akcİĞer kanserİ epİdemİyolojİsİ

AKCİĞER KANSERİ EPİDEMİYOLOJİSİ

Prof.Dr.İsmail Savaş

TORAKS ONKOLOJİSİNDE MULTİDİSİPLİNER YAKLAŞIM

İzmir

20-21/Şubat/2006

ABD Mortalite, 2002

1. Kalb hastalıkları 696,947 28.5

2. Kanser 557,271 22.8

3. Serebrovasküler hastalıklar 162,672 6.7

4. Kronik alt solunum sistemi infeksiyonları 24,816 5.1

5. Kazalar 106,742 4.4

6. Diabetes mellitus 73,249 3.0

7. Influenza ve pnömoni 65,681 2.7

8. Alzheimer hastalığı 58,866 2.4

9. Nefrit 40,974 1.7

10. Sepsis 33,865 1.4

Ölüm nedeni sayı %

Ölüm nedenlerinde 1950 & 2002 arasında değişim , ABD

22,5

180,7

48,1

586,8

193,9

56,0

193,4

240,1

0

100

200

300

400

500

600

Kalb hastalıkları SerebrovaskülerHastalıklar

Pnömoni/Influenza

Kanser

1950

2002

100,000

Beklenen kanser ölüm oranları , 2005, ABD

Erkek295,280

Kadın275,000

27% Akciğer ve bronş

15% Meme

10% Kolon ve rektum

6% Over

6% Pankreas

4% Lösemi

3% Non-Hodgkin lenfoma

3% Uterus

2% Multiple myeloma

2% Beyin

22% Diğer bölümler

Akciğer ve bronş 31%

Prostat 10%

Kolon ve rektum 10%

Pankreas 5%

Lösemi 4%

Özofagus 4%

Karaciğer ve 3% safra yolları

Non-Hodgkin 3% Lenfoma

Mesane 3%

Böbrek 3%

Diğer bölümler 24%

Erkeklerde kanser ölümleri, ABD 1930-2001

0

20

40

60

80

100

1930

1935

1940

1945

1950

1955

1960

1965

1970

1975

1980

1985

1990

1995

2000

Akciğer&bronş

Kolon ve rektum

Prostat

Pankreas

Mide

Karaciğer

100,000

Lösemi

Kadınlarda kanser ölümleri, ABD 1930-2001

0

20

40

60

80

100

1930

1935

1940

1945

1950

1955

1960

1965

1970

1975

1980

1985

1990

1995

2000

Akciğer & bronş

Kolon & rektum

Uterus

Mide

Meme

Over

Pankreas

100,000

Yaşam boyu kanser gelişme riski,Erkek

Bölge Risk

Prostat 1 / 6

Akciğer ve bronş 1 / 13

Kolon ve rektum 1 / 17

Mesane 1 / 28

Non-Hodgkin lymphoma 1 / 46

Melanom 1 / 53

Böbrek 1 / 67

Leukemia 1 / 68

Oral Kavite 1 / 73

Mide 1 / 81

Yaşam boyu kanser gelişme riski ,Kadın

Bölge Risk

Meme 1/ 7

Akciğer & bronş 1 /18

Kolon & rektum 1/ 18

Uterus 1 /38

Non-Hodgkin lymphoma 1 / 56

Over 1 / 68

Melanom 1 / 78

Pankreas 1 / 81

Mesane 1 / 88

Serviks 1 / 130

Değişik zaman peryodlarında Sağkalım yüzdeleri

1974-1976 1983-1985 1995-2000

Genel 50 53 64

Meme (kadın) 75 78 88

Kolon 50 58 63

Lösemi 34 41 46

Akciğer ve bronş 13 14 15

Melanom 80 85 91

Non-Hodgkin lenfoma 47 54 59

Over 37 41 44

Pankreas 3 3 4

Prostat 67 75 99

Rektum 49 55 64

Mesane 73 78 82

100 yıl önce akciğer kanseri sıralamada kaçıncı sıradaydı ?

A) 1.sırada

B) 3. sırada

C) sıralamada değildi

D) fikrim yok

AKCİĞER KANSERİ

1912 yılında Adler “primary malignant growths of the lungs and bronchi “ adlı bir kitap yayınlamıştır.

Bu kitapta literatürde bulduğu 374 vakayı değerlendirdi.

Akciğer kanseri, 20. yüzyılın başlarında nadir görülen bir hastalıktır.

74 yaşında nefes darlığı, iştahsızlık, ateş, kilo kaybı olan erkek hasta

5 yıl önce sigarayı bırakmış.55 yıl içmiş. FM: sağ supraklaviküler LAP Sağ HT bazalde matite var ve solunum

sesleri derinden geliyor. LAP aspirasyonu metastatik NSCLC

OLGU

Bronkoskopik biyopsi:

Yassı hücreli akciğer kanseri

AKCİĞER KANSERİ

Yirminci yy başında ABD’de akciğer kanseri yüzbinde 5‘den azdır.

1999 yılına gelindiğinde gelişen ülkelerde yüzbinde 14, gelişmiş ülkelerde yüzbinde 71 olmuştur.

Kadınlarda sigara kullanımı alışkanlığındaki artış nedeniyle Doğu Avrupa ülkeleri ve ülkemizde akciğer kanseri sıklığı giderek artmaktadır .

Dünyada her yıl 1 milyon kişi akciğer kanserinden kaybedilmektedir.

AKCİĞER KANSERİ

Avrupa birliğinde akciğer kanseri kaba sıklığı 52.5/100,000/yıl ve ölüm hızı 48.7/100,000/yıldır.

Erkeklerde (79.3 ve 78.3/100.000) Kadınlarda (21.6 ve 20.5/100.000 ) Ülkemizde ; Erkeklerde 1.sırada (%32) Kadınlarda 6. sıradadır (%4) Sağlık Bakanlığının tüm sağlık kuruluşlarında

tanı alan kanser olgularının kaydedildiği verilere göre akciğer kanseri insidensi 11.5/100.000’dir

AKCİĞER KANSERİİzmir Kanser İzlem Denetim Merkezi’ nin

1993-1994 yılları verileri;Akciğer kanseri tüm kanserler içinde

erkeklerde %38.6’lık oranla en büyük bölümü oluşturmaktadır. Kadınlarda 5.2’lik oranla 7.sıradadır.

İzmir il sınırında yaşayan olgular baz alınarak hesaplanan yaşa-standardize insidens , erkeklerde 61.6/100000, kadınlarda 5.1/100000’dir .

AKCİĞER KANSERİ

Sağlık Bakanlığı verilerine göre akciğer kanseri sıklığı ;

Batı bölgelerimizde en yüksek

(Akdeniz 41.0/100.000, Ege ve İç Anadolu 39.5/100.000)

Güneydoğu ve Doğu bölgelerimizde en düşük ( 17.7/100.000 , 11.7/100.000 )

AKCİĞER KANSERİ

Genç erişkinlerde (50 yaş altında %5-9 dolayında) sıklığı daha azdır.

Bu grupta aile öyküsü vardır ve adenokanser en sık görülen kanser tipidir .

Ancak ülkemizde gençlerde adenokanser yaşlılara göre daha fazla izlenmekle birlikte en sık kanser tipi squamöz hücreli kanserdir.

AKCİĞER KANSERİ

Toraks Derneği Akciğer ve Plevra Maligniteleri Çalışma Grubu (TAPMG) tarafından yapılan ulusal, hastane bazlı retrospektif çalışmada;

11849 akciğer kanserli olgu %90.4’ü erkek, %9.6’sı kadın, olgular büyük oranda (%56.7) 46-65 yaşları

arasında. Olguların yaklaşık %90’ ında sigara kullanma

öyküsü saptanmıştır (%77.9 aktif sigara içicisi, %10.8 sigarayı bırakmış)

Akciğer kanserlerinde risk faktörleri

Sigara içimi Pasif sigara maruziyeti Genetik faktörler (Aile hikayesi-6.kromozomda anormallik

) Mesleki nedenler ve hava kirliliği Cinsiyet Diyet (Sebze ve meyveden eksik beslenme) Kronik akciğer hastalıkları ( Tb. Fibrozis gibi ) Marijuana ; tütünden daha fazla katran içerir. Hodgkin hastalığı, meme kanseri nedeniyle toraksa

radyoterapi alınması akciğer kanseri riski ??

AKCİĞER KANSERİ

Akciğer kanseri gelişiminde etkili olduğu belirtilen yaş, ırk, cinsiyet, meslek, hava kirliliği, radyasyon, geçirilmiş akciğer hastalığı sekeli, diyet, viral enfeksiyonlar, genetik ve immünolojik faktörlerin tümü %6-10 oranında etkilidir .

Akciğer kanseri insidensi yaşla artmakta, 6.-7. dekadlarda pik yapmaktadır. Hücre tipleriyle yaş ilişkisi yoktur,

İleri yaş hastalığı olduğu için hastaların 2/3’ünde eşlik eden başka bir hastalık vardır.

Akciğer Kanserli Hastalarda Görülen Diğer Hastalıklar

<70 yaş >70 yaş TotalHastalık yok 37 23 31Kardiyovasküler 19 29 23KOAH 19 27 22Serebrovasküler 3 7 5Diğer kanser 12 17 14Hipertansiyon 10 14 12Diabetes mellitus 6 9 7Diğer 7 10 8Bilinmeyen 9 7 8

SİGARA VE AKCİĞER KANSERİ

Richard Doll ve Austin Hill’in 1950 yılında BMJ’da yayınladığı makalede sigara içimiyle akciğer kanseri gelişimi arasındaki ilişkiden bahsedilmiştir.

Bunu takiben 1964 yılında US Surgeon General sigaranın sağlığa zararından bahseden bir yayın yapmıştır.

Bunlardan sonra sigara içimi biraz azalsa da rakamlar daha sonra ciddi boyutlara ulaşmıştır.


Akciğer kanserlerinin büyük bölümünden sigara içimi sorumludur.

Ne kadar uzun süre ve çok sayıda sigara içilirse akciğer kanseri gelişme riski o kadar fazladır.

Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de sigara tüketimi artmaktadır.

Sigara-Akciğer Kanseri


Sigaraya başlama yaşı, sigara içme süresi, içilen sigara sayısı ile tütün ve sigara tipi (filtreli, filtresiz, puro, düşük tar ve nikotin içeriği vb.) akciğer kanseri gelişme riskini etkiler.

Gelişmiş ülkelerde sigara içimi prevalansı kadınlarda %20-40, erkeklerde %30-40 iken gelişmekte olan ülkelerde bu oranlar sırasıyla %2-10 ve %40-60’tır .


Dünya genelinde ise erkeklerde %47-52, kadınlarda %10-12 sıklıkta sigara kullanımı olduğu tahmin edilmektedir.

Erkekler kadınlara göre sigara içmeye daha küçük yaşlarda başlamaktadırlar.

Erkekler daha uzun süreli, yüksek katran içerikli ve derin inhalasyonlu sigara alışkanlığına sahiptirler.


ABD ve Batı Avrupa’da kadınlarda sigara alışkanlığı II. Dünya savaşı sonrası başlamıştır.

Son zamanlarda yapılan olgu-kontrol çalışmaları, sigara içen kadınlarda akciğer kanseri gelişme riskinin erkeklere göre daha yüksek olduğunu göstermiştir.

Sigara tüketimi, 1900-2000, ABD

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

4500

5000

1900

1905

1910

1915

1920

1925

1930

1935

1940

1945

1950

1955

1960

1965

1970

1975

1980

1985

1990

1995

2000

Year

Per

Cap

ita C

igar

ette

Con

sum

ptio

n

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Age

-Adj

uste

d Lu

ng C

ance

r D

eath

R

ates

*

Per capita cigarette consumption

Male lung cancer death rate

Female lung cancer death rate

Sigara tüketimi, ABD, 1965-2002

0

10

20

30

40

50

60

1965

1974

1979

1983

1985

1990

1992

1994

1995

1997

1998

1999

2000

2001

2002

Year

Pre

vale

nce

(%

)

Erkek

Kadın


Çin Halk Cumhuriyeti en önemli üretici ve tüketicidir.

320 milyon Çinli sigara içmektedir.Bu tüm dünya rakamlarının 1/3’üdür.Son zamanlarda konuya duyarlılık artsa da

Çin uzun süre bu konuyla başetmeye çalışacak gibi görünmektedir.


Türkiye’ de ise sigara içme prevalansı kadınlarda %24, erkeklerde %63’tür.

Toplumumuzun büyük kısmını kapsayan yüksek sigara tüketimi gözönüne alındığında, günümüzde ve gerekli önlemler alınmazsa yakın gelecekte bir akciğer kanseri epidemisi ile karşı karşıya olduğumuzu söylemek yanlış olmaz .


Adenokanserlerde tütün maruziyetiyle ilişkili olaraka K-ras mutasyonu saptanmıştır.

Sigarada bulunan PAH‘lar DNA bağlarını parçalar, DNA tamir, apopitoz ve hücre döngüsünü ayarlayan p53 geninde mutasyona neden olur.

P53 gen mutasyonu akciğer kanserlerinin %50-70’inde görülür.

ÇEVRESEL ETKENLER/MESLEKİ MARUZİYET VE AKCİĞER KANSERİ

Asbest, kadmiyum, nikel, krom gibi mesleksel etkenler ve radyasyon akciğer kanseri riskini artırır.

Asbest maruziyetinde risk 5 kat artarken, Sigara ile birlikte olduğunda risk 50 kat artar. Uranyum parçalanırken oluşan Radon

(Bazı madenler ve evlerde kullanılan yapı malzemeleri) ciddi bir problemdir.

ÇEVRESEL ETKENLER/MESLEKİ MARUZİYET VE AKCİĞER KANSERİ

Mesleki radon maruziyeti riski 20 kat artmaktadır. Ev içi radon maruziyetinin akciğer kanserlerinin

%10’unun nedeni olduğu tahmin edilmektedir . Radon nedeniyle ABD’de yılda 15-20 bin akciğer kanseri

geliştiği düşünülmektedir. Tütün kullanımıyla beraber bu artış daha fazladır. Hava kirliliğinin kansere %1-2 katkısı ??? Çalışma ortamındaki kanserojen maddeler

(uranyum, inhale edilen arsenik, berilyum , vinil klorid, nikel krom, kömür, mustard gazı, klorometil eter, gazlar, dizel ürünleri )

Radyoterapi (Meme kanseri ve lenfoma nedeniyle). Latent peryod 5-10 yıl…..

KRONİK AKCİĞER HASTALIKLARI VE AKCİĞER KANSERİ

Skar dokusunun kanser gelişimine zemin oluşturduğu ve akciğer tüberkülozu geçiren olgularda,ankilozan spondilitli hastalarda akciğer kanseri gelişme riskinin 8 kat fazla olduğuna dair çalışmalar vardır.

Toraks Derneği-Akciğer ve Plevra Maligniteleri Çalışma Grubu çalışmasında olguların %0.3’ ünde idyopatik pulmoner fibrozis ve %2.9’unda akciğer tüberkülozuna ikincil gelişen fibrotik skar dokusu saptanmıştır .

BESLENME/DİYET VE AKCİĞER KANSERİ

Akciğer kanserinde diyetin bu konuda %5 oranında etkili olduğu ileri sürülmektedir.

Vitamin A ve β-karotenden fakir diyet akciğer kanseri riskini artırır.

Diyetinde β-karoten/retinol miktarı yüksek olan olgularda akciğer kanserinin göreceli riski 0.59’a düşmektedir.

Vitamin E ve selenyum benzer şekilde antioksidan etkiyle risk azaltmaktadır.

BESLENME/DİYET VE AKCİĞER KANSERİ

Yüksek yağlı diyetle beslenen sigara tiryakilerinde akciğer kanseri riskinin arttığı gösterilmiştir.

Çay (özellikle yeşil çay) tüketimi de koruyucu etki göstermektedir.

Beyaz şarap ile riskin arttığı, kırmızı şarabın koruyucu olduğuna dair yayınlar ?

Aspirin kullananlarda riskin azaldığı ??

GENETİK FAKTÖRLER VE AKCİĞER KANSERİ

Kanserli hastaların birinci derece yakınlarında akciğer kanseri riski 2.4 kat artmaktadır .

Suçlanan genetik faktörlerden biri olan P-450 enzim sisteminde yer alan aril hidrokarbon hidroksilaz enziminin artmış aktivitesi akciğer kanseri riskini 8 kat artırır.


Tütün karsinojenlerini metabolize eden enzim aktivitelerini düzenleyen genlerin aktiviteleri önemlidir.

Bir çok prekarsinojen faz 1 enzimlerle karsinojenlere çevrilirler ve daha sonra faz 2 enzimlerle zararsız metabolitlere dönüştürülürler.

Yüksek düzeyde faz 1 enzimlere ve zayıf faz 2 enzimlere sahip bireyler tahmin edileceği gibi akciğer kanseri gelişimi riski taşımaktadır.


CYP1A1, CYP2A6, GSTM1 ve GSTT1Ülkelere göre polimorfizmde değişiklikler

mevcuttur.GSTM1 genotipine sahip olanlarda akciğer

kanseri riski artmıştır.Bazı çalışmalarda COX-2,IL-6 genlerinde

polimorfizm gösterenlerde risk artmış, IL-8 gen polimorfizminde risk azalmaktadır.

Akciğer kanseri önlenebilir mi?

Akciğer kanseri önlenebilir bir hastalıktır. Bilinen risk faktörleri elimine edildiğinde %85-100 oranında gelişiminin engellenebileceği tahmin edilmektedir .

Bu konuda en önemli basamak, sigara kullanımını en aza indirecek hatta tümüyle ortadan kaldırabilecek önlemlerin öncelikle alınmasıdır.

Akciğer kanseri önlenebilir mi?

Büyük oranda neden sigara olduğuna göre sigara ortadan kaldırılırsa önlenebilir bir hastalıktır.

Çalışma ortamında kanserojen kimyasalların elimine edilmesi ,

Sebze ve meyvelerden bol beslenme,Temiz havada yaşamak.

Akciğer kanseri erken dönemde yakalanabilir mi?

Akciğer kanserlerinde semptom ortaya çıktığında hastalık ileri bir evrede olmaktadır.

Bazen başka nedenlerle ( pnömoni, kalb yetmezliği vb..) çekilen grafi, bronkoskopi ile erken dönemde saptanmaktadırlar.

Tarama testleri fayda sağlayabilir mi?

Akciğer kanseri erken dönemde yakalanabilir mi? Direkt akciğer grafisine dayanan taramalar

1970’li yıllarda yapılmıştır. Ancak mortalitede düşüş olmakla beraber, sonuçta değişiklik olmamıştır.

Son yıllarda düşük doz spiral CT ile çalışmalar devam etmektedir.

Sonuçlar umut verici olmakla beraber henüz tamamlanmamıştır.

Bu testlerdeki en önemli problem kanserle ilgisi olmayan birçok anormalliğn saptanması ve gereksiz incelemelerin ve cerrahi girişimin artmasıdır.

akcİĞer kanserİ epİdemİyolojİsİ

Documents