lazerin endüstriyel uygulamalarında İş sağlığı ve güvenliği · t.c. ÇaliŞma ve sosyal...
Post on 28-May-2020
17 Views
Preview:
TRANSCRIPT
T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Lazerin Endüstriyel Uygulamalarında
İş Sağlığı ve Güvenliği
27. İş Sağlığı ve Güvenliği Haftası
7-8 Mayıs 2013
Hazırlayan:
Tolga PEKİNER, İSG Uzm. Yrd.
Günlük Hayatımızda Lazer
Lazer Hakkında Temel Bilgiler
Endüstriyel Lazer Uygulamaları
Sonuç ve Öneriler
MOSKOVA’DAGÖSTERİ AMAÇLI LAZER KULLANIMI SEBEBİYLE
30 KİŞİNİN ZARAR GÖRMESİ
LAZER İŞARETLEYİCİ (POINTER) KULLANIMINDA SAĞLIK VE GÜVENLİK
• Lazer işaretleyiciyi kişilere
doğrultmayın,
• Küçük yaştakilerin lazer işaretleyicileri
kullanmasına izin vermeyin,
• Lazer işaretleyicileri ayna benzeri
yansıtıcı yüzeylere doğrultmayın,
• Üzerinde uyarı mesajı ve lazer sınıfı
bulunmayan lazer işaretleyicileri satın
almayın, kullanmayın.
LAZER İŞARETLEYİCİ CİHAZLARIN UYGUNSUZ KULLANIMINA DAİR
ÖRNEKLER
• Göstericinin kolluk
kuvvetlerine karşı lazer
işaretleyici kullanması
• Lazer işaretleyici ile yolcu
uçaklarının seyir güvenliğinin
tehlikeye düşürülmesi
LAZERİN TIBBİ VE KOZMETİK UYGULAMALARI
• Bu uygulamalar
sırasında koruyucu
gözlükler benzeri
tedbirlerin alınması
önem taşımaktadır.
Lazer Türleri
• Katı Lazerler
• Gaz Lazerleri
• Boyar Madde Lazerleri
• Yarı İletkenli Lazerler
• Serbest Elektronlu Lazerler
LAZERİN ENDÜSTRİYEL UYGULAMALARI
Lazer Uygulamaları
• Endüstriyel Lazer Uygulamaları
• Bilimsel Lazer Uygulamaları
• Tıbbi ve Cerrahi Lazer Uygulamaları
• Fiber Optik Komünikasyon Uygulamaları
• Gösteri Uygulamaları
Endüstriyel Lazer Türleri
• Nd:YAG Lazeri
• CO2 Lazeri
Lazerin Endüstriyel Uygulamaları
• Isıl İşlem
• Delme İşlemi
• Aşındırma İşlemi: Markalama ve Diğer Yüzey İşlemleri
• Kesme İşlemi
• Kaynak İşlemi
• Lazer kelimesi, lazer işleminin en önemli özelliğini anlatan bir kısaltmadır:
uyarılmış radyasyon salınımı yoluyla ışığın şiddetlendirilmesi (Light
Amplification by Stimulated Emission of Radiation)
• Lazer, radyasyonu şiddetlendirebilecek bir madde içermektedir. Bu madde,
radyasyon içinden geçerken enerji kazandığı için kazanç ortamı olarak
isimlendirilir.
• Bu şiddetlendirmeden sorumlu fiziksel prensip uyarılmış salınım olarak
isimlendirilir ve 1916 yılında Albert Einstein tarafından keşfedilmiştir.
• 1960 yılında ilk çalışan lazer T.H.Maiman tarafından yapılmıştır.
Lazerin uygulama alanının genişliği;
• Yüksek miktarda enerjiyi, yol boyunca önemli kayıplar olmadan
taşıyabilme özelliği,
• Işının frekansının hassas bir şekilde kontrolü,
• Yayılan ışının yayılma düzeni,
• Işının olağanüstü yoğunluğundan kaynaklanmaktadır.
• Lazer Cihazının Temel Elemanları
• Elektromanyetik Spektrumda Lazer Işımasının Yer Aldığı Dalgaboyları
• Yönlendirilebilirlik: Lazer ışınları oldukça uzun bir mesafeyi sabit
genişlikte bir ışın demeti olarak alır, bu mesafeden sonra genişlemeye
başlar. Lazer sistemlerinden biri ile lazer ışığının aydaki lekesi 1.5 mil
yarıçapında olmuştur.
• Lazer Işınımın Güç Yoğunluğunun Güneş Işığıyla Kıyaslanması
Güneş ışığının güç yoğunluğu : 100W/cm2
Lazer ışınının güç yoğunluğu : 1000000000000000000 W/cm2
Gözün Lazer Işınımı Soğurma Karakteristiği
• Görünür ve yakın-kızılötesi dalgaboylarında çalışan lazerler, retinaya
ulaşarak daha ciddi bir hasara sebep olmaktadır. Bu durumda retina, deriye
oranla 100.000 kat daha hassastır. Bunun sebebi, insan gözünün bu
dalgaboyundaki ışığı retinanın üzerine odaklayabilme kabiliyetidir.
• Spektrumun orta-
kızılötesi, uzak-kızılötesi
ve orta-morötesi bölgeleri
için lazer enerjisini kornea
soğurur ve hasar görebilir.
• Buna karşın yakın-
morötesi bölge için, gözün
lazer enerjisini soğuran
bölümü göz merceği
olacaktır.
• Lazer Demetine Maruziyetten Kaynaklanan Kornea ve Retina Hasarı
• Yaşanmış Bir Kaza Sırasında,
Uygun Seçilmediğinden Hasar
Gören Koruyucu Gözlük
Lazer Sınıflandırması
• Lazer sınıflandırmasının amacı, referans kabul edilen Sınıf 1 durumundan
itibaren yükselen lazer gücüyle birlikte artan yaralanma riskinin ortaya
koyulmasıdır,
• Sınıf 1
• Sınıf 1M
• Sınıf 2
• Sınıf 2M
• Sınıf 3R
• Sınıf 3B
• Sınıf 4
Kontrol
Tedbirleri
Sınıflandırma
İçin
Kullanılan
Lazer
Özellikleri
Lazer Sınıflandırması
Lazer Sınıfları
• Sınıf 1 : Gözün demete doğrudan ve uzun süreli maruziyetinde dahi
zararsız,
• Sınıf 1M : Optik elemanlarla (dürbün vb.) görüntülendiğinde zararlı,
• Sınıf 2 : Demete anlık maruziyette zarar vermez, bilinçli olarak doğrudan
lazere bakıldığında tehlikeli,
• Sınıf 2M : Optik elemanlarla (dürbün vb.) görüntülendiğinde zararlı,
Lazer Sınıfları
• Sınıf 3R : Demete doğrudan maruziyette zararlı, yaralanma olasılığı
maruziyet süresi ile orantılı olarak artar,
• Sınıf 3B : Kısa süre de olsa demete doğrudan maruziyette zararlı, fakat
saçılmalardan kaynaklanan maruziyetlerde genellikle zararsız,
• Sınıf 4 : Sadece gözün değil, derinin de doğrudan maruziyeti zararlı, ayrıca
saçılmalardan kaynaklanan maruziyetlerde de zararlıdır.
Lazer Çalışma Alanları İçin Kontrol Tedbiri Örnekleri
Mühendislik Kontrol Tedbirleri
• Koruyucu Muhafazalar (Tüm Sınıflar)
Mühendislik Kontrol Tedbirleri
• Anahtar Kontrol Elemanı
(Sınıf 3B veya 4)
• Gözlem Pencereleri,
Görüntüleme Ekranları ve
Optik Elemanlar (Tüm
Sınıflar)
Mühendislik Kontrol Tedbirleri
• Demet Güzergahı Kontrolü
(Sınıf 3B veya 4)
• Demet Durdurucu veya
Zayıflatıcı (Sınıf 3B veya 4)
Mühendislik Kontrol Tedbirleri
• Lazer Alanı Uyarı İşaretleri
ve Lazer Devrede Uyarıları
(Sınıf 3B veya 4)
• Lazer Kontrollü Alan
(Sınıf 3B veya 4)
Mühendislik Kontrol Tedbirleri
• Acil Durdurma Düğmesi
(Sınıf 4)
• Lazer Kontrollü Alan
(Sınıf 3B veya 4)
Koruyucu Donanım
• Koruyucu Gözlükler
(Sınıf 3B veya 4)
Koruyucu Donanım
• Koruyucu
Bariyerler ve
Perdeler
(Sınıf 3B veya 4)
• Koruyucu Donanımın
Etiketlenmesi
(Sınıf 3B veya 4)
ARAŞTIRMA KAPSAMINDA GERÇEKLEŞTİRİLEN UYGULAMALAR
• Araştırmanın ilk uygulaması, elektronik ürünler ve sistemler tasarlayan,
geliştiren, üreten ve 4500 çalışanı bulunan bir sanayi kuruluşunun Lazer
Sistemleri Tasarım Müdürlüğü’nde gerçekleştirilmiştir.
• 21 kişinin çalışmakta olduğu bu Müdürlük’te lazer cihaz ve sistemleri araştırma,
tasarım, geliştirme ve üretime destek faaliyetleri sürdürülmektedir.
TESİSLERDE ASKERİ KULLANIM İÇİN İKİ TÜR LAZER CİHAZI
TASARLANMAKTA VE ÜRETİLMEKTEDİR
1) LAZER İŞARETLEYİCİ
2) LAZER MESAFE ÖLÇER
MESAFE = IŞIK HIZI × SÜRE
Lazer çalışma alanında lazer üretimi ve testleri yapıldığından bu
çalışmanın doğası gereği;
KONTROL TEDBİRLERİ
• Lazer sisteminin bir muhafazaya
sahip olmadığı,
• Lazer ışın demetinin tamamını
veya bir kısmını örtecek bir
demet muhafazasının da
kullanılamadığı gözlenmiştir.
KONTROL TEDBİRLERİ
• Sadece yetkili kişilerin lazer sistemini
çalıştırabilmesini sağlayan anahtar kontrol
elemanının bulunduğu gözlenmiştir.
• Demet sonlandırıcı olarak uygun biçimde
etiketlenmiş lazer bariyerin kullanıldığı
görülmüştür.
KONTROL TEDBİRLERİ
Alanın girişi ve çıkışının uygun şekilde
düzenlenmesi;
• Uygun ve açık biçimde işaretlendiği
görülmüştür.
• Uygun şifrenin girilmesiyle açılacak
özel bir manyetik kilit sisteminin
kullanıldığı tespit edilmiştir.
• Lazer çalışırken yanarak bu çalışmayı
girişte bildiren lazer uyarı lambası
olduğu görülmüştür.
• Çalışma alanının hemen girişinde, hem optik yoğunluk hem de biçim ve kullanım
şekli açısından oldukça çeşitlilik gösteren koruyucu gözlüklerin bulunduğu dolap
görülmektedir. Ayrıca bu dolabın üzerinde hangi çalışma için ne tür koruyucu
gözlüğün kullanılması gerektiğini açıklayan talimatların bulunduğu gözlenmiştir.
• Yangın tehlikesine
karşı uygun tedbirlerin
alındığı gözlenmiştir.
• Araştırmanın ikinci uygulaması 10 kişinin çalışmakta olduğu bir işletmede
bulunan çalışma alanında gerçekleştirilmiştir.
LAZERLE METAL KESİMİ YAPILAN İŞYERİ
• Bu işyerinde lazer ve diğer
makineler ile metallerin
kesilmesi ve şekillendirilmesi
işlemleri yapılmaktadır.
KONTROL TEDBİRLERİ
• Lazer çalışma alanında, lazer cihazına üretim sırasında eklenen bazı güvenlik
unsurlarının dışında, lazer güvenliğine ilişkin herhangi bir mühendislik veya
idari kontrol tedbirinin alınmadığı görülmüştür.
• Üretimi esnasında lazere eklenen bazı güvenlik tedbirleri :
• Acil durumlarda gücü kesecek
acil durum düğmesi ve lazer
cihazının yetkisiz kullanımını
engellemek için anahtar kontrol
elemanı
KONTROL TEDBİRLERİ
• Lazerin çalıştığını gösteren lazer devrede
uyarı ışığı
KONTROL TEDBİRLERİ
• Metalin lazerle işlem gördüğü noktanın
hemen yanında lazer kontrol panosu
bulunduğu görülmüştür. Burada
bulunacak çalışanı zararlı ışınımdan
korumak amacıyla lazer ışınıma dayanıklı
sürgülü bir pencere kullanıldığı ve iş
parçasının yerleştirilmesi amacıyla bu
pencere açıldığında lazer gücünü
otomatik kesecek bir sistemin bulunduğu
tespit edilmiştir.
KONTROL TEDBİRLERİ
• Lazerin işlem gördüğü alanın hemen yanında ışınıma dayanıklı bir pencere
olmasına karşın bu alanın hemen arkasındaki kısımda hiçbir muhafazanın
bulunmadığı ve tamamen açık olduğu gözlenmiştir.
LAZER İLE METAL KESİMİ GERÇEKLEŞTİRİLEN İŞYERİ
REKLAM FİRMASI
Lazerin her türlü kullanımı için sağlık ve güvenliğin sağlanması
amacıyla farkındalık ve bilincin oluşturulması gereklidir.
Endüstriyel lazer kullanımında işyerlerindeki çalışma koşullarının
iyileştirilmesi amacıyla gereken tedbirler alınmalıdır.
Ülkemizdeki lazer uygulamalarına ilişkin araştırmaların, projelerin ve
eğitim faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi gerekmektedir.
top related