przykłady dobrej praktyki w zakładowych programach antytytoniowych
Post on 30-Jan-2016
49 Views
Preview:
DESCRIPTION
TRANSCRIPT
Przykłady dobrej praktyki w zakładowych programach
antytytoniowychEliza Iwanowicz
Krajowe Centrum Promocji Zdrowia w Miejscu PracyInstytutu Medycyny Pracy w Łodzi
Konferencja szkoleniowa WSSE w Olsztynie, 14.05.2009r.
METODY/ SPOSOBY MOTYWOWANIA PRACOWNIKÓW DO UCZESTNICTWA
W ZAKŁADOWYM PROGRAMIE ANTYTYTONIOWYM
Jakie główne przeszkody napotyka Państwa przedsiębiorstwo w realizacji ponadobligatoryjnych działań na rzecz zdrowia personelu?
Proszę wskazać trzy najważniejsze. N=432
Brak w przedsiębiorstwie środków finansowych na tego typu cele 54%
Niedostatek systemowych rozwiązań prawnych i fiskalnych, które by zachęcały firmy do większej troski o zdrowie personelu
38%
Małe zainteresowanie pracowników takimi działaniami 33%
Zaabsorbowanie kadry zarządzającej realizacją innych ważnych celów 23%
Brak dobrej oferty na przeprowadzenie tego typu usług ze strony zewnętrznych firm i specjalistów
20%
Niedostatek informacji i materiałów na temat znaczenia takich działań dla funkcjonowania firmy
15%
Brak w przedsiębiorstwie osób, które dobrze zorganizują takie działania i programy
11%
Inne przeszkody 2%
Przedsiębiorstwo nie napotyka żadnych przeszkód -
Badanie KCPZwMP zrealizowane w 2006r. metodą wywiadu kwestionariuszowego wśród firm z terenu całej Polski zatrudniających pow. 50 pracowników. Na powyższe pytanie udzielali odpowiedzi pracodawcy/ menadżerowie tych zakładów pracy, które podejmowały
ponadobligatoryjne działania na rzecz zdrowia personelu w ciągu 2 lat przed badaniem. [1]
Dlaczego motywowanie do uczestnictwa w programie antytytoniowym jest istotne?
Sukces programu = jego jakość x akceptacja [2]
Jak zadbać o akceptację programu wśród pracowników firmy? [3, 4]
PRZYKŁADOWO:• Dostosowując formułę programu do specyfiki przedsiębiorstwa• Umożliwiając uczestnictwo w programie możliwie całej załodze• Dobierając w programie takie metody oddziaływania na
pracowników, które respektują ich godność i prawo wyboru• Dobierając takie cele programu, które służą rozwiązywaniu
problemów istotnych w oczach załogi/ zaspakajaniu rzeczywistych potrzeb pracowników
• Dobierając takie metody, które są atrakcyjne w oczach pracowników
Dlaczego nie możemy zmuszać pracowników do uczestnictwa w programie?
• Wszelkie formy ograniczania swobody wyboru rodzą opór (reaktancję), co w konsekwencji oznacza przerwanie zachowania, jeśli tylko nadarzy się po temu okazja (Brehm, 1966) [5]
Przykładowe czynniki mogące przyczyniać się do zwiększonej partycypacji w zakładowym programie
antytytoniowym(na podstawie przeglądu literatury)
• możliwość darmowego uczestnictwa [6, 7, 8], • jego otwartość dla współmałżonków i/lub dzieci pracowników [8],• możliwość partycypacji w godzinach pracy [8, 9], • jednoczesna implementacja programu antytytoniowego oraz
ograniczenia możliwości palenia na terenie firmy [8], • jego formuła atrakcyjna z punktu widzenia pracowników (np.
możliwość skorzystania z niekonwencjonalnych metod terapii antytytoniowej takich jak np. hipnoza [8], czy wzięcia udziału w całościowym programie wykorzystującym jednocześnie interwencję psychologiczną, farmakologiczną oraz edukację zdrowotną) [6, 7],
• odpowiednie jego nagłośnienie wśród załogi [8], • zachęty finansowe [10, 11, 12].
METODY/ NARZĘDZIA SŁUŻĄCE MOTYWACJI DO RZUCENIA PALENIA
Wybrane metody motywujące do rzucenia palenia możliwe do zastosowania
w zakładowym programie antytytoniowym• kampania informacyjna promująca niepalenie i zachęcająca do zerwania z
nałogiem dostosowana do sytuacji zdrowotnej, finansowej i warunków pracy w firmie
• konsultacje medyczne dla palaczy pozwalające określić typ uzależnienia i ryzyko wystąpienia chorób związanych z paleniem tytoniu oraz zaordynować środki farmakologiczne stymulujące proces rzucania palenia
• wprowadzenie do zakresu obowiązkowych badań pracowniczych „minimalnej interwencji antytytoniowej” zawierającej sugestie lekarza dotyczące potrzeby i terminu rezygnacji z palenia
• stosowanie nagród/ premii • różnorodne metody wsparcia społecznego w rzucaniu palenia:
– wsparcie terapeuty/ psychologa w rzucaniu palenia/ pozostawaniu w abstynencji nikotynowej, np. warsztaty grupowe, indywidualne konsultacje telefoniczne
– cykliczne spotkania pracowników rzucających palenie w ramach grup wsparcia społecznego
– kreowanie wsparcia dla niepalenia w rodzinach pracowników
Kampania informacyjna promująca niepalenie i zachęcająca do zerwania z nałogiem
• Jej celem jest wytworzenie lub umocnienie negatywnej postawy wobec palenia tytoniu
• Kampania ta może również służyć marketingowi zakładowego programu antytytoniowego
• Jeśli idzie o przekazywane treści, to powinna skupiać się na prezentowaniu korzyści (z niepalenia/ rzucenia palenia)
Operowanie strachem - Dlaczego należy unikać komunikatów opartych na strachu? [13]
• motywacja „do” a motywacja „od”• strach wywołuje niepokój i związany z tym
dyskomfort psychiczny, co ostatecznie może prowadzić do oporu wobec sugestii zmiany zachowania antyzdrowotnego (palenia tytoniu)
• ograniczona skuteczność interwencji opartych wyłącznie na straszeniu
• jeżeli stosujesz komunikaty oparte na strachu, to koniecznie zapewnij informacje o sposobach jego unikania
Konsultacje medyczne dla palaczy dot. nałogu
• Przykładowe narzędzia oddziaływania na palacza w gabinecie lekarskim:– edukacja zdrowotna,– „minimalna interwencja antytytoniowa”,– konsultacje medyczne pozwalające określić typ uzależnienia i ryzyko
wystąpienia chorób związanych z paleniem tytoniu,– farmakoterapia uzależniania od nikotyny
• Wykorzystuje się tu autorytet/ wiarygodność lekarza • Jest to przykładowa metoda indywidualizacji oddziaływania na
palaczy• Badania pokazują, że może być to skuteczna metoda wspierania
pracowników w rzucaniu palenia przy stosunkowo niewielkich kosztach
„Minimalna interwencja antytytoniowa”
• Interesującą propozycję dotyczącą minimalnej interwencji medycznej cytują Cummings i Mahoney [16].
• Etapy tej interwencji zostały nazwane 5A (od pierwszych liter angielskich słów określających nazwy poszczególnych etapów). W polskiej wersji jest to 5P.
5 razy P
• Pytaj• Poradź
• Pamiętaj• Pomagaj• Planuj
Działanie Opis
Pytaj
Pacjent przy każdej wizycie powinien być pytany o to, czy pali. Dodatkowo pytania powinny dotyczyć nasilenia uzależnienia. Można tutaj używać gotowych skal np. Testu Fagerstroma lub ograniczyć się do wywiadu, w którym najbardziej istotne pytania dotyczą ilości papierosów wypalanych dziennie i czasu upływającego typowo do zapalenia pierwszego papierosa po przebudzeniu. Informacje o paleniu powinny znaleźć się w dokumentacji medycznej pacjenta.
Poradź Personel medyczny powinien zachęcać do rzucenia palenia, nawiązując tam gdzie istnieją związki do aktualnej sytuacji zdrowotnej pacjenta.
Pamiętaj
Powinno się pytać pacjenta, czy chce rzucić (np – stosując skalę 1-10). Jeżeli pacjent wykazuje znaczną gotowość (7pkt. i więcej) należy go poprosić, aby na podobnej skali dokonał oceny swojej zdolności do rzucenia palenia. Jeśli ta ocenia jest niska (6 pkt. i mniej) należy przejść do interwencji motywacyjnej złożonej z następujących etapów:*Nadanie znaczenia – należy dokonać skojarzenia problemu rzucenia palenia z indywidualną sytuacją pacjenta (np. jego stanem zdrowia, czy sytuacją rodzinną)*Ryzyko – należy omówić potencjalne krótko – długoterminowe negatywne efekty rzucenia palenia.*Nagrody – należy omówić korzyści z rzucenia palenia – zdrowotne, estetyczne, ekonomiczne itd.*Trudności – omawia się tutaj bariery związane z rzuceniem (symptomy zespołu abstynencyjnego, przybieranie na wadze itp.*Powtarzanie – należy powtarzać interwencję zaprezentowana w czterech punktach wyżej.
Pomagaj
W tym punkcie powinno się ustalić z pacjentem plan rzucania palenia uwzględniający datę zerwania z nałogiem, preferowane środki farmakologiczne wspierające proces odzwyczajania od nikotyny, identyfikację czynników wspierających, doradzenie pacjentowi rezygnacji z picia alkoholu podczas procesu odzwyczajania, wypracować metody radzenia sobie z objawami zespołu abstynencyjnego. Pacjent powinien także otrzymać materiały informacyjne – w formie papierowej lub internetowej.
Planuj
Lekarz powinien skontaktować się z pacjentem rzucającym palenie zaraz po wyznaczonej dacie zerwania z nałogiem (osobiście lub telefonicznie). Bardzo istotne jest spotkanie dwa tygodnie po rzuceniu na którym dyskutowane powinny być sukcesy, problemy i sposoby ich rozwiązywania oraz doświadczenia związane z farmakoterapią.
Badanie skuteczności interwencji antytytoniowych wykorzystujących oddziaływanie na palacza lekarza
zakładowego [14]
• Strategia A: edukacja zdrowotna• Strategia B: edukacja zdrowotna + ustalenie daty rzucenia palenia + bieżące wsparcie
telefoniczne• Efekty – zmniejszenie rozpowszechnienia palenia wśród pracowników po 12 m-cach od
implementacji interwencji:– Strategia A – 13%– Strategia B – 18%
• Efekt interwencji podjętej w grupie B był większy wśród pracowników uzależnionych od nikotyny:
- wypalających mniej niż 10 papierosów na dobę w porównaniu z osobami konsumującymi ich większą ilość,
- w wieku 40 lat i więcej w porównaniu do młodszych palaczy,- mających małe poczucie kontroli nad własnym zdrowiem w porównaniu do
tych o poczuciu dużej kontroli.
Wsparcie farmakologiczne rzucania palenia
• Na rynku dostępne są środki farmakologiczne stosowane w procesie wchodzenia z uzależniania nikotynowego, w tym niwelujące obawy zespołu abstynencyjnego.
• Są to np.:– nikotynowa terapia zastępcza – Bupropion (sprzedawany w leku o nazwie
handlowej Zyban) – Champix
Nikotynowa terapia zastępcza (NTZ)• NTZ polega na podawaniu osobom palącym rzucającym palenie
nikotyny w formie innej niż palenie papierosów. W grę wchodzą plastry nikotynowe, gumy do żucia, tabletki, inhalatory, spraye do nosa, itp. Ma to za zadanie zmniejszanie niekorzystnych następstw głodu nikotynowego. Inny jest czas dotarcia nikotyny do mózgu.
• Warto zauważyć, że osoba korzystająca z NTZ nie wprowadza do swojego organizmu innych substancji zawartych w dymie tytoniowym.
• Badania potwierdzają, iż tego typu terapia zwiększa skuteczność rzucania palenia od 1,5 do 2 razy.
• Najnowsze badania wskazują, że istnieje zróżnicowana efektywność NTZ uzależniona od wyposażenia genetycznego osoby rzucającej palenie (idzie tutaj o odpowiedni awersję genu receptora dopaminy) [16].
• Korzystanie z NTZ powinno maksymalnie trwać 6-12 tygodni od rzucenia palenia [16].
• Warto zwrócić uwagę, iż NTZ nie zastępuje indywidualnej motywacji do rzucenia palenia.
• Nikotynowa terapia zastępcza najlepiej sprawdza się u osób silnie uzależnionych.
Nikotynowa terapia zastępcza (NTZ)
Bupropion
• Bupropion (sprzedawany w leku o nazwie handlowej Zyban) działa głównie poprzez blokowanie lub zastępowane nikotyny w receptorach mózgu. Jego kliniczna skuteczność jako leku wspierającego rzucenie palenia została potwierdzona.
Champix
• Jest to lek nowej generacji (wprowadzony w Polsce w roku 2007), który został opracowany specjalnie po to, aby wspomóc proces odzwyczajania się od nikotyny. Otóż, preparat działa na ten sam receptor w mózgu, co zawarta w tytoniu nikotyna.
Champix• Substancją czynną tego preparatu jest wareniklina. Jest
ona tzw. częściowym agonistą i antagonistą receptora nikotynowego α4β2, który jest odpowiedzialny za uzależnienie od nikotyny. Wareniklina wiąże się z receptorami nikotynowymi w mózgu pacjenta. Częściowo pobudza ona receptory nikotynowe do uwalniania dopaminy („hormonu szczęścia”) w mózgu, przez co przyczynia się do zmniejszenia głodu nikotynowego oraz nieprzyjemnych objawów odstawienia związanych z zaprzestaniem palenia oraz blokuje wiązanie nikotyny z receptorami (działanie antagonistyczne), przez co w przypadku zapalenia papierosa przez pacjenta zmniejsza uczucie przyjemności związanej z paleniem.
Bupropion & Champix
• Oba leki dostępne są wyłącznie w oparciu o receptę lekarską.
• Ich skuteczność jest zbliżona [16]. • Warto tu zaznaczyć, że znacznie podwyższa
skuteczność połączenie farmakoterapii z terapią psychologiczną (indywidualną lub grupową).
Przyszłość: Szczepionka przeciwko paleniu tytoniu?
• Aktualnie prowadzone są intensywne prace nad szczepionką, pobudzającą układ immunologiczny tak, by produkował przeciwciała dla cząsteczek nikotyny.
• Wstępne wyniki okazują się być obiecujące.
Farmakologia może być skuteczna, ale…
• nie jest wystarczającą metodą rzucania palenia choćby ze względu na to, że nie wpływa ona na psychologiczny i behawioralny aspekt palenia (związany choćby z nawykami ruchowymi) [16].
Stosowanie nagród/ premii
• Przed wprowadzeniem możliwości otrzymywania nagrody należy ustalić szczegółowe zasady ich otrzymywania.
• Należy rozstrzygnąć m.in. następujące kwestie:– za co przyznawana będzie nagroda: za samo uczestnictwo w
programie, czy też rzucenie palenia, a może za niepalenie– jeśli za rzucenie palenia, to po jakim okresie abstynencji
nikotynowej jest ona przyznawana,– jeśli za niepalenie, to czy tylko na terenie zakładu pracy, czy
także poza nim,– w jaki sposób będzie weryfikowane niepalenie – jaka to będzie nagroda (finansowa/ rzeczowa, o jakiej
wartości materialnej)
Stosowanie nagród/ premii• Badania pokazują, że o ile stosowanie nagród może przyczynić się do
zwiększonej partycypacji w zakładowym programie antytytoniowym, o tyle nie zawsze przekłada się na wzrost odsetka pracowników rzucających palenie [np. 15]
• Wynikać to może z faktu, iż gratyfikacje finansowe mogą mieć głównie wpływ na kształtowanie motywacji zewnętrznej do rzucenia palenia oraz przyciągać osoby słabo zmotywowane wewnętrznie:– o motywacji zewnętrznej mówimy wówczas, gdy zachowanie- tu:
niepalenie- realizowane jest ze względu na zewnętrzny wobec niego czynnik- tu: gratyfikację pieniężną- mający być konsekwencją jego wykonywania [5],
– przez motywację wewnętrzną rozumie się tendencję podmiotu do podejmowania i kontynuowania działania ze względu na samą treść tej aktywności- tu: niepalenia [5].
• W programach, w których zastosowanie zachęt finansowych przełożyło się na wzrost odsetka pracowników ex-palaczy, zastosowano także metody sprzyjające rozwojowi motywacji wewnętrznej [np. 11]. Celem ich było budowanie w pracownikach poczucia, że sukces w rzuceniu palenia zależy od ich silnej woli oraz na rozwijaniu w nich wiary we własne możliwości po to, by nie utożsamiali oni faktu zaprzestania palenia z zewnętrznym, niezależnym od siebie czynnikiem, jakim jest gratyfikacja.
Wsparcie terapeuty/ psychologa w rzucaniu palenia/ pozostawaniu w abstynencji nikotynowej,
np. warsztaty grupowe, indywidualne konsultacje telefoniczne
• Przykładowe role psychoterapeuty:– pomaga w uzmysłowieniu sobie indywidualnych
korzyści z rzucenia palenia (motywacja „do”)– pomaga zrozumieć mechanizm uzależnienia
nikotynowego (i w rezultacie m.in. uzyskać kontrolę nad nawykiem)
– przekazuje informacje zwrotną o postępach w procesie wychodzenia z uzależnienia (co jest istotna przesłanką podtrzymania motywacji)
– przeciwdziała atrybucji osiągnięć do przyczyn zewnętrznych (np. w programie z nagrodami)
Grupa wsparcia
• Jej przykładowe role:– pokazuje, że inni przeżywają podobne problemy (a więc
informację w rodzaju „nie jesteś sam”)– stanowi forum wymiany informacji/ doświadczeń
związanych z nałogiem– jest źródłem wsparcia społecznego (co jest szczególnie
istotne w momentach załamania motywacji)– poprzez wykorzystanie reguły konsekwencji
przeciwdziała poddawaniu się w wychodzeniu z nałogu
Kreowanie wsparcia dla niepalenia wśród rodzin pracowników
Literatura1. Raport z realizacji projektu 41/MP/2006/312/3734 (umowa z 14. 09. 2006), finansowanego przez
Ministerstwo Zdrowia pt. „Utworzenie Ogólnopolskiej sieci zakładów pracy uwalniających się od dymu tytoniowego”, kierownik dr E. Korzeniowska, grudzień 2006 [raport niepublikowany].
2. Grossmann R., Scala K.: Promocja zdrowia a rozwój organizacyjny, Wiedeń 1993.3. Korzeniowska E.: Organizacja i realizacja programów promocji zdrowia w miejscu pracy. W:
Gniazdowski A. [red.] Promocja zdrowia w miejscu pracy. Wybrane programy. IMP, Łodź 1998.4. Iwanowicz E.: Jakość i skuteczność działań antytytoniowych. Med. Pr. 2008;59(3):263-2695. Łukaszewski W., Doliński D.: Mechanizmy leżące u podstaw motywacji. W: Strelau J. [red].
Psychologia, podręcznik akademicki, tom 2. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2004, 441-68.
6. Ryan P.J., Forster N.J.D., Holder D.: Evaluation of a Worksite Smoking - Cessation Program. Journal of Environmental Medicine 2002; 44: 703- 704.
7. Cruse S.M., Forster N.J.D., Thurgood G., Sys L.: Smoking cessation in the workplace: results of an intervention programme using nicotine patches. Occup. Med. 2001; 51: 501- 506.
8. Sorensen G., Beder B., Prible C.R., Pinney J.: Reducing Smoking at the Workplace: Implementing a Smoking Ban and Hypnotherapy. Journal of Environmental Medicine 1995; 37: 453- 460.
9. Hunt M.K., Fagan P., Lederman R., Stoddard A., Frazier L., Girod K., Sorensen G.: Feasibility of implementing intervention methods in an adolescent worksite tobacco control study. Tobacco Control 2003;12 (Suppl IV): iv40-iv45.
10. Henricus D.J., Jeffrey R.W., Lando H.A., Murray D.M., Brelje K, Davidann B I wsp.: The Effect of Program Format and Incentives on Participation and Cessation in Worksite Smoking Cessation Programs. Am. J. Public Health 2002; 92: 274- 283.
11. Koffman D.M., Jerry W.L., Joyce W.H., Emont S.L. The Impact of Including Incentives and Competition in a Workplace Smoking Cessation Program on Quit Rates. Am. J. Health Promot. 1998; 13: 105-11.
12. Hey K., Perera R.: Competitions and incentives for smoking cessation. Cochrane Database Syst. Rev. 2005, 2.
13. Gniazdowski A.: Działania edukacyjno-promocyjne w zdrowiu publicznym. W; Indulski J.A., Jethon Z., Dawydzik L.T. [red.]: Zdrowie publiczne. Wybrane zagadnienia. IMP Łodź 2000.
14. Lang T., Nicaud V., Slama K., Hirsch A., Imbernon E., Goldberg M. i wsp.: Smoking cessation at the workplace. Results of a randomised controlled intervention study. JECH 2000; 54: 349- 354.
15. Henricus D.J., Jeffrey R.W., Lando H.A., Murray D.M., Brelje K, Davidann B I wsp.: The Effect of Program Format and Incentives on Participation and Cessation in Worksite Smoking Cessation Programs. Am. J. Public Health 2002; 92: 274- 283.
16. Cummings K. M., Mahoney M. (2006) Current and Emerging Treatment Approaches for Tobacco Dependence, “Current Oncology Reports”, 8, 475-483.
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ
top related