amara 01a svarga

Upload: intelligetics

Post on 07-Aug-2018

333 views

Category:

Documents


1 download

TRANSCRIPT

  • 8/20/2019 Amara 01a Svarga

    1/23

  • 8/20/2019 Amara 01a Svarga

    2/23

     वग वगः १.४ 

    2

     बसह म   ु  खाः  त   भु   ु रो   गीवाणा   दानवायः  १७  व   ृ दाका ,  द वतासन   प   ु ं िस   वा,  दे वताः  सयाम   ् १८ 

    groups of gods

    आसदयसविववत   ु सषताऽभावासनलाः  १९ 

     महाासरिकाया   ा   गणदे वताः  २० demigods  सवाधािोय  ो  गधव सक   ंनाः  २१ 

     सपशाचो   ग   ु कः  िसो  भ   ू तो ऽमी   दे वयोनयः  २२ demons िअ   ु ा   द यद तेयदन   ु रे ादानवाः  २३ 

     श   ु सशया   सदसित   ु ताः  प   ू व दे वाः ि    ु सषः  3 २४  buddha ि व जः ि  

      ु गतो   ब 

      ु ो  धम ारतथागतः  २५ 

    ि मतभो  भगवामासरलोकसरसरनः  4 २६  षडसभजो   दशबलोऽयवादी   सवनायकः  २७  म   ु नीः ीनः  शाता   म   ु सनः,  शायम   ु सन  त    ु यः  gautama  २८ 

    gautama ि    शायिस  ं हः ि वाथ िसः  शौोदसन  ि ः  २९  गौतमाक बध   ु   मायादे िवी   ु त  ि ः  ३० 

     brahma  ामभ   ःू ि    ु ये ः  पमे ी   सपतामहः  5 ३१  सहयगभ   लोकेशः  वय  भं   ूत   ु ाननः  ३२ धातारयोसन    ु सहणो   सवसचः  कमिलानः  ३३ 

     ा   रापसतवधा   सवधाता   सवि   ृ सवसधः  ३४  नासभरमाडरः  प   ू व   सनधनः  कमलोवः  ** ि दानदो   रोम   ू सतः ि यको   ह  िं वाहनः  ** 

    vishnu   सवण   ु नाायणः  क    ृणो   व क    ुठो   सववाः  6 ३५

     दामोदो   षीकेशः  केशवो   माधवः  वभ   ःू  ३६  द याः  प   ु डीकाो   गोसवदो   गडवरः  ३७  पीताबोऽय   ु तः  शाङ   ्गी   सवविेनो   रनाद नः  ३८  उपे    इावरपासणत   भु   ु  रः  ३९  पनाभो   मध   ु प   ु वाि   ु दे वससवमः  ४०  दे वकनदनः  शौः ीपसतः  प   ु षोमः  ४१ 

     वनमाली   बसलव  िं ी   क  िं ाासतधोरः  ४२ 

    3 ि    ु सष   ्

    4 भगवत  ,् मासरत  ,् लोकसरत  ,् अयवासदन  ,् शात    ृ

    5  न  ,् पमे सन  ,् धात   ,ृ    ृ, विेध  ,् सवधात   ,ृ सवि   ृ र  ,् नासभरमन   ्

    6  सविव  ,् शाङ   ् सगन  ,् क टभसरत   ्

  • 8/20/2019 Amara 01a Svarga

    3/23

     वग वगः १.४ 

    3

     सवभः  क टभसरसध   ःु ीविलाछनः  ४३  प   ु ाणप   ु षो   यजप   ु षो   नकातकः  ** 

     रलशायी  

     सवपो  

     म   ु क    ुदो  

     म   ु मद नः  ** 

    krishna’s father    िव   ु दे वो ऽय   रनकः ि    ए  वानकद   ु द   ु सभः  ४४  balarama  बलभः  लबघनो   बलदे वोऽय   ु तारः  ४५ 

     ेवतीमणो   ामः  कामपालो   हलाय   धुः  ४६  नीलाबो   ौसहणे यतालाङ   ्को   म   िु ली   हली   ४७ ि   ं कष णः ि ीपासणः  कासलदीभे दनो   बलः  ४८ 

    kamadeva  मदनो   ममथो   माः     ु नो   मीनकेतनः  ४९ 

     क   ंदप   दप कोऽनङ   ्गः  कामः  पचशः  मः  ५०  शबाम निसरः  क   िु    ु मे ष   ु नयरः  ५१  प   ु पधवा   सतपसतम कवर  आमभ   ःू  7 ५२ 

    kama’s arrows असवद   ंअशोक  ं   च   च   ू त   ं च   नवमसलका   **  नीलोपल  ं  च   पच त े पचबाणय  ि ायकाः  ** 

    kama’s powers  उमादनतापन   शोषणः  तभनतथा   ** ि   ं मोहन   कामय   पच   बाणाः  कसत ताः  ** 

    kama’s son   ि   ू सवकेत   ःु  यादसन   उषापसतः  ५३ lakshmi  लमीः  पालया   पा   कमला  ीह सया   ५४ 

     इसदा   लोकमाता   मा  ीोदतनया   मा   ** भाग वी   लोकरननी  ीिागकयका   ** 

    krishna’s conch   शङ   ्खो   लमीपतःे  पाचरय   ं  ि    ु दश नः  krishna’s discus  ५५ his mace, sword  कौमोदक   गदा,  खड   ्गो   नदकः,  कौत   भुो   मसणः  his jewel  ५६ his bow  चापः  शाङ   ्ग  ,ं  म   ु ाेत    ुीविो   लाछन   ं म   ृ तम  ् his mark   ** his horses अा   श िय   ु ीवमे प   ु पबलाहकाः  ** his charioteer ि ा सथ  दाको ,  मी      ु व ान   ु रो   गदः  his minister and brother ** garuda  गमान   ्गडताय   व नतेयः  खगेः  ५७ 

     नागातको   सवण   ु थः ि    ु पणः  पनगाशनः  ५८ shiva  शभ   ु ीशः  पश   ु पसतः  सशवः  श   ू ली   महेः  ५८ 

     ईः  शव  ईशानः  श  ं कशे खः  ६० भ   ू तेशः  खडपश   ु सग ीशो   सगशो   म   ृ डः  ६१ 

    7  प   ु पधवन   ्

  • 8/20/2019 Amara 01a Svarga

    4/23

     वग वगः १.४ 

    4

     म   ृ य   ु रयः  क    ृसिवााः  सपनाक   मथासधपः  8 ६२  उः  कपद  ीकठः  सशसतकठः  कपालभ   ृ त   ् ६३ 

     वामदे वो  

     महादे वो  

     सवपासलोचनः  ६४ 

     क    ृशान   ु ेताः ि व जो  ध   ू र सटनललोसहतः  ६५  हः  महो  भग यबकसप   ु ातकः  ६६  गङ   ्गाधोऽधकप   ःु  त   ुव  िं ी   व   ृ षवरः  ६७  योमकेशो  भवो  भीमः  थाण    ू   उमापसतः  ६८ असहब   ु योऽम   ू सत   गरा   महानटः  ** 

    shiva’s hair    कपद  ऽय   रटार   ू टः,  सपनाको  ऽरगव 

     ं धन 

      ुः  shiva’s bow  ६९ 

    his attendants   मथाः  य   ःु  पाषदा,  ाीयाात    ु मातः  divine mothers  ७० divine mothers   ाी माहेी च व कौमाी व णवी तथा   ** 

     वााही च तथे ाणी चाम   ु डा ि मातः  ** shiva’s powers  सवभ   ू सतभ   ू  सत  य असणमासदक  ं  अधा   ७१ eight powers असणमा   मसहमा   च व   गमा   लसमा   तथा   ** 

     ासः  ाकाय   ंईसशव   ं वसशव  ं  चा   िसयः  **  parvati  उमा   कायायनी   गौी   काली   ह मवतीी   ७२ 

     सशवा  भवानी   ाणी   शवाणी  ि व मङ   ्गला   ७३ अपणा  पाव ती   द   ु गा  म   ृ डानी   चसडकाऽसबका   ७४ आया  दाायणी   च व   सगरा   मे नकामरा   ** 

     कम मोटी   त    ु चाम   ु डा   चम म   ु डा   त    ु चसच का   ** ganesha  सवनायको   सवघनार मात   ु गणासधपाः  ७५ 

    अ  ये कदतहे बलबोदगराननाः  ७६ kartikeya  कासतकेयो   मिहाे नः  शरमा   षडाननः  9 ७७ 

     पाव तीनदनः  कदः ि े नानीसनभ   ू ग   ु  हः  ७८  बाह    लेयताकसरसशाखः  सशसखवाहनः  ७९  षामात   ु ः  शसधः  क    ुमाः  ौचदाणः  ८० 

    nandi  श   ृ ङ   ्गी  भ   ृ ङ   ्गी   सटत   ु डी   नसदको   नसदकेः  ** indra  इो   मवामवा   सबडौराः  पाकिशानः  10 ८० 

     व   ृ वाः ि    ु िनाीः  प   ु ह   तः  प   ु दः  ८१ 

    8  क    ृसििवा  ,् क    ृशान   ु ेित   ्

    9  शरमन   ्

    10  मवत  ,् मवन  ,् सबडौिर  ,् व   ृ िव  ,् ि   ु ामन  ,् व   ृ हन  ,् व   ृ षन  ,् वाार  ,् त   ु ाषाट  ,् ऋभ   ु सन   ्

  • 8/20/2019 Amara 01a Svarga

    5/23

     वग वगः १.४ 

    5

     सरण   ु लखषभः  शः  शतमय   ु सद वपसतः  ८३ ि    ु ामा   गोसभद   ्वी   िवावो   व   ृ हा   व   ृ षा   ८४ 

     वातोपसतः 

    ि    ु पसतब लाासतः 

     शचीपसतः  ८५ 

     रभभे दी   हहयः  वाानम   ु सिच   ू दनः  ८६ ि   ं दनो   द   ु यवनत   ु ाषामे वाहनः  ८७ आखडलः ि हा   ऋभ   ुाः, तय   त    ु सया   ८८ 

    indra’s wife   प   ु लोमरा   शचीाणी ,  नगी   वमावती   indra’s city  ८९ his horse, charioteer  हय   उचःवाः, ि    ू तो   मातसलः, नदन   ं वनम   ् indra’s garden  11 ९० indra’s palace  यात 

     ् िाादो   व रयतो ,  रयतः  पाकिशासनः  indra’s son ९१ 

    indra's elephant  ऐावतो  ऽमातङ   ्ग ावणाऽम   ु वलभाः  12 ९२ indra’s thunderbolt   ासदनी ,  व   ंअी   यात  ,्  क    ुसलश   ं सभद   ु   ं  पसवः  ९३ 

     शतकोसटः  वः  शबो   दभोसलः, अशसन   योः  ९४ airplane  योमयान   ं सवमानो ऽी,  नादााः ि    ु ष यः  celestial sages ९५ celestial council  यात   ्ि    धुमा  दे िवभा ,  पीय   ू ष   ंअम   ृ त   ंि    धुा   nectar 13 ९६ celestial river  मदासकनी   सवयङ   ्गा   वण दी  ि    ु दीस का   ९७ meru mountain  मे ः ि    ु मे ह माी   िनान   ःु ि    ु ालयः  ९८ 5 divine trees  पच त े दे वतवो   मदाः  पारातकः  ९९ 

    ि तानः  कपव   ृ ,  प   ु ं िस   वा   हचदनम  ्   १०० sanatkumara ि नक    ुमाो   वधाः,  वव ावसिनी   ु तौ   celestial doctors १०१ celestial doctors  िनायावसनौ   दावासने यौ   च   ताव   भुौ   १०२ celestial nymphs  सया  ं  बह    वििः  वव या   उव शीम   ु खाः  १०३ enumerated      ृ ताची मे नका भा उव शी  च सतलोमा   ** 

    ि    ु केशी मर   ु ोषा  ाः कयत ेऽििो ब   धुः  ** celestial musicians  हाहा   ह   ह   वमाा   गधवाससदवौिकाम  ्   १०४ fire असनवानो   वसवसतहोो  धनरयः  १०५ 

     क    ृपीटयोसनव लनो   रातवे दातन   ू नपात   ्14  १०६  बसहः  श   ु मा   क    ृणवमा  शोसचकेश   उषब   ु धः  १०७ 

    आयाशो   ब   ृ हान   ःु  क    ृशान   ःु  पावकोऽनलः  १०८ 

    11  उचःिव   ्

    12  ऐावणः 

    13 ि    धुम न   ्

    14  रातवे िद  ,् बसहि    ्/ बसह ष  ,् श   ु मन  ,् क    ृणवम न  ,् सहयेित  ,् ह    तभ   ु र  ,् िासच ष  ,् दम   ु िन   ्

  • 8/20/2019 Amara 01a Svarga

    6/23

     वग वगः १.४ 

    6

     ोसहताो   वाय   िु खः  सशखावानाश   ु श   ुसणः  १०९  सहयेता   ह    तभ   ु ग   ्दहनो   हयवाहनः  ११० 

    ि ासच द म   ु नाः 

     श   ु सभान   ु सवभािव   ःु 

    १११ 

     श   ु सच  सप  ं, औव त    ु वाडवो   वडवानलः  marine fire ११२ flame  वे यो  वालकलौ , असच ह सतः  सशखा   सयाम  ्   ११३ spark  सष    ु फ    ुसलङ   ्गो  ऽसनकणः, ि   ं तापः ि   ं वः ि मौ   burn ११४ fire brand   उका   यासनग तवाला, भ   ू सत भ िसतभमनी   ash  ** ash  ाो   ा   च,  दाव  त    ु दवो   वनह    ताशनः  forest fire  ** yama धम ारः  सपत   ृ पसतः ि मवत   पेताट 

     ् 

    15 ११५  क    ृतातो   यम   ु नााता   शमनो   यमाड   ्यमः  ११६  कालो   दडधः ादे वो   व ववतो  ऽतकः  ११७ 

    rakshasa  ािः  कोणपः  यात   ्यादो  ऽप  आशः  16 ११८  ासचो   ासचः  कब   ु  ो   सनकषामरः  ११९  यात   धुानः  प   ु यरनो   न ऋतो ,  यात   ु िी   १२० 

    varuna  चे ता   वणः  पाशी   यािदा  ं पसतपसतः  17 १२१ vayu िनः  पश नो   वाय   ु माता  ि दागसतः  18 १२२ 

     प   ृ षदो   गधवहो   गधवाहाऽसनलाऽऽश   ु गाः  १२३ ि मीमातमरगािणमीणाः  १२४  नभवातपवनपवमानभरनाः  १२५ 

    whirlwind  कपनो   महावातो,  झझावातः ि व   ृ सकः  rainstorm **  pranas of the body  ाणो  ऽपानः ि मानोदानयानौ   च   वायवः  १२६ 

     सद ाणो ग   ु दऽेपानः िमानो नासभमडले  **  उदानः कठदे श ेयाद   ्यानः िव शीगः  **  शीथा   इमे,     ंहतिी   त    ु यः  यदः  speed  १२७ 

    speed  रवो ऽथ,  शी   ं वत   ं ल    ु स   ंअ  ं      ुतम  ् fast  १२८ fast ि व  ं  चपल   ं त   ू ण असवलसबत  ं आश    ु च   १२९ eternal ि ततानाताऽाित  ं ततासवतासनशम   ् १३० 

     सनयाऽनवताऽर   ंअयथा ऽसतशयो  भः  excessive  १३१ 

    15  पेतार  ,् यमार   ्

    16  याद   ्

    17  चे ित   ्

    18  मातन  ,् मत  ,् नभवान   ्

  • 8/20/2019 Amara 01a Svarga

    7/23

     योमवगः १.५ 

    7

    excessive असतवे लभ   ृ शाऽयथाऽसतमाोाढसनभ म   ् १३२  तीकातसनतातासन   गाढबाढढासन   च   १३३ 

    other

     लीबे 

     शीािवे 

     यात   ्सवे षा  ं 

    ि वगासम  

     यत   ् १३४ 

    kubera  क    ुबे यबिकखो   याड    ् ग   ु केः  19 १३५  मन   ु यधमा धनदो   ारारो  धनासधपः  १३६  सकनेशो   ववणः  पौलयो   नवाहनः  १३७  य कसपङ   ्ग लसवलीदप   ु यरनेाः  १३८ 

    kubera’s garden  अयोान  ं  च थ  ,ं  प   ु त    ु नलक    ूबः  kubera’s son  १३९ kubera’s place, city   क िलाः  थान 

     ं, अलका   प 

      ूः, सवमान 

     ं  त   ु

      प   ु पकम 

     ्his vehicle १४० 

    kubera’s attendants   यात   ् सकनः  सकप   ु षत   ु ङ   ्गवदनो   मय   ःु  १४१ treasure  सनसध  ना  शे वसधः, भे दाः  पशङ   ्खाऽऽदयो   सनधःे  १४२ 

     महाप   प   शङ   ्खो   मककछपौ   **  म   ु क    ुदक    ुदनीला   खव   सनधयो   नव   ** 

     योमवगः १.५ 

    sky   ोसदवौ    े सया  ं, अ   ं योम   प   ु क  ं अबम  ्  20 १४३  नभो ऽत   ं गगनम   ्अनत   ंि    ु वम  खम   ् १४४  सवयद   ्सवण   ु पद  ,ं वा   त    ु प   ु ं या  काश - सवहाियी   १४५  सविहायो ऽसप   नाको ऽसप,     ु   सप   यात   ् तदययम   ् **  ताापथो  ऽत   ं च   मे ावा   च   महासबलम   ् ** 

     bird   सवहायाः  शक    ुने  प   ु ं िस,  गगने  प   ु ं नप   ु िं कम  ्  sky  ** 

     सकाडशे ष े–sky   क    ुनासभः याद   ् सवहायत    ुख   ं ममे वम च

    अ  ं चाथ ...

     सदवगः १.६ directions  सदशत    ु कक   ु भः  काा  आशा   हत   ताः  १४६ 

    19  यार  ,् मन   ु यधम न  ,् एकसपङ   ्गः, ऐलसवलः

    20  ौः, सदव  ,् योमन  ,् योमन  ,् निभ  ,् ि   ु वम न  ,् सवयत  ,् सवयािह   ्

  • 8/20/2019 Amara 01a Svarga

    8/23

     सदवगः १.६ 

    8

    E,S,W  ायवाचीतीयताः  प   ू व दसणपसमाः  १४७  N  उासदग   ु दीची   याद  ,्  सदय   ं त    ु सष    ु सदभव े belonging to dir   १४८ southern

    अवाभव   ंअवाचीन  ं,

      उदीचीन   ंउदभवम  ्northern

      ** 

    western  यभव  ं  तीचीन  ,ं ाचीन   ं ाभव  ं  सष    ु eastern  ** lords of E etc  इो   वसः  सपत   ृ पसतन ऋतो   वणो   मत   ् १४९ 

     क    ुबे    ईशः  पतयः  प   ू वाऽऽदीना   ं सदशा   ं मात   ् १५०  planets of E etc  सवः  श   ु ो   मिही   ू न   ःु  वभान   भुान   ु रो   सवध   ःु  ** 

     ब   धुो   ब   ृ हपसते सत   सदशा   ं च व   तथा   हाः  ** elephants of E etc  ऐावतः  प 

      ु डीको   वामनः  क 

      ु म   ु दो  ऽरनः  १५१ 

     प   ु पदतः ि ावभौमः ि    ु तीक   सदगराः  १५२ wives of elephants  कयो  ऽम   -ु कसपला - सपङ   ्गला -ऽन   ु पमाः  मात   ् १५३ 

     ताकण   श   ुदती   चा ऽङ   ्गना   चा ऽरनावती   १५४  NE,SW etc   लीबाऽयय   ं वपसदश   ं सदशो  मय े सवसदक  ्  सयाम   ् 21 १५५ inner-space अयत  ं  वताल  ,ं चवाल   ं त    ु मडलम  ् horizon  १५६ clouds अ   ं मे ो   वावाहः  तनसयन   ु ब लाहकः  १५७ 

    धााधो   रलधतसडवान   ्वादो  ऽब   भु   ृ त   ् १५८  न - रीम   ू त - म   ु सद - रलम   ु ग  -्ध   ू मयोनयः  22 १५९ 

    line of clouds  कादसबनी   मे माला , सष    ु मे भव ेऽसयम  ् from clouds १६० rumbling thunder  तसनत  ं  गसर त   ं मे सनष े िसतासद   च   १६१ lightning  शपा   शतदाासदय ावयः णभा   १६२ 

     तसडत  ि् ौदामनी   सव   ु चचला   चपला  असप   १६३ thunder clap   फ    ूरथ   ु व सनषो , मे योसत   ंमदः  lightning in clouds  23 १६४ rainbow  इाय   धु   ं शधन   ु तदे व   ऋर    ु ोसहतम   ् १६५ rain  व   ृ स  वष, तसात ेऽवाहावहौ  ि मौ   drought १६६ shower धािा  ं पात  िआाः, शीको  ऽब   ु कणाः  म   ृ ताः  drizzle  १६७ hail  वषपल  त    ु कका , मे छनऽेस   द   ु सद नम  ् cloudy day  १६८ covering अतधा  यवधा ,  प   ु ं िस   वतसध पवाणम   ् १६९ 

    असपधान - सतोधान - सपधानाऽछादनासन   च   १७० moon  सहमा  ं श   ुमा   इद   ःु  क    ुम   ु दबाधवः  १७१ 

    21  सवसदश   ्

    22  रलम   ु च   ्

    23  मे योसतष   ्

  • 8/20/2019 Amara 01a Svarga

    9/23

     सदवगः १.६ 

    9

     सवध   ःु ि    धुा  ं श   ःु  श   ुा  ं श   ु ोषधीशो   सनशापसतः  १७२ अरो   र वात   ृ कः ि ोमो   लौम   ृ  गाङ   ्कः  कलासनसधः  १७३ 

     सरारः 

     शशधो  

     ने शः 

    पाकः  १७४ 

    16th part   कला   त    ु षोडशो  भागो   ॥  सबबो ऽी , मडल   ं सष    ु full disc  १७५  piece   सभ   ं शकलखड े वा   प   ु ं य ध , ऽध ि म शके  half   १७६ moonlight  चसका   कौम   ु दी   योना , िाद  त    ु िनता   pure  १७७ mark / spot  कलङ   ्काङ   ्कौ   लाछन   ं च   सच  ं  लम   च   लणम   ् १७८ exquisite beauty ि    ु षमा   पमा   शोभा , शोभा   कासत   ु  सतछसवः  beauty  १७९ snow अवयायत 

      ु  नीहात 

      ु षा  त 

      ु सहन 

     ं  सहमम 

     ्  १८० 

     ालेय   ं समसहका   चाथ , सहमानी   सहिम  ं हसतः  snow bank   १८१ coldness  शीत   ं ग   ु ण,े तदथाः ि    ु षीमः  सशसशो   रडः  cold items (a)  १८२ 

     त   ु षाः  शीतलः  शीतो   सहमः ि ाऽयसलङ   ्गकाः  १८३ dhruva    ु व  औानपासदः  यात  ्, अगयः  क    ुिभभवः  agastya  १८४ agastya  म ावसण  य व  , लोपाम   ु ा  ि धसम णी   agastya’s wife  १८५ star  न   ं ऋ   ंभ   ं ताा   ताका ऽ  य   ु ड   ु  वा   सयाम   ् १८६ 27 stars   दााययो  ऽसनीयासदताा , अय   ु गसनी   ashvini 24 १८७ vishakha, pushya   ाधा सवशाखा , प   ु य े त    ु िसयसतयौ , सवया   dhanishtha १८८ dhanishtha ि मा  धसनाः  य   ःु, ोपदा  भापदाः  सयः  १८९ mrigashira  म   ृ गशीष  म   ृ गसश  तसमने वा ऽहायणी   १९० head of mrigashira   इवला  तसछोदे श े ताका   सनिवसत   याः  १९१ 

     jupiter  ब   ृ हपसतः ि    ु ाचाय   गीप सतसध षणो   ग   ु ः  १९२ 

     रीव  आङ   ्सगिो   वाचपसतससशखसडरः  १९३ venus  श   ु ो   द यग   ु ः  काय   उशना  भाग वः  कसवः  25 १९४ mars अङ   ्गाकः  क    ुरो  भौमो   लोसहताङ   ्गो   मिही   ु तः  १९५ mercury  ौसहणे यो   ब   धुः ि ौयः,ि मौ  ि ौशनौ   saturn  १९६ rahu  तम  त    ु ाह   ः  वभान   ःु ि ै सहकेयो   सवध   ु त   ु दः  १९७ group of 7 rishis ि ष यो   मीयसम   ु खाससशखसडनः  १९८ enumerated   मीसचङ   ्सगा असः प   ु लयः प   ु लहः त   ःु  +

     विसे सत ि ते जेया  ससशखसडनः  +

    24 अय   ु र   ्

    25  उशिन   ्

  • 8/20/2019 Amara 01a Svarga

    10/23

     कालवगः १.७ 

    10

    lagna  ाशीनाम   ु दयो   लन  ,ं त े त    ु मे षव   ृ षादयः  signs of the zodiac १९९ signs enumerated  मे षो व   ृ षोऽथ समथ   ु न   ंकक टः िस  ं हकयके  +

     त   ु ला च व   ृ सको धवी मकः क    ुभमीनकौ  +

    sun ि    ू ि   ू याय मासदयादशामसदवाकाः  २०० भाकाहकनभाकसवभाकाः  २०१ भावसवविाहदोणमयः  २०२ 

     सवकतनाक मातडसमसहाणप   ू षणः  २०३     ु मसणतसणसम सभान   ु सव ोचनः  २०४  सवभािव 

      ु  हपसतसवषा 

     ं पसतहप सतः  २०५ 

    भान   ु हि ः ि हा  ं श   ु तपनः ि सवता   सवः  २०६  पातेिरा  ं ासशछायानाथतसमहा   **  कमि ाी   रगच   ु लकबध   ु यीतन   ःु  **  ोतनो   सदनमसणः  खोतो   लोकबाधवः  **  इनो  भगो  धामसनसधा  ंऽश   ु मायसरनीपसतः  ** 

    sun’s attendants   माठः  सपङ   ्गलो   दड डा  ं शोः  पापा काः  २०७ sun’s charioteer ि    ू ि   ू तोऽणोऽन   ू ः  कायसपग डारः  २०८ sun’s halo  पवे षत   ु पसध  िप   ू य कमडल े २०९ sun ray  सकणोमय   ू खा  ं श   ु गभसत   ृ सणप   ृयः  २१० 

    भान   ःु  को ,  मीसचः  ीप   ु िं यो  दसधसतः  सयाम   ् २११ light   य   ःु  भा      ु सचसवड  ्भाभाछसव   ु सतदीयः  26 २१२ 

     ोसचः  शोसच  भ े लीब,े  काशो   ोत  आतपः  sunlight २१३ lukewarm (a)  कोण   ं कवोण   ं मदोण   ं कद   ु ण   ं सष    ु तसत   २१४ very hot  सतम   ं तीण   ं ख  ं  तत  ,् म   ृ गत   ृ णा   मीसचका   mirage २१५ 

     कालवगः १.७ time  कालो   सदोऽयने हाऽसप  ि मयो ऽयथ,  पसतः  first lunar day 27 २१६ 

    first lunar day   सतपद   ्े  इमे  ीव,े  तदाऽा  सतथयो   योः  lunar day  २१७ day  ो   सदनाहनी ,  वा   त    ु लीब े सदिविवाौ   २१८ dawn / morning  य   ू षोऽहम   ु  ख   ं कय   ं उषःय   ु िषी  असप   28 २१९ 

    26  च  ,् सवष  ,् भा, िभा  ,् ोसचष  ,् शोसचष   ्

    27 अने िह   ्

  • 8/20/2019 Amara 01a Svarga

    11/23

     कालवगः १.७ 

    11

     य   ु    ं सवभात  ं  े  लीब,े  प   ु ं िस   िगोग  इयत े **  भात   ं च,  सदनात े त    ुि ाय   ंि   ंया   सपत   ृ ि   ःू  dusk / evening २२० 

    day of thre parts

     ाापामयाा  सि  ंय   ंअथ, 

     शव ी   night

    २२१ night  सनशा   सनशीसथनी   ाससयामा  णदा  पा   २२२ 

     सवभावीतमसवयौ   रनी   यासमनी   तमी   २२३ dark night  तसमा   तािमी   ास  यनी   चसकयाऽसवता   moonlit night  २२४ night and 2 days  आगासमवत मानाह य   ु ाया  ं  सनसश   पसणी   २२५ many nights  गणा   ं सनशा   बयः  दोषो   रनीम   ु खम  ् late evening  २२६ midnight अध ासनशीथौ   ौ,  ौ   यामहौ  ि मौ   3 hour period  २२७ middle of a paksha ि    पवि   ं सधः  सतपपचदयो  य दतम   ् २२८ full/new moon  पातौ   पचदयौ   ,े  पौण िमाी   त    ु प   ू सण मा   full moon  २२९ almost full moon  कलाहीन ेि ा ऽन   ु मसतः,  प   ू ण  ाका   सनशाके  complete full moon  २३० new moon  अमावाया   वमावया   दशः ि    ू य द   िु   ं गमः  २३१ almost new moon ि ा   े द   ःु  िसनीवाली  ि ा   ने द   ु कला   क    ुह  ः  complete new moon  २३२ eclipse   उपागो   हो   ाह    त,े  सवदौ   च   प   ू सण   च   २३३ eclipsed sun / moon ि ोपलवोपौ   ौ, अय   ु पात   उपासहतः  meteor   २३४ sun & moon  एकयोया   प   ु पवतौ   सदवाकसनशाकौ   २३५ 0.26 seconds  अादश   सनमे षा  त    ु काा ,  स  ं शत   ् त    ु ताः  कला   8 seconds  २३६ 4 minutes  तात    ु स  ं शत  ्ण  ते,  त    ु म   ु ह   त   ादशाऽसयाम  ् 48 minutes  २३७ 24 hours  त े त    ु स  ं श  दहोाः  प  त े दशपच   च   forthnight  २३८ forthnights  पौ   प   ू वाऽपौ   श   ु लक    ृणौ ,  िमा  त    ु ताव   भुौ   lunar month  २३९ season   ौ   ौ   मागासदिमाौ   याद  ,् ऋत   ु त यन   ं ससभः  half year   २४० year अयन े  े गसतददसणाऽक य   विः  २४१ equinox ि मास  ं सदव े काल े सवष   ु वद   ्सवष   ु व   ं च   तत  ्   २४२ 

     pushya full moon   प   ु यय   ु ा   पौण िमाी   पौषी   िमा े त    ु य  ि ा   **  pushya month   नाना  ि    पौषो ,  मााऽा वमे कादशाऽपे  magha month 29 ** 9th month  माग शीष ि हा   माग आहायसणक  ि ः  30 २४३ 10th 11th 12th months पौषे  तिषहयौ   ौ,  तपा   माऽेथ,  फाग   ु ने  २४४ 

    28  य   ू िष  ,् उिष  ,् य   ु िष   ्

    29 १. च ी च ः। २. व शाखी व शाखः। ३. य ी ये ः। ४. आषाढी आषाढः। ५. ावणी ावणः। ६. भापदी भापदः। ७. आसनी आसनः। 

    ८. कास क कास कः। ९.  माग मागः। १०.  पौषी पौषः। ११. माी माः। १२. फाग   ु नी फाग   ु नः॥ 30

     ि िह  ,् तिप  ,् निभ  ,् इषः ॥ 

  • 8/20/2019 Amara 01a Svarga

    12/23

     कालवगः १.७ 

    12

    12th, 1st months  यात   ् तपयः  फाग   ु सनकः,  या  च  े च सको   मध   ःु,  २४५ 2nd, 3rd, 4th months   व शाख े माधवो   ाधो ,  ये  े श   ु ः,  श   ु सच  वयम  ्   २४६ 4th, 5th months

    आषाढे, 

    ावणे 

     त   ु 

     या  नभाः 

    ावसणक  

    ि ः, 

    २४७ 

    6th month  य   ु नभयौपदभाभापदाः ि माः,  २४८ 7th, 8th months  या  दासन   इषो ऽ  याय   ु रो ऽसप,  या    ु कासतके  २४९ 8th month, winter  बाह    लोर   कासत सकको ,  हे मतः,  सशसशो ऽसयाम  ,्  fall (11-12)  २५० spring (1-2)  िवत े प   ु िपमयः, ि    ु सभम   ऊमकः  summer (3-4)  २५१ 

     सनदा   उणोपगम   उण   ऊमागमतपः, २५२ monsoon (5-6)  सया 

     ं  ाव   ृ ट 

     ्  सया 

     ं भ   ू सन   वषा अथ,  शसयाम 

     ्,  autumn (7-8)  31 २५३ 

    6 seasons  षडमी   ऋतवः  प   ु ं िस   मागा दीना   ं य   ु गः  मात   ् २५४ year ि   ं विो   विोऽदो   हायनोऽ  ी   शिमाः  २५५ ancestral day  िमाे न   या  दहोाः  प ो,  वष ण   द वतः  divine day  २५६ day of brahma  द व े य   ु िगह े  े ाः,  कपौ   त   ु  तौ   न   ृ णाम  ् human kalpa  २५७ manvantara  मवत  ं  त    ु सदयाना   ं य   ु गानामे िकसतः  २५८ worldly destruction ि   ं वतः  लयः  कपः यः  कपात   इयसप   २५९ sin अी   पङ   ्क  ं ,  प   ु मान   ् पामा ,  पाप   ं सकसबषकमषम   ् २६० 

     कल   ु ष   ं व   ृ सरन नोऽम  ं हो   द   ु तद   ु क    ृतम   ् 32 २६१ merit   याद   ्धम म  सया  ,ं  प   ु ये ियी  ि    ु क    ृत  ं  व   ृ षः  २६२ 

     joy   म   ु त   ्ीसतः  मदो   हषः  मोदाऽऽमोिद  ं मदाः  33 २६३  या  दानदथ   ु ानदः  शम शाित   ु खासन   च   २६४ ःे िय   ं सशव   ंभ   ं कयाण   ं मङ   ्गल   ं श   भुम  ्   २६५ 

    भाव   ु क  ं  भसवक  ं  भय   ं क    ुशल   ंे मम  सयाम  ्   २६६  शत  ं  चाऽथ,  सष    ु य े पाप   ं प   ु य   ंि    ु खासद   च   sin etc (a) २६७ 

    excellence  मतसलका   मचसच का   काड  ं  उतलरौ   २६८  शतवाचकायम   ू ययः  श   भुाऽवहो   सवसधः  २६९ 

    destiny   द व   ं सद   ंभागधे य   ंभाय  ,ं  ी   सनयसत  सव सधः  २७० cause  हे त   ु ना  काण   ं बीर  ,ं  सनदान   ं वासदकाणम  ् root cause  २७१ soul े ज  आमा   प   ु षः,  धान  ं  क    ृसतः  सयाम   ् nature 34 २७२ 

    31  ाव   ृ ष   ्

    32  एिन  ,् अ  ं िह   ्

    33  म   ु द  ,् शम न   ्

    34 आमन   ्

  • 8/20/2019 Amara 01a Svarga

    13/23

    धीवगः १.८ 

    13

    state  सवशे षः  कासलको  ऽवथा ,  ग   ु णाः ि व   ं रतमः  gunas २७३  birth  रन   ु र ननरमासन   रसनपस  वः  २७४ living beings

     ाणी  

     त   ु 

     चे तनो  

     रमी  

     रत   ु रय   ु शीणः 

    35

     २७५ 

    kind  रासत  रा त   ं च  ि ामाय  ,ं  यस  त    ु प   थृगामता   individuality २७६ mind  सच   ं त    ु चे तो   दय   ं वात   ं मािन   ं मनः  36 २७७ 

    धीवगः १.८ intellect  ब   ु सम नीषा   सधषणा  धीः  जा   शे म   ु षी   मसतः  २७८ 

     ेोपलसधसत  ि्   ं सवत   ्सतपजसचे तनाः  २७९ retentive intellect धी धाणावती   मधेा , ि   ं कपः  कम  मािनम   ् resolve २८० attention अवधान  ं ि माधान   ं सणधान   ं तथ व   च   ** awareness  सचाभोगो   मनकाः,  चचा ि   ं या   सवचाणा   reflection २८१ reflection  सवमश  भावना   च व   िवाना   च   सनगत े ** reasoning अयाहातक   ऊहो ,  सवसचसकिा   त    ुि   ं शयः  doubt २८२ doubt  ि   ं दे हापौ ,  चाथ  ि मौ   सनण यसनयौ   conclusion २८३ atheism  समयासना सतकता ,  यापादो   ोहसचतनम  ् malice २८४ theorem ि मौ   िसाताातौ , ासतसमयामसत  मः  delusion २८५ agreement ि   ं सवदाग   ःू  सतजान   ं सनयमािव  ंवाः  37 २८६ 

    अङ   ्गीकााय   ु पगमसतिवमाधयः  २८७ spiritual knowledge   मो ेधी  जान  ,ं अय   सवजान   ं सशपशायोः  worldly knowledge २८८ 

    liberation  म   ु सः  क वयसनवाणे योसनःे ियाम   ृ तम  ्  38

     २८९ liberation   मोोऽपवग , ऽ थाजान   ंअसवाऽह  ं मसतः  सयाम  ् ignorance २९० 5 sense objects  प   ं शदो   गधिपशा   सवषया  अमी   २९१ sense objects  गोचा   इसयाथा ,  षीक  ं   सवषयीसयम   ् sense organs  39 २९२ organ of action   कम सय   ं त    ु पावासद,  मनोने ासद  धीसयम  ् organs of intellect २९३ organs of action   पाय   ू पथः पासणपादौ वाक  ् चे तीसिय  ं हः  +

    35  ासणन  ,् रसमन  ,् शीन   ्

    36  चे ित  ,् द  ,् मिन   ्

    37 ि   ं सवद  ,् आग   ु   ्

    38 े िय  ,् सनःे िय   ं

    39  सवषसयन   ्

  • 8/20/2019 Amara 01a Svarga

    14/23

     शदासदवगः १.९ 

    14

     उिग आनदादानगयालाप तसयाः  +organs of intellect   मनो कण तथा ने  िना च वचा िह   +

     नािसका चे सत षट   ्तासन धीसयासण चते  +

    astringent  त   ु वत    ु कषायो ऽी ,  मध   ु ो ,  लवणः,  कट   ुः  sweet, salty, pungent २९४ hot, sour  सतो , ऽल ,  िाः  प   ु ं िस   ति    ु षडमी   सष    ु taste (general) २९५ 

     pleasant smell  सवमदथ े पमलो   गध े रनमनोहे  २९६ very pleasant smell आमोदः ि ोऽसतसनहाी ,  वायसलङ   ्गवमाग   ु णात   ् adjectives …  २९७ far reaching smell ि माकष   त    ु सनहाी , ि    ु सभाणतप णः  perfume 40 २९८ 

     perfume  इगधः ि    ु गसधः  याद 

     ्, आमोदी   म 

      ु खिवानः   breath freshner   २९९ 

    foul smell   प   ू सतगधत    ु द   ु ग धो ,  सव   ं याद   ्आमगसध   यत  ् rotten  ३०० white  श   ु लश   ुश   ु सचे तसवशदये तपाडाः  ३०१ 

    अवदातः  िसतो   गौोऽवलो  धवलोऽर   ु  नः  ३०२  हणः  पाड    ुः  पाड   ुः, ईषपाड    ुत    ुध   िू ः  grey  ३०३ 

     black / dark blue  क    ृण े नीलािसतयामकालयामलमे चकाः  ३०४ yellow  पीतो   गौो   हाभः,  पालाशो   हतो   हत  ् green  ३०५ red  लोसहतो   ोसहतो   ः,  शोणः  कोकनदछसवः  crimson  ३०६ light pink अयागवणः, े तत    ु पाटलः  dark pink   ३०७ 

     brown  यावः  याकसपशो, ध   ू ध   ू मलौ   क    ृणलोसहत े purple  ३०८ tawny  कडाः  कसपलः  सपङ   ्गसपशङ   ्गौ   क    ुसपङ   ्गलौ   ३०९ variegated  सच   ं सकमकमाषशबलता   कब   ु  े  ३१० other  ग   ु ण े श   ु लादयः  प   ु ं िस,  ग   ु सणसलङ   ्गात   ु  तसत   ३११ 

     शदासदवगः १.९ deity of speech  ाी   त    ुभाती  भाषा   गीवावाणी  ि वती   41 ३१२ speech  याहा   उस  लसपत   ंभासषत   ं वचन   ं वचः  ३१३ corrupt speech अप  ं शो  ऽपशदः यात  ,् शा े शद  त    ु वाचकः  ३१४ 

    sentence   सतङ  ि्    ु बतचयो   वाय  ,ं  सया   वा   काकासवता   verb ३१५ vedas    ु सतः  ी   वे द  आनाय  यी , धम त    ु तससधः  dharma ३१६ 3 vedas  सया  ं  ऋक  ् ि ामयर   ु षी   इसत   वे दा  य  यी   ३१७ 

    40 ि माकसष न  ,् सनहा न  ,् आमोसदन   ्

    41  सग  ,् वाच  ,् विच   ्

  • 8/20/2019 Amara 01a Svarga

    15/23

     शदासदवगः १.९ 

    15

    limbs of the vedas  सशे यासद     ु तेङ   ्ग  ,ं ओङ   ्काणवौ  ि मौ   om sound ३१८ history  इसतिहाः  प   ु ाव   ृ   ,ं उदाा  ायः  वाः  vedic accents ३१९ logic and ethics

    आवीसक  

     दडनीसत  तक सवाऽथ शायोः 

    ३२० 

    story आयासयको  पलधाथा,  प   ु ाण   ं पचलणम  ्  purana ३२१ story  बधकपना   कथा ,  वसका   हे सलका   riddle ३२२ smriti  म   ृ सत  त    ुधमि   ं सहता, ि मासत  त    ुि   ं हः  compendium ३२३ 

     poetic challenge ि मया   त    ुि िमााथा,  सक   ंवदती   रन   ु सतः  rumor ३२४ news  वाता  व   ृ स  व   ृ  ात   उदतः  याद  ,् अथा ऽयः  name ३२५ name आयाे असभधान 

     ं  च   नामधे य 

     ं  च   नाम   च   ३२६ 

    call  ह   सताकाणा ऽऽान  ,ं ि   ं ह   सत  ब ह    सभः  क    ृता   collective call ३२७ dispute / debate   सववादो   यवहाः  याद  ,्  उपिया  त    ु वाङ   ्म   ु खम  ् introduction ३२८ introduction / example उपोात   उदाहाः,  शपन   ं शपथः  प   ु मान  ् oath ३२९ question  ोऽन   ु योगः  प   ृ छा   च,  सतवायोे ि म े answer ३३० minor false accusation समयासभयोगो ऽयायान  ,ं अथ   समयासभश  िं नम  ् maj.false acc. ३३१ major false accusation असभशापः,  णाद  त    ु शदः  यादन   ु ागरः  affectionate speech ३३२ fame  यशः  कसतः ि मजा   च,  तवः  तो   ं त   ु सतन   ु  सतः  praise ३३३ repetition आे सडत   ं सस  ं , उच    ु     ं त    ु ोषणा   shouting ३३४ sad / scared speech  काक   ु ः  सया  ं  सवकाो   यः  शोकभीयासदसभव नःे  ३३५ contemptous speech अवणाऽे पसनवादपीवादापवाद  वत   ् ३३६ 

     उपोशो   र   ु ग   ु िा   च   क    ुिा   सनदा   च   गह ण े ३३७ harsh speech  पाय   ंअसतवादः  याद  ,् भि न   ं वपकागीः  reproach ३३८ disparaging speech  यः िसनद   उपालभत   यात   ् पभाषणम  ्   ३३९ adulterous accusation  त   वााणा   यः  यादाोशो   मथ   ु न   ं सत   ३४० conversation  याद   ्आभाषण   ंआलापः,  लापो  ऽनथ क  ं   वचः  incoherent talk ३४१ repetitious speech अन   ु लापो   म   ु ह   भाषा,  सवलापः  पदे वनम   ् lamentation ३४२ quarrel  सवलापो   सवोधोसः, ि   ं लापो  भाषण   ं समथः 2-sided conversation ३४३ sweet speech ि    ु लापः ि    ु वचन  ,ं अपलाप  त    ु सनवः  denial speech  ३४४ objection  चो   ंआे पासभयोगौ ,  शापाऽोशौ   द   ु ेषणा   cursing  ** sweet false talk अी   चाट   ु  चट   ु ाा   े णा   समयासवकथनम   ् ** message ि   ं दे शवा  वासचक  ं   याद  ,् वाभे दात    ु सष   ू े  ३४५ inauspicious  शती   वागकयाणी,  यात   ् कया   त    ु श   भुासमका   auspicious ३४६ very sweet अयथ मध   ु   ं ि ाव  ,ं ि   ं गत  ं  दयङ   ्गमम  ्  proper speech ३४७ 

  • 8/20/2019 Amara 01a Svarga

    16/23

     नाट   ्यवगः १.१० 

    16

    harsh, crude speech  सन      ं  पष  ,ं  ाय   ंअील  ं, ि    ू न   ृ त  ं  सय े true pleasing speech ३४८ ि यऽेथ, ि   ं क    ुलसल े पपपाहत े contradictory speech ३४९ 

    slurred speech

     ल   ु वण पद  ं 

     त  ं, 

     सनत  ं 

     वतोसदतम  ्fast speech

      ३५० 

    sputtered speech अब   ू क    ृत  ं ि सनीव  ,ं अब   ं याद   ्अनथ कम  ् meaningless speech  ३५१ inappropriate  अन  ं अवाय   ं याद  ,् आहत   ं त    ु म   ृ षाथ कम  ् complete lie  ३५२ ??? ि ोल   ु ठन   ं त    ुि ोिा  ,ं भसणत   ं सतक    ूसरतम  ्  pillow talk   ** 

     pleasant speech ाय   ं    ं मनोहा,  सवप   ं कटोसदतम  ्  clear speech  ** unclear speech अथ   सल   ंअसवप  ,ं  सवतथ   ं वन   ृ त   ं वचः  false  ३५३ true ि य 

     ं  तय 

     ं ऋत 

     ं, ि यगम 

      ू सन   सष 

      ु  तसत   ३५४ 

    sound  शद े सननादसननदवसनवानववनाः  ३५५  वानसनषसना दनादसनवानसनवनाः  ३५६ आवाऽऽािव  ं ावसवावाः, अथ   मम ः  sound of ornaments  ३५७ 

     वसनत े वपणाना  ं, भ   ू षणाना   ं त    ु सशसरतम  ् sound of jewellery  ३५८ instrumental sound  सनवाणो   सनवणः  वाणः  वणः  वणनसम  यसप   ३५९ sound of a Veena  वीणायाः  वसणत े ादःे  वाणवणा  दयः  ३६० uproar  कोलाहलः  कलकलः, सता   ं वासशत  ं  तम  ् uproar of birds  ३६१ echo  ी   सत   ु त   ् सतवान,े  गीत   ं गान  समम ेि म े singing  ३६२ 

     नाट   ्यवगः १.१० 7 musical tones   सनषादषभगाधाषड   ्रमयमध वताः  ३६३ 

     पचमे यमी  ि    तीकठोसथताः  वाः  ३६४ minute tone   काकली   त    ु कल ेि    ूम,े वनौ   त    ु मध   ु ाऽफ    ुट े ३६५ 

     pleasing soft tone   कलो ,  म  त    ु गभीे,  ताो ऽय   ु च यसष    ु low, high pitches  ३६६ from the stomach  न   ृ णा  ं उिस   मयथो   ासव  ं शसतसवधो  वसनः  ** from the throat ि    मः  कठमयथः, ताः  सशिस   गीयत े from the head  ** harmony ि मसवतलय  वे कतालो,  वीणा   त    ु वलक   veena  ३६७ 

    veena  सवपची , ि ा   त   ु  तीसभः ि सभः  पवासदनी   7 stringed veena  ३६८ string instrument   तत   ं वीणाऽऽसदक  ं   वा  ,ं आन   ं म   ु राऽऽसदकम  ्  percussion  ३६९ wind instrument   व  ं शाऽऽसदक  ं   त    ुि    ु सष  ं,  का  ं यतालाऽऽसदक  ं   नम  ्  bell / gong  ३७० orchestra  चत   ु सवधसमद   ं वा   ं वासदाऽऽतो  नामकम   ् ३७१ drum  म   ृ दङ   ्गा   म   ु रा , भे दा  वङ   ्याऽऽसलङ   ्योव का  यः  three types  ३७२ 

  • 8/20/2019 Amara 01a Svarga

    17/23

     नाट   ्यवगः १.१० 

    17

    large drum  याद   ्यशःपटहो   ढका , भे ी   ी   द   ु द   ु सभः  प   ु मान  ् kettle drum  ३७३ large kettle drum आनकः  पटहो  ऽी   यात  ,्  कोणो   वीणाऽऽसदवादनम  ्  bow  ३७४ 

    veena’s neck 

     वीणादडः 

     वालः 

     यात  ,् 

     कक   ु भत   ु 

     िे वकः 

    it’s bowl  ३७५ 

    veena’s body   कोलबक  त    ु कायोऽया,  उपनाहो   सनबधनम  ् string attachment  ३७६ types of drums  वाभे दा   डममड   ्ड    ुसडसडमझझ ाः  ३७७ 

     मद लः  पणवो ऽय े च,  नतकलािसके ि म े dancer   ३७८ music speeds  सवलसबत   ं     ुत  ं  मय   ं तव   ंओो   न   ं मात   ् ३७९ 

     beat time  तालः  कालसयामान  ,ं  लयः ि ायमथा, ऽसयाम  ् equal time  ३८० dance  ताडव 

     ं  नटन 

     ं  नाट 

     ् य 

     ं  लाय 

     ं  न   ृ य 

     ं  च   नतन े ३८१ 

    song & dance  तौय सक  ं   न   ृ यगीतवा   ं नाट   ्य   ंइद   ं यम   ् ३८२ female impersonator क   ु िं      ु क   ु िं      ू क   ु िं  े सत   नतकः  ३८३ 

     ीवे षधाी   प   ु षो,  नाट   ्योौ   गसणका ऽऽर   ु का   courtesan  ३८४ sister’s husband  भसगनीपसत  ाव   ु ो , भावो   सवान  ,् अथा ऽऽव   ु कः  learned man, fath.  ३८५ father  रनको,  य   ु वार  त    ु क    ुमाो  भत   ृ दाकः  prince  ३८६ king  ारा  भाको   दे वः, ति   ु ता  भत   ृ दाका   princess  ३८७ queen   दे वी   क    ृतासभषे कायाम  ,् इतिा    ु त    ुभनी   other wives  ३८८ alas  अय  ं अवयोौ,  ारयालत    ु ासयः  king’s bro-in-law  ३८९ mother, girl  अबा   माता ऽथ,  बाला   याद   ् िवा   ःू, आय त    ु माषः  great man  ३९० older sister   असका  भसगनी   ये ा,  सना   सनव हण ेि मcेatastrophe /drama’s end  42 ३९१servants  हड े हर े हलाऽऽान   ं नीचा   ं चे ट  ि ख   सत   ३९२ gesture अङ   ्गहाो ऽङ   ्गसवे पो ,  यरका  ऽसभनयौ  ि मौ   expressive  ३९३ 

     body/mind expression  सनव   ृ   े वङ   ्िगवाया   ं  े स  वाङ   ्सगिकासवके  (a)  ३९४ 8 emotions  श   ृ ङ   ्गावीकणाऽ    ुतहायभयानकाः  ३९५ 

     बीभिौौ   च   िाः,  श   ृ ङ   ्गाः  श   ु सचवलः  love  ३९६ heroism  उिाहवध नो   वीः,  काय   ं कणा      ृ णा   tenderness  ३९७ 

     क    ृपा   दयाऽन   ु कपा   याद   ्अन   ु ोशो ऽयथो,  िहः  happiness  ३९८  िहाो   हाय   ं च,  बीभि   ं सवक    ृत   ं ससवद   ं यम  ् disgust  ३९९ 

    wonder  सवमयो ऽ    ुत  ं आय  सच   ंअयथ, भ वम  ् fear   ४००  दाण   ंभीषण   ंभीम   ं ो  ं भीम   ंभयानकम   ् ४०१ भयङ   ्क  ं  सतभय  ,ं  ौ   ं त   ू   ,ं अमी   सष    ु wrath  ४०२ 

    42 ि म ेअथ, न त    ुसलङ   ्ग े

  • 8/20/2019 Amara 01a Svarga

    18/23

     नाट   ्यवगः १.१० 

    18

    (a)  चत   ु द श,  दिाो  भीसतभः ि ािव   ंभयम  ् fear   ४०३ mental sentiment  सवकाो   मािनो  भावो , ऽन   भुावो  भावबोधकः  expressed sentiment  ४०४ 

     pride

     गव  

    ऽसभमानो  

    ऽहङ   ्काो , 

     मान  सिम   ु नसतः  arrogance

      ४०५ 

    arrogance  दपऽवलोकोऽवभसोे कः  मयो   मदः  ** disrespect  अनादः  पभवः  पीभाव  सतसया   ४०६ 

     ीढा ऽवमानना ऽवजा  ऽवहे लन   ंिअ   ू णम   ् ४०७ modesty / shame  मदा   ं ीपा   ीडा   लरा , ि ा  ऽपपा  ऽयतः  bashfulness  ४०८ 

     patience / tolerance ासतसतसता , ऽसभया   त    ु पय   सवषय े प   ृ हा   greed  ४०९  jealousy अासतीया, ऽि 

      ू या   त 

      ु  दोषाऽऽोपो   ग 

      ु णे वसप   expressed  ४१० 

    enmity  व   ं  सवोधो   सवे षो ,  मय   ु शोकौ   त    ु श   ु क  ्   सयाम  ् grief 43 ४११ repentance  पाापो  ऽन   ु ताप   सवितीा   इयसप   ४१२ anger  कोपोधाऽमष ोषसता   ट   ्   ु धौ   सयौ   44 ४१३ good conduct  श   ु चौ   त    ु चत े शील  ,ं उमादससवमः  insanity  ४१४ affection  े मा   ना   सयता   हाद  े म   ने हो ऽथ,  दोहदम  ् desire  45 ४१५ 

     इछा   काङ  ्ा   प   ृ हे हा   त   ृ ड    ् वाछा   सलिा   मनोथः  ४१६  कामो ऽसभलाषतष , ि ोऽयथ  लािला   योः  lust  ४१७ 

    virtuous reflection  उपासध  ना धम सचता ,  प   ु ं यासध  मा िनी   यथा   anxiety ४१८ recollection  या  सचता   म   ृ सत  ायान  ,ं उकठोकसलके ि म े longing ४१९ 

     perseverance  उिाहो  ऽयिवायः  यात  ,् ि    वीय असतशसभाक  ्  with ability ४२० fraud  कपटो ऽी   यारदभोपधय  छक तव े 46 ४२१ 

     क   िु    ृ सतसन क    ृसतः  शाठ   ्य  ,ं  मादो  ऽनवधानता   carelessness / error ४२२ curiosity  कौत   ू हल   ं कौत   ु क  ं   च   क    ुत   ु क  ं   च   क    ुत   ू हलम  ्   ४२३ women’s affections   ीणा  ं  सविलासबबोकसवमा   लसलत  ं  तथा   ४२४ 

     हे ला   लीले यमी   हावाः  सयाः  श   ृ ङ   ्गाभावराः  ४२५ sport  वकेसलपीिहााः  डा   लीला   च   नम  च   47  ४२६ disguise  यारो  ऽपदे शो   लय   ं च,  डा   खे ला   च   क    ूद नम  ् game  ४२७ sweat  म   सनदाः  वे दः  यात  ,् लयो   नचे ता   unconsciousness  ४२८ 

    43  श   ु च   ्

    44  ष  ,्    ु ध   ्

    45  े मन  ,् ईहा, त   ृ ष   ्

    46  उपसधः, छन   ्

    47  नम न   ्

  • 8/20/2019 Amara 01a Svarga

    19/23

     पातालभोसगवगः १.११ 

    19

    camouflage अवसहथाऽऽकाग   ु सः, ि मौ  ि   ं वे िग  ंमौ   hurry  ४२९ loud laugh  याद   ्आछ    ुतक  ं   िहाः ि ोिाः, ि    मनाक  ्  समतम  ् smile  ४३० laugh

     मयमः 

     याद   ् सवहिसत  ं, 

     ोमाचो  

     ोमहष णम  ्goosebumps

      ४३१ 

    weeping  सदत   ं सदत   ं     ु  ,ं  र   ृ भ  त    ु सष    ु र   ृ भणम  ् yawning  ४३२ disappointing  सवलभो   सिव  ं वादो ,  ङ   ्गण   ं खलन   ंि म े falling  ४३३ sleep  या  सना   शयन   ं वापः  वनः ि   ं वेश   इयसप   ४३४ sleepiness  ती   मीला , क    ुसट   ु  क    ुसट   ू  क    ुसटः  सयाम  ् frown  ४३५ angry stare असः  यािदौयऽेसण, ि   ं िससक    ृती   सवम े natural state  ४३६ 

     वप  ं  च   वभाव    सिनगाथ,  वे पथ 

      ुः  trembling  ४३७ 

     कपो , ऽथ  ण   उष   मह   उव   उिवः  elation / festival  ४३८ 

     पातालभोसगवगः १.११ lower worlds अधोभ   ु वनपाताल   ं बसिल   िातलम  ्  48 ४३९ 

     नागलोको , ऽथ   क    ुह  ं ि    ु सष  ं  सवव  ं  सबलम  ् hole  ४४० 

     सछ  ं  सनयथन  ं  ोक  ं     ं   ं  वपा  ि    ु सषः  ४४१ hold in the ground  गतावटौ  भ   ु सव  ,े ि  ेि    ु सष  ं  सष    ु perforated  ४४२ darkness अधकाो ऽसया   ंवात   ं तसम   ं सतसम  ं  तमः  ४४३ complete darkness वात े गाढ ेऽधतिम  ,ं ीण ेऽवतिम   ं तमः  partial darkness  ४४४ universal darkness  सववक  ् ि   ं तिम  ,ं  नागाः  कावे याः, तदीः  snake  ४४५ king of snakes  शे षो  ऽनतो ,  िवा   ु सक  त    ुि प ारो , ऽथ   गोिन े kind of snake  ४४६ 

     सतसलिः  याद   ्अरगे  शय   ु वािह   इय   भुौ   python  ४४७ water snake अलगद   रलयालः, ि मौ   ासरलड    ुड   ुभौ   non-poisonous snake  ४४८ variegated snake  माल   धुानो   मात   ु लासहः, सनम   ु  ो   म   ु कच   ु कः  shedded snake  ४४९ snake ि पः  प   ृ दाक   ु भ   ु  रगो  भ   ु रङ   ्गो  ऽसहभ   ु  रङ   ्गमः  ४५० 

    आशीसवषो   सवषध   यालः ि िी   ृ पः  ४५१  क    ुडली   ग   ू ढपाच   ःुवाः  काकोदः  फणी   49 ४५२ 

     दवको   दी प   ृ ो   ददश   ू को   सबलेशयः  ४५३  उगः  पनगो  भोगी   सरगः  पवनाशनः  ४५४ snake  लेसलहानो   सिनो   गोकणः  कच   ु क   तथा   ** 

    48  बसिलन   ्

    49  ग   ू ढपात   ्

  • 8/20/2019 Amara 01a Svarga

    20/23

     नकवगः १.१२ 

    20

     क    ुभीिनः  फणधो   हभगध  तथा   ** snake’s body  अहःे  शी  ं भोगः  याद  ,् आशी    यसहद  ं सका   snake’s fang  ** his poison areas

     स  वाहे य  ं 

     सवषाऽयासद, 

     फटाया  ं 

     त   ु 

     फणा  

     योः  snake’s hood  ४५५ 

    snake skin  ि मौ   कच   ु कसनमकौ , वे ड  त    ु गल   ं सवषम  ् snake venom  ४५६  प   ु ं िस   लीब े च   काकोलकालक    ूटहलाहलाः  ४५७ ि ौासकः  शौसलकेयो   प   ु ः  दीपनः  ४५८  दादो   विनाभ    सवषभे दा  अमी   नव   ४५९ 

     poison expert   सवषव ो   राङ   ्ग   ु सलको ,  यालासहत   ु सडकः  snake catcher ४६० 

     नकवगः १.१२ hell  या  नाक  त    ु नको   सनयो   द   ु ग सतः  सयाम  ्  ४६१ 

     तेदा  तपनावीसचमहाौवौवाः  ४६२ ि   ं ातः  कािल   ू    ं चे यााः, ि वात    ु नाकाः  denizens of hell ४६३ 

    … , river in hell  े ता ,  व तणी   िसध   ःु  याद  ,् अलमी  त    ु सनऋ सतः  misery ४६४ doomed to hell  सवसार   ःू,  काणा   त   ु  यातना   तीवे दना   agony ४६५ 

     pain  पीडा   बाधा   यथा   द   ःुख   ंआमनय  ं  ि   ू सतरम  ्   ४६६  यात   ् क   ं क    ृ  ं आभील   ं सवे षा   ंभे गासम   यत   ् ४६७ 

     वावगः १.१३ sea / ocean

    ि म   ु ोऽसधक    ूपाः 

     पाावाः 

    ि पसतः 

    ४६८ 

     उदवान   ु दसधः  िसध   ःु ि वान  ि् ागोऽण वः  ४६९  नाको   रलसनसधयादःपसतपापसतः  ४७०  तय   भे दाः ीोदो   लवणोद  तथाऽपे  50 ४७१ 

    water आपः  ी  भ   ू सन   वावा  ि सलल   ं कमल   ं रलम  ्   ४७२  पयः  कलाल  ं अम   ृ त   ं रीवन   ंभ   ु वन   ं वनम  ्   ४७३  कबध 

     ं उदक 

     ं  पाथः  प 

      ु क 

     ं ि व तोम 

      ु खम 

     ्  ४७४ 

    अभोऽण तोयपानीयनीीाब   ु शबम  ्   ४७५  मे प   ु प   ं निः,  सष    ु  ेआय   ंअमयम   ् ४७६ 

    wave भङ   ्गतङ   ्ग   ऊसम वा  सया   ं वीसच थोसम ष    ु ४७७ 

    50 आदयः – दय   ु द -    ृ तोद -ि    ु ोद - इ   ू द - वाद   ू दाः 

  • 8/20/2019 Amara 01a Svarga

    21/23

     वावगः १.१३ 

    21

     big wave  मह  ि   ू लोलकलोलौ ,  या  दावत  ऽिभा   ंमः  ४७८ droplets  प   ृ षसत   सबद   ु प   ृ षताः  प   ु मा  िं ो,  सव   ु षः  सयाम   ् 51 ४७९ whirlpool

     चासण  

     प   ु टभे दाः 

     य   ु मा  

     रलसनग माः 

    ४८० 

     bank / shore  क    ूल   ं ोध   ती  ं  च   ती  ं  च,  तट  ं  सष    ु ४८१ opposite / near bank  पाावाे  पावा ची   तीे,  पा   ं तदतम  ्   ४८२ island  ीपो ऽसया   ंअतीप   ं यदतवाणतटम  ्   ४८३ sandy beach  तोयोसथत  ं  तप   ु सलन   ंि  कत  ं  िसकतामयम  ्   ४८४ mud / clay  सनष  त    ु रबालः  पङ   ्को ऽी,  शादकद मौ   ४८५ overflow  रलोिवााः  पीवाहाः,  क 

      ू पकात 

      ु  सवदाकाः  water ditch ४८६ 

    navigable (a)  नाय   ं ससलङ   ्ग   ं नौताय,  सया  ं  नौतसणतः  ४८७ raft / boat  उड    ुप   ं त    ु लवः  कोलः,  ोतो ऽब   िु ण   ं वतः  stream of water ४८८ toll आत  तपय   ं याद  ,्  ोणी   कााब   ु वासहनी   water utensil ४८९ merchant (by boat) ि ा  ं यासकः  पोतवसणक  ्,  कणधा  त    ु नासवकः  helmsman 52 ४९० steersman  सनयामकाः  पोतवाहाः,  क    ूपको   ग   ु णव   ृकः  mast ४९१ oar  नौकादडः े पणी   याद  ,् अ   ं केसनपातकः  rudder ४९२ scraper असः  ी   काक    ुालः, ि े कपा   ं त    ुि े चनम  ्  bail bucket ४९३ 

     boat   यानपा   ंत    ु पोतो , ऽसधभव ेसष    ुि म   ु सयम   ्  born of the ocean  + mariner   ि ाम   ु सको  मन   ु यो, ऽसधराताि ाम   ु सका  च नौः  sea-faring ship  + half a boat  लीब ेऽध नाव   ं नावोऽध, ऽतीतनौके  ऽसतन    ु सष    ु landed (a) ४९४ other, clear water  सवागाधात  ,् िनोऽछः,  कल   ु षोऽनछ  आसवलः  dirty water ४९५ deep  सनन   ं गभी  ं  गभी  ं, उान   ं तसपय य े shallow ४९६ very deep अगाध   ंअतलपश,  क वत  दाशधीवौ   fisherman ४९७ fishing net आनायः  प   ु ं िस   राल   ं यात  ,् शिण   ू    ं पसवकम  ् hemp net ४९८ fish basket  मयाधानी   क    ुवे णी   याद  ,्  बसडश  ं  मयवधेनम  ् fish hook ४९९ fish  प   थृ   ु ोमा   झषो   मयो   मीनो   वि ाणो ऽडरः  53 ५०० 

     सिवाः  शक    ुली ,  चाथ   गडकः  शक    ुलाभ कः  type of fish  ५०१ fish with many teeth ि हद  ं ः  पाठीन ,  उल   ू पी   सशश   ु कः ि मौ   porpoise  ५०२ kind of fish  नलमीनससलसचमः,  ोी   त   ु  शफी   योः  carp fish  ५०३ tiny fish    ु ाडमिय  ं ातः  पोताधान  ,ं अथो   झषाः  various fish  ५०४ 

    51  प   ृ षत  ,् सबद   ःु, प   ृ षत  ,् सव   ु ट    ्

    52  पोतवसणर   ्

    53  प   थृ   ु ोमन  ,् शक    ुसलन   ्

  • 8/20/2019 Amara 01a Svarga

    22/23

     वावगः १.१३ 

    22

     ोसहतो   म   ु ः  शालो   ारीवः  शक    ुलसतसमः  ५०५  सतसमङ   ्सगला  दयाथ,  यादा  ं िस   रलरतवः  aquatic creatures  ५०६ 

    various aquatics

     तेदाः 

     सशश   ु माोशङ   ्कवो  

     मका  दयः 54

     ५०७ 

    crab   यात   ् क    ुलीः  कक टकः,  क    ूम  कमठकछपौ   turtle ५०८ shark, crocodile  ाहो  ऽवहाो ,  न  त    ु क    ुभीो  ऽथ,  महीलता   worm ५०९ 

     गड    ूपदः  सकच   ु लको ,  सनहाका   गोसधका  ि म े alligator ५१० leech   पा   त    ु रलौकाया   ं सया   ंभ   ू सन   रलौिकः  ५११ 

     pearl  म   ु ाफोटः  सया  ं  श   ु सः,  शङ   ्खः  यात   ् कब   ु सयौ   conch ५१२ small shell   

      ु शङ 

     ् खाः  शङ 

     ् खनखाः,  शब 

      ू का   रलश 

      ु यः  bivalve sell ५१३ 

    frog भे के  मड    ूकवषाभ   ू शाल   ू लवदद   ु  ाः  ५१४ small female worm  सशली   गड    ूपदी , भे क   वषावी ,  कमठी   ड    ुसलः  female frog, turtle ५१५ female fish  म   ु य   सया   श   ृ ङ   ्गी ,  द   ु नामा   दी कोसशका   saltwater clam 55 ५१६ lake / pond   रलाशयो   रलाधाः, तागाधरलो   दः  deep lake ५१७ trough आहाव  त    ु सनपान   ं याद   ्उपक    ूपरलाशय े ५१८ well   प   ु ं ये वा ऽध   ःु  सहः  क    ूप   उदपान   ं त    ु प   ु ं िस   वा   ५१९ rope pulley   ने सम  सका , ऽय   वीनाहो   म   ु खबधनमय   यत   ् well face ५२० 

     pond  प   ु कया  ं  त    ु खात   ं याद  ,् अखात   ं दे वखातकम  ् natural pond ५२१ large tank / pond  पाकतडागो ऽी,  िकााः ि िी  ि ः  pond ५२२ 

     basin  वे शतः  पवल   ं चािपो ,  वापी   त    ु दीस का   large pond ५२३ moat / ditch  खे य   ं त    ु पखा , ऽऽधा  विभा   ं य  धाणम  ् dam / ditch ५२४ 

     basin around tree  याद   ्आलवाल   ंआवाल  ं आवापो  ऽथ,  नदी  ि त  ् river ५२५ 

     तङ   ्सगणी   श वसलनी   तसटनी   ासदनी  ध   ु नी   ५२६  ोतवती   ीपवती   वती   सननगा  ऽऽपगा   ५२७  क    ूलङ   ्कषा   सनझ णी   ोधोवा  ि वती   ** 

    ganga river  गङ   ्गा   सवण   ु पदी   र   ु तनया  ि    ु सननगा   ५२८ भागीथी   सपथगा   सोता  भीिम   ू सप   ५२९ 

    yamuna river  कासलदी  ि    ू य तनया   यम   ु ना   शमनिवा   ५३० narmada river  ेवा   त   ु  नम दा  ि ोमोवा   मे कलकयका   ५३१ gauri’s river    कतोया  ि दानीा ,  बाह    दा  ि  तवासहनी   arjuna’s river   ५३२ 

    54  उः 

    55  द   ु ना मन   ्

  • 8/20/2019 Amara 01a Svarga

    23/23

     कािडमासः १.१४ 

    shatadru river  शत    ुत    ु श   ु त   ु सः  याद   ् सवपाशा   त    ु सवपाट    ् सयाम   ् vipasha river   56 ५३३ shona river  शोणो   सहयवाहः  यात  ,् क�