israil filistin sorunu tez
Post on 07-Apr-2018
328 Views
Preview:
TRANSCRIPT
-
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
1/202
T.C.ATILIM NVERSTES
SOSYAL BLMLER ENSTTSULUSLARARASI LKLER ANABLM DALIYKSEK LSANS TEZ
ARAP-SRAL UYUMAZLIINDAFLSTN SORUNU
Demet GKINAR
Ankara, 2009
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
2/202
T.C.ATILIM NVERSTES
SOSYAL BLMLER ENSTTSULUSLARARASI LKLER ANABLM DALI
YKSEK LSANS TEZ
ARAP-SRAL UYUMAZLIINDAFLSTN SORUNU
Demet GKINAR
TEZ DANIMANI
Do. Dr. dris BAL
Ankara, 2009(Fotokopi ile oaltlamaz.)
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
3/202
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
4/202
i
ZET
Filistinin bulunduu blge, jeopolitik, jeostratejik ve jeoekonomik
alardan deerlendirildiinde, gerek blge lkeleri ve gerekse kresel g
odaklar asndan olduka nem arz eden bir blgedir. Byle olmas
hasebiyle de bu blgede her zaman bir kaos ortam mevcut olmutur. Ancak
bu sefer ki ok daha uzun sren ve srecek olan Filistin Sorunudur ki bu
alma tam da bu noktada bir alma olmutur. Filistin Sorunu blgesel
deil, evrensel bir sorun ve sadece iki tarafl deil ok tarafl bir sorun olmazelliinden dolay neredeyse tm dnyay ilgilendiren bir sorun olmutur.
Bu corafyada yaayan insanlar ok skntlar ekmi ve ekmeye
devam etmektedirler. Yahudi diasporasnn bir yurt kurma ihtiyacndan hsl
olan bir vatan topra iin, evvelden beri istedikleri Filistinin seilmesi ile
balam olan Filistin-srail Sorunu, bu yurtta yzyllardr yaayan Filistinli
Araplarn, srailin yaylmac bir politika izlemesi sonucunda yurtlarn terk
etmesine sebep olmu ve buna benzer yeni sorunlar olumasyla bir gibi
byyerek ve eitli ekillerde deiime urayarak gnmze kadar gelmitir.
yle sanyorum ki bu sorun uzun yllar boyunca da gndemdeki yerini
korumaya devam edecektir.
Bu almada, Filistin-srail Sorununa Trkiyenin bak ve her iki lke
ile olan siyasi, askeri ve ekonomik ilikileri de incelenmeye allmtr.
Ayrca, blgede g sahibi devletlerin de ilikileri ele alnarak, bu
corafyadaki menfaatleri ve blgedeki etnik gruplarn mcadeleleri ve
blgedeki etkilerine de yer verilmitir.
Bu alma, Filistin-srail Sorununa bir zm nerisi almas olarak
deil, sorunun ortaya k ve geliimi ile blgedeki etkilerini inceleyen bir
alma olmutur. Temennim, srailde iki lke halknn beraberce bar
ierisinde yaamay baard, Neve alom / Vaha es Selam Kynn
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
5/202
ii
yaantsnn tm blgeye rnek olmas ve bu rnei tm blge halknn
uygulamasdr.
Anahtar Kelimeler: Filistin Sorunu, Direni rgtleri, Yaser Arafat, Filistin
Kurtulu rgt, Hamas, srail, ABD, Siyonizm, Bar Grmeleri
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
6/202
iii
ABSTRACT
When the location of Palestine is evaluated regarding its geopolitical,
geostrategical and geoeconomic aspects, it seems to be an important region
both for regional countries and global power groups. For this reason always a
chaos environment existed in this region. The subject of our study, arising
from deep conflict between Arabs-Israel, the Palestine question is realised
and developing in this chaos environment which initiated a century ago and
reached up today and surely improve in future too.Palestine Question haskept its importance until today as almost concerning whole world depending
its characteristics being not a regional but an universal issue, not bilateral but
multilateral question.
The Palestinian-Israeli Issue which began upon the selection of
Palestine as a homeland by Jewish diaspora that derived from the
requirement of a country desired for a long time caused Palestinian Arabs to
leave their country where they lived on for hundreds of years as a result of
adopted expansionist policy of Israel and with the formation of similar
problems, this issue reached up until today by snowballing and changing in
various ways and I assume that this issue will maintain its place on the
agenda for long years ahead.
In this study, an effort given for to examine the outlook of Turkey to the
question and politicial, military and economical relations with both
countries.Additionally, the relations of the powerful countries in the region is
discussed considering their profits in this geography and place given for the
struggles between ethnic groups and affects on the region.
This study is rendered not as a solution for Palestine-Israel question
but a survey examining the rise of the question and its development and the
affects in the region. My wish is that the life in Neve Shalom / Wahat al-
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
7/202
iv
Salaam Village serve as a model in all region where both countrys people
achieved to live in peace together and to be implemented by all inhabitants of
the region.
Key Words: Palestine Question, Resistance Organisations, Yaser
Arafat, Palestine Liberation Organisiation, Hamas, Israel, USA, Zionism,
Peace Talks
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
8/202
v
NSZ
Karmak ve ayn zamanda hassas ve duygusal bir konu olan, bir neviArap-srail uyumazlnn arka bahesi konumunda bulunan Filistin
Sorununun ekseninde, sorunun temelini, douunu, gelimesini ve blge
zerindeki etkilerini incelediim bu alma, benim iin uzun, yorucu, bir o
kadar da keyif duyduum ve ayn zamanda Filistin Sorunu ile ilgili bilmediim
pek ok eyi de rendiim bir aratrma oldu. Bu konuda tez yazmamn
sebeplerinden birisi de, ylardr blgede bir kaos ortamnda yaanan ve kimin
ne yapmak istediinin pek anlalamad bir blgedeki, menfaat hesaplarnnhangi boyutlarda, ne ekilde tezahr ettiinin daha detayl ve bilimsel veriler
nda daha anlalr olmasn umarak ve olaanst bir renme duygusu ile
bu konuyu incelemek arzumdu. almamn kendime ve ilgilenen herkese
faydal olmas dileiyle.
Tezim hakkndaki zenli ve hassas deerlendirmeleri iin ve
neredeyse vazgeeceim srada bana inanc ile sonsuz gven veren tez
danmanm Sayn Do. Dr. dris BALA, rportajlar ile almama katksalayan Filistin Trkiye Bykelisi Sayn Nabil MAAROUFa ve
rportajmn gereklemesinde bana yardmc olan Filistin Trkiye
Bykelilii Mstear Sayn M. Nabeel ALSARRAJa, bu tezi yazmam
srasnda bana inanan, her zaman desteklerini esirgemeyen ve en
zorlandm anlarda yardmma koan, alma artlarm kolaylatran
annem, babam ve yardmcm Leylaya, en nemlisi telkinleri ve fikirleri ile her
zaman yanmda hissettiim benden desteini esirgemeyen sevgili aabeyim
Levent UZUNA,
Ayrca, bu yorucu alma srasnda bandan sonuna kadar
yardmn, varln, gvenini ve zellikle sabrn esirgemeyen eim Hilmi
GKINARa ve bu tez yazlrken dnyaya gelen, ok kk olmasna
ramen beni inanlmaz bir ekilde anlamaya alan biricik kzm Zehraya,
ismini burada sayamadm byk kk ayrt etmeksizin yardm eden,
destek olan herkese yrekten kocaman teekkrler.
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
9/202
vi
NDEKLER
Sayfa No
ZET ............................................................................................... i
ABSTRACT .................................................................................... ii
NSZ ........................................................................................... iii
NDEKLER .................................................................................. vi
BRNC BLM
1. GR.. 1
KNC BLM
2. ARAP-SRAL UYUMAZLII ... 4
2.1. Giri ......................................................................................... 4
2.2. Uyumazln Temelleri 6
2.2.1. Yahudi G 10
2.2.2. Arap Ayaklanmas 12
2.2.3. II.Dnya Sava 13
2.2.4. BM Taksim Plan 15
2.3. Arap-srail Savalar 17
2.3.1.1948 Arap srail Sava 17
2.3.2. 1956 Svey Krizi 19
2.3.3. 1967 Sava 24
2.3.4. 1973 Sava 27
2.4. Sonu . 29
NC BLM
3. FLSTN SORUNU 31
3.1. Giri ........................................................................................ 31
3.2. Tarihi Arka Plan 31
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
10/202
vii
3.2.1. Filistin Neresidir ? 32
3.2.1.1. Filistin Tarihesi 32
3.2.1.2. Filistin Hakknda Genel Bilgiler . 35
3.3. Siyonist Hareketin Douu ..... 36
3.4. Filistinde ngiliz Ynetimi ve Soruna Etkileri . 40
3.4.1. ngiliz Manda Rejimi . 41
3.5. srailin Kuruluu . 47
3.5.1. srailin Kurulu Amac . 49
3.5.2. Theodor Herzl ve lk Siyonist Hareketler . 49
3.5.3. Balfour Bildirisi . 51
3.5.4. 1920-1948 Yllar Aras . 53
3.5.5. 14 Mays 1948 ........... 55
3.6. Sorunun Douu .. 57
3.6.1. Sorunu Douran Gelimeler 57
3.6.1.1. Diasporadan Aliyaha ........... 57
3.6.1.2. Kutsal Topraklara Dn (Aliyah) ........... 60
3.6.1.3. Smrge Miras . 66
3.6.1.4. Osmanl mparatorluunun Durumu . 67
3.6.1.5. BM Taksim Plan (29 Kasm 1947) .... 72
3.7. Mlteciler Sorunu 77
3.7.1. Srgndeki Filistinlilerin Daldklar Yerlerdeki Yaam artlar84
3.8. Kuds (Kutsal Mekanlar) Sorunu ......... 87
3.8.1. Kudsn nemi . 89
3.8.1.1. Mslmanlar in Kuds 893.8.1.2. Yahudiler in Kuds 91
3.8.1.3. Hristiyanlar in Kuds 92
3.8.2. Kudsn Stats 93
3.8.3. Kudsn gali . 95
3.8.4. Kutsal Mekanlara Yaklam 97
3.8.5. Kudsn Fiili Durumu .. 98
3.9. Sonu .. 99
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
11/202
viii
DRDNC BLM
4. SORUNUN BESLEYP BYTT RGTLER .. 101
4.1. Giri ..................................................... 101
4.2. El-Fetih 102
4.3. Filistin Kurtulu rgt (FK) 106
4.4. Filistin Halk Kurtulu Cephesi (FHKC) 110
4.5. Filistin Demokratik Kurtulu Cephesi (FDKC) 111
4.6. El-Saika (Bamszlk in Halk Savann ncleri) 112
4.7. Filistin slami Direni Hareketi (Hamas) . 114
4.8. slami Cihad ..... 118
4.9. Dier rgtler ..... 120
4.10. Sonu ............... 122
BENC BLM
5. BLGESEL VE KRESEL GLERN SORUNA BAKII 125
5.1. Giri ................................................................. 125
5.2. Trkiye .................................................................... 125
5.2.1. Trkiye-srail likileri ............................................................ 127
5.2.2. Trkiye-Filistin likileri ......................................................... 131
5.2.2.1. Trkiye-Filistin Siyasi likileri ......................................... 132
5.2.2.2. Trkiye-Filistin Ekonomik likileri ................................... 134
5.3. Amerika Birleik Devletleri (ABD) . 1365.4. Avrupa Birlii (AB) 139
5.5. Dier lkeler . 142
5.5.1. Msr . 142
5.5.2. rdn . 142
5.5.3. Lbnan . 143
5.5.4. Suriye . 144
5.5.5. ran .. 144
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
12/202
ix
5.6. Sonu .................................................................... 145
ALTINCI BLM
6. ZM GRMLER 146
6.1. Giri .. 146
6.1.1. Camp David Zirvesi . 146
6.1.2. EEC Deklarasyonu . 147
6.1.3. Fahd Plan ..148
6.1.4. Viyana Bildirisi ............ 148
6.1.5. Reagan Plan ............149
6.1.6. Fez Arap Bar Plan............ 149
6.1.7. Madrid Bar Konferans ............ 150
6.1.8. Oslo Anlamas 151
6.1.9. Gazze-Eriha (Kahire) Anlamas 151
6.1.10. Oslo II (Taba) Anlamas 152
6.1.11. El-Halil (Hebron) Protokol 152
6.1.12. Wye River Memorandumu 153
6.1.13. arm El eyh Anlamas 153
6.1.14. II. Camp David Zirvesi .. 154
6.1.15. Yol Haritas .. 155
6.2. Sonu .. 155
YEDNC BLM
7. SONU 157
7.1. Sonu .. 157
EKLER .................................................................................................... 161
Ek-1 Rportaj 161
Ek-2 Blge Tarihinin Kronolojik Sralamas . 164
Ek-3 BM Taksim Plan (29 Kasm 1947) . 168
Ek-4 srail-Filistin Sorunu Kronolojisi . 172
KAYNAKA ................................................ 186
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
13/202
-
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
14/202
2
Bu almann amac, dnya gndemini srekli megul eden
Ortadouya ilikin dengelerin bulunmasna engel nitelii tayan ve tarihte
gsterilen abalara ramen zme kavuturulamayan Filistin Sorununun
kaynann tespiti, siyasi temelleri, soruna ait blgesel ve uluslararas
aktrleri, yaanan sava ve bar srelerini ve bu sreler ierisinde aranan
zm alternatifleri zerinde durularak, gerek sorunun oluumunda ve
gerekse zm araylarnda kimlerin ya da nelerin etken bir unsur
olduunun aratrlmasdr.
Bu almada, aratrma yaplrken, Filistin-srail Sorununun kayna
ile gelimeleri ayrntl bir ekilde incelenmeye allm, blgesel ve kresel
g odaklarnn soruna etkileri ve bak alar zerinde durulmutur. Ayrca
sorunun ortaya kard rgtlenmelere de deinilmitir.
almada ok eitli basl ve sanal kaynaklardan yararlanlm ve
kaynak seiminde objektif yaklam as hedef alnmtr. Ayrca Filistin
Trkiye Bykelisi ile rportaj yaplarak Filistin tarafnn soruna bak as
tespit edilmeye allmtr.
alma, yedi blmden olumaktadr. Birinci blm, giri blmdr.
Bu blmde, konunun neminden, izlenen yntemden ve ulalan
kaynaklardan bahsedilmitir. kinci blmde; Filistin-srail Sorununun nemli
bir ksmn oluturan Arap-srail Uyumazlna deinilmi ve taraflar
arasnda yaanan savalar ayrntl bir ekilde incelenmitir.
nc blmde; Filistin Sorununun tarihsel arka plan, geliim
aamalar incelenmi, soruna etki eden unsurlar tek tek aklanmtr. Ayrca
sorunun en nemli paralarn oluturan Mlteciler Sorunu ve Kuds Sorunu
zerinde ayrntl olarak durulmutur.
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
15/202
3
Drdnc blmde; Sorunun besleyip bytt rgtler ele alnarak
yaplar ve yaptklar hakknda bilgi verilmitir. Beinci blmde; blgesel ve
kresel glerin soruna bak incelenerek, sz konusu lkelerin olaylar
karsndaki tutumlar ve almalar hakknda bilgiler verilmitir. Altnc
blmde; sorununun zmne ilikin gerekletirilen giriimlerden
bahsedilmitir.
Yedinci blm, sonu blm olup, Filistin-srail Sorunu hakkndaki bu
almann son blmn tekil etmektedir. Burada, sorunun douundan bu
yana gelien srelerin ve yaananlarn deerlendirmesi akademik bir
erevede yaplarak bir kanaate varlmaya allmtr.
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
16/202
4
KNC BLM
ARAP SRAL UYUMAZLII
2.1. Giri
Arap-srail uyumazl aktrleri ve corafyas asndan Ortadou ve
dnya siyasi tarihinin en karmak konularndan biridir. Bu uyumazlk,
biroklar tarafndan sadece dini motifli temellere dayandrlm olsa da,
aslnda sorunun kayna olarak 19. yy da etkili olan milliyetilik akmlarndan
da etkilendiini sylenebiliriz.
Uyumazln gnmzdeki etkisini kavrayabilmek iin tarihi sreci
bilmek gerekir. almann bu blmnde Arap-srail uyumazlnn
temelleri, tarihi arka plan, taraflar, yaanan savalar ve gelinen bar
sreleri ve bunlarn sonularnn Filistin Sorununa etkileri zerinde
durulacaktr.
Arap srail Savalar, srail ile blgedeki dier Arap devletleri arasnda
meydana gelen atmalardr. Bunlarn en nemlileri 1948-1949, 1956, 1967,
1973 ve 1982 savalar olmutur.
Balfour Bildirisi ile Filistin'de bir "ulusal yurt" sz alan Yahudiler
blgenin, I. Dnya Sava sonunda ngiltere'nin eline gemesi ile bu lke
zerindeki basky artrdlar. Manda ynetimi srasnda blgeye olan Yahudig sonucu da Filistin'deki Yahudi nfusu artmtr. Birlemi Milletler Genel
Kurulunun, Kasm 1947'de Filistin'de biri Arap dieri Yahudi iki devletin
kurulmas eklindeki karar dorultusunda, 14 Mays 1948'de srail Devleti'nin
ilan ile ilk Arap-srail sava balam oldu. Msr, Suriye, Lbnan, rdn ve
Irak kuvvetleri bu lkeye saldrdlar. Yaklak bir yl sren sava sonucu srail,
snrlarn ikiye katlayarak uluslararas tannan snrlarna ulamtr.
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
17/202
5
kinci sava, Msr Devlet Bakan Abdl Nasr'n Temmuz 1956'da
Svey Kanal'n milliletirdiini aklamas sonucu doan bunalm
sonrasnda balam olup, ngiltere ve Fransa Msr'n bu kararn
tanmadklarn bildirmesiyle devam etmitir. Ekim aynda Londra'da toplanan
konferanstan da bir sonu kmaynca ngiltere ve Fransa srail ile gizli bir
anlama yapt ve Ekim aynn sonunda srail kuvvetleri Sina Yarmadasna
ulamaya balad. Ancak A.B.D. ve Sovyetler Birlii'nin basks ile atekes
ilan etmek zorunda kald ve kuvvetlerini 6 Kasm'da geri ekmeye balad.
Sava sonucunda Msr-srail snrna Birlemi Milletler Gc yerletirildi ve
srail Akabe Krfezi'ne bir k kazanm oldu.
1967 ylnda Abdulnasr Birlemi Milletler Gcnn artk ekilmesini
istedi ve srail gemilerinin Akabe Krfezi'ne girmesini nlemeyi baard. Daha
nce ise srail-Suriye snrnda eitli atmalar oluyordu. srail kendisinden
daha fazla kuvvete sahip olduunu anlad Arap devletlerinin ani bir
saldrsn nlemek amacyla ilk saldry gerekletirmeye karar verdi. 5
Haziran'da srail Hava Kuvvetleri'nin Msr Hava Kuvvetleri'nin bulunduu
slere saldrs ile balayan sava alt gn srd ve "Alt Gn Sava" olarak
anld.
Alt Gn Sava Arap devletlerinde byk bir kzgnla yol at.
Diplomatik abalar srail'in igal ettii topraklar geri vermeyi reddetmesi ile
sonuland. Bunun zerine Ekim 1973'te Yahudilerin kutsal ay olan Yom
Kippur'da Msr ve Suriye birlikleri egdml birani saldr gerekletirdiler.srail, Golan ve Sina'da ilk bata gerilemek zorunda kald ama ikinci haftann
sonunda Golan Tepelerini geri ald ve Msr birliklerini Sina'dan geri
pskrtt. Bu sava ile srail'in yenilmezlik efsanesi sarsld.
5 Haziran 1982'de srail ile Filistin Kurtulu rgt arasnda trmanan
gerginlik sonucu srail F.K. kamplarnn bulunduu Beyrut ve Gney
Lbnan' bombalad. srail birlikleri Lbnan'n gneyini igal etti ve Beyrut'un
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
18/202
6
kenar mahallelerine kadar ilerledi. Kentteki Filistinli mlteciler kenti terk
ederek mlteci kamplarna gnderildi. srail kentten ekildikten sonra 14
Eyll'de tekrar Beyrut'a girdi. 16 Eyll gn srail destekli Falanjist gerillalar
Beyrut'taki Sabra ve atilla kamplarna girerek yzlerce Filistinli mlteciyi
ldrdler.2
Arap-srail Savalar, 20. yzyln ikinci yarsnda Ortadou blgesinde
yaanan savalar dizisidir. kinci Dnya Sava'nn bitmesinin ardndan
kurulan srail ile evresindeki Arap Devletleri (balca Msr, Suriye, rdn ve
Filistin) arasnda yaplmtr. Bu savalarn sonucunda doan F ilistin Sorunu
hala zlememi ve gnmze kadar gelmitir.3
Bu blmde, Arap-srail uyumazlnn temelleri, uyumazlk
srecinde yaanan savalar ve bu savalarn soruna etkileri incelenmeye
allacaktr.
2.2. Uyumazln Temelleri
Arap-srail uyumazlnn temelleri 1800lerin sonlarnda milliyeti
akmlarn ykselmesine dayanm olsa da, kutsal topraklarn tarihi yaklak
4000 yl ncesine gider.4 Filistin ad ilk alardan sonra blgede yaam
kavmin adna balanr. braniler bu halka Pelishtin ve blgelerine de
Filistinlerin lkesi anlamna gelen Peliesheth diyorlard.5
zerinde hkm sren farkl kavim ve hkimiyet kuran siyasi glerle
tarihi ok gerilere uzanan Filistin, birok medeniyete beiklik etmesi ve
2 http://ansiklopedi.turkcebilgi.com/Arap_%C4%B0srail_Sava%C5%9Flar%C4%B1,08.04.20093 http://www.bibilgi.com/Arap-srail-Savalar, 08.04.20094 Berna SER, Aye mr ATMACA, Arap-srail Uyumazl, Ankara, ODT yaynlar, s.15
Fahir ARMAOLU, Filistin Meselesi ve Arap-srail Savalar, Ankara, T. BankasKl.Yay., 1991, s.3
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
19/202
7
medeniyetlerin gei blgeleri zerinde nemli bir yere sahip olmasyla da
dikkat ekmitir. Filistinin 3 dince de nemi yadsnamaz.
Arap tarihiler ve ou aratrmaclarn kabul ettii zere bu
topraklarn bilinen ilk sahipleri Amalika kavmidir. Uyumazln temellerini
daha iyi anlayabilmek iin I. Dnya Sava ve sonrasnda Ortadouda oluan
dengelere de gz atmak gerekir:
I. Dnya Sava milliyetilik akmlarndan etkilenen Arap ve
Yahudilerin amalarnn gereklemesi iin Ortadouda uygun bir zemin
yaratmaktayd. ngiltereden destek alan Mekke Emiri erif Hseyin 1916-
1918 yllar arasnda Osmanl mparatorluunu zor durumda brakan Arap
Ayaklanmasna nclk etti. erif Hseyinin oullar Faysal ve Abdullahn
liderliindeki Araplar, ngilizler ile ibirlii yaparak savan sonuna kadar
Suriye, rdn ve Arap Yarmadasn Osmanldan ald. Bu sayede Osmanl
mparatorluunun blgede yenilgisi kolay bir hal alrken, I. Dnya Savann
galipleri ngiltere ve Fransa blgedeki egemenliklerini kesinletirdi.6
Savata yenilen Osmanl mparatorluu ittifak devletlerinin amalar
dorultusunda paraland. Savan sonunda yaplan paylam, sava
srasnda ve sonrasnda ittifak devletleri arasnda yaplm olan gizli ve ak
anlamalara dayandrlmaktayd.7
Btn bu gizli ve ak anlamalara bakldnda, Osmanlmparatorluunun Ortadoudaki topraklarnn farkl aktrler arasnda eitli
ekillerde paylald grlmektedir. lk olarak 14 Temmuz 1915- 10 Mart
1916 tarihleri arasndaki Mekke Emiri erif Hseyin ve ngilterenin Msr
Valisi Henry McMahan arasndaki yazmalardan anlald zere, McMahan
ngiltere Hkmetinin, erif Hseyinin, Filistinin de iinde bulunduu Arap
6
SER, ATMACA, Arap-srail , s.197 SER, ATMACA, Arap-srail , s.20
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
20/202
8
topraklar zerinde kurmak istedii bamsz bir Arap Devletini tanyacan
ve destekleyeceini de dorulamaktadr.
ngiltere bir yandan erif Hseyine bamsz bir Arap Devleti iin
garanti verirken dier yandan da Fransa, Rusya ve bu ittifaka daha sonradan
katlacak olan talya ile grerek sava sonras Osmanl topraklar
zerindeki nfuz blgelerini belirliyordu. Bu gizli paylam Mays 1916da
imzalanan Sykes-Picot Anlamas ile netleti. Ancak, Ekim 1917 Bolevik
Devrimi sonrasnda kurulan yeni Sovyet rejimi eski arlk ynetiminin katld
bu gizli paylam plann tm dnyaya aklad. Bu gizli paylam ile ngiltere;
Irak ve rdn, Fransa ise Gneydou Anadolu, Suriye, Lbnan ve Kuzey
Irak nfuzu altna alyordu. Hayfa ve evresi ngiliz nfuz blgesi haline
getirilirken, Filistinin dier ksmlar iin de uluslararas ynetim
ngrlyordu.8
Dier taraftan 1. yzyln sonlarndan beri bir yurt araynda olan
Yahudilerin bu arayna cevaben Balfour Bildirgesinde Filistin topraklar
Yahudilere bir yurt olarak gsteriliyordu. Arap-srail uyumazlnn en temel
belgelerinden biri olan bu bildirge dnemin ngiltere Dileri Bakan Lord
Arthur James Balfourun Siyonist federasyonuna iletilmek zere ngiliz
Yahudi topluluunun lideri olan Lord Rothschilde gnderdii bir mektuptur.
Bu mektup 31 Ekim 1917 tarihinde ngiliz Hkmetince alnan bir karar
bildirmekteydi. Alnm olan bu karar ile ngiliz Hkmeti Siyonistlerin
Filistinin bir Yahudi yurdu olmas ynndeki planlarn, orada yaayan halknhaklarnn ihlal edilmemesi kouluyla desteklemekteydi.
Savan bitiminden sonra bu paylamlar, 19-26 Nisan 1920 tarihleri
arasnda toplanan San Remo Konferansnda da grlmtr. Sykes Picot
Anlamas ve Balfour Bildirgesini temel alan bu grmeler sonucunda
Filistin, rdn ve Iraka ngiliz; Suriye ve Lbnanda ise Fransz manda
8 SER, ATMACA, Arap-srail , s.21
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
21/202
9
ynetimlerinin kurulmas kararlatrlmtr. I. Dnya savandan sonra
kurulan Milletler Cemiyeti bu manda ynetimi kararlarn 24 Temmuz 1924
tarihinde onaylamtr.
Bylece ngilizlerce Araplara verilen szler tutulmam oldu. nemli bir
dier nokta ise, bu anlamalar ile nfuz blgeleri belirlenirken kesin snrlar
baka anlamalara braklmt. Henz zlemeyen snr problemleri Arap-
srail uyumazlnn en temel sorunlarn biri olmaya devam etmektedir.9
San Remo Konferansnda tanmlanan Filistindeki manda ynetimi
bugnk Filistin topraklar ile rdn kapsyordu. Manda ynetimi 1922
ylnda Trans-rdn ve Filistin Blgesi olarak ikiye ayrlarak rdn Nehrinin
dou ksm olan Trans rdn erif Hseyinin oullarndan Abdullahn
ynetimi altna verildi. rdn Nehrinin batsnda ngiliz mandas altnda
oluan Filistin blgesinde de tarihte ilk defa hem Yahudileri hem de Araplar
iine alan birleik bir Filistin siyasi ynetimi olutu. Bu dnemde blgede
gerekleen gelimeler Arap-srail uyumazlndaki ilk scak atmalara
neden oldu. Kendi kaderlerini tayin hakk verilmeyen Araplar, ngiliz ve
Franszlara kar tepkiliydi. Balfour Bildirgesinin bir sonucu olarak da
dnyann eitli yerlerinden Filistine Yahudi gnn artmas ile iki toplum
arasndaki tansiyon ykselmeye balad.
Yahudiler blgede nemli miktarda toprak satn alyorlard ve
genellikle Arap toprak aalarndan satn aldklar bu topraklardan kirackonumundaki Araplar zor kullanarak karmaya alrken de Arap ve
Yahudiler arasnda scak atmalara kanlmaz bir hal alyordu.10
9
SER, ATMACA, Arap-srail , s.2110 SER, ATMACA, Arap-srail , s.23
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
22/202
10
Tm bu gerginliklere ramen blgeye gerekletirilen Yahudi g
artarak devam ediyor ve Yiuv11 denilen yerleim birimler oluturuluyordu.
2.2.1 Yahudi G
Filistine yaplan Yahudi glerine Aliyah ad verilmektedir. Siyonist
hareketin en byk arzularndan birisidir. srail dndaki Yahudilerin szde
vaat edilmi topraklara dnmesi demektir. Siyonist grn temelini oluturur
nk Yahudilerin szde vaat edilmi topraklara dnmesi dini bir
ykmllktr.
Aada tarihteki toplu aliyah rneklerinden bazlar verilmitir.
1882-1903: Osmanl mparatorluu snrlar iindeki 35.000 Yahudi Filistin
topraklarna g eder.
1904-1914: 40.000 Yahudi Rusya'dan Filistin topraklarna g eder. Bu g
birinci dnya sava'nn balamas ile son bulur.
1919-1923: ngilterenin Filistini ele geirmesi ile Dou Avrupa lkelerinden
40.000 Yahudi ngiliz kontrol altnda Filistin'e g eder.
1924-1929: Polonya, Macaristan ve ABD'den toplam 82.000 Yahudi ngiliz
mandasndaki Filistin topraklarna g eder.
1929-1939: Almanya'da Nazi akmnn glenmesi ile 250.000 Yahudi
Almanya'dan ngiliz mandasndaki Filistin'e g eder.
11 Yiuv: Siyonist hareket iinde yerleim manasnda kullanlan bir terimdir. zellikle
kastedilen srail Devletinin 1948 ylnda kurulmasndan nce Filistine yerleen Yahudilereve onlarn yerleimlerine verilen addr.
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
23/202
11
1933-1948: Nazi partisinin iktidara gemesi ile ngiltere Filistin'e g'
snrlar. Bunun zerine Almanya'daki 110.000 Yahudi ngiltere'nin izni dnda
Filistin'e g eder. Bu g dalgas ikinci g diye bilinir.
1948-1950: Dou Avrupa ve Arap lkelerindeki 500.000 Yahudi srail
topraklarna g eder. Bu g srasnda Yemen'deki btn Yahudi nfusu
(49.000) uaklarla sraile getirilir. Ayn ekilde Irak'tan 114.000, ran'dan
30.000 Yahudi srail'e getirilir.
1985-1991: 1985 ve 1991 yllarnda iki ayr operasyonla Etiyopya'daki btn
Yahudiler srail'e getirilir. 1985'deki Musa operasyonunda 6 haftada 8.000,
1991'deki Sleyman operasyonunda ise 1 (bir) gnde 15.000 Yahudi
Etiyopya'dan srail'e tanr.
Sonraki yllarda da Arjantin, Fransa ve ABD'den de orta apta g
dalgalar srail'e ular.12 Dou Avrupadaki antisemitizm ve Rusyadaki 1905
devrimi sonras gerekletirilen pogromlar13 sebebiyle bu blgelerden gelen
Yahudiler Osmanl mparatorluu denetimindeki Filistine yerlemiti. 2.
Aliyah ile beraber ilk kibbutzlar yani tarma dayal toplu yerleim birimleri
kuruldu. rnein o dnemde Yafa yaknlarnda kurulmaya balanan Ahuzat
Beyit kibutzu bugnk Tel Avivin temellerini oluturmutur.
Aliyahlarla gelen Yahudiler blgede sosyal ve askeri rgtlenmeler
oluturdular. Hisdetnut denilen ii rgtlenmesi, Haganah denilenparamiliter sava rgt 3.Aliyah dneminde oluturuldu. Bylece
Yahudiler 1948 ylnda resmen ilan edilecek olan srail Devletinin temellerini
atmaktayd.
12 http://www.itusozluk.com/goster.php/aliya13
pogrom: Kelime anlam olarak yok etmek olan pogrom bir grubun yaad evre ileberaber imha edilmesi demektir.
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
24/202
12
ABDnin kendi lkesine gelecek gmenlere kota uygulamas
4.Aliyahda Filistine olan g artrrken, 1933 ylnda Almanyada Nazilerin
anti-semitik politikalar sebebiyle 5. Aliyah ile g edenlerin says 170.000 i
amt. Btn bu gler sonucunda Filistinde Yahudi nfusu 1940 tarihi
itibariyle 450.000 e ulamt.14
2.2.2. Arap Ayaklanmas
Artarak devam eden Yahudi gleri Filistinli Araplarn tepkisine neden
oluyordu. 1929 ylnda Yahudilerin Alama Duvarna ulamak istemeleri
sebebiyle kanl atmalar yaanm ve yzlerce insan hayatn kaybetmiti.
Daha byk atmalar 19361939 yllar arasnda yaanacakt. G
protesto etmek amacyla, 1936 ylnda Kuds Mfts Hac Emin El
Hseyinin nderliinde Araplar genel bir grev balatt. Bu durum ksa
zamanda kanl atmalara dnt. Burada aslnda en nemli hedeflerden
biri de Yahudi gne izin veren ngilizlerdi.
Araplarn en nemli isteklerinden biri hemen bir seim yaplmas ve
kendi kontrolleri altnda bir hkmetin oluturulmasyd. 1938 ylnda doruk
noktasna ulaan atmalar bastrrken Haganah ve rgun15 gibi gruplarda
ngilizlere yardm ediyordu. rgun zellikle terrist saldrlarla Araplar
sindirmeye alyordu. Bu byk ayaklanma Araplarn ellerindeki silahlara el
konulmas marifetiyle sonlandrlabildi.16
14 SER, ATMACA, Arap-srail , s.2515 Haganah bugnk srail ordusunun ncs olan 1920-1948 yllar arasnda faaliyetgstermi paramiliter bir rgttr.1920-1921 de ki Arap ayaklanmalarnda ngiliz mandaynetiminin Yahudilere yaplan saldrlara ses karmamas zerine Filistindeki Yahudileri veyerleimleri korumak iin oluturulmutur. 1931 ylnda Haganah iindeki radikal grup
ayrlarak rgunu oluturdu16 SER, ATMACA, Arap-srail , s.26
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
25/202
13
ki toplum arasndaki bu atmalar karsnda ngiltere soruna zm
bulmak amacyla kurduu komisyonlarla ayaklanmann nedenini aratrm
ve eitli raporlar ile zm yollar retmeye almtr.
Bunlardan ngiltere Hkmetinin grevlendirdii Pell Komisyonu
Filistinde iki ay sren incelemeler yapp, Arap ve Yahudi pek ok kimse ile
grmtr ve Peel Komisyonu raporu adn alan 404 sayfalk raporu 1937
Temmuzun da hazrlamtr. Bu rapor Filistinin Araplar ile Yahudiler
arasnda taksimini ngryordu. Bunun iin bu rapora taksim raporu da denir.
Peel raporu otuz yl nce Ugandann Yahudi yurdu yaplmas teklifi kadar
tepkiyle karland.17
ngiltere Alman tehlikesine kar Araplarn desteini almak iin bir
zm plan hazrlama karar ald. ngiltere Smrgeler Bakan Malcolm Mac
Donald tarafndan 17 Mays 1930 ylnda hazrlanan The MacDonald White
Paper (Beyaz Belge Raporu) adl raporda Filistinin taksiminden
vazgeildiini ve on yl iinde bamsz bir Filistin Devleti kurulmasn
ngryordu. Bu belgeye gre gei dneminde Yahudiler ve Araplarn
ynetimindeki arlnn arttrlmasna ve be yl ierisinde 75.000 kiilik
Yahudi gne izin veriliyordu. Beyaz Belge Raporu Kuds Mftsnn
bakanlndaki Arap Yksek Komitesi tarafndan Yahudi nfusunun art
gsterecei ve Yahudi toplumunun resmen tannm olaca gerekesiyle
reddedilmitir.18
2.2.3. II. Dnya Sava
Blgede tm bu gelimeler yaanrken uluslararas toplum yeni bir
dnya savann balamasna tanklk ediyordu. Hitler Almanyasnn 1 Eyll
1939 ylnda Polonyay igali ile II. Dnya sava balad ve bu sava
17 ARMAOLU, Filistin Meselesi , s.5618
Malike Bileydi KO, srail Devletinin Kuruluu ve Blgesel Etkileri 1948-2006, GniziYaynclk, s.112
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
26/202
14
sonrasnda blgedeki ve dnyadaki dengeler yeniden ekillenmeye balad.
Bu gelimeler Arap-srail sorununa da ok farkl boyutlar kazandrd.
lk olarak savata Filistinli Araplarn ve dier Arap devletlerinin bir
ksmnn Nazi Almanyasna, Yahudilerin ise yaynlanan Beyaz Belgeye
ramen ngiltere ve Fransaya destek vermesi sava sonras kurulan yeni
dzende gz nne alnan bir unsur oldu. kinci olarak Hitlerin yaklak alt
milyon Avrupa Yahudisini yok etmesi, Yahudilerin kendilerini koruyabilmek
adna tek yolun kendilerine ait bir devlet kurmak olduunu perinledi.19
1939 ylnda yaynlanan Beyaz Belge II. Dnya sava dneminde
olduka nemli gelimelere neden oldu. Yahudi Ajans Bakan Ben
Gurionun Beyaz kitap yokmu gibi ngilizlere savata yardm etmemiz
gerekir ve sanki hi sava yokmu gibi Beyaz Kitap'a kar kmamz gerekir
tavsiyesi ile sava srasnda ngiltereye ballklarn bildirip ibirlii yapan
Yahudiler bu sre zarfnda kaak Yahudi gn hzlandrmlar ayn
zamanda silah ve cephane kararak sava sonrasna hazrlk yapmaya
balamlardr.20
Sava dneminde holocaust21 sonucu on binlerce Yahudinin Filistine
g konusunda byk bir bask oluturulmu olsa da bu g 1939 Belgesi
yznden engellendi.
Bylece blgeye Aliyah Beth denilen yasad gler balad. YahudiAjans tarafndan organize edilen bu gler 1939 ve 1942 yllar arasnda ok
baarl olmasa da 1945 ve 1948 yllar arasnda engellemeler olmasna ve k
ayplar verilmesine ramen on binlerce Yahudiyi blgeye ulatrmay
baard.22
19 SER, ATMACA, Arap-srail , s.2920 KO, srail Devletinin , s.11321
2.Dnya Savann sonunda, sava iinde yaplan Yahudi katliam22 SER, ATMACA, Arap-srail , s.25
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
27/202
15
Savan sonunda Ortadouda deien g dengelerinin uyumazl
etkilemesi kanlmazd. Blgede manda ynetimi kuran ngilterenin
hkimiyeti sona ererken, onun yerine ABD Ortadouda yeni egemen g
olarak ortaya kmas kanlmaz sonlardan birisidir.
2.2.4. Birlemi Milletler Taksim Plan
ngiltere Filistinden ekilmek istemesi nedeniyle 2 Nisan 1947
tarihinde sorunun zm iin Birlemi Milletlere resmen bavurdu.
Birlemi Milletler Genel Kurulu 28 Nisanda, ngilterenin isteiyle topland ve
15 Maysta, 7 oya kar 45 oyla Birlemi Milletler Filistin zel Komitesi
(UNSCOP)nin kurulmasna, bu komitenin 11 yeden olumasna ve raporun
en ge 1 Eyll 1947de sunulmasna karar verdi.23
Arap Yksek Komitesi Birlemi Milletler altnda kurulan bu komite ile
grmeyi reddetti.
Komite ayn yln Haziran ve Temmuz aylarnda gerek Filistinde
Yahudilerle gerekse Msr, Irak,Lbnan, Suudi Arabistan ve Suriye ile eitli
grmeler yapt.BMFK tm bu grmelerin sonucunda hazrlad raporu
1 Eyll 1947de BM Genel Sekreterliine sundu. Komisyonun raporu iki plan
iermekteydi. Birincisi, komisyon yelerinin ounluunun kabul ettii;
blgeyi e blen ounluk plan, ikincisi, dier ye devletlerin nerdii
federal bir devletin kurulmasn ngren aznlk plan idi.24
Raporda ayrca Kudsn BM tarafndan ynetilmesi, blgenin
ekonomik olarak btnlnn korunmas, hangi plan uygulanrsa
uygulansn Filistinin bamszlnn salanmas gibi konularda yer
almaktayd.
23
ARMAOLU, Filistin Meselesi , s.8424 SER, ATMACA, Arap-srail , s.31
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
28/202
16
25 Kasm 1947de BM nezdinde kurulan geici komite ounluk
plann kabul etti. Bu plandaki temel anlay; Yahudilerin ve Araplarn
ounlukta olduu blgelere gre bir taksim yaplmas ve bu erevede ayr
birer Arap ve Yahudi devletinin kurulmasyd. Plana gre kurulacak Arap
Devletine Gazze ve Refah Sahil eridi, Celile, Nablus, El Halil ve Bereva
civar; Yahudi Devletine ise Tel Aviv ve hayfa civarndaki sahil blgesi, Necef,
Yizreel ve Hule Vadisi veriliyordu. Plann nc blmnde Kuds ehri her
din iin kutsal olmasndan dolay Corpus Seperatum25 statsnde kabul
ediliyordu.
Kuds ehri corpus seperatum altnda kurulacak ve Birlemi Milletler
tarafndan ynetilecekti. Dominyon Konseyi yetkisinin sorumluluklarn
Birlemi Milletler adna yklenecekti.
Kuds ehrinin snrlar mevcut Kuds belediyesi ile evresindeki
kasaba ve kyleri ierecek, en douda Ebu Dis, en gneyde Betlehem, en
batda Ein Karim (Motsa ina alan da dahil olmak zere) ve kuzeyde
Shufata kadar haritadaki gibi uzanacakt.26
Yahudiler Birlemi Milletlerin bu plann her ne kadar Kuds ve
snrlar konusunda itirazlar olsa da bamszlklarn kazanmak adna kabul
ettiler. Blgedeki Arap nfusu ve dier Arap devletleri bu plan reddettiler.
Birlemi Milletler Taksim Plan 29 Kasm 1947 ylnda BM Genel
Kurulunda oyland. 33 kabul, 13 ret ve 10 ekimser oyla Birlemi Milletler181 Sayl Genel Kurul Karar olarak kabul edildi.
25 Corpus Seperatum: Uluslararas kontrol altnda ayr bir birim olma durumudur. BM GenelKurulunun 181 sayl kararnda Kudse bu stat verilmitir26
Tayyar ARI, Gemiten gnmze Ortadou siyaset, sava ve diplomasi, Alfa Yaynlar,2.basm Austos 2005, s.220-221
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
29/202
17
2.3. Arap srail Savalar
Arap-srail ihtilafnn k nedeni, tm dinlere ak ynetimiyle,
blgede tam be yzyl bar salayan Osmanl mparatorluunun, d
glerin tahrik ettii milliyetilik akmlaryla paralanmasn takiben, kurulan
dzenin bozulmasdr. Yapay snrlar iinde oluturulan Arap Devletleri, daha
kendi aralarndaki ekimeleri gideremeden, soykrmdan kaan veya g
eden Yahudilerin kurduu srail ile atmaya girmi ve o dneme damgasn
vuran souk savan da etkisiyle dou Akdeniz sava alanna dnmtr.27
1948-1949 Arap-srail Sava srail iin bir kurulu sava niteliinde
olmutur. 1956 Sava daha geni kapsaml olarak Msr Bat ile kar
karya getirmitir. srail iin yardmc ve yan kuvvet rol oynamtr. Ancak
1967 Arap-srail Sava dier iki savatan farkl olarak srail ile Arap
dnyasn kar karya getirmitir. Bu savan sonular incelendiinde
Ortadouda etkisinin gnmze kadar devam ettii bir dnem almtr.28
Birinci Dnya Sava sonunda ngilterenin mandasna braklan
Filistin, Yahudilerle Araplar arasndaki atmalar nedeniyle ngiltereye sorun
olmutur. ki sava aras dnemde ngilterenin Araplarla Yahudileri
uzlatrmak iin harcad abalar bir sonu vermedii gibi, Filistin
topraklarn bu iki millet arasnda pay etmek istemesi de bir zm
getirmemitir.29
2.3.1. 1948 Arap-srail Sava
Filistinde ngiliz manda rejiminin sona ermesinden hemen sonra, 14
Mays 1948 de Tel-Avivde toplanan Yahudi Milli Konseyi yaynlad bildiriyle
27 Hikmet ERDODU, Byk srail Stratejisi, IQ Kltr Sanata Yaynclk 2.bask Aralk 2005stanbul, s.10728
ERDODU, Byk srail , s.10729 Prof.Dr.Fahir ARMAOLU 20.Yzyl Siyasi Tarihi Alkm Yaynevi 15.Bask 2005 s.484
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
30/202
18
Yahudi Devletinin kuruluunu ilan etti. Bunun hemen akabinde Amerika
Birleik Devletleri ve daha sonra Sovyetler Birlii bu devleti tandn btn
dnyaya ilan etti. Bu gelimelerin hemen ncesinde ngiliz birlikleri blgeyi
terk etmeye balamlard.30
15 Mays 1948 gn son ngiliz askeri birliklerinin ve ngiliz Yksek
ngiliz Komiserinin trenle ayrlmasnn ardndan Arap Birliine Bal
Devletler Msr rdn Suriye Irak ve Lbnan ordular Filistin topraklarna
girmeye balad. Bylelikle 1. Arap-srail Savalar balam oldu.31
Msr Suriye Lbnan ve Irakn gnderdii kuvvetlerin tamam 50.000
kadard. Fakat bunlar iyi eitilmi askerler deildi. zellikle Msr askerleri
eitli disiplinsizliklerden dolay hi iyi deillerdi. srail iin en rktc kuvvet
rdnn 75.000 kiilik lejyonuydu.32
rdn ve Msr 1947 Birlemi Milletler taksim planna gre Filistine
braklan topraklarda srasyla Bat eria ve Gazze eridini igal ettiler.
Yalnzca Suriye bu plan ile Yahudilere verilen topraklarn kk bir ksmn
igal etmeyi baarabilmiti. Kendi aralarnda birlik oluturamayan Araplar iin
yenilgi kanlmaz oldu. Araplar kaybettikleri bu savaa al Nakba (ykm)
adn verdiler, Yahudilerde kendilerini savan tartmasz galibi olarak grp
sava Bamszlk Sava olarak adlandrdlar.33
Sava kt andan itibaren Birlemi Milletler bir atekes salamakiin taraflar arasnda arabuluculuk abalar yapmaya balad. Bu abalara
Araplarn beceriksizlii ve yenilgisi de eklenince atekes kanlmaz oldu.34
30 http://www.tarihonline.org/2009/131 Sleyman ZMEN, srail ve Etnik Dini atmalar, IQ Kltr Sanat Yaynclk, 1.BaskTemmuz 2006 stanbul, s.20732 ZMEN, srail ve Etnik , s.21433
SER, ATMACA, Arap srail , s.3634 ARMAOLU, 20.Yzyl , s.486
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
31/202
19
Birlemi Milletlerin giriimleriyle atekes grmelerine 13 Ocak
1949da BM arabulucusu Ralph Bunche bakanlnda, Rodos Adasnda
baland. Grmeler sonucunda Arap Devletleri ile srail arasnda atekes
imzaland. Savan sonucunda srail taksim planna gre topraklarn %21
geniletti. Bunun sonucunda bu topraklarda yaayan Filistinlilerin 150.000i
srail, 450.000i rdn, 200.000i Msr, 90.000i Suriye ynetimi altna girdi.
1948 Savann sonucunda ortaya kan Filistinli mltecilerin stats ve geri
dn sorunu Arap-srail Uyumazlnn en hassas sorunlarndan biri olarak
halen devam etmektedir.35
2.3.2 1956 Svey Krizi
Msr lideri Nasr'n Svey Kanaln milliletirdiini aklamasndan
sonra 1956 ylnda kan bu sava, srail, ngiltere ve Fransa'nn oluturduu
gizli ittifak ile Msr arasnda yaplmtr.36
Arap Devletleri 1948 Savann neticesinde kendi i muhalefetleriyle
yzlemek zorunda kald. Btn bunlarn yan sra balayan souk savan
sonrasnda ortaya kan Filistinli mlteciler problemi, blgede gerginliin
artmasna neden oldu.37
Kral Farukun smrgeci glerle olan yakn ilikisi ve 1948
Savanda Msr ordusuna sraili yok etmek iin gereken destei vermemesi
darbenin temel nedenlerinden saylabilir. Tm bu gelimeler yaanrken 23Temmuz 1952de Msrda Hr Subaylar Hareketi tarafndan bir darbe
yaplarak monariye son verildi.
Hr Subaylar darbesinden sonra Msrda iktidara Muhammed Naguib
ve yardmcs Cemal Abdl Nasr gelirken, yeni ynetim Kral Faruku derhal
35 SER, ATMACA, Arap srail , s.3736
ERDODU, Byk srail , s.11837 SER, ATMACA, Arap srail , s.37
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
32/202
20
srgne gnderdi. 1954 ylna gelindiinde Albay Nasr, Naguibin yerini
alarak devlet bakan oldu. Bu tarihten sonra 16 yl boyunca Camal Abdl
Nasr sraile kar Arap kampnn en nemli liderlerinden biri oldu ve
iktidarda kald sre ierisinde Msr balantszlk Pan-Arabizm38 ve Arap
sosyalizmi ile Ortadouda lider konuma getirdi.
Albay Nasrn iktidarnn ilk dnemlerinde bat yanls politikalar
izlediini sylemek mmkn olsa da, Msrn 1955 ylnda imzalanan Badat
Paktna katlmay reddetmesi bu politikalarn deimesine neden oldu. lk
olarak Nasrn lml bir lider olarak ortaya kmas sonucunda yeni rejim bat,
zellikle de ABD tarafndan olumlu karland. srail de yeni kurulan hkmeti
Filistin topraklarna yerlemek iin bir frsat olarak grd.Ancak ngilterenin
Msr dlayp 1955te tek Arap yesi Irak olan Badat Pakt ile blgede
gvenlik an kurmas Nasrn blgedeki politikalarn deitirmesine sebep
oldu. Bunun sonucunda Nasr, Mart 1955 Bandung Konferansnda
balantszlk hareketine katlarak ABDden ve dolaysyla batdan uzaklat.
Bunun en nemli kant Msrn 30 Eyll 1955te Dou Blou yesi
ekoslovakya ile silah anlamas imzalamasdr.
Bu ortamda bamsz ve milliyeti Arap kimliini savunan Msr
ynetimi ile Avrupal devletlerin, blgenin stratejik ve ekonomik olarak en
nemli varl olan Svey Kanal konusunda kar karya gelmeleri
kanlmazd. Svey Kanal 1869da bir Fransz irket tarafndan ald.
Ancak daha sonra Hindistan, Uzak Dou smrgeleri, Ortadou ve KuzeyAfrikaya ulamasnda Kanaln kendisi iin hayati nem tamas sebebiyle
ngiltere 1875te Kanal irketi hisselerinin bir ksmn alarak kontrolde sz
sahibi oldu. Ayn amala ngiltere, 1882de Msr ve dolaysyla da Svey
Kanaln igal ederek Kanal tmyle kontrol altna ald. Daha sonra 1936da
ngiltere bir anlama ile Msra bamszln verirken, Kanal blgesinde
asker bulundurma hakkn sakl tuttu. Kanal blgesinin nemi II. Dnya
38 Pan Arabizm: Arap halknn birliini savunan laik ve sosyalist bir akmdr.
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
33/202
21
Savanda bir kez daha ortaya kt. talya ve Almanyann 1940ta Kanal ele
geirmek istemesi zerine ngiltere 1936 ttifakna dayanarak Msra 200.000
kiilik asker yollad. 1942 ylnda blgede atmalar bitmi olmasna ramen
ngiltere Kanaldan ekilmedi.39
Araplar ile srailliler arasnda 1948 Sava ile Msrn eline geen
Gazze eridinde gerekleen snr atmalar 1950li yllar boyunca devam
etti.40 Msrda General Necip ve arkadalar, 1952 ylnda Kral Faruk
ynetimini devirdi. 1954 ylnda da, Cemal Abdl Nasr iktidar ele geirdi ve
ngiliz birliklerinin Kanal blgesinden ekilmesini istedi.41 28 ubat 1955te
gerekleen Gazze ayaklanmas ile atmalar dorua ulat. Ancak Svey
Kanalnn milliletirilmesini ngiltere ve Fransa, ekoslovakya ile yaplan
silah anlamasn ve Tiran Boaznn Eyll 1955te kapatlmasn ise srail
sava nedeni kabul etti.
Nasrn 26 Temmuz 1956 ylnda, Kanal milliletirdiini duyurmasnn
ardndan, 22 Eyll-4 Ekim tarihleri arasnda Kanal ileten irketin de
yardmyla srail, Fransa ve ngiltere Sevrde gizli bir toplant tertip ettiler. Bu
toplantda Silahor Operasyon ad verilen harektla Msrn srail tarafndan
igal edilmesi, ngiltere ve Fransann bu duruma arabulucu olarak mdahale
etmesi, srail gleri ile Msr glerinin Kanaln her iki tarafndan ekilmeye
zorlanmas ve ardndan buraya ngiliz ve Fransz birliklerinin yerletirilmesi
kararlatrld. Bu planla srail gvenliini glendirmek ve Msr evrelemek,
Avrupal devletler ise Nasr devirerek Kanaln kontroln tekrar elegeirmek istiyordu.42
29 Ekim 1956da srail, Gazze eridi ve Sina Yarmadasn igal etti
ve iki gn iinde Sina Yarmadasnn igalini tamamlad ve Svey
39 SER, ATMACA, Arap srail , s.3940 SER, ATMACA, Arap srail , s.4041
ZMEN, srail ve Etnik , s.22342 SER, ATMACA, Arap srail , s.40
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
34/202
22
Kanalnn dou yakasna ulat. Yaplan gizli anlamaya gre ngiltere ve
Fransa atekes teklif etti. Msrn bu teklifi kabul etmemesi zerine daha
nceden anlald gibi bu iki lke Msr havadan bombardmana balad ve
5-6 Kasm tarihlerinde kanala asker karmlard.43
Msr, 7 Kasmda atekesi kabul etmek zorunda kald. BM Genel
Kurulunda alnan kararla; Svey Kanalna bar gc yerletirildi ve
ABDnin basksyla ngiltere ve Fransa Msr topraklarndan geri ekildi. 44
ABD Msra olan bu mdahalenin Bat kartl yaratarak dengeyi
Sovyetler Birlii lehine deitirebilecei endiesi ile ngiltere, Fransa ve
sraile tepki gsterdi ve 2 Kasm 1956da BM 997 Sayl Genel Kurul Karar
ile taraflar derhal atekese ve Msr topraklarndan ekilmeye ard.
srail 1957 ylnda ABDnin basksyla birliklerini Sina Yarmadasndan
ekti. BM Acil Durum Gc atekesi korumak amacyla Sinaya yerleti.45
Nasr Svey Savandan glenmi olarak kt. Batya kar direnen
Nasr Msrn Arap dnyasnda lider konuma gelmesini salad. lerleyen
yllarda ise Suriye ile ittifak halinde askeri gcn geniletmeye ve sraile
kar byk bir saldr iin frsat kollamaya balad. Nasrn bu ykselii
srailin tedirginliini daha da arttryordu.46
Svey Sava ngilizlerin askeri gcn gstermesi bakmndan tambir zaferdi. Ancak siyasi adan ise tm operasyon tam anlamyla bir felaket
oldu. Babakan Anthony Eden istifa etti. ngiliz Ekonomisi bir anda krize girdi.
srail 8 gn ierisinde kazand topraklardan BM karar gerei Mart 1957ye
43 ERDODU, Byk srail , s.12144 http://www.tarihonline.org/2009/01/1956-arap-israil-sava.html45
SER, ATMACA, Arap srail , s.4146 ERDODU, Byk srail , s.122
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
35/202
23
kadar etap etap ekilmek zorunda kald. Ancak buna karlk Svey
Kanalndan snrsz gei hakk elde etti.47
Dier nemli bir sonuta; Nasr Kanal elinde tutmay baard. Kanal
millileirken, Avsan Baraj ve Msrn modernizasyonu iin gerekli para da
saland.48
srail, yenilmesine ramen bu savatan kazanl kt. BM Acil Durum
Gc srailin Akabe Krfezinde serbest dolamasn gvenceye ald. Ayrca,
Svey Kanaln ok byk bir hzla ele geirmesi, onun askeri gcn
ispatlayarak blgede ciddi g haline getirdi.49
Bu sava Sovyetler Birlii'nin Londra ve Paris'e atom bombas atma
tehdidi karsnda ngiltere ve Fransa'nn geri adm atmasyla sonlanmtr.
Svey Krizi, II. Dnya Sava ncesinde dnyaya egemen olan Bat
Avrupal devletlerin mutlak egemenliinin son bulduunu ve artk Amerika'nn
destei olmadan hareket edemeyeceklerini gstermitir.50
Bu sava iki sper devleti yani ABD ile Sovyetler Birliini Ortadouya
sokarken bundan sonraki Ortadou gelimelerine bu iki sper gn rekabet
mdahale ve atmalar hakim olacakt.51
ngiltere ve Fransa, savata kaybeden taraf oldular. Blgede
stnln kaybeden bu lkeler yerini ABD ve Sovyetler Birliine brakt.Bunun sonucu olarak da Arap-srail uyumazl blgede Souk Savan bir
paras haline gelirken, ayn zamanda Svey Krizi Arap-srail
uyumazlndaki gerilimi ve blgede srail dmanln daha da artrd.52
47 http://www.pusula.tv/modul_haber/ozelmetin/savaslar.htm, 08.04.200948 SER, ATMACA, Arap srail , s.4249 SER, ATMACA, Arap srail , s.4250 http://www.wikipedia.savaslar51
ERDODU, Byk srail , s.12352 SER, ATMACA, Arap srail , s.42
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
36/202
24
2.3.3 1967 Sava
Msr ve Suriyenin sraile kar srdrd dmanln yan sra
devam eden snr atmalar yeni bir sava kanlmaz klyordu.
1967 Sava yerel, kk apl ve daha ok su kaynaklar iin yaplan
atmalarn yol at bir sava olarak tarihteki yerini almtr. Savaa
gtren nedenlere baklrsa; 1949 atekes anlamas ile Celile Glnn
kuzeyindeki stratejik topraklar elinde bulunduran Suriye ve srailin bir
gvenlik darboazna girdii grlmektedir.53
Ayn zamanda Suriye ve srail, rdn Nehri sularndan daha fazla
yararlanmann yollarn aramaya balamlard. Ocak 1964de Kahirede
toplanan ilk Arap Zirvesinde srailin abalarna karlk rdn Nehrinin dier
paydalar olan Suriye, rdn ve Lbnann nehir sularn kendi topraklarna
evirmeleri ynnde bir karar alnd. rdn ve Lbnan, srailin bunu sava
sebebi sayaca endiesi ile bu karar uymadlar.
Suriye tam tersine sraile kar saldrgan bir tavr sergilerken, Filistinli
gerillalara olan desteini de artryordu. Suriyenin bu tavrnda 1966da darbe
ile iktidara gelen Baaslarn rol yadsnamazd.
1963 ylndan bu yana Suriyenin sraile kar topyekn bir sava
abasn nlemeye alan; Arap devletlerinin ilk nce birliinin salanmasn,sosyalist devrimin yaylmasn, Arap ordularnn hazrlanmasn savunan
Msr bu stratejinin Arap dnyasndaki prestijini sarstn fark edince srail ile
savan kanlmaz olduunu anlad. Cemal Abdl Nasrn temel amac,
srail karsnda bir zafer kazanarak prestijini salamlatrmakt.54
53
SER, ATMACA, Arap srail , s.4254 SER, ATMACA, Arap srail , s.43
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
37/202
25
Bylece Msr, BM Acil Durum Gcn Sinadan kartt, buraya kendi
birliklerini yerletirdi ve Tiran Boazn srail gemilerine kapatt, bu sayede de
sreci hzlandrd. Bu durum, srailde Arap milliyetiliini daha byk bir
tehlike olmadan yok etmek isteyen radikallerin ykseliine neden oldu.
Filistinli gerillalar kontrol altna almas iin bask yapmak ve 7 Kasm 1966
tarihli Msr-Suriye ortak savunma paktna katlmn engellemek amacyla,
srail ilk olarak rdne sava at.55
13 Kasm 1966 tarihinde srailin yapt Samu Saldrs btn
Ortadouda birdenbire gerginliin patlak vermesine sebep oldu. 12 Kasm
1966 gn bir srail zrhl arac bir mayna arpm ve arata bulunan 9
askerden 3 lm, 6s yaralanmt. Yola mayn koyma iini, rdnn
Samu kasabasnda bulunan El-Fetih tarafndan yapldna inanan srail, 13
Kasm 1966 sabah, rdnn iddiasna gre, havadan Mirage uaklar ve
karadan da 20 tank tarafndan desteklenen bir tugaylk kuvvetle, Hebron
gneyindeki 4000 nfuslu Samu kasabasna saldrmtr. BM Genel
Sekreterinin raporuna gre, srail birlikleri Samuda 135 evi, bir okulu ve bir
klinii yerle bir etmilerdir. Bir dier kyde de 15 evi tahrip etmilerdir. Bu
arpmalarda 15 rdn askeri ile 3 sivil lm ve 37 rdn askeri ile 17 sivil
yaralanmtr.56
Samu hadisesi Arap dnyasnda byk tepki ile karlanrken,
Gvenlik Konseyi de rdnn ikyeti zerine yapt dokuz oturum
sonucunda, sraili ar ekilde sulayan karar tasars, 1 ekimsere (YeniZelanda) 14 oyla kabul edildi. Gvenlik Konseyinin 228 (1966) sayl bu
karar, srailin geni apl askeri harekt ile hem BM anlamasn hem de
mtareke anlamalarn ihlal ettiini sylyor ve srailin bu ekildeki askeri
mdahalelerin msamaha ile karlanamayacan belirtiyordu. Samu
hadisesinde Suriye hari tm Arap lkeleri rdnn yannda yer ald.
55
SER, ATMACA, Arap srail , s.4356 ARMAOLU, Filistin Meselesi , s.237
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
38/202
26
Suriyeye gre Samu hadisesi, srailin Suriyeye kar planlad saldrdan
dikkatleri baka yne ekmek iin dzenlenmi bir oyundu.57
Ocak 1967den itibaren srail-Suriye snrlarnda atmalar artm ve
savaa kadar gidecek gelimeler balamt. 7 Nisan 1967 gn meydana
gelen srail-Suriye atmas, 1956 ylndan bu yana yaanan atmalarn en
iddetlisi oldu. nk bu bir hava muharebesi idi. srail ile Suriye arasndaki
gayri askeri blgede tarla srmekte olan sraillilere Suriye topusunun ve
tanklarnn ate amas zerine, srail kuvvetleri de Suriye mevzilerine
saldrd. Bunun zerine Suriye MG uaklar havaland ve arkasndan da
srail jetleri havaland. Yaplan hava muharebesinde, srail uaklar hi kayp
vermeden 6 Suriye MG uan drdler. Suriyeliler ise, kendilerinin 4 MG
ua kaybetmesine karn, srailinde 4 MRAGE uan drdklerini iddia
ettiler. Tabii bu hadise de taraflarn birbirlerini Gvenlik Konseyine ikyet
etmelerine sebep olmutur. Dier taraftan, srail ile rdn arasnda da ubat-
Mays aylar arasnda zellikle Hebron (El-Halil) blgesinde olaylar eksik
olmamtr.58
4 Haziran 1967de balayan savan ilk gnlerinde Msr ve rdn
ordularnn rahatlkla yenildiini gren Suriye, sava ncesi abalarn sava
srasnda gstermedi.59
Sovyet mdahalesinden ekinen srail Golan Tepelerine hemen
saldrmakta tereddt etti. Daha sonra Golan Tepelerinin en nemli kentiKneytreyi ve Golan Tepelerini 10 Haziranda ele geirdi. srail alt gn
iinde Msrn elinde olan Sina Yarmadas ile Gazze eridini, rdnn
elinde bulunan Dou Kuds ve Bat eriay igal etti.
57 ARMAOLU, Filistin Meselesi , s.23758
ARMAOLU, Filistin Meselesi , s.239-24059 SER, ATMACA, Arap srail , s.44
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
39/202
27
Bu igallerle srail eskisinden ok daha fazla topra kontrol altna
alarak, bir milyondan fazla Arap nfusu barndrma ve Araplarn daha da
byyen dmanl gibi problemlerle kar karya kalacakt. Bu sava
blgede yeni bir sayfann ald tarihtir.60
1967 Sava blgeyi derinden etkileyen sonular dourdu; blgede
snrlar deiti, srailin snrlar genilerken yeni mlteciler olutu. Msr bu
byk yenilgiyle blgedeki Arap liderliini kaybetti. Pan Arabizm giderek
etkisini yitirmeye balad ve yerini Pan slamizm ve yeni yeni glenen Filistin
milliyetilii gibi yerel akmlara brakt.61
2.3.4 1973 Sava
Blge iin dnm noktas nitelii tayan 1967 sava sonras Araplar
bu yenilgi nedeni ile srail ise kazandklarndan taviz vermemek iin bar
grmeleri yaplamad ve Filistin sorununa zm getirilemedi.
Bu arada blgenin iki nemli lkesi olan Msr ve Suriyede iktidar
deiti. Msrda Enver Sedat, Suriyede Hafz Esad baa geti. srail stratejik
ve askeri stnlne ve ABDnin desteine gvenerek Suriye ve Msrn
kendisine kar savama cesaretini gsteremeyeceini, ama Araplarn bu
mcadeleden asla vazgemeyeceklerini de ok iyi biliyordu.62
Drdnc Arap-srail Sava; Msr, Suriye ve srail kuvvetleri ara-
snda oldu. Arap Cephesi'nde; Msr'n 325.000, Suriye'nin 112.000' lik
kuvvetine karlk srail ortalama 100.000'lik bar mevcudunu kademeli
seferberlikle 300.000'e karmak zere gerekli dzenlemeler yapmt.
60 SER, ATMACA, Arap srail , s.4461
SER, ATMACA, Arap srail , s.4562 SER, ATMACA, Arap srail , s.46
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
40/202
28
srail'in "Yom Kippur ad verilen dinsel bayramn kutlad bir srada 6
Ekim 1973 gn saat 14.00'te, Msr ve Suriye kuvvetleri baskn taarruzu
ile harekt balattlar.
srail, Yahudiler iin en kutsal gn olan Yom Kippur gnnde63 ve
Mslmanlar iin kutsal olan Ramazan aynda bu saldry beklemiyordu.
Saldrnn ilk gnnde Msr Svey Kanalna, Suriye Golan
Tepelerine hcum etti. lk gnlerde yenik olan srail 10 Ekimde Suriye
birliklerini geri pskrtt. srail hava kuvvetlerinin hkimiyeti ve Msrn pasif
tutumu srailin btn gcyle Suriyeye saldrmasnda olduka etkili oldu.
Araplar, bu savan ilk gnlerinde elde ettikleri baarya ramen,
Ortadou ve Filistinlilerin kaderini deitirecek bir sonu
gerekletirememilerdir.64
Savan tehlikeli boyutlar almas ve giderek dou-bat atmasna
dnme ihtimali karsnda BM Gvenlik Konseyi, ABD ve Sovyetler Birliinin
de youn diplomatik abalar ile, 22 Ekim 1973te 242 Sayl Kararn
uygulanmas arsn yapan, 338 Sayl Karar ald. srail ile Msr karar
hemen onaylad. Suriye reddetti. srailde bunu frsat bilerek Suriye
topraklarnda daha fazla ilerleme bahanesi yaratt.65
Savan sonucunda askeri bir zafer kazanm olan srail sarsld.Savunma stratejisi kerken, Msr ve Suriyenin ani saldrsyla caydrclk
doktrini de kt. Ayn zamanda uluslararas toplumda diplomatik adan
tecrit edilen srail, askeri ve ekonomik adan ABDye daha da baml oldu.
63 Yom Kippur Gn: Yahudilerin en kutsal gn olan Yom Kippur bir zr dileme gndr.25 saat tutulan oru ile beraber o gn ibadetle geirilir. Yahudi aylarndan Tiri aynn 10.gnne denk gelir.64
KO, srail Devletinin , s.11365 SER, ATMACA, Arap srail , s.47
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
41/202
29
1973 Sava sadece blgeyi etkilemekle kalmayp, btn dnyay
etkileyen bir sava olmutur. Sava esnasnda Suudi Arabistann
ncln yapt Arap devletleri zellikle ABD ve Hollanday sraile destek
olduklar iin hedef alarak petrol ambargosu uyguladlar. Bu ambargo Arap
devletlerinin petrol siyasi bir g ve silah olarak kullanabileceklerinin bir
gstergesi oldu.
2.4. Sonu
Kk tarihin derinliklerine inen ve yaklak 3500 yllk bir gemie
sahip bulunan Arap-srail Sorunu; 1850 yllk bir aradan sonra, 1917 ylndan
itibaren tekrar balam ve 1948 ylnda srail Devleti'nin kurulmasyla
iddetlenmitir. Taraflar amalarn gerekletirmek iin Milli G Unsurlarn
her alanda ve frsatta kullanmlarsa da; bu konuda verilen 4 sava dahi
kesin sonu almalarna yetmemitir. Keza Msr'n ABD'nin yannda yer
almas ve Camp David Antlamalar dahi soruna kesin ve kalc zm
getirememitir.66
Arap-srail uyumazl uluslararas ve blgesel gelimelerden
etkilenen, ayn zamanda uluslararas ve blgesel politikalar derinden
etkileyen, ok boyutlu, ok tarafl ve hala zm bekleyen bir sorundur.
Milliyetilik akm, 1. Dnya Sava, 2. Dnya Sava, Souk Sava, Krfez
Sava gibi uluslararas ve blgesel olaylarn yn vermesiyle Arap-srailuyumazl gemi yzyla damgasn vurduu gibi gnmzde de
gndemin zirvesinde yer almaya devam etmektedir. Bu sorun, hem blgesel
hem de uluslararas boyutta siyasi ve askeri sorunlarn yannda ekonomik,
evresel ve insani sorunlar da iermektedir. Bu sorun da sadece Arap
66
http://www.uyurgezer.net/arap-israil-savaslari-t23239.html?s=7b185cd9bca21b30177... ,18.04.2009
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
42/202
30
Devletlerini ve srail deil, Filistinli mltecileri, yerel ve blgesel direni
gruplarn ve Yahudi yerleimcileri de taraf olarak kabul etmek gerekir.67
Bu Arap-srail uyumazl neticesinde meydana gelen savalarn
sonucunda, Arap Devletleri baarsz olmu ve srail topraklarn sava
ncesinden daha da fazla olarak geniletmitir.
67 SER, ATMACA, Arap srail , s.121-122
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
43/202
31
NC BLM
FLSTN SORUNU
3.1. Giri
zerinde hkm sren farkl kavim ve hkimiyet kuran siyasi glerle
tarihi olarak ok gerilere uzanana Filistin, birok medeniyete beiklik etmesi
ve medeniyetlerin gei blgeleri zerinde bir kavak noktas grevi srm
olmas ile bilinir. Filistinin semavi dinlerce de nemi son derece byktr.1
Filistin bir ok peygamberin yaam olduu nemli bir beldedir. Filistin
topraklarnn peygamberler diyar olmas, bu topraklarn vahye dayanan
btn dinlerde kutsal saylmasn ve kendisine ok zel bir deer verilmesini
salamtr.2
Hitit, Mezopotamya ve Msr uygarlklarnn ortasnda yer alan ve
bunlar arasnda bir gei blgesi oluturan Filistin, gemii ok eskiye
dayanan bir yerleim alandr.3 Yaplan arkeolojik kazlarda, insanlk tarihinin
en eski zamanlardan bu tarafa btn zaman dilimlerini yaadklar
grlmektedir.4 En az drt bin yldan beri tarih sahnesi ierisinde yer alan
Filistin, fetih ve istilalara ok maruz kalmtr.5
3.2. Tarihi Arka Plan
Gnmzde uluslararas gndemin her daim st sralarnda bulunanFilistin Sorunu aslnda ok eski bir gemie sahiptir. Sorunun gnmze
kadar gelen biiminin, 19. yzyl sonlarndan balayarak 20 yzylda daha da
younlaan Yahudi G sonucunda, 1948 ylnda srail Devletinin kurulmas
1 http://home.arcor.de.\filistin\tarihi.html.,16.03.20082 http://vahdet.com.tr/filistin /dosya1/0094.html,18.03.20093 http://geocities.com/begunay/z30.htm,18.12.20074
Ali NER, Dnden Bugne Filistin, Ekin Yaynlar, Mart 2006, s.175 ARMAOLU, Filistin Meselesi , s.3
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
44/202
32
ile ilgili olduu sylenebilir. Yahudilerin gznde ve gnlnde, tarihin
silsilesiyle ayrlmak zorunda olduklar Filistinden baka yerde devlet kurmak
mmkn deildi.
3.2.1. Filistin Neresidir?
3.2.1.1. Filistin Tarihesi
Bu corafya, tarih ncesi devirlerden itibaren, eitli kavimlerin
glerle ve istilalarla gelip buraya yerlemesine maruz braklmtr. Bu
durumun en nemli sebebi, blgenin Arap corafyas iinde sahip olduu
zengin ve stratejik konum ve bunun yannda byk ilahi dinin gerek ortaya
k, gerekse gelimesinde oynad rol ve barndrd kutsal olan yerlerdir.
Belki de bu sebeple bu blge arz- mevud ya da arz- mukaddes biiminde
adlandrlmtr.6
Filistin ad, Milattan nceki zamanlarda burada yaayan kavmin adna
balanmaktadr. braniler bu halka Pelishtin ve blgelerine de Pelesheth
diyorlard. Pelesheth, Filistinlilerin lkesi manasna geliyordu. Bu nedenledir
ki lke Filistin adn almtr. Filistinlilerin Milattan nce 12.Yzylda Girit ve ya
Gney Anadolu kylarndan bugnk Filistin kylarna g ettiklerin
sylenmektedir. Romallar ise bu topraklara Palestina adn vermiler.7
Filistin kelimesinin kkeni, Yunanca Philistia szcdr ve Filistinlileryurdu manasna gelmektedir. Antik Filistinliler, Milattan nce 12. Yzylda
gney sahilinde, Tel-Aviv ve Yafa ve Gazze arasndaki kk bir blgeyi ele
geirmeyi baarmlar ve ilk kez Antik Yunan yazarlar bu blge iin Philistia
ismini kullanmlardr. Roma mparatorluundan sonra Filistin adnn resmi
6 Selim OKUYAN, Aslan ve Androcles, Filistinin Glgesinde Abdlhamit ve Thedor Herzl,
Selis Kitaplar, 1.Bask Nisan 2008, s.1417 ARMAOLU, Filistin Meselesi , s.3
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
45/202
33
olarak kullanm, Osmanl mparatorluu yklp, blge ngiliz manda rejimi
ynetimine braklncaya kadar kalkt.8
Filistinde yaplan arkeolojik kazlarda, Milattan nce 50.000-12.000
yllarna ait baz insan kalntlarna rastlamakla birlikte, ilk medeniyet eserleri
Milattan nce 10.000-5.000 yllar arasnda grlmektedir. Bununla birlikte,
Filistinin bilinen tarihi dnemi Bronz ana rastlamaktadr ki, bu da Milattan
nce 3.000-2.000 yllar arasndaki dneme tekabl etmektedir.9
Filistinin ilk yerleen halk, Arabistan Yarmadasndan buralara g
eden Sami (Semitic) rkndandr. Bir iddiaya gre buzul ann sonunda
Arabistan Yarmadasnda ani bir iklim deiiklii olmu, yamurlar kesilmi,
nehirler kurumu ve topraklar l haline gelmiti. Bu olaylar zerine Arabistan
Yarmadas halk baka yerlere g etmeye balamlard. Filistine ilk gelen
g dalgas Milattan nce 5.000-3.000 yllar arasnda Kenanilerin (Canaans)
olduu anlalmaktayd. Gerekten de ncilde Filistinin ad, Kenaneli ve ya
Kenan Diyar olarak gemekte.10 Milattan nce 20.Yzylda Filistin
blgesinin durumuna bakldnda Kenanllarn bu blgede yerleik bir toplum
olduklar anlalmaktadr. Yahudilerin Milattan nce 12.Yzylda bu blgeye
g ettiklerinde, buralarda Kenanllar, Gibonlular ve Filistinliler
yaamaktayd.11 Bu da gstermektedir ki, bu yerleim yerinin en eski
sahipleri Yahudilerdeildir.
Milattan nce 8.Yzylda blgeye Asurlulara hkim olmu, Milattannce 720 lerde Yahudi Krallnn Asurlular tarafndan yklmasyla nce
Babil, daha sonra Pers, Grek ve Romen igalleri olmutur. Bu igallerden
sonra Yahudi toplumu bu blgede bir hayli zayflamtr. Yahudilerin hemen
hepsi Filistini terk ederek dnyann her tarafna daldlar. Ancak ok kk
8 http://tr.wikipedia.org./wiki/Filistin9 ZMEN, srail ve Etnik , s.2610
ZMEN, srail ve Etnik , s.2911 OKUYAN, Aslan ve Androcles , s.235
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
46/202
34
bir ksm Filistinde kald.12 Milattan Sonra Hristiyan hakimiyeti, 637 ylnda
blgedeki halkn ounluunun Mslman olmasyla slam-Arap hakimiyeti,
daha sonra Hal Seferleri ile Hristiyan uyan, bunun zerinden fazla
gemeden Selahaddin Eyyubinin Hallara kar kazand zafer ve Milattan
Sonra 1516 ylndan sonra da Osmanl-slam Hakimiyeti grlmektedir.13
Hal Seferlerinden sonra iki yzyl kadar srecek olan Memluk-Msr
hakimiyetinden sonra 1516da Yavuz Sultan Selimin kumandas altndaki
fetihle (O zamanki Suriye-Lbnann byk ksmn da iine alacak biimde)
Filistin topraklarnn bir ksm, Kanuni Sultan Sleyman dneminde ise
tamam, Osmanl hakimiyetine girecek ve bu Osmanl mparatorluunun
paraland I. Dnya Sava sonlarna kadar devam edecekti.14
Filistin manda rejimi altnda 1922 de ngilterenin ynetimine verildii
zaman, Filistin Mandas, hem bugn srailin elinde bulunan eski Filistin
topraklarn, hem de rdn iine almaktayd. Bununla beraber ngiliz
Hkmeti, Filistin ile rdn birbirinden ayran kesin snrlar izmiti ki,
Filistin snrlar ok az bir farkla, bugn fiilen srailin elinde bulunan topraklar
iine almaktayd.15 ngiltere, 1922-1939 yllar arasnda Arap-Yahudi
uyumazlklar karsnda, Filistin sorununa zm ararken ve Yahudi g
ile urarken, rdn topraklarna Yahudi gnn kabul hibir zaman sz
konusu olmamtr. Yahudiler sadece Filistine gzlerini dikmilerdir.
Birlemi Milletler Genel Kuruluda 1947 Kasmnda, Filistini Araplarla
Yahudiler arasnda paylatrlan taksim plannda da ngilterenin Filistin iinizmi olduu snrlar kullanlmt.
12 http://www.forumcampus.com/index.php?showtopic=9403, 09.09.0813 Halis EVK, Kadim Topraklarn Trajedisi Uluslararas Politikada Ortadou, Nve KltrMerkezi Yaynlar, s.235-23614 M.Ltfullah KARAMAN, Uluslararas likiler kmaznda Filistin Sorunu, z Yaynclk,stanbul 1991, s.1415
ARMAOLU, Filistin Meselesi , s.4
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
47/202
35
3.2.1.2. Filistin Hakknda Genel Bilgiler
Filistin blgesi corafi bakmdan Suriye ile btnlk arz ettiinden
blgenin birlikte incelenmesi gerekir. Blge, kuzeyde Anadolu, douda
Mezopotamya, gneyde Arap Yarmadas, gney-batda Svey Kanal,
batda ise Akdeniz ile evrilidir. Filistinin lke koular ise, Lbnan, Suriye
rdn ve Msrdr.
Filistin blgesi, aa Lotanu ve Heru blgesi olarak ikiye ayrlmtr.
Blgede gnmzde ky ovalar olan blgelerin eski dnemlerde denizle
kapl olduu anlalmaktadr. Ky ovalar kuzeyden gneye doru geniler.
Kormel da eteklerinde Hayfa koyu hari, bu kylar son derece dz olmakla
beraber ou yerinde kumla rtldr.
Douda eria Vadisi bulunur. Bu blgenin en ok nemli akarsuyudur.
Lut Glnn gney kenarndan geen paralelin daha da gneyinde Necef
blgesi bulunur. Blge tipik bir Akdeniz iklim koullarna sahiptir. Yazlar
scak ve kurak, klar lk ve olduka yal gemektedir. Ya miktar ie
doru hzlanr ve Necef blgesi bir ldr.16
Nfusu 2000 yl tahminlerine gre yaklak 8.500.000 kiidir. Bu
nfusun 6 milyonu yeil hat ierisindeki blgede, 1 milyonu Gazzede, 1
milyon 500 bini Bat Yakas blgesinde yaam srmektedir. Yeil Hattn17
iindeki nfusun yaklak 1 milyonu Filistin halk, kalan Yahudi halkdr. YeilHat iinde yaayan Filistinlilere srail Vatanda sfat ve srail kimlii
verilmektedir. Gazzedeki Yahudi yerleim birimlerinde 5-6 bin kadar Yahudi
yaam srmektedir. Geriye kalan nfusun tamam Mslmandr.
16 http://site.mynet.com/bucatarih/seminer/karma/filistin.html, 25.01.200817 Yeil Hat : BM kararlarnda "srail" olarak gsterilen blge. Toplam 20 bin km2'den ibaretolan bu blge Bat Kuds' de iine alr. Ancak srail, Mescid-i Aksa'nin bulunduu Dou
Kuds' de bu blgeye ilhak etmitir. srail, bu blgenin etrafina izdii snr "yeil hat"olarak adlandrr.
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
48/202
36
Yzlm, 28.220 kilometrekare (200.000 kilometrekarelik ksm
yeil hat iinde) kalan ksm bu hattn dndadr. Yeil ha t iinde kalan
blge Birlemi Milletler kararlarda srail olarak yer almaktadr.
nemli ehirleri; Kuds (Nfusu 550.000) Yafa, Hayfa, Gazze, Nablus,
Eriha ve Akka ehirleridir.
3.3. Siyonist Hareketin Douu
Yahudiler Hristiyan Avrupada yzyllar boyunca dlanarak yaadlar.
Modern aa kadar hemen hibir Avrupa lkesine Hristiyanlarla eit haklara
ve dorudan siyasi gce sahip olamadlar. Hristiyan Avrupa, Hz. sann
Katilleri dedii Yahudilere mesafeli davranmay semiti.18
Ancak modernizmle birlikte Avrupann kat Hristiyan kimlii de hzl bir
ekilde erozyona urad. Kilisenin retileri etkisini yitirip yerine seklerdnce ve ideolojiler hakim olduka, Yahudilerin zerindeki hukukikstlamalarn nedeni de ortadan kalkt.19
Ve Fransz Devriminin ardndan Avrupada bir eit Yahudi
zgrlemesinin yaand sylenebilir. Hatta Yahudiler bu dnemde devlette
var olmaya, st kademelerde grev almaya balamlardr. Buda Yahudilerin
ileride nasl bir siyasi gce sahip olacaklarnn sinyallerini o zamanlardan
vermektedir.
Modernizmin Yahudiler asndan farkl bir sonucu da ulus devletler
kavramnn ortaya kmas. Modernizm ncesi Avrupada millet kavram ve
millete dayal ulus devlet modeli yoktu.Dini kimliin yok edilmesiyle doan
boluk milliyetilik akmyla doldurulmaya allm ve bunun neticesinde
18
lyas KARA, HAMAS Bir Direniin Perde Arkas,RA yaynclk,2006,STANBUL, s.1319 KARA, HAMAS , s.14
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
49/202
37
kendisini tek milletin hakimi sayan ulus devletler ortaya kt.20 Homojen bir
millet kurma amac gden bu devletler Yahudiler iin ciddi bir soruyu
gndeme getirdi: Yahudiler de Franszlar, ngilizler gibi mstakil birer ulus
muydular?
Kimi Yahudiler millet deil sadece dini bir grup olduklarn iddia ettiler.
Fakat kendilerinin bir ulus olarak tanmlayan milliyeti Yahudiler bu
asimilasyona onay vermediler. Bu konuda onlar gibi dnen ikinci bir grup
daha vard: Antisemitler. Antisemitler Yahudileri iinde yaadklar lkelerin
etnik ve rksal homojenliini bozan zararl bir unsur olarak gryorlard.
Yahudilik bir ulus olarak kabul edildiinde ister istemez bir soru ile
karlalyordu; Avrupadaki tm uluslar az ok homojen bir devlet olduuna
gre, Yahudiler iin de bir devlet oluturulmalyd. Ama bu devlet nerede
olacakt.?
Ve bu soruya Theodor Herzl adl Avusturyal bir Yahudi gazeteci
tarafndan 19. yzyl sonlarnda balatlan Siyonist Hareket cevap buldu.
Evet Yahudi ulusunun asimilasyonda ve antisemitizmden kurtularak devam
edebilmesi iin Yahudilere ait bir lke ve devlete ihtiyalar vard. Peki bu
devlet nerede kurulacakt? Yahudiler ngiltere tarafndan nerilen Uganda
gibi opsiyonlara fazla rabet etmeyip Filistin zerinde karar kldlar. 1900 yl
nce Roma tarafndan bu kutsal topraklardan srlerek diasporaya
dalmlard. imdi 1900 yl sonra buraya dnmeye karar veriyorlard.
Bylelikle hareketin ismi Filistini dahas kutsal ehri artryordu:Siyonizm kelimesi, Kudsn yan bandaki Siyon Dandan geliyordu.21
Siyonizm teriminin kkn oluturan Siyon szc Musevi
tarihinin ilk alarndan beri Kuds ile eanlaml kullanlmtr. Bu kelimeye
Filistindeki birinci Musevi tapnann Babiller tarafndan yklmasndan sonra
20
KARA, HAMAS , s.1421 KARA, HAMAS , s.15
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
50/202
38
bir anlam verilmi ve Siyon yurtlarndan kovulmu Yahudi halknn Filistine
dnme arzusunu ve zlemini benliinde toplayan bir duygu olmutur.22
Siyonizm Musevilerin Siyon dedikleri Kuds ve dolaylarna dnme ve o
kutsal topraklarda Sleyman tapnan yeniden ina etme ryas olarak, Eski
Ahitin ana prensibini oluturur.23
Herzl gre Yahudi sorunu Anti-semitizmin bir sonucu olarak gelimiti.
Yahudilerin iinde yaad btn milletler ya gizliden gizliye ya da aktan
aa Anti-semittir dncesine sahipti. Aslnda yzyllar sren basklar
altnda Yahudiler milli gururlarn yitirmilerdi.24 Yani halkn gznde
Yahudileri onurlu yurttalar haline getirmek amacyla Herzl, nce Papaya
bavurarak Musevilerin toplu halde vaftiz olmalarnn Yahudi sorununu
zeceini dnd. Ancak, bunun mmkn olmadn, Yahudilerin
kendilerine ait olan bir lkeye g etmeden bu sorunun
zmlenemeyeceini biliyordu. 1895de yaymlad Yahudi Devleti adl
kitabnda:
Biz bir devlet hem de rnek bir devlet kuracak kadar glyz. Bu amaiin gerekli beeri ve maddi malzemeye sahibizBir lkenin tm hakl ihtiyalarn tatmin edecek byklkte dnya zerindebir yerde bize egemenlik verin, gerisinikendimiz tamamlarz.25
derken Yahudilerin bir ulus meydana getirecek ve bir devlet
kurabilecek zellie sahip olduklarna olan inancn da yinelemi oluyordu.
Anlalaca ve bilindii zere Yahudi Sorunu uluslararas bir sorun,
zm ise; meselenin uluslararas arenaya karlp, devletlerin dikkatini
ekmek ve bu dorultuda destek salamakt. Bunun iin Herzl bu sorunu
22 Mim Kemal KE, Siyonizmden Uygarlklar atmasna Filistin Sorunu, STANBUL,UfukKitaplar,2002, s.2223 KE, Siyonizmden Uygarlklar , s.2324
KE, Siyonizmden Uygarlklar , s.2325 KE, Siyonizmden Uygarlklar , s.34
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
51/202
39
ortaya koyacak ve gerekli destei salayabilecek bir rgtn ihtiyacn
hissediyordu.26
Kitabnda izdii plana gre, iki kuruma ihtiya duyulacan
ngryordu. Birincisi: Yahudi Cemiyeti; amac Avrupa Devletleriyle
grp Siyonistlere Filistinde devlet kurma hakknn tannmas iin
diplomatik mcadele vermekti. kincisi: Yahudilerin Filistine glerini ve
orada yerlemelerini salamak iin kurulacak ticari bir irketti. Herzl irketin
Filistinde ticareti ve sanayilemeyi de tevik edeceini dnyordu.
Filistinde bir Yahudi devleti tesis edebilmek iin Ortadou ve dnya
politikasnda yeni dzenlemeler gerekeceine inanan Herzl, uluslararas
ilikilerde en nemli eyin g ve g odakl birimler olduunu dnyordu.
Anlarnda Uluslararasndaki ilikiler bir kuvvet sorunudur diye not den
Herzl, Bugn ve gelecekte, belki de kyamete kadar gl, daima hakl
karsnda galebe alacaktr diyordu.27
G gereini kendince ok iyi kavrayan Herzl, ilk olarak Siyonizmi
devletleraras politikada hatr saylr bir aktr olarak oluturmann gereine
inanyordu. Bu nedenle ilk olarak zengin Yahudilere bavurdu, fakat
giriimleri boa kan Herzl, umduu ilgiyi zenginlerde bulamaynca halkta
aramaya giriti. Aradn halkta bulan Herzl halkn cokusu karsnda daha
da heyecanland. Hemen dnya Musevilerinden Siyonizme yatkn olanlar bir
at altnda toplayacak bir kongrenin hazrlklarna balad.
27 Austos 1897de svirenin Basel kentinde Birinci Siyonist
Kongresi topland. Kongrenin yapld Stadt Gazinosunun giriine alt keli
yldzl Siyonist bayra ekilmi; delegeler fraklaryla salonu doldurmulard.
Herzl, Siyonist hareketi yasama yetkisini zerine alacak bir temsilciler meclisi
gibi dnyordu. Ona gre, bu meclisin yaps ve eylemleri herhangi bir milli
26
KE, Siyonizmden Uygarlklar , s.3427 KE, Siyonizmden Uygarlklar , s.36
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
52/202
40
meclis gibi olmalyd. Shekel ad verilen, vergi nitelii tayan mebla
mahalli Siyonist cemiyetlerine yatran her Musevi, mecliste temsilcilerini
seme hakkna sahip olacakt.28
Bu koullara uygun olarak toplanan ilk kongre, egemen bir parlamento
gibi davranarak Siyonist hareketin amalarn, bu amalarn gereklemesi
iin gerekli aralar ve bu aralar kullanacak yrtme heyetini tespit etti.
Kongre bittikten sonra Herzl, gnlne unlar yazar;
Baselde Yahudi Devletini kurdum. Eer bugn bunu aklarsam,herkes beni alaya alr. Oysa, belki 5 fakat phesiz 50 yl iinde herkes bugerei grecektir. Yahudi Devletinin varl manevi temellereoturtulmutur, bu devlet Yahudi halknn bu konudaki istek ve azmi ilekurulmutur.29
3.4. Filistinde ngiliz Ynetimi Ve Soruna Etkileri
Filistinde ngiliz ynetimi, fiilen 1917 sonlarnda, General Allenby
kumandasndaki kuvvetlerin Gney Filistine girmelerinden itibarenbalamtr denilebilir. 1920lerden sonra ise 2. Dnya Savann ardndan
son bulacak manda ynetimi balayacaktr. zellikle manda dnemi,
ngilizlerin Filistinde Yahudi yerleimini ve devletlemeye gidilerini
kolaylatrmak, Siyonist hareketin Filistine kesin ve hkim bir ekilde
yerlemek, Araplarn ise onlarn Filistinde oalmalarna kar durmak iin
uratklar bir dnemdir. Otuz yl akn ynetimi altnda ngiltere, nce igal
kuvveti daha sonra da manda yneticisi olarak bulunduu Filistindeelikilerle dolu bir siyaset izlemitir. Yine de bu dneme damgasn vuran
ngiliz siyaseti temelde Yahudilerden taraf olacaktr.30
28 KE, Siyonizmden Uygarlklar , s.3629
KE, Siyonizmden Uygarlklar , s.3630 KARAMAN, Uluslararas lkikiler , s.23
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
53/202
41
3.4.1. ngiliz Manda Rejimi
Filistinde manda idaresini yerletiren ngilterenin ii hi kolay deildi.
Filistini Osmanl mparatorluundan kopartm, ancak geleneksel bl ve
ynet siyasetine ramen blgede huzuru salayamamt.31
ngilterenin Filistin zerinde manda ynetimine sahip olmas, hem
Mekke emiri ile olan antlamalarna hem de Emir Faysal ile Weizmann
arasndaki 3 Ocak 1919 antlamasna ters dmekteydi. Bu durumun hem
Araplarda hem de Yahudilerde ve bilhassa Araplarda tepkilere neden olmas
tabii idi.32 ngilterenin i ie gemi Ortadouyu yutma planlar, Pandorann
kutusundan kar gibi kyor, bir yerden Filistine Yahudiler yerleirken, dier
bir yandan da Arap Milliyetilik akm kkrtlyordu.33
Filistinin tarihe iki kere vaat edilen toprak diye gemesine neden
olan ngiliz-Arap ilikileri asker gcnn en yksek olanaklar kullanarak ele
geirmenin yannda, yerel nfuzlu yneticilerin gnln kazanmaya ve
onlarla iyi geinmeye de son derece nem veren ngiliz siyasetinin gzel bir
rneidir. Bu ok ynl siyaseti uygulayan ngilizler, istihbarat ayla da
dalacak Osmanl mparatorluu topraklarndan, temel karlarna ulamak
iin Arap milliyetilii faaliyetlerine destek vermitir. Bu destein ve
uyguladklar siyasetin temel amac, Filistin topraklar zerinde hkimiyet
kurmakt. Dolaysyla bu dnemin nemli kilometre talarnn balangc
saylabilecek olay, Mslman-Arap dnyasnn savata Osmanlmparatorluu yannda savamalarn engellemekti. Burada bamszlk
dncesine yatkn Mekke Emiri erif Hseyin tarih sahnesinde n plana
kmaktadr.
31 KE, Siyonizmden Uygarlklar , s.41532 ARMAOLU, Filistin Meselesi , s.3633
Ersal YAV, Krsel glerin petrole eriiminde srail-Filistin-Krt amazndan hedeftekiadam Saddam, Yazc yaynevi 1.basm Nisan 2002, s.69
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
54/202
42
Tarihe erif Hseyin-Mc Mahon Yazmas olarak geen 1915-1916
yllar arasndaki yazmalarda, Msrdaki ngiliz Yksek Komiseri Hkmeti
adna, Araplarn mttefikler safnda savaa katlmalar halinde, ngilterenin
Arap vilayetlerinde erif Hseyinin halifeliini ve Arap bamszln
tanyacan ve destekleyeceini vaat etmitir. Bu, tarih sahnesinde, Osmanl
mparatorluunun yenilgisinde bir para rol bulunacak, erif Hseyin
isyannn k demektir.34
Aslnda ngilizlerin 20.Yzyln balarna dein Ortadouya bir Yahudi,
halknn yerleimi konusunda gereki ve resmi tavr olmad aktr. Ancak
1902de elinde bulunan Sinann el-Ari blgesinde bir Yahudi yerleimini
kabul etmesi ve 1903te Dou Afrikada hakimiyeti altnda bulunan bir toprak
parasn Siyonistlere vermeyi teklif etmesi, ngilizlerin Filistine ilgisinin
arttnn bir gstergesidir.
Bu ilgi, savan balamas ve gelimesi, sava kabinesinde Musevi bir
bakan olan Herbert Samuel ile srmtr. Filistinin ngiliz himayesinde
olmas dncesinde olan Samuel, ksa srede kendisine yanda olarak
Siyonist hareketin nclerinden Chaim Weizmann bulacaktr. Weizmann,
ksa srede Lloyd George ve Lord Balfour gibi hkmet yeleriyle yaknlk
kurarak, ngiliz-Musevi ibirliinin temellerini atmaya balamlardr. Bu
abalarn iine Siyonizmin bir baka nemli ismi, Nahum Sokolowun da
eklenmesi, Yahudi emelleri lehine kamuoyunda byk lde etki yapacak
gce ulamt.
Filistinde uluslararas bir idareyi ngren, 16 Mays 1916 tarihli, gizli
ngiliz-Fransz Sykes-Picot anlamasndan sonra, karlkl karlarn
uyutuu ngiliz-Musevi ibirlii zellikle ayn yln sonlarndan Yahudilere
yaknl ile bilinen Lloyd Georgeun babakan ve Balfourun Dileri Bakan
34 KARAMAN, Uluslaras likiler , s.24
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
55/202
43
oluuyla birlikte daha bir olgunlaacak ve gelimeler, Balfour Bildirisine kadar
uzanacaktr.35
Balfour Bildirisi adn alan belge, Siyonist almalarda bir dnm
noktas tekil etmitir. ngiltere Dileri Bakan Balfour, 2 Kasm 1917de
Siyonist Federasyon Bakan zengin bir bankac olan Lord Rothshilde
yazd mektupta, ngilterenin Filistinde bir Yahudi yurdu kurulmasn kabul
ettiini resmen bildirmitir. Bu bildiri, srasyla Fransa, talya ve Amerika
Birleik Devletleri tarafndan da kabul edilmi ve destek grmtr.
19.Yzyln sonlarndan itibaren Filistine balam olan Musevi g, Balfour
Bildirisinden sonra iyice hzlanmtr.36
Savan bitiminde ngiltere ile Fransann Ortadouyu paylama
planlar kendi aralarnda baz anlamazlklara yol atysa da, geekleti.
Bunu yaparken Wilson prensiplerine aykr dmemek iin manda rejimini
uyguladlar. Paris Bar Konferansnda Emir Faysal, Halepten Mekkeye
kadar uzanan Arap mparatorluu iinde Balfour Bildirisine uygun olarak
Yahudilere mahalli muhtariyet verilebileceini bildirdiyse de bu hi dikkate
alnmad. Zaten bu Arap mparatorluu da kurulamad. San Remo
Konferansnda, Filistin Irakla ngilterenin manda ynetimine verildi.37
Savan galiplerinin 1919 yl k aynda bir araya geldii Paris Bar
Konferansndan sonraki gelimeler ilgintir. 1. Dnya Sava sonunda
ngiltere, Milletler Cemiyetinden, Filistini bamszla hazrlamak zere,ngiliz mandasna verilmesini talep etti. 25 Nisan 1920de Milletler Cemiyeti,
Filistinin manda idaresini ngiltereye verdi.38 Filistin mandas ngiltereye
verildii srada 1918lerde nfusun %93n (708.000) Araplar, %7sini
35 KARAMAN, Uluslaras likiler , s.2636 http://strateji.cukurova.edu.tr/ORTA DOU/02.php, 26/02/200837 http://strateji.cukurova.edu.tr/ORTA DOU/02.php, 26/02/200838
A.ner PEHLVANOLU, Ortadou ve Trkiye, Kasta Yaynevi, 1.bask Temmuz 2004,s.220
http://www.pdfonline.com/easypdf/?gad=CLjUiqcCEgjbNejkqKEugRjG27j-AyCw_-AP -
8/4/2019 Israil Filistin Sorunu Tez
56/202
4
top related