hücre organelleri

Hücre OrganelleriHücre Organelleri

ÇEKİRDEK (çift zar)ÇEKİRDEK (çift zar)

Hücre çekirdeği çekirdek zarı , sitoplazması çekirdekçik ve kromatin iplikten meydana gelir.

Hücre bölüneceği zaman çekirdek zarı ve çekirdekçik eriyerek kaybolur. Hücre bölündükten sonra tekrar meydana gelir.

Çekirdekçik rRNA’nın sentezlendiği yerdir ve Ribozomun oluşturulmasını sağlar.

Çekirdek zarı Endoplazmik retikulumla bağlantılıdır. Porlar yardımıyla çekirdekten çıkan maddeler hücre sitoplazmasına geçer.

Çekirdek 3 temel yönlendirme yapar.Çekirdek 3 temel yönlendirme yapar.

1)1) Hücrenin en basit şekilde iki yeni hücre vermek üzere Hücrenin en basit şekilde iki yeni hücre vermek üzere bölünmesini kapsayan hücresel çoğalması, bölünmesini kapsayan hücresel çoğalması,

2)2) Hücrenin metabolik aktivitelerinin oluşumu sırasında Hücrenin metabolik aktivitelerinin oluşumu sırasında hücrenin farklılaşmasını kontrol etmesi, hücrenin farklılaşmasını kontrol etmesi,

3)3) Hücrenin metabolik aktivitelerini düzenlemesidir Hücrenin metabolik aktivitelerini düzenlemesidir

Kromozomların yapısı

Bir hücrenin genetik bilgisini içeren DNA molekülüne genom adı verilir.

Ökaryotik hücre genomu büyük bir içerik taşıdıkları için prokaryotik genomdan daha büyük bir yer işgal eder ve aşırı derecede sıkışarak paketlenmiştir. Böylece hücre çekirdeğine sığar. DNA’nın proteinler yardımıyla sıkışarak paketlenmesiyle kromozomlar oluşur.

Kromozomlar sayesinde hücre bölünmesi ve oğul hücrelere eşit sayıda kromozom gitmesi mümkün olur.(Mitoz)

DNA molekülü aşırı derecede kıvrılarak ve proteinlerle birleşerek kromatin adı verilen yapıyı oluşturur.

Bu yapı hücre bölünmesine girerken daha da kısalır ve kendini eşleyerek kromatid adı verilen yapıya dönüşür.

Bir metafaz kromozomu böylece kendini eşlemiş bir çift kromatid den meydana gelir. Bunlara kardeş kromatidlerde denir.

Genetik açıdan birbirlerinin aynısıdırlar ve aynı DNA nükleotid sırasına sahiptirler.

Endoplazmik RetikulumEndoplazmik Retikulum (ER) (ER)

Hücre zarı ile çekirdek arasında madde iletimini Hücre zarı ile çekirdek arasında madde iletimini sağlar.sağlar.

Birbiriyle bağlantılı oldukları halde, yapı ve işlev Birbiriyle bağlantılı oldukları halde, yapı ve işlev açısından iki açısından iki ERER bölgesi vardır. bölgesi vardır.

Düz ER’nin İşlevleriDüz ER’nin İşlevleri

Sitoplazmik yüzeyinde ribozomlar içermezler.Sitoplazmik yüzeyinde ribozomlar içermezler.

Farklı hücre tiplerindeki düz ER değişik metabolik Farklı hücre tiplerindeki düz ER değişik metabolik süreçlerde görev alırlar. Bunlar arsındasüreçlerde görev alırlar. Bunlar arsında

lipid sentezi (fosfolipid, steroid)lipid sentezi (fosfolipid, steroid) Karbonhidrat metabolizmasıKarbonhidrat metabolizması İlaç ya da zehirlerin detoksifikasyonu bulunur.İlaç ya da zehirlerin detoksifikasyonu bulunur.

Granüllü ER’nin işlevleriGranüllü ER’nin işlevleri

Sitoplazmik yüzeyinde ribozomlar bulundurur.Sitoplazmik yüzeyinde ribozomlar bulundurur. Salgı proteinlerinin yapıldığı bölgedir. Salgı proteinlerinin Salgı proteinlerinin yapıldığı bölgedir. Salgı proteinlerinin

birçoğu birçoğu glikoproteinglikoprotein yapısındadır. yapısındadır. Zara proteinler ve fosfolipidler ekleyerek büyümesini veZara proteinler ve fosfolipidler ekleyerek büyümesini ve

Transpot veziküller ile paketlenmiş ürünlerin taşınmasını Transpot veziküller ile paketlenmiş ürünlerin taşınmasını sağlarlar.sağlarlar.

Golgi AygıtıGolgi Aygıtı

Golgi aygıtı yassı keseciklerden oluşmuştur. ER den gelen salgılar alınarak işlenir ve sitoplazma içine

kesecikler halinde salgılanarak lizozomlar oluşturulur. Salgı yapan hücrelerde gelişmiştir. Yağ sentezlenmesi ve paketlenmesinde görevlidir. ER ve GA, hücre ve çekirdek zarlarının oluşumunda

birlikte görev yaparlar.

LizozomLizozom

Lizozomlar kuvvetli sindirim enzimleri içeren organellerdir. ER ya da Golgi aygıtı tarafından meydana getirilirler.

Alyuvarlar hariç başta akyuvar olmak üzere bütün hayvansal hücrelerde bulunurlar.

Yabancı hücreler , yaşlanan organeller , besin maddeleri lizozomlar tarafından parçalanır.Hücrenin kendi içeriğinin lizozomlar tarafından parçalanmasına otoliz denir.

Aktif hidrolitik enzimler içeren lizozomların üretiminde ER ve Golgi aygıtı işbirliği yapar.

Lizozomlar hücre içine alınan maddeleri sindirir ve ortaya çıkan maddeleri hücrenin yeniden kullanımına sunar.

Yandaki şema besin kofulu ile kaynaşan bir ribozom ile hasarlı bir mitokondriyi içine alan bir başka lizozomu göstermektedir.

RibozomRibozom

RibozomRibozom, , ribozomalribozomal RNA RNA (rRNA) ve (rRNA) ve proteinlerdenproteinlerden yapılmış, yapılmış, hücreninhücrenin protein protein sentez yerleri.sentez yerleri.

VirüslerVirüsler hariç tüm hücrelerde bulunur. hariç tüm hücrelerde bulunur.

Ribozom OluşumuRibozom Oluşumu

Ribozomların YapısıRibozomların Yapısı

MitokondriMitokondri

Oksijenli solunum yapan tüm canlıların hücrelerinde bulunur.

Çift katlı bir zarla çevrilmiştir.

İç yapısında üst üste katlanmış krista adı verilen bir yapı ve arlarında sıvı dolu matrix ten meydana gelmiştir.

Matrixte DNA ,RNA ve ribozom bulunur.

Mitokondri ATP sentezinin yapıldığı organeldir.

DNA’sı olduğundan kendi kendini eşleyebilir ve bölünebilir.

KloroplastKloroplast

Kloroplastlar bir plastit çeşididir.

Sadece bitkilerde bulunurlar ve fotosentezin gerçekleştiği organeldir.

Çift katlı zar sistemlerine sahiptir. Ayrıca kendilerine ait DNA’ , RNA ve ribozomu bulunur.

Tilakoyit adı verilen yapılar üst üste binmiş granumlardan meydana gelir.

Stroma granumların arasında bulunan enzim dolu sıvı kısımdır.

Granumların içerisinde bulunan klorofil molekülü ışığın emilmesi görevini gerçekleştirir.

KofulKoful

Tek katlı zarla çevrili içi sıvı dolu olan keselerdir.

Besin maddelerinin depo edilmesini sağladıkları gibi artık maddeleri de depo edebilirler.

Hayvan hücrelerinde kofullar daha küçük ve daha fazla sayıdadır.

Tatlı sularda yaşayan paramesyum adlı tek hücreli canlıda suyun boşaltılmasını sağlayan kontraktıl kofullar bulunur.

HÜCRE İSKELETİ

Görevleri ; Hücreye desteklik ve şekil vermek . Çeşitli şekillerdeki hücre hareketini meydana getirmek. Hücre içinde motor proteinlerin organelleri taşıması için

bir yol oluşturmak gibi üç önemli görevleri vardır.

Hücre iskeletini kuran üç tip lif tipi vardır. Hücre iskeletini kuran üç tip lif tipi vardır. Bunlar;Bunlar;

1- 1- Mikrofilamentler

2- Ara Filamentler

3- 3- Mikrotübüller.

Mikrofilamentler 7nm çapında sert çubuklardır.

Aktin moleküllerinden meydana gelmişlerdir.

Bir mikrofilament aktin alt birimlerinden oluşmuş ve birbiri

üzerine sarılmış iki zincirden meydana gelir.

Tüm ökaryotik hücrede bulunurlar.

İki önemli görevleri vardır ,

birincisi hücre hareketini gerçekleştirmek ikincisi ise hücre şeklini korumak.

Ara Filamentler

Bunlar mikrofilmentlerden daha kalın , mikrotübüllerden ise daha incedir.

Görevleri arsında,Hücre biçimlerini güçlendirme , Organellerin hücre içerisindeki yerlerini

sabitleme gibi görevleri vardır.

Mikrotübüller

Tüm ökaryotik hücrelerde bulunurlar.

İçleri boş olan tübül duvarı , tübilin adı verilen globüler proteinlerden meydana gelmişlerdir.

Hücre iskeletini oluşturmakla birlikte hücre içeride organellerin taşınması , kamçı ve sil yapısının meydana getirilmesi ,

sentrozomları oluşturmları gibi birçok görevleri vardır.

SentrozomSentrozom

Sentrozomlar sentriyol çiftlerinden meydana gelmişlerdir.

Her bir sentriyol dokuz adet üçerli mikrotübülden oluşur.

Hücre bölünmesi öncesinde eşlenerek iki çift olurlar ve mitoz bölünme sırasında karşı kutuplara giderek kromozomların tutunup çekileceği iğ ipliklerini meydana getirirler.

Kamçı ve SillerKamçı ve Siller

Siller ve kamçılar hücrelerin hareketini sağlarlar.

Siller daha kısa ama çok sayıda hücre yüzeyinde bulunurlar. Memelilerin solunum organlarındaki hücrelerin silleri tozların tutulmasını sağlar.

Kamçı ise hücrelerde bir yada iki tane olur ve sillerden daha uzundur. Sil ve kamçıların yapısında mikrotübüller vardır.