15 stoklar 150 İlk madde ve malzemeler 151 yari mamuller – Üretİm 152 mamuller 153 tİcarİ...

1 DÖNEN VARLIKLAR

10 HAZIR DEĞERLER

100 KASA

102 BANKALAR

108 DİĞER HAZIR DEĞERLER

11 MENKUL DEĞERLER

110 HİSSE SENETLERİ

111 ÖZEL KESİM TAHVİL, SENET VE BONOLARI

12 TİCARİ ALACAKLAR

120 ALICILAR

121 ALACAK SENETLERİ

128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR

129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI

15 STOKLAR

153 TİCARİ MALLAR

158 STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI

15 STOKLAR

150 İLK MADDE VE MALZEMELER

151 YARI MAMULLER – ÜRETİM

152 MAMULLER

153 TİCARİ MALLAR

154

155

156

157 DİĞER STOKLAR

158 STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-)

159 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI

Ticari Malların Envanter ve Değerlemesi

• Envanter Yöntemleri

• Stok Değerleme Yöntemleri

• Stok Değer Düşüklüğü

• Karşılık Ayırma

TİCARİ MALLAR

MALİYET BEDELİMALİYET BEDELİ

ile değerlenir ile değerlenir

(VUK 262)(VUK 262)

YURT İÇİNDEN SATIN ALINAN TİCARİ MALLARIN

Maliyet Bedeli = Alış Bedeli

+ Taşıma Giderleri

+ Sigorta Giderleri

+ Komisyon Giderleri

+ Ambalaj Giderleri

+ Muhafaza Giderleri

YURT DIŞINDAN SATIN ALINAN TİCARİ MALLARIN

Maliyet Bedeli = Alış Bedeli

+ Taşıma Giderleri

+ Sigorta Giderleri

+ Komisyon Giderleri

+ Ambalaj Giderleri

+ Muhafaza Giderleri

+ Gümrük Vergisi

+ Kredi Faizleri

STMM’nin KaydıSTMM’nin Kaydı

STMM belli ise;

SÜREKLİ ENVANTER YÖNTEMİ

Her satış kaydından sonra STMM kaydı sürekli yapılabiliyorsa...

STMM belli değil ise;

ARALIKLI ENVANTER YÖNTEMİ

STMM kaydı sadece belli aralıklarla hesaplanıp yapılabiliyorsa...

• Ticari mal çeşidi az

• Satış yoğunluğu düşük

• Stok hareketlerini bilgisayar ile izleyen (Barkod Sistemi)

• kısaca satış anında STMM’ni bilen

İŞLETMELER için...

• Ticari mal çeşidi çok fazla

• Satış yoğunluğu çok yüksek

• Stok hareketlerini bilgisayar ile izlemeyen

• kısaca satış anında STMM’ni bilmeyen veya hesaplaması güç olan

İŞLETMELER için...

STMM’nin KaydıSTMM’nin Kaydı

STMM belli ise;

SÜREKLİ ENVANTER YÖNTEMİ

Her satış kaydından sonra STMM kaydı sürekli yapılabiliyorsa...

STMM belli değil ise;

ARALIKLI ENVANTER YÖNTEMİ

STMM kaydı sadece belli aralıklarla hesaplanıp yapılabiliyorsa...

b

153 TİCARİ MALLAR 375,-

621 SATILAN TİCARİ MALLARIN MALİYETİ

375,-

a

600 YURT İÇİ SATIŞLAR 500,-

100 KASA 500,-

STMM’nin KaydıSTMM’nin Kaydı

STMM belli ise;

SÜREKLİ ENVANTER YÖNTEMİ

Her satış kaydından sonra STMM kaydı sürekli yapılabiliyorsa...

STMM belli değil ise;

ARALIKLI ENVANTER YÖNTEMİ

STMM kaydı sadece belli aralıklarla hesaplanıp yapılabiliyorsa...

b

153 TİCARİ MALLAR 375,-

621 SATILAN TİCARİ MALLARIN MALİYETİ

375,-

a

600 YURT İÇİ SATIŞLAR 500,-

100 KASA 500,-a

600 YURT İÇİ SATIŞLAR 500,-

100 KASA 500,-

STMM’nin KaydıSTMM’nin Kaydı

STMM belli ise;

SÜREKLİ ENVANTER YÖNTEMİ

Her satış kaydından sonra STMM kaydı sürekli yapılabiliyorsa...

STMM belli değil ise;

ARALIKLI ENVANTER YÖNTEMİ

STMM kaydı sadece belli aralıklarla hesaplanıp yapılabiliyorsa...

b

153 TİCARİ MALLAR 375,-

621 SATILAN TİCARİ MALLARIN MALİYETİ

375,-

a

600 YURT İÇİ SATIŞLAR 500,-

100 KASA 500,-

153 TİCARİ MALLAR 375,-

621 SATILAN TİCARİ MALLARIN MALİYETİ

375,-

a

600 YURT İÇİ SATIŞLAR 500,-

100 KASA 500,-

31/12

TARİH AÇIKLAMA Miktar Fiyat Maliyet

05.07.2005 Satınalma 100 kg 1.00 YTL/kg 100.00 YTL

07.07.2005 Satınalma 100 kg 1.50 YTL/kg 150.00 YTL

09.07.2005 Satınalma 100 kg 2.00 YTL/kg 200.00 YTL

TOPLAM 300 kg 450.00 YTL

10.12.2005 Satışlar 250 kg ? ?

31.12.2005 Stok (Kalan) 50 kg ? ?

PROBLEM: Elimizde farklı fiyatlardan satın aldığımız 300 kg’lık mal olsun. Bunun 250 kg’lık kısmını 500 YTL’ye peşin sattığımızı varsayalım.

Bu durumda satış kaydını yapabiliriz ancak STMM kaydını yapamayız. Zira sattığımız 250 kg’lık malın maliyetini ve elimizde kalan 50 kg’lık malın maliyetini bilmiyoruz.

Stok Değerleme Yöntemleri:Stok Değerleme Yöntemleri:

• İlk Giren İlk Çıkar (FIFO) Yöntemi

• Son Giren İlk Çıkar (LIFO) Yöntemi

• Ortalama Fiyat Yöntemi

• Hareketli Ortalama Fiyat Yöntemi

Bu yöntemler, farklı fiyatlardan alınan malların değerlemesine çözüm getirmektedir.

Özetle; satılan ve elde kalan TİCARİ MALLARIN değerini belirlemeye/hesaplamaya yarar.

3

1

2

3

21

05.07.200505.07.2005

07.07.200507.07.2005

09.07.200509.07.2005

21 3

Mal Alma ve Depolama

Satış

FIFOFIFO21 3

LIFOLIFO

Satış

SatınalmaSatınalma

TarihleriTarihleri

PİYASA

MÜŞTERİLER

TARİH AÇIKLAMA Miktar Fiyat Maliyet

05.07.2005 Satınalma 100 kg 1.00 YTL/kg 100.00 YTL

07.07.2005 Satınalma 100 kg 1.50 YTL/kg 150.00 YTL

09.07.2005 Satınalma 100 kg 2.00 YTL/kg 200.00 YTL

TOPLAM 300 kg 450.00 YTL

10.12.2005 Satışlar 250 kg ? ?

31.12.2005 Stok (Kalan) 50 kg ? ?

PROBLEM: Elimizde farklı fiyatlardan satın aldığımız 300 kg’lık mal olsun. Bunun 250 kg’lık kısmını 500 YTL’ye peşin sattığımızı varsayalım.

Sattığımız 250 kg’lık malın maliyetini ve elimizde kalan 50 kg’lık malın maliyetini hesaplamak için STOK DEĞERLEME YÖNTEMLERİNDEN yararlanırız.

FIFO’ya göre çözüm (İlk Giren İlk Çıkar Yöntemi):

GİREN ÇIKAN KALAN Miktar Fiyat Tutar Miktar Fiyat Tutar Miktar Fiyat Tutar TARİH

kg YTL/kg YTL kg YTL/kg YTL kg YTL/kg YTL 05.07.2005 100 1.00 100.00 100 1.00 100.00

07.07.2005 100 1.50 150.00 100 100

1.00 1.50

100.00 150.00

09.07.2005 100 2.00 200.00

100 100 100

1.00 1.50 2.00

100.00 150.00 200.00

10.12.2005

100 100

50 250

1.00 1.50 2.00

100.00 150.00 100.00 350.00

50

2.00

100.00 31.12.2005 50 2.00 100.00

LIFO’ya göre çözüm (İlk Giren İlk Çıkar Yöntemi):

GİREN ÇIKAN KALAN Miktar Fiyat Tutar Miktar Fiyat Tutar Miktar Fiyat Tutar TARİH

kg YTL/kg YTL kg YTL/kg YTL kg YTL/kg YTL 05.07.2005 100 1.00 100.00 100 1.00 100.00

07.07.2005 100 1.50 150.00 100 100

1.00 1.50

100.00 150.00

09.07.2005 100 2.00 200.00

100 100 100

1.00 1.50 2.00

100.00 150.00 200.00

10.12.2005

100 100

50 250

2.00 1.50 1.00

200.00 150.00

50.00 400.00

50

1.00

50.00 31.12.2005 50 1.00 50.00

Ortalama ve Hareketli Ortalama Fiyat Yöntemi’ne göre çözüm:

GİREN ÇIKAN KALAN Miktar Fiyat Tutar Miktar Fiyat Tutar Miktar Fiyat Tutar TARİH

kg YTL/kg YTL kg YTL/kg YTL kg YTL/kg YTL 05.07.2005 100 1.00 100.00 100 1.00 100.00

07.07.2005 100 1.50 150.00 100 100

1.00 1.50

100.00 150.00

09.07.2005 100 2.00 200.00

100 100 100 300

1.00 1.50 2.00 1.50

100.00 150.00 200.00 450.00

10.12.2005

250

1.50

375.00

50

1.50

75.00 31.12.2005 50 1.50 75.00

STMMDönem Sonu Stok

STOK DEĞERLEME

YÖNTEMİALIŞ STMM

DÖNEM SONU STOK

FIFO 450 YTL 350 YTL 100 YTL

LIFO 450 YTL 400 YTL 50 YTL

ORTALAMA 450 YTL 375 YTL 75 YTL

HAREKETLİ ORTALAMA 450 YTL 375 YTL 75 YTL

11

153 TİCARİ MALLAR 375,-

621 SATILAN TİCARİ MALLARIN MALİYETİ

375,-

10.12.2005

ÖRNEK : Mal Stoklarını “Hareketli Ortalama Fiyat Yöntemi”ne göre değerleyen işletmenin 10.12.2005 tarihindeki satışlarının maliyet kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.

153 TİCARİ MALLAR(05.07.2005) 100,-

(07.07.2005) 150,-

(09.07.2005) 200,-

(10.12.2005) 375,-

450,- 375,-

Dönem sonu mal (mevcudu) stok : 75,- (= 450 - 375)

0

600 YURT İÇİ SATIŞLAR 500,-

100 KASA 500,-10.12.2005

STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ

• DOĞAL AFETLER (deprem, sel, kasırga, yıldırım düşmesi...)

• TEKNOLOJİK GELİŞMELER (daha yeni ve daha gelişmiş ürünler: örneğin cep telefonu, bilgisayar, video)

• DEMODE OLMA (modası geçme: örneğin ispanyol paça)

• FİZİKSEL DEFORMASYON (bozulma, çürüme, kokma, kırılma, çatlama, patlama, yırtılma, nemlenme, paslanma...)

• SOSYAL OLAYLAR (Savaş, kundaklanma ve terör eylemleri, yakma-yıkma, çalma-çırpma, protesto amacıyla ürüne ambargo koyma: örneğin APO – Ariston Ürünleri)

• SAĞLIK SORUNLARI (örneğin: deli dana, kuş gribi, kanser etkisi...)

• EKONOMİK GELİŞMELER (Krizler, Arz – Talep, Gümrük Kotaları, Vergi Oranları, Ambargolar, Devalüasyon, Revalüasyon, Deflasyon...)

DEĞERİ DÜŞEN

TİCARİ MALLAR

EMSAL BEDELİEMSAL BEDELİ

ile değerlenir ile değerlenir

(VUK 267)(VUK 267)

1. Ortalama Fiyat Esası

2. Maliyet Esası

3. Takdir Esası

Stoklarda (ticari mallarda) değer düşüklüğü tespit edildiğinde karşılık ayrılır:

KARŞILIK TUTARI = MALİYET BEDELİ – EMSAL BEDELİ

158 STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-) X

654 KARŞILIK GİDERLERİ X

• Değeri düşen mallara karşılık ayrılmasının kaydı:

644 KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR X

158 STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-)

X

• Değeri düşen mallara ayrılan karşılığın iptal edilmesi kaydı:

1

ÖRNEK 1: Yılbaşı için satılmak amacıyla tanesi 5 YTL’den alınan 10.000 Hindi’nin 2.000 kadarı kuş gribinden telef (mort) olmuştur.

1. Bunun için karşılık ayrılmıştır.

2. Tamamı telef olsaydı...

3. Sigorta olsaydı ve sözgelimi 40.000 YTL tazminat alınsaydı.

158 STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-) 10.000,-

654 KARŞILIK GİDERLERİ 10.000,-

2689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER ve ZARARLAR

50.000,-

50.000,-

153 TİCARİ MALLAR

3 100 KASA 40.000,-

689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER ve ZARARLAR

50.000,-

10.000,-

153 TİCARİ MALLAR

 Sıra Aylar İK Cinsi Miktar OSF 1 Aralık Çamaşır Takımı 300 Takım 6,10 YTL 2 Kasım Çamaşır Takımı 550 Takım 6,40 YTL 3 Ekim Çamaşır Takımı 800 Takım 6,60 YTL

Değeri düşen iç çamaşır takımının %25’i (2000 takım x %25 =) 500 takım olduğundan Kasım ayının ortalama fiyat esas alınacaktır: 2000 Tk. x 6,40 YTL/Tk. = 12.800 YTL

Karşılık Ayrılacak TutarKarşılık Ayrılacak Tutar = Maliyet Bedeli – Emsal Bedeli = Maliyet Bedeli – Emsal Bedeli = 20.000 YTL – 12.800 YTL= 20.000 YTL – 12.800 YTL= 7.200 YTL= 7.200 YTL

ÖRNEK 2: Bir giyim işletmesi, satış fiyatında maliyetine oranla % 10’dan fazla düşüş görülen 20.000 YTL maliyetli 2.000 takım iç çamaşırının emsal bedelini “Ortalama Fiyatı Esası”na göre belirleyecektir. Son üç aylık satışlarına ilişkin bilgileri aşağıdadır.

11

158 STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI 7.200,-

654 KARŞILIK GİDERLERİ 7.200,-31.12.2005