static.kopykitab.com...4/2/1 3 p.t.o. 2. {zåz{b{iv h$mì`m e h$mo Ü`mznyd©h$ n‹t>h$a...
Post on 09-Jul-2020
0 Views
Preview:
TRANSCRIPT
4/2/1 1 P.T.O.
narjmWu H$moS >H$mo CÎma-nwpñVH$m Ho$ _wI-n¥ð >na Adí` {bIo§ &
Series JMS/2 H$moS> Z§. Code No.
amob Z§. Roll No.
{hÝXr HINDI
(nmR²>`H«$_ ~) (Course B)
{ZYm©[aV g_` : 3 KÊQ>o A{YH$V_ A§H$ : 80
Time allowed : 3 hours Maximum Marks : 80
{ZX}e : (i) Bg àíZ-nÌ _| Mma IÊS> h¢ – H$, I, J Am¡a K &
(ii) Mmam| IÊS>m| Ho$ àíZm| Ho$ CÎma XoZm A{Zdm`© h¡ &
(iii) `Wmg §^d àË`oH$ IÊS> Ho$ CÎma H«$_e… Xr{OE &
H¥$n`m Om±M H$a b| {H$ Bg àíZ-nÌ _o§ _w{ÐV n¥ð> 7 h¢ &
àíZ-nÌ _| Xm{hZo hmW H$s Amoa {XE JE H$moS >Zå~a H$mo N>mÌ CÎma-nwpñVH$m Ho$ _wI-n¥ð> na {bI| &
H¥$n`m Om±M H$a b| {H$ Bg àíZ-nÌ _| >17 àíZ h¢ &
H¥$n`m àíZ H$m CÎma {bIZm ewê$ H$aZo go nhbo, àíZ H$m H«$_m§H$ Adí` {bI| &
Bg àíZ-nÌ H$mo n‹T>Zo Ho$ {bE 15 {_ZQ >H$m g_` {X`m J`m h¡ & àíZ-nÌ H$m {dVaU nydm©• _| 10.15 ~Oo {H$`m OmEJm & 10.15 ~Oo go 10.30 ~Oo VH$ N>mÌ Ho$db àíZ-nÌ H$mo n‹T>|Jo Am¡a Bg Ad{Y Ho$ Xm¡amZ do CÎma-nwpñVH$m na H$moB© CÎma Zht {bI|Jo &
SET-1
4/2/1
4/2/1 2
IÊS>> H$
1. {ZåZ{b{IV JÚm§e H$mo Ü`mZnyd©H$ n‹T>H$a nyN>o JE àíZm| Ho$ CÎma Xr{OE :
AmO H$m {dÚmWu ^{dî¶ H$s gmoM ‘| Hw$N> A{YH$ bJ J¶m h¡ & ^{dî¶ H¡$gm hmoJm,
dh ^{dî¶ ‘| ³¶m ~ZoJm, Bg àíZ H$mo gwbPmZo ‘| ¶m {XdmñdßZ XoIZo ‘| dh ~hþV g‘¶
ZîQ> H$a XoVm h¡ & ^{dî¶ Ho$ ~mao ‘| gmo{ME µOê$a, bo{H$Z ^{dî¶ H$mo dV©‘mZ na hmdr ‘V
hmoZo Xr{OE ³¶m|{H$ dV©‘mZ hr ^{dî¶ H$s Ztd ~Z gH$Vm h¡ & AV: Ztd H$mo ‘µO~yV ~ZmZo
Ho$ {bE Amdí¶H$ h¡ {H$ ^mZ Vmo ^{dî¶ H$m ^r hmo, bo{H$Z ܶmZ dV©‘mZ na aho & AmnH$s
g’$bVm H$m ‘yb‘§Ì ¶hr hmo gH$Vm h¡ {H$ Amn EH$ ñdßZ b|, gmoM|, {H$ AmnH$mo ³¶m ~ZZm
h¡ Am¡a ³¶m H$aZm h¡ Am¡a ñdßZ Ho$ AZwgma H$m¶© H$aZm àma§^ H$a| & dV©‘mZ ê$nr Ztd H$mo
‘µO~yV H$a| Am¡a ¶{X dV©‘mZ ê$nr Ztd g~b ~ZVr JB©, Vmo ^{dî¶ H$m ^dZ ^r Adí¶ ~Z
OmEJm & {OVZr _ohZV hmo gHo$, CVZr ‘ohZV H$a| Am¡a {Zamem H$mo OrdZ ‘| ñWmZ Z X| &
¶h gmoMVo hþE g‘¶ ˜am~ Z H$a| {H$ A~ ‘oam ³¶m hmoJm, ‘¢ g’$b ^r hmo nmD±$Jm ¶m Zht ?
Eogm H$aZo ‘| AmnH$m g‘¶ ZîQ> hmoJm Am¡a Omo g‘¶ ZîQ> H$aVm h¡, Vmo g‘¶ Cgo ZîQ> H$a
XoVm h¡ & dV©‘mZ ‘| g‘¶ H$m gXþn¶moJ ^{dî¶ Ho$ {Z‘m©U ‘| gXm ghm¶H$ hmoVm h¡ & ^{dî¶
Ho$ ~mao ‘| A{YH$ gmoM ¶m A{YH$ MMm© H$aZo go qMVmE± Koa boVr h¢ & ¶o qMVmE± dV©‘mZ Ho$
H$‘© ‘| ~mYm CËnÞ H$aVr h¢ & ¶o ~mYmE± h‘mao CËgmh H$mo, bJZ H$mo Yr‘m H$aVr h¢ Am¡a
bú¶ h‘go Xÿa hmoVm Mbm OmVm h¡ & {Z:g§Xoh ^{dî¶ Ho$ {bE ¶moOZmE± ~ZmZr Mm{hE, qH$Vw
dV©‘mZ H$mo {dñ‘¥V Zht H$aZm Mm{hE & ^{dî¶ H$s Ztd ~ZmZo ‘| dV©‘mZ H$m n[al‘ ^{dî¶
H$s ¶moOZmAm| go A{YH$ ‘hÎdnyU© h¡ &
(H$) AmO H$m {dÚmWu AnZm g‘¶ {H$Z ~mVm| ‘| ZîQ> H$a XoVm h¡ ? Bgo ˶mÁ¶ ³¶m| ‘mZm
J¶m h¡ ? 2
(I) h‘mar g’$bVm H$m ‘yb‘§Ì ³¶m hmo gH$Vm h¡ Am¡a H¡$go ? 2
(J) g‘¶ H$m h‘mao OrdZ ‘| ³¶m ‘hÎd ~Vm¶m J¶m h¡ ? 2
(K) h‘ A§VV: bú¶ go H¡$go Xÿa hmoVo OmVo h¢ ? Bggo H¡$go ~Mm Om gH$Vm h¡ ? 2
(L>) Cn¶w©³V JÚm§e Ho$ {bE EH$ Cn¶w³V erf©H$ Xr{OE & 1
4/2/1 3 P.T.O.
2. {ZåZ{b{IV H$mì`m§e H$mo Ü`mZnyd©H$ n‹T>H$a n yN>o JE àíZm| Ho$ CÎma Xr{OE : 23=6 ‘oao A§Xa EH$ Xoe ~gVm h¡ qµOXJr go hmaH$a O~ CXmg hmoVm h¡ dh ߶ma XoVm h¡ Xþbma XoVm h¡ AnZr ~m±hm| ‘| H$gVm h¡ ! ‘oao A§Xa EH$ gä¶Vm h¡ EH$ g§ñH¥${V h¡ Omo OrZo H$s amh ~VmVr h¡ g{X¶m| nwamZr hmoH$a A‘a-ZdrZ H$hbmVr h¡ ! ñHy$b-H$mboO-AñnVmb H$b-H$ma˜mZo-IoV Zha|-~m±Y-nwb h¢, Ohm± l‘ Ho$ ’y$b {IbVo h¢ Am¡a A‹S>gR> H$amo‹S> bmoJ EH$-Xÿgao Ho$ Jbo {‘bVo h¢ ! ‘oao A§Xa H$í‘ra-VmO-AO§Vm-Ebmoam H$m Hw±$Amam ê$n {Pb{‘bmVm h¡ ha ZB© gm±g Ho$ g§J Z¶m gyaO‘wIr {Ib{IbmVm h¡ !
(H$) H${d Ho$ ‘Z ‘| Omo Xoe ~gm h¡, dh Cgo {Zamem Ho$ Adgam| na ^r ³¶m XoVm h¡ ?
g‘PmBE &
(I) Xoe H$s gä¶Vm g§ñH¥${V H$s {deofVmE± ³¶m h¢ ?
(J) Ame¶ ñnîQ> H$s{OE :
‘‘ha ZB© gm±g Ho$ g§J
Z¶m gyaO‘wIr {Ib{IbmVm h¡ !’’
AWdm
4/2/1 4
VéU,
Vwåhmar e{³V AVwb h¡
Ohm± H$‘© ‘| dh ~Xbr h¡
dhm± amîQ´> H$m Z¶m ê$n
gå‘wI Am¶m h¡
d¡¶{³VH$ ^r H$m¶© Vwåhmam
gm‘y{hH$ h¡
Am¡a
Ohm± hmo
dht Vwåhmar OrdZYmam
O‹S>-MoVZ H$mo
Am߶m{¶V, Amßbm{dV H$aVr h¡
H$moB© Xoe
Vwåhmar gm±gm| go Or{dV h¡
Am¡a Vwåhmar Am±Im| go XoIm H$aVm h¡
Am¡a Vwåhmao MbZo na MbVm h¡
g§H$ënm| ‘| BVZr h¡ e{³V Vwåhmao
{Oggo H$moB© amîQ´> ~Zm-{~J‹S>m H$aVm h¡ &
(H$) amîQ´> H$m ZdrZ ê$n H$~ C^aVm h¡ Am¡a H¡$go ?
(I) ¶wdH$m| H$s OrdZYmam O‹S>-MoVZ H$mo {H$g àH$ma V¥ßV H$aVr h¡ ?
(J) Ame¶ ñnîQ> H$s{OE :
‘‘g§H$ënm| ‘| BVZr h¡ e{³V Vwåhmao
{Oggo H$moB© amîQ´> ~Zm-{~J‹S>m H$aVm h¡ &’’
IÊS> I
3. eãX dm³¶ ‘| à¶w³V hmoZo na ³¶m H$hbmVm h¡ ? CXmhaU XoH$a g‘PmBE & 2
AWdm
eãX {H$go H$hVo h¢ ? CXmhaU XoH$a eãX Am¡a nX ‘| A§Va ñnîQ> H$s{OE &
4/2/1 5 P.T.O.
4. ZrMo {bIo dm³¶m| ‘| go {H$Ýht VrZ dm³¶m| H$m {ZX}emZwgma aMZm Ho$ AmYma na ê$nm§VaU H$s{OE : 13=3 (H$) ½dm{b¶a ‘| h‘mam EH$ ‘H$mZ Wm, Cg ‘H$mZ Ho$ XmbmZ ‘| Xmo amoeZXmZ Wo & ({‘l dm³¶ ‘|) (I) VVm±am Zo {dde hmoH$a AmJ«h {H$¶m & (g§¶w³V dm³¶ ‘|) (J) Amn Omo Hw$N> H$h aho h¢ dh {~bHw$b gM h¡ & (gab dm³¶ ‘|) (K) à¡p³Q>H$b AmB{S>¶{bñQ>m| Ho$ OrdZ go AmXe© Yrao-Yrao nrN>o hQ>Zo bJVo h¢ & ({_l dm³¶ ‘|)
5. (H$) {ZåZ{b{IV eãXm| ‘| go {H$Ýht Xmo nXm| H$m g‘mg-{dJ«h H$aVo hþE g‘mg H$m Zm‘ {b{IE : 12=2 J«§WH$ma, Xoe{Zdm©{gV, gÁOZ (I) {ZåZ{b{IV ‘| go {H$Ýht Xmo Ho$ g‘ñV nX ~ZmH$a g‘mg H$m Zm‘ {b{IE : 12=2
(i) Omo Z^ ‘| {dMaU H$aVm h¡ (ii) gr‘m H$m àhar (iii) AmR> Aܶm¶m| H$m g‘yh
6. {ZåZ{b{IV ‘| go {H$Ýht Mma dm³¶m| H$mo ewÕ H$s{OE : 14=4
(H$) ‘¢ ¶h H$m¶© AmgmZr nyd©H$ H$a gH$Vm h±ÿ & (I) Cg na K‹S>m| nmZr {Ja J¶m & (J) Omo ‘¢Zo H$am dh Vw‘ H$^r Zht H$a gH$Vo & (K) CgH$s Vmo A³b ‘a JB© & (L>) ‘¢ gmXanyd©H$ {ZdoXZ H$aVm hÿ± &
7. {H$Ýht Xmo [a³V ñWmZm| H$s ny{V© C{MV ‘whmdam| Ûmam H$s{OE : 12=2
(H$) ‘wPo _________ ‘V g‘PZm, ‘¢ Vwåhmar ha Mmb g‘PVm hÿ± & (I) Vw‘ Vmo ha N>moQ>r-~‹S>r ~mV na _________ boVo hmo & (J) ^maVr¶ g¡{ZH$m| Zo Xþí‘Z H$s goZm Ho$ _________ {XE &
IÊS> J
8. {ZåZ{b{IV àíZm| Ho$ CÎma Xr{OE : 2+2+1=5
(H$) dV©‘mZ g‘¶ ‘| emídV ‘yë¶m| H$s ³¶m Cn¶mo{JVm h¡ ? ‘{JÞr H$m gmoZm’ nmR> Ho$ AmYma na {b{IE &
(I) VVm±am-dm‘ramo H$s ˶mJ^ar ‘¥Ë¶w go {ZH$mo~ma ‘| ³¶m n[adV©Z Am¶m ?
4/2/1 6
(J) H$bH$Îmmdm{g¶m| Ho$ {bE 26 OZdar, 1931 H$m {XZ ³¶m| ‘hÎdnyU© Wm ?
AWdm
~‹S>o-~‹S>o {~ëS>a g‘wÐ H$mo nrN>o ³¶m| YHo$b aho Wo ? 9. ~‹S>o ^mB©gmh~ Ho$ ì¶{³VËd H$s {deofVmAm| na gmoXmhaU àH$me S>m{bE & 5
AWdm
‘H$maVyg’ nmR> Ho$ AmYma na gmoXmhaU {gÕ H$s{OE {H$ dµOra Abr EH$ Om±~mµO {gnmhr Wm & 10. {ZåZ{b{IV àíZm| Ho$ CÎma Xr{OE : 2+2+1=5
(H$) H$~ra H$s gmIr Ho$ AmYma na {b{IE {H$ B©ída dñVwV: H$hm± h¡ & h_ Cgo Š`m| Zht XoI nmVo ?
(I) gw{‘ÌmZ§XZ n§V Zo ‘nd©V àXoe ‘| nmdg’ H${dVm ‘| Vmbm~ H$s VwbZm {H$ggo H$s h¡ Am¡a ³¶m| ?
(J) H${d {H$Z {XZm| ‘| à^w H$s ¶mX ~ZmE aIZm MmhVm h¡ ? ‘AmË‘ÌmU’ H${dVm Ho$ AmYma na {b{IE &
AWdm
Jmo{n¶m± lrH¥$îU H$s ~m±gwar ³¶m| {N>nm boVr h¢ ? ‘{~hmar Ho$ Xmoho’ Ho$ AmYma na {b{IE &
11. ‘Vmon’ H${dVm H$m à{VnmÚ AnZo eãXm| ‘| {b{IE & 5
AWdm
‘H$a Mbo h‘ {µ’$Xm’ H${dVm Ho$ AmYma na à{Vnm{XV H$s{OE {H$ ~{bXmZr dra ^maVr¶ ¶wdH$m| go ³¶m Anojm H$aVo h¢ Am¡a ³¶m| ?
12. ‘mZdr¶ ‘ yë¶m| Ho$ AmYma na Bµâµ\$Z Am¡a Q>monr ew³bm H$s XmoñVr H$s g‘rjm H$s{OE & 5
AWdm
h[aha H$mH$m Ho$ OrdZ Ho$ AZw^dm| go h‘| ³¶m grI {‘bVr h¡ ? nmR> Ho$ AmYma na {b{IE &
IÊS> K
13. {ZåZ{b{IV ‘| go {H$gr EH$ {df¶ na bJ^J 80 – 100 eãXm| ‘| AZwÀN>oX {b{IE : 5
(H$) nhbm gwI {ZamoJr H$m¶m Ame¶ ì¶m¶m‘ Am¡a ñdmñ϶ g‘mO H$mo bm^
4/2/1 7 P.T.O.
(I) ‘mo~mBb µ\$moZ bmoH${à¶Vm gyMZm H«$m§{V bm^-hm{Z
(J) EH$ R>§S>r gw~h H$~, H$hm± ³¶m| h¡ ¶mX ³¶m {‘br grI
14. AnZo {dÚmb¶ ‘| nrZo Ho$ ñdÀN> nmZr H$s g‘w{MV ì¶dñWm hoVw àYmZmMm`© H$mo EH$ nÌ {b{IE & 5
AWdm
AmnHo$ ~MV ImVo H$m E.Q>r.E‘. H$mS>© Imo J¶m h¡ & Bg g§~§Y ‘| VËH$mb C{MV H$m¶©dmhr H$aZo hoVw ~¢H$ à~§YH$ H$mo nÌ {b{IE &
15. EH$ gyMZm V¡¶ma H$s{OE {Og‘| g^r {dÚm{W©¶m| go {ZY©Z ~ƒm| Ho$ {bE ‘nwñVH$-H$mof’ ‘| AnZr nwamZr nmR>ç-nwñVH$m| H$m CXmaVmnyd©H$ ¶moJXmZ XoZo hoVw AZwamoY {H$¶m J¶m hmo & 5
AWdm
AmnH$mo {dÚmb¶ ‘| EH$ ~Qw>Am {‘bm h¡, {Og‘| Hw$N> én¶m| Ho$ gmW Hw$N> µOê$ar H$mS>© ^r h¢ & N>mÌm| go BgHo$ ‘m{bH$ H$s nyN>VmN> Am¡a dmng nmZo H$s à{H«$¶m ~VmVo hþE 25-30 eãXm| ‘| EH$ gyMZm V¡¶ma H$s{OE &
16. AmnH$mo Q>r.dr. XoIZm ~hþV ng§X h¡ naÝVw AmnH$s ‘mVmOr H$mo ¶h g‘¶ H$s ~~m©Xr bJVr h¡ & AmnHo$ Am¡a AmnH$s ‘mVmOr Ho$ ~rM Omo g§dmX hm|Jo, CÝh| bJ^J 50 eãXm| ‘| {b{IE & 5
AWdm
EH$ XþK©Q>Zm Ho$ ~mX Xmo ~ƒm| ‘| g‹S>H$ gwajm H$s g‘ñ¶m na nañna g§dmX H$mo bJ^J 50 eãXm| ‘| {b{IE &
17. gyVr dñÌ V¡¶ma H$aZo dmbr H§$nZr ‘H$-I-J n¡ahZ’ H$s Amoa go Xr Om ahr Ny>Q> H$m C„oI H$aVo hþE EH$ {dkmnZ H$m AmboI bJ^J 50 eãXm| ‘| V¡¶ma H$s{OE & 5
AWdm
{X„r nwñVH$ ‘obo ‘| ^mJ bo aho ‘H$-I-J àH$meZ’ H$s Amoa go bJ^J 50 eãXm| ‘| EH$ {dkmnZ H$m AmboI V¡¶ma H$s{OE &
4/3/1 1 P.T.O.
narjmWu H$moS >H$mo CÎma-nwpñVH$m Ho$ _wI-n¥ð >na Adí` {bIo§ &
Series JMS/3 H$moS> Z§. Code No.
amob Z§. Roll No.
{hÝXr
HINDI
(nmR²>`H«$_ ~) (Course B)
{ZYm©[aV g_` : 3 KÊQ>o A{YH$V_ A§H$ : 80
Time allowed : 3 hours Maximum Marks : 80
{ZX}e : (i) Bg àíZ-nÌ _| Mma IÊS> h¢ – H$, I, J Am¡a K &
(ii) Mmam| IÊS>m| Ho$ àíZm| Ho$ CÎma XoZm A{Zdm`© h¡ &
(iii) `Wmg §^d àË`oH$ IÊS> Ho$ CÎma H«$_e… Xr{OE &
H¥$n`m Om±M H$a b| {H$ Bg àíZ-nÌ _o§ _w{ÐV n¥ð> 7 h¢ & àíZ-nÌ _| Xm{hZo hmW H$s Amoa {XE JE H$moS >Zå~a H$mo N>mÌ CÎma-nwpñVH$m Ho$ _wI-n¥ð> na
{bI| &
H¥$n`m Om±M H$a b| {H$ Bg àíZ-nÌ _| >17 àíZ h¢ & H¥$n`m àíZ H$m CÎma {bIZm ewê$ H$aZo go nhbo, àíZ H$m H«$_m§H$ Adí` {bI| &
Bg àíZ-nÌ H$mo n‹T>Zo Ho$ {bE 15 {_ZQ >H$m g_` {X`m J`m h¡ & àíZ-nÌ H$m {dVaU nydm©• _| 10.15 ~Oo {H$`m OmEJm & 10.15 ~Oo go 10.30 ~Oo VH$ N>mÌ Ho$db àíZ-nÌ H$mo n‹T>|Jo Am¡a Bg Ad{Y Ho$ Xm¡amZ do CÎma-nwpñVH$m na H$moB© CÎma Zht {bI|Jo &
SET-1
4/3/1
4/3/1 2
IÊS>> H$
1. {ZåZ{b{IV JÚm§e H$mo Ü`mZnyd©H$ n‹T>H$a nyN>o JE àíZm| Ho$ CÎma {b{IE :
^maV {demb Xoe h¡ & ^m¡Jmo{bH$ ÑpîQ> go ¶hm± g§gma Ho$ g~go D±$Mo nd©V, ~hþV R>§S>o ½bo{e¶a, O§Jbm| go T>Ho$ nhm‹S>, amOñWmZ H$m CîU Am¡a bÔmI H$m erVb ‘éñWb, CnOmD$ ‘¡XmZ, X{jUr nR>ma, gXmZram Z{X¶m±, gw§Xa-gwhmdZo g‘wÐr {H$Zmao, Moamny±Or O¡go A˶{YH$ dfm© dmbo ñWmZ Am{X h¢ & bmoJm| Ho$ {^Þ-{^Þ a§J-ê$n, ar{V-[admµO h¢ & qhXÿ, O¡Z, ~m¡Õ, {gI, ‘wgb‘mZ Am¡a nmagr Am{X {d{dY Y‘m] H$mo ‘mZZo dmbo ¶hm± {‘bH$a ahVo h¢ Omo EH$ Xþb©^ {deofVm h¡ & OZg§»¶m H$s ÑpîQ> go g§gma H$m Xÿgam ~‹S>m Xoe ^maV hr h¡ & ¶h AZoH$Vm ê$nr a§Jm| H$s B§ÐYZwfr EH$Vm Ho$ gyÌ ‘| ~±Ym hþAm Xoe h¡ & {díd BgH$s AZoH$Vm ‘| EH$Vm XoIH$a M{H$V hmo OmVm h¡ & ^maV Ho$ Jm±dm| ‘| Hw$N> bmoJ Eogo ^r h¢ Omo X[aÐ, Xþ~©b Am¡a amoJr Zht h¢, {OZH$mo {H$gr àH$ma H$m A^md Zht; na Eogo bmoJ ~hþV hr H$‘ h¢ & do C±J{b¶m| na {JZo Om gH$Vo h¢ & qH$Vw A{YH$Va bmoJ µJar~r Am¡a AkmZ Ho$ Eogo {eH$ma hmo JE h¢ {H$ CZH$m OrdZ newAm| go ^r J¶m-~rVm ~Z J¶m h¡ & µJar~r Ho$ H$maU J§XJr CÝh| ha Vah go Am¡a ha Vaµ’$ go Koao ahVr h¡ & µJar~r CÝh| Ambgr ~Zm XoVr h¡ & H$n‹S>m| H$m A^md Am¡a Ob H$m A^md CÝh| J§Xm ahZo Ho$ {bE ‘µO~ya H$aVm h¡ & {OZ Jm±dm| ‘| H$ht-H$ht AÀN>o Hw$E± Am¡a Vmbm~ h¢ CZ‘| ahZo dmbo µJar~ ^r H$n‹S>m| Ho$ A^md Ho$ H$maU gµ’$mB© Ho$ gmW Zht ah nmVo & AZoH$ Jm±dm| ‘| µJar~m| H$mo Xÿa-Xÿa Ho$ Hw$Am| go {gµ’©$ nrZo-^a H$mo nmZr bmZm n‹S>Vm h¡ &
ñdV§ÌVm àm{ßV Ho$ gmV XeH$m| Ho$ ~mX Yrao-Yrao CZHo$ OrdZ ‘| n[adV©Z Vmo Am¶m h¡ qH$Vw J{V ~hþV Yr‘r h¡ & AmO ^r CZ‘| ~oamoµOJmar, A{ejm, A§Y{dídmg ì¶mßV h¡ & g‘w{MV {M{H$Ëgm gw{dYmAm| H$m A^md h¡ & CZHo$ {bE {deof à¶mg àmW{‘H$Vm Ho$ ñVa na H$aZo hm|Jo &
(H$) ^maV H$s ^m¡Jmo{bH$ {deofVmE± ~VmBE & 2
(I) Xþb©^ {deofVm {H$go ‘mZm J¶m h¡ Am¡a ³¶m| ? 2
(J) AZoH$Vm ‘| EH$Vm go Amn ³¶m g‘PVo h¢ ? H¡$go H$h gH$Vo h¢ {H$ ^maV ‘| ¶h {deofVm àmßV hmoVr h¡ ? 2
(K) ^maVr¶ Jm±dm| H$s Xem na {Q>ßnUr H$s{OE & 2
(L>) Cn¶w©³V JÚm§e H$m Cn¶w³V erf©H$ Xr{OE & 1
4/3/1 3 P.T.O.
2. {ZåZ{b{IV H$mì`m§e H$mo Ü`mZnyd©H$ n‹T>H$a nyN>o JE àíZm| Ho$ CÎma {b{IE : EH$ gwZhbr {H$aU Cgo ^r Xo Xmo ^Q>H$ ahm Omo A±{Y¶mbr Ho$ dZ ‘| bo{H$Z {OgHo$ ‘Z ‘| A^r eof h¡ MbZo H$s A{^bmfm EH$ gwZhbr {H$aU Cgo ^r Xo Xmo & ‘m¡Z, H$‘© ‘| {ZaV, ~Õ qnOa ‘| ì¶mHw$b, ^yb J¶m Omo XþI OVbmZo dmbr ^mfm CgH$mo ^r dmUr Ho$ Hw$N> jU Xo Xmo & Vw‘ Omo gOm aho hmo D±$Mr ’w$ZJr na Ho$ D$Üd©‘wIr Zd-n„d na Am^m H$s {H$aU|, Vw‘ Omo OJm aho hmo Xb Ho$ Xb H$‘bm| H$s Am±Im| Ho$ g~ gmoE gnZo Vw‘ Omo {~IamVo hmo ^y na am{e-am{e gmoZm nW H$mo CX²^m{gV H$aZo EH$ {H$aU go CgH$m ^r ‘mWm CX²^m{gV H$a Xmo & (H$) Omo AkmZ Ho$ A±Yoao ‘| ^Q>H$ ahm hmo CgHo$ {bE H${d Zo ³¶m Mmhm h¡ Am¡a ³¶m| ? 2 (I) h‘mao g‘mO Ho$ l{‘H$ H$s H¡$gr Xem H$m {MÌU H${d Zo {H$¶m h¡ ? Cgo dmUr XoZo go
³¶m VmËn¶© h¡ ? 2 (J) Ame¶ ñnîQ> H$s{OE : 2
‘‘EH$ {H$aU go CgH$m ^r ‘mWm CX²^m{gV H$a Xmo &’’ AWdm
‘Z g‘{n©V, VZ g‘{n©V Am¡a ¶h OrdZ g‘{n©V MmhVm h±ÿ Xoe H$s YaVr, VwPo Hw$N> Am¡a ^r Xÿ± ! ‘m± Vwåhmam G$U ~hþV h¡, ‘¢ AqH$MZ, qH$Vw BVZm H$a ahm {’$a ^r {ZdoXZ Wmb ‘| bmD±$ gOmH$a ^mb O~ ^r, H$a X¶m ñdrH$ma boZm ¶h g‘n©U !
4/3/1 4
JmZ A{n©V, àmU A{n©V, a³V H$m H$U-H$U g‘{n©V MmhVm h±ÿ Xoe H$s YaVr, VwPo Hw$N> Am¡a ^r Xÿ± ! ‘m±O Xmo Vbdma H$mo, Hw$N> hmo Z Xoar, ~m±Y Xmo H$gH$a H$‘a na T>mb ‘oar, ^mb na ‘b Xmo MaU H$s Yyb Wmo‹S>r, ere na Amerf H$s N>m¶m KZoar & ñdßZ A{n©V, àíZ A{n©V, Am¶w H$m jU-jU g‘{n©V MmhVm h±ÿ Xoe H$s YaVr, VwPo Hw$N> Am¡a ^r Xÿ± ! (H$) VZ-‘Z Am¡a OrdZ g‘{n©V H$aZo na ^r H${d Ho$ ‘Z _| Hw$N> Am¡a ^r XoZo H$s BÀN>m
³¶m| h¡ ? 2 (I) ‘mV¥^y{‘ H$m G$U MwH$mZo Ho$ {bE H${d Š`m Cnm¶ gwPmVm h¡ ? 2 (J) Ame¶ ñnîQ> H$s{OE : 2 ‘‘MmhVm h±ÿ Xoe H$s YaVr, VwPo Hw$N> Am¡a ^r Xÿ± !’’
IÊS> I
3. ‘nX’ {H$go H$hVo h¢ ? CXmhaU XoH$a g‘PmBE & 2
AWdm
‘eãX’ H$s n[a^mfm Xr{OE Am¡a {b{IE {H$ eãX Am¡a nX ‘| ³¶m A§Va h¡ ?
4. ZrMo {bIo dm³¶m| ‘| go {H$Ýht VrZ dm³¶m| H$m {ZX}emZwgma aMZm Ho$ AmYma na ê$nm§VaU H$s{OE : 13=3 (H$) gmbmZm BpåVhmZ hþAm, ^mB©gmh~ ’o$b hmo JE & ({_l dmŠ` _|) (I) Xmo gm¡ AmX{‘¶m| H$m Owbyg bmb ~m µOma J¶m Am¡a dhm± na {JaµâVma hmo J¶m & (gab dmŠ` _|) (J) bmoJ Q>mo{b¶m± ~ZmH$a ‘¡XmZ ‘| Ky‘Zo bJo & (g§`wº$ dmŠ` _|) (K) Zyh Zo CgH$s ~mV gwZr Am¡a XþIr hmo amoVo aho & ({_l dmŠ` _|)
5. (H$) {ZåZ{b{IV ‘| go {H$Ýht Xmo nXm| H$m g‘mg-{dJ«h H$aVo hþE g‘mg H$m Zm‘ {b{IE : 1×2=2 ¶Wm‘{V, Amn~rVr, dO«Xoh &
(I) {ZåZ{b{IV ‘| go {H$Ýht Xmo Ho$ g‘mg-{dJ«h H$mo g‘ñV nX ‘| n[ad{V©V H$aHo$ g‘mg H$m Zm‘ {b{IE : 1×2=2
(i) AmíM¶© go M{H$V
(ii) fQ²> AmZZ h¢ {OZHo$ AWm©V² H$m{V©Ho$¶ (iii) S>mb hr S>mb ‘|
4/3/1 5 P.T.O.
6. {ZåZ{b{IV ‘| go {H$Ýht Mma dm³¶m| H$mo ewÕ H$aHo$ nwZ: {b{IE : 14=4 (H$) amîQ´>{nVm H$m Xoe gXm Am^mar ahoJm & (I) CgH$s Am±Im| ‘| Am±gy ~h ahm h¡ & (J) J‘© Jm¶ H$m XÿY bmAmo & (K) ¶o nwñVH$ ‘oao H$mo Zht Mm{hE & (L>) Amn ImZm ImH$a {dlm_ H$amo &
7. {H$Ýht Xmo ‘whmdam| H$m dm³¶ ‘| à¶moJ Bg àH$ma H$s{OE {H$ Ame¶ ñnîQ> hmo OmE : 12=2
(H$) ‘w±h H$s ImZm (I) AmdmµO CR>mZm (J) Xmo go Mma ~ZmZm
IÊS> J
8. {ZåZ{b{IV àíZm| Ho$ CÎma Xr{OE : 2+2+1=5 (H$) ~‹S>o ^mB©gmh~ Zo {µOÝXJr Ho$ AZw^d Am¡a {H$Vm~r kmZ ‘| go {H$go ‘hÎdnyU© H$hm
Am¡a ³¶m| ?
(I) àH¥${V ‘| AmE Ag§VwbZ H$m ³¶m n[aUm‘ hþAm ? ‘A~ H$hm± Xÿgao Ho$ XþI go XþIr
hmoZo dmbo’ nmR> Ho$ AmYma na CÎma Xr{OE &
(J) ‘à¡p³Q>H$b AmB{S>¶{bñQ>’ {H$go H$hVo h¢ ?
AWdm H$Z©b H$mqbO H$m Io‘m O§Jb ‘| ³¶m| bJm hþAm Wm ?
9. gw^mf ~m~y Ho$ Owbyg ‘| ñÌr g‘mO H$s ³¶m ^y{‘H$m Wr ? ‘S>m¶ar H$m EH$ nÞm’ nmR> Ho$ AmYma na gmoXmhaU {b{IE & 5
AWdm boIH$ Ho$ AZwgma g˶ Ho$db dV©‘mZ h¡, Cgr ‘| OrZm Mm{hE & Ame¶ ñnîQ> H$aVo hþE
~VmBE {H$ boIH$ Zo Eogm ³¶m| H$hm hmoJm & ‘PoZ H$s XoZ’ nmR> Ho$ AmYma na {b{IE &
10. {ZåZ{b{IV àíZm| Ho$ CÎma Xr{OE : 2+2+1=5 (H$) AnZo ñd^md H$mo {Z‘©b aIZo Ho$ {bE H$~ra Zo ³¶m Cnm¶ gwPm¶m h¡ ?
(I) ‘H$a Mbo h‘ {µ’$Xm’ JrV H$s Eo{Vhm{gH$ n¥îR> ^y{‘ ³¶m h¡ ?
(J) H$ånZr ~mJ ‘| ‘Vmon’ ³¶m| aIr JB© h¡ ?
AWdm
‘‘Zwî¶Vm’ H${dVm Ho$ AmYma na {b{IE {H$ new-àd¥{Îm ³¶m h¡ &
4/3/1 6
11. dfm© G$Vw ‘| àH¥${V H$m ê$n {H$g àH$ma n[ad{V©V hmoVm h¡ ? ‘nd©V àXoe ‘| nmdg’ H${dVm Ho$ AmYma na ñnîQ> H$s{OE & 5
AWdm
{~hmar Ho$ Xmohm| Ho$ AmYma na J«rî‘ G$Vw H$s àM§S>Vm Am¡a à^md H$mo AnZo eãXm| ‘| ñnîQ>
H$s{OE &
12. dV©‘mZ g‘mO ‘| nm[adm[aH$ g§~§Ym| H$m ³¶m ‘hÎd h¡ ? ‘h[aha H$mH$m’ H$hmZr ‘| ¶h gƒmB©
H¡$go COmJa hmoVr h¡ ? 5
AWdm
‘gnZm| Ho$-go {XZ’ nmR> Ho$ AmYma na V~ Ho$ ñHy$br ~ƒm| Ho$ nhZmdo VWm Iob-Hy$X H$s
VwbZm AmO Ho$ ñHy$br ~ƒm| go H$s{OE & XmoZm| _| go Amn {H$go AÀN>m g_PVo h¢ Am¡a Š`m| ?
IÊS> K
13. {ZåZ{b{IV ‘| go {H$gr EH$ {df¶ na 80 100 eãXm| ‘| AZwÀN>oX {b{IE : 5
(H$) {‘ÌVm {‘ÌVm H$s Amdí¶H$Vm {‘Ì H$m MwZmd nañna g§~§Y
(I) g‘¶ H$m gXþn¶moJ g‘¶ H$m ‘hÎd gXþn¶moJ ³¶m| gXþn¶moJ H¡$go
(J) ñdÀN> ^maV ñdñW ^maV ñdÀN>Vm H$m AW© ñdÀN>Vm H$s Amdí¶H$Vm h‘mam H$Îm©ì¶
14. AmnHo$ {dÚmb¶ ‘| ‘Iob ‘¡XmZ’ H$m A^md h¡ & BgH$m C{MV à~§Y H$admZo Ho$ {bE AnZo
àYmZmMm¶© H$mo EH$ àmW©Zm-nÌ {b{IE & 5
AWdm dfm© G$Vw Ho$ níMmV² AmnHo$ BbmHo$ ‘| g‹S>H$m| H$m ~wam hmb h¡, OJh-OJh JS²>T>o ~Zo hþE h¢,
{Oggo ¶mVm¶mV ‘| ~mYm CËnÞ hmo ahr h¡ & BgH$s {eH$m¶V H$aVo hþE ZJa-{ZJ‘ Ho$ Aܶj H$mo EH$ nÌ {b{IE &
4/3/1 7 P.T.O.
15. Amn AnZo {dÚmb¶ Ho$ gm§ñH¥${VH$ g{Md h¢ & {dÚmb¶ ‘| Am¶mo{OV hmoZo dmbo ‘a³VXmZ
{e{da’ Ho$ ~mao ‘| 25 30 eãXm| ‘| EH$ gyMZm V¡¶ma H$s{OE & 5
AWdm
Iob-Hy$X g{Md H$s Amoa g o {dÚmb¶ ‘| Am¶mo{OV hmoZo dmbr AmJm‘r Iob-Hy$X à{V¶mo{JVm
H$s {V{W Am¡a H$m¶©H«$‘ H$s gyMZm bJ^J 25 30 eãXm| ‘| V¡¶ma H$s{OE &
16. Kaoby H$m‘-H$mO N>mo‹S>H$a ‘VXmZ Ho$ {bE A{ZÀNw>H$ ‘{hbm Am¡a ‘VXmZ H$aHo$ bm¡Q>r CgH$s
n‹S>mo{gZ Ho$ ~rM hþE g§dmX H$mo bJ^J 50 eãXm| ‘| {b{IE & 5
AWdm
Z¶m ‘mo~mBb µ\$moZ IarXo OmZo Ho$ {bE AmJ«h H$aZo dmbo nwÌ Am¡a CgHo$ {nVm Ho$ ~rM hþE
g§dmX H$mo bJ^J 50 eãXm| ‘| {b{IE &
17. Zd¶wdH$ Xb Ho$ Ûmam ‘§{MV {H$E OmZo dmbo ZmQ>H$ H$s {V{W, {Q>H$Q> Xa Am¡a ñWmZ Am{X Ho$
~mao ‘| EH$ {dkmnZ bJ^J 50 eãXm| ‘| {b{IE & 5
AWdm
AnZo Jm±d H$s Xþ½Y ghH$mar g{‘{V H$s Amoa go XÿY, Xhr, Kr, nZra B˶m{X H$s Xam| Am¡a
{~H«$s H|$Ð H$m C„oI H$aVo hþE bJ^J 50 eãXm| ‘| EH$ {dkmnZ {b{IE &
4/4/1 1 P.T.O.
narjmWu H$moS >H$mo CÎma-nwpñVH$m Ho$ _wI-n¥ð >na Adí` {bIo§ &
Series JMS/4 H$moS> Z§. Code No.
amob Z§. Roll No.
{hÝXr HINDI
(nmR²>`H«$_ ~) (Course B)
{ZYm©[aV g_` : 3 KÊQ>o A{YH$V_ A§H$ : 80
Time allowed : 3 hours Maximum Marks : 80
{ZX}e : (i) Bg àíZ-nÌ _| Mma IÊS> h¢ – H$, I, J Am¡a K &
(ii) Mmam| IÊS>m| Ho$ àíZm| Ho$ CÎma XoZm A{Zdm`© h¡ &
(iii) `Wmg §^d àË`oH$ IÊS> Ho$ CÎma H«$_e… Xr{OE &
H¥$n`m Om±M H$a b| {H$ Bg àíZ-nÌ _o§ _w{ÐV n¥ð> 7 h¢ & àíZ-nÌ _| Xm{hZo hmW H$s Amoa {XE JE H$moS >Zå~a H$mo N>mÌ CÎma-nwpñVH$m Ho$ _wI-n¥ð> na
{bI| &
H¥$n`m Om±M H$a b| {H$ Bg àíZ-nÌ _| >17 àíZ h¢ & H¥$n`m àíZ H$m CÎma {bIZm ewê$ H$aZo go nhbo, àíZ H$m H«$_m§H$ Adí` {bI| &
Bg àíZ-nÌ H$mo n‹T>Zo Ho$ {bE 15 {_ZQ >H$m g_` {X`m J`m h¡ & àíZ-nÌ H$m {dVaU nydm©• _| 10.15 ~Oo {H$`m OmEJm & 10.15 ~Oo go 10.30 ~Oo VH$ N>mÌ Ho$db àíZ-nÌ H$mo n‹T>|Jo Am¡a Bg Ad{Y Ho$ Xm¡amZ do CÎma-nwpñVH$m na H$moB© CÎma Zht {bI|Jo &
SET-1
4/4/1
4/4/1 2
IÊS>> H$
1. {ZåZ{b{IV JÚm§e H$mo Ü`mZnyd©H$ n‹T>H$a nyN>o JE àíZm| Ho$ CÎma {b{IE :
{ejm ì`{º$ Am¡a g_mO XmoZm| Ho$ {dH$mg Ho$ {bE A{Zdm`© h¡ & AkmZ Ho$ A§YH$ma _|
OrZm Vmo _¥Ë`w go ^r A{YH$ H$ï>H$a h¡ & kmZ Ho$ àH$me go hr OrdZ Ho$ ahñ` IwbVo h¢ Am¡a
h_| AnZr nhMmZ {_bVr h¡ & {ejm _Zwî` H$mo _pñVîH$ Am¡a Xoh H$m C{MV à`moJ H$aZm
{gImVr h¡ & dh {ejm Omo _mZd H$mo nmR>ç-nwñVH$m| Ho$ kmZ Ho$ A{V[aº$ Hw$N> J§^ra qMVZ
Z Xo, ì`W© h¡ & `{X h_mar {ejm gwg§ñH¥$V, gä`, gƒ[aÌ Ed§ AÀN>o ZmJ[aH$ Zht ~Zm
gH$Vr, Vmo Cggo Š`m bm^ ? göX`, gƒm na§Vw AZn‹T> _µOXÿa Cg ñZmVH$ go H$ht AÀN>m
h¡ Omo {ZX©` Am¡a M[aÌhrZ h¡ & g§gma Ho$ g^r d¡^d Am¡a gwI-gmYZ ^r _Zwî` H$mo V~ VH$
gwIr Zht ~Zm gH$Vo O~ VH$ {H$ _Zwî` H$mo AmpË_H$ kmZ Z hmo & h_mao Hw$N> A{YH$ma d
CÎmaXm{`Ëd ^r h¢ & {e{jV ì`{º$ H$mo AnZo CÎmaXm{`Ëdm| Am¡a H$V©ì`m| H$m CVZm hr Ü`mZ
aIZm Mm{hE {OVZm {H$ A{YH$mam| H$m Š`m|{H$ CÎmaXm{`Ëd {Z^mZo Am¡a H$V©ì` H$aZo Ho$ ~mX
hr h_ A{YH$ma nmZo Ho$ A{YH$mar ~ZVo h¢ &
(H$) AkmZ _| Or{dV ahZm _¥Ë`w go A{YH$ H$ï>H$a h¡, Eogm Š`m| H$hm J`m h¡ ? 2
(I) {ejm Ho$ {H$Ýht Xmo bm^m| H$mo g_PmBE & 2
(J) A{YH$mam| Am¡a H$V©ì`m| H$m nmañn[aH$ g§~§Y g_PmBE & 2
(K) {ejm ì`{º$ Am¡a g_mO XmoZm| Ho$ {dH$mg Ho$ {bE Š`m| Amdí`H$ h¡ ? 2
(L>) Bg JÚm§e Ho$ {bE EH$ Cn`wº$ erf©H$ Xr{OE & 1
4/4/1 3 P.T.O.
2. {ZåZ{b{IV H$mì`m§e H$mo Ü`mZnyd©H$ n‹T>H$a nyN>o JE àíZm| Ho$ CÎma {b{IE : 23=6 bú_U-aoIm Ho$ Xmg VQ>m| VH$ OmH$a hr {\$a OmVo h¢, d{O©V g_wÐ _| Zmd {bE ñdmYrZ dra hr OmVo h¢ & AmµOmXr h¡ A{YH$ma ImoO H$s ZB© amh na nmZo H$m, AmµOmXr h¡ A{YH$ma ZE Ûrnm| H$m nVm bJmZo H$m & amoQ>r CgH$s, {OgH$m AZmO, {OgH$s µO_rZ, {OgH$m l_ h¡, A~ H$m¡Z CbQ> gH$Vm ñdV§ÌVm H$m gw{gÕ, grYm H«$_ h¡ & AmµOmXr h¡ A{YH$ma n[al_ H$m nwZrV \$b nmZo H$m, AmµOmXr h¡ A{YH$ma emofUm| H$s Y{‚m`m± C‹S>mZo H$m &
(H$) ‘bú_U aoIm’ H$m VmËn`© H${dVm _| Š`m h¡ ? CgHo$ Xmg Š`m Zht H$a nmVo ? (I) ñdV§ÌVm h_| Š`m-Š`m A{YH$ma XoVr h¡ ?
(J) ñdV§ÌVm H$m ‘gw{gÕ grYm H«$_’ Š`m h¡ ? Ame` ñnîQ> H$s{OE & AWdm
AmAmo, h_ g~ A~ qhXþñVmZr hr ah OmE± ! nhbo EH$ gmW MbH$a g_§Xa _| h_ AnZr-AnZr Om{V`m± Ymo AmE±, Am¡a Vmo‹S> X| AnZo-AnZo àm§Vm| H$s gr_mE±, {Oggo ~§Jmbr, JwOamVr, _amR>r, _Ðmgr Am{X h_mar gmar g§kmE± {_Q> OmE± Am¡a h_ g~ Ho$db qhXþñVmZr hr ah OmE± !
h__| qhXÿ, _wpñb_, {gI, B©gmB© ^r A~ H$moB© Z aho, h__| ha AmX_r AnZm Y_© A~ ~g EH$ hr H$ho Am¡a ~g EH$ hr _§{Xa hmo h_mam `h Xoe, Mmhmo Vmo Cgo _pñOX H$hmo, {JaOm `m JéÛmam, {OgH$s ajm _| h_ {OE± `m _a OmE± ! AmAmo, A~ h_ g~ Ho$db qhXþñVmZr hr ah OmE± !
(H$) g_wÐ _| Om{V`m± YmoH$a AmZo go H${d H$m Š`m Ame` h¡ ?
(I) Ame` g_PmBE ‘~g EH$ hr _§{Xa hmo h_mam’ (J) h_mar AbJ-AbJ nhMmZ| Š`m h¢ ? CÝh| EH$ _| H¡$go g_oQ>m Om gH$Vm h¡ ?
4/4/1 4
IÊS> I
3. ‘eãX’ Am¡a ‘nX’ _| Š`m A§Va h¡ ? CXmhaU g{hV ñnîQ> H$s{OE & 2
AWdm
eãX Ho$ nX ~ZZo na Š`m n[adV©Z hmoVm h¡ ? CXmhaU XoH$a g_PmBE &
4. ZrMo {bIo dmŠ`m| _| go {H$Ýht VrZ dmŠ`m| H$m {ZX}emZwgma ê$nm§VaU H$s{OE : 13=3
(H$) O~ gy`m}X` hþAm Vmo {M{‹S>`m± MhMhmZo bJt & (gab dmŠ` _|)
(I) dm_ramo go {_bZo Ho$ ~mX VVm±am Ho$ OrdZ _| n[adV©Z Am`m & ({_l dmŠ` _|)
(J) h_ nañna gh`moJ go ahH$a EH$-Xÿgao H$m {hV H$a| & (g§`wº$ dmŠ` _|)
(K) Ztd H$ÀMr hmoZo na _H$mZ H$_Omoa ahVm h¡ & ({_l dmŠ` _|)
5. (H$) {ZåZ{b{IV _| go {H$Ýht Xmo nXm| H$m g_mg-{dJ«h H$aHo$ g_mg H$m Zm_ {b{IE : 12=2
nwamUnwéf, _Xm§Y, namonH$ma
(I) {ZåZ{b{IV _| go {H$Ýht Xmo H$mo g_ñV nX _| n[ad{V©V H$a g_mg H$m Zm_ {b{IE : 12=2
(i) Mma _wI h¢ {OgHo$
(ii) H$_b O¡go MaU
(iii) H$Ý`m H$m XmZ
6. {ZåZ{b{IV _| go {H$Ýht Mma dmŠ`m| H$mo ewÕ H$s{OE : 14=4
(H$) `h gw§Xa H${dVm {H$g N>mÌ Zo {bIm ?
(I) dh EH$ \y$b H$s _mbm ~mOma go bm`m &
(J) A~ Omo _oQ´>mo AmEJr Cg_| AmR> {S>ã~m| hm|Jo &
(K) ñd`§ N>mÌ IwX n[al_ H$a ahm h¡ &
(L>) VmOm Jm` H$m XÿY ñdmñÏ` Ho$ {bE {hVH$a hmoVm h¡ &
4/4/1 5 P.T.O.
7. {H$Ýht Xmo [aº$ ñWmZm| H$s ny{V© C{MV _whmdam| Ûmam H$s{OE : 12=2
(H$) do ha ~mV _| _____________ A‹S>mVo h¢ &
(I) ^maVr` g¡{ZH$m| Zo Xþí_Z Ho$ ______________ Nw>‹S>m {XE &
(J) CgH$s bm°Q>ar Š`m Iwb JB© {H$ CgHo$ ______________ n‹S> aho &
IÊS> J
8. {ZåZ{b{IV àíZm| Ho$ CÎma Xr{OE :
(H$) N>moQ>o ^mB© H$mo ~‹S>o ^mB© H$s {H$Z ~mVm| go bKwVm H$m AZw^d hþAm Am¡a Š`m| ? 2
(I) gw^mf ~m~y Ho$ Owbyg _| ñÌr g_mO Zo Š`m ^y{_H$m {Z^mB© Am¡a H¡$go ? 2
(J) Aa~ _| bíH$a H$mo Zyh Ho$ Zm_ go Š`m| `mX {H$`m OmVm h¡ ? 1
AWdm
^yV, ^{dî` Am¡a dV©_mZ _| {H$go gË` _mZm J`m h¡ ? ‘PoZ H$s XoZ’ nmR> Ho$ AmYma
na {b{IE &
9. ‘Q>r goao_Zr’ Š`m h¡ ? ‘PoZ H$s XoZ’ nmR> Ho$ AmYma na {dñVma go {b{IE & 5
AWdm
ì`dhmadmXr Am¡a AmXe©dmXr bmoJm| _| Š`m A§Va h¡ ? g_mO H$mo emídV _yë` {H$gZo {XE
h¢ ?
10. {ZåZ{b{IV àíZm| Ho$ CÎma Xr{OE :
(H$) H$~ra Zo H¡$gr dmUr ~mobZo H$s gbmh Xr h¡ ? CgHo$ Š`m-Š`m bm^ ~VmE JE h¢ ? 2
(I) ‘_Zwî`Vm’ H${dVm _| CXma ì`{º$ H$s Š`m nhMmZ ~VmB© JB© h¡ Am¡a CgHo$ {bE Š`m ^md ì`º$ {H$E JE h¢ ? 2
(J) ‘Am_§ÌU’ H${dVm _| H${d ghm`H$ Ho$ Z {_bZo na Š`m àmW©Zm H$aVm h¡ ? 1
AWdm
‘‘nd©V àXoe _| nmdg’’ _| emb d¥j Ho$ ^`^rV hmoH$a YaVr _| Y±gZo H$s ~mV Š`m|
H$hr JB© h¡ ? $
4/4/1 6
11. ‘Vmon’ H${dVm go Vmon Ho$ ~mao _| {_bZo dmbr OmZH$mar H$m {ddaU XoVo hþE ~VmBE {H$ H§$nZr ~mJ _| aIr Vmon H$m AVrV Am¡a dV©_mZ Š`m h¡ & 5
AWdm
‘H$a Mbo h_ {µ\$Xm’ H${dVm H$m à{VnmÚ AnZo eãXm| _| {b{IE &
12. ‘Q>monr ewŠbm’ nmR> Ho$ AmYma na nw{îQ> H$s{OE {H$ Q>monr Am¡a Bµâµ\$Z Ho$ g§~§Y Y_© go Zht,
_mZdr` g§~§Ym| go {ZYm©[aV Wo & 5
AWdm
g_mO _| [aíVm| H$m Š`m _hÎd h¡ ? ‘h[aha H$mH$m’ nmR> Ho$ AmYma na AnZo {dMma ì`º$
H$s{OE &
IÊS> K
13. {ZåZ{b{IV _| go {H$gr EH$ {df` na g§Ho$V {~ÝXþAm| Ho$ AmYma na 80 100 eãXm| _|
AZwÀN>oX {b{IE : 5
(H$) nwñVH$ H$s AmË_H$Wm
_¡ hÿ±
_oar {deof ~mV|
Š`m gmoMVo h¢ bmoJ _oao ~mao _|
(I) g_` H$m gXþn`moJ
Š`m|
H¡$go
Xþén`moJ Ho$ ˜Vao
(J) ß`mam Xoe Ý`mam Xoe
Xoe Ho$ ~mao _|
ß`mam Š`m| ?
Ý`mam Š`m| ?
4/4/1 7 P.T.O.
14. AnZo joÌ _| ~‹T>Vo hþE AnamYm| H$s amoH$-Wm_ Ho$ {bE WmZmÜ`j H$mo nÌ {bIH$a {ZdoXZ H$s{OE & 5
AWdm
‘n[adhZ {d^mJ’ Ho$ à~§YH$ H$mo nÌ {bIH$a ~gm| H$mo {ZYm©[aV g_` na MbmZo H$m AmJ«h
H$s{OE & $
15. Amn {dÚmb` H$s N>mÌ H$ë`mU-n[afX² Ho$ g{Md h¢ & {dÚmb` _| hmoZo dmbo dm{f©H$-CËgd
_| ^mJ boZo Ho$ BÀNw>H$ N>mÌm| Ho$ Zm_ Am_§{ÌV H$aZo Ho$ {bE 25-30 eãXm| _| gyMZm V¡`ma
H$s{OE & 5
AWdm
AnZo _moh„o H$s gwYma-g{_{V Ho$ g{Md H$s Amoa go ‘ñdÀN>Vm nIdm‹S>m’ H$m`©H«$_m| _| ^mJ boZo Ho$ BÀNw>H$ bmoJm| Ho$ {bE 25-30 eãXm| _| EH$ gyMZm V¡`ma H$s{OE &
16. {H$gr ZB© {µ\$ë_ H$mo XoIZo Ho$ ~mX bm¡Q>o Xmo {_Ìm| Ho$ ~rM Ho$ g§dmX H$mo bJ^J 50 eãXm| _|
{b{IE & 5
AWdm
AnZo {dÚmb` Ho$ ZmQ>ç CËgd Ho$ CX²KmQ>Z gÌ H$s AÜ`jVm H$aZo Ho$ {bE EH$ à{V{ð>V
ZmQ>H$H$ma H$mo Am_§{ÌV H$aZo Amn CZgo {_bVo h¢ & Amn XmoZm| Ho$ ~rM hþE g§dmX H$mo bJ^J 50 eãXm| _| {b{IE &
17. AmnHo$ {nVm AnZm nwamZm _H$mZ ~oMZm MmhVo h¢ & _H$mZ H$m {ddaU XoVo hþE bJ^J
50 eãXm| _| EH$ {dkmnZ V¡`ma H$s{OE & 5
AWdm
Amn AnZo Ka H$m nwamZm gmo\$m-goQ> VWm AÝ` \$ZuMa ~oMZm MmhVo h¢ & CgH$s OmZH$mar
XoVo hþE bJ^J 50 eãXm| _| EH$ {dkmnZ V¡`ma H$s{OE &
4/5/1 1 P.T.O.
narjmWu H$moS >H$mo CÎma-nwpñVH$m Ho$ _wI-n¥ð >na Adí` {bIo§ &
Series JMS/5 H$moS> Z§. Code No.
amob Z§. Roll No.
{hÝXr
HINDI
(nmR²>`H«$_ ~) (Course B)
{ZYm©[aV g_` : 3 KÊQ>o A{YH$V_ A§H$ : 80
Time allowed : 3 hours Maximum Marks : 80
gm_mÝ` {ZX}e :
(i) Bg àíZ-nÌ _| Mma IÊS> h¢ – H$, I, J Am¡a K &
(ii) Mmam| IÊS>m| Ho$ àíZm| Ho$ CÎma XoZm A{Zdm`© h¡ &
(iii) `Wmg §^d àË`oH$ IÊS> Ho$ CÎma H«$_e… Xr{OE &
H¥$n`m Om±M H$a b| {H$ Bg àíZ-nÌ _o§ _w{ÐV n¥ð> 7 h¢ & àíZ-nÌ _| Xm{hZo hmW H$s Amoa {XE JE H$moS >Zå~a H$mo N>mÌ CÎma-nwpñVH$m Ho$ _wI-n¥ð> na
{bI| &
H¥$n`m Om±M H$a b| {H$ Bg àíZ-nÌ _| >17 àíZ h¢ & H¥$n`m àíZ H$m CÎma {bIZm ewê$ H$aZo go nhbo, àíZ H$m H«$_m§H$ Adí` {bI| &
Bg àíZ-nÌ H$mo n‹T>Zo Ho$ {bE 15 {_ZQ >H$m g_` {X`m J`m h¡ & àíZ-nÌ H$m {dVaU nydm©• _| 10.15 ~Oo {H$`m OmEJm & 10.15 ~Oo go 10.30 ~Oo VH$ N>mÌ Ho$db àíZ-nÌ H$mo n‹T>|Jo Am¡a Bg Ad{Y Ho$ Xm¡amZ do CÎma-nwpñVH$m na H$moB© CÎma Zht {bI|Jo &
SET-1
4/5/1
4/5/1 2
IÊS>> H$
1. {ZåZ{b{IV JÚm§e H$mo Ü`mZnyd©H$ n‹T>H$a nyN>o JE àíZm| Ho$ CÎma {b{IE :
IZZ Ho$ Cnam§V IXmZm| dmbo ñWmZm| H$mo Jhar ImB`m| Am¡a _b~o Ho$ gmW Iwbm N>mo‹S> {X`m OmVm h¡ & IZZ Ho$ H$maU PmaI§S>, N>ÎmrgJ‹T>, _Ü` àXoe Am¡a C‹S>rgm O¡go amÁ`m| _| dZmoÝ_ybZ ^y{_ {ZåZrH$aU H$m H$maU ~Zm h¡ & JwOamV, amOñWmZ, _Ü` àXoe Am¡a _hmamîQ´> _| A{V newMmaU ^y{_ {ZåZrH$aU H$m _w»` H$maU h¡ & n§Om~, h[a`mUm Am¡a npíM_r CÎma àXoe O¡go amÁ`m| _| A{YH$ qgMmB© ^y{_ {ZåZrH$aU Ho$ {bE CÎmaXm`r h¡ & A{V qgMZ go CËnÞ ObmH«$m§VVm ^r ^y{_ {ZåZrH$aU Ho$ {bE CÎmaXm`r h¡ {Oggo _¥Xm _| bdUr`Vm Am¡a jmar`Vm ~‹T> OmVr h¡ & I{ZO à{H«$`mE± O¡go gr_|Q> CÚmoJ _| MyZm nËWa H$mo nrgZm Am¡a _¥Xm ~V©Z CÚmoJ _| MyZo (I{‹S>`m _¥Xm) Am¡a gobI‹S>r Ho$ à`moJ go ~hþV A{YH$ _mÌm _| dm`w_§S>b _| Yyb {dg{O©V hmoVr h¡ & O~ BgH$s naV ^y{_ na O_ OmVr h¡ Vmo _¥Xm H$s Ob gmoIZo H$s à{H«$`m AdéÕ hmo OmVr h¡ & {nN>bo Hw$N> dfm] go Xoe Ho$ {d{^Þ ^mJm| _| Am¡Úmo{JH$ Ob {ZH$mg go ~mha AmZo dmbm An{eîQ> nXmW© ^y{_ Am¡a Ob àXÿfU H$m _w»` òmoV h¡ &
^y{_ {ZåZrH$aU H$s g_ñ`mAm| H$mo gwbPmZo Ho$ H$B© VarHo$ h¢ & dZmamonU Am¡a MamJmhm| H$m C{MV à~§YZ Bg_| Hw$N> hX VH$ _XX H$a gH$Vo h¢ & no‹S>m| H$s ajH$ _oIbm, newMmaU {Z §ÌU Am¡a aoVrbo Q>rbm| H$mo H$m±Q>oXma Pm{‹S>`m± bJmH$a pñWa ~ZmZo H$s à{H«$`m go ^r ^y{_ H$Q>md H$s amoH$Wm_ H$s Om gH$Vr h¡ & ~§Oa ^y{_ Ho$ C{MV à~§YZ, IZZ {Z §ÌU Am¡a Am¡Úmo{JH$ Ob H$mo n[aîH$aU Ho$ níMmV {dg{O©V H$aHo$ Ob Am¡a y{_ àXÿfU H$mo H$_ {H$`m Om gH$Vm h¡ & (H$) ^y{_ {ZåZrH$aU Ho$ Š`m-Š`m H$maU ~VmE JE h¢ ? 2 (I) IZZ H$m`© {H$g àH$ma {ZåZrH$aU H$m H$maU ~ZVm h¡ ? 2 (J) MyZm Am¡a gobI‹S>r go Š`m Xþîà^md hmoVm h¡ ? 2 (K) ^y{_ {ZåZrH$aU H$s g_ñ`m Ho$ Š`m g_mYmZ hmo gH$Vo h¢ ? 2 (L>) Cn w©º$ AdVaU Ho$ {bE EH$ Cn`wº$ erf©H$ Xr{OE & 1
2. {ZåZ{b{IV H$mì`m§e H$mo Ü`mZnyd©H$ n‹T>H$a nyN>o JE àíZm| Ho$ CÎma {b{IE : 23=6
Xoe `h d§XZr` _oam, Yam A{^Z§XZr` _oar ! Z_Z ha KmQ>r H$mo _oam, Z_Z Bg _mQ>r H$mo _oam ! `hm± hmoVm {ZV ñdU© à^mV, {dh±gH$a {Ib| H$br gwHw$_ma, AéU {H$aUm| go My_ H$nmob, {XdmH$a XoVm {OÝh| Xþbma & àmV Ho$ àhar JmVo JrV, e§I, K§Q>m| H$s gwZ P§H$ma, AOm±, JwéJ«§W, doX H$m nmR>, H$a| _§{Xa-_pñOX-JwéÛma & g^r H$m Aëbm-B©ída EH$, EH$ g~ hr H$m h¡ B©_mZ,
4/5/1 3 P.T.O.
`hm± na ah| EH$ hr gmW, h_mar JrVm Am¡a Hw$amZ & `o _§{Xa nyOZr` _oao, o _pñOX d§XZr` _oar ! Yam A{^Z§XZr` _oar ! `Ú{n ^mfmE± `hm± AZoH$, bo{H$Z CZH$m gm{hË` EH$, gya, Vwbgr, _ram, agImZ, H$~ram {_b JmVo gwa h¢ EH$ & g§ñH¥${V nJo ào_ _| `hm±, gË` H$m hmoVm h¡ CX²Kmof & {df_Vm _| g_Vm h¡ `hm±, A_Z H$m H$aVo h_ O`Kmof & `hm± na H$mer Am¡a H$m~m, `hm± AnZm ß`mam H$í_ra, Yam H$m ñdJ© `hm± h[aÛma, ~gr _Wwam `_wZm Ho$ Vra & {h_mb` nyOZr` _oam, o J§Jm d§XZr` _oar ! Yam A{^Z§XZr` _oar !
(H$) Xoe Ho$ à^mV H$m dU©Z AnZo eãXm| _| H$s{OE &
(I) H${d Xoe _| g^r Y_m] H$s EH$Vm Ho$ ~mao _| Š`m H$hVm h¡ ? AnZo eãXm| _| {b{IE &
(J) Xoe H$s ^mfm Am¡a g§ñH¥${V _| {Z{hV g_Vm Ho$ ~mao _| H${d Ho$ Š`m {dMma h¢ ?
AWdm Omo éH$mdQ> S>mbH$a hmodo H$moB© nd©V I‹S>m, Vmo Cgo XoVo h¢ AnZr `w{º$`m| go do C‹S>m & ~rM _| n‹S>H$a Ob{Y Omo H$m_ Xodo J‹S>~‹S>m, Vmo ~Zm X|Jo Cgo do jwÐ nmZr H$m K‹S>m & dZ I§Jmb|Jo, H$a|Jo ì`mo_ _| ~mOrJar, Hw$N> AO~ YwZ H$m_ Ho$ H$aZo H$s CZ_| h¡ ^ar & g~ Vah go AmO {OVZo Xoe h¢ \y$bo-\$bo, ~w{Õ, {dÚm, YZ {d^d Ho$ h¢ Ohm± S>oao S>bo & do ~ZmZo go CÝht Ho$ ~Z JE BVZo ^bo, do g^r h¢ hmW go Eogo gnyVm| Ho$ nbo & bmoJ O~ Eogo g_` nmH$a OZ_ b|Jo H$^r, Xoe H$s Am¡ Om{V H$s hmoJr ^bmB© ^r V^r &
(H$) H$_©dra Am¡a gmhgr bmoJ nd©V Am¡a g_wÐ O¡gr ~mYmAm| go H¡$go nma nmVo h¢ ?
(I) H$_©dram| H$s ‘AµO~ YwZ’ H$mo AnZo eãXm| _| g_PmBE &
(J) {díd _| àË`oH$ {Xem _| àJ{V H$a aho Xoem| Ho$ {Z_m©U Ho$ nrN>o {H$ZH$m hmW h¡ ?
AnZo Xoe Ho$ ~mao _| Š`m Anojm H$s JB© h¡ ?
4/5/1 4
IÊS> I
3. ‘eãX’ ‘nX’ H$~ ~Z OmVm h¡ ? gmoXmhaU ñnîQ> H$s{OE & 2
AWdm
dmŠ` _| à`moJ H$aZo na ‘eãX’ H$mo Š`m H$hm OmVm h¡ ? CXmhaU XoH$a g_PmBE &
4. ZrMo {bIo dmŠ`m| _| go {H$Ýht VrZ dmŠ`m| H$m {ZX}emZwgma dmŠ`-ê$nm§VaU H$s{OE : 13=3
(H$) H${R>Z n[al_ H$aZo Ho$ ~mX dh narjm _| CÎmrU© hmo gH$m & (g§`wº$ dmŠ` _|)
(I) gw~h _mVmOr OëXr CR>t Am¡a g~H$mo OJm`m & (gab dmŠ` _|)
(J) ~agmV hmoZo na gyaO {N>n OmVm h¡ & ({_l dmŠ` _|)
(K) XmoZm| H$~yVa {I‹S>H$s Ho$ ~mha nhþ±MH$a CXmg hmo ~¡R> JE & (g§`wº$ dmŠ` _|)
5. (H$) {ZåZ{b{IV eãXm| _| go {H$Ýht Xmo nXm| H$m g_mg-{dJ«h H$aVo hþE g_mg H$m Zm_ {b{IE : 12=2 (i) `Wmg_` (ii) Xþ^m©½` (iii) Xoe-{dXoe
(I) {ZåZ{b{IV _| go {H$Ýht Xmo H$mo g_ñV-nX _| n[ad{V©V H$a g_mg H$m Zm_ {b{IE : 12=2
(i) ñdU© Ho$ Am^yfU (ii) ^{dî` H$s ~mV H$hZo dmbm (iii) VrZ H$moUm| H$m g_yh
6. {ZåZ{b{IV _| go {H$Ýht Mma dmŠ`m| H$mo ewÕ H$s{OE : 14=4
(H$) H¥$n`m EH$ {XZ H$m AdH$me XoZo H$s H¥$nm H$a| &
(I) _mVmOr ~wbm aho h¢ &
(J) `h Ho$db EH$_mÌ R>haZo H$m ñWmZ h¡ &
(K) Vw_H$mo Vmo _¢ nhbo hr ~mobm Wm &
(L>) _oao H$mo ImZo _| go~ AÀN>m bJVm h¡ &
7. {ZåZ{b{IV _| go {H$Ýht Xmo [aº$ ñWmZm| H$s ny{V© C{MV _whmdam| Ûmam H$s{OE : 12=2
(H$) O~ am_ Zo í`m_ go CYma {XE n¡go dm{ng _m±Jo Vmo CgZo _____________ {X`m &
(I) do Vmo gw~h go hr ZoVmOr H$s ~mQ> ____________ aho Wo &
(J) _oar g\$bVm H$m g_mMma gwZH$a XmXr _____________ ahr h¢ &
4/5/1 5 P.T.O.
IÊS> J 8. {ZåZ{b{IV àíZm| Ho$ CÎma Xr{OE :
(H$) ~‹S>o ^mB©gmh~ H$mo AnZo _Z H$s BÀN>mE± Š`m| X~mZr n‹S>Vr Wt ? 2
(I) gw^mf ~m~y Ho$ Owbyg _| ñÌr g_mO H$s Š`m ^y{_H$m Wr ? 2 (J) {ZH$mo~ma Ho$ bmoJ VVm±am H$mo Š`m| ng§X H$aVo Wo ? 1
AWdm
àH¥${V _| AmE Ag§VwbZ H$m Š`m n[aUm_ hþAm ? ‘A~ H$hm± Xÿgao Ho$ XþI go XþIr hmoZo dmbo’ nmR> Ho$ AmYma na {b{IE &
9. OmnmZ _| _mZ{gH$ amoJ ~‹T>Zo Ho$ Š`m-Š`m H$maU ~VmE JE h¢ ? BgHo$ g_mYmZ _| ‘Mm-Zmo- y’
H¡$go ghm`H$ h¡ ? ‘‘PoZ H$s XoZ’’ nmR> Ho$ AmYma na ñnîQ> H$s{OE & 5
AWdm
dµOra Abr H$m¡Z Wm ? CgH$s Om§~mµOr H$m CXmhaU XoVo hþE CgHo$ ì`{º$Ëd H$s à_wI {deofVmE± {b{IE &
10. {ZåZ{b{IV àíZm| Ho$ CÎma Xr{OE : (H$) H$~ra Zo B©ída Ho$ H$U-H$U _| ~go hmoZo H$s ~mV H¡$go g_PmB© h¡ ? CXmhaU g{hV
ñnîQ> H$s{OE & 2
(I) ‘_Zwî`Vm’ H${dVm _| H${d Zo Š`m g§Xoe {X`m h¡ ? AnZo eãXm| _| {b{IE & 2
(J) ‘H$a Mbo h_ {µ\$Xm’ H${dVm _| XþbhZ {H$go H$hm J`m h¡ ? 1
AWdm
‘AmË_ÌmU’ H${dVm _| H${d ghm`H$ Ho$ Z {_bZo na Š`m àmW©Zm H$aVm h¡ ?
11. ‘Vmon’ H${dVm H$m à{VnmÚ AnZo eãXm| _| {b{IE & 5
AWdm
‘nd©V àXoe _| nmdg’ Ho$ AmYma na nmdg G$Vw _| àH¥${V _| AmZo dmbo n[adV©Zm| H$m CëboI
AnZo eãXm| _| H$s{OE &
12. ‘h[aha H$mH$m’ nmR> Ho$ AmYma na {b{IE {H$ h[aha H$mH$m H$mo O~aZ CR>m bo OmZo dmbo ì`{º$ H$m¡Z Wo & CÝhm|Zo CZHo$ gmW H¡$gm ì`dhma {H$`m ? 5
AWdm
‘gnZm| Ho$-go {XZ’ nmR> Ho$ AmYma na nr.Q>r. ga H$s Mm[a{ÌH$ {deofVmAm| H$m CëboI AnZo
eãXm| _| H$s{OE &
4/5/1 6
IÊS> K
13. {ZåZ{b{IV _| go {H$gr EH$ {df` na 80 100 eãXm| _| AZwÀN>oX {b{IE : 5
(H$) Xoe Ho$ {Z_m©U _| `wdmAm| H$s ^y{_H$m
Xoe _| ~Xbmd
`wdm Š`m H$a|
Š`m Z H$a|
(I) H$m_H$mOr _{hbm H$m EH$ {XZ
{XZ H$m àma§^
{XZ ^a H$s ì`ñVVm
Kaoby _moM} na
(J) Š`m| Amdí`H$ h¡ ghZerbVm
ghZerbVm H$m AW©
H$~ Amdí`H$
Š`m| Amdí`H$
14. {dÚmb` _| ewÕ no` Ob H$s ì`dñWm H$amZo hoVw {dÚmb` Ho$ àYmZmMm`© H$mo àmW©Zm nÌ
{b{IE & 5
AWdm
nwñVH$ {dH«$` Ho$ÝÐ Ho$ à~§YH$ H$mo qhXr Ho$ ZdrZV_ eãXH$moe H$mo dr.nr.nr. Ûmam ^oOZo Ho$
{bE nÌ {b{IE &
15. Amn _mohëbm gwYma g{_{V Ho$ g{Md h¢ & _mohëbo _| JUV§Ì-{Xdg Am`moOZ _| ^mJ boZo Ho$
BÀNw>H$ ~ÀMm| Ho$ {bE 25-30 eãXm| _| gyMZm V¡`ma H$s{OE & 5
AWdm
‘~mb {Xdg’ g_mamoh Ho$ Adga na {dÚmb` _| _ZmE OmZo dmbo gm§ñH¥${VH$ H$m`©H«$_ Ho$
g§{jßV {ddaU g{hV 25-30 eãXm| _| gyMZm V¡`ma H$s{OE &
4/5/1 7 P.T.O.
16. {H$gr {dÚmb` Ûmam AMmZH$ \$sg ~‹T>mE OmZo Ho$ {df` na Xmo A{^^mdH$m| Ho$ ~rM hmoZo
dmbo g§dmX H$mo bJ^J 50 eãXm| _| {b{IE & 5
AWdm
S>|Jy ~wIma go nr{‹S>V _arO Am¡a S>m°ŠQ>a Ho$ ~rM gmdYmZr ~aVZo hoVw hþE g§dmX H$mo bJ^J
50 eãXm| _| {b{IE &
17. J_u H$s Nw>{Å>`m| _| ~ÀMm| H$mo {Z:ewëH$ Z¥Ë` {gImZo Ho$ {bE ‘ZQ>amO’ g§ñWmZ H$s Amoa go
A{YH$ go A{YH$ ~ÀMm| H$mo àdoe boZo hoVw bJ^J 50 eãXm| _| EH$ {dkmnZ V¡`ma
H$s{OE & 5
AWdm
Amn AnZr nwamZr ~mBH$ H$mo `WmerK« ~oMZm MmhVo h¢ & ~mBH$ H$m {ddaU ~VmVo hþE
bJ^J 50 eãXm| _| EH$ {dkmnZ V¡`ma H$s{OE &
top related