AL ANDALUS

9. GAIA DBH 2

AL ANDALUSEN SORRERA

711-1492 urte bitartean 711 Guadaleteko gudua

Tarik buru Errodrigo errege bisigodoa menderatu (Gibraltarretik sartuaz)

Konkista errazaren arrazoiak: Estatu bisigodoaren barne-kohesiorik ez Armada musulmaneko berbereak babaroak Kapitulazioak: erresistentzia ezak = konkistatuak

errespetatzea (ondadun + erlijio)

10 urtetan dena konkistatu Iparraldea gune independente batzuk geratu

Al Andalus Damaskoko kalifaren emirerria

Omeiotarren familia Al Andaluseko hiriburu

Kordoba 756an Abbastarrek Omeiotarrak hil (Abd ar

Rahman I izan ezik Kordoba emir independiente izendatu

Etnien + erlijioen aniztasunak barne-arazoak sortu

Hala ere, VIII-IX Al Andalus sendotu

KORDOBAKO KALIFERRITIK ERRESUMA NAZARIRA

929an Abd ar Rahmn III kalifa izendatu Botere politiko + erlijiosoa Damaskotik independizatu

Kordobako Kaliferria garairik oparoena (912-1031)

Antolakuntza politiko + administratiboaren ezaugarriak:

1. Kora/probintziatan banatua (waliak gobernatu)2. Salerosketen zergak ezarri + kristauen gutunei

tributuak kobratu3. Horrekin, armada mertzenarioari + funtzionarioei

ordaindu

1000. urtean krisialdia: Armada + funtzionarioak mantentzea garestia Almanzorrek + buruzagi militarrek botere handia

Almanzor hil ondoren Erresuma taifetan (erresuma independenteak) banatu

Taifetako erregeek pariak (tributuak) ordaindu kristau-erresumari ez erasotzeko.

1085ean, Gaztelako Leongo errege Alfonso VIak Toledo konkistatu

Ondorioz, musulmanak almorabideei (Afrika iparraldeko tribu berberra) laguntza eskatu errekonkistarako

1212an desegin inperio hau Navas de Tolosako Guduan

EKONOMIA ETA GIZARTEA Bultzada handia eman zioten nekazaritzari → arrazoiak:

1. Ureztatze-sistema

2. Nekazaritza-teknika berriak

3. Labore nagusiak: zerealak, mahatsondoak eta olibondoak

4. Laborantza-intentsiboak: kotoia eta anila.

Horrez gain, arroza, azukre-kanabera, alberjiniak eta

orburuak hazi

Bi motatako merkataritza:

1. Tokikoa

2. Nazioartekoa: zeramika, urregintza, larruzko eta zetazko

produktuak, armak eta jantziak tindatzeko koloregaiak…

Gizarte heterogenoa (gehiengoa musulmana):

1. Arabiarrak: talde ahaltsuena

2. Berbereak: armadako parte, lurrik txarrenak zituzten.

3. Muladiak: islamera aldatutako hispaniar bisigodoak:

4. Juduak: judutegietan bizi (gutxi) eta oso aberatsak ziren

merkataritzan aritzen baiziren

5. Mozarabiarrak/kristauak: gehienak nekazariak edo

eskulangileaK

BIZITZA AL ANDALUSKO HIRIETAN

Hiria auzotan banatua Ezaugarriak: kale estuak + irtenbiderik gabekoak (labirintoa) Egitura:

1. Medina: gune harresiduna + hiriaren erdialdea (meskita nagusia, zokoak eta lanbidearen arabera bereizitako auzoak) Meskita nagusia / aljama: erlijio-bizitza haren inguruan Azoka / zokoa Alakazarra: egoitza gotortua, gobernatzaileen eta armadaren bizileku Alondegia: biltegia eta merkatariak bizi ziren bertan Hammana: bainuetxe publikoa

2. Errebalak / harresitik kanpoko auzoak: auzorik pobreenak

3. Sariak: harresitik kanpoko zelaiak

4. Hilerriak: harresitik kanpo

ZIENTZIA ETA KULTURA AL ANDALUSEN Al andaluseko hiriburua = Kordoba

Garrantzia: literatura, musika, filosofia,

teknologia, zuzenbidea, medikuntza eta

natura-zientziak

Kalifak eskolak sortu Garrantzitsuena Toledoko Itzultzaile Eskola (XII)

Islamiar, hebrearrak eta kristau intelektualak lan egin

Obra klasikoak eta Ekialdeko idazlanak itzuli

Ekarpen kulturalak (artea eta zientzian):

Filosofian: Arrazionalismoa garatu (Averroes eta Mainomides Kordobarrak adib)

Poesian

Musikan: musika tresnak sortu eta bestela aldaketak egin

Matematikan: Trigonometria eta aljebran aurrerapen handiak

Zeroaren erabilera hedatu

Xakea…

Medikuntzan: Igeltsua erabiltzen hasi

Kirurgia-teknikak aplikatu atalak anputatzeko eta arteriak lotzeko

Anestesia erabili…

Astronomian: bikainak (Abraham ibn Ezra judu adib)

* Juduek ere ekarpenak ekarri zituzten: kartografian…

AL ANDALUSEKO ARTEA Arkitektura gailendu

1. Eraikin erlijiosoak: meskitak

2. Eraikin zibilak: jauregiak eta alkazarrak/gotorlekuak Eraikuntza-elementuen ezaugarriak:

1. Material pobreak: buztina, igeltsua, zura…barrua ordea marmolez, mosaikoz, margolanez….

2. Ganga eta arkuak: ferra-arkua (bisigodoa) alfizean kokatua…

3. Barrualdeak garrantzi handia: patio arkupedunak, ur-iturriak eta lorategiak.

Dekorazio-elementuak:1. Apaingarri geometrikoa,

2. Landare-irudiak

3. Hormetako erronbo-sareak (sebka)

4. Kupula asko mokarabez apainduta

XII-XVI. mendeko artea

Adib erlijiosoak:

1. Toledoko sinagoga

2. Teruelgo San Martin dorrea

Adib. Zibila

1. Sevillako alkazarra

Ezaugarriak:

1. Estiloen nahasketa: erromanikoa, gotikoa eta arabiarra

2. Eraikinen kanpoaldean material pobreak

3. Eraikinen barrualdean apaingarri ugari…igeltsu-lanak,

azulejuak…

ARTE MUDEJARRA

KORDOBAKO MESKITA