010 roku została otwarta nowa siedziba Instytutu Grotowskiego, Studio Na Grobli.

Przemysław Błaszczak jest aktorem, od 1995 roku związanym z Instytutem Grotowskiego. W latach 1996–1999 pracował w Teatrze Pieśń Kozła pod kie-rownictwem Grzegorza Brala (udział w spektaklu Pieśń kozła – dytyramb). W latach 2002–2003 przygotował własny monodram Ecce Homo. Od roku 2004 aktor Teatru ZAR. Uczestniczył w projekcie „Ewangelie dzieciń-stwa”. Występuje w trzech częściach tryptyku Ewangelie dzieciństwa: Uwerturze. Fragmentach o przeczuciach nieśmiertelności ze wspomnień wczesnego dzieciń-stwa, Cesarskim cięciu. Próbach o samobójstwie oraz Anhellim. Wołaniu, a także w nowym spektaklu Teatru ZAR, Armine, Sister. Gra też w Mauzerze Heinera Mül-lera w reżyserii Theodorosa Terzopoulosa (2012) i razem z Alexandrą Kazazou w spektaklu Kassander w reżyserii Io Voulgaraki (2015). Od 2005 roku uprawia japońską sztukę walki aikido pod okiem sensei Piotra Masztale-rza (5 dan), w 2011 roku pobierał nauki u Juby Noura Shihana (6 dan) w Baja California (Meksyk). Obecnie bierze udział w zajęciach przygotowujących do bycia nauczycielem aikido. W 2005 roku przebywał w Japonii na zaproszenie Toshiego Tsushitoriego, trenując pod jego okiem shintaido – japoński system prowadzący do inte-gracji ciała i głosu poprzez trening oparty na tradycyjnym japońskim karate. Jest liderem Studia Dwóch Ścieżek działającego w ramach programu badawczego Body-Constitution realizowanego w Instytucie Grotowskiego.

Kamila Klamut jest absolwentką kulturoznawstwa na Uniwersytecie Wrocławskim. Od połowy lat dzie-więćdziesiątych ściśle związana z Ośrodkiem Badań Twórczości Jerzego Grotowskiego i Poszukiwań Te-atralno-Kulturowych (od 2007 roku Instytut im. Jerzego Grotowskiego). Na zaproszenie Grzegorza Brala i Anny Zubrzycki w 1996 roku uczestniczyła w pracach nad powołaniem Teatru Pieśń Kozła oraz grała w pierw-szym spektaklu zespołu, Pieśń kozła – dytyramb. Od 1999 roku współpracuje z Jarosławem Fretem, z którym wyprawiała się do różnych zakątków świata w poszu-kiwaniu najstarszych zachowanych form muzyki. Jest współinicjatorką powstania i współtwórczynią Teatru ZAR. Gra we wszystkich częściach tryptyku Teatru Ewangelie dzieciństwa: Uwerturze, Cesarskim cięciu i Anhellim, prezentowanych m.in. w Londynie, Florencji, Rzymie, Paryżu, Los Angeles, Chicago, San Francisco, Rio de Janeiro, Sao Paulo, Pekinie, Kairze, Seulu, No-

wym Delhi oraz w Edynburgu, gdzie podczas festiwalu Fringe spektakl Cesarskie cięcie. Próby o samobójstwie w sierpniu 2012 roku zdobył prestiżowe nagrody: Total Theatre w kategorii teatr fizyczny oraz Herald Angel. W lutym 2014 roku miała miejsce premiera jej autor-skiego spektaklu Camille, stworzonego wraz z Marianą Sadovską, którego inspiracją było życie i twórczość francuskiej rzeźbiarki Camille Claudel. We wrześniu 2014 roku podjęła współpracę ze Studiem Matejka i za-grała w Harmonii Przeciwstawień. Polska w reżyserii Mateja Matejki. W kwietniu 2015 roku na zaproszenie Milana Kozanka wzięła udział w Couch Corner Per-formance – tanecznym projekcie w ramach festiwalu Cyrkulacje. Ściśle współpracuje z programem Body-Constitution realizowanym przez Instytut Grotowskiego w domenie research in practice. Obecnie bierze udział w najnowszym spektaklu Teatru ZAR Armine, Sister.

WarSZTATy

Oddech – centrum – ruchWarsztaty prowadzone przez Przemysława Błaszczaka

· Oddech – z niego rodzi się ruch i jego szczególna postać: dźwięk;· Centrum – (niekiedy) środek ciężkości, lecz także żywe źródło ruchu, początek, miejsce sprawowania kontroli;· Ruch – forma ekspresji, interakcja centrum z odde-chem, świadectwo istnienia (jak ruch klatki piersiowej zaświadczający o oddechu).

Nierozerwalnie ze sobą połączone oddech i ruch na poziomie elementarnym są niezależne od naszej woli. Kto jest bowiem w stanie wstrzymać oddech na tak długo, by zatrzymać wszelką aktywność ciała? Spotykając się w centrum i z niego wypływając, ruch

[ 8 ]

i oddech podlegają kierunkowaniu i dynamizowaniu, co sprawia, że te organiczne funkcje stają się pierwotnym tworzywem, pierwszą i naturalną ekspresją oraz no-śnikiem znaczeń.

Warsztaty koncentrują się na relacji aktora z ciałem, na przekroczeniu jego oporów, rozpoznaniu i pokonaniu ograniczeń oraz otwarciu nowych kanałów percepcji i komunikacji. Ciągłe powoływanie, pogłębianie i utrzy-mywanie uważności, precyzji, ciągłości, otwartości, czujności, szczerości i gotowości prowadzą do specy-ficznego partnerstwa, przejawiającego się w głęboko rozumianym współdziałaniu, współtworzeniu oraz współistnieniu w procesie twórczym. Tak rozumiane partnerstwo stanowi główne zagadnienie warsztatów. Ciało, zanurzone w strumieniu ruchu, w żywej, otwartej strukturze będącej rodzajem rusztowania, kieruje się ku spotkaniu z partnerami, jakimi mogą być zarów-no Inny, jak i przestrzeń, zmęczenie czy oddech. Tym „miejscem” spotkania jest praca z dynamicznym ru-chem, treningiem indywidualnym, a także elementami treningu partnerskiego, akrobatycznego oraz technika-mi pracy z ciałem i oddechem, wywodzącymi się z ja-pońskich sztuk walki – shintaido oraz aikido.

Strojenie uwagi ciałaWarsztaty prowadzone przez Kamilę Klamut

Praca z ciałem aktora często bazuje na treningu fizycz-nym, który jest tyleż niezbywalny, co niewystarczający. Uważność to z jednej strony otwarcie i poszerzenie pewnych kanałów percepcji człowieka-aktora, istoty zwierzęcej, z drugiej zaś to umiejętność obserwacji tego, co wewnętrzne, związane z obecnością. W tej sytuacji trening fizyczny aktora staje się treningiem mentalnym.

Film

Cesarskie cięcie. Próby o samobójstwieZapis filmowy spektakluWYSTĘPUJĄ: Ditte Berkeley/Kamila Klamut, Matej Matej-ka oraz Nini Julia Bang, Alessandro Curti, Jean François Favreau, Aleksandra Kotecka, Ewa Pasikowska, Orest Sharak, Tomasz Wierzbowski; PROWADZENIE PROJEKTU: Jarosław Fret; WSPÓŁPRACA MUZYCZNA: Mariana Sado-vska; WSPÓŁPRACA NAD PARTYTURĄ RUCHOWĄ: Vivien Wood

Spektakl dedykujemy:Sile GrawitacjiNaszym GardłomPannom RoztropnymPannom GłupimWszystkim LetnimZygmuntowi Duczyńskiemu

Tytuł przedstawienia jest w swej istocie metaforą potrzeby samobójstwa i stanu samobójczego – siły fa-talnej, siły zbawiennej, trzymającej każdego przy życiu. To rzecz o możliwej, a zarazem koniecznej zdolności przedłużania własnego oddechu, w chwili, kiedy w ży-łach czuje się kawałki szkła, które jeszcze nie zdołały dotrzeć do serca.

Podstawowa linia struktury muzycznej spektaklu zbudowana została w oparciu o wielogłosowe pieśni korsykańskie, w które wpleciono wątki bułgarskie, rumuńskie, islandzkie i czeczeńskie. Energia opraco-wanej muzyki wiele zawdzięcza Erikowi Satie i jego rozpoznaniu siły, jaką niesie każda kropla dźwięku. Tradycyjny materiał muzyczny przetworzono tu jednak w formę współczesną i dopełniono intensywną party-turą ruchową. Nie potrafimy powiedzieć, ile spektakl zawdzięcza Aglaji Veteranyi.

W czasie pracy nad spektaklem członkowie Teatru ZAR wyprawiali się kilkakrotnie na Korsykę w poszu-kiwaniu materiału muzycznego, który stałby się pod-stawą powstającej partytury muzycznej. Szczególnie ważnym momentem było czynne uczestnictwo w li-turgii paschalnej w Tox koło Bastii, dlatego też muzyka liturgiczna korsykańskich konfraterni buduje kulminan-tę spektaklu. Na jej „tektonikę” nałożone zostały linie bułgarskie stanowiące z kolei jeden z najważniejszych wątków muzycznej dramaturgii.

[ 9 ]

Zjazd II

Rytm. Harmonia.

Emocje7–11 października 2015

SZCZECIN / Ośrodek Teatralny Kana GOLENIÓW / Teatr Brama

Prowadzący: Tomasz Rodowicz i Teatr CHOREA,

Daniel Jacewicz i Teatr Brama

Teatr CHOREA to prężna i niepoliczalna grupa artystów, performerów, muzy-ków, tancerzy, aktorów, prak-tyków i  teoretyków teatru. Od 2007  roku posiada swoje stałe

miejsce w dawnych fabrykach Scheiblera przy ul. Ty-mienieckiego  3 w Łodzi, gdzie wraz z fundacją Łódź Art Center stworzyła Fabrykę Sztuki. W Fabryce Sztuki CHOREA koordynuje działalność teatralną, edukacyjną i społeczną.

CHOREA współpracuje z wieloma grupami i artystami z Polski i ze świata. Zrealizowała kilkanaście spektakli, m.in. z brytyjską grupą Earthfall, amerykańskim cho-reografem Robertem Haydenem, mistrzem tańca butō Kanem Katsurą z Japonii, amerykańską choreografką Rosaną Gamson, izraelską reżyserką Ruthie Oster-man, grupą neTTheatre z Lublina, Teatrem Kana ze Szczecina, Teatrem Brama z Goleniowa. Stale pracuje z wieloma indywidualnymi, doświadczonymi i uznany-mi artystami, jak również z amatorami, studentami, wolontariuszami, ludźmi pełnymi ciekawości świata, poszukującymi i aktywnymi: pod skrzydłami teatru działa Wielki Chór Młodej Chorei oraz teatralny zespół Adama Biedrzyckiego, który rozpoczął swą pracę od re-alizacji spektaklu Brzydal w 2013 roku. Teatr regularnie prowadzi cykle warsztatów teatralnych i muzycznych, w Polsce i za granicą. W sierpniu 2010, 2012 i 2014 roku odbyły się trzy edycje Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego RETRO/PER/SPEKTYWY organizowanego przez zespół teatru.Więcej informacji: www.chorea.com.pl

Tomasz Rodowicz jest ak-torem, reżyserem, muzykiem, pedagogiem, historykiem filo-zofii, pszczelarzem. Współza-łożyciel pierwszego w Polsce ośrodka socjoterapii dla mło-dzieży uzależnionej od narko-

tyków (1972). Współpracownik Teatru Laboratorium we Wrocławiu (1974–1976). Współtwórca Ośrodka Praktyk Teatralnych „Gardzienice” (1977); brał udział w spek-taklach: Spektakl Wieczorny, Gusła, Żywot protopopa Awwakuma, Carmina Burana i Metamorfozy. W latach

1977–2004 współtwórca i uczestnik wszystkich przed-sięwzięć artystycznych, badawczych i dydaktycznych OPT „Gardzienice”. W roku 2001 (wraz z Maciejem Ry-chłym) utworzył projekt muzyczno-badawczy Orkiestra Antyczna, odtwarzający antyczne instrumenty i źródła muzyki europejskiej. Z Orkiestry Antycznej i Tańców Labiryntu Doroty Porowskiej i Elżbiety Rojek powstało w roku 2004 Stowarzyszenie Teatralne „Chorea”, które-go jest prezesem i liderem. Od 2003 roku współpracuje m.in. z walijską grupą Earthfall Dance, z którą CHOREA opracowała trylogię dramatyczną: Hode Galatan, Po Ptakach, Bakkus (współreżyser i aktor). Stworzył mu-zykę do pierwszego spektaklu CHOREI – Tezeusza w la-biryncie (2004), jako aktor występuje w większości spektakli przygotowanych przez CHOREĘ: m.in. Po Pta-kach, Bakkus, Taniec lasu, Szczeźli, Śpiewy Eurypide-sa, Szpera’42. Jest reżyserem granych przez CHOREĘ przedstawień: Taniec lasu, Śpiewy Eurypidesa; Gry (w) pana Cogito, Bachantki, Grotowski-próba odwrotu, napewnomoże, Szpera’ 42 (2012 – wraz z Ruthie Osterman). Od 2007 roku siedzibą CHOREI jest Fabryka Sztuki w Łodzi, której jest współzałożycielem i dyrekto-rem artystycznym. Jedno z ostatnich widowisk tanecz-no-muzycznych i przedsięwzięć o charakterze eduka-cyjno-artystycznym CHOREI to: wielokrotnie nagradzane Oratorium Dance Project, integrujące młodych ludzi (często z podlegających wykluczeniu środowisk) z pro-fesjonalnymi artystami; koncerty Pieśni Świata w wy-konaniu Wielkiego Chóru Młodej Chorei; a społeczno--artystyczne programy to m.in.: poświęcony dzieciom z domów dziecka „Uwaga Człowiek! Napięcia miasta”, „Lulabajki”, bezomnym „Wszędodomni” oraz adreso-wany m.in. do seniorów „Pamięć ciała/Pamięć miej-sca/Pamięć pustki”. W roku 2007 (z Pawłem Passinim) założył w Srebrnej Górze (w Górach Sowich) pierwszy w Europie teatr internetowy neTTheatre. Jest także wy-kładowcą w Państwowej Wyższej Szkole Filmowej, Te-lewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi, oraz twórcą i dyrektorem artystycznym Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego RETRO/PER/SPEKTYWY CHOREA.

Janusz Adam Biedrzycki jest aktorem, tancerzem, choreografem i instruktorem teatralnym. Absolwent Wydziału Humanistycznego na Uniwersytecie Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie. Ukończył też Zarządza-nie kulturą na Uniwersytecie Łódzkim. Współzałoży-

[ 10 ]

ciel i członek Teatru CHOREA. Współpracował ze Sto-warzyszeniem Integracji Społecznej przy warsztatach terapii zajęciowej, członek kursu „Pedagog w Teatrze” organizowanego przez Instytut Teatralny im. Zbignie-wa Raszewskiego w Warszawie. Autor choreografii do spektakli Koguty Borsuki i inne Kozły... oraz monodra-mu UpadekPsychoSomaticGaym. Pomysłodawca i re-alizator cyklu warsztatów zakończonych spektaklem Brzydal. Stypendysta Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w 2013 i 2014 roku. Reżyser spektaklu Vidomi z udziałem młodzieży niewidomej i słabowi-dzącej w ramach półrocznego projektu „Artimpulsy”.

Tomasz Krzyżanowski jest kompozytorem i mul-tiinstrumentalistą. Współzałożyciel i kierownik mu-zyczny Teatru CHOREA. Autor muzyki do wielu spektakli i koncertów. Z Teatrem CHOREA zrealizował m.in.: wido-wisko taneczno-muzyczne Oratorium Dance Project, przy którym odpowiadał za kompozycję i orkiestrację na 100-osobowy chór i prowadził 60 osobową Orkie-strę Symfoniczną Filharmonii Łódzkiej i zespół jazzowy. Został nagrodzony przez łódzkie środowisko teatralne Złotą Maską. Stworzył oprawę muzyczną do spektakli CHOREI: Gry [w] Pana Cogito, Grotowski – próba od-wrotu, Pieśni antyczne, Gilgamesz – koncert na chór, trio jazzowe i kwartet smyczkowy, Pieśni świata, Lu-labajki, Rytm języka, Córka swojej matki, Antygona, Derby.Białoczerwoni; a także do takich spektakli jak TOV/DOBRO, Tehilim/Psalmy, Mnemotechniki, Pobyt tolerowany, Księga dżungli, Dwa pokoje. Przestrzeń prywatna, publiczna, Król Maciuś I, Cudowna lampa Aladyna, Dialogus de Passione. Prowadzi warsztaty muzyczne i teatralne w Polsce (m.in. dla Narodowego Centrum Kultury) i za granicą.

Dorota Porowska jest aktorką, reżyserką, per-formerką. W latach 1984–2004 aktorka w Ośrodka Praktyk Teatralnych „Gardzienice”, gdzie zagrała w spektaklach: Spektakl Wieczorny, Gusła, Żywot pro-topopa Awwakuma, Carmina Burana, Metamorfozy. Jest także współtwórczynią Tańców Labiryntu, grupy powstałej w Gardzienicach. Współzałożycielka Teatru CHOREA, grała w następujących spektaklach: Teze-usz w Labiryncie, Po Ptakach, Bakkus, Śpiewy Eury-pidesa, Antygona, Oratorium Dance Project, a także

w Merdytacjach, w Śnie nocy letniej, zrealizowanym we współpracy z więźniami Zakładu Karnego w Opolu Lub. Wyreżyserowała Tezeusza w Labiryncie (wraz z Elżbietą Rojek), Antygonę, Siedem miliardów imion boga, Rok 2012 we współpracy z białoruskim Korniag Theatre, organizowała warsztaty m.in. w Instytucie Kultury Polskiej na UW, krakowskiej Akademii Teatral-nej oraz w wielu miejscach w kraju i za granicą. Prowa-dzi ożywioną działalność edukacyjną, realizuje projekty społeczne, m.in. w ramach cyklu „Uwaga Człowiek! Napięcia miasta”.

Elina Toneva urodziła się w Sofii. Pieśniarka, ak-torka, trenerka samoobrony i walki wręcz Krav Maga. Wykładowczyni ruchu scenicznego w Państwowej Wyższej Szkole Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi. Współzałożycielka Teatru CHOREA. Od naj-młodszych lat interesuje się tradycyjnym folklorem bułgarskim, śpiewa i poznaje pieśni ludowe z różnych regionów Bułgarii ze szczególnym zamiłowaniem do pieśni rodopskich. Brała udział w większości spekta-kli i koncertów Teatru CHOREA. Prowadziła warsztaty muzyczno-teatralne w Polsce i za granicą.

Spektakl

Po Ptakach Spektakl Teatru CHOREAPo Ptakach jest drugą częścią tryptyku realizowanego wspólnie przez CHOREĘ i Earthfall, wynikiem kolejnego międzynarodowego projektu teatralnego, zainicjowa-nego we wrześniu 2005 roku w Cardiff (Walia). Oba zespoły, posługujące się zupełnie odmiennymi estety-kami i metodami pracy, stworzyły wspólnie nowy język na pograniczu gatunków i stylów. CHOREA i Earthfall konfrontują antyczną grecką pieśń chóralną ze współ-czesną muzyką, choreografią przestrzeni miejskiej i lę-kami dzisiejszego świata.

Próbowaliśmy odpowiedzieć na pytanie: co zostało nam dzisiaj po Ptakach Arystofanesa, po starożytnych Grekach i ich kulturze, co mamy z nimi wspólnego? Pa-miętajmy, że Ateny za życia Arystofanesa przechodzą czas wyniszczających wojen ze Spartą, czas rozpada-jącej się demokracji, kryzysów politycznych, spisków i walki o władzę różnych stronnictw politycznych. Kruszą się wartości społeczne i religijne. W takich

okolicznościach zawsze pojawiają się przewodnicy do nowego wspaniałego świata, który ma szansę po-wstać na gruzach starego, dzięki utopijnym ideom, populistycznym hasłom, manipulacjom i ustawieniu się dokładnie pomiędzy tymi, którym się udało, a tymi, którzy są przegrani. Jedni bez drugich nie mogą żyć, więc tam, gdzie ich drogi się przecinają, trzeba tym pierwszym odbierać władzę, a tym drugim marzenia. Całość otoczyć murem, rozstawić straże i strzec się obcych, jak to jest w Chmurokukułczynie – idealnym nowym państwie Arystofanesa. Ale zza wysokiego muru bogowie wyglądają na skorumpowanych idiotów, a ludzie na okradzionych z marzeń karłów. Czy raj na ziemi można dzisiaj budować tylko za kolczastymi dru-tami, czy wszystkie wizje uzdrawiania świata w trakcie realizacji stają się zawsze tak samo gorzkie i groźne? W tym spektaklu granym w postkomunistycznym pań-stwie, w dobie globalnego terroryzmu pytamy o to nie tylko Arystofanesa...

REŻYSERIA: Jessica Cohen, Jim Ennis, Tomasz RodowiczMUZYKA: Maciej RychłyCHOREOGRAFIA: Jessica Cohen, Jim Ennis, Suzanne Firth, Cai Tomos, CHOREAŚWIATŁO: Gerard Tyler, Tomasz KrukowskiOBSADA: Janusz Adam Biedrzycki, Hubert Domański, Dominika Krzyżanowska/Joanna Chmielecka, Paweł Korbus, Tomasz Krzyżanowski, Małgorzata Lipczyń-ska, Maciej Maciaszek, Dorota Porowska, Sean Palmer, Izabela Śliwa, Elina Toneva, Iga Załęczna, Tomasz RodowiczPREMIERA: 9 grudnia 2005

Koncert

Rytm językaKoncert Teatru CHOREAKoncert stanowi kontynuację muzyczno-językowych poszukiwań Tomasza Krzyżanowskiego i Teatru CHOREA. Język i rytm są fascynujące. Panuje między nimi abso-lutne braterstwo. W języku jest rytm i rytm też jest ję-zykiem. To ekscytujące, że w tworzeniu muzyki można inspirować się tymi zjawiskami w obie strony, wycho-dząc raz od melodii, charakteru i brzmienia sylab, a in-nym razem od pulsu, umiejscowienia słów w czasie, akcentowania i wypowiadania głosek w określonym porządku, czy od rytmicznego kodu, w którego tkankę

[ 11 ]

wplatamy poszczególne słowa i zdania. Melodia słów, intonacja, rytm zdań, fraz są jak pieśń języka. Można jej słuchać czy analizować jak partyturę muzyczną. Ta pieśń ma jednak formę otwartą. Można używać jej na różne sposoby, zmieniać jak w kalejdoskopie. Tak jak w kalejdoskopie jest miejsce na różne barwy, kształty, obrazy, emocje, tak w koncercie Rytm języka znajdą się pieśni i rytmy inspirowane językami świata. W tym muzycznym „mozaikonie” usłyszymy perski tempera-ment, turecki orient, akadyjską tajemnicę, starogrecki patos, elficką magię, polską grę słów i inne. Tym ra-zem staraliśmy się znaleźć w rytmie i brzmieniu języka to, co jest w stanie poruszyć i bezpośrednio dotknąć ludzkiej wrażliwości. Szukaliśmy możliwości otwarcia w wykonawcy i widzu innej perspektywy czasu, per-cepcji i świadomości.

MUZYKA: Tomasz KrzyżanowskiWYSTĘPUJĄ: Maciej Bednarek, Joanna Chmielecka, Sandra Gierzek, Dominika Jarosz, Joanna Kłos, Mi-lena Kranik, Dominika Krzyżanowska, Tomasz Krzy-żanowski, Kuba Pałys, Justyna Sobieraj-Bednarek, Elina TonevaPRODUKCJA: Dominika Krzyżanowska, Tomasz Krzyża-nowskiŚWIATŁO I DŹWIĘK: Tomasz Krukowski

WARSZTATY

Aktor wielowymiarowy: ciało/ruch/głosWarsztaty prowadzone przez Janusza Adama Biedrzyckiego, Tomasza Krzyżanowskiego, Dorotę Porowską i Elinę Tonevę Warsztaty to intensywny trening aktorski i szansa do-świadczenia na własnym ciele bazowego zjawiska cho-rei – trójjedni, czyli połączenia ruchu, dźwięku i słowa w jednym działaniu. W trakcie warsztatów koncentruje-my się na pracy w grupie, pracy z ciałem, głosem i ryt-mem oraz na poszukiwaniu możliwości używania przez aktora wszystkich tych form ekspresji jednocześnie. Staramy się uruchomić „organiczność” aktora na sposób zbliżony do tego, jak definiował ją Grotowski. W metodzie CHOREI zawsze obecne są dwa główne wy-znaczniki jakości: intensywność i ryzyko – zarówno fi-zyczne, jak i to wynikające z konieczności przełamania własnych ograniczeń. Nie chodzi nam o pokazywanie i uczenie technik, ale o uruchomienie kreatywności

każdego z uczestników. W trakcie naszych warsztatów zawsze dążymy do stworzenia nowego, twórczego spo-tkania i kreatywnego, artystycznego wydarzenia.

Warsztaty rozpoczyna intensywny trening fizyczny opracowany przez aktorów CHOREI, na który składają się: elementy akrobatyki, podstawy pracy z partnerem i przestrzenią, wzajemna uwaga, asekuracja, świado-mość własnego ciała, świadomość bycia częścią grupy. Kolejnym etapem pracy jest łączenie struktur rucho-wych wypracowanych samodzielnie przez uczestników z poznanymi podczas warsztatów muzycznymi układa-mi polirytmicznymi. Podstawowe ćwiczenia oddecho-we, uruchamianie rezonatorów i praca nad barwą głosu posłużą rozwijaniu naturalnych możliwości głosowych uczestników. Następnym krokiem będzie budowanie złożonych współbrzmień harmonicznych i nauka pieśni polifonicznych z różnych tradycji m.in. pieśni antycznej Grecji w opracowaniach CHOREI. Istotnym elementem warsztatów jest praca z rytmem, która opiera się na naszej metodzie realizowania tekstu i muzyki na sce-nie. Główny nacisk kładziemy na rytmy nieregularne – bazowe dla realizacji tekstów i muzyki Antyku, wy-

stępujące obecnie na Bałkanach, Bliskim Wschodzie, w Indiach czy Pakistanie oraz jazzie. Kombinacja pracy z użyciem głosu, złożonych sekwencji kroków i zrytmi-zowanego gestu ciała poprowadzi uczestników do uru-chomienia muzyczności całego ciała, poczucia pulsu i energii grupy, a także poznania czegoś co nazywamy medytacją w ruchu.

[ 12 ]

Teatr Brama założył w 1996 roku Daniel Jacewicz. Sie-

dziba teatru znajduje się w Goleniowie, gdzie zrealizowa-nych zostało wiele spektakli i projektów artystycznych. Początkowo Teatr Brama działał jako koło teatralne, później jako teatr przy domu kultury. W roku 2005 po-wołane do życia zostało Stowarzyszenie Edukacyjno--Społeczno-Kulturalne Teatr Brama. Jako stowarzy-szenie Teatr Brama w ramach projektu Wolontariat Europejski od 2011 roku gości regularnie zagranicz-nych artystów, którzy wchodzą w skład artystyczny i organizacyjny zespołu. W 2011 roku władze Golenio-wa przekazały na potrzeby Stowarzyszenia budynek goleniowskiego amfiteatru, który stał się siedzibą ze-społu. Teatr Brama posiada również rezydencję letnią we wsi Strzelewo.

Działania artystyczne Teatru Brama opierają się głównie na autorskich pomysłach, które często komen-tują i reagują na otaczającą aktorów rzeczywistość. Brama ma za sobą ok. sześćset występów w Gole-niowie i różnych miastach Polski, Niemiec, Norwegii, Łotwy, USA, Grecji, Hiszpanii, Ukrainy oraz Peru. Jest laureatem najważniejszych polskich festiwali teatru alternatywnego, m.in: Łódzkich Spotkań Teatralnych (2003 i 2008) Ogólnopolskiego Festiwalu Teatrów Stu-denckich w Teatrze STU w Krakowie (2001 i 2002), Barbórkowych Spotkaniach Teatralnych w Dąbrowie Górniczej, Festiwalu Artystycznym Młodzieży Aka-demickiej FAMA w Świnoujściu. W 2009 roku Brama zajęła II miejsce w konkursie Dolina Kreatywna, orga-nizowanym przez Telewizję Polską. Brama gościła rów-nież m.in. na XIII Międzynarodowym Festiwalu Teatrów Ulicznych w Krakowie, Kontrapunkcie w Szczecinie, Zero Budget Festival we Wrocławiu, Malcie w Poznaniu, Konfrontacjach Teatralnych w Lublinie i Gardzienicach, Reminiscencjach w Krakowie, podczas Spotkań Mło-dego Teatru OKNO w Szczecinie oraz festiwalu Yuyayku-naypac Arte y Memoria w Villa el Salvador w Peru. Teatr Brama prezentował także swoje spektakle w Teatrze Ósmego Dnia, Studium Teatralnym, Instytucie Grotow-skiego, Ośrodku Praktyk Teatralnych „Gardzienice”, Scenie Off de Bicz czy Teatrze Kana. Więcej informacji: www.teatrbrama.org

Daniel Jacewicz jest reży-serem teatralnym, aktorem, animatorem kultury, instrukto-rem teatralnym.  W 1996 roku założył w Goleniowie i do dziś prowadzi alternatywny Teatr Brama, łączący działalność

artystyczną, edukacyjną oraz kulturotwórczą.  Pomy-słodawca i główny realizator Goleniowskich Spotkań Teatralnych BRAMAT oraz Festiwalu Młodości Teatralnej ŁAKNIENIA. Wieloletni animator lokalnych, ogólnopol-skich i międzynarodowych działań i projektów teatral-nych, laureat głównych nagród na większości festiwali teatralnego offu w kraju. Autor kilkudziesięciu premier m.in. spektakli: Zabawa (2000), Gaz (2003) My (2007) Uczucie w dźwięku (2009). Współtwórca działań arty-stycznych realizowanych wspólnie m.in. z Perem Spil-dra Borg, Artim Grabowskim, Teatrem CHOREA, Teatrem im. Heleny Modrzejewskiej z Legnicy, Teatrem Stajnia Pegaza z Sopotu. Pomysłodawca wielu inicjatyw współpracy między twórcami i ośrodkami sztuki za-równo o zasięgu lokalnym i ogólnopolskim (m.in. Za-chodniopomorska OFFensywa Teatralna, współpraca ze szczecińskim Teatrem Kana, Ośrodkiem Poszukiwań Twórczych w Strzelewie,), jak i międzynarodowym (projekty realizowane z Teatrem Stella Polaris z Norwe-gii, ośrodkami w Niemczech, Grecji, Hiszpanii, na Ukrainie, w Peru, w Stanach Zjednoczonych, obecnie także z Odin Teatret z Danii). Lider Ośrodka Teatralne-go, od 2012 roku działającego we własnej siedzibie w Goleniowie, gdzie realizowane są cykliczne działania programowe kierowane przede wszystkim do społecz-

ności lokalnej (dzieci, młodzież, dorośli, seniorzy), pro-mujące jednocześnie wielokulturowość – Teatr Brama co roku przyjmuje wolontariuszy w ramach Europej-skiego Wolontariatu.

WarSZTATYRytuał, wspólnota, świadomość, potencjałWarsztaty prowadzone przez aktorów Teatru BramaWarsztaty rozpoczyna integrujący uczestników tre-ning, którego celem jest budowanie zaufania i więzi, wyrażanie emocji i ekspresji ciała poprzez ćwiczenia ruchowe, głosowe i improwizacje oraz stworzenie przestrzeni motywującej do działań artystycznych. Obejmuje on takie zagadnienia jak: uruchamianie uczuć w dźwięku, śpiew w grupie, wielogłos, dynamika i energetyka grupy w działaniach zbiorowych, spoty-kanie ograniczeń i możliwości aktora, impuls i reakcja w działaniu aktora.

Warsztaty prowadzone metodą wypracowaną przez założyciela Teatru Brama, Daniela Jacewicza, wpły-wają na rozwój osobowości i predyspozycji aktorów. Istotnym ich elementem jest odkrywanie, wspólnie z uczestnikami, wrodzonych umiejętności własnego ciała w zakresie ruchu, śpiewu i słowa. W wyniku pra-cy uczestnicy rozwijają swoją wyobraźnię, wykorzystu-jąc ją podczas kreacji postaci, poszukiwania znaków teatralnych, sugestywnego wyrażania myśli i uczuć, uczą się współpracy w grupie i przełamywania barier i blokad. Aktorzy dążą do „odnalezienia” w sobie in-dywidualnego postrzegania świata, szczerych emocji, które następnie przekładają na język teatru.

ZJAZD I I

[ 13 ]

Zjazd III

Szaleństwo i metoda

4–8 listopada 2015 WROCŁAW

Instytut im. Jerzego Grotowskiego Teatr Ad Spectatores

Prowadzący: Maciej Masztalski i Ad Spectatores,

Trzeci Teatr Lecha Raczaka

Ad SpectatoresPierwszy spektakl Ad Spectato-res powstał w marcu 1997 roku we Wrocławiu. Teatr istnieje od października 2000 roku, jego powstaniu towarzyszyła idea,

by stać się alternatywą dla teatrów państwowych oraz miejscem wszelkich możliwych eksperymentów na polu dramaturgicznym, aktorskim i inscenizacyjnym. Na początku działalności zespół tworzyli studenci I i II roku wrocławskiej szkoły teatralnej.

Obecnie Ad Spectatores jest największym teatrem prywatnym we Wrocławiu. Posiada trzy sceny: w Bro-warze Mieszczańskim przy ul. Hubskiej (czynną od wio-sny do jesieni), scenę kameralną w podziemiach Dwor-ca Głównego PKP oraz scenę we wschodnim skrzydle tego samego dworca. Rocznie granych jest około sto pięćdziesiąt przedstawień (w tym od pięciu do sześciu premier). Ad Spectatores prezentowało swoje spekta-kle w Moskwie, Berlinie i Bratysławie. Gościło także na swoich scenach artystów z Moskwy, Berlina, Freiburga, Nowego Jorku i Deyton.

Teatr zatrudnia przeszło dwadzieścia osób. Zespół tworzą absolwenci wydziałów aktorskich z Wrocławia, Krakowa i Łodzi, a także absolwenci wrocławskiej ASP, Politechniki oraz warszawskiej Akademii Teatralnej. Możemy poszczycić się współpracą z aktorami wro-cławskich teatrów, Współczesnego i Polskiego. Dyrek-torem Artystycznym jest Maciej Masztalski, nomino-wany w roku 2005 w plebiscycie „Dolnośląski Brylant Roku” w kategorii „Osobowość twórcza roku”.

Nazwa Ad Spectatores odzwierciedla przesłanie uprawianego przez nas rodzaju teatru. W realizowa-nych projektach zakłócamy iluzję czwartej ściany, jaką stanowi klasyczne okno sceny. Przenosimy akcję spektakli pomiędzy widzów, którzy mają być przez nią osaczeni i przeszywani. Termin Ad Spectatores w wolnym tłumaczeniu oznacza „do widzów”. Naszym celem jest stworzenie fikcyjnego świata, w którym pu-bliczność choć na chwilę mogłaby zapomnieć o świecie rzeczywistym. Wyznawana przez nas koncepcja sztuki nie jest nowa, nie wynika także z panującej mody. Sta-ramy się tylko oddać widowni, co jej należne: rozrywkę, możliwość uczestniczenia w spektaklu i dyskusji, czy-sty odbiór oraz serdeczne przyjęcie w teatrze. Pod tym względem staramy się powrócić do korzeni, kiedy teatr

odwiedzali wszyscy, był niemal wszędzie, a potrzeba jego istnienia wynikała z potrzeb odbiorców.

Do dnia dzisiejszego Teatr zrealizował trzydzieści pięć premier. Wśród nich są spektakle grane w jadą-cym pociągu czy na płynącym statku, w poruszających się po mieście samochodach oraz na klasycznej sce-nie, przez co Teatr na trwałe wpisuje się w życie kultu-ralne Wrocławia.

Ad Spectatores utrzymywany jest w dużej mierze z dotacji gminy Wrocław, prywatnych sponsorów, fun-dacji i działalności statutowej.Więcej informacji: www.adspecatores.art.pl

Maciej Masztalski pochodzi ze Świdnicy. W roku 2001 obro-nił dyplom w pracowni Natalii Lach-Lachowicz w Wyższym Studium Fotografii afa we Wro-cławiu. W latach 2002–2006 studiował w warszawskiej

Szkole Teatralnej na Wydziale Wiedza o Teatrze. W roku 2000 założył we Wrocławiu wraz ze studentami pierw-szego roku Wydziału Aktorskiego wrocławskiej PWST Teatr Ad Spectatores. W roku 2005 otrzymał Nagrodę Specjalną Prezesa Telewizji za całokształt twórczości. W tym samym roku był nominowany w plebiscycie tele-wizyjnym Dolnośląski Brylant Roku, przegrał z Leszkiem Możdżerem. Czterokrotnie nominowany do nagrody Ga-zety Wyborczej Warto. Otrzymał ją w roku 2012 za reali-zację spektaklu 9-rekonstrukcja. W ciągu dwunastu lat działalności wyreżyserował czterdzieści trzy spektakle, zagrał w dwunastu. W swojej twórczości anektuje natu-ralne przestrzenie do działań teatralnych. Realizował spektakle zarówno w prywatnych domach, na statkach, w pociągach, samochodach, na skrzyżowaniach ulic, w budynkach użyteczności publicznej, jak i na klasycz-nej scenie. Poruszał tematy polityczne, tworzył spekta-kle dokumentalne, komediowe, muzyczne oraz scenicz-ne impresje.

Spektakle

PeepshowSpektakl Teatru Ad SpectatoresGdzieś w centrum miasta, w jednym z budynków, znaj-duje się dwadzieścia małych pokoi. W każdym krzesło, kosz na śmieci i dwa ręczniki toaletowe. W jednej ze

[ 14 ]

ścian wykuto niewielką dziurkę. Przyłóż do niej oko, a to co zobaczysz może cię zaskoczyć. Wchodzisz na własną odpowie-dzialność, jesteś sam w jednym z ciasnych pomieszczeń, jedyne co możesz od nas do-stać, to dostęp do otworu w ścianie.

SPEKTAKL DLA WIDZÓW DOROSŁYCH!

REŻYSERIA: Maciej MasztalskiSCENOGRAFIA I KOSTIUMY: Ewa Beata WodeckaOBSADA: Aleksandra Dytko, Marcin Chabowski, Maciej MasztalskiPREMIERA: 3 lipca 2015

 EgzorcystaSpektakl Teatru Ad Spectatores

Pan Henio jest elektrykiem i analfabetą, mającym ponadto problemy z alko-holem. Po spowodowaniu groźnej awarii zostaje wyrzucony z Pafawagu,

ale jako „fachowiec” znajduje pracę w powstającym właśnie we Wrocławiu teatrze. Szybko orientuje się, że miejsce do którego trafił jest co najmniej dziwne: dy-rektor teatru nawet nocą kryje oczy za ciemnymi oku-larami i ma dłonie o sześciu palcach. Aktorzy, zamiast grać, biczują się mokrymi ręcznikami, zawodzą dziwne pieśni, odtwarzają pogańskie rytuały i biegają półnadzy. Pan Henio opowiada o tym wszystkim wiekowemu księdzu podczas spowiedzi. Ten dokonuje wizji lokalnej i – jako były egzorcysta – nie ma żadnych wątpliwości: w samym sercu miasta, na wrocławskim Rynku, pod fałszywym szyldem Teatru Laboratorium działa sekta czcicieli Szatana.

Spektakl to porywająca opowieść o jednym z naj-większych reformatorów teatru XX wieku. Wykorzystano w nim technologie dźwięku przestrzennego, krystalicz-ne obrazy, zdumiewające efekty wizualne i dźwiękowe.

Przedstawienie jest kolejnym etapem poszukiwań artystycznych w sferze nowoczesnych technologii mul-timedialnych. Teatr Ad Spectatores, po realizacji kilku głośnych nowatorskich spektakli, otwiera nowy cykl „Wrocławskie morze opowieści” i tym razem łączy siły z Fundacją Nowej Sztuki ART:FU (rozpoczynającą cykl „multi.mentalia”).

REŻYSERIA: Krzysztof Kopka, Teo DumskiTEKST: Krzysztof KopkaSCENOGRAFIA I KOSTIUMY: Ewa Beata WodeckaREŻYSER OBRAZU: Edgar de PorayMUZYKA: Łukasz DamrychPREMIERA: 11 lutego 2013

 Samobójstwo synchroniczneSpektakl Teatru Ad SpectatoresJest rok 1945. Sekretarka pierwszego polskiego prezy-denta Wrocławia, Bolesława Drobnera, ginie, wiesza-jąc się na drzwiach swego pokoju. Zostaje stwierdzone samobójstwo. Milicjantów nie dziwi ani to, że stopy Ju-lii Jeschonek dotykają podłogi, ani, że po drugiej stronie drzwi, na tym samym sznurze, wisi jej siostra Berta. Drobner powierza śledztwo inspektorowi Krebsowi, gwieździe przedwojennej policji kryminalnej w Breslau, chłodnemu analitykowi i wielkiemu zwolennikowi pro-cedur. Jego partnerem jest porucznik MO, Kwiatkowski, były więzień Auschwitz, nienawidzący Niemców i dy-szący żądzą rewanżu. Jak tych dwóch, których dzieli wszystko poradzi sobie ze śledztwem prowadzonym we wciąż płonącym, największym mieście polskiego Dzikiego Zachodu, gdzie trwa szaber na wielką skalę (a największym szabrownikiem jest sojusznicza Armia Czerwona), w biały dzień wybuchają na ulicach strze-laniny, zaś socjalistyczny prezydent miasta przygoto-wuje plan wyeliminowania powodujących alienację pieniędzy z gospodarki swojej wymarzonej Republiki Wrocławskiej?

REŻYSERIA: Krzysztof KopkaSCENOGRAFIA I KOSTIUMY: Ewa Beata WodeckaDŹWIĘK: Marek KsiężarekOBRAZ: Edgar de PorayOBSADA: Marcin Chabowski, Arkadiusz Cyran, Alek-sandra Dytko, Jakub Giel, Krzysztof Kopka, Jan Naturski, Michał SzwedPREMIERA: 17 lipca 2015

9-rekonstrukcjaSpektakl Teatru Ad SpectatoresW piwnicy pewnego domu dokonano zbiorowego zabój-stwa. Dziewięć osób zamordowanych przez nieznanego szaleńca zostało po śmierci ułożonych w przedziwny sposób, jakby do pamiątkowej fotografii. Żadnych oznak

walki, żadnych obrażeń zewnętrznych. Nieznana przy-czyna zgonu, nieznany motyw. Brak informacji na temat ofiar. Dlaczego znalazły się w tym właśnie miejscu? Z ja-kich powodów rozegrała się ta makabryczna tragedia. „9” to próba jej rekonstrukcji.

Spektakl, który każdorazowo może obejrzeć tylko dziewięcioro widzów, jest zapisem policyjnych oględzin miejsca zbrodni. Fabularny schemat oparto na regu-łach śledczych stosowanych przy analizowaniu miej-sca zdarzenia. Postępowanie jest prowadzone w na-turalnych warunkach. Oględziny zwłok, zabezpieczenie śladów oraz rekonstrukcja zdarzeń. Dziewięcioro wi-dzów ogląda spektakl z perspektywy ofiar ustawionych przez zabójcę w zagadkowy układ. Spektakl nie jest oparty na interakcji! Widz pozostaje biernym obserwa-torem działań, mimo to znajduje się w ich środku.

SPEKTAKL DLA WIDZÓW DOROSŁYCH O MOCNYCH NERWACH!

NIEWSKAZANY DLA KOBIET W CIĄŻY, OSÓB CHORYCH NA EPI-

LEPSJĘ ORAZ Z CHOROBAMI SERCA.

REŻYSERIA: Maciej MasztalskiOBSADA: Anita Balcerzak, Marcin Chabowski, Alek-sandra Dytko PREMIERA: 17 sierpnia 2011

Noc WalpurgiSpektakl Teatru Ad Spectatores16 grudnia 1916 roku w pałacu księcia Jusupowa przy Nabrzeżu Mojki 92 czterech mężczyzn zamordowało brodatego mnicha, ulubieńca carycy. Spiskowcami byli parlamentarzysta, gej oraz

[ 15 ]

transseksualista. Pierwszy był drugorzędnym politykiem, dwaj pozostali to znaczący członkowie rodziny carskiej. O czwartym uczestniku zdarzeń dramatycznej nocy wiadomo jedynie, że był agentem brytyjskiego wywiadu. Spisek zaplanowano na wieczór. Rasputin zmarł nad ranem. Przez ponad osiem godzin dramatycznej, groteskowej i makabrycznej libacji udało się w przekonaniu morderców uratować Rosję. Rosję, po której pół-tora roku później nie został nawet ślad. Co wydarzyło się nocy grudniowej przy Nabrzeżu Mojki 92? O tym jest nasza opowieść.

REŻYSERIA: Maciej MasztalskiSCENOGRAFIA I KOSTIUMY: Dąbrówka HukCHOREOGRAFIA: Bożena KlimczakOBSADA: Marcin Chabowski, Łukasz Chojęta, Arka-diusz Cyran, Aleksandra Dytko, Jakub Giel, Barbara Lauks, Krzysztof Kopka, Agata Kucińska, Krzysztof Kuliński, Lucyna Szierok, Piotr ZakrzewskiPREMIERA: 22 maja 2015

 

Trzeci Teatr Lecha Raczakato projekt realizowany przez fun-dację Orbis Tertius, Nazwa na-

wiązuje do kilku faktów/zdarzeń/zjawisk. Po pierwsze wiąże się z nazwą Fundacji Orbis Tertius – Świat Trzeci. Po drugie jest aluzją do światowego ruchu alternatyw-nych teatrów z końca ubiegłego wieku zwanego „trze-cim teatrem”. Wreszcie jest trzecią próbą (po Teatrze Ósmego Dnia i Grupie Sekta) stworzenia przez Lecha Raczaka autorskiego studium teatralnego.

Fundacja Lecha Raczaka Orbis Tertius powstała w 2013 roku i jest organizacją nastawioną na wspie-ranie, ochronę i propagowanie twórczości teatralnej w Polsce oraz za granicą. Do zadań Fundacji nale-ży m.in. popularyzowanie idei teatru wśród dzieci i młodzieży oraz dorosłych, propagowanie aktywności kulturalnej, promowanie młodego pokolenia twórców teatralnych oraz wspieranie inicjatyw lokalnych słu-żących powstawaniu sztuki i kultury. Fundacja spra-wuje również opiekę nad dorobkiem artystycznym Lecha Raczaka. Działalność fundacji skupia się przede wszystkim na produkcji spektakli teatralnych oraz or-ganizowaniu festiwali i innych wydarzeń kulturalnych związanych z promocją, upowszechnianiem oraz pre-zentacją kultury i sztuki. Fundacja działa również na polu edukacyjnym i wydawniczym.

Orbis Tertius to według Borgesa synteza wyobrażeń o nieistniejącym – acz możliwym świecie – rządzonym przez prawa dla nas niepojęte, choć niepokojąco po-dobne do tych, które znamy, wyrażane w języku o nie-zrozumiałych zasadach, którego pochodne – literatura, religia, metafizyka – zakładają z góry idealizm.Więcej informacji: www.orbistertius.pl

Lech Raczak jest współzało-życielem Teatru Ósmego Dnia w Poznaniu (1964), początkowo występował jako aktor, od 1967 roku także reżyser i od 1968 kierownik artystyczny zespołu. Z Teatrem Ósmego Dnia zapo-

czątkował w Polsce okres teatralnej kontestacji, tworząc charakterystyczny język teatralny. Teatr Ósmego Dnia pozostając w stałym konflikcie z władzami, był obiektem

wielu represji. W 1984 roku po decyzji Ministerstwa Kul-tury pozbawiającej zespół dotacji, sprzętu i sali i zakazu-jącej występów grał nielegalnie, głównie w kościołach. W 1986 Lech Raczak wyemigrował. W ciągu następnych lat z częścią zespołu przy udziale zagranicznych aktorów odbył kilkuletnie tournée po całej Europie. W 1990 Teatr Ósmego Dnia wrócił do Polski – spektakl Ziemia niczyja był ostatnią wspólną pracą reżysera i zespołu. Po 1993 roku kontynuował niektóre wątki dotychczasowej pracy z międzynarodową grupą Sekta (przedstawienie Orbis Tertius). W latach 1995–1998 pełnił funkcję dyrektora artystycznego Teatru Polskiego w Poznaniu. Od 1998 pra-cował we Włoszech. W latach 1993–2012 dyrektor arty-styczny Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego „Mal-ta” w Poznaniu, dla którego zrealizował widowisko 2001. Dziecko gwiazd (2000), własny dramat pt. Łatwe umie-ranie (2002) oraz widowiska plenerowe: Wyprawa (2006), Rabin Maharal i Golem (2009) i Gry z czasem (2012) z zespołem Asocjacja 2006.

Współpracuje z Teatrem Aleksandra Fredry w Gnieźnie i z Teatrem Heleny Modrzejewskiej w Legnicy. Realizował m.in. przedstawienia w warszawskim Teatrze Studio, Wrocławskim Teatrze Współczesnym, Teatrze Miniatura w Gdańsku oraz Teatrze Nowym w Łodzi. Łącznie wy-reżyserował blisko siedemdziesiąt przedstawień, jest współautorem lub autorem scenariuszy wszystkich tych widowisk. Spektakle zrealizowane przez Lecha Raczaka w Teatrze Ósmego Dnia otrzymały ponad trzydzieści na-gród na krajowych i międzynarodowych festiwalach te-atralnych, a ponadto m.in. nagrodę kulturalną podziem-nej Solidarności za 1982 i nagrodę miesięcznika „Puls” za 1985. Indywidualnie otrzymywał festiwalowe nagrody za scenariusze i reżyserię, Medal Młodej Sztuki, na-grodę Konrada Swinarskiego, Superpaszport „Polityki” i inne. W III RP wręczono mu m.in. Krzyż Oficerski Orde-ru Odrodzenia Polski, nagrodę Ministra Kultury i Sztuki oraz medal Zasłużony Kulturze – Gloria Artis. Prowadzi warsztaty teatralne w całej Europie. Od 2003 roku jest wykładowcą na Uniwersytecie Artystycznym w Pozna-niu. W roku 2013 założył Fundację Orbis Tertius, z którą zrealizował Spisek smoleński, Ach... Żyliśmy na posta-wie własnego scenariusza, Misterium buffo wg Daria Fo oraz kolejną interpretację Dziadów. Autor wielu tek-stów teoretycznych i krytycznoteatralnych drukowanych w Polsce i za granicą.

ZJAZD I I I

[ 16 ]

Janusz Stolarski jest aktorem, reżyserem, peda-gogiem teatralnym. Absolwent PWST im. Ludwika Solskiego w Krakowie. Jako aktor współpracował z Drugim Studiem Wrocławskim (w grupie Mirosława Kocura), Państwowym Teatrem w Kielcach, Teatrem Polskim w Poznaniu, grupą teatralną Sekta Lecha Raczaka, Teatrem Ósmego Dnia w Poznaniu, Teatrem im. Kochanowskiego w Opolu, Teatrem Studio w War-szawie i Trzecim Teatrem Lecha Raczaka. Występował gościnne w Starym Teatrze w Krakowie, w Teatrze im. Kochanowskiego w Opolu, w Teatrze STU w Krakowie, w Teatrze UstaUsta Marcina Libera i w Polskim Te-atrze Tańca. Od 1994 roku pracuje w Stowarzyszeniu Teatralnym ANTRAKT, w którym tworzy i gra wielokrot-nie nagradzane w kraju i za granicą monodramy: Ecce Homo wg tekstów Fryderyka Nietzschego, Zemsta czerwonych bucików wg sztuki Philipa-Dimitri Galása, Grabarz Królów wg tekstu Jerzego Łukosza (obecnie grany jako spektakl site-specific przez grupę teatral-ną Korybant), Kod wokół muzyki Zbigniewa Łowżyła i Krzysztofa Nowikowa, Orfeusz i Eurydyka wg poema-tu Czesława Miłosza, Hiob, mój przyjaciel oparty na scenariuszu Renaty i Janusza Stolarskich.

Prowadzi warsztaty teatralne w kraju i za granicą m.in. w Niemczech, w Mołdawii, Hiszpanii, Rumunii. Reżyseruje widowiska plenerowe i salowe (m.in. w ra-mach cyklicznej współpracy ze stowarzyszeniem Jaro-cin XXI: Głosy, FremdObcy, Niezapomnianie).

Od 2008 sprawuje opiekę artystyczną nad Teatrem 21 (od 2014 Teatr Korybant), a od 2011 opiekuje się grupą teatralną +50 (Stowarzyszenie Jarocin XXI).

Małgorzata Walas-Antoniello jest aktorką, reży-serką, plastyczką. Od 1971 do 1982 roku aktorka Teatru Ósmego Dnia. W latach 1996–98 związana z Teatrem Polskim w Poznaniu. Od 1994 stale współpracuje z Teatrem Cinema. Gra w spektaklach Trzeciego Teatru Lecha Raczaka oraz spektaklach realizowanych przez Przema Prasnowskiego w Teatrze BA-Q . Od 2000 roku prowadzi zajęcia z Arteterapii w Centrum Profilaktyki Społecznej SEDNO w Poznaniu jako reżyser i kierownik artystyczny. Pracuje z dorosłymi, dziećmi i młodzieżą, realizuje zajęcia o charakterze arteterapeutycznym i artystycznym. Prowadzi warsztaty teatralne dla osób niewidomych w ramach Międzynarodowych Warszta-

tów Tańca Współczesnego. W Polsce i w innych krajach Europy przygotowuje warsztaty nakierowane na rozwój ciała i głosu, oparte na metodzie improwizacji. Ma na swoim koncie wiele przedstawień i realizacji teatral-nych zarówno w Polsce, jak i zagranicą.

Spektakle

Spisek smoleńskiSpektakl Trzeciego Teatru Lecha RaczakaLitość i trwoga splecione w nierozerwalny węzeł są podstawą przeżycia, które u źródeł teatru nazywano katharsis. W spektaklu powtarzamy raz jeszcze więk-szość, może wszystkie teorie o  smoleńskim spisku. I te całkowicie szalone, i te z pozorami racjonalności, i te wymierzone w aktualne, demokratycznie wybra-ne władze III RP, i  mniej eksponowane, ale obecne w obiegu (głównie internetowym) tezy o odpowiedzial-ności ideologów IV RP. Łączymy w jedną całość splot legendarnych i sprzecznych podejrzeń: zamach Tuska i Putina, mgłę i sztuczną mgłę, „bąbel helowy”, fał-szywe radiolatarnie naprowadzające samolot poza pas startowy, niefrasobliwość pilotów, spiski tajnych służb różnych państw, świadome błędne naprowadzanie sa-molotu przez kontrolerów lotu chcących spowodować wypadek, szaleństwo Prezesa, naciski dowództwa, fatalność brzozy „pancernej”, wypadek, wybuch, wiele wybuchów, „bombę termobaryczną”, legendy o ocalo-nych i ich dobijaniu...

Wyobraźmy sobie grupę wolontariuszy „demonstracji krzyżowych”, katechumenów „religii smoleńskiej” i zawie-dzionych lub nawiedzonych artystów, którzy tworzą na ten temat spektakl – nieuchronnie szalony i porywający, i nie-uchronnie żałosny. I spróbujmy ich po ludzku zrozumieć.

Nie mity smoleńskie są treścią spektaklu (choć mu-szą się w nim pojawić), ale ludzkie postawy, uczucia,

poglądy i ich źródła. Trzeba spróbować gorzkich wód tych źródeł, by bez złości, wręcz wyrozumiale, pojąć i ocenić. Powtórzmy: litość i trwoga splecione w niero-zerwalny węzeł są istotą teatralnych przeżyć.

SCENARIUSZ I REŻYSERIA: Lech RaczakMUZYKA: Paweł PaluchKOSTIUMY: Ewa TetlakWYSTĘPUJĄ: Halina Chmielarz, Małgorzata Walas--Antoniello, Wojciech Siedlecki, Janusz Stolarski, Paweł StachowczykPREMIERA: 26 lutego 2014

Misterium buffo Spektakl Trzeciego Teatru Lecha Raczaka

Misterium buffo jest najgłośniejszym i najbardziej emblematycznym, sztandarowym niejako przedsta-wieniem Daria Fo, człowieka teatru, aktora, reżysera i dramaturga, laureata literackiego Nobla (1997). Tekst ten – najważniejszy w dorobku twórcy – wystawiany na całym świecie (według danych włoskiej agencji autor-skiej w ciągu czterdziestu pięciu lat od premiery osiągnął zadziwiającą liczbę pięciu tysięcy przedstawień), jest w naszym kraju zupełnie nieznany. Opowiada – w spo-sób komiczny, sięgający kulturowych tradycji karnawału i błazenady – fragmenty Świętej Historii. Spektakl był swego czasu obiektem polemik: zarzucano mu nawet bluźnierstwo, choć tekst jest pełen miłości i podziwu do bohatera większości opowieści – Jezusa z Nazare-tu. Powodem ataków była zapewne krytyka doczesnego kształtu zinstytucjonalizowanej religii, uwikłanej we wła-dzę ziemską i eksponującej bogactwo i splendor.

Dziś – w czasach papieża Franciszka – dawna kry-tyka Fo uzyskuje nieoczekiwanie propapieski wymiar. Największym i niezwykłym walorem tekstu i przedsta-wienia, które można na jego podstawie zrobić, jest nie-

[ 17 ]

zwykły splot komizmu i wzruszenia, przyziemnej ludzkiej miary i nadludzkiej siły świętości, sacrum i profanum: poruszający i ludzki wymiar transcendencji.

Pamiętam pewną procesję we włoskim miastecz-ku. Głównym jej elementem była wielka, ciężka figura, którą niosło chyba trzydziestu mężczyzn. Zatrzymali się na głównym placu, postawili figurę i przysiedli na drągach. Zapalili papierosy, ktoś poszedł napić się wody z fontanny, ktoś przyniósł wino z baru. Siedzieli wokół niej i po prostu odpoczywali. Uświadomiłem so-bie, że tamtejszy Bóg lubi ludzi i patrzy z sympatią na to, co sprawia im przyjemność. Skojarzyłem to sobie z dominującym w Polsce Bogiem, który lubi, jak się go błaga, prosi, przeprasza i na jego oczach cierpi. Kontrast między tamtą wesołą religią a tutejszą cier-piętniczą zrobił na mnie duże wrażenie. Uświadomi-łem sobie, że z tamtej tradycji wywodzi się Misterium Buffo Daria Fo.

PRZEKŁAD I REŻYSERIA: Lech RaczakMUZYKA: Paweł PaluchKOSTIUMY: Ewa TetlakWIDEO I ŚWIATŁO: Krzysztof UrbanWYSTĘPUJĄ: Małgorzata Walas-Antoniello, Paweł Paluch, Wojciech Siedlecki, Paweł Stachowczyk, Janusz Stolarski,PREMIERA: 31 grudnia 2014 

Ach... Żyliśmy Spektakl Trzeciego Teatru Lecha RaczakaPamięć. Teatr istnieje dzięki pamięci: jego forma ma-terialna – przedstawienie – trwa, a raczej kotłuje się, wrze zaledwie przez kilkadziesiąt minut, choć jego strzępy, rozbłyski mogą nam towarzyszyć przez całe życie. Klasyczny teatr od wieków istnieje dzięki litera-turze dramatycznej – ta pamięć teatru zapisana jest w książkach i ciągle odnawiana przez kolejne insceni-zacje; paradoksalnie niezmienny kanon jest dla teatru dramatycznego źródłem odnowy języka i ekspresji.

Cóż więc z perspektywami rozwoju teatru alterna-tywnego, który odrzuca literaturę, neguje dramaturgię jako niezbędny impuls dla twórczości? Czy nie pozba-wia się w ten sposób istotnej płaszczyzny porównaw-czej, punktów odniesienia niezbędnych dla własnej samoświadomości i rozwoju? W jaki sposób może oca-lać i pielęgnować żywą pamięć o sobie samym? Może

powinien – choćby rzadko – wracać do ułomnej bio-logicznej pamięci, wspomaganej istniejącymi szcząt-kami materialnej dokumentacji (zapisy, notatki, zdję-cia, fragmenty filmów), by przetwarzać wspomnienia o dawnych dokonaniach? Być może z tych powodów w polskim teatrze alternatywnym zaistniała ostatnio seria przedstawień nawiązująca do historycznych dzieł – ich remake’ów (które ja wolałbym nazywać używa-nym w ubiegłym wieku francuskim słowem hommage, w którym zawiera się i wysiłek rekonstrukcji i reinter-pretacji, i hołd).

REŻYSERIA I SCENARIUSZ: Lech RaczakWYSTĘPUJĄ: Daria Anfelli, Małgorzta Walas-Antoniello, Adam WojdaŚWIATŁO I WIDEO: Krzysztof UrbanPRODUKCJA: Centrum Rezydencji Teatralnej Scena RoboczaPREMIERA: 3 grudnia 2014

WarSztaty

Fizyczna ekspresja aktorskaWarsztaty prowadzone przez Małgorzatę Walas-Antoniello i Janusza Stolarskiegopod kierownictwem Lecha Raczaka

Kurs języka i ekspresji teatru alternatywnego posłuży doświadczeniu i poznaniu niekonwencjonalnych form działań aktorskich, angażujących nie tylko głos i mowę (dominujące w teatrze dramatycznym), ale  i ludzką fizyczność, całe ciało z jego energią, ruchem, gestem, rytmami akcji, fizycznością oddziaływania i komunika-cji, możliwościami improwizacji pozawerbalnej, mu-zycznością głosu. Znajomość technik tego typu warun-kuje możliwy i potrzebny rozwój teatru alternatywnego, może być podstawą kompetentnej oceny tego zjawiska

i otwiera perspektywy samorealizacji i twórczości te-atralnej. Aktorstwo alternatywne bazuje na ekspresji fizycznej i ruchowej, zdolności do improwizacji, umie-jętności współdziałania w grupie, współtworzenia ze-społowych rytmów i napięć. W aktorstwie alternatyw-nym nie chodzi o to, by „grać” w przedstawieniu, ale by w nim „być”. Żeby wobec publiczności istnieć przede wszystkim jako człowiek podejmujący działanie, a nie jako człowiek „grający rolę”. Technika aktora w teatrze alternatywnym bazuje na ekspresji ciała w ruchu. Dru-gorzędny jest przekaz werbalny, bo pełni on tylko funkcje uzupełniające, a podstawowe znaczenie ma tutaj zdol-ność tworzenia napięć emocjonalnych oraz ich wymiany właśnie w ruchu i kontakcie z partnerem akcji. (Lech Raczak: Szaleństwo i metoda).

Filmy

Orbis TertiusFilm dokumentalnySCENARIUSZ I REALIZACJA: Jacek Kubiak, ZDJĘCIA: Stani-sław Mąderek i Józef Kowalewski, DŹWIĘK: Andrzej Szalbierz, MUZYKA: Lidia Zielińska. Dla Programu II TVP Telenowa s.c. 1995

Dokument przedstawia pracę międzynarodowego zespołu aktorskiego nad pierwszym spektaklem Lecha Raczaka po rozstaniu z Teatrem Ósmego Dnia.

W przedstawieniu inspirowanym pismami Borgesa i Eliota, Dantego, Szekspira i Conrada reżyser stawia pytania o ostateczność, podstawy, początek i koniec. O to, co należy wyznawać, zbliżając się do kresu. „A co jeśli odpowiedzi okażą się zbyt banalne, zbyt trudne lub zbyt skomplikowane?” – pyta Raczak w komentarzu.

Lecha Raczaka gry z czasemFilm dokumentalnySCENARIUSZ I REALIZACJA: Agnieszka Nawrocka, Adam Talarek dla TVP Poznań

Zawodowy życiorys Lecha Raczaka to droga peł-na zakrętów. W 1964 roku założył z przyjaciółmi Teatr Ósmego Dnia – jeden z najważniejszych zespołów teatralnych polskiego ruchu alternatywnego. Po latach wspólnej działalności odszedł. Szukał twórczej prze-strzeni w teatrze repertuarowym jako dyrektor Teatru Polskiego w Poznaniu, współpracował i współpracuje z teatrami instytucjonalnymi w Legnicy, Warszawie, Gnieźnie. Reżyserował też w teatrach w Polsce i we Włoszech. Jednocześnie od 1993 roku był dyrektorem artystycznym poznańskiego festiwalu Malta. Film Le-cha Raczaka gry z czasem powstał w czasie kolejne-go przełomu – w 2012 roku Lech Raczak zrezygnował z pracy przy festiwalu Malta. Na pożegnanie pokazał tam trzy spektakle: Marat/Sade, Dziady i Czas terroru

(przygotowane w Legnicy) oraz najnowszą produkcję, Gry z czasem. Kamera towarzyszy Raczakowi podczas przedstawień i przygotowań. Głównym założeniem jest jednak krótkie podsumowanie dotychczasowej działal-ności artysty (od Ósemek do dziś). W filmie pojawiają się fragmenty wczesnych spektakli i tych najnowszych. Obraz jest próbą zaprezentowania postaci Lecha Ra-czaka, a przede wszystkim przybliżenia widzom jego myślenia o sztuce, historii i teraźniejszości. Stąd rów-nież wynika pytanie o motywacje dotyczące zaprzesta-nia współpracy z Festiwalem Malta i o kondycję teatru w ogóle.

L E K T U R Y

LECH RACZAK: Więcej niż jedno życie. Kreacje zbiorowe Teatru Ósmego Dnia (1977–1985), Wydawnictwo Posnania, Poznań 2012

LECH RACZAK: Postzapisy, „Plac Wolności” i inne sce-nariusze teatralne (1982–2010), Wydawnictwo Po-snania, Poznań 2012

LECH RACZAK: Szaleństwo i metoda. 48 tekstów o teatrze, Wydawnictwo Posnania, Poznań 2012

[ 19 ]

Zjazd IV

W labiryncie2–6 grudnia 2015

WROCŁAWInstytut im. Jerzego Grotowskiego

Prowadzący: Theodoros Terzopoulos

i Savvas Stroumpos (Grecja)

Theodoros Terzopoulos urodził się w wiosce Makry-gialos. Studiował w Szkole Teatralnej K.  Michailidi- sa w Atenach (1965–1967) i pracował jako asystent reżysera w Berliner Ensem-ble (1972–1976). W  latach

1981–1983 był dyrektorem Szkoły Teatralnej Narodo-wego Teatru Północnej Grecji w Salonikach, a w latach 1985–1988 dyrektorem artystycznym Międzynarodo-wego Spotkania ze Starożytnym Dramatem Greckim w Delfach – festiwalu, w którym uczestniczyły wybitne osobistości świata teatru, m.in. Heiner Müller, Tadashi Suzuki, Min Tanaka, Anatolij Wasiljew, Andrzej Wajda. W 1985 roku założył Teatr Attis. Od 1990 roku jest jednym z  członków-założycieli Międzynarodowego Instytutu Teatru Obszaru Morza Śródziemnomorskiego, zrzesza-jącego dwadzieścia dwa kraje, a od 1991 roku kieruje jego pracami. Od 1993 roku pełni rolę przewodniczące-go Międzynarodowego Komitetu Olimpiady Teatralnej. Był dyrektorem artystycznym następujących jej edycji: w Delfach (1995, „Przez tysiąclecia”), w Shizuoce (1999, „Dając nadzieję”), w Moskwie (2001, „Teatr dla ludzi”), w Stambule (2006, „Przekraczając granice”), Seulu (2010, „Sarang. Miłość i człowieczeństwo”), Pe-kinie (2014, „Marzenie”). W roku 2005 wznowił festi-wal, odbywający się od tej pory w Sykionie. Reżysero-wał tragedie Ajschylosa, Sofoklesa, Eurypidesa, sztuki najwybitniejszych współczesnych pisarzy europejskich i greckich. Pracował w wielu teatrach europejskich, m.in. w Teatro Olimpico w Vincenzy, Teatrze na Tagan-ce w Moskwie. Gościł na licznych międzynarodowych festiwalach i współpracował z wybitnymi aktorami z całego świata. Metod pracy Theodorosa Terzopoulosa naucza się w szkołach teatralnych i wydziałach filologii klasycznej na całym świecie. Reżyser prowadzi liczne warsztaty i wykłady. Jest emerytowanym profesorem międzynarodowych akademii i uniwersytetów, a także laureatem wielu nagród teatralnych w Grecji i za gra-nicą. Na temat jego metody pracy teatralnej powstało wiele książek, m.in. w Niemczech, Anglii, Grecji, Turcji, Rosji i Chinach. Więcej informacji: www.attistheatre.com

Savvas Stroumpos urodził się w 1979 roku w Atenach (Grecja). W 2002 roku ukończył szkołę teatralną przy Narodo-wym Teatrze Grecji. W  2003 roku uzyskał tytuł magistra praktyki teatralnej Uniwersyte-

tu Exeter. Od 2006 roku pracował jako asystent reżysera Theodorosa Terzopoulosa. Zagrał w  następujących spektaklach Teatru Attis: Hamlet – lekcja Borisa Pa-sternaka, Prometeusz w okowach Ajschylosa, Im-promptu „Ohio” Samuela Becketta, Ajaks – szaleństwo Sofoklesa (pierwsza i druga wersja), Ostatnia maska Costasa Logarasa, Kasandra Mariosa Pontikasa. Z ze-społem Zero Point wyreżyserował Kolonię karną i Prze-mianę Franza Kafki, Jak wam się podoba Williama Szekspira, Dokument, będący adaptacją tekstów Sa-muela Becketta, Primo Leviego i podkomendanta Mar-cosa, oraz Woyzecka Georga Büchnera. Jego przedsta-wienia prezentowane są na Nowej Scenie Teatru Attis.

WarSZTAty

Powrót Dionizosa – metoda pracy Theodorosa Terzopoulosa Warsztaty prowadzone przez Savvasa Stroumposa z Teatru AttisWarsztaty stanowią wprowadzenie do znanej i cenionej metody Theodorosa Terzopoulosa, nauczanej w  mię-dzynarodowych akademiach i szkołach teatralnych oraz uniwersytetach, która inspiruje aktorów na całym świecie. Metoda Terzopoulosa skupia się na „emancy-pacji” uwięzionej energii i głosu, a jej celem jest rekon-strukcja utraconej jedności słowa i ciała.

Uczestnicy wykonają ciąg dynamicznych ćwiczeń fizycznych i wokalnych stworzonych, żeby kultywować oddech przeponą poprzez koncentrację ciała. Sugero-

FOT. IRENA LIPIŃSKA

[ 20 ]

wany trening aktywuje osie cielesne powiązane z cen-trum ciała (trójkąt energii), stymulując i wyzwalając źródła dźwięku i rezonatory ciała. Podczas pracy aktorzy będą zmierzać do osiągnięcia emancypacji głosu, wpro-wadzając elementy treningu do rytmicznej interpretacji tekstu (starożytna tragedia grecka i utwory klasyczne).

Podczas pracy uczestnicy poznają z zasady metody Theodorosa Terzopoulosa, takie jak:· funkcja i kontrola oddychania;· techniki autokoncentracji;· lokalizacja i aktywacja osi ciała;· wzmacnianie centrum energii;· lokalizacja źródeł dźwięku;· całkowita aktywacja rezonatorów;· emancypacja głosu;· rytmiczna interpretacja tekstu (tragedia starogrecka

i teksty klasyczne).

Spektakl

Mauzer Spektakl w reżyserii Theodorosa Terzopoulosa, zrealizowany w Instytucie Grotowskiego w ramach programu „Masters in Residence” Po raz pierwszy wystawiłem Mauzera z okazji osiemdziesiątych urodzin Heinera Müllera. Było to w Atenach w 2009 roku. Mauzer to sztuka ze wszech miar polityczna, uważa się ją powszechnie za klu-czowe dzieło Müllera, zajmuje także istotne miej-sce na mapie współczesnego dramatu światowego. Biorąc za punkt wyjścia historyczny kontekst wojny domowej między bolszewikami a zwolennikami wła-dzy cara, Müller snuje tu rozważania na temat etyki rewolucji, dogmatyzmu ideologii, upadku znaczenia życia ludzkiego i porażki komunizmu. Postacie sce-niczne dostają się w tryby machiny produkującej katów i stanąć muszą twarzą w twarz z przemocą, która prędzej czy później okazuje się owocem każdej rewolucji. To właśnie tytułowy mauzer jest bronią, którą tak buntownicy, jak zwycięzcy wykonują egze-kucje swoich wrogów. Zarazem symbolizuje on ko-niec zbrodni, śmierć i machinę wojenną. Idąc w ślad za Müllerem, chcieliśmy w naszym przedstawieniu pokazać moment utraty przyjętej miary, który może zrodzić zarówno bohaterów, jak zbrodniarzy.

Tekst Müllera w dzisiejszej epoce upadku wszel-kich wartości etycznych i powszechnej komercja-lizacji może ujawnić swoje zbawcze działanie, jeśli tylko dotrze się do jego samego sedna. Wymaga to dogłębnej analizy i ciężkiej pracy na próbach, wielu pomysłów i inspiracji, bowiem Mauzer to coś wię-cej niż tylko dramat polityczny o radzieckiej wojnie ojczyźnianej. Owszem, w jego centrum znajduje się rewolucja październikowa i wywołana przez nią woj-na domowa, ale obejmuje on także wszystkie wojny domowe, nawet tę między instynktem i racjonalno-ścią, obrazującą elementarny konflikt między Apol-lem a Dionizosem.

Na poziomie ontologicznym Mauzer sięga w głąb natury ludzkiej i zasadniczo stawia te same pyta-nia, co tragedia grecka: czym jest istota ludzka? Jaki sens ma istnienie? Czym jest człowiek, ten obcy, który w pewnych okolicznościach – w czasie wojny albo powstania – okazuje się zdolny do zabójstwa i mordu. Staje się bezdusznym rzeźnikiem. Tak po-stawione pytania sprawiają, że tekst Müllera zajmu-je się także istotą natury ludzkiej.

Mauzer Heinera Müllera w Polsce... W tym tek-ście doszła do głosu udręka całego kraju. Jak mogę zignorować Historię i Pamięć, nadal świeżą ranę i nieukojony ludzki ból? „Wojna to początek wszyst-kiego” – powiedział Heraklit. Doświadczenie wojny pozostawia głębokie znamię w duszy, rodzi lament i żałobę po utracie towarzysza, brata czy siebie samego. „Czym jest istota ludzka?” – echo tego pytanie nieubłaganie rozbrzmiewa w całej Historii. Szaleństwo wojny, śmierć i następująca po niej cisza stawiają wciąż na nowo to samo pytanie: „Czym jest istota ludzka?”. Pamięć nie może zamilknąć. Poczu-cie klęski triumfuje nad „prawami historii”, stawia-jąc nas dosłownie oko w oko z człowieczeństwem i wszystkimi aspektami naszej śmiertelności. Jakże inaczej można opisać rewolucję niż jako przemożne odczucie śmiertelności, które pozwala naszym snom przekroczyć granicę bólu i żałoby, zmuszając nas do nowego spojrzenia na ludzi? Otwórzmy umysły, niech świeże powietrze dotrze w najgłębsze zakamarki współczesnych systemów totalitarnych. Wtedy bę-dziemy mogli znów oddychać pełną piersią i otwo-rzyć się na innych.

TEKST: Heiner MüllerPRZEKŁAD: Mateusz Borowski, Małgorzata SugieraREŻYSERIA, ADAPTACJA, INSTALACJA, ŚWIATŁA: Theodoros TerzopoulosASYSTENT: Antonios MyriagkosAKTORZY: Bartosz Bielenia, Jolanta Góralczyk, Jan Hussakowski Przemysław Wasilkowski, Przemysław Błaszczak, Marcin Misiura, , INSTALACJA FOTOGRAFICZNA: Johanna WeberMUZYKA: Panagiotis Velianitis REALIZATOR ŚWIATŁA: Janusz BilickiREALIZATOR DŹWIĘKU: Paweł NowakBUDOWA SCENOGRAFII: Andrzej Walada, Krzysztof NawójKIEROWNIK TECHNICZNY: Piotr JacykPREMIERA: 9 października 2012

Film

Pochwała teatruFilm dokumentalnyWYWIADY: Giorgos Voudiklaris i Dimistris Trikas, PRODUK-

CJA: Dimistra Dernikou, ZDJĘCIA: Yiannis Spiliopoulos, Kostas Tsekouras, SCENARIUSZ I REŻYSERIA: Dimitris Trikas

Film dokumentalny poświęcony twórczości Theodo-rosa Terzopoulosa. Ramę kompozycyjną obrazu stano-wią wypowiedzi reżysera na temat historii Teatru Attis, istoty poszukiwań teatralnych, fascynacji tragedią an-tyczną i dramaturgią Bertolta Brechta i Heinera Müllera, a także roli treningu oraz edukacji teatralnej. Jak sam podkreśla, w Teatrze Attis istotne znaczenie odgrywa-ją trzy osie: ontologiczna, polityczna oraz erotyczna. Wszystkie trzy można odnaleźć w zrealizowanych przez zespół spektaklach: m.in. w Bachantkach Eurypidesa, Mauzerze Müllera, Ajaksie. Szaleństwie Sofoklesa i Pannie Julii Strindberga, których fragmenty znalazły się w filmie.

L E K T U R Y

W labiryncie. Theodoros Terzopulos spotyka Heinera Müllera, pod redakcją Franka Raddatza, przełożyli Małgorzata Sugiera i Mateusz Borowski, Instytut im. Jerzego Grotowskiego, Wrocław 2012

[ 21 ]

AUTORZY FOTOGRAFII: Pola Amber (s. 9), Archiwum Teatru Ad Spectatores (s. 14), Archiwum Teatru Attis (s. 19), Eduardo González Camára (s. 12), Maciej Ćwiek (s. 17), Teo Dumski (s. 14), Daniel Ebertowski (s. 16),

Krzysztof Fabiański (s. 15), Tomasz Hołod/Archiwum Instytutu Grotowskiego (s. 5), Karol Jarek/Archiwum Instytutu Grotowskiego (s. 8, 19), Marcin Kaczyński (s. 17), Irena Lipińska/Archiwum Instytutu Grotowskiego (s. 19), Maciej

Masztalski (s. 13), Magdalena Mądra/Archiwum Instytutu Grotowskiego (s. 7), Piotr Nykowski (s. 12), Edgar de Poray, projekt plakatu (s. 14, 15), Anne Savage/Archiwa Odin Teatret (s. 5, 6), Rami Shaya (s. 11),

Adam Talarek, kadr z filmu Agnieszki Nawrockiej (s. 18), Johanna Weber (s. 21), Krzysztof Wiktor (s. 21), Maciej Zakrzewski/Archiwum Instytutu Grotowskiego (s. 4), Maciej Zakrzewski  (s. 16).

REDAKCJA NADESŁANYCH MATERIAŁÓW: Karolina Sołtys / PROJEKT GRAFICZNY: Barbara Kaczmarek

Eugenio Barba w trakcie spotkania z okazji 50-lecia Odin Teatret (wrzesień 2014)

Paul Allain Seminaria Letnie Otwartego Uniwersytetu Poszukiwań (wrzesień 2013)

Georges Banu i Peter Brook Konferencja Grotowski: co było, co jest. I co jest do zrobienia (styczeń 2009)

Armine, Sister Spektakl Teatru ZAR (premiera: listopad 2013)

Mauzer wg Heinera Müllera w reżyserii Theodorosa Terzopoulosa

w ramach „Masters in Residence” (premiera: październik 2012)

Laboratorium KARAWANASUN

Szkoła Reny Mireckiej

ArchiwumZbiory Archiwum stanowią rdzeń Instytutu Grotowskiego, który zasila i kształtuje jego działalność, począwszy od organizacji bieżących wydarzeń i prowadzenia działalności edukacyjnej, poprzez przedsięwzięcia wydawnicze, skończywszy na upowszech-nianiu, w wielu językach, dzieła Jerzego Grotowskiego i Teatru Laboratorium. Zbiory udostępniane są w Czytelni Teatralnej.

Rezydencje ARTYStyczneInstytut wspiera pracę niezależ-nych artystów, zarówno młodych, jak i uznanych, produkując i współ-produkując spektakle, organizując sesje i pokazy pracy.WYBRANE PROJEKTY ARTYSTYCZNE:• program „Masters in Residence”

(Peter Brook, Eugenio Barba i Odin Teatret, Anatolij Wasiljew, Theodoros Terzopoulos, Diamanda Galás)

• Monosytuacje – cykl małych form teatralnych

• projekt „Armine, Sister” Teatru ZAR

• rezydencje: Teatr ZAR, Studio Matejka, zespół In Medias Res

Dzia£alnoŒÆ wydawniczaDziałalność wydawnicza, która obejmuje wydawnictwa książkowe, czasopisma i filmy w językach polskim i angielskim, skupia się na tematach związanych z poszukiwa-niami kulturowymi i teatralnymi, obejmując również dokumento-wanie i interpretowanie dokonań twórczych Jerzego Grotowskiego i Teatru Laboratorium.Instytut jest wydawcą gazety teatralnej „Didaskalia” i pisma internetowego „Performer” oraz współwydawcą anglo-języcznego czasopisma „Polish Theatre Perspectives”. Jako Icarus Publishing Enterprise – we współpracy z Odin Teatret (Dania), Theatre Arts Researching the Foundations (Malta) i Routledge (USA/Wielka Brytania) – publikuje też serię poświęconą tradycji teatrów laboratoryjnych w tłumaczeniu na język angielski.

Dzia£alnoŒÆ edukacyjnaProgram edukacyjny obejmuje działania praktyczne, badawcze i upowszechniające, o zasięguogólnopolskim i międzynarodowym,adresowane zarówno do specja-listów, aktorów i studentów, jak i szerokiego kręgu odbiorców, mający aspiracje stworzenia wokół Instytutu prężnego środowiska intelektualnego i kulturotwórczego, otwartego na nowe inicjatywy, metodologie i tematy. Oprócz semi-nariów praktycznych i warsztatów, program obejmuje konferencje, wykłady, seminaria, promocje książek i projekcje filmowe.

WYBRANE PROJEKTY REALIZOWANE W INSTYTUCIE:

• Laboratorium KARAWANASUN Szkoła Reny Mireckiej

•BodyConstitution•Studio Kalari•Regula contra Regulam• Otwarty Uniwersytet

Poszukiwań• wortal internetowy

grotowski.net•Kino Teatralne

WydarzeniaInstytut organizuje wiele różnorod-nych wydarzeń, w tym spektakle, wystawy, koncerty i festiwale.Współpracuje z wieloma instytu-cjami z Polski i ze świata, zarówno ośrodkami akademickimi, jak i artystycznymi.

Ludwik Flaszen Grotowski & Company. Źródła i wariacje

Instytut im. Jerzego Grotowskiego (październik 2014)

Autorzy fotografii na s. 22 (począwszy od góry, od lewej): Karol Jarek (il. 1, 2, 6, 8), Maciej Stawiński (il. 3), Johanna Weber (il. 4), Maciej Zakrzewski (il. 5), Irena Lipińska (il. 9), Francesco Galli (il. 10); na s. 23: Jan K. Fiołek (il. 11), Archiwum Instytutu Grotowskiego (il. 12–14). / Proj. Barbara Kaczmarek

Jerzy Grotowski w Mediolanie (1979)

Instytut Grotowskiego powstał z przekształcenia Ośrodka Badań Twórczości Jerzego Grotowskiego i Poszukiwań Teatralno-Kulturowych, założonego w 1989 roku i działającego w byłej siedzibie Teatru Laboratorium we Wrocławiu. Zmiana nazwy i statutu, która nastąpiła 28 grudnia 2006 roku, wiązała się z poszerzeniem i rozwinięciem działalności Ośrodka, którą kontynuuje obecnie Instytut. Nowa nazwa nawiązuje do placówki prowadzonej przez Jerzego Grotowskiego we Wrocławiu w latach 1965–1984, kiedy nazwę Teatr Laboratorium dopełniał człon „Instytut Badań Metody Aktorskiej”, skrócony w 1970 roku do „Instytutu Aktora”. Takie rozwiązanie umożliwiało Jerzemu Grotowskiemu prowadzenie „badań praktycznych nad prawidłami technicznymi sztuki teatru, w którego centrum zaintere-sowań leżała technika twórcza aktora”. Dzięki temu wzmocniona i rozwinięta została działalność badawczo-studyjna, co zaowocowało historyczną przemianą teatru XX wieku.

Historyczna siedziba Teatru Laboratorium w Przejściu  Żelaźniczym na wrocławskim Rynku przeznaczona jest przede wszystkim na działalność arty- styczną i archiwalno-dokumen-tacyjną oraz korespondującą z nią działalność edukacyjną. Tutaj mieszczą się: Sala Teatru Laboratorium , Sala Kinowa ,  Archiwum Instytutu Grotowskiego i Czytelnia Teatralna. W Przejściu Żelaźniczym od 2012 roku znajduje się również CaféTHEA posiadająca niezależny od Instytutu program (m.in. cykle wykładów popularnonaukowych, panele dyskusyjne, konferen-cje, prelekcje i wystawy).

Studio Na Grobli działa od kwietnia 2010roku przy ul. Na Grobli 30/32, w dawnej siedzibie Stowarzysze- nia Wioślarskiego Wratislavia. W Studiu mieszczą się: Sala Studyjna, cztery sale prób, pokoje gościnne oraz Scena Letnia nad rzeką.

Brzezinka leśna baza Instytutu Grotowskiego to wolnostojący budynek, znajdujący się nieopodal wsi Brzezinka koło Oleśnicy (40 km od Wrocławia). W latach 1971–1981 odbywały się w nim kierowane przez Jerzego Grotowskiego przedsięwzięcia parateatralne i projekty Teatru Źródeł. Obecnie Brzezinka służy głównie działaniom warsztatowym.

Instytut Grotowskiego to instytucja realizująca wydarzenia

w domenach kultury i sztuki, kładąca mocny nacisk na przedsię-

wzięcia o charakterze edukacyj-nym, teatralnym i wydawniczym, a także wspierająca działalność badawczą i artystyczną polskich

i zagranicznych twórców. Dorobek Jerzego Grotowskiego

stanowi inspirację dla linii programowych Instytutu,

będącego platformą swobodnej wymiany wiedzy i doświadczeń

przedstawicieli różnych sposobów myślenia, szkół i metodologii.

Instytut prowadzi wortal internetowy grotowski.net poświęcony Jerzemu

Grotowskiemu i Teatrowi Labora-torium, który tworzą 4 części:• Encyklopedia to kompendium

wiedzy na temat dorobku artystycz-nego i biografii Jerzego Grotowskiego,

a także jego współpracowników• Mediateka, czyli materiały pocho-dzące głównie z Archiwum Instytutu:

zdjęcia, filmy i nagrania audio• Narzędziownia zawierająca

materiały pomocne w prowadzeniu badań: bibliografie, kalendaria, katalogi

• pismo internetowe „Performer” poruszające zagadnienia stanowiące przedmiot zainteresowania Instytutu

Instytut Grotowskiegowww.grotowski.net

www.grotowski-institute.art.pl

Zjazd I 21–25 września 2015 | Wrocław

Prowadzący: Eugenio Barba i Odin Teatret, Teatr ZAR

Zjazd II7–11 października 2015 | Goleniów–Szczecin

Prowadzący: Tomasz Rodowicz i Teatr Chorea, Daniel Jacewicz i Teatr Brama

Zjazd III4–8 listopada 2015 | Wrocław

Prowadzący: Maciej Masztalski i Teatr Ad Spectatores, Trzeci Teatr Lecha Raczaka

Zjazd IV2–6 grudnia 2015 | Wrocław

Prowadzący: Theodoros Terzopoulos i Savvas Stroumpos

Zjazd V20–24 stycznia 2016 | Goleniów–Szczecin

Prowadzący: Piotr Borowski i Studium Teatralne, Marek Kościółek i Teatr Krzyk

Zjazd VI10–14 lutego 2016 | Wrocław

Prowadzący: Teatr Porywacze Ciał, Pracownia||ROSA

Zjazd VII16–20 marca 2016 | Goleniów–Szczecin

Prowadzący: Zbigniew Szumski i Teatr Cinema, Dariusz Mikuła i Teatr Kana

Zjazd VIII20–24 kwietnia 2016 | Wrocław

Prowadzący: Janusz Opryński i Teatr Provisorium, Komuna//Warszawa, Jolanta Krukowska

Zjazd IX25–29 maja 2016 | Wrocław

Prowadzący: Arti Grabowski, Leszek Mądzik i Scena Plastyczna KUL

Zjazd X15–19 czerwca 2016 | Goleniów–Szczecin

Prowadzący: Leszek Bzdyl i Teatr Dada von Bzdülöw, Janek Turkowski, Weronika Fibich

Zjazd XI13–17 lipca 2016 | Strzelewo

Prowadzący: Per Spildra Borg i Stella Polaris, Oleh Stefan, Anna Zubrzycki

Zjazd XII15–21 sierpnia 2016 | Kamieniec Ząbkowicki

Prowadzący: Zachodniopomorska Ofensywa Teatralna, Teatr Biuro Podróży

Zjazd XIII15–18 września 2016 | Goleniów–Szczecin

Prowadzący: Marek Chodaczyński i Unia Teatr Niemożliwy, Marek Waszkiel

Zjazd XIV Październik–listopad 2016

Olimpiada Teatralna „Świat miejscem prawdy”

Zjazdy XV–XVII Grudzień–luty

Praca nad projektami dyplomowymi

Marzec 2017

Zakończenie Akademii Teatru Alternatywnego