นาม (วัดมหาธาตุ)

นาม บททนอมไปสความหมาย

นาม คอบททนอมไปสความหมาย ใชเรยกชอคน สตว วตถ สงของ สถานท ตนไม แมน า ภเขา สภาวธรรม เปนตน

วเคราะหวา "อตถ นมตต นาม บททนอมไปสความหมาย ชอวานาม, อตตน อตถ นาเมตต วา นาม หรอบททนอมความหมาย

มาไวในตน ชอวานาม" แบงเปน ๓ ประเภท คอ สทธนาม คณนาม และสพพนาม

สทธนาม

สทธนาม คอนามลวน ๆ เปนชอของคน สตว วตถสงของ สถานท เปนตน แบงออกเปน ๒ อยาง

๑. สาธารณนาม ชอทวไปไมเจาะจงถงคนใด สงใด หรอสถานทใด

เชน มนสโส มนษย, ธน ทรพย, นคร เมอง, นท แมน า

๒. อสาธารณนาม ชอเฉพาะเจาะจงไมทวไปแกคน สงของ หรอสถานทอน

เชน สารปตโต พระสารบตร, สวณณ ทองค า, สาวตถ เมองสาวตถ

คณนาม

คณนาม หรอ วเสสนาม คอค าทแสดงลกษณะพเศษของสทธนามวา ด ชว สง ต า ด า ขาว ยาว สนใหญ เลก เปนตน แบง

ออกเปน ๓ ระดบ

๑. คณนามปกต คอคณนามระดบธรรมดาไมมความพเศษอะไร

เชน สนทโร ด งาม อรอย

ปาโป บาป ชว เลว ทราม

๒. คณนามวเศษ คอ คณนามระดบพเศษขนกวาปกต จะม ตร อย อยสสก-ปจจย หรอม อต-อปสค เปนเครองหมายของ

คณนามนน

เชน สนทรตโร, อตสนทโร ดยง งามยง อรอยยง

ปาปตโร, อตปาโป บาปยง ชวยง เลวยง

๓. คณนามอตวเศษ คอ คณนามระดบพเศษทสด จะม ตม อฏฐ -ปจจย หรอม อตวย-ศพท เปนเครองหมายของ

คณนามนน

เชน สนทรตโม, อตวย สนทโร ด งาม อรอยทสด

ปาปตโม, อตวย ปาโป บาป ชว เลวทสด

สพพนาม

สพพนาม คอค าทใชแทนนามทเปนชอคน สตว สงของ สถานท เปนตน มวเคราะหศพทวา "สพเพส อตถปมนปสกาน นา

มาน สพสนามาน ค านามทใชแทน ของนามทเปนอตถลงค ปงลงค และนปงสกลงค ชอวาสพพนาม" ม ๒๗ ตว คอ สพพ กตร

กตม อภย อตร อญญ อญญตร อญญตม ปพพ ปร อปร ทกขณ อตตร อธร ย ต เอต อม อม ก เอก อภ ทว ต จต ตมห

อมห แบงเปน ๓ กลม คอ ปรสสพพนาม วเสสนสพพนาม และสงขยาสพพนาม

ปรสสพพนาม

ปรสสพพนาม คอสพพนามทเอยถงบรษในการสนทนา ม ๓ บรษ คอ

๑. ปฐมบรษ ใช ต สพพนามแปลวา เขา มน เปนตน แทนชอคนหรอสงทเราเอยถง

เชน โส คาม คจฉต เขาไปบาน

๒. มชฌมบรษ ใช ตมห ศพทแปลวา ทาน เธอ คณ เจา เปนตน แทนชอคนทเราพดดวย

เชน ตมเห กสล กโรธ พวกทานจงพากนท ากศล

๓. อตตมบรษ ใช อมห ศพทแปลวา ขาพเจา ผม ดฉน เรา เปนตน แทนชอเราเอง

เชน อห ปญจ สลาน สมาทยาม ขาพเจาสมาทานศล ๕

วเสสนสพพนาม

วเสสนสพพนาม คอสพพนามทใชแทนและขยายนามคลายคณนาม ม ๒ อยาง คอ

๑. อนยมวเสสนสพพนาม คอวเสสนสพพนามทบอกความไมแนนอน ม ๑๓ ศพท คอ

สพพ ทงปวง, กตร กตม คนไหน อะไรบาง, อภย ทงสอง, อตร นอกจากน, อญญ อน, อญญตร อญญตม คนใดคนหนง

, ปร อน, อปร อนอก, ย ใด, เอก หนง พวกหนง, ก ไหน ไร

๒. นยมวเสสนสพพนาม คอวเสสนสพพนามทบอกความแนนอน ม ๘ ศพท คอ

ปพพ ขางหนา, ทกขณ ดานขวา, อตตร ดานซาย ดานเหนอ, อธร ดานลาง ภายใต, ต นน, เอตนน, อม น, อม โนน

สงขยาสพพนาม

สงขยาสพพนาม คอสพพนามทใชนบจ านวนสทธนาม ม ๕ ตว คอ เอก หนง, อภ ทงสอง, ทวสอง, ต สาม, จต ส

สทธนาม คณนาม และสพพนาม ทง ๓ น ตองประกอบดวยลงค วจนะ และวภตต จงสามารถน าไปประกอบในประโยค

ตาง ๆ ได เชน มนสโส, สารปตโต, สนทโร, โส, ตว, อห, สพโพ, โยเปนตน ซงจะไดกลาวรายละเอยดเรองลงค การนต

วจนะ และวภตต ตอไป

บทท ๘

ลงค การนต วจนะ วภตต

ลงค การนต วจนะ และวภตต ทง ๔ น ประกอบรวมอยในสทธนาม คณนาม และสพพนาม

ลงค

ลงค คอ เพศของนาม มวเคราะหวา "ลงคต อตถ ปรโสต วภาค คจฉต เอเตนาต ลงค เพศทใชจ าแนกนามวาเปนหญงหรอ

ชาย ชอวาลงค" ม ๓ อยาง คอ ปงลงค เพศชาย, อตถลงค เพศหญง, นปงสกลงค ไมใชเพศชายเพศหญง หรอไมมเพศ

ลงค ๒ พวก คอ

๑. ลงคโดยกาเนด คอ นามศพททมเพศตามก าเนดของตวจรง

เชน ปรโส ชาย เปนปงลงค

อตถ หญง เปนอตถลงค

จตต จต เปนนปงสกลงค

๒. ลงคโดยสมมต คอนามศพททมเพศตามสมมตขน ไมตรงตามตวจรง

เชน ทาโร ภรรยา เปนปงลงค

ปฐว แผนดน เปนอตถลงค

จาแนกนาม ๓ โดยลงค

๑. สทธนาม บางศพทเปนปงลงค อตถลงค หรอนปงสกลงคอยางเดยว

เชน ปรโส ชาย เปนปงลงคอยางเดยว

อตถ หญง เปนอตถลงคอยางเดยว

จตต จต เปนนปงสกลงคอยางเดยว

๒. สทธนาม บางศพทเปนได ๒ ลงค

เชน ราชา พระราชา เปนปงลงค

ราชน พระราชน เปนอตถลงค

โพธ โพธกมาร เปนปงลงค

โพธ โพธญาณ เปนอตถลงค

ทวโส ทวส วน เปนปงลงคและนปงสกลงค

๓. คณนามและสพพนาม เปนไดทง ๓ ลงค เพราะตองเปลยนลงคไปตามสทธนามทตนขยายและใชแทน

เชน กลยาโณ ปรโส ชายด เปนปงลงค

กลยาณ อตถ หญงด เปนอตถลงค

กลยาณ จตต จตด เปนนปงสกลงค

โส ปรโส ชายคนนน เปนปงลงค

สา อตถ หญงคนนน เปนอตถลงค

ต จตต จตดวงนน เปนนปงสกลงค

การนต

การนต คออกษรสดทายของลงค วเคราะหวา "การาน อนต การนต อกษรสดทาย ชอวาการนตะ" ม ๗ คอ อ อา อ อ อ อ โอ

จาแนกลงค ๓ โดยการนต ๗

๑. ปงลงค มการนต ๗ คอ อ อา อ อ อ อ โอ

เชน ปรส ชาย เปนอการนต

สา สนข เปนอาการนต

อคค ไฟ เปนอการนต

ทณฑ ผมไมเทา เปนอการนต

ภกข ภกษ เปนอการนต

อภภ ผเปนใหญ เปนอการนต

โค วว เปนโอการนต

๒. อตถลงค มการนต ๕ คอ อา อ อ อ อ

เชน กญญา สาวนอย เปนอาการนต

รตต กลางคน เปนอการนต

อตถ หญง เปนอการนต

ยาค ขาวยาค เปนอการนต

ชมพ ตนหวา เปนอการนต

๓. นปงสกลงค มการนต ๗ คอ อ อา อ อ อ อ โอ

เชน จตต จต เปนอการนต

อสสททา ไมมศรทธา เปนอาการนต

อฏฐ กระดก เปนอการนต

สขการ ท าใหมสข เปนอการนต

อาย อาย เปนอการนต

โคตรภ ขามโคตร เปนอการนต

จตตโค ววดาง เปนโอการนต

วจนะหรอพจน

วจนะหรอพจน คอค าทบอกจ านวนของนามใหรวามนอยหรอมาก วเคราะหวา "เอกตต วา พหตต วาต วจต เอเตนาต

วจน ค าทใชบอกจ านวนวาหนง หรอมากกวาหนง ชอวา วจนะ" ม ๒ คอ

๑. เอกวจนะหรอเอกพจน ค าบอกจ านวนของนามวามหนง

เชน ปรโส ชายหนงคน

อตถ หญงหนงคน

จตต จตหนงดวง

๒. พหวจนะหรอพหพจน ค าบอกจ านวนของนามวามมาก

เชน ปรสา ชายหลายคน (หญงทงหลาย)

อตถโย หญงหลายคน (หญงทงหลาย)

จตตาน จตหลายดวง (หญงทงหลาย)

วจนะทง ๒ น อยทวภตต มวตตเปนเครองหมายใหรวาเปนเอกวจนะหรอพหวจนะ

วภตต

วภตต คอศพทส าหรบประกอบหลงค านาม จ าแนกค านามใหมรปและอรรถตางกน เพอใหมเนอความสมพนธกบบทอนใน

ประโยคได วเคราะหวา "กมมาทวเสน เอกตตาทวเสน จ ลงคตถ วภชนตต วภตตโย ศพททจ าแนกอรรถของลงค โดยกรรมและ

เอกพจนเปนตน ชอวาวภตต" ม ๑๔ ตว เปนเอกพจน ๗ พหพจน ๗ ดงน

นามวภตต ๑๔ ตว พรอมคาแปล

ล าดบ เอก. พห. ค าแปล

ปฐมา (ท ๑) ส โย อนวา (หรอไมแปลวภตต)

อาลปนะ ส โย แนะ ดกอน ขาแต น (หรอไมแปลวภตต)

ทตยา (ท ๒) อ โย ซง ส ยง สน ตลอด กะ เฉพาะ

ตตยา (ท ๓) นา ห ดวย โดย อน ตาม เพราะ ม ดวยทง

จตตถ (ท ๔) ส น แก เพอ ตอ ส าหรบ

ปญจม (ท ๕) สมา ห แต จาก กวา เหต เพราะ

ฉฏฐ (ท ๖) ส น แหง ของ เมอ

สตตม (ท ๗) สม ส ใน ใกล ท ครนเมอ ในเพราะ เหนอ บน

นามวภตตเหลานมความส าคญเปนอนดบหนง ควรจ าใหขนใจ, ปฐมากบอาลปนะ ใชวภตตตวเดยวกน, วภตตฝายพหพจน

เพมค าวา "ทงหลาย" ในค าแปลดวย