psikiyatrik bozukluklarda semptomdan tanıya psİkoz

Prof. Dr. Ali Kemal GÖĞÜŞ

Psikiyatri Anabilim Dalı

Psikiyatrik Bozukluklarda Semptomdan Tanıya

PSİKOZPSİKOZ

Psikoz

• Sokaktaki insan için– Delilik / Akıl hastalığı

• Tıp disiplini bakımından– Nevrozlar, psikosomatik

hastalıklar, kişilik bozuklukları ve mental retardasyodan farklı bir grup hastalığı tanımlayan bir terim

• Geleneksel psikiyatrik yaklaşımda psikozlar– Organik beyin sendromları– Fonksiyonel psikozlar

• Şizofreni• Affektif psikozlar• Sanrılı bozukluk

Psikoz

Niteliksel olarak

Bir grup ruhsal

bozukluğa verilen genel

bir niteleme

Niceliksel olarak

Bir psikiyatrik bozukluğun

(semptomatolojik olarak)

ciddiyetine/ağırlığına

atıfta bulunan bir terim

PsikozPsikoz/psikotik nitelemesi hastalığı diğer hastalıklardan ve hastayı diğer

hastalardan, aşağıdaki unsurlardan en az biri bakımından ayırır

• Ağırlık bakımından : Psikotik bozukluklar diğer ruhsal bozukluklardan daha ağır/ciddi

hastalıklardır. Hastanın yaşamını daha çok etkilerler.

• İçeçekilme bakımından : Psikozu olan hastaların yaşam içerisinde yer alma, başkaları ile ilişki kurma, ve uyum becerileri belirgin şekilde düşüktür.

• Duygulanım bakımından : Duyguların ifadesi niteliksel olarak da, niceliksel olarak da, sadece sağlıklı insanlardan değil, diğer ruhsal bozukluklardan

da belirgin şekilde farklıdır.

• Entelektüel işlevler bakımından : Diğer ruhsal bozukluklar dikkate alındığında psikotik

bozukluklarda düşünce yapısı, akışı ve içeriği çok daha belirgin şkilde bozulur. Gerçeği değerlendirme,

yargılama ve soyutlama bozukluklarının yanısıra çeşitli konuşma bozuklukları ve sanrılar görülebilir. Algı alanında varsanılar olabilir.

Gerçeği Değerlendirme Yetisi

• Kişinin kendi zihinsel süreçleriyle dış gerçeklik arasındaki ayırımı yapabilmesi becerisidir.

– İçsel olanla dışsal olan arasındaki– Hayal/fantezi/kurgusal olanla gerçek

olan arasındaki ayırımı yapabilmesi

becerisidir

• Psikozun kesin göstergesi olan semptomlar

– Sanrılar– Varsanılar

Ruhsal Süreçler/İşlevler

• Bilinç• Yönelim • Dikkat• Bellek Bilişsel (kognitif) işlevler• Algı• Zeka• Düşünce• Duygulanım (affekt)• Davranış (psikomotor aktivite)

Psikotik Semptomatoloji

Pozitif Psikotik SemptomlarSanrılarVarsanılarKatatoni

Dezorganizasyon SemptomlarDezorganize konuşmaDezorganize davranış

Negatif SemptomlarDuygulanımda sığlaşmaAlojiAvolisyonAnhedoniKendine bakımda kötüleşmeSosyal ve emosyonel içeçekilme

Bilişsel SemptomlarDikkat bozukluğuBellek bozukluğuSoyutlama bozukluğuYargılama bozukluğuÖğrenme güçlüğü

Duygusal semptomlarDisforiDepresyonİntihar eğilimi

Sosyal ve Mesleksel İşlev Kaybı

Psikotik Semptomatoloji

Pozitif Psikotik

Semptomatoloji

Ruhsal süreçlerin

aşırılığı, hızlanması veya fazlalığı ile

karakterize olan

semptomlar

Negatif Psikotik

Semptomatoloji

Ruhsal süreçlerin

Azlığı, yavaşlaması veya yokluğu ile

karakterize olan

semptomlar

Psikotik Semptomatoloji

Pozitif psikotik Beliritiler

• Sanrılar• Varsanılar• Dezorganize Konuşma• Dezorganize davranış• Katatonik belirtiler

Psikotik Semptomatoloji

Negatif psikotik Beliritiler

• Affekte sığlaşma• Aloji• Avolisyon• Anhedoni• Dikkat bozukluğu• Sosyal içe çekilme• Emosyonel içe çekilme• Kendine bakım azalması

Sanrılar

Aksinin doğruluğu

kanıtlanmasına karşın, kişinin

ısrarla savunduğu

yanlış inançlar, inatçı fikirlerdir.

Sanrılar

Perseküsyon (Kötülük görme) Referans (Alınganlık) Kıskançlık

Erotomanik (Aşk) Mistik (Dinsel) Büyüklük (Grandiyöz)

Küçüklük (Değersizlik) Suçluluk Günahkarlık

Nihilistik (Hiçlik / Yokluk) Somatik (Hipokondriyak) Etkilenme

Kontrol edilme Düşünce okunması Düşünce sokulması

Düşünce yayılması Düşünce çalınması

Sistematizayon

Bizarlık

Varsanılar

Uyaran

olmaksızın

gerçekleşen

algılamalardır

Varsanılar

• İşitsel varsanılar

– Kendi aralarında konuşan sesler

– Yorum yapan sesler

– Emreden sesler

Varsanılar

• Görsel varsanılar

• Temas varsanıları

• Koku varsanılar

• Tat varsanıları

• Senestezik varsanılar

• Kinestetik varsanıları

Dezorganizasyon Belirtileri

• Dezorganize Konuşma

– Fikir uçuşması– Enkoherans– Perseverasyon– Verbijerasyon– Klang çağrışım– Neolojizm– Ekolali– Teğetsellik– Raydan çıkma– Mantıksızlık– Ayrıntıcılık

• Dezorganize Davranış

– Eksitasyon– Ajitasyon– Stereotipi– Ekopraksi– Katatonik belirtiler

• Balmumu belirtisi• Negativizm• Stupor• Rijidite• Postür

Negatif Belirtiler

• Affektte azalma,

(sığlık, küntlük, endiferans, apati)

• Anhedoni• Aloji

– Konuşma yoksulluğu– Konuşmanın içerik yoksunluğu

• Avolisyon• Sosyal ve emosyonel

içeçekilme• Kendine bakım eksikliği• İşte ve okulda sebatsızlık

Negatif Belirtiler

• Affektte azalma– Sığlık– Küntlük– Endiferans (lakaydiyet)– Apati

Negatif Belirtiler

Anhedoni

Negatif Belirtiler

• Aloji– Konuşma yoksulluğu– Konuşmanın içerik yoksunluğu

Negatif Belirtiler

Avolisyon

Negatif Belirtiler

Sosyal

ve

emosyonel

içeçekilme

Negatif Belirtiler

Kendine bakım eksikliği

Negatif Belirtiler

İşte ve okulda sebatsızlık

Bilişsel Belirtiler

• Dikkat eksikliği• Bellek bozukluğu• Soyutlama bozukluğu• Yargılama bozukluğu• Öğrenme güçlüğü

Duygulanım Belirtileri

• Disfori• Depresyon• İntihar eğilimi

Psikotik Bozukluklar

• Psikozun tanımlayıcı olduğu hastalıklar– Kısa psikotik bozukluk– Şizofreniform bozukluk– Şizofreni– Sanrısal bozukluk– Şizoaffektif bozukluk– Paylaşılmış psikotik

bozukluk

• Psikozun tanımlayıcı olmadığı hastalıklar– Depresyon– Mani– Deliryum– Demans– Mental retardasyon

Şizofreni (Tanı Kriterleri)

• Karakteristik semptomlar (en az ikisi)– Hezeyanlar (bizar olursa tek başına yeter)

– Halüsinasyonlar (aralarında hasta hakkında konuşan sesler ya da yorum yapan sesler olursa tek başına yeter)

– Dezorganize konuşma– Dezorganize / katatonik davranış– Negatif semptomatoloji

• Toplumsal ve mesleki işlev bozukluğu• Semptomların süresi > 6 ay

Şizofreni Alt Tipleri

• Paranoid Tip– Sanrı ve Varsanılar vardır– Dezorganize konuşma– Dezorganize davranış– Katatonik davranış– Donuk ya da sığ duygulanım

• Dezorganize Tip– Dezorganize konuşme

– Dezorganize davranış

– Donuk ya da sığ duygulanım

• Katatonik Tip– Balmumu arazı– Negativizm– Postür– Eksitasyon– Ekolali– Ekopraksi

• Ayrışmamış Tip– Şizofreni tanısı alan– Paranoid– Dezorganize

– Katatonik

kriterlerinikarşılamayan

y

o

k

t

u

r

Şizofreniform Bozukluk

• Şizofreni tanısı koymak için gerekli karakteristik semptomlar ölçütü aynen geçerli

• 1 ay < semptomların süresi < 6 ay

Kısa Psikotik Bozukluk

• Şizofreni tanısı koymak için gerekli karakteristik semptomlar ölçütü aynen geçerli

• Semptomların süresi < 1 ay

Şizoaffektif Bozukluk

• Şizofreninin A grubu kriterleri ile eşzamanlı affektif bozukluk semptomatolojisi (manik, depressif ya da mikst)

• Aktif hastalık döneminde affektif semptomatolojinin olmadığı en az 15 günlük bir dönem boyunca sanrı ve/veya varsanıların olması.

• Tipleri– Bipolar tip– Depressif tip

Sanrılı Bozukluk

• En az 1 ay süreli bizar olmayan hezeyanlar• Şizofreninin karakteristik semptomları yoktur. • Sanrıların doğrudan ve/veya dolaylı etkisi dışında

işlevsellikte bozulma yoktur.• Sanrılarla birlikte affektif semptomatoloji olursa bunun

süresi hezayanlı dönemin süresinden kısadır.Tipleri

– Erotomanik– Grandioz– Kıskançlık– Persekütuar– Somatik– Karışık

Paylaşılmış Sanrılı Bozukluk

• Hezayanlı kişi/kişilerle yakın ilişki içindeyken hezeyan gelişimi

• Hezeyan içeriği benzerdir.

Genel Tıbbi Duruma Bağlı Psikotik Bozukluk

• Belirgin varsanı ve sanrılar

• Öykü, fizik muayene ve laboratuvar bulgularından elde edilen verilerle bu bozukluğun genel bir tıbbi duruma bağlı olduğu belirlenir.

• Bu bozukluk başka bir mental bozuklukla daha iyi açıklanamaz

Psikozda Nöronal İşlev Bozukluğu

Psikozda Nöronal İşlev Bozukluğu

Psikozda Nöronal İşlev Bozukluğu

Psikozda Nöronal İşlev Bozukluğu

Psikozda Nöronal İşlev Bozukluğu