อีบูีค ๑๐๐ พระชันษา พระโอวาทธรรม

๑๐๐ พระชนษา พระโอวาทธรรม 1

พระประวต สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช

สกลมหาสงฆปรนายกถอบรรพชาเปนสามเณรเมอ

พระชนษายาง๑๔ปณวดเทวสงฆารามตอมาทรง

ยายมาศกษาพระปรยตธรรมทวดเสนหหา อ.เมอง

จ.นครปฐม๒พรรษากอนจะยายมาศกษาตอทวด

บวรนเวศวหารในสมยสมเดจพระสงฆราชเจากรม

หลวงวชรญาณวงศ ทรงครองพระอารามพระองค

ทรงศกษาธรรมบาลสอบไดประโยคตางๆมาโดยล�าดบ

จนถงเปรยญธรรม๙ประโยคพ.ศ.๒๔๗๖ทรงกลบ

ไปอปสมบทเปนพระภกษณวดเทวสงฆวราม

ครนถงชวงออกพรรษาทรงกลบมาอปสมบทอกครงเพอญตตเปนธรรมยตณวดบวรนเวศวหารโดยมสมเดจพระสงฆราชเจากรมหลวง

วชรญาณวงศ ครงยงเปนสมเดจพระวชรญาณวงศ ทรงเปนพระอปชฌาณย และพระรตนธชมน เปนพระกรรมวาจาจารย ไดรบฉายาวา

สวฑฒโนอนมความหมายวาผเจรญปรชายงในอดมปาพจน

เมอครงทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงผนวชและประทบณ วดบวรนเวศวหาร สมเดจพระญาณสงวรไดรบหนาทเปนพระอภบาล

โดยตลอดและตอมาไดเปนผถวายพระธรรมเทศนาพระมงคลวเสสกถา ในงานพระราชพธเฉลมพระชนมพรรษาปพทธศกราช๒๕๐๗ไดรบ

พระราชทานสมณศกดมาโดยล�าดบ

พระชนมาย ๓๔ ปเปนพระราชาคณะชนสามญทพระโสภนคณาภรณ

พระชนมาย ๓๙ ปเปนพระราชาคณะชนราชในราชทนนามเดม

พระชนมาย ๔๒ ปเปนพระราชาคณะชนเทพในราชทนนามเดม

พระชนมาย ๔๓ ป เปนพระราชาคณะชนธรรมในราชทนนามทพระธรรมคณาภรณ

พระชนมาย ๔๘ ปเลอนสมณศกดเปนพระราชาคณะชนเจาคณะรองทพระสาสนโสภณ

พระชนมาย ๕๙ ป ไดรบพระราชทานสถาปนาเปนสมเดจพระราชาคณะทสมเดจพระญาณสงวรพ.ศ.๒๕๓๒ทรงโปรดเกลาฯสถาปนา

เปนสมเดจพระญาณสงวรสมเดจพระสงฆราชเจาสกลมหาสงฆปรนายกเปนพระองคแรกทใชพระนามเดมเฉกนและทรงใหถอเปนแบบธรรมเนยม

ตราในกฎมหาเถรสมาคมสบมา

ชวตประวต

คนด

ความสข

๒ ๗

๑๕

๒๕

๑๐๐ พระชนษา สงฆราชานสรณ

ทรงนพนธ หนงสอ สอธรรมะ

อกขระ ไตรปฎก ยกใหเหน

แตกฉานใน บาลธรรม น�าสขเยน

โลกไดเหน ผลงานทาน อนโอฬาร

ขอพระองค ทรงพระ พลานามย

ชนผองไทย นอมใจ รวมประสาน

ถวายน�าให สขสดชน ยงยนนาน

เจรญฌาน ญาณสงวร พรเลศเอย

สามตลา ดถ รอยชนษา

พระบดา อปชฌาย คณะสงฆ

เปนพระมข ปกครองสง- ฆมณฑล

แจงมรรคผล แผธรรม น�าทวไทย

ทานเปนพระ อภบาล ในหลวงเจา

เมอทรงคราว บรรพชา มหาสมย

พสกนกร ปลาบปลม ในฤทย

ธรรมครองใจ ครองราช ปราชญเรองรอง

ทรงประกอบ พระกจ การมงคล

ยงกศล ในคราว เฉลมฉลอง

แผนดนไทย แผนดนธรรม แผนดนทอง

ประกาศกอง พทธธรรม น�าสขใจ

สรางวดวา อปถมภ ค�าจนเจอ

ทงชวยเหลอ สงเคราะห การหลากหลาย

ดานโรงเรยน โรงพยาบาล ทหางไกล

ผยากไร คณะสงฆ วงศพระเณร

๑๐๐ พระชนษา พระโอวาทธรรม 7

ชวต

สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช (๓ ตลาคม ๒๕๕๖)8

มนษยทแปลอยางหนงวา ผ มจตใจสง คอ

มความร สง ดงจะเหนไดวาคนเรามพนปญญาสงกวาสตว

ดรจฉานมากมายสามารถรจกเปรยบเทยบในความดความชว

ความควรท�าไมควรท�า รจกละอาย รจกเกรง รจกปรบปรง

สรางสรรคทเรยกวาวฒนธรรม อารยธรรม ศาสนา เปนตน

แสดงวามความดทไดสงสมมา โดยเฉพาะปญญาเปนรตนะ

สองสวางน�าทางแหงชวต ถงดงนนกยงมความมดทมาก�าบง

จตใจใหเหนผดเปนชอบความมดทส�าคญนนกคอกเลสในจตใจ

และกรรมเกาทงหลาย

๑๐๐ พระชนษา พระโอวาทธรรม 9

ค�าวา ชวต มได มความหมายเพยงแคความเปนอย

แหงรางกายแตหมายถงความสขความทกขความเจรญความเสอม

ของบคคลในทางตางๆดวยบางคนมปญหาวา จะวาดภาพชวตของ

ตนอยางไรในอนาคต หรออะไรควรจะเปนจดมงหมายของชวต และ

จะไปถงจดมงหมายนนหรอ ทนกทวาดภาพไวนนดวยอะไร ปญหา

ทถามคลมไปดงนนาจะตอบใหตรงจดเฉพาะบคคลไดยากเพราะไมร

วาทางแหงชวตของแตละบคคลตามทกรรมก�าหนดไวเปนอยางไรและ

ถาวาดภาพของชวตอนาคตไวเกนวสยของตนทจะพงถงแบบทเรยก

วาสรางวมานบนอากาศ กจะเกดความส�าเรจขนมาไมไดแน หรอแม

วาดภาพชวตไวในวสยทพงไดพงถง แตขาดเหตทจะอปการะใหไปถง

จดหมายนนกยากอกเหมอนกนทจะเกดเปนความจรงขนมา

สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช (๓ ตลาคม ๒๕๕๖)10

เราเกดมาดวยตณหา ความอยากและกรรมเพอสนองตณหาและกรรม

ของตนเองตณหาและกรรมจงเปนตวอ�านาจหรอผสรางใหเราเกดมาใครเลาเปนผ

สรางอ�านาจน ตอบไดวาคอตวเอง เพราะตนเองเปนผอยากเองและเปนผท�ากรรม

ฉะนนตนนเองแหละเปนผสรางใหตนเองเกดมา อนมานดตามค�าของผตรสรนใน

กระแสปจจบน สมมตวาอยากเปนผแทนราษฏร กสมครรบเลอกตงและหาเสยง

เมอชนะคะแนนกเปนผแทนราษฎรนคอความอยากเปนเหตใหท�ากรรมคอท�าการตางๆ

ตงแตการสมครการหาเสยงเปนตนซงเปนเหตใหไดรบผลคอไดเปนผแทน

ความเปลยนแปลงของชวต หรอของโลกเปนทกขประจ�าชวตหรอ

ประจ�าโลกไมเปนเรองแปลกประหลาดอนใดเมอจะสรปกลาวใหสนความเกดแก

เจบ ตายทงสนยอลงเปนสอง คอความเกดและความดบซงเปนสงทสกดหนาสกด

หลงของโลก ของชวตทกชวตนเรยกคตธรรมดา แปลวา ความเปนไปตามธรรมดา

ความไมสบายใจทกๆอยางพระพทธเจาทรงชวาเปนทกขทกคนคงเคยประสบกบสงทไมเปนทรกพลดพรากจากสงทเปน

ทรก ปรารถนาไมไดสมหวง เกดทกขโศกตางๆ นแหละพระพทธเจาตรสเรยกวาเปนทกขโลกหรอชวต ประกอบดวยทกข

ดงกลาวมาแลวฉะนนทกขจงเปนความจรงทโลกหรอทกชวตตองเผชญ

๑๐๐ พระชนษา พระโอวาทธรรม 11

ชวตคนเราเตบโตขนมาด�ารงชวตอยไดดวยความเมตตากรณาจากผอนมา

ตงแตเบองตน คอ เมตตา กรณา จากบดา มารดา ครบาอาจารย ญาตสนท

มตรสหายถาไมไดรบความเมตตากอาจจะสนชวตไปแลวเพราะถกทง

เมอเราเตบโตมาจากความเมตตากรณา กควรมความเมตตากรณาตอชวตอน

ตอไป

วธปลกความเมตตากรณาคอตองตงใจปรารถนาใหเขาเปนสขตงใจปรารถนาใหเขาปราศจากทกข โดยเรมจากเมตตาตวเองกอน แลวคดไปถงคน

ใกลชดคนทเรารกจะท�าใหเกดความเมตตาไดงายแลวคอยๆคดไปใหความเมตตา

ตอคนทหางออกไปโดยล�าดบ

ตนรกชวตของตน สะดงกลวความตายฉนใดสตวอนกรกชวตตนและ

สะดงกลวความตายฉนนนฉะนนจงไมควรฆาเองไมควรใชใหผอนฆาอนงตนรก

สขเกลยดทกขฉนใด สตวอนกรกสขเกลยดทกขฉนนน จงไมควรสรางความสข

ใหตนเองดวยการกอความทกขใหแกคนอน

สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช (๓ ตลาคม ๒๕๕๖)12

คตธรรมดาทไมมใครเกดมาในโลกน จะหนไปใหพน

ไดกคอความแกความตายแตคนโดยมากพากนประมาทเหมอนอยาง

วาไมแก ไมตาย นาทจะรบท�าความด แตกไมท�า กลบไปท�าความชว

กอความเดอดรอนใหแกกนและกน ตางตองเผชญทกขเพราะกรรมท

ตางกอใหแกกนอกดวยฉะนนกนาจะนกถงความแกความตายกนบาง

เพอจะไดลดความมวเมาและท�าความด

การฆาตวตายเปนการแสดงความอบจนพายแพหมดหนทาง

แกไขหมดทางออกอยางอนสนหนทางแลวเมอฆาตวกเปนการท�าลาย

ตว เมอท�าลายตวกเปนการท�าลายประโยชนทกอยางทพงไดในชวต

ในบางกลม บางหมเหนวาการฆาตวตายในบางกรณเปนเกยรตสง

แตทางพระพทธศาสนาแสดงวาเปนโมฆกรรมคอกรรมทเปลาประโยชน

เรยกผท�าวา คนเปลา เทากบวาตายเปลาๆ ควรจะอยท�าอะไรใหเกด

ประโยชนตอไปไดกหมดโอกาส

๑๐๐ พระชนษา พระโอวาทธรรม 13

การแกปญหาของคนเรา ถาไมปองกนไวกอนแก

ไมทน กแกปญหายงเลกนอยจะงายกวา เหมอนอยางดบไฟกอง

เลกงายกวาดบไฟกองโตถาเปนผทสนใจธรรมะบางกจะหาหนทาง

ปฏบตได ถกตอง ดงทพระพทธเจายกขนแสดงวา ธรรมะ

พนเกยวของกบตวเราเองทกๆคนไมวาเดกหรอผใหญผชายหรอ

ผหญง ถาตงใจมนในการประพฤตธรรมใหพอเหมาะแกภาวะ

ของตนเองกจะท�าตนใหพนจากความทกขภยพบตไดถาไมปฏบต

กอาจจะเผลอพลงพลาดและถาไมรวธแกปญหาดวยธรรมะกอาจ

จะท�าใหหลดพนจากบวงปญหาไดยากฉะนนถาสนใจพระธรรมบาง

กจะมเครองปองกนแกไขใหพนจากความทกข ดงค�ากลาวทวา

พระธรรมคมครอง

ญาณสงวรบชา

นานาชาว อารยะ ตางยกยอง

ลวนแซซอง พระนาม ประจกษเหน

สมเดจพระ ญาณสงวร ไทยรมเยน

พระจงเปน ครคบญ องคภมพล

กราบปณต แทบเทา ฝาพระบาท

ไทยทงชาต เกอหนน บญกศล

รวมจดงาน บชา มหามงคล

ประเสรฐลน ดถยาม สามตลา

คณธรรม ความด รอยปเกอ

มากลนเหลอ ยงยน พระชนษา

เจรญรอยตาม พระบาท องคศาสดา

เทพบชา อภบาล ทานสขเอย

นอมกลาวกลอน บชา พระประวต

สงฆรตน ประมข คณะสงฆ

บดานอย กนนอย มารดาองค

ประสตลง บานเหนอ กาญจนบร

เทวสง- ฆาราม ธรรมอบต

คชวชร นามเจรญ สงาศร

อปชฌาย ชอวา หลวงพอด

ทานจงม ความด น�าเนองมา

สบหนอเนอ องคเณรใน สรณะ

ครงบวชพระ ยงส�ารวม ในสกขา

สงฆราชเจา หมอมชน พระอปชฌาย

ไดฉายา สวฑฒโน โพธอมพร

ทานทรงรก ศลธรรม พระเณรด

เรยนบาล นกธรรม ทรงสงสอน

เทศนา โปรดหม ชนนกร

วดบวร ปลกศรทธา พาบ�าเพญ

๑๐๐ พระชนษา พระโอวาทธรรม 15

คนด

สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช (๓ ตลาคม ๒๕๕๖)16

อนคนทท�างาน ทเปนคณใหเกดประโยชนยอมจะตอง

ประสบถอยค�าถากถาง หรอการขดขวางนอยหรอมาก ผมใจออนแอ

กจะเกดความยอทอ ไมอยากทจะท�าดตอไป แตผมก�าลงใจยอมไม

ทอถอยยงถกคอนแคะกยงจะเกดก�าลงใจมากขนค�าคอนแคะกลายเปน

พาหนะทมเดชะแหงการท�าความด แมพระพทธเจากยงถกคนทรษยา

มงรายจางคนใหตามดาวาในบางครง

การทจะใหใครชวยเหลอท�าอะไรตองเลอกคนทม

ปญญา ทร จกผดถก ควรไมควร มใชวาถาเขามงดปรารถนาดแลว

เปนมอบการงานใหท�าเรอยไป เพราะถาเปนคนขาดปญญา แมจะท�า

ดวยความตงใจชวยจรง แตกอาจจะท�าการทเปนโทษอยางอกฤษฏ

กได

๑๐๐ พระชนษา พระโอวาทธรรม 17

คนเรานน นอกจากจะมปญญาแลว ยงตองมความคดอกดวย จงจะ

เอาตวรอดไดจากอนตรายตางๆ ในโลก วสยของบณฑตคอคนทฉลาดนน

ยอมไมยอมแพหรออบจนตอเหตการณทงหลายทรดรงเขามา ยอมใชความคด

คลคลายเอาตวรอดปลอดภยใหจงได และเปนธรรมดาอยทคนฉลาดกวายอม

เอาชนะคนทฉลาดนอยกวาได

คนโงนนเมอยงยอมอาศยปญญาของคนฉลาดอยกยงพอรกษาตนอย

ไดแตเมอโงเกดอวดฉลาดขนมาเมอใดกเกดวบตเมอนนและเมอถงคราวคบขน

ซงจะตองแสดงวชาเองคนโงกจะตองแสดงโงออกมาจนไดฉะนนถงอยางไรก

สหาวชาใสตนใหเปนคนฉลาดขนเองไมได ทงคนดมวชา ถงจะมรปรางไมด

กจะตองไดดในทสด

สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช (๓ ตลาคม ๒๕๕๖)18

คนทออนแอ ยอมแพอปสรรคงายๆ สวนคนท

เขมแขงยอมไมยอมแพเมอพบอปสรรคกแกไขไปรกษาการ

งานหรอสงมงจะท�าไวดวยจตใจทมงมนถออปสรรคเหมอน

อยางสญญาณไฟแดงทจะตองพบเปนระยะถากลวจะตอง

พบสญญาณไฟแดงตามถนนซงจะตองหยดรถ กจะไปขาง

ไหนไมได แมการด�าเนนชวตกฉนนน ถากลวจะตองพบ

อปสรรคกท�าอะไรไมได

ธรรมดาผเปนปถชนความปรารถนาตองการ

ยอมบงเกดขนไดเสมอ วธปฏบตทถกตองกคอ เมอความ

ปรารถนาตองการเกดขนเมอใดใหท�าสตพจารณาใจตนเอง

อยางผมปญญาอยาคดเอาเองวาใจเปนอยางไรจะตองพบ

ความจรงแนนอนวาใจเปนทกขใจเรารอนดวยอ�านาจความ

ปรารถนาตองการทเกดขนนนใจจะไมสงบเยนดวยอ�านาจ

ความปรารถนาตองการทเกดขนโดยเดดขาด

๑๐๐ พระชนษา พระโอวาทธรรม 19

วธดบความปรารถนาตองการกคอ หดเปนผ ใหบอยๆ ใหเสมอๆ การใหกบการ

ดบความปรารถนาตองการ จะเกดขนพรอมกนเสมอ

ถาการใหนนเปนการใหเพอลดกเลสคอความโลภในใจตน

มไดเปนการใหเพอหวงผลตอบแทนทยงกวา

มคนไมใชนอยทเรยนรมากมาย

อะไรดอะไรชวรทงนนแตไมท�าดหรอท�ากท�าสงไมด

เรยกวาใชความรนนชวยตนเองไมไดกเพราะขาดความ

เคารพในธรรมทร คอไมปฏบตใหสมควรแกความร

นนเอง

สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช (๓ ตลาคม ๒๕๕๖)20

พระพทธศาสนาสอนใหคนเขาใจในกรรมนนไมไดสอน

ใหคนกลวกรรม เปนทาสของกรรมหรออยใตอ�านาจกรรม แตสอนใหรจก

กรรมใหควบคมกรรมของตนในปจจบนกรรมคอการอะไรทกอยางทคนท�า

อยทกวนทกเวลาประกอบดวยเจตนาคอความจงใจ

ทกคนในโลกตางตองถอยทตองพงอาศยกน

ในทางใดทางหนงทงนน จงควรปฏบตตนในทางทจะชอวารกษา

ไวทงตนทงผอน คอดวยวธทแตละคนตงใจปฏบตกรณยะคอกจของตน

ควรท�าหนาทเปนตนใหดและดวยความมน�าใจทอดทนไมคดเบยดเบยนใคร

มจตเมตตา มเอนดอนเคราะห เมอตงใจปฏบตกรณยะ กอปรดวยมน�าใจ

ดงกลาวกชอวารกษาทงตนทงผอนเปนผรกษาไวไดทงหมด

๑๐๐ พระชนษา พระโอวาทธรรม 21

หนาทของคนเรา ทจะพงปฏบตตอชวตรางกาย คอ

บรหารรกษาใหปราศจากโรค ใหมสมรรถภาพและรบประกอบ

ประโยชนใหเปนชวตดชวตทอดมไมใหเปนชวตชวชวตเปลาประโยชน

(โมฆชวต)และในขณะเดยวกน กใหก�าหนดร คตธรรมดาของชวต

เพอความไมประมาท พระพทธเจาตรสหามมใหท�าลายชวตรางกาย

ถาจะเกดความอยาก ความโกรธ ความเกลยด ในอนทจะท�าลายชวต

รางกายกใหท�าลายความอยากความโกรธความเกลยดนนเสย

คนทมบญนน บญยอมคอยจองทจะเขาชวยอยแลว

เพยงแตเปดโอกาสใหเขาชวย คอเปดใจรบนนเอง การเปดใจรบกคอ

เปดอารมณทหมหอออกเสยแมชวขณะหนง ดวยสตทก�าหนดท�าใจ

ตามวธของพระพทธเจา เมอบญไดโอกาสพรงพรเขามาถงใจหรอโผล

ขนมาไดแลวจตใจจะกลบมความสขอยางยงอารมณทงหลายทเคยเหน

วาดหรอรายกจะกลบเปนเรองธรรมดาโลก

สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช (๓ ตลาคม ๒๕๕๖)22

คนทท�าดไมนอยเปนทกขเพราะการท�าดของตนทไมกลาทจะท�าดกมแตคนท�าดทยงเปนทกขดงกลาวกเพราะ

ยงท�าไมถงความดแหงจตใจของตนเองจตใจจงยงท�าไมถงความดแหงจตใจของตนเองจตใจจงยงมความยนดยนรายไปตาม

อารมณทมากระทบจากคนทงหลาย หากไดเลงเหนวาเรองของคนทงหลายนนเปนเรองของโลก ถาตนเองมจตใจมนคง

ไมหวนไหวกไมตองเปนทกขเพราะเรองของคนอนการปฏบตท�าจตใจของตนใหมนคงดงนเปนการสรางความดใหแกจตใจ

เปนตวความดทเปนแกนแทของความดทงหลายซงจะปองกนความทกขกระทบกระเทอนใจไดทกอยาง

ความดนน เกดจากกรรม (การงาน) ทด ดงทพระพทธเจาไดตรสไว ความวา คนเปนคนดเพราะกรรม

เปนคนถอยกเพราะกรรมฉะนนเมอละเลกกรรมทชวผดท�ากรรมทดทชอบกไดเปนคนดแลวแตคนทท�ากรรมชวผดแม

จะไดรบบญญต(แตงตง)วาดอยางไรกหาชอวาเปนคนดไมผทรและคานเปนคนแรกกคอตนนนเองเวนไวแตจะมตาใจบอด

ไปเสยแลวดวยความหลงตนไปอยางยงนนแหละจงจะไมร

อนความดนนยอมเปนอาภรณเปนอสรยยศ(ยศคอความเปนใหญ)ของคนดเพราะคนดยอมเหนความด

นแหละเปนยศอนยงใหญและยอมพอใจประดบความดเปนอาภรณจงกลาวไดวาความดนนเปนอสรยาภรณของคนด

๑๐๐ พระชนษา พระโอวาทธรรม 23

พระผเจรญพรอม ทรงเจรญดวยพระยศ

งานปรากฏบญเกอหนน

ปกครองสงฆองคอดลย

กรรมฐานหนนทางภาวนา

เปนสงฆปาโมกข

รแจงโลกไตรสกขา

ส�ารวมธรรมทรงน�ามา

เทศนาอบรมใจ

พระนามญาณสงวร

ดบทกขรอนสนหวนไหว

พรหมวหารเตมพระทย

ประทานพรใหเจรญยงเทอญ

เมองกาญจนถนประสต

ทรงเปนบตรอภชาต

บญพระบารมญาณ

มงคลขานนามเจรญ

บรรพชาเปนสามเณร

เทศนอรยทรพยชนสรรเสรญ

ใฝเพยรเรยนธรรมเพลน

ไมเกอเขนครอาจารย

วดเหนอสบวร

จงน�ากลอนมาเลาขาน

ประโยคเกาทรงช�านาญ

ธรรมอาจหาญฌานสมบรณ

ความสข

สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช (๓ ตลาคม ๒๕๕๖)26

อนเหตการณทเกดขนแกชวต

มอย เปนอนมากทบงเกดขนโดยไมร ไมคดมากอน

แตเมอเปนเหตการณทจะตองเกดกเกดขนจนได ถา

หากใครมองดเหตการณตางๆเหลานนอยางของเลนๆ

ไมจรงจงกไมเกดทกขเดอดรอน หรอจะเกดบางกเกด

อยางเลนๆถาจะหนเหตการณเสยบางกเหมอนอยางหน

ไปเทยวเลนหรอไปพกผอนเสยครงคราวหนง

พนแผนดน แมน�า ภเขา ทมอย ตาม

ธรรมชาตคนเรามปญญาถมท�าใหเปนถนนขดใหเปน

แมน�าล�าคลอง ท�าสะพานขามแมน�าใหญ สรางท�านบ

กนน�าขดอโมงคทะเลภเขาเรยกวาใชกรรมปจจบนปรบปรงธรรมชาตฉนใดความขรขระของชวตเพราะกรรมเกากฉนนน

เหมอนความขรขระของแผนดนตามธรรมชาตคนเราสามารถประกอบกรรมปจจบนปรบปรงสกดกนกรรมเกาเหมอนอยาง

สรางท�านบกนน�าเปนตนเพราะคนเรามปญญา

๑๐๐ พระชนษา พระโอวาทธรรม 27

ทกคนตองการความสข ความสบายใจดวยกน

ทงนน แตทกคนกยงไมไดรบสงทตองการ เพราะใจยงมความ

ปรารถนาตองการหรอความโลภนแหละอยเปนอนมากโดยทไม

พยายามท�าใหลดนอยลงเหนจะดวยมไดคดใหประจกษในความ

จรงวาความโลภคอเหตใหญประการหนงซงน�าใหทกขใหเดอด

รอน ใหไมมความสข ความสบายใจกนอยอยางมากทวไปในทก

วนนแมท�าสตพจารณาใหดจะเหนไดไมยากนก

การเพงดผอนท�าใหตนเองไมเปนสขแตการ

เพงดใจตนเองท�าใหเปนสขได แมก�าลงโกรธมาก หากเพงดใจ

ตนเองใหเหนวาก�าลงโกรธมาก ความโกรธกจะลดลง เมอความ

โกรธนอยหากเพงดใจตนเองใหเหนวาก�าลงโกรธนอยความโกรธ

กจะหมดไป จงกลาวไดวา ไมวาจะมอารมณใดกตาม โลภหรอ

โกรธหรอหลงกตาม หากเพงดใจตนเองใหเหนอารมณนนแลว

อารมณนนจะหมดไปไดความสขแทนทท�าใหมใจสบาย

สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช (๓ ตลาคม ๒๕๕๖)28

ความดนรนเพอใหได

สมด งความปรารถนา

ตองการมใชความสขมใชความสงบแตเปนความทกขเปนความรอน

เปนความวนวาย มคนเปนจ�านวน

ไมนอยททงชวตไมไดพบความสข

ความสงบเลย เพราะมวปลอยใจให

เปนทาสของความโลภไมรจกท�าสต

พจารณาใหเหนโทษของความโลภ

แลวพยายามละเสยดบเสย

๑๐๐ พระชนษา พระโอวาทธรรม 29

ทกข แปลวา สงทด�ารงคงอยไดยาก แตมความหมายเปนปฏเสธวา

ด�ารงทนอยไมไดทเดยว คอตองเปลยนแปลงไปเรอยๆ เพราะทกอยางในโลก

ตองเปลยนแปลงไปไมสามารถด�ารงอยไดตลอดกาลสงทเคยมเคยเปนตอง

แปรเปลยนไปเมอจตใจรบไมไดกบความเปลยนแปลงทมถงจงท�าใหเกดความ

ไมพอใจไมสบายใจกเลยกลายเปนความทกขตามความหมายสามญค�าวาทกข

ตามความหมายสามญหมายถงความไมสบายกายไมสบายใจตรงขามกบความสข

ฉะนนเมอพดถงความทกขจงมกเขาใจกนตามหลกสามญดงกลาว

ในภาษาไทย เมอพดวาทกขกหมายกนวาคอความไมสบายใจ

แตในทางพทธศาสนา ยงหมายถงความคงทนทอยคงทไมได ตองแปรปรวน

เปลยนแปลงไปดวย ในโลกนมอะไรเลาทตงคงทโดยไมมการเปลยนแปลง

ดวงอาทตยและดวงดาวทงหลายตลอดจนโลกกไมหยดคงทปเดอนวนคน

กไมหยดคงทชวตกไมหยดคงททกๆคนเกดมาแลวกเตบโตขนเรอยเปนเดก

เลก เดกใหญ เปนหน ม เปนสาว โดยล�าดบ และกไมหยดเพยงเทาน

ยงเปลยนแปลงตอไปเปนผใหญเปนคนแกจนถงวนสดทายของชวต

สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช (๓ ตลาคม ๒๕๕๖)30

เรองทเปนความไม

สบายกาย ไมสบายใจทงหมด

จบเขาหลก๑คอทกขเรองทเปน

ความไมดทงหมด จบเขาหลก ๒

คอสมทย เรองทเปนความสขสงบ

เยนทงหมด จบเขาหลกท ๓ คอ

นโรธเรองทเปนความดทงหมดจบ

เขาหลก๔คอมรรคเมอคดตงหลก

ใหญไวดงนจะท�าอะไรกคดตรวจ

ดใหดวานเปนสมทยกอทกขหรอ

เปนมรรคทางสขสงบ หดคดหด

หาเหตผลดงนอยเสมอเปนการหด

ใหเกดความเหนชอบเมอเหนชอบ

กเชอวาพบทางทถก เขาทางทถก

ซงใชไดกบทกเรอง

๑๐๐ พระชนษา พระโอวาทธรรม 31

พระพทธเจาไดตรสเตอนใหเกดสตขนวา

ความทกขนมเพราะความรกมรกมากกเปนทกขมากมรก

นอยกเปนทกขนอยจนถงไมมรกเลยจงไมตองเปนทกขเลยแตตาม

วสยโลกจะตองมความรกมบคคลและสงทรกในเรองนพระพทธเจา

ไดตรสสอนใหมสตควบคมใจมใหความรกมอ�านาจเหนอสตแตใหสต

มอ�านาจควบคมความรกใหด�าเนนในทางทถกและใหมความรเทาทน

วาจะตองพลดพรากรกสกวนหนงอยางแนนอน เมอถงคราวเชนนน

จกไดระงบใจลงได

อนความรกหรอทรก เมอผใดมรอยหนง ผนนกมทกข

รอยหนงรกเกาสบแปดสบเจดสบหกสบหาสบเปนตนจ�านวนทกข

กมเทานนถงแมมรกเพยงอยางหนงกมทกขอยางหนงตอเมอไมมรก

จงจะไมมทกข ผ หมดรกหมดทกขนน พระพทธเจาตรสเรยกวา

“เปนผไมมโศกไมมธลใจไมมคบแคน”

สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช (๓ ตลาคม ๒๕๕๖)32

ทางออกจากทกขนนคอ

ตองรบรความจรงตองปองกนมใหถล�าลก

ลงไปในทางแหงทกข คอควบคมตณหา

มยอมใหฉดชกใจไปได และถาถล�าใจลงไป

แลวตองพยายามถอนใจขนใหจงไดดวย

ปญญาเพราะเมอทกขเกดขนทจตใจกตอง

ดบจากจตใจ และจตใจของทกคนอาจ

สมมตกลาวไดวาเปนธรรมชาตกายสทธ

ไมมอะไรจะมาท�าลายได นอกจากจะยอม

จนใจของตวเองเทานน ถาท�าใจใหเขมแขง

กจะเกดพลงใจขนจนสามารถตอส ตางๆ

ขจดขบไลตณหาออกไปเสยกอนความทกข

ตางๆกจะออกไปพรอมกน

๑๐๐ พระชนษา พระโอวาทธรรม 33

ชวตในชาตหนงๆกบทงสขทกขตางๆ เกดขนเพราะกรรมทแตละ

ตวตนท�าไว ฉะนน ตนเองจงเปนผสรางชาตคอความเกดและความสขทกข

ของตนแกตนหรอผสรางกคอตนเอง แตมไดไปสรางใครอน เพราะใครอนนนๆ

ตางกเปนผสรางตนเองดวยกนทงนนจงไมมใครเปนผสรางใหใครและเมอผสราง

คอตนสรางใหเกดกเปนผสรางใหตายดวย ท�าไมผสรางคอตนเองจงสรางชวตท

เปนทกขเชนนเลาปญหานตอบวาสรางขนเพราะความโงไมฉลาดคอไมรวาการสราง

นกคอสรางทกขขนถาเปนผรฉลาดเตมทกจะไมสรางสงทเกดมาตองตาย

การทจะดวาอะไรดหรอไมดตองดใหยดยาวออกไปถงปลายทาง

มใชดเพยงครงๆ กลางๆ และไมมวพะวงตดอยกบสข ทกข หรอความสนก

ไมสนกในระยะสนๆเพราะจะท�าใหกาวหนาไปถงเบองปลายไมส�าเรจคนเราซง

เดนทางไปไมถงจดหมายปลายทางตองหลนเรยเสยหายอยในระหวางทางเปน

อนมากเพราะเหตตางๆ ดงเชนทเรยกวา ชงสกกอนหามบาง ถออสระเสรบาง

ฉะนนการหดเปนคนดมเหตผลทถกตองจงเปนเรองส�าคญส�าหรบทกๆคนและ

จะเปนคนมเหตผลกเพราะสมมาทฏฐคอมความเหนถกตอง

โคลงน�ากลอน สงฆบดร สดด บารมพระยงลน คณธรรม

สงฆหมทรงชน�า ใสเกลา

เทศนสอนสงถอยค�า น�าจตสขเอย

องคพระผเจรญพรอม แจงธมมสยามสมย

ทรงกอรปกจ ประกาศธรรม อนไพรเราะไดพอเหมาะ สรรสราง หางสงสยปรยต ปฏบต ขดจตใจรวนย เครงครด ปดกงวล สงเคราะหพระ ธรรมทต ในตางแดนใหแนบแนน พทธศาสน ไดเปนผลโกลกวางใหญ ธรรมน�าไป สสากลสรสลน เจรญล�า ทางสมมา พระนพนธ ลวนเลศ ประเสรฐยงแจงความจรง ประจกษจต ปลดกงขาอนจจง ทกขง อนตตาองคสมเดจ พระสมมา ตรสไวด สมเดจพระ เจาอยหว ทรงเคารพชนนอมนบ บชาทาน ใหสขขเจรญสข สวฑฒนะ องคฉตรตรสดด เทดพระคณ หนนกลาวเชญ อมฤต โชคอ�านวย อวยพรสขใหดบทกข สขนนทา สรรเสรญอาศยโลก โศกไมตด จตเพลดเพลนสทางเดน มรรคาลย พนภยเทอญ

พมพครงท๑ : ๓ตลาคม๒๕๕๖

จ�านวนพมพ : ๕,๐๐๐เลม

ผจดท�า : พระชยสาธโตเรยบเรยงประพนธกลอนนอมถวาย

พมพถวายโดย : โรงเรยนกวดวชาวบายเดอะเบรน

พมพท : หางหนสวนจ�ากด เพอนศลป

๑๒๐/๔-๕ถ.อดร-เชยงยนต.บานเลอมอ.เมองจ.อดรธาน๔๑๐๐๐

โทร.๐๔๒-๓๔๗๑๐๓โทรสาร๐๔๒-๓๔๗๑๐๓

E-mail:info@puensinp.com,www.puensinp.com

๑๐๐ พระชนษา พระโอวาทธรรม

Dhammaintrend รวมเผยแพรและแบงปนเปนธรรมทาน