handbook chapter 27

Chapter 27Screening for sexual health problem

NUNANONG RODCHEUY

3 OCT 2016

ปญหาสขภาพทางเพศ

– พบไดบอย– ผปวยมกมาดวยอาการหลายหลาย ไมตรงไปตรงมา– แพทยควรซกถามขอมลเสมอนวาใครๆกมปญหาอยางนได

ปจจยททำาใหแพทยลงเลทจะคดกรองปญหาสขภาพทางเพศ1 .ไมมการสอนทกษะการซกประวตสขภาพทางเพศอยางตอเนอง2. อายนอย ไมมประสบการณทางเพศ จงไมสะดวกใจทจะพดคยกบผปวย3. รสกกระดากอายและเชอวาเปนเรองสวนตวทไมเกยวของกบอาการ

สำาคญ4. กลววาถามแลวไมรจะทำาอยางไรตอ5. สภาพสงคมและวฒนธรรมทำาใหเรองเพศเปนเรองทควรปกปด

ความชกของปญหาสขภาพทางเพศในเวชปฏบต– เกนกวาครงหนงของผปวยใหมมปญหาสขภาพทางเพศ– อายและเพศของผปวยไมมผลตอความชกของปญหาสขภาพทางเพศ– แพทยทถกฝกใหถามคดกรองปญหาสขภาพทางเพศ จะคนหาปญหาไดมากกวา– แพทยทง 2 กลม มแนวโนมจะซกถามปญหาทางเพศในกลมผปวยทมอายนอย

กวา 40ป– 90% ของผปวยรสกวาเปนการเหมาะสมทแพทยจะถามปญหาทางเพศในการซก

ประวตความเจบปวย– 40% ตองการใหแพทยตดตามซกถามปญหาสขภาพทางเพศอก

ทำาไมตองคดกรองปญหาสขภาพทางเพศในเวชปฏบต1 .เกยวของกบ morbidity และ mortality2 .อาจเปนการแสดงของความเจบปวยมตอน3 .อาจเปนผลขางเคยงจากการใชยาโรคประจำาตว เชน ยาลดความดน

โลหต4 .ปญหาสขภาพทางเพศในอดต อาจเปนสาเหตของปญหาสขภาพทเปน

อาการสำาคญในปจจบน5 .เมอเกดปญหาสขภาพทางเพศแลวไมไดรบคำาปรกษา อาจกอปญหา

ตลอดชวต 6. สวนใหญไมใชโรคทตองรกษาดวยยาเสมอไป มกเปนเรองของความ

สมพนธทไมลงรอยกน7. เกยวของกบทกขหรอสขในปจจบนของผปวย นบเปนมตหนงใน

สขภาพ“ ”

หลกการถามประวตสขภาพทางเพศ

1 .สรางสมพนธอนด ทำาใหรสกวาเปนการสมภาษณเพอทำาความเขาใจ2 .ขออนญาตถามเรองสวนตว หรอเรองเพศในโอกาสอนเหมาะสม3 .ใชภาษาทางการ เพอใหผปวยกลาพดตรงๆ4 .คำานงถงความลบสวนตวของผปวย การบนทกลงเวชระเบยนอยางเหมาะสม5 .คำาถามทเฉพาะเจาะจงลงรายละเอยดพฤตกรรมทางเพศ อาจรอถามเมอผ

ปวยเรมคนชนกบการสมภาษณ6 .ระวงทาทขณะสมภาษณทจะไมแสดงออกถงอาการรงเกยจ อง ทง ตอ

พฤตกรรมทแพทยไมคนเคย7 .หากผปวยตองการคำาอธบายหรอคำาปรกษา จงคอยอธบายตามทผปวย

ตองการ8. ซกถามเรองความรสกของผปวย และแนวทางแกไข9. ชวยใหผปวยวเคราะหปญหาใหม วาอยทเพศสมพนธ หรอความสมพนธดาน

อนของคครอง

แนวคำาถามคดกรองปญหาสขภาพทางเพศ1 .“หมอขอถามประวตเกยวกบเรองเพศของคณสกหนอยไดไหมคะ”2 .“ในชวงเวลา 2-3 เดอนทผานมา คณมความสมพนธทางเพศกบใคร

บางหรอเปลาคะ”3 .“คนคนนนมความสมพนธเปนอะไรกบคณคะ และเขาเปนผชาย ผหญง

หรอทง 2 เพศคะ”4 .“แลวคณกบเขามปญหาเรองเพศอะไรทอยากปรกษาหมอหรอเปลา

คะ”

การแยกแยะปญหาสขภาพเรองเพศ

1. Sexual difficulties or dissatisfaction

2. Sexual dysfunction

3. Sexual disorder

การแยกแยะปญหาสขภาพเรองเพศSexual difficulties or dissatisfaction

– คเลอกเวลามเพศสมพนธไมเหมาะสม– ไมรสกผอนคลายเตมท– นอกใจ– ไมสนใจ หรอไมชอบเรองเพศสมพนธ– รสนยมการมเพศสมพนธไมตรงกน– ไมมการเลาโลมใหมอารมรรวมกอนมเพศสมพนธ– ไมถงจดสดยอด

การแยกแยะปญหาสขภาพเรองเพศSexual dysfunction– ไมสนใจการมเพศสมพนธเลย– กลวความผดพลาด กลวทำาไมได– พยายามเอาใจคนอนมากเกนไป– ปญหาการสอสารระหวางคครอง ไมบอกสงทตวเองตองการใหครบ

ทราบ– ปญหาความสมพนธคครองดานอนๆนำามากอน เชน จบไดวานอกใจ– ประสบการณไมดเกยวกบเรองเพศในอดต เชน ถกทำาราย ถกขมขน

ทำาแทง– คมลกษณะเหมอนใครบางคนในอดต (transference)

การแยกแยะปญหาสขภาพเรองเพศSexual disorder– มความตองการทางเพศมากเกนกวาปกต– พฤตกรรมทางเพศแปลกประหลาด ใชเครองมอหรออาวธททำาใหอกฝาย

หวาดกลว เจบปวด มความรนแรง ชอบมเพศสมพนธกบเดก สตว สงของ

สงทตองประเมนในปญหาสขภาพทางเพศ1 .รายละเอยดของปญหาสขภาพทางเพศ2 .วธปฏบตของการมเพศสมพนธ3 .อารมณและพฤตกรรมทเกดขน4 .ความสมพนธดานตางๆกบค5 .ประวตการมเพศสมพนธเดม หรอพฒนาการทางเพศในอดต6 .ประวตความเจบปวยดานอน โรคประจำาตว7 .ตรวจรางกายและตรวจเพมเตมทางหองปฏบตการเทาทจำาเปน

รายละเอยดของปญหาสขภาพเรองเพศ1 .ระยะเวลาทเรมรสกวามปญหา : life-long, acquired2 .เหตการณในขณะทเกดปญหา : generalization, situational3 .คำาบรรยายลกษณะของปญหาทเกดขน4 .การตอบสนองทางเพศของผปวยตดขดในระยะใด (Patient’s sex

response cycle)5 .การตอบสนองทางเพศของคตดขดทระยะใด (Partner’s sex

response cycle)6 .ผปวยและคมปฏกรยาอยางไรตอปญหาทเกดขน7 .ความตองการทจะแกไขปญหาสขภาพทางเพศ

กรณศกษากรณท 1

หญงไทยคอาย 29 ป มอาการปวดทองนอยกอนมาโรงพยาบาล เปนๆหายๆ ตรวจมาหลายโรงพยาบาลไมพบสาเหต เมอสอบถามเรองทวๆไป เชน ปจจบนทำางานอะไร ความเจบปวยมผลตอการทำางานหรอไม อาศยอยกบใครบาง สมาชกครอบครวรบทราบความเจบปวยหรอไม

“กบสามไมมอะไรทะเลาะกนนะคะ เขากดกบเรามากๆ จนรสกไมดวาทำาหนาทเปนภรรยาทดใหเขาไมได”

“เกดอะไรขนคะ”“คอตอนนยายกลบมาอยกบแมตวเอง กำาลงคดอยวาชวตจะเอาอยางไรตอ

ไปด ปกตเวลาสามทำางานกลบมาบาน กดแลเราด แตเวลาเขาอยากแลวเราใหเขาไมได มนเจบมาก ไมอยากเขาบานเลย”

กรณศกษากรณท 1

เมอซกถามจงไดขอมลเพมเตมวา มบตรดวยกนแลว 4 คน เปนหญงลวน มารดาของสามเปนคนจน ตองการไดหลานชายอยางมาก ทงยงคอยกำากบใหลกชายใหมหลานชายไวๆ ถาไดหลานชายยาจะเอาไปเลยงเอง

ขณะนลกสาววยซน 4 คน ผปวยตองเปนคนเลยงเองทงหมด สามทำางานนอกบาน ผปวยรสกวาสามไมรวมรบผดชอบในการเลยงลก ทำาใหไมอยากมลกเพมขน ทงยงกลววามารดาของสามจะมาแยงลกชายไป เวลามเพศสมพนธบางทกอยากม มแลวมความสข แตเมอนกถงวามารดาสามอยากไดหลานชายและจะมาแยงไป ทำาใหไมอยากมเพศสมพนธ

กรณศกษากรณท 2

หญงไทยค อาย 52 ป มาปรกษาแพทยดวยเรองอาการเจบปวยทไมจำาเพาะเจาะจงบอยครง เมอสอบถามเรองสวนตวพบวา

“กบสามกเปนคนด แตเรองอยางวามากไปหนอย วนๆสำากดจนไมเปนอนทำาอะไร ทำางานบานอย ขายของหนารานอย คยกบคนอนอยกมาสะกดไดวนละ 4-5ครง เมอไหรเขาจะวยทองซะท ยงระยะหลงมานตองการถขนอก เคยขอใหไปมเมยนอยกไมยอม จนฉนตองหาเมยนอยวย 23 ไวใหในบาน เลยงอยางดเลยนะ อยมาไดไมกนำา เมอวานซนเมยนอยบอกขอคนให รบไมไหวแลว จะกลบบานแลว กลมใจไมรจะทำายงไง ถาเมยนอยไมอย ฉนกแยนะส ใหไปเทยวกไมเอา เขากลวเอดส ฉนกกลว เมยนอยทหามาใหนเชคใหแลวนะ”