4. peter de grote en de grote noordse oorlog

Russische tsaren en ‘hun’ oorlog 4

• Tsaren?• Vijand?• Oorzaak?• Uitkomst?• Invloed op Rusland?

Sankt Peterburg (vanaf 1703...)

Peter de Grote 1696-1725

Grote Noordse Oorlog 1700-1721

Achtergrond: Peter wil 'warme haven', maar vindt geen steun voor oorlog tegen Turken

Alternatief: oorlog tegen Zweden

Slag bij Poltava 27 juni 1709

Uitkomst: Rusland Europese grootmacht; rol van Zweden uitgespeeld

Poltavaaantallen?

Zweden: Russen

22,100 Zweden ca 11,800 cavalerie ca 9,300 infanterieca 1,000 Poolse huzaren3,000–7,000 Kozakken

34 kanonnen

Totaal: bijna 30,000 man(Wikipedia)

ca 37,000 infanterie 23,700 cavalerie

102 kanonnen(!!!!!)

3,000 Kalmyken arriveerden tegen het eind van de veldslag

Totaal: ruim 60.000

1613-1696 Moskovie Michail 1613-45

Aleksej 1645-76

Fjodor III 1676-82Fjodor III 1676-82 Ivan V 1682-96 Peter I 1696-1725

Vrede van Stolbovo 1617 Bestand Deoelino 1618

Expansie (Ochotsk, Amoer) 1649 Oelozjenie: boer nog meer 'gebonden'

1652-1666 Nikon; Schisma 1654 Eed van Perejaslavl 1655-67 oorlog om Oekraine 1667 Bestand Androesovo 1667-71 'Stenka Razin' 1682 Afschaffing 'mestnitsjestvo' Avvakoem verbrand

Peter de Grote (1672-1725) Jeugd; vader/moeder; halfzus Sophia; ; Preobrazjenskoe Eigenaardige jongen... 1682 Streltsy; moord Naryshkin-factie; regent Sophia 1689 geruchten staatsgreep; Peter autocraat; Sophia

naar Novodevitsji. Vriendschappen... en Hollandse Anna Mons! 1695 en 1696: Azov ingenomen 1697-98: eerste reis 'Grote Russische Ambassade'.

Waarom? Reis in Wenen afgebroken. 1699 Vrede met Turken (1718 dood van Aleksej; 11 kinderen bij Catharina)

Karel XII versus Peter de Grote

Kaart

Grote Noordse Oorlog 1700-1721 1700 Geheim Verdrag Denen, Polen en Russen Zweden neutraliseert Denemarken Slag bij Narva: Peter verpletterend verslagen Zweedse invasie in Polen. August afgezet; tegelijkertijd verovert

Peter Lijfland; 1703 stichting Petersburg 1708 Karel XII vertrekt vanuit Litouwen richting Moskou; Peters

tactiek van de 'verschroeide aarde'. Slag bij Lesnaja; Generaal Lewenhaupt (Zw) verliest zijn tros Een winter in Oekraine; hetman Mazeppa heeft Zweden weinig

te bieden; 27 juni 1709 'Poltava'; Zweden capituleren; Karel XII vlucht naar

Turken.

Grote Noordse Oorlog 1700-1721 (2)

Na 'Poltava' trekt Peter richting Moldavie; omsingeld door Turken doet hij grote concessies(teruggave Azov)

Hervatting oorlog met Zweden langs Duitse Oostzeekust (dynastieke verwevenheid); verzet van Engeland en Oostenrijk; (Peters Tweede reis in 1717)

1714 verovering Finland; 1719-21; landingen Russische vloot bij Zweden

1721 Vrede van Nystad – Keizerrijk Rusland

onder 'imperator Peter I' een Europese grootmacht

Poltava 27 juni 1709

Poltava 1709

Wat zien we? Wie? Tegenstander Karel XII en Zweden Waarom? Waar? Hoe? Waarom overwinning voor Peter?

Hervormingen: een moderne grootmacht onder Peter I

Financiering:

Bestuur:

Onderwijs:

Belasting per 'ziel' industrie/nijverheid

Senaat vervangt Doema Collegia i.p.v. 'prikazy' 'fiskal' tegen corruptie

Vakscholen (ingenieur-,

navigatie, enz. ) Na dood P. : Academie voor

Wetenschappen

Hervormingen 2 Militair:

Kerk: 'kerk moet hulp zijn voor de staat' 'Reglement' 1721:

Recrutenplicht; industrie; afschaffen Streltsy; nieuwe tactieken, technieken...

Geen nieuwe Patriarch 1700 'prikaz' voor kloosters

opbrengsten: a. de clerus b. de staat

'Aller-Heiligste Synode' vervangt Patriarch

Hervormingen 3 Eigendom:

Diplomatie:

Westerse 'life-style':

Rangentabel: merites ipv afkomst 1722

'Pomestje' nu erfgoed

Permanente gezanten

Baarden; kleding, Europese kalender, enz.

14 parallelle rangen; militair en civiel; adel 'opengesteld'.

Conclusie: Peter de Grote

En verder????

Rusland Europese grootmacht Expansie naar west en oost Toename westerse invloed Modernisering met gebruik

staatsterreur/geweld Opzetten bureaucratisch

systeem kennis/expertise naar 'Rusland' Permanente diplomatie Onderwijssysteem Sociale mobiliteit vergroot Industrie; onderwijs; enz., enz. Gemengde reputatie Peter