osteoporoz tanı ve tedavi prensipleri

Osteoporoz Tanı ve Tedavi Prensipleri

Dr. Ümit İNCEBOZBalıkesir Üniversitesi Tıp Fakültesi

Kadın Hastalıkları ve Doğum AD

"Osteoporoz"

Sistemik iskelet hastalığı

– Düşük kemik kütlesi

– Kemik mikromimarisinde bozulma

– Artmış kırık riski

Osteoporoz ne kadar sık?

• 50 yaş civarındaki kadında %4

• 80 yaşındaki kadında %52

• 2050 yılında dünya geneli için

hesaplanan osteoporotik kalça kırığı

olacak kişi sayısı 6.3 MİLYON !

Sunum Planı

Osteoporozun patogenezi

Osteoporozda tanı

Osteoporozda tedavi prensipleri

Sunum Planı

Osteoporozun patogenezi

Osteoporozda tanı

Osteoporozda tedavi prensipleri

Kemik Dokusu• Kortikal kemik (%80)

– Yoğun ve sıkı– Uzun kemikler boyunca– Ortasında silindirik boşluk

• Trabeküler kemik (%20)– Hafif, balpeteği şeklinde– Basınç ve baskıya göre

şekillenir– Uzun kemiklerin uçlarında

ve vertebrada

Kemik Hücreleri– Osteositler– Osteoblastlar– Osteoklastlar

Hemapoetik sistem hücreleri

Stromal Kök Hücreleri

PrekürsörleriPrekürsörleriOsteoklast

Osteoklast

Kemiğin gücünü sağlayan;

• Kemik Mineralizasyon yoğunluğu

• Kemik Kalitesi (hidroksi apatit kristal büyüklüğü, kollagen yapısı, kemiğin mikromimarisi)

Genetik ve beslenme

Yaşlanma

Menopoz

Hastalıklar

Yetersiz tepe kemik kütlesi

Artmış kemik kaybı

Travma

Düşük Kemik yoğunluğu

Kırıklar

Sunum Planı

Osteoporozun patogenezi

Osteoporozda tanı

Osteoporozda tedavi prensipleri

Osteoporoz tanısı

• Klinik tanı

• Biyokimyasal tanı

• Radyolojik tanı

Osteoporozun klinik uyarı işareti yoktur

Osteoporoz risk faktörleri(BMD-tanımına göre)

Değiştirilemez• Kadın• İleri yaş (65 yaş ve üzeri)• Önceden osteoporotik

kırık öyküsü• Irk (beyaz)• Erken menopoz (<45)• Ailede kalça kırığı öyküsü• Hastalıklar (RA, çölyak

vb)

Değiştirilebilir

• Düşük BMI (<58 kg)• Sigara kullanımı• Alkol• Uzun süreli (>3 ay)

glukokortikoid kullanımı

Osteoporotik Kırık Risk Faktörleri• İleri yaş (65 yaş ve üzeri)• Önceden osteoporotik kırık öyküsü• Düşük BMD• Ailede kalça kırığı öyküsü• Düşük BMI (<58 kg)• RA, Uzun süreli (>3 ay) glukokortikoidler• Sigara kullanımı• Alkol

Yaş• Yaş ilerledikçe kırık riski artar

• 50 yaşından sonra her 7-8 yılda bir kırık riski iki katına çıkar

Kırık öyküsü• Peri ve postmenopozal kadında bir

osteoporotik kırık varsa diğer bir osteoporotik kırık için 2 kat risk

• Osteoporotik kırık öyküsü BMD’den bağımsız olarak riski artırır

Kemik Mineral Yoğunluğu (BMD)

• BMD’nin 1 SD azalması=%10-12 mineral

yoğunluk azalması=kırık riskinde 1.5-

2.5 kat artış

Ailede kalça kırığı öyküsü

• Ailede kalça kırığı öyküsü (özellikle

kalça kırığı) osteoporotik kırık riskini

%50-100 artırır

Kilo azlığı

• <57.7 kg (veya BMI<21) hem düşük BMI hem de kırık riskini artırır

Erken Menopoz• Menopozdan 2-3 yıl öncesinden, 3-4 yıl

sonrasına kadar kemik kaybı hızlı (%5-7) seyreder

• Bu kaybın 2/3’ünden sorumlu olan «Östrojen azalması» dır

• Romatoid Artrit (X2 kırık riski)

• >3 ay glukokortikoid kullanımı (BMD’den bağımsız X2 kırık riski)

FRAX

http://www. shef.ac.uk/FRAX

Osteoporozda Klinik Tanı

• Ağrı

• Boy Kısalması

• Akut Kırık bulguları

Hemen tüm Nonvertebral kırıklar düşmeye bağlı

Vertebral kırıkların yaklaşık 2/3 ’i Ağrısız

Vertebral kırıklar en sık T11-12, L1

3.8 cm ve daha fazla boy kısalığı vertebral kırığın işareti olabilir

Osteoporozda Biyokimyasal Tanı• Alkalen fosfataz

– Osteoklastik aktiviteyi gösterir– Duyarlık ve özgünlüğü az, yaşla artar– Kemiğe özgün AP da kullanım yararlılığını artırmaz

• Osteoklasin– Kemik gama-karboksiglutamatı– Osteoblastlarca yapılır– Yaş, cinsiyet, mevsim, lab metodlarına göre değişebilir

• Tip I kollagen yıkım ürünleri (pridinolin, deoksipridinolin)– Mineralizasyonu değil Remodelling’i gösterir

• Direkt Radyogram

• DEXA

• Diğer

Osteoporozda Radyolojik Tanı

Osteoporoda Direkt Grafi• Sırt ağrısı, boy kısalması, kifoz varsa

vertebral kırık açısından değerlendirilmeli

• Lateral vertebra grafilerinde, vertebral yükseklikte %20 den fazla (2 cm) kısalma– Gr 1 (hafif) %20-25– Gr 2 (orta) %25-40– Gr3 (şiddetli) >%40

DEXA• Osteoporoz tanısında ve tanıya bağlı

tedavi planlamasında GEÇERLİ tek yöntem lomber ve kalça DEXA incelemesi

DEXA T skor

DEXA taraması kime???

BMD gerekliliği için kullanılan risk faktörleri

• Menopoz sonrasında kırık öyküsü• Zayıflık (<57.7 kg / BMI<21 kg/m2)• Ailede kalça kırığı öyküsü• Halen sigara kullanımı• RA• Alkol (her gün 330ml biraya karşılık)

NAMS 2010

PopulasyonTüm ≥65 yaş kadınlar

<65 yaş kadınlarda 10 yıllık risk, 65 yaşında beyaz ırk, bilinen risk faktörü olmayan kadının kırık riskine eşit veya büyük risk varsa

Öneri

Tarama

(Screening DEXA ile)

GRADE BUSPSTF, 2011

(=9.3)

Index değer toplamı

BMD hariç ≥ 4 ise BMD değerlendirmesi yap

BMD dahil ≥ 6 ise değerlendir ve tedavi planla

IOF, 2001

FRAX

http://www. shef.ac.uk/FRAX

DEXA taraması ne sıklıkta ???

Önerilen DEXA sıklığı• Osteoporoz tedavisi alanlarda 1-2 yılda

bir

• Tedavi gereksinimi olmayanlarda 2-5 yılda bir

NAMS, USPSTF

Sunum Planı

Osteoporozun patogenezi

Osteoporozda tanı

Osteoporozda tedavi prensipleri

Kimi tedavi edelim?

T-skoru Kırık Yönetim

<-2.5 + İlaç

<-2.5 - İlaç

-1 ile -2.5 arası + İlaç

-1 ile -2.5 arası - İzlem

>-1 - İzlem

NORA

Kimi Tedavi Edelim?

• T skoru < -2.5 veya

Osteoporotik kırık varlığı

• -1<T skoru<-2.5 ise FRAX değerlendirmesinde 10 yıllık genel kırık riski ≥20 veya femur kırığı riski ≥ 3% ise

NAMS 2010

Sonuç; Osteoporoz açısından risk değerlendirmesi

Osteoporoz tanısında lomber ve kalça DEXA

Tedavi, osteoporoz veya kırık olanlar ile, 10 yıllık genel kırık riski ≥20 veya femur kırığı riski ≥ 3% ise yapılmalı

EVİN HER YANINDA BUNLARDAN

BULUYORUM !

DOKTORUM, BU YAŞTA KEMİK

KAYBININ NORMAL OLDUĞUNU SÖYLEDİ

Teşekkürler…

• Tam kan sayımı• Serum biyokimyası:

– Kalsiyum– ESR– kreatinin– Alkalen fosfataz – TSH– 24 urine calcium creatinine clearance

Sekonder Osteoporoz ayırıcı tanısında önerilen testler