akne mun trung_ca

11

MUÏN TRÖÙNG CAÙMUÏN TRÖÙNG CAÙ

Ñieàu Trò Vaø Ñieàu Trò Vaø Phoøng NgöøaPhoøng Ngöøa

BS. Huyønh Thò Kim Anh

22

° Muïn tröùng caù laø moät beänh thoâng thöôøng veà da, Muïn tröùng caù laø moät beänh thoâng thöôøng veà da, teân khoa hoïc laø acne vulgaristeân khoa hoïc laø acne vulgaris

° Bieåu hieän cuûa beänh laø tình traïng vieâm ôû heä Bieåu hieän cuûa beänh laø tình traïng vieâm ôû heä thoáng nang loâng vaø tuyeán baõ thoáng nang loâng vaø tuyeán baõ

° Thöôøng gaëp ôû khoaûng 90 % löùa tuoåi thanh thieáu Thöôøng gaëp ôû khoaûng 90 % löùa tuoåi thanh thieáu nieân nieân

° Trong ña soá caùc tröôøng hôïp, dieãn tieán beänh Trong ña soá caùc tröôøng hôïp, dieãn tieán beänh thöôøng khoûi töï nhieân thöôøng khoûi töï nhieân

° ÔÛ nam, bò muïn tröùng caù keùo daøi ñeán khoaûng ÔÛ nam, bò muïn tröùng caù keùo daøi ñeán khoaûng tröôùc tuoåi 25 vaø nöõ tröôùc tuoåi 30tröôùc tuoåi 25 vaø nöõ tröôùc tuoåi 30

° Moät soá tröôøng hôïp gaëp ôû löùa tuoåi 45-55 (tuoåi Moät soá tröôøng hôïp gaëp ôû löùa tuoåi 45-55 (tuoåi hoài xuaân)hoài xuaân)

ÑAÏI CÖÔNGÑAÏI CÖÔNG

33

Nhöõng theå loaïi muïn sau ñeàu coù theå tính laø muïn tröùng caù

1.Acne comedonica: laø nhöõng chaám ñen moïc ñaëc bieät nhieàu quanh muõi.

2.Acne papulopustulosa: nhöõng chaám ñen troài leân dính vôùi phaàn döôùi laø moät haït nhaân vaøng hoaëc traéng.

3.Acne indurata: döôùi choã da taáy ñoû laø nhöõng muïn tröùng caù naèm saâu ôû döôùi.

4.Acne plegmonosa: muïn tröùng caù naèm döôùi da coù troài leân maët da haït nhaân muû traéng (vaøng).

Phaân loaïiPhaân loaïi

44

5. Acne conglobata: chaám ñen to mang boïc muû ôû döôùi.

6. Acne fulminans: raát hieám khi gaëp, neáu coù thöôøng ôû löùa tuoåi 13 – 18. Muïn daïng khoái boïc song to, song, raát ñau, gaây soát vaø choaùng ngaát.

7. Acne inversa: nhöõng muïn caùm ñaàu ñen xuaát hieän laøm bít taéc vaø aûnh höôûng chöùc naêng cuûa tuyeán moà hoâi.


55

Acne comedonica

Acne indurata

Acne papulopustulosa


66

Acne fulminans

Acne conglobata

Acne inversa

Acne plegmonosa


77

Nguyeân nhaânNguyeân nhaân

1. Do thöïc hieän böôùc laøm saïch khoâng toát

2. Do tuyeán baõ ñieàu tieát ra quaù nhieàu

3. Do aûnh höôûng cuûa stress

4. AÛnh höôûng cuûa tuyeán noäi tieát

88


5. Ngoaøi ra coøn 1 soá yeáu toá khaùc:

° Gen di truyền: ảnh hưởng mạnh đến vai troø trao đổi chất của hoocmon giới tính nam testosteron - lieân quan đến chức năng tuyến nhờn.

°Stress: cơ thể căng thẳng laøm giảm khả năng thải độc vaø chống đỡ vieâm nhiễm.

° Thuốc: coù chứa quaù liều lượng corticoid, iod, clo, brom, caùc chất khaùng lao, caùc vitamin B1, B2, B6, B12, D2... đều gaây rối loạn chöùc naêng tuyeán baõ.

°Bệnh tật: caùc bệnh vieâm buồng trứng, rối loạn nội tiết laøm tăng hoocmon nam, từ ñoù phaùt sinh mụn trứng caù.

99

° Thời kỳ kinh nguyệt: hoocmon thay đổi trước mỗi chu kỳ kinh nguyệt neân người phụ nữ naøo cũng coù thể bị mọc một vaøi mụn trứng caùtrong thời gian naøy.

° Mỹ phẩm: việc trang điểm phấn vaø nền cần thực hiện song song với việc taåy trang sạch. Caùc lỗ chaân loâng bít taéc nhanh choùng gaây muïn vaø vieâm da.

° Moâi trường: trời nắng, khoâng khí noùng ẩm laø điều kiện rất thuận lợi cho vi khuẩn sinh soáng ở chỗ chất nhờn ứ đọng. Trứng caù bọc (mủ) coù đieàu kiện phaùt trieån. Lí do naøy coù theå giải thích luoân thaéc maéc: vì sao sau mỗi kỳ đi nghỉ bieån, da mặt khoâng chỉ raùm naéng maø coøn bị saàn suøi hôn.

° Thức ăn: Thịt maøu đỏ như boø, lợn, deâ...vaø socola laø những thứ kích thích mụn hữu hiệu.


1010

Muïn tröùng caù phaùt trieån qua 4 giai ñoaïn:

1. Taéc ngheõn oáng chaân loâng

2. Söï hoaït ñoäng quaù möùc cuûa tuyeán baõ

3. Söï gia taêng hoaït ñoäng cuûa vi khuaån Propionibacterium acnes

4. Tình traïng söng taáy cuûa chaân loâng

Bieåu hieän laâm saøng Bieåu hieän laâm saøng vaø sinh lyù beänh vaø sinh lyù beänh

1111

• Vôùi 4 giai ñoaïn phaùt trieån cuûa muïn tröùng caù bieåu hieän treân laâm saøng goàm caùc sang thöông caên baûn sau:

- Coøi hay coøn goïi laø nhaân tröùng caù (comedon)

- Saàn nang loâng- Muïn muû- Noát vieâm- Aùp xe bì, bì haït

Bieåu hieän laâm saøng Bieåu hieän laâm saøng vaø sinh lyù beänh vaø sinh lyù beänh

1212

Phaân loaïi möùc ñoä toån Phaân loaïi möùc ñoä toån thöông muïn tröùng caùthöông muïn tröùng caù

Möùc ñoä toån

thöông

Toån thöông

Nheï < 20 coøi muïn hoaëc < 15 toån thöông vieâm,hoaëc toång soá toån thöông < 30

Trung bình

20 – 100 coøi muïn hoaëc 15 – 50 toån thöông vieâm

Naëng 5 noát (cuïc) hoaëc toång soá toån thöông vieâm > 50, hoaëc toång soá sang thöông > 125

1313

Veà ñieàu trò, coù theå choïn 1 trong 3 khaâu:1. Taùc duïng treân söï taêng tieát baõ nhôøn:

Dian-35 - Uoáng vieân ñaàu tieân vaøo ngaøy baét ñaàu haønh

kinh x 27 ngaøy, nghæ 7 ngaøy roài laïi uoáng nhö treân

- Thuoác uoáng ít nhaát 1 – 3 thaùng lieân tuïc môùi coù taùc duïng

- Khoâng duøng cho phuï nöõ coù thai vaø cho con buù

Ñieàu tròÑieàu trò

1414

2. Taùc duïng treân söøng hoaù pheãu:

Diferin

- Thuoác thoa 1 laàn/ ngaøy tröôùc khi nguû x 8 – 12 tuaàn

- Hoaëc duøng Effederm, Alten, Isotrex…


1515

3. Taùc duïng treân vi khuaån:- Thuoác coù taùc duïng taïi choã: Dalacin T

thoa 2 laàn/ngaøy - Hoaëc Stiemycin, Erythrogel, Erylik, Panoyl

5- 10, Oxy 5 -10...


1616

4. Thuoác coù taùc duïng toaøn thaân

Tetracycline- 1.5 g (3 vieân)/ ngaøy x 8 ngaøy- Sau ñoù laø 0.5 g/ ngaøy x 1 thaùng- Giaûm xuoáng 0.25 g/ ngaøy x nhieàu

thaùng

Coù theå duøng: Doxycline, Minocycline


1717

Tuyø theo möùcñoä toån thöông maø ngöôøi ta thöôøng phoái hôïp caùc thuoác sau

a. Möùc ñoä nheï:- Retinoid boâi 1 laàn/ngaøy (toái) - Keát hôïïp boâi Benzol Peroxide hoaëc Dalacin T, Stiemycine...

Thoa 2 laàn/ ngaøy (saùng/ chieàu)

b. Möùc ñoä trung bình:- Retinoid boâi (Differin) 1 laàn/ngaøy (toái) - Keát hôïp boâi Benzol Peroxide hoaëc Dalacin T, Stiemycine...

Thoa 2 laàn/ ngaøy (saùng/ chieàu)- Phoái hôïp khaùng sinh uoáng (Tetracycline hoaëc

Doxycycline…)- Hoaëc noäi tieát toá uoáng (Dian – 35, khoâng duøng cho nam

giôùi)

Phoái hôïp thuoác Phoái hôïp thuoác trong ñieàu trò trong ñieàu trò

1818

c. Möùc ñoä naëng:- Isotretinoin uoáng- Lieàu taán coâng laø 0.5 – 1 mg/kg/ngaøy x 4

thaùng- Sau ñoù duy trì 0.2 – 0.3 mg/kg/ngaøy x thôøi gian

keùo daøi hôn- Hoaëc duøng cheá ñoä ñieàu trò caùch quaõng 0.5

mg/kg/ngaøy x 1 tuaàn nghæ 3 tuaàn roài sau ñoù laïi uoáng nhö treân x 6 thaùng

d. Ñieàu trò duy trì:- Retinoid boâi (Differin)- Hoaëc Benzoyl Peroxide- Hoaëc khaùng sinh boâi

Phoái hôïp thuoác Phoái hôïp thuoác trong ñieàu trò trong ñieàu trò

1919

1. Các thuốc chống viêm nhiễm:

● Nhóm kháng sinh cyclin như Doxicyclin, minocyclin, limecyclin. Phụ nữ có thai, cho con bú và trẻ em không được dùng nhóm kháng sinh này vì có thể dẫn đến quái thai, gây trầm cảm. Nhưng có thể dùng kháng sinh thuộc nhóm macrolid như erythromycin, josamycin, rocythromycin. Chỉ dùng khi bị viêm vừa và nặng, thời gian sử dụng không dưới 3 tháng.

● Riêng nhóm cyclin gây một số tác dụng phụ: doxicyclin làm tăng nhạy cảm với nắng, gây nám da, không nên ra nắng trong thời kỳ dùng thuốc, mynocyclin có thể gây viêm gan.

Thoâng tin môùi veà Thoâng tin môùi veà ñieàu tròñieàu trò

2020

2.Thuốc làm giảm chất nhờn:

● Isotretinoin (biệt dược: roacutane) dùng trong trường hợp mụn nặng hoặc khi dùng kháng sinh không khỏi. Chú ý: khi tái phát có thể dùng lại nhưng phải cách lần điều trị trước 8 tuần. Không được dùng cùng một lúc với doxyciclin, mynocyclin vì có nguy cơ gây tăng áp lực trong sọ não.

● Các hoocmon:

+ Nam giới: có thể dùng kích thích tố progesteron (biệt dược: delipoderme, progesteron).

+ Nữ giới: thường dùng các thuốc như thuốc ngừa thai, điều kinh - thành phần gồm ethinylestradiol kết hợp với progestatif. Chỉ có biệt dược diane (gồm 35 mcg ethinylestradiol + 2mg cyproteron) là có hiệu quả.


2121

3.Thuốc làm tan mụn

● Dùng thuốc bôi ngoài da như isotretionin (dung dịch hay gel) cho kết quả tốt và ít phản ứng phụ.

● Không được lạm dụng các corticoid uống và bôi lâu dài, sẽ có tác dụng phụ như giảm khả năng đề kháng của da và làm suy thận.


2222

1/ Tỳ bà thanh phế ẩm gia giảm

● Thành phần: Tỳ bà diệp 12g, sinh địa 15g, xích thược 10g, tang bạch bì 12g, địa cốt bì 10g, đan bì 10g, hoàng cầm 10g, sinh sơn chi 10g, sinh thạch cao 30g, bạch hoa xà thiệt thảo 30g. sinh sơn tra 10g, sinh cam thảo 6g. Sắc nước uống mỗi ngày 1 thang.

● Tác dụng: Tả phế thanh nhiệt, lương huyết giải độc.

● Ứng dụng: Thích ứng với trường hợp mụn trứng cá do "phế nhiệt" (tạng phế bị nhiệt) gây nên, biểu hiện bởi các triệu chứng: Mụn thường xuất hiện trên trán và trên má. Đầu tiên là những nốt sần, rồi viêm tấy, đỏ, đau, có cảm giác nóng rát. Đồng thời kèm theo những triệu chứng toàn thân, như mặt đỏ bừng bừng từng cơn, đầu lưỡi đỏ tía, rêu lưỡi vàng mỏng, mạch sác (đập rất nhanh - trên 80-90 lần/1phút).

Chöõa muïn tröùng caù Chöõa muïn tröùng caù theo Ñoâng Ytheo Ñoâng Y

2323

2/ Nhân trần cao thang gia giảm

● Thành phần: Sinh địa 15g, xích thược 10g. Nhân trần cao 30g, sinh sơn chi 10g, hoàng cầm 10g, hoàng bá 10g, đại hoàng 10g (cho vào sau), bồ công anh 20g, sinh ý dĩ 30g, sa tiền thảo 15g, sinh cam thảo 6g. Sắc nước uống mỗi ngày 1 thang.

● Tác dụng: thanh nhiệt hoá thấp thông phủ.

● Ứng dụng: thích ứng với trường hợp mụn trứng cá do "thấp nhiệt" gây nên, biểu hiện bởi các triệu chứng: Mụn thường xuất hiện ở khu vực ở phía dưới hai má và ở cằm, phần da bị tổn thương đỏ ửng, có những đốm đỏ, nốt sần, hoặc mưng mủ, ngứa cục bộ. Đồng thời kèm theo những triệu chứng toàn thân, như bụng đầy trướng, kém ăn, họng khô, miệng háo, đại tiện táo, tiểu tiện sẻn đỏ, chất lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng nhớt, mạch hoạt sác (nhanh, chạy lúc nhúc như chuỗi hạt châu).


2424

3/ Tứ quan tử hợp Nhi trần thanh gia giảm

● Thành phần: Đẳng sâm 10g, phục linh 12g, bạch truật 10g, sơn dược 12g, bán hạ 10g, trần bì 10g, bạch giới tử 10g, đan sâm 15g, xa tiền tử 10g (gói lại), bạch hoa xà thiết thảo 15g. Sắc nước uống mỗi ngày một thang.

● Tác dụng: kiện tỳ hoá đàm, lợi thấp thanh nhiệt.

● Ứng dụng: Thích ứng với trường hợp mụn trứng cá do "tỳ hư đàm thấp" gây nên, biểu hiện bởi các triệu chứng: Mụn trứng cá mưng mủ nặng, bong vẩy, để lại sẹo, kèm theo kém ăn, đại tiện lỏng, chất lưỡi nhớt, mạch hoạt.


2525

4/ Đan chi tiêu giao tán gia giảm

● Thành phần: Đan bì 8g, chi tử (sao) 6g, hoàng cầm 8g, sơn tra 8g, tô ngạnh 8g, đương quy 10g, sinh địa 10g, phục linh 10g, bạch truật 10g, bạch hoa xà thiết thảo 12g, nhân trần 12g, bồ công anh 12g. Sắc nước uống mỗi ngày một thang.

● Tác dụng: Điều nhiếp xung nhâm, thanh nhiệt giải uất.

● Ứng dụng: thích ứng với trường hợp mụn trứng cá do "xung nhâm thất điều" (mạch xung và mạch nhâm mất điều hòa) gây nên. Dạng bệnh này thường gặp ở phụ nữ, bệnh phát theo từng đợt, có tính chất chu kỳ - liên quan mật thiết với chu kỳ kinh nguyệt - mụn trứng cá xuất hiện nhiều hơn trước kỳ hành kinh. Những nốt sẩn xuất hiện nhiều ở khu vực dưới má, thậm chí lan xuống cả cổ, nốt trứng cá thường bị mưng mủ, sưng tấy đỏ. Kèm theo các chứng trạng như kinh nguyệt không đều, hành kinh đau bụng, vú căng tức khó chịu, người bực bội dễ cáu giận, chất lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng mỏng, mạch huyền sác (mạch căng như sợi dây đàn và rất nhanh).


2626

5/ Đào hồng tứ vật hợp lương huyết tiêu sang ẩm gia giảm

● Thành phần: Sinh địa 30g, thục địa 30g, xuyên khung 10g, bạch thược 10g, đương quy 10g, đào nhân 10g, hồng hoa 10g, tang diệp 10g, hoàng cầm 10g, cúc hoa 10g, sinh thạch cao 30g (sắc trước), cam thảo 6g. Sắc nước uống mỗi ngày một thang.

● Tác dụng: Hoạt huyết hoá ứ, thanh nhiệt giải độc.

● Ứng dụng: Thích ứng với trường hợp mụn trứng cá do "huyết ứ" gây nên, biểu hiện bởi các triệu chứng: Mụn trứng cá sắc tối, mưng mủ, nang lông sưng tấy, ngứa và đau, sau khi vỡ mủ để lại sẹo. Chất lưỡi đỏ thẫm, rêu lưỡi trắng, mạch huyền


2727

● Caàn chaêm soùc da ñeàu ñaën moãi ngaøy, röûa maët nheï nhaøng, khoâng chaø xaùt da quùa maïnh vaø quaù thöôøng xuyeân, toân troïng caáu truùc da, khoâng ñöôïc chích, naën muïn.

● Giaûm bôùt caêng thaúng tinh thaàn trong cuoäc soáng.

● Traùnh laøm vieäc gaây ñoå moà hoâi quaù nhieàu. Taém vaø lau saïch cô theå sau khi ra nhieàu moà hoâi.

● Kieâng aên caùc thöùc aên ngoït – beùo nhö cheø, baùnh ngoït, chocolate, xoaøi, saàu rieâng …

● Khoâng thoa caùc loaïi myõ phaåm leân da, nhaát laø daïng creøme (kem), daïng daàu…

● Khoâng duøng corticoid.● Traùnh ñeå taùo boùn.

Phoøng beänhPhoøng beänh

akne mun trung_ca

Documents