principais elementos da gramática latina · latim 1 principais elementos da gramática latina 1) o...
Post on 09-Nov-2018
239 Views
Preview:
TRANSCRIPT
LATIM 1
Principais elementos da Gramática Latina
1) O alfabeto latino contém as mesmas letras usadas no português. No séc. 1º a.C. fo-
ram acrescentadas as letras "y" e "z" para a transcrição de certas palavras de origem grega. A
letra "u" pode ser vogal ou consoante, confundindo-se com o "v". Neste método, sempre que
ela for consoante, escreveremos com "v", que deve ser pronunciado como o "v" português.
Também a letra "i" pode ser vogal ou consoante. Algumas transcrições trazem um "j" quando
para distinguir a consoante da vogal (Jesus). Mas como ambas têm a mesma pronúncia, vamos
usar apenas o "i" (Iesus). O emprego do "k" é raríssimo, podendo sempre ser substituído por
"c".
2) Não se usam acentos gráficos no latim, para indicar sílaba tônica. Mas às vezes são
utilizados para evitar equívocos. Aqui serão utilizados apenas nos casos que normalmente ge-
ram dúvida, entre paroxítonas e proparoxítonas. Não há palavras oxítonas em latim (amor =
"ámor"). Os dicionários latinos usam o sinal ˘ (macron) sobre uma sílaba para indicar se ela é
longa ou ˉ (braquia) para indicar se é breve. A palavra com mais de duas sílabas será paroxí-
tona se a penúltima for longa (amabāmus = amabámus), e proparoxítona se ela for breve
(Oceănus = océanus).
3) Quanto à pronúncia, descartaremos a "Tradicional" e a "Reconstituída", adotando a
ROMANA (oficial na liturgia católica), que se difere do português nestes casos:
a) O "ci" e o "ce" devem ser pronunciados como "tchi" e "tche" (Cicero = "tchítchero");
b) O "gi" e o "ge" devem ser pronunciados "dji" e "dje" (gestus = "djéstus" e gigantes =
"djigántes");
c) O "gn" tem o mesmo som do nosso "nh" (agnus = "ánhus");
d) As consoantes duplas prolongam a vogal anterior, e devem ser bem pronunciadas (stella
= "stel-la");
e) Todas as letras devem ser bem pronunciadas, especialmente o "m" final: præmium =
prémiumª (como se houvesse um "a" no final, não pronunciado);
f ) O "t" e o "d" diante do "i" não devem ser pronunciados "tchi" e "dji", mas sim "ti" e
"di", como no italiano ou no espanhol; o mesmo vale para o "t" no final de palavras.
g) O "ch" soa sempre como "k" (brachium = "brákiumª");
h) O "ph" soa como "f" (philosophus = "filósofus");
i) O "sc" diante de "e" e de "i" soa como "ch" (descendit = "dechéndit");
j) A sílaba "ti" soa como "tsi" quando seguida de vogal (patientia = patsiéntsia), exceto se
estiver no início de palavra ou se for precedida por "s", "x" ou "t" (tiaras, ostium, mixtio, Bru-
ttium);
k) O "x" soa como "gz" entre "e" e outra vogal (examen = "egzámen"), e soa como "kç" nos
outros casos (uxor = úkçor, excelsus = ekç / tchélsus);
l) Depois de "q" o "u" é sempre pronunciado (aquila = áqüila);
m) O "z" soa como "dz" (zelus = dzélus).
4) Não existem artigos em latim.
5) Além do masculino e do feminino, existe o gênero NEUTRO.
6) Em latim, cada palavra tem uma terminação (DESINÊNCIA) específica, segundo a
função [sintática] desempenhada na frase.
LATIM 2
Os CASOS (funções sintáticas) são seis:
NOMINATIVO SUJEITO (termo da oração sobre o qual se diz algo): Deus é fiel.
PREDICATIVO DO SUJEITO (o nome que acompanha o verbo de ligação): Deus é fiel.
GENITIVO ADJUNTO RESTRITIVO (indica posse ou qualidade): Os livros de João são novos; ele
é um homem de cultura.
DATIVO OBJETO INDIRETO (completa o verbo, usando preposição no português): Deus dá a
graça ao homem; deu um presente para o pai.
COMPLEMENTO NOMINAL (completa o sentido de um nome): Tenho necessidade de
Deus; a fundação da cidade foi solene; a resposta ao professor foi brilhante.
ACUSATIVO OBJETO DIRETO (completa o verbo, sem preposição): Deus dá a graça ao homem.
VOCATIVO VOCATIVO (chama ou exclama o sujeito): Ó Deus, ajudai-me! ; Tu és belo, ó sol.
ABLATIVO AGENTE DA PASSIVA (realiza a ação expressa por um verbo passivo): Os homens
são ajudados por Deus. (Preposições "a" ou "ab" para pessoas.)
ADJUNTO ADVERBIAL (modifica o sentido do verbo). Utilizam as seguintes preposi-
ções [seguidas ou não de artigos]: por = per; com = cum; de = de, ab, ex; em = in
(esta última somente quando indicar estabilidade num local; se indicar mudança de
local será do caso ACUSATIVO).
Os Adjuntos Adverbiais mais comuns são os de:
* COMPANHIA (com quê/quem?): Eu passeio com Antônio (Ego cum Antonio ambu-
lo); os piratas vivem com as feras (Piratæ cum feris vivunt); o exército partiu com
todas as bagagens (Exercitus abiit cum omnibus impedimentis).
* MEIO (por meio de quê/quem?): Escrevo com a caneta (scribo calamo); pela con-
córdia salvaremos a pátira (concordia patriam servabimus). O ablativo sem prepo-
sição, como neste caso, chama-se "ablativo simples".
* MODO (como? de que modo?): Os veteranos defendem a república com cuidado
(Veterani patriam cum cura defendunt); os meninos brincavam com grande alegria
(pueri ludunt cum magno gaudio).
* CAUSA (por quê? por causa de quê?): Os meninos descuidam os deveres por pre-
guiça (pueri officia déserunt pigritia); rimos por causa de vossa avareza (ridémus
avaritia vestra). Aqui mais um caso de "ablativo simples" (sem preposição). Entre-
tanto, pode-se usar as preposições ob ou propter e, neste caso, teremos um ACUSA-
TIVO: Pueri officia déserunt ob prigitiam ou propter pigritiam; ridémus ob avariti-
am vestram ou propter avaritiam vestram.
* TEMPO (quando?): No ano que vem estarei aqui (Venturo anno hic ero); Júlio che-
gará no sétimo dia (Iulius die septimo preveniet). Também aqui temos o ablativo
simples. NOTA: Os Adjuntos Adverbiais de Tempo que respondem à pergunta "por
quanto tempo?" pertencem ao acusativo [simples ou com a preposição per]: Lutei
por quatro horas ([per] quattuor horas pugnavi); Rômulo reinou por muitos anos
(Romulus [per] multos annos regnavit).
* LUGAR (onde? donde?): Estamos na aula (Sumus in schola); Cícero combateu na
Ásia (Cicero in Asia pugnavit). NOTA: Os Adjuntos Adverbiais de Lugar que res-
pondem às perguntas "por onde?" e "para onde?" pertencem ao acusativo, usados
respectivamente com as preposições per e in: O aluno entra na aula (Discipulus in
scholam intrat); César foi para a Espanha (Cæsar in Hispaniam contendit); a frota
chegou ao porto (classis in portum venit); o cordeiro foi ao rio (ad rivum agnus
venit).
OBS.: Em latim, o APOSTO concorda em caso com a palavra a que se refere.
LATIM 3
PREPOSIÇÕES
Todas as preposições latinas regem ACUSATIVO ou ABLATIVO. Isto significa que as palavras que vierem depois de uma preposição deverão declinar-se ou no caso acusati-
vo ou no ablativo, conforme a regência abaixo:
ACUSATIVO ABLATIVO
ANTE
APUD
AD
ADVERSUS
CIRCA
CÍRCITER
CIRCUM
CITRA
CIS
CONTRA
ERGA
EXTRA
INFRA
INTER
INTRA
IUXTA
OB
PENES
PONE
POST
PRAETER
PROPE
PER
SECUNDUM
SUPRA
VERSUS
ULTRA
TRANS
perante
perto de
a, para
contra
cerca de
cerca de
ao redor de
aquém de
aquém de
contra
para com
fora de
abaixo de
entre
entre
junto de
por causa de
em poder de
atrás de
depois de
além de
perto de
através de
conforme
em cima de
em direção a
além de
além de
A[B]
ABSQUE
CORAM
DE
PALAM
CLAM
CUM
E[X]
SINE
TENUS
PRO
PRAE
de, por
sem
na presença de
de
diante de
às escondidas
com
de
sem
até
em favor de, diante de, conforme
por causa de
MISTAS
IN
SUB
SUBTER
SUPER
em (ACUS. se indica desloca-
mento: para onde? por onde?
; ABLAT. se indica estabilida-
de: onde?)
sob, debaixo de (ACUS. se in-
dica deslocamento: para onde?
por onde? ; ABLAT. se indi-
ca estabilidade: onde?)
sob, debaixo de (ACUS. na
prosa; ACUS. ou ABLAT. na
poesia); sobre (ACUS. quando
sinônimo de a respeito de;
ABLAT. nos outros casos)
ADJETIVOS/PRONOMES POSSESSIVOS
meus, mea, meum meu, minha tuus, tua, tuum teu, tua (de você)
suus, sua, suum seu, sua (dele, dela) noster, nostra, nostrum nosso, nossa vester, vostra, vostrum vosso, vossa (de vocês)
LATIM 4
TABELA DAS DECLINAÇÕES
Existem, em latim, CINCO DECLINAÇÕES (grupos de substantivos).
O caso GENITIVO SINGULAR da palavra indica a que declinação ela per-
tence.
Por isso, os dicionários latinos trazem a desinência (terminação) do genitivo
singular após cada substantivo. Exemplos: rosa = rosa, æ [1ª declinação]; me-
nino = puer, i [2ª declinação]; cônsul = consul, is [3ª declinação]; exército =
exercitus, us [4ª declinação]; dia = dies, ei [5ª declinação]
PRIMEIRA (ae) SEGUNDA (i)
NOM a æ er i us i um a
GEN æ arum i orum i orum i
orum
DAT æ is o is o is o is
ACUS am as um os um os um a
VOC a æ er i e i um a
ABL a is o is o is o is
TERCEIRA (is)
NOM ex/ux/bs/o/er/is/as es ar/e/al ia ? a
GEN is um/ium is ium is um
DAT i ibus i ibus i ibus
ACUS em es ar/e/al ia ? a
VOC ex/ux/bs/o/er/is/as es ar/e/al ia ? a
ABL e ibus i ibus e ibus
QUARTA (us) QUINTA (ei)
NOM us us u ua es es
GEN us uum us uum ei erum
DAT ui ibus u ibus ei ebus
ACUS um us u ua em es
VOC us us u ua es es
ABL u ibus u ibus e ebus
LATIM 5
PRONOME PESSOAL
1ª Pess. Sing. 2ª Pess. Sing. 1ª Pess. Plural 2ª Pess. Plural 3ª Pessoa
NOM ego (eu) tu (você, tu) nos (nós) vos (vocês, vós) —
GEN mei tui nostri / nos-trum
vestri / vestrum sui
DAT mihi tibi nobis vobis sibi
AC me te nos vos se
VOC — tu — vos —
ABL me te nobis vobis se
Em substituição dos pronomes "Ele, Ela, Eles, Elas" (inexistentes em latim) usam-se os demonstrativos:
SINGULAR PLURAL masc. fem. neutro masc. fem. neutro
NOM is ea id ei eae ea
GEN eius eius eius eorum earum eorum
DAT ei ei ei eis / iis eis / iis eis / iis
AC eum eam id eos eas ea
VOC — — — — — —
ABL eo ea eo eis / iis eis / iis eis / iis
PRONOME INTERROGATIVO
QUEM?
SINGULAR PLURAL
masculino feminino neutro masculino feminino neutro
NOM. quis quis quid qui quæ quæ
GEN. cuius cuius cuius quorum quarum quorum
DAT. cui cui cui quibus quibus quibus
AC. quem quam quid quos quas quæ
VOC. — — — — — —
ABL. quo qua quo quibus quibus quibus
OBS.: Quando usado com a preposição CUM, o pronome vem antes: — Quocum laborare debeo? (Com quem devo trabalhar?)
— Quibuscum pugnare debemus? (Com quem devemos lutar?)
LATIM 6
DEMONSTRATIVOS
este esta isto estes estas estes/estas
masculino feminino neutro masculino feminino neutro
NOM. hic haec hoc hi hae haec
GEN. — huius — horum harum horum
DAT. — huic — — his —
AC. hunc hanc hoc hos has haec
ABL. hoc hac hoc — his —
esse essa isso esses essas esses/essas
masculino feminino neutro masculino feminino neutro
NOM. iste ista istud isti istae ista
GEN. — istius — istorum istarum istorum
DAT. — isti — — istis —
AC. istum istam istud istos istas ista
ABL. isto ista isto — istis —
aquele aquela aquilo aqueles aquelas aquele(a)
masculino feminino neutro masculino feminino neutro
NOM. ille illa illud illi illae illa
GEN. — illius — illorum illarum illorum
DAT. — illi — — illis —
AC. illum illam illud illos illas illa
ABL. illo illa illo — illis —
o próprio a própria o/a própr. os próprios as próprias os/as próp.
masculino feminino neutro masculino feminino neutro
NOM. ipse idem
ipsa eadem
ipsum idem
ipsi idem
ipsae eadem
ipsa eadem
GEN. — ipsius
eiusdem —
ipsorum eorundem
ipsarum earundem
ipsorum eorundem
DAT. — ipsi
eidem — —
ipsis eisdem/iisdem
—
AC. ipsum
eundem ipsam
eandem ipsum idem
ipsos eosdem
ipsas easdem
ipsa eadem
ABL. ipso
eodem
ipsa
eadem
ipso
eodem —
ipsis
eisdem —
o mesmo a mesma o/a mes-
mo/a os mesmos as mesmas
os/as mesm.
SINGULAR PLURAL
masculino feminino neutro masculino feminino neutro
NOM. is ea id ei / ii eae ea
GEN. — eius — eorum earum eorum
DAT. — ei — — eis —
AC. eum eam id eos eas ea
ABL. eo ea eo — eis / iis —
LATIM 7
O verbo latino se classifica em 4 CONJUGAÇÕES, conforme sua terminação: 1º ARE: am-ARE; 2º ÉRE (paroxítonos): del-ÉRE; 3º ERE (proparoxítonos): lég-
ERE; 4º IRE: aud-IRE. O verbo mais usado, ESSE, é irregular.
LATIM 8
LATIM 9
LATIM 10
LATIM 11
top related