sound of the century - wordpress.com ·...
Post on 09-Feb-2020
0 Views
Preview:
TRANSCRIPT
สงเขปแนวคดและเทคนค ของ 10 นกแตงเพลงสมยใหม
— อตภพ ภทรเดชไพศาล —
Excerpt of
Contents
Preface
เสยงจากผเขยน
6
Charles Ives
จากเสยงของชวต สสกลจกรวาล
12
Anton Webern
สำานกเวยนนาทสองกบเสยงของความเปนสมยใหม
56
John Cage
ปลดปลอยใหเสยงเปนอสระและเปนตวของมนเอง
90
Conlon Nancarrow
เสยงของเครองจกรกบ Post-performer music
122
Witold Lutosławski
ภาษาของเสยงกบเกมเสยงทาย
142
Iannis Xenakis
เสยงของความนาจะเปน
182
György Ligeti
ขายใยแหงเสยง
202
Toru Takemitsu
เสยงกบความเงยบ • ธรรมชาตและการหลอมรวม
230
Alfred Schnittke
เสยงของความหลากหลายในโลกหลงสมยใหม
268
Steve Reich
เสยงของการเปลยนผาน • กระบวนการแหงเสยง
290
Reference
330
Appendix
Twelve-tone Music คออะไร?
334
Glossary
344
Afterword
เมอพบเหน “ความพเศษอนยงใหญไพศาล” ของโลกดนตร
348
Preface
เสยงจากผเขยน
— อตภพ ภทรเดชไพศาล —
Preface 9
“เกมนถกลอกเลยนไปใชในเกอบทกศาสตรและภมปญญา
สาขาตาง ๆ อยหลายยคสมย นนคอนำาไปปรบใชในสาขา
พเศษนานา มหลกฐานปรากฏชดวาไดถกนำาไปประยกตใช
ในสาขาตรรกวทยาและภาษาคลาสสค
การศกษาวเคราะหเกยวกบคณคาของดนตรนำาไปสการ
ปรบปรากฏการณทางดนตรใหเปนสตรทางฟสกสและคณต-
ศาสตร ตอมาภาษาศาสตรไดยมวธน ไป และเรมพจารณา
สณฐานทางภาษาเชนเดยวกบทกระบวนการทางฟสกสศกษา
ปรากฏการณธรรมชาต จากนนทศนศลปกเอาอยางบาง
สวนสถาปตยกรรมนำาไปใชแลวในการสรางความสมพนธ
ระหวางทศนศลปกบคณตศาสตร
หลงจากนกมการคนพบความสมพนธใหม ๆ การเปรยบ
เทยบใหม ๆ กบสงทมลกษณะใกลเคยงกนกบบรรดาสตร
นามธรรมตามแนวน แตละศาสตรทนำาเกมน ไปใช จะม
สตร มภาษา มตวยอ และการประสมประสานทเปนไปได
ในตวมนเอง”
เฮอรมนน เฮสเส, เกมลกแกว (1943) สำานวนแปล สดใส
จดยอหนาใหมโดยผเขยน
คำาทำานายถงเกมลกแกวในโลกยโธเปยของเฮสเส ถงไมปรากฏเปนจรงและใน
โลกเรากไมเคยบงเกดเกมลกแกว แตการผสานรวมศาสตรและศลปะตางสาขาเขา
ดวยกนอยางทเฮสเสบรรยายไว เปนสงทเกดขนจรง โดยเฉพาะในวงการประพนธ
เพลงของโลกตะวนตกในชวงหลงสงครามโลกครงท 2
ดงจะเหนไดจากผลงานจำานวนมากของนกแตงเพลงทผมนำาเสนอในหนงสอเลม
น ทเชอมโยงวธการแตงเพลงเขากบศาสตรและศลปแขนงอน ๆ ทงคณตศาสตร
สถาปตยกรรมศาสตร วทยาศาสตร จตรกรรม จตวทยา ปรชญา และสนทรยศาสตร
10
แบบตะวนออก ฯลฯ อยางหลากหลาย ผลงานของนกแตงเพลงคนสำาคญ 10 คนน
คอผลผลตของความเปนสมยใหมทปรากฏขนในดนตรอยางแทจรงในครสต
ศตวรรษท 20 และมความนาสนใจทแตกตางกนไปตามแนวคดของแตละคน
ขอเขยนเหลานบางสวนเคยไดรบการตพมพแลวในหนานตยสารตาง ๆ แตการ
ตพมพครงนน ๆ มกเปนตนฉบบทถกผมตดทอนรายละเอยดบางสวนออกไป (เพอ
ใหเนอหาเขาถงผอานกลมใหญไดงาย) ขณะทขอเขยนทตพมพในครงน เปนฉบบ
ดงเดม มเนอหาและรายละเอยดมากกวา และแนนอนวาบางรายละเอยดอาจ
ตองการความรพนฐานทางดนตรในระดบหนงเพอทำาความเขาใจ ดงนน ในสวน
ทายเลม ผมจงทำาการเพมเตมในสวนของภาคผนวกและอภธานศพทเขาไวดวย
เพอใหผอานทวไปสามารถทำาความเขาใจกบศพทเฉพาะทางบางคำาไดงายขน
ในฐานะของนกแตงเพลง ผมตองยอมรบวาการเขยนบทความเหลานหลกไมพน
ทจะเจอไปดวยฉนทาคตสวนตว ดงจะเหนไดจากการสอบคนประวต-ผลงานของ
นกแตงเพลงบางคนอยางละเอยดลออ เชน ในสวนของ Charles Ives หรอ Witold
Lutosławski อนเนองมาจากความชอบสวนตวทผมมตอนกแตงเพลงทงสอง (อก
ทงผลงานของนกแตงเพลงทงคยงเปนแรงบนดาลใจทยงใหญในการเขยนเพลงของ
ผมเองอกดวย) ขณะทเนอหาของนกแตงเพลงคนอนอาจมปรมาณมากนอยลดหลน
กนลงไป
อนง เนอหาของบทความเรอง John Cage อาจมบางสวนซำาซอนกบใน เสยง
ของอสรภาพ: John Cage กบ Experimental Music ซงจดพมพโดยสำานกพมพ
Blacklist เมอป 2014 จงตองขออภยผอานทครอบครองหนงสอเลมนนและอาจ
พบขอความทซำากน (อยางไรกตาม ในฉบบพมพครงน ผมไดขยายบทความเดม
โดยเพมเรองราวชวตสวนตวของ Cage ใหมากขน) เนองดวยการนำาเสนอ Cage
ในฐานะ 1 ใน 10 ของนกแตงเพลงในครสตศตวรรษท 20 เปนเรองสำาคญและ
จำาเปนตอภาพรวม การละเวนไมพดถง Cage เปนเรองทเปนไปไมได เพราะจะทำาให
เราไมสามารถเขาใจแนวคดของนกแตงเพลงคนอน ๆ ทไดรบอทธพลโดยตรงมาจาก
Cage ไดเลย
Charles Ives เคยกลาวไววา “คาวา ‘งดงาม’ นนใชงายพอ ๆ กบคาวา
Preface 11
‘เสอมทราม’ ทงสองคาลวนสะดวกตอการชวงใชเมอใครกตาม เหนดวย หรอ ไม
เหนดวย กบคณ”1
เหตนนเอง ท “ความงาม” หรอ “ความไพเราะ” จงไมใชประเดนหลกอกตอ
ไปในดนตรสมยใหม (เพราะคงไมมใครทเมอไดฟงงาน 4’33” ของ Cage แลวจะ
วพากษวจารณออกมาวา ‘เพราะ’ หรอ ‘ไมเพราะ’ เปนแน) แตกลบกลายเปน
concept หรอแนวคดตางหาก ทสำาคญ การเขาถงดนตรชนดใหมในครสตศตวรรษ
ท 20 จงไมใชเรองของการฟงเพยงอยางเดยว แตยงขนอยกบการเขาถงขอมลและ
แนวคดของนกแตงเพลงแตละคนดวย สวนคำาถามทวา ‘ทำาไม’ ดนตรสมยใหมจง
เปลยนมาใหความสำาคญกบ ‘แนวคด’ มากกวาความ ‘ไพเราะ’? นอกจากคำากลาว
สน ๆ ของ Ives ดานบนทอาจบอกใบไวแลว ผมเชอวาหลายบทความในหนงสอ
เลมนจะสามารถตอบคำาถามน ไดเปนอยางด
สดทายผมหวงวาหนงสอเลมนจะเปนประโยชนแกผทสนใจดนตรคลาสสครวม
สมย และสามารถเปนคมอเบองตน สำาหรบทำาความเขาใจดนตรในครสตศตวรรษ
ท 20 ไดไมมากกนอย
และขอขอบคณผรวมงานทกคนทมสวนทำาให เสยงของศตวรรษ สำาเรจเปน
รปเลม
1 “The word ‘beauty’ is as easy to use as the word ‘degenerate’. Both come in handy when one does or does not agree with you”—On the Impossibility of Objec-tive Impression
Charles Ives
จากเสยงของชวต สสกลจกรวาล
18
กลาวไดวาเทคนคการแตงเพลงสมยใหมเกอบทกอยางไดรบการบกเบกโดยไอฟส
เปนคนแรกตงแตในชวงป 1900 แตงานของเขาไมไดรบความสนใจจากสงคม
อเมรกนจวบจนกระทงในราวทศวรรษท 1930 เมองานของไอฟสไดรบการบรรเลง
โดยการควบคมของวาทยกรคนสาคญหลายคน เขาไดรบรางวลพลตเซอรในป
1947 (ขณะอาย 73 ป) จากผลงาน Symphony No. 3
บคลกสาคญในงานของไอฟสคอการผนวกดนตรชาวบานอเมรกนเขากบดนตร
คลาสสค เขาไดรบการขนานนามเปน “American Original”
§
“คนหนมทแตงงานแลวไมมใครไมตองการประกนชวต
คำาถามคอ การประกนชวตแบบใดจงเปนแบบทเหมาะสม?”
ประโยคขางตนคอประโยคขนตนจดหมายเสนอขายประกนชวตหนงในสแบบท
ชารลส ไอฟส (Charles Ives 1874–1954) คดคนขนตงแตราวกอน ค.ศ. 1910
หรอรอยกวาปทแลว โดยไอฟสแบงประเภทของจดหมายออกเปนสแบบ แบบแรก
เสนอขายคนหนมทเพงมครอบครว แบบทสองเสนอแกเจาของธรกจทมฐานะมนคง
แลว แบบทสามสำาหรบเจาของธรกจทเพงเรมตน และแบบทสสำาหรบทหาร ลกษณะ
การทำาจดหมายแบบนถอเปนตนแบบของจดหมายเสนอขายประกนฯ ในยคตอมา
จนกระทงปจจบน
ชารลส ไอฟสเปนหนสวนใหญของบรษทประกนชวตแหงแรก ๆ ในสหรฐอเมรกา
Ives & Myrick ทตงขนในป 1907
เขาเปนคนเขยนหนงสอเกยวกบการจดการธรกจอสงหารมทรพยเลมแรก ๆ คอ
The Amount to Carry ซงถกถอเปนงานคลาสสคและยงใชอางองอยในโรงเรยน
บรหารธรกจจนทศวรรษท 1980
ชารลส ไอฟสคนเดยวกนนเอง ทตอมาในป 1947 จะไดรบรางวลพลตเซอรใน
ฐานะผแตง Symphony No. 3 (ชอรองวา The Camp’s Meeting) และไดรบการ
Charles Ives 19
FIG. 01
Charles Ives ภาพถายในป ค.ศ. 1913
ยกยองเชดชอยางมาก โดยเฉพาะในทศวรรษท 1970 ในฐานะนกแตงเพลงชาว
อเมรกน ผเปนตนแบบของดนตรคลาสสคแบบอเมรกน และถอเปนผบกเบกดนตร
สมยใหมคนแรกในสหรฐฯ ผมากอนกาล
1
นกแตงเพลงกบงานธรกจประกนชวต
ชารลส ไอฟสเขาศกษาทมหาวทยาลย Yale เมอป 1894 ขณะอายไดยสบป
พอด ไอฟสเลอกเรยนในสาขาดนตร โดยศกษาวชาเอกแตงเพลงกบโฮราชโอ
พารคเคอร (Horatio Parker 1863–1919) นกแตงเพลงชาวอเมรกนซงผานการ
20
ศกษาจากยโรป (นกแตงเพลงอเมรกนสมยนนสวนใหญลวนตองผานการชบตว
จากยโรปมากอนทงสน)
ไอฟสเปนนกศกษาทโดดเดนใน Yale ดวยความสามารถทงทางดนตรและกฬา
เขารบหนาทเปนนกออรแกนของโบสถ Central Presbyterian ในนว ฮาเวน (New
Haven) ตงแตเมอเขาเรยนใหม ๆ และมผลงานการแตงเพลงทงทมหาวทยาลย
และงานเพลงศาสนาทใชบรรเลงในโบสถอยางตอเนอง
จงออกจะเปนเรองนาประหลาดใจไมนอย เมอเขาจบการศกษาในป 1898 และ
มงตรงไปสมครงานเปนเสมยนในบรษทประกนชวต Mutual Life ในนวยอรคทนท
สาเหตทไอฟสตดสนใจยายความสนใจจากอาชพนกแตงเพลงมายงธรกจประกน
ชวตนน Jan Swafford ไดตงขอสงเกตไวใน Charles Ives: A Life with Music วา
นอกจากเรองของรายไดแลว ยงมประเดนทางสงคมอเมรกนขณะนน ทมวถชวต
อนรกษนยมแบบยคทองชบ (Gilded Age) สงผลใหมมมองของชาวอเมรกนทมตอ
ดนตรคลาสสค (ทมตนกำาเนดจากยโรป) เปนไปในแงลบ
ดงปรากฏตวอยางเปนขอเขยนชนหนงจากหนงสอพมพรายวนใน ค.ศ. 1915
ทตำาหนตเตยนวฒนธรรมยโรปวาไมเหมาะกบสงคมอเมรกน และยงกลาวพาดพง
ถงดนตรวา
“โดยทวไปแลว ดนตรไมใชอาชพสำาหรบผชาย ผชายเหมาะ
กบการทำาธรกจ เปนนายหนา เปนทนาย หรอนกการเมอง
กได... แตไมใชนกดนตร”
หลงจากทำางานในตำาแหนงเสมยนไดหนงป (ในชวงปนนไอฟสเรยนกฎหมาย
ไปดวยในภาคคำา) ในปรงขน ไอฟสถกยายมายงบรษทตวแทนคอ Raymond &
Company ทนเอง ทไอฟสไดทำาหนาทฝกเจาหนาทขายประกนฯ เปนครงแรก ซง
กลาวกนวาเปนงานทเขาถนดเปนอยางมาก
ไอฟสมวธฝกเจาหนาทอยางเปนระบบ และมเทคนควธตาง ๆ ในการเขาหา
ลกคาอยางไดผล (ทงทตวเขาเองเปนคนขอายและไมเคยทำาหนาทบอกขายประกนฯ
Charles Ives 21
เลยแมแตครงเดยว) ซงรายละเอยดของเทคนควธตาง ๆ นนลวนแลวแตแสดง
ใหเหนถงการครนคดอยางละเอยดรอบคอบเปนอยางยง เชน ไอฟสใหคำาแนะนำา
เจาหนาทวา
“อยาชแจงรายละเอยดมากเกนไป ไมวารายละเอยดนน
จะนาฟงหรอวาดเพยงใด จงพยายามอดทนรอจงหวะท
เหมาะสม เตรยมใบสมครและนดตรวจสขภาพ... สงทพด
ตองอยในลกษณะของการแจงใหทราบ ไมใชการตงคำาถาม...”
แตกไมใชวาไอฟสจะละทงการแตงเพลงไปในขณะนน ในชวงสปแรกของงาน
ประกนชวต ไอฟสยงคงเปนนกออรแกนในโบสถอย และยงแตงเพลงทางศาสนา
อยางตอเนอง จนมาถงป ค.ศ. 1902 หลงจากแสดงเพลง Celestial Country ท
แตงขนใหม ไอฟสจงลาออกจากตำาแหนงนกออรแกนประจำาโบสถ ซงไอฟสอธบาย
เกยวกบเรองนไววาเปนเพราะเขาตองการอสระในการเขยนเพลงอยางแทจรง เนองจาก
การเขยนเพลงสำาหรบบรรเลงในโบสถนนมขอจำากดอยหลายประการ
เขาอธบายวาความเปนกงวลกบผลของเสยงเพลงทอาจกระทบตอจตใจของผม
ศรทธาในโบสถ เปนเหตใหเขาไมอาจสรางงานแบบทตนเองตองการได
2
งานสาคญในระยะแรก
นาสงเกตวาในชวงหลงป 1902 ไอฟสไดสรางผลงานทางดนตรทนาสนใจไว
เปนจำานวนมาก โดยเฉพาะอยางยงมการคนหาแนวทางการแตงเพลงใหม ๆ เชน
การนำาดนตร ragtime ของชาวอฟรกน-อเมรกนมาเปนสวนหนงของเพลงทแตง
หรอการพยายามสรางเสยงดนตรเลยนแบบวงโยธวาทตบานนอกทเลนผด ๆ ถก ๆ
ในงาน Country Band March ทแตงขนในราวป ค.ศ. 1903–1904
22
(ในอกราว ๆ สบปตอมา งานชนนจะถกผนวกเขาเปนสวนหนงของงานชน
สำาคญ คอ Three Places in New England)
ในป 1905 ขณะเรมคบหากบ Harmony Twichell ภรรยาในอนาคต ไอฟส
เขยนเพลงชนเลก ๆ ทเรยกวา Three Page Sonata โดยมขนตอนการลำาดบตวโนต
เรยงเปนชดตามชอของ Bach (B-A-C-H) และทสำาคญคอมการเรยงลำาดบ “ชดโนต”
นยอนหลง (retrograde) และพลกกลบ (inversion) ซงวธการจดการกบชดโนต
แบบน เปนแนวทางใหมเชนเดยวกบทเชนเบรก (Arnold Schoenberg 1874–
1951) และนกแตงเพลงชาวเวยนนาจะนำามาใชในชวงหลงทศวรรษท 1910 นนเอง
สวนในปถดมา ไอฟสไดเขยนงานทจดวาสำาคญและกาวหนาเปนอยางยง คอ
Over the Pavement สำาหรบวงดนตรขนาดเลก และ The Unanswered Question
สำาหรบวงออรเคสตรา
Over the Pavement เปนงานทใชเทคนคผสมสดสวนจงหวะหลายแบบเขาไว
ในเวลาเดยวกน (polyrhythm) โดยมบคลกของดนตร ragtime เปนแกนหลก
ไอฟสบอกวาตนเองไดความคดในการแตงเพลงนจากเสยงตาง ๆ ทไดยนในชวต
ประจำาวน ทงเสยงผคน เสยงรถมา และเสยงอน ๆ บนถนนหนทาง การจำาลองเสยง
อนสบสนเหลานลงในเพลงใหผลลพธทนาสนใจเปนอยางยง โดยเฉพาะตอนจบซง
เตมไปดวยอารมณขน
สวน The Unanswered Question เปนงานทแบงเครองดนตรในวงออกเปนสาม
กลม โดยแตละกลมมจงหวะและลลาในแบบของตนเอง ลวนแลวไมเกยวของกน
แตกสอดประสานกนอยางกลมกลน เทคนคการประพนธทไอฟสใชในงานทงสอง
ชนนตองจดเปนสงใหมอยางทไมเคยมใครทำามากอน ทงการผสมสดสวนจงหวะ
ดงทกลาวไปแลว และยงมการผสานบนไดเสยงมากกวาหนงเขาดวยกน (polytonal)
โดยเฉพาะกรณของ The Unanswered Question นนยงตองถอวาเปนการนำาเสนอ
คำาถามเชงปรชญาผานเสยงดนตรอกดวย
กวา The Unanswered Question จะถกนำาออกแสดงครงแรก กเปนใน ค.ศ.
1946 (หลงแตง 40 ป) ทจรงงานจำานวนมากของไอฟสไมเคยไดรบการออกแสดง
เลยในชวงทเขาแตงขน
Charles Ives 23
FIG. 02
บางสวนจาก score เพลง The Unanswered Question ใชเทคนคใหเครองดนตรสองกลมเลนดวยอตราความเรวทไมเทากน สงผลใหเสนกนหองของทงสองกลมตองวางเหลอมกนดงปรากฏ
ในภาพ
แตกไมใชวาไอฟสไมตองการใหงานเหลานออกแสดง เพราะอยางนอยเขากยง
ตองการไดยนวาสงทเขยนจะปรากฏเปนเสยงอยางไร ไอฟสเคยขอใหนกดนตรนำา
งานของเขาไปทดลองบรรเลง แตมกไดรบการปฏเสธ (หรออาจถงขนาดหวเราะ
เยาะ) นอกจากนน ในบางครงไอฟสยงเคยจางพวกนกดนตรของโรงละครให
ทดลองบรรเลงงานของเขาใหฟงในชวงทโรงละครปดแลวดวย
ในระหวาง ค.ศ. 1905–1906 มการตรวจสอบเสนทางการเงนของบรษท
ประกนชวตใหญ ๆ สามแหง รวมถงบรษท Mutual Life ทไอฟสสงกดอยดวย การ
ตรวจสอบครงนนรจกกนในชอยอ ๆ วา Armstrong Investigation ซงไดตรวจพบ
การทจรตเกยวกบการจดการเงนจำานวนมาก
24
FIG. 03
Charles Ives หนม (คนซาย) กบเพอนรวมทมขณะเรยนอยท
Hopkin Grammar School ในป ค.ศ. 1893
ในปถดมา ทางรฐจงตองออกกฎเกณฑการดำาเนนธรกจประกนภยใหรดกมขน
โดยการตรวจสอบครงนนยงสงผลใหผบรหารระดบสงจำานวนมากตองถกปลดออก
สงผลให ไอฟสกบเพอนสนท Julian W. Myrick (ทงครจกกนในบรษท
Mutual Life) กลายเปนสองผบรหารรนใหมทกาวเขามามบทบาทในธรกจนอยาง
เตมตว ทงคลงทนเปดกจการประกนชวตรวมกนในป ค.ศ. 1907 ในชอวา Ives &
Co. กอนจะเปลยนมาเปน Ives & Myrick ในอกสองปถดมา
หาปหลงแตงงานกบ Harmony Twichell—ในป ค.ศ. 1913 เพยงปเดยว ไอฟส
มรายไดถง 10,342 เหรยญ ซง Swafford เปรยบเทยบวาเมอประเมนเปนคาเงน
ในป ค.ศ. 1991 แลวจะมคามากถง 111,000 เหรยญ (เทยบเปนเงนไทยในป พ.ศ.
2534 คงตกเปนเงนราว ๆ สองลานเจดแสนบาท)
Charles Ives 25
Ives & Myrick มสถานะทมนคงมากขนเรอย ๆ จนใน ค.ศ. 1928 หนงสอ-
พมพ Herald Tribune ไดจดเปนบรษททนาเชอถอทสดแหงหนงของสหรฐอเมรกา
3
ประสบการณในวยเดกและเสนทางนกแตงเพลงไอฟสเกดเมอวนท 20 ตลาคม ค.ศ. 1874 ทแดนเบอร (Danbury) เมองเลก ๆ
เหนอนวยอรคขนไปในรฐคอนเนตทคต บดาคอจอรจ ไอฟส (George Ives) เคย
เปนหวหนาวงดนตรของกองทพฝาย Union (หรอฝายเหนอ) ในชวงสงคราม กลาง-
เมอง (ค.ศ. 1861–1865)
จอรจ ไอฟสเปนผกำากบวงดนตรชนเยยม และมสวนสำาคญในการสรางภาพ-
ลกษณใหเมองแดนเบอรไดรบการขนานนามวาเปนเมองแหงเสยงดนตร (แตอาชพ
นกดนตรในสายตาของผคนทวไปสมยนนกไมนบเปนอาชพทมเกยรตแตอยางใด)
จากบนทกความทรงจำาของไอฟส บดาของเขาเปนคนกระตอรอรนในทกสง
ทกอยางเกยวกบเสยงดนตร และชอบทำาการทดลองแปลก ๆ เชนทดลองใหวง
ดนตรสองวงเลนเพลงคนละเพลงขณะเดนแถวสวนกน เพอใหเกดการประสานเสยง
ทแปลกประหลาด
จอรจ ไอฟสยงคนควาเกยวกบระบบเสยง ¼ tone (หรอ quarter-tone)1 ไอฟส
เลาวาบดามความสนใจในระดบเสยง quarter-tone เปนอยางมากจนถงกบเคยประดษฐ
เครองดนตรพเศษซงสามารถบรรเลงได 24 เสยงในหนง octave
บดาของเขายงเคยทำาการทดลองถงความสมพนธระหวางเสยงกบพนท (space)
เชนทดลองไปบรรเลงดนตรอยในทหางไกลอกฝงนำา ประสบการณจากการรบฟง
ดนตรทเคลอนทหรอเปลยนตำาแหนงน ในเวลาตอมาจะสงผลให ไอฟสคดคน
เทคนควธใหม ๆ ในการบรรเลงดนตรของเขา เชนในกรณของ The Unanswered
1 โนต ¼ หรอ quarter-tone หมายถงโนตทอยระหวางครงเสยง เชนโนตทอยระหวางตว C
กบ C♯ เปนตน
26
Question ทระบใหกลมเครองสายบรรเลงอยดานหลงเวท เปนตน
ไอฟสเลาวาในวยเดก เขาเรมเลนเปยโนโดยการทบลม keyboard ดวยกำาปน
ซงตอมาจะกลายเปนเทคนคการใช tone cluster ในงานดนตรของเขา2
การศกษาดนตรของไอฟสเรมจากการเรยนกลองกอนเปนอนดบแรก จากนน
บดาจงสอนเปยโนให ไอฟสถกสงไปเรยนกบอาจารยอกหลายคน และมความ
สามารถในการเลนเปยโนมาก จนไดรบตำาแหนงเปนนกออรแกนประจำาโบสถแดน
เบอรและมเงนเดอนประจำาตงแตอายไดเพยง 14 ป
ในวย 17 ป ไอฟสแตงเพลง Variation on “America” สำาหรบออรแกนและ
นำาออกแสดงครงแรกทโบสถแหงหนงในนวยอรค งานชนนจดวาสำาคญเพราะมการ
ใชเทคนคการประพนธแบบ bitonality เปนครงแรกของโลก (เทาทคนพบ) ซง
เทคนคนหมายถงการผสมดนตรสองบนไดเสยงเขาดวยกน
และเรองนเปนผลสบเนองจากการทดลองของจอรจ ไอฟสอยางไมอาจปฏเสธ
เพราะตามบนทกของไอฟส บดาของเขามกเลนสนกโดยการใหเขารองเพลงในบนได
เสยงหนง ขณะทดนตรบรรเลงอยในอกบนไดเสยงหนงอยบอย ๆ
ประสบการณกบดนตรในชมชนมสวนทำาใหไอฟสเชอในดนตรแบบของชาวบาน
ทว ๆ ไป (vernacular music) ไอฟสเรยนดนตรตะวนตกแบบยโรป (คลาสสค)
กจรง แตเขาไมเคยดหมนเพลงปอปทเขาถงประชาชนจำานวนมาก ตรงกนขาม เพลง
เหลานนยงเปนสวนประกอบสำาคญในชวตเขามาตลอดตงแตเดก
ไอฟสนบถองานของนกแตงเพลงคนสำาคญอยางบาค เบโธเฟน และบราหมส
แตเขากยงรสกวางานดนตรคลาสสคเหลานนยงขาดความนาสนใจและปราศจาก
แรงกระตนเทาทควร
2 tone cluster น อธบายไดงาย ๆ วาหมายถงการเลนโนตทอยตด ๆ กนเปนแผง และใหเสยง
ทหยาบกระดาง ขอใหลองจนตนาการเสยงของเปยโนทเกดจากการใชทงฝามอกดลงไปบนลม
หลายอนพรอม ๆ กน ดเพมเตมท Glossary ทายเลม
Charles Ives 27
FIG. 04
Horatio Parker
ไอฟสเคารพนกดนตรสมครเลนพอ ๆ กบนกดนตรอาชพ เขาเคยเลาถงเสยง
รองเพลงเพยน ๆ ของพวกคนงานในวยเดกทบดาบอกใหเขาตงใจฟง—บดาของ
ไอฟสบอกใหเขาฟงดนตรทอยในเสยงรองเพยน ๆ นน โดยอยาไปหมกมนอยกบ
เพยง “เสยง” วาจะดหรอเลว บดาของเขาเตอนวาสงทสำาคญทสดนนไมใช “เสยง”
แตคอตว “ดนตร” ตางหาก
ไอฟสสอบเขามหาวทยาลย Yale ไดในป 1894 และปลายปนนเอง บดาของ
เขาไดเสยชวตลงอยางกะทนหน
การเรยนแตงเพลงกบพารคเคอรในมหาวทยาลย Yale ไมไดเปนไปตามทไอฟส
มงหวง เพราะความทพารคเคอรเปนนกแตงเพลงทมแนวคดอนรกษนยม จงไมให
ความสำาคญกบงานทดลองแปลก ๆ ทไอฟสทำา ยงกวานนยงมองเปนเรองไรสาระ
อกดวย ดงนนการเรยนกบพารคเคอรเปนเวลาถง 4 ปจงนาจะสรางความอดอด
ใจใหกบไอฟสอยไมนอย
28
ยงกวานน ท Yale นเองทไอฟสไดพบกบความขดแยงในตนเองและอาชพ
เปนอยางมาก เพราะ อยางทกลาวไปแลววา ถงไอฟสจะเปนนกดนตรทมความ
สามารถมาก แตประสบการณทางดนตรของเขามกจำากดอยแตในโบสถ ซงทำาให
ไอฟสขาดความคนเคยกบการแสดงดนตรคลาสสคแบบทแสดงกนในหอประชม
ใหญ ๆ อนเปนทสงสนทนของบรรดาเหลาคนมเงนในนวยอรค
ไอฟสรกงานสรางสรรคผลงานดนตรคลาสสค แตเขากลบรงเกยจบรรยากาศ
ในหอแสดงดนตรทเตมไปดวยชนชนสง เกลยดกฎเกณฑและทาทอนรกษนยม
แบบของพารคเคอร เกลยดการไวตวและวางทาอวดเกงของพวกนกดนตรอาชพ
และวาทยกร เกลยดการมอบรางวลหรอเครองลอใจใหกบงานดนตร ดงทเขา
บนทกไววา
“โดยสวนตว ผมเหนวาพวกคนดงหลาย ๆ คนหรอสวนมาก
ทไดรบความนยมลวนแลวแตเปนศตรตวสำาคญของดนตร...
คนพวกนถกทำาใหเชอง จนมหนาทเพยงอยางเดยวคอการ
ขบกลอมโสตประสาทและจตใจของผคน ทำาใหรางกายของ
ผคนผอนคลายจนออนนม ประจบประแจงใหพวกผหญง
ชอบใจ แลวกไดเงนมาใช”
4
ความคดทางการเมอง
William Will คอเพลงทไอฟสเขยนขนเพอรณรงคทางการเมองใน ค.ศ. 1896
โดยใชเปนเพลงหาเสยงใหกบ William McKinley ผสมครตำาแหนงประธานาธบด
ฝาย Republican แขงกบ William Jennings Bryan ซงเปนพวก populist (ผล
คอ McKinley ไดรบเลอกเปนประธานาธบดในป ค.ศ. 1897)
นนเปนขณะทไอฟสมอายได 22 ป และยงไมมแนวคดทางการเมองทชดเจน
Charles Ives 29
(ตามความเหนของ Jan Swafford ผเขยน Charles Ives: A Life with Music)
การแตงเพลงหาเสยงให McKinley นน ดจะเปนไปโดยอตโนมต ตามกระแสความ
นยมของนกศกษามหาวทยาลย Yale สวนมาก และความชนชอบของครอบครว
ทมตอ McKinley
ผลงานของไอฟสทเกยวพนกบแนวคดทางการเมองปรากฏขนอกครงในอก
สบหกปตอมา (ค.ศ. 1912) คอ Vote for Names เพลงสำาหรบเสยงรองกบเปยโน
เนอเพลง (แตงโดยไอฟส) บงบอกอยางชดเจนถงความเบอหนายระบบการเลอกตง
และมมมองทมตอการเมองสหรฐฯ ในแงราย
ไอฟสบอกวาสงทคนอเมรกนควรทำาในการไปเลอกตงกเพยงแคเขาคหา หลบตา
และกามว ๆ ลงไปเทานนเอง
After trying hard to think
what’s the best way to vote I say:
Just walk right in and grab a ballot
with the eyes shut and walk right out again?
ในชวงนนไอฟสยงเขยนงานทมเนอหาทางการเมองอน ๆ ทงแนวคดตอตาน
สงครามโลกครงทหนง (ค.ศ. 1914–1918) และในชวงทศวรรษท 1920 ไอฟสยง
เขยนเพลงรองจำานวนหนงทมเนอหาเกยวกบโศกนาฏกรรมของสงคราม เชน Tom
Sails Away และ Flanders Field เปนตน
อยางไรกตาม เนอหาแงลบอยางในเพลง Vote for Names นนกไมไดหมาย-
ความวาไอฟสปฏเสธระบอบประชาธปไตย เพราะในเพลง Majority (แตง ค.ศ.
1921) ซงจดเปนงานสำาคญและเปนเพลงเปดชดเพลง 114 Songs ของไอฟสนน
มเนอรองขนตนดวยการสนบสนน “เสยงขางมาก” (majority) อยางตรง ๆ วา
The Masses have toiled;
Behold the works of the world!
30
จากขอเขยนจำานวนหนง เราทราบวาสงทไอฟสปฏเสธไมใชตวระบอบประชา-
ธปไตย แตไอฟสปฏเสธระบอบประชาธปไตยแบบตวแทนตางหาก และสงทไอฟส
เรยกรอง (โดยการเขยนบทความ) กคอระบอบประชาธปไตยแบบทางตรง (direct
democracy)
ดงบทความทไอฟสเสนอในป ค.ศ. 1920 (ลงทนพมพและแจกจายเอง) เขา
เรยกรองใหมการแกรฐธรรมนญ และเพมบทบญญตวาดวยการออกเสยงลงประชา-
มต ใหประชาชนมสวนในการกำากบนโยบายสำาคญ ๆ ของรฐบาลโดยตรง
นอกจากนนไอฟสยงถงกบเสนอใหมการจำากดปรมาณของทรพยสนสวนบคคล
อกดวย ซงเรองนเองททำาให Jan Swafford ระบวา ในชวงทศวรรษท 1910 เปนตนมา
นน ไอฟสมความคดทางการเมองทโนมเอยงไปทางฝายซาย
5
พระเจาประทบอยกบเสยงขางมาก !
ในบทความ Charles Ives and the American Democratic Tradition ของ
Michael Broyles วเคราะหเพลง Majority ของไอฟสวา การทไอฟสเลอกเรมตน
เพลงดวยเสยง tone cluster นนเกดจากความจงใจทจะใชเสยงทมตวโนตมาก ๆ
เปนสญลกษณของพลงมวลชน หรอ “the masses”
กลมเสยงหนกแนน หยาบรก (dissonant) และมากไปดวยตวโนต ถกใชแทน
การขบเคลอนของมวลชนตามเนอหาของบทกวทอนแรก (The Masses have toiled)
จากนนไอฟสจงเรมคลคลายดนตรใหมลกษณะเรยบงายมากขน สวยงามมากขน
ตามเนอหาของบทกวทคลคลายไปดวยกน
เรมจากการทมวลชนเรมรจกคด การทมวลชนเรมรองเพลงไปดวยกน ฝนไป
ดวยกน (The Masses are thinking,... The Masses are singing,... The Masses are
yearning,... The Masses are dreaming...)
เสยงดนตรในเพลงนเรมคลคลายจากความสบสนยงเหยงไปสความเรยบงาย
Charles Ives 31
กลมกลนในตอนทาย โดยเฉพาะในสองประโยคสดทายทไอฟสจบเพลงลงดวยการ
quote บทกวของ Robert Browning วา—God’s in his heaven; All will be well
with the world!
โดยคอรดสองคอรดสดทายทไอฟสเลอกใชในการจบเพลงน ยงกลายเปนการ
สง cadence ทเรยบงาย มลกษณะไมผดไปจากดนตรขนบนยม กระทงอาจชวนให
ผฟงหวนคดไปถงดนตรศาสนาในชวงครสตศตวรรษท 19 ดวยซำา
การกระทำาเชนนจงเปนการยอนกลบไปหา “อดต” อนงดงามกงฝนกงจรง ใน
ขณะทเนอรองวรรคสดทายกลบสอถงความเปนไปใน “อนาคต” (All will be well
with the world!) การผสานชวงเวลาทงอดต ปจจบน และอนาคตเขาดวยกน จง
ทำาใหความหมายของเพลง ๆ นอยเหนอสภาวะปกต และกาวเขาสอาณาจกรทเปน
สากล (universal) อนสมบรณ และกวางขวางลมลกกวาทจะเปนเพยงเรองของ
การเมองเทานน
Michael Broyles ยงเสนอวา คำาวา “Majority” หรอ “The Masses” ของ
ไอฟสไมนาจะหมายเพยง “จำานวนคน” หรอ “เสยงขางมาก” ในทางการเมอง แต
มความหมายถง “จตสำานกรวม” ทอาจกนความกวางไปถงจตสำานกสากล (Uni-
versal mind) กวางและลกกวาประเดนทางการเมอง และมแนวโนมทจะแสดงภาพ
ของสงคมทสมบรณแบบในอดมคต (ซงแนวคดแบบน ไมใชเรองแปลกสำาหรบ
ปญญาชนในสมยนน)
ในความเหนของนกประวตศาสตร ความคดทางการเมองของไอฟสสวนหนง
ยดโยงอยกบความทรงจำารวมของชาวอเมรกน (collective memory) ซงหมายถง
ความทรงจำาทมตออดตอนรงเรองของสหรฐฯ ความทรงจำานถกสรางขนผาน
ภาพแทนตาง ๆ จำานวนมาก โดยผานการจดการของหนวยงานทหลากหลาย ทง
หนงสอพมพ ขาราชการ นกการเมอง
ปรากฏเปนความทรงจำารวมของประวตศาสตรอเมรกน ในรปแบบของบนทก
ประวตศาสตรบางสวนเสยว ภาพของผนำาหรอบคคลสำาคญ
และผลงานเพลงดนตรจำานวนมากของไอฟสกแสดงใหเหนวาเขามความประทบใจ
กบความทรงจำารวมเหลานเปนอยางมาก เชนในงาน Piano Sonata No. 2 ทเขา
32
FIG. 05
โนตเพลง Majority ของ Charles Ives (สงเกตการใช tone cluster ในกลองสเหลยม)
ใชชอวา Concord, Mass. อนสอถงตนแบบแนวคด “อเมรกน” ของ Ralph Waldo
Emerson และ Henry David Thoureau หรอทเรยกวากระแส Transcendentalism
(จะกลาวถงขางหนา)
งานของไอฟสหลายชนจงมลกษณะคลายกบเปนงานชาตนยมอเมรกน และ
บางชนยงแสดงความหวนหาถงอดตของนว องแลนด (New England) ซงเชอกน
วาเปนภมภาคตนกำาเนดของระบอบประชาธปไตยในสหรฐฯ เชนงานชด Three
Places in New England สำาหรบวงออรเคสตรา เปนตน
ความหวนหาอดตของไอฟสนเกดขนในทามกลางยคสมยทกำาลงเปลยนผานไป
สความเปนสมยใหมและสงคมอตสาหกรรม ซงในสายตาของไอฟส ลวนนำามาแต
ความเสอมทราม ดงเหนไดจากการทไอฟสรบยายออกจากสถานททเปนเมองอยาง
นวยอรคในทนททเกษยณจากบรษทประกนชวตในป 1930 ขณะอาย 56 ป
และในชวงปลายของชวต ขณะอยอาศยอยางเงยบสงบทบานในเขตชนบทท
Charles Ives 33
Redding เขายงเลกฟงวทยและอานหนงสอพมพโดยสนเชง
การเมองในอดมคตของไอฟสจงไมไดเปนไปในทาง “ฝายซาย” ในแบบท Jan
Swafford วาไวเสยทเดยว ตรงกนขาม ในบางแงมมยงมทาทแบบอนรกษนยมดวยซำา
ดงท Michael Broyles ตงขอสงเกตวา ถงไอฟสจะเปนคนทรงเกยจการกดขขดรด
ของชนชนสงเพยงใดกตาม แตไอฟสกไมนาจะยอมรบแนวคดหลายอยางทรนแรง
สดขวของทางฝายซายได
เชน การทนตยสารฝายซายสนบสนนศลปะสมยใหม (modernism) อยางเตมท
และเผยแพรภาพเขยนหรองานศลปะยวลอทในบางครงหมนเหมตอความอนาจาร
เพราะโดยเนอแทแลวไอฟสยงมความคดอยในกรอบวคตอเรยน และเคยบนทกไว
ในไดอารสวนตววาเขาไมเหนดวยกบงานศลปะภาพโปเปลอยอยางเดดขาด
6
ความโรแมนตกของอดตกาล
Michael Broyles เสนอวา แนวคดทางการเมองของไอฟสนาจะประกอบขน
จากองคประกอบทสำาคญสองสวน โดยทงสองสวนเปนกระแสความคดทกำาลงม
บทบาทสำาคญในสงคมอเมรกนขณะนน คอ 1) แนวคดแบบ Republicanism และ
2) กระแส Colonial Revival Movement
แนวคดแบบ Republicanism ปรากฏในงานของไอฟส ทงขอเขยนและบทเพลง
แสดงความเหนทางการเมองซงเชอมนในเสยงสวนใหญ (อนนำาไปสการละเลยเสยง
สวนนอย) และยงเชอในความกลมกลนของสงคม โดยเหนศลปะทดเปนเครองชวย
ชนำาสงคมไปสความเปนอดมคต การมองโลกในแงด โดยมสามญชนคนธรรมดาเปน
สญลกษณของจตใจทเปยมดวยคณธรรม และความเปนอนหนงอนเดยวกนในสงคม
ในบทความ Majority (ชอเดยวกบเพลง แตเขยนขนในชวง ค.ศ. 1919–1920)
ไอฟสเสนอทางออกใหแก “เสยงสวนนอย” ในแบบเดยวกบทชาว Republican ใน
ครสตศตวรรษท 18 คด นนคอ
34
1) ยอมตนอยภายใตการนำาของฝายชนะ
2) ยายถนฐานไปอยประเทศอน และ
3) ในกรณทเสยงสวนนอยเรมงอแงหาเรองขวางปาขาวของ เมอนนเสยงสวน
มากจะจดการ “บบคอ” คนเหลานนเอง โดยพวกเสยงสวนมากจะปฏบต
ตอคนดอดงพวกน “ในแบบเดยวกบทชาวนาจดการกบตวสกงค”
ควรทราบวา Republicanism นนมตนกำาเนดมาจากชนชนนำาในครสตศตวรรษ
ท 18 โดยมเปาหมายหลกเพอธำารงสถานะของชนชนตนเอง แตเมอเวลาลวงเขา
ปลายครสตศตวรรษท 19 แนวคด Republicanism กเรมกลายเปนเพยงความเชอ
ไมใชแนวคดหรอวธปฏบตการทางการเมองอยางชดเจนอกตอไป
แบบเดยวกบท Jean Baker วเคราะหไววา ในชวงปลายครสตศตวรรษท 19
ความเปน Republicanism ไดถกปรบแปลงแทรกซมเขาไปในวถชวตแบบอเมรกน
โดยทงน ไมใชในรปของคำาสอนหรอหลกการ แตไดกลายเปนสวนหนงในพฤตกรรม
ของชาวอเมรกนไปแลว
นอกจากแนวคดแบบ Republicanism แลว กระแสของ Colonial Revival
Movement ทไดรบความนยมในระหวาง ค.ศ. 1840–1920 ทภาคตะวนออกเฉยง-
เหนอของสหรฐฯ กเปนสวนหนงของแนวความคดและดนตรของไอฟสดวย
กระแส Colonial Revival Movement คอความเคลอนไหวทตอตานกบสงคม
อตสาหกรรมทกำาลงเตบโตอยางตอเนองในขณะนน โดยความเคลอนไหวนทง
หลกฐานไวมากทสดในรปแบบของสถาปตยกรรม ทมกออกแบบในลกษณะยอนยค
หรอ Neoclassical
และความเกาแกของนว องแลนด (อาณาเขตทางภาคตะวนตกเฉยงเหนอ
ครอบคลมรฐจำานวน 6 รฐ ซงรวมถงรฐคอนเนตทคต บานเกดของไอฟสดวย)
กมกถกใชเปนสญลกษณของความเปน “อเมรกน” ทโรแมนตก
โดยเรองเลาเกยวกบ “การประชมของชาวเมอง” (town meeting) ทมมาแต
ในครสตศตวรรษท 17 ถกถอเปนหมดหมายแรกและเปนสญลกษณของระบอบ
“ประชาธปไตย” ในอเมรกา
Charles Ives 35
FIG. 06
Memorial City Hall ท New York ตวอยางของงานสถาปตยกรรมแบบ Colonial Revival
กระแส Colonial Revival และความคดเกยวกบประชาธปไตยแรกเรมในนว
องแลนด ปรากฏใหเหนในงาน String Quartet No. 2 โดยไอฟสบอกวางานชนน
ตองการสอถง
“ผชายสคน (เครองดนตรสชน) ทนงลงพดคยถกเถยงกน
ทะเลาะกน และสดทายกจบมอกนอยางเงยบ ๆ พากนเดน
ขนเขาไปชมความสวยงามของทองฟา”
ดนตรถกแบงออกเปนสามทอนยอย คอ 1) Discussion (การหารอ) 2) Argu-
ment (ถกเถยง) และ 3) The Call of the Mountains (เสยงเพรยกจากภเขา)
ทงหมดนนเหนไดชดวาเปนภาพของประชาธปไตยในฝนของไอฟส อนเปน
ประชาธปไตยในอดมคตของแนวคด Republicanism
36
ทงทตามหลกฐานทางประวตศาสตรแลว การประชมหรอ town meeting ของ
ชาวเมองนว องแลนดในยคแรกเรมนนหาไดมลกษณะเปนประชาธปไตยแบบใน
อดมคตของไอฟสไม ทงยงเปนเรองของการเจรจาตอรองผลประโยชนของกลม
ชนชนสงเพยงไมกตระกลเทานน
และ myth วาดวยตนกำาเนดของประชาธปไตยในนว องแลนดกเปนสงท “เพง
ถกสราง” ขนโดยนกประวตศาสตรรนหลงในชวงทศวรรษท 1890 ลงมานเอง
7
แนวคด Transcendentalism กบ Concord Sonata
“เพราะชาวอเมรกนนนไดตกตำาลงไปเรอย ๆ จนกลายเปน
พวก Odd Fellow (องคกรภราดาลบ นกายหนงในครสต
ศาสนา) ไปในทสด เราอาจรไดวานเปนคนในนกายนกโดย
เพยงแตดพฒนาการของหนวยงานซงสงกดนกาย และดถง
การแสดงออกอนปราศจากสตปญญา ปราศจากความ
เบกบานของการไดพงตนเอง ดเหมอนวาความใสใจอยาง
แรกและอยางเดยวของเขาในการเกดมาในโลกนน กคอการ
จะไดเหนโรงทานไดรบการซอมแซมดแลอยเสมอ และกอน
ทเขาจะไดรบอนญาตออกไปเรยไรอยางถกกฎหมายเพอ
นำามาเขากองทนสงเคราะหหญงหมายและเดกกำาพรานน
ตวเขาเองกลบอยไดดวยเงนชวยเหลอจากบรษทประกนภย
ซงสญญาวาจะจดงานพธศพใหเขาอยางสมเกยรต”
(ตานอานาจรฐ—Civil Disobedience ของ Henry David
Thoreau เขยนเมอ ค.ศ. 1849 แปลโดยพจนา จนทรสนต)
Charles Ives 37
FIG. 07
Henry David Thoreau
จากขอความขางตน เหนไดชดวานกคดชาว Transcendentalist3 อยาง Thoreau
ไมสนบสนนธรกจประกนชวตอยางแนนอน
เพราะแนวคดแบบ Transcendentalism เนนการพงพาตนเอง และปฏเสธธรกจ
การคาทหวงผลกำาไร แนวคดนเรมตนขนในชวงทศวรรษท 1830 เพอตอตานกบ
ศลธรรมและภมปญญากระแสหลกในสงคมอเมรกนขณะนน นกคดทยดมนแนวทาง
Transcendentalism เชอในการบมเพาะปญญาญาณของปจเจกบคคล เชอมนใน
ความดงามของธรรมชาตและมนษย และมกหลกเลยงการเขาไปของเกยวกบเรอง
เงน ๆ ทอง ๆ
3 บางครงแปลวานกคดเหนอธรรมชาตหรออตรวสย
38
จงเปนไปไดยากมาก ทนก Transcendentalist อยาง Ralph Waldo Emerson
(1803–1882) และ Henry David Thoreau (1817–1862) จะเหนดวยกบการ
ทำาธรกจประกนชวตของไอฟส
แต Sonata No. 2 (สำาหรบเปยโน) ของไอฟสกเปนการอทศผลงานเพลงใหกบ
นกคดชาว Transcendentalism ดวยความตงใจอยางแรงกลา โดยชอของ Emerson
และ Thoreau ยงถกนำามาใชเปนชอทอนทสำาคญทสดของเพลง คอทอนแรก และ
ทอนสดทาย
Sonata No. 2 ของไอฟสมชอรองวา Concord, Mass., 1840–1860 (บางครง
งานชนนจงถกเรยกวา Concord Sonata) ซงหมายถงเมองคอนคอรด (Concord)
ในรฐแมสซาชเซตสอนเปนถนกำาเนดของนกคดชาว Transcendentalist หลายคน
โดยไอฟสไดนำาชอของนกคดจำานวนสชอมาลำาดบเปนชอทอนตาง ๆ ดงน
1) Emerson
2) Hawthorne—หมายถง Nathaniel Hawthorne
3) The Alcotts—หมายถง Bronson Alcott บดา และ Louisa May Alcott
บตร
4) Thoreau
นอกจากกรอบโครงหลวม ๆ และรปแบบทประกอบไปดวยทอนดนตรสทอนแลว
sonata ของไอฟสบทน แทบไมมอะไรเลยทเปนไปในแบบแผน sonata ดงเดม
อกทงการตงชอรองวา Concord, Mass. ซงเปนการบงสถานทนน ยงแสดง
ใหเหนถงแนวคดบางอยาง ซงไปพองกบวธการของนกเขยนหลายคนในชวงปลาย
ครสตศตวรรษท 19 เชน Lev Tolstoi, Thomas Mann และ Marcel Proust
เปนตน
ซงเกยวกบเรองน Leon Botstein อธบายไว ในบทความ Innovation and
Nostalgia: Ives, Mahler, and the Origins of Twentieth-Century Modernism วา
เปนกระแสความนยมในงานวรรณกรรมชวงนน ทตองการสราง “ความทรงจำา
รวม” กบผอาน ผานการบรรยายสถานท หรอเหตการณทางประวตศาสตรตาง ๆ
Charles Ives 39
และสงทไอฟสทำาในงานดนตรกคอการนำาภาพของคอนคอรด แมสซาชเซตส
ซงเปน “สถานท” มาใชในการสรางความทรงจำารวมของผฟง ดงจะเหนวางานอน ๆ
จำานวนมากของไอฟสกมกเกยวพนอยกบการแสดงภาพสถานทตาง ๆ ตวอยางเชน
งานชด Three Places in New England นำาเสนอสถานทสามแหงในนว องแลนด
หรอการนำาเสนอภาพของสวนสาธารณะในนครนวยอรค ในเพลง Central Park
in the Dark เปนตน
และการทไอฟสจงใจระบวาเปนท Concord, Mass. ในเวลาชวงป “1840–
1860” กคอการบอกกบผฟงอยางชดเจนวา sonata บทนตองการแสดง “ภาพของ
อดต” ไมใชภาพของปจจบน
8
Essays Before a Sonata
ไอฟสเขยน Sonata No. 2 ขนในระหวางป 1911–1915 สงทนาสนใจในงาน
ชนนมหลายอยาง เชน ในทอนแรก ไอฟสใชวธบนทกโนตโดยปราศเสนกนหอง
ทำาใหดนตรไมถกแบงออกเปนสวนยอย ๆ ดวยมาตราจงหวะ
อกทงรปแบบของเพลง ยงไมเปนแบบดนตรตะวนตกขนบนยม เพราะขณะท
ดนตรแบบขนบนยมนำาเสนอ “ทำานองหลก” อยางชดเจนในชวงตนเพลง (เพอให
ผฟงจดจำาได) และนำาทำานองหลกนนไปพฒนาใหซบซอนและมสสนทหลากหลาย
ในชวงกลางเพลงหรอทายเพลง แตงานเพลงของไอฟส (รวมถงงานอน ๆ อกหลาย
ชนดวย) จะเปนไปในทางกลบกน
นนคอ ไอฟสมกเรมตนเพลงดวยทำานองทถกพฒนาแลว หรอไมกนำาเสนอ
ทำานองหลกหลายทำานองพรอม ๆ กนอยางกระจดกระจาย (ซงแนนอนวานนยอม
เปนการยากทผฟงจะสามารถทำาความเขาใจไดในทนท) กอนทจะคลคลายความ
ซบซอนลงและปดทายดวยความเรยบงาย ซงรปแบบชนดนมกเรยกกนวา cumu-
lative form
40
FIG. 08
Sonata No. 2 – Concord, Mass., 1840–1860 บางสวนจากทอนท 2 แสดงการใช tone cluster (ในกรอบสเหลยม)
Charles Ives 41
อกทงใน Concord Sonata ทอนทสอง ยงมการใช tone cluster ทครอบคลม
ลมเปยโนจำานวนมากจนมอของมนษยไมสามารถกดได ดงนนไอฟสจงระบให
ผบรรเลงใชแผนไมขนาดยาว 14 ¾ นวในการกดลมเปยโน
นอกจากนน สงสำาคญทสดคอการทไอฟสอางองทำานองเพลงกลบไปหางาน ของ
เบโธเฟนสองชน นนคอทำานองหลกของ Symphony No. 5 และทำานองบางสวนจาก
Piano Sonata Op. 106
โดยทำานองทงสองนจะปรากฏแทรกอยประปรายในทงสทอน โดยเฉพาะทอน
ท 3 (The Alcotts) นน เปนการใชทำานองของ Symphony No. 5 มาเรยบเรยงใหม
ในบรรยากาศทแตกตางไปจากของเดมอยางสนเชง
David Michael Hertz กลาวไวในบทความเรอง Ives’s Concord Sonata and
the Texture of Music วา การอางอง (quotation) กลบไปยงงานของเบโธเฟนมสวน
สมพนธกบแนวคดของ Emerson นกคดชาว Transcendentalism ซงไอฟสอทศ
sonata ทอนแรกใหเปนอยางมาก
เพราะในงานเขยนของ Emerson เคยนำาเสนอแนวคดทวาดวย “การอางอง”
ไวอยางชดเจน เชน ใน Quotation and Originality (1909) เขาถงกบเขยนไววา
“หนงสอทกเลมลวนเปนการอางอง (quotation) และบาน
ทกหลงกเปนการอางองกลบไปหาพงไพรและเหมองหน...
มนษยทกคนคอการอางองกลบไปหาบรรพชน”
(อยางไรกตาม การ quotation เปนบคลกสำาคญในงานของไอฟสมาตงแตกอน
นนแลว ซงจะกลาวถงโดยละเอยดขางหนา)
หลงจากเผชญกบปญหาทางสขภาพอยางหนกจนมอาการหวใจวายในวย 44 ป
(ค.ศ. 1918) นบแตนน สขภาพของไอฟสจะไมกลบมาสมบรณดงเดมอกเลย และ
โรคทบนทอนรางกายของไอฟสไปจนตลอดชวตกคอโรคเบาหวาน (ซงในขณะนน
วงการแพทยยงมองคความรเกยวกบโรคนนอยมาก)
ชวงพกฟนในป 1919 ไอฟสคดลอกและเรยบเรยง Sonata No. 2 ใหมอกครง
42
FIG. 09
Sonata No. 2 ทอนท 3 แสดงการใชเทคนค polytonal มอขวาใชบนไดเสยง B♭ ขณะทมอซายใชบนไดเสยง A♭
เขาตดสนใจหาทางเผยแพรผลงานเพลงนออกสสาธารณะ โดยสงตพมพ Sonata
No. 2 พรอมบทความประกอบขนาดยาวอกเลมหนง (Essays Before a Sonata)
บรรยายความคดเหนทางดนตรของตน อธบายลกษณะและทมาของ Sonata No. 2
Charles Ives 43
FIG. 10
ตวอยางโนตเพลงสวนหนงจาก Concord Sonata แสดงการ quotation จาก Symphony No. 5 และ Sonata Op. 106 ของเบโธเฟน (ภาพจากบทความ Ives’s Concord Sonata and the Texture of Music ของ David Michael Hertz)
บทความชนนแสดงใหเหนถงแนวคดหลายอยางของไอฟส โดยเฉพาะประเดน
ปญหาสำาคญในวงการดนตรขณะนน วาอะไรคอดนตรของชาตอเมรกน? ปญหาน
ทำาใหนกแตงเพลงบางคนหนไปจบบคลกของดนตรอฟรกน-อเมรกน หรอบางคน
กหนไปศกษาทวงทำานองดนตรของพวกอนเดยนแดง ขณะทไอฟสเองกลบไมเหน
ประเดนนเปนเรองสำาคญแตอยางใด
ทจรงไอฟสมองดนตรชาตนยมในแงลบดวยซำา นนคอเขาเหนวาความรสก
“ชาตนยม” นนเปนสงเกาแกพนสมย เปนเพยงอารมณความรสกทมแตจะนำาไปส
การใชความรนแรงและสงคราม
(ดงนน “ความเปนอเมรกน” ในแบบของ Thoreau กลมนก Transcendentalist
และไอฟส จงเปนสงทขามพนลทธชาตนยมไปแลว แตเปนความรสกถงตวตนท
สมพนธกบสงตาง ๆ ทแวดลอมทงในระดบทองถนและในระดบสากลอยางเปยมไป
ดวยความรบผดชอบ)
44
FIG. 11
Ralph Waldo Emerson
ในตอนทายบทความ ไอฟสแสดงความเหนเกยวกบดนตรในยคสมยของเขาไววา
“ความงดงามของดนตร มกถกทำาใหสบสนวาเปนสงท
กลอมเกลาใหผฟงรสกสบายหอยบนเกาออยางผอนคลาย
สมเสยงทคนหจะไมมวนรบกวนเรา ดงนนเราจงหลงคดวา
นนแหละ คอความงาม...เมองานชนใหมไดรบการชนชม
จากผฟงในทนททไดรบฟงครงแรก นนแปลวาคณสมบต
ขนพนฐานของมนคอการเปนดนตรทมอมเมาจตใจของผฟง
ใหงวงงน สงเสพตดนนอาจไมใชสงไรคณคาเสยทเดยว
แตกยากจะใชเปนฐานสำาหรบกาวตอไปขางหนา”
Charles Ives 45
9
ดนตรทไมมใครตองการ (?)
ในป 1919 ขณะทไอฟสกำาลงปรฟโนตเพลง Sonata No. 2 (Concord Sonata)
เขาไดรบแจงวางานเพลง Decoration Day (ทอนทสองของ A Symphony: New
England Holidays) ไดรบเลอกใหบรรเลงโดยวง New Symphony ท Carnegie Hall
ระหวางน วาทยกร Paul Eisler ผรบผดชอบในการกำากบงานชนน ไดตดตอมา
ยงไอฟสเพอขอใหปรบงานใหงายลง ไอฟสตอบปฏเสธ แตเสนอวาจะชวยออกคา
ตอบแทนใหนกดนตรทอาจตองเพมจำานวนครงในการซอม
อยางไรกตาม ในวนซอมจรง ผลปรากฏวาทงวงดนตรแทบจะไมสามารถบรรเลง
เพลงน ไดเลยแมแตทอนเดยว จนสดทาย Eisler ตองยอมแพและกลาวแสดงความ
เสยใจกบไอฟสวาความสามารถของนกดนตรนนยงมขอจำากดอย
ความผดหวงและเสยใจของไอฟสนาจะเปนทคาดเดาได เขาหนกลบมาปรฟงาน
Concord Sonata และเขยนเพลงจำานวนหนงเพมเตม
ตนป 1921 เมองานพมพแลวเสรจ ไอฟสสงทงโนตเพลงและบทความประกอบ
จำานวนหลายรอยชด ไปยงวารสารดนตรจำานวนมาก นอกจากนนยงสงถงอาจารย
สอนดนตรตามมหาวทยาลย หองสมด และผทสนใจดนตรทวไป
โดยทงหมดน ไอฟสระบชดวาไมขอถอลขสทธในงานของตนเองโดยสนเชง ซง
Jan Swafford กลาววา การกระทำาของไอฟสครงนจะทำาใหทางสำานกพมพใหญ ๆ
ตนตระหนกไปอกเปนเวลาหลายสบปทเดยว
บทวจารณ Concord Sonata เรมปรากฏบนวารสารตาง ๆ ภายในเวลาไมนานนก
ซงปรากฏวามเพยงสวนนอยทกลาวชมงานชนน ในขณะทสวนใหญแลวเปนถอยคำา
ตำาหนอยางรนแรง และในบางครงดวยสมเสยงทกราดเกรยว
แตไมวาอยางไรกตาม เสนทางการแตงเพลงของไอฟสไดเปลยนไปนบแตนน
เพราะเขาเรมเปนทรจกของสงคมนกดนตร แมสวนใหญจะเปนไปในแงลบกตาม
ในป 1922 ไอฟสจดพมพงานชด 114 Songs ขนเปนจำานวน 2,500 เลม และ
46
FIG. 12
114 Songs
จดสงไปยงผทเคยไดรบ Concord Sonata มากอน ผลงานเลมนประกอบขนจากเพลง
ทไอฟสแตงสะสมไวนานแลว จำานวน 114 เพลง และถอเปนปรากฏการณทสำาคญ
อยางยง เพราะเปนครงแรกทนกแตงเพลงพมพงานทเตมไปดวยสไตลหลากหลายรวม
ไวในเลมเดยวกน ทงทไพเราะฟงงาย ไปจนถงงานทดลองทแปลกหผคนในสมยนน
และยงเปนเรองนาตกใจพอสมควร เมอพบวาในชวงป 1919–1922 ไอฟส
ใชเงนไปกบการตพมพงานเพลงของตนเองไปมากกวาหาพนเหรยญ (ซงเมอตเปน
คาเงนในป ค.ศ. 1991 หรอ พ.ศ. 2534 แลวคงตกราวหนงลานสแสนบาท)
งานชด 114 Songs เปดเลมดวยเพลง Majority ซงจดเปนเพลงทมลกษณะของ
ดนตรทดลองชนดสดขว และเตมไปดวย tone cluster ในตอนตนเพลง (ดงอธบาย
ไวแลวในหวขอ พระเจาประทบอยกบเสยงขางมาก!)
ซงในเวลาสบปตอมา ไอฟสไดบนทกไววา การทเขาจงใจเลอกใชเพลงนเปนการ
เปดเลม กเพอทจะทำาใหพวกหวโบราณรสกขยาดจนไมกลาทจะพลกหนาถดไปนนเอง
ตอมา ในป 1924 Jerome Goldstein นกไวโอลนผนยมเพลงสมยใหม ไดนำา
Charles Ives 47
Violin Sonata No. 2 ของไอฟสออกแสดงท Aeolian Hall ในนครนวยอรค โดย
จดอยในชดคอนเสรตดนตรแบบ Modernist การแสดงครงนประสบความลมเหลว
โดยสนเชง ผฟงจำานวนมากพากนโหรองแสดงความไมพอใจเมอการบรรเลงเรมขน
เพยงไมนานนก
ไอฟสเปนหนงในผทอยในหอแสดงดนตร เขาจากทนนมาทงทเพลงยงบรรเลง
ไมจบ
สขภาพทไมแขงแรง ผนวกความผดหวงครงแลวครงเลากบผลงานเพลงทไมอาจ
หาทยนไดในวงการดนตร ไอฟสเรมแตงเพลงไดนอยลง
Harmony ภรรยาของไอฟสเลาวา คำาวนหนงในป 1926 หลงจากเธอไดยน
เสยงเปยโนทบรรเลงอยชนบนหยดชะงกอยางบอยครง หลงจากผานความเงยบไป
ครหนง ไอฟสเดนลงมายงชนลางของตวบาน บนใบหนามคราบนำาตา
เขาบอกเธอวาเขาไมสามารถแตงเพลงไดอกแลว เขาพยายามแลวพยายามอก
แตเสยงทกเสยงดจะผดเพยนไปหมด
10
การอางอง (quotation) และการผสานรวมวฒนธรรมสองแบบ
“เพลงสวดของพวกชาวบานและนกสซอประกอบการเตนรำา...
เพลงของพวก Jim Crow4 ไมสามารถทจะเขาถงจตใจ
มวลชน มนไมสามารถทำาใหผคนเกดความรสกสะเทอนใจ
ลกซงไดอยางดนตรทแทจรง เราควรจะฟงแฮนเดลกนให
มากกวาน ทงไฮเดน โมซารต และเบโธเฟนกดวย
4 หมายถงเพลงปอปท Stephen Foster แตงใหคณะนกรองซงไดรบความนยมเปนอยางมาก
ในสหรฐฯ ชวงนน
48
เสรภาพจะนำาเราไปสการทำาลายตวเองนอกเสยจากวาเรา
จะไดรจกกบวฒนธรรมทสภาพกวาน วฒนธรรมทกลมกลน
เปนหนงเดยวกนมากกวาน... เราตองปรบแกความหยาบ-
กรานของเราใหกลายเปนสงทสวยงาม”
ขอความขางตนเปนสวนหนงของบทความทเขยนโดย John Sullivan Dwight
นก Transcendentalist ชาวบอสตนในปลายครสตศตวรรษท 19 (ขณะนนไอฟส
ยงอยในชวงวยรน) แสดงถงความหวงใยในความหยาบกรานของชาวอเมรกน
สวนมากทฟงแตเพลงปอปและไมรจกดนตรคลาสสค
บทความนและปรากฏการณอน ๆ ในชวงเดยวกน แสดงใหเหนถงการแบงแยก
ทชดเจนระหวางดนตรแบบชาวบาน (vernacular music) กบดนตรชนสงแบบยโรป
(cultivated music)
ซงแนนอนวาไอฟส ผซงเตบโตมากบวงดนตรของบดา คนเคยและชนชมกบเพลง
ของ Stephen Foster มาแตเดก ยอมไมอาจตดสนใจเลอกขางฝายหนงฝายใดไดงาย ๆ
ผลทไดคอการหลอมรวมสองสายธารวฒนธรรมเขาไวดวยกน ดงปรากฏเปน
String Quartet No. 1 ทไอฟสเขยนขนในป 1900 (อาย 26 ป) อนนบเปนการ
หลอมรวมวตถดบของดนตรแบบชาวบาน (โดยการ quotation ทำานองเพลงหลาย
เพลง) และลกษณะการเรยบเรยงเสยงประสานแบบดนตรคลาสสคชนดเขาไวดวยกน
การศกษาท Yale กบพารคเคอร แมจะทำาใหไอฟสรสกอดอดกบทาทอนรกษ-
นยมของอาจารยเพยงใดกตาม (โดยเฉพาะเมอพารคเคอรเองมทศนคตในเชงลบ
ตอดนตรชาวบานอยางมาก) แตไอฟสกไดเรยนรขนบการเขยนงานและรปแบบ
(form) ของดนตรคลาสสคอยางหลากหลาย และมทกษะในการจดการงานในแบบ
ดนตรขนบนยมเปนอยางด
ในปถดมา (1901) ไอฟสเขยนงานชนสำาคญอกชนหนงคอ Symphony No. 2
(เรมตนเขยนตงแตป 1897)
สงทไอฟสทำาใน Symphony No. 2 คอการ quote ทำานองเพลงชาวบานจำานวน
มาก เชนเพลง Columbia, the Gem of the Ocean, Camptown Races, Long,
Charles Ives 49
FIG. 13
Leonard Bernstein
Long Ago, และเพลง America the Beautiful ในลกษณะทไมเหมอนตนฉบบเสย
ทเดยว แตเปนการนำามาดดแปลงใหยดยาวซบซอนขน
และในเวลาเดยวกน ไอฟสยงนำาทำานองเพลงสำาคญ ๆ ของนกแตงเพลงชาว
ยโรปมาบรรจไวในงานชนนดวย ทงทำานองหลกจาก Symphony No. 5 ของเบโธเฟน
ทำานองบางสวนจาก Symphony No. 1 ของบราหมส และบางทำานองจากงาน Chorale
ของบาค5
5 อนง งาน Symphony No. 2 นมกถกนำาไปเปรยบเทยบกบงานชนสำาคญคอ Sinfonia ของนกแตงเพลงชาวอตาเลยนลเชยโน แบรโอ (Luciano Berio 1925–2003) เพราะมการใช
quotation จากงานเพลงตาง ๆ ชนดกนอยางหลากหลายแบบเชนเดยวกน แตความจรงกคอ
กวาทแบรโอจะเขยน Sinfonia ออกมากเปนใน ค.ศ. 1969—หลงจากทไอฟสเขยน Symphony No. 2 เปนเวลาถง 68 ปแลว
50
การผสานรวมวฒนธรรมแบบ “อเมรกน” เขากบความประณตพถพถนของ
ดนตรแบบ “ยโรป” หรอการผสานรวมวฒนธรรมแบบชนชนลางเขากบชนชนสงน
ไดกลายมาเปนบคลกทสำาคญ (สวนหนง) ในดนตรของชารลส ไอฟสนบแตนน
(แมวาในเวลาตอมา เมออายมากขน ไอฟสจะมองการผสมเพลงอเมรกนเขา
กบเพลงคลาสสคนวาเปนเพยง “bad joke” กตาม)
อกหาสบปถดมา ในวนท 22 กมภาพนธ ค.ศ. 1951 symphony ไดรบการ
บรรเลงภายใตการกำากบของ Leonard Bernstein (1918–1990) และสงผลใหนก
วจารณดนตร Virgil Thomson เขยนบทความลงในหนงสอพมพ New York Herald
Tribune กลาวแสดงความชนชมยกยอง Symphony No. 2 เปนอยางยง ดงขอความ
บางสวนวา
“ทงการเรยบเรยงเครองดนตร การประสานเสยง และ
ทวงทำานอง symphony บทนมทงความสงางามและเรยบงาย
มนพดถงวถชวตแบบอเมรกนดวยความรก ดวยอารมณขน
และศรทธาทลกซง
ไมตองสงสยเลยวานคองานศลปะทแทจรง”
11
สแสงสวาง
เดอนกรกฎาคม ค.ศ. 1927 ไอฟส (ขณะอาย 53 ป) ไดรบจดหมายเชญชวน
สมครเปนสมาชกวารสารดนตรสมยใหมรายสามเดอนชอ New Music Quarterly
ซงดำาเนนการจดทำาและบรรณาธการโดยเฮนร คาวเวลล (Henry Cowell 1897–
1965) นกเปยโนและนกแตงเพลงหนมวย 30 ป ซงไอฟสทำาการตอบรบและ
สมครสมาชกวารสาร
Charles Ives 51
New Music Quarterly เปนวารสารทตงขนเพอตพมพ score (โนตเพลง)
สมยใหม เพอเผยแพรและศกษาคนควารวมกนระหวางผทสนใจดนตรสมยใหม
แตหลงจากทวารสารลงพมพ score ชนแรกของคารล รกเกลส (Carl Ruggles
1876–1971) เพลง Man and Mountains ผลปรากฏวาสมาชกจำานวนครงหนง
ขอยกเลกสถานะในทนท ขณะทไอฟสกลบขอสมครตออก 25 เลม
เฮนร คาวเวลลเปนคนรนใหมทคบหากบนกดนตรสมยใหมดวยกนอยางกวาง
ขวาง เขากอตง New Music Society ขนทซาน ฟรานซสโกในป 1925 และจดการ
แสดงดนตรสมยใหม ซงบรรเลงผลงานของนกแตงเพลงรนใหมเชนเอดการด วาเรส
(Edgard Varèse 1883–1965) ลโอ ออรนชไตน (Leo Ornstein 1893–2002)
และอารโนลด เชนเบรก
ในทางการเมอง คาวเวลลศรทธาในระบอบสงคมนยม ซงกไมแตกตางไปจาก
ศลปนสมยใหมจำานวนมากในนวยอรคขณะนนทสวนใหญแลวลวนสมาทานแนวคด
ทางฝายซาย6
ในป 1927 คาวเวลลกบวาเรส (วาเรสเปนนกแตงเพลงชาวฝรงเศสทอพยพ
มาอยสหรฐฯ) รวมกนกอตง Pan-American Association of Composers ขนท
นวยอรคและพยายามผลกดนใหเกดวารสาร New Music Quarterly
นาเชอวา คาวเวลลเคยไดยนชอเสยงของไอฟสในฐานะนกแตงเพลงมากอนแลว
เนองดวยกอนหนานนเพยงครงป (ในเดอนมกราคม) ผลงาน Symphony No. 4
(สองทอนแรก—แตงระหวางป 1910–1916) ของไอฟสเพงไดรบการบรรเลงท
Town Hall ในคอนเสรต Pro Musica International Referendum (ซงผลทไดรบ
คอความออฉาว)
6 สนนษฐานวาเรองน ไมนาจะสมพนธกบแนวดนตรสมยใหม—ซงยงยากซบซอนและไมใชของ
“มวลชน” ทวไปในความคดของนกสงคมนยมแน ๆ —แตนาจะสมพนธกบบคลกและแนวทางการ
ทำางานของศลปนสมยใหมสวนมาก ทมลกษณะกาวหนาและชอบทาทายความเชอเดม ๆ ของ
สงคมมากกวา
52
FIG. 14
เทคนค polyrhythm ใน Three Places in New England ทอนสอง “Putnam’s Camp, Redding, Connecticut” แนวท 1 คอฟลตใชสดสวนจงหวะแบบ 5 พยางค แนวท 2–3 โอโบและคลารเนตใชแบบ 3 พยางค แนวท 4 คอบาสซนใชแบบปกต
และคาวเวลลกนาจะเคยไดยนเรองธรกจและสถานะทางการเงนของไอฟส
มากอนเชนกน ดงนนเมอพบวาไอฟสสงซอวารสารลวงหนาอก 25 เลม คาวเวลล
จงไมรรอทจะขอความอปถมภทางการเงนจากไอฟสทนท
ซงผลทปรากฏตอมาคอ New Music Quarterly สามารถดำาเนนการพมพฉบบ
Charles Ives 53
ตอไปไดโดยการอปถมภจากไอฟสเปนเงนคาใชจายถงหนงในสาม ซงการอปถมภน
เปนไปอยางลบ ๆ และตอเนองยาวนานถงสามสบป กอนทวารสารจะหยดตพมพ
เมอไอฟสเสยชวต
ผลงานทอน Comedy จาก Symphony No. 4 ของไอฟสไดรบการตพมพลง
วารสาร New Music Quarterly ในเดอนตลาคม ค.ศ. 1928 (อยางคอนขางยงยาก
และลาชา เนองจากชางแกะแบบพมพหลายรายปฏเสธทจะแกะแบบงานใหไอฟส)
เกยวกบเรองนมเหตนาขนตรงทคาวเวลลตพมพงานของไอฟสลงในวารสาร
พรอมกำากบลขสทธ (copyright) ลงไปดวย เลากนวาเรองนทำาใหไอฟสโกรธมาก
และเดนทางไปพบกบคาวเวลลทนทเพอสงใหถอนลขสทธออกจากงานเพลงของเขา
คาวเวลลเลาวาวนนน ไอฟสเดนเขามาในหองเขาดวยใบหนาแดงกำา เหวยง
ไมเทาไปมา ขณะพดวา
“ทกคนทตองการเพลงเพลงนจะตองไดอยางทเขาตองการ!
แลวถาใครอยากคดลอกหรอตพมพเพลงนซำากยอมทำาได!
ดนตรนไมไดมไวหาเงน แตมไวใหคนไดรจกและรบฟง”
นบแตนน งานของไอฟสกไดรบการแสดงบอยขนในหลาย ๆ เมอง ภายใตการ
จดการของ Pan-American Association of Composers กลาวไดวาในชวง ค.ศ.
1928–1929 ชอของไอฟส ในฐานะนกแตงเพลงสมยใหมเรมเปนทรจกในสงคม
แลว และยงถกจดอยในระนาบเดยวกบนกแตงเพลงคนสำาคญอน ๆ เชนเชนเบรก
สตราวนสก (Igor Stravinsky 1882–1971) และฮนเดมธ (Paul Hindemith
1895–1963) เปนตน
หลงจากเกษยณตวเองออกจากธรกจประกนชวตในเดอนมกราคม ป 1930
ในเดอนกมภาพนธนนเอง งาน Three Places in New England กถกปฏเสธทจะ
นำาออกแสดงโดยกรรมการระดบสงของ International Society of Contemporary
Music ทงทกอนหนาน ไดมการตกลงกนแลว วาจะนำาออกแสดงในเดอนมกราคม
ค.ศ. 1931
54
FIG. 15
Charles Ives และภรรยา
เหตการณนทำาใหไอฟสตดสนใจออกเงนคาแสดงเองทงหมด และใน ค.ศ. 1931
Three Places in New England กไดรบการบรรเลงภายใตการควบคมของวาทยกร
นโคลส สโลนมสก (Nicolas Slonimsky 1894–1995) หนงในกลมมตรสหาย
ของคาวเวลล โดยทงหมดน ไอฟสเสยคาใชจายคดเปนเงนใน ค.ศ. 1991 หรอ
พ.ศ. 2534 ถงราวสามแสนหกหมนบาท
เสยงตอบรบจากการแสดงครงนเรยกวาไมเลวนก และในเดอนมถนายนป
เดยวกน ภายใตการดำาเนนงานของ Pan-American Association of Composers
และเงนทนของไอฟส งาน Three Places in New England ไดเดนทางไปแสดงยง
กรงปารสพรอมดวยวาทยกรสโลนมสก การบรรเลงในครงนนไดรบคำาชนชมและ
บทวจารณจำานวนมากจากนกวจารณชาวฝรงเศส
แตในจำานวนน กลบมนกวจารณผหนงเขยนไปในทำานองวา ไอฟสนาจะไดรบ
อทธพลจากงานของเชนเบรก ซงทำาใหไอฟสรสกไมพอใจเปนอยางมาก ในจดหมาย
Charles Ives 55
ทเขาเขยนไปถงผเกยวของรายหนงในเวลาตอมา ไอฟสบนถงคำาพดของนกวจารณ
ผนวาไรความเปนธรรม เพราะในความเปนจรงแลว ในขณะทแตงเพลงน เขาไมเคย
ฟงงานดนตรของเชนเบรกมากอนเลยแมแตครงเดยวในชวต
12
เสยงเพลงแหงสกลจกรวาล
การพงทลายของตลาดหลกทรพยในสหรฐฯ เมอป 1929 สงผลสะเทอนถงงาน
ดนตรสมยใหมเปนอยางมาก ดงจะเหนไดจากการทนกแตงเพลงสมยใหมแทบไมม
พนทแสดงงานเลยในชวงทศวรรษท 1930
การขาดเงนสนบสนนจากผอปถมภอยางแตกอน สงผลใหวงดนตรตองหารายได
จากผฟงใหมากทสด ในชวงนเอง ทเพลงของนกแตงเพลงสมยใหมชาวอเมรกนเรม
เปลยนทศทาง นกแตงเพลงจำานวนมากหนไปทำางานดนตรทเรยบงาย ไมซบซอน
เพอใหถกใจผฟงมากขน โดยดนตรในสไตลนถกเรยกวาดนตรแบบ “Americana”
ดนตรแบบ Americana หมายถงการกลบไปหาดนตรพนบานอเมรกน ซงรวม
ความไปถงดนตรโฟลค คนทร และบลส นกแตงเพลงทสำาคญในยคนมตวอยาง
เชนรอย แฮรรส (Roy Harris 1898–1979) เวอรจล ธอมสน (Virgil Thomson
1896–1989)
หรอกระทงแอรอน คอปแลนด (Aaron Copland 1900–1990) เจาของเพลง
ประกอบบลเลตยอดนยมเรอง Billy the Kid และ Rodeo—ซงในชวงกอนหนานน
ไมกปยงถอเปนนกแตงเพลงหวกาวหนา (avant-garde) อยเลยดวยซำา
สวนวาทยกรอยางสโลนมสกซงยงคงยดมนนำาเสนอดนตรสมยใหม กหลกเลยง
การปะทะกบนายทนไมได ดงปรากฏวาการดอรนจะนำางานของเชนเบรกออกแสดง
สงผลใหสโลนมสกถงกบถกปลดออกจากงานใน ค.ศ. 1933 (สภาวการณนจะดำารง
สบเนองไปจนถงทศวรรษท 1950)
ในระหวางนน Concord Sonata ของไอฟสกไดรบการนำาออกแสดงครงแรกใน
56
FIG. 16
Charles Ives
ป 1939 ในหมผฟงจำานวนไมมากนก และไดรบการบนทกแผนเสยงในป 1945
ตอมาใน ค.ศ. 1946 ล แฮรรสน (Lou Harrison 1917–2003) นกแตงเพลง
สมยใหมวย 29 ปผชนชมผลงานของไอฟสไดนำา Symphony No. 3 (แตงระหวาง
ค.ศ. 1908–1910) ออกแสดงท Carnegie Chamber Music Hall และประสบ
ความสำาเรจเปนอยางมากจนเกนความคาดหมาย ซง Jan Swafford สนนษฐาน
วาสาเหตนาจะมาจากการทงานชนนคอนขางฟงงาย จงสามารถเขากบสนทรย-
ศาสตรแบบ Americana ของผฟงในชวงเวลานนไดอยางเหมาะเจาะพอด
ทงหมดนนสงผลใหงานของไอฟสไดรบการจดแสดงบอยขน และในปตอมา
(ค.ศ. 1947) ไอฟสยงไดรบรางวลพลตเซอร จากผลงาน Symphony No. 3 อกดวย
แตไอฟสมอบเงนรางวลครงหนงใหวาทยกรคอแฮรรสน และไมไดเกบสวนท
เหลอไว โดยไอฟสกลาววารางวลนนเปนแคเรองสำาหรบเดก ๆ ไมใชสำาหรบเขา
ตอมาในป ค.ศ. 1951 Leonard Bernstein วาทยกรซงขณะนนเรมมชอเสยง
Charles Ives 57
เปนอยางมากแลว ไดนำา Symphony No. 2 ออกแสดงท Carnegie Hall และไดรบ
เสยงตอบรบเปนอยางด Bernstein กลาวชนชมไอฟสตอสาธารณชนและสอบอย
ครง และขนานนามไอฟสวาเปน “บดาผรเรมดนตรอเมรกน” ซงคำากลาวนเอง
ทจะกลายเปนฉลากตดตรงอยกบชอของไอฟสจนกระทงปจจบน
นาสนใจวาขณะทไอฟสถกแวดลอมไปดวยนกดนตรและนกแตงเพลง Mod-
ernist แหงยคสมย แตกลบเปนการยากมากทจะบอกวาตวตนของไอฟสเองม
ลกษณะเปน Modernist
เพราะถงไอฟสจะชอบทดลองทางดนตรดวยเทคนคตาง ๆ แตไอฟสไมเคย
ใหความสนใจกบความเคลอนไหวของกลม Modernist ในชวงตนครสตศตวรรษ
ท 20 เลยแมแตนอย ไอฟสไมเคยใสใจกบแนวทาง Neoclassicism, Futurism
หรอ Primitivism ซงเปนแนวทางแขนงตาง ๆ ของกลม Modernist
และขณะทชาว Modernist ยกยองศลปนเปนบคคลพเศษทแปลกแยกจาก
สงคม แตไอฟสกลบเหนวาดนตรควรจะเปนสวนหนงของสงคม เฉกเชนเดยวกบ
วงดนตรของชาวบาน ทมชวตชวาอยกบประชาชน
และถงแมวาไอฟสจะคดเหมอนชาว Modernist ทพยายามหลอมรวมดนตร
ชนตำาและชนสงเขาไวดวยกน แตไอฟสเองกไมไดพงพอใจในงานเพลงปอปในชวง
หลงป 1900 ลงมาแตอยางใด นนคอสำาหรบเขาแลว ดนตรชาวบาน (vernacular
music) หมายถงดนตรปอปในวยเดกทเขาคนเคย ไมใชดนตรปอปในยคใหม
โดยเนอแทแลว เราอาจกลาวไดวาแนวคดและความเชอของไอฟสมลกษณะ
โรแมนตก แตเขากไมไดมองโลกในแงรายแบบพวกโรแมนตกนยมทหลงใหลใน
โศกนาฏกรรม ความโรแมนตกในแบบของไอฟสดเหมอนจะหมายถงความงามท
ลลบ จบตองไมได และวนเวลาในอดตอนสขสงบทลวงผานมาแลว
ในบนปลาย ไอฟสใชชวตอยางสงบในบานชนบททเรดดง (Redding) ดจเดยว
กบ Henry David Thoreau ทบงวอลเดน
ไอฟสเสยชวตเมอวนท 19 พฤษภาคม 1954 โดยทงผลงานชนสดทาย Uni-
verse Symphony ไวในรปของกระดาษราง (sketch) จำานวน 39 แผน โดยไอฟส
ไดเรมเขยนงานชนนขนตงแตป 1915
58
และดวยการจงใจปลอยทงไวในลกษณะทไมมวนจบ งานชนนของไอฟสจงเปน
สงทขามพนคำาวาดนตรในความหมายทว ๆ ไป กลายเปนอภปรชญาทมงแสดง
ความลกซงและเรนลบอนไมมทสนสดในอาณาจกรแหงเสยงเพลง
ในบนทก ไอฟสบอกวาเขาจนตนาการถง Universe Symphony ทวงออรเคสตรา
ขนาดใหญหลายวงจะไดรบการบรรเลงอยในหบเขาและเนนเขาหลายแหง ทามกลาง
ธรรมชาต ตรงโนน ตรงน
ไอฟสฝนวา Universe Symphony บทนจะสามารถบรรยายถง
“จดกำาเนดอนเรนลบของสรรพสง... ววฒนาการของสรรพ
ชวตในธรรมชาต และวาดวยมนษยชาตจากรากฐานอน
ยงใหญของชวตไปสนรนดรภาพแหงจตวญญาณ...”
Afterword
เมอพบเหน “ความพเศษอนยงใหญไพศาล”
ของโลกดนตร
— ธเนศ วงศยานนาวา —
Afterword 355
Intellectual, artistic music is becoming very rare lately.
Toru Takemitsu
“นกแตงเพลงอเมรกนสมยนนสวนใหญลวนตองผานการชบตวจากยโรปมากอน
ทงสน” นเปนประโยคทอยในวงเลบของอตภพเมอกลาวถง Haratio Parker
อาจารยของ Charles Ives ท Yale University การ “ชบ” ตวทยโรปเปนเรองปกต
ของสงคมอเมรกนโดยเฉพาะอยางยงในปลายศตวรรษทสบเกาเมอการศกษาระดบ
มหาวทยาลยขยายตว แตการศกษาระดบสง ๆ ของมหาวทยาลยในอเมรกานนยง
ไมแพรหลายหรออาจจะกลาวไดวายงไมม การศกษาในระดบสงกตองขามนำาขาม
ทะเลไปเรยนกนในยโรป โดยเฉพาะอยางยงเยอรมน (ถงแมวาในศตวรรษทสบเกา
ปารสจะเปนเปาหมายสำาคญมากกวาเบอรลนในสายตาของพวกอเมรกน แตคา
ใชจายทเยอรมนถกกวา)
เนองดวยวาเยอรมนพฒนาประเทศและมหาวทยาลยไปอยางรวดเรว มหาวทยาลย
เปนกลไกสำาคญของรฐสมยใหมของเยอรมนในการพฒนาประเทศ ความสำาเรจ
ของมหาวทยาลยในเยอรมนกลายมาเปนตนแบบของมหาวทยาลยในหลายตอหลาย
ประเทศ เชน ญปน สหรฐอเมรกา เปนตน สำาหรบสหรฐอเมรกาในชวงปลาย
ศตวรรษทสบเกากรบแนวทางมหาวทยาลยแบบเยอรมน เชน University of Chicago
และ John Hopkins University เปนตน แมกระทงมหาวทยาลยเกาแกมาก ๆ ของ
สหรฐอเมรกากตองปรบเปลยนตามแบบเยอรมน ในขณะเดยวกนบทบาทของ
ศาสนาในมหาวทยาลยกคอย ๆ เรมหมดบทบาทเมอมหาวทยาลยตองตอบสนองตอ
ความตองการของระบบทนนยมมากกวาจะเปนเพยงแครฐประชาชาต (nation-state)
ในปลายศตวรรษทสบเกาททกสงทกอยางเรมชดเจนมากขนในเรองของการ
เปลยนแปลงครงใหญ ไมวาจะการเปนจกรวรรดนยมของเยอรมนและโดยเฉพาะ
อยางสหรฐอเมรกา การหนมาเปนพนธมตรกนขององกฤษและฝรงเศสหลงจาก
รบกนมาตงแตศตวรรษทสบสาม พลงของฝายคอมมวนสต สงคมนยม พลงของ
กรอบคดววฒนาการภายใตวถชวตทเครงบางไมเครงบางของวถชวตแบบวคตอเรยน
356
พลงการเคลอนทของรถยนต ภาพยนตร เปนตน
ผลงานอตภพสอดแทรกความคดทสะทอนเรองราวทนอกกรอบของดนตร เชน
“...เชอมนในเสยงสวนใหญ (อนนำาไปสการละเลยเสยงสวนนอย) และยงเชอมน
ในความกลมกลนของสงคม” โดยสงทเสยงสวนนอยจะทำาไดตามความคดของ
Charles Ives อนเปนกรอบคดทเชอแบบ Republican ของศตวรรษท 18 กคอ
“1. ยอมตนอยภายใตการนำาของฝายชนะ 2. ยายถนไปอยประเทศอน 3. ใน
กรณทเสยงสวนนอยเรมงอแงหาเรองขวางปาขาวของ เมอนนเสยงสวนมากจะ
จดการ ‘บบคอ’ คนเหลานนเอง โดยเสยงสวนมากจะปฏบตตอคนดอดงพวกน
‘ในแบบเดยวกนกบทชาวนาจดการกบตวสกงค’”
ผลงานของอตภพใหภาพทางวฒนธรรมทไมไดเปนแบบโลกสชมพตามแบบท
พบเหนกนไดในจตวทยาบวก (positive psychology) แตกลบช ใหเหนถงความ
ซบซอนของอะไรอน ๆ ทไมใชดนตร เชน “การเจรจาตอรองผลประโยชนของกลม
ชนชนสงเพยงไมกตระกล” ไมใชประชาชนยากจนหรอคนธรรมดา ๆ ทมบทบาท
ในการสรางเสรประชาธปไตยของอเมรกา
ดนตรกเหมอนศลปะอน ๆ อกเปนจำานวนมากทยากจะหลกหนเรองของความ
สมพนธทางชนชนไปไดยาก ศลปะไมวาจะเปนแขนงไหนไมมศลปะทรกประชาชน
คนจนแบบถงขนอยกนกบคนยากจนหรอเลอกเอาคนจนเปนผวเปนเมย ความเปน
คลาสสคหรอ classicus กบงบอกในรากศพทของตวมนเองอยแลวทแสดงถง “ชนชน”
class พลงแหงความเปน classicus กตองเผชญกบการทาทายจากพลงทางการเมอง
แบบสงคมนยม คอมมวนสต และรฐประชาชาตทอำานาจอธปไตยเปนของประชาชน
การขยายฐานไปสประชาชนหรอ populus/populai ในความหมายแบบยคกลางกคอ
“คนจน” นนกดจะเปนสงทหลกเลยงไดยาก โดยเฉพาะอยางยงเมอความตองการเสยง
เลอกตงและเมอตองการใหคนจนไปตายดวยในสงครามผานระบบการเกณฑทหาร
บรรดาเหลานกประพนธเพลงทปรากฏในหนงสอเลมนสวนใหญเปนพวกทม
ภมหลงและฐานะในแบบ “classicus” มากกวาทจะเปน “populus” ขอยกเวนกอาจ
Afterword 357
จะม เชน Steve Reich เปนตน กระบวนการของการทำาใหผคนจำานวนมากกลาย
เปนกระฎมพ (embourgeoisement) เปนกลไกทมความสำาคญมากในการสรางรฐ-
ประชาชาต โดยเฉพาะอยางยงกระทำาผานกลไกของการศกษา กลไกทางการศกษา
ททำาใหผคนสำานกทกทกงาย ๆ ไปวาการเลอนฐานะเปนสงซงเปนไปได ดวยกลไก
เหลานทำาใหการยอมรบวถแหงชนชนนำา (ไมวาจะสรางขนมาใหมกบอำานาจของ
กระฎมพ (bourgeois) หรอไมกตาม) กยงเปนไปได เชน การฟงดนตรแบบเงยบ ๆ
(แตกใชวาจะเปนทยอมรบ ดงท “เชนเบรกหยดกำากบวงดนตรและหนมาตะโกนใส
ผฟงใหหยดสงเสยงรบกวน...เวเบรนเขยนถงเบรก...เรยกผฟงหยาบคายในเวยนนา
ดวยคำาวา ‘ขยะ’”) เปนตน
วฒนธรรมกระฎมพทเนนถงระเบยบวนย (discipline) อนเปนกลไกสำาคญของ
การปฏบตการของรฐสมยใหม (modern state) นนเปนเครองมอสำาคญทจะกำาหนด
ความแตกตางระหวางวถชวตกระฎมพและอภสทธชน (aristocrat) การบงคบให
มาดดนตรตรงตอเวลา การไมสงเสยงและนงฟงอยางเงยบ ๆ เปนวถทางแหงดนตร
แบบกระฎมพทบงบอกถงความสภาพ แตทำาไมกระฎมพถงตองเงยบ? พวก
อภสทธชนไมไดมวฒนธรรมแหงความเงยบในการฟงดนตร กษตรยและวถแหง
ราชสำานกกอนศตวรรษทสบเกาไมไดฟงดนตรแบบเงยบ ๆ พวกอภสทธชนฟงเพลง
โดยลกไปไหนมาไหนคยกนไดอยางสบายใจโดยไมตองกลวนกดนตรหนมาบรภาษ
วถชวตแบบกระฎมพมอำานาจมากขนหลงสงครามนโปเลยน สถานภาพทมนคง
มากขนดวยการขยายตวของพลงทางการคาและความลมเหลวของวถอภสทธชน
ทำาใหกระฎมพมความมนใจและภาคภมใจในวถชวตของตวเองและความเปนตวของ
ตวเองมากยงขน การเปนกระฎมพเปนสงทไดมาดวยนำาพกนำาแรงหรอทเรยกวา
ไดมาดวยความสามารถ เมอไดมาจากตวเองกหมายความวาพรอมทจะสญไปถาเกด
ความผดพลาด ความระมดระวงกตองมมาก เพราะโอกาสทจะหลนจากบนไดทาง
ชนชนนนเปนไปไดเสมอ กระฎมพจงตองระมดระวง กระฎมพขเกยจไมได กระฎมพ
จงไรซงสทธทจะขเกยจ กระฎมพจงจะตองพสจนตวเองตลอดเวลา โครงการของ
กระฎมพจงเปนโครงการทไมวนจบ ความตองการและแรงปรารถนา (desire) ใน
ตลาดเปนอะไรทตองดำาเนนไปตลอด
358
ถาพจารณาจากกรอบคดของนกสงคมวทยา Richard Sennett แลว สายสมพนธ
ทางการตลาดไมตองการสายสมพนธของมนษยยกเวนมนษยในเชงนามธรรมแบบ
“มนษยเศรษฐกจ” โดยทก ๆ คนกพรอมทจะเปนลกคาทนำาเงนมาให สายสมพนธ
มนษยในตลาดนนไรซงความเปนสวนตว คนทก ๆ คนจงไมสมควรทจะเปดเผย
ตวเองหรอความเปนสวนตว โลกสวนตว (privacy) ของกระฎมพจงมความสำาคญ
การแสดงออกของผคนบนเวทจงเปนการแสดงออกทสำาคญของพลงแหงสภาวะ
ทางจต (psyche) ของกระฎมพ เพราะมใครบางคนทแสดงออกใหกบตวเองใน
ทำานองเดยวกนกบการมตวแทน ถงแมวากระฎมพจะมนใจกบความสำาเรจของตนเอง
แตการแสดงออกนนกยงไมไดมความมนใจวาจะเปนสงทถกตองหรอไม
ดวยความไมมนใจของกระฎมพแตกไมไดมความสมพนธสวนตวและใกลชด
มากพอทจะถามใคร การพงพาสงทไรซงชวตและความสมพนธสวนตวจากตวอกษร
และหนงสอจงเปนสงจำาเปน หรอในปจจบนกเปนอนเตอรเนท กระฎมพจงตองการ
หนงสอแนะนำาสารพดแบบเพอจะไดปฏบตตวไดโดยไมตองกลว เชน หนงสอแบบ
“how to” หรอจะเปนจดหมายถามตอบในหนาหนงสอพมพจงเปนสงทพบเหนได
ตลอด นอกจากนนกจะเหนไดจากปญหาวาเมอใดจะทำาอะไรในงานสาธารณะตาง ๆ
เชน ในการฟงดนตรเมอใดควรจะตบมอ เพราะถาตบผดกจะขายหนาและเปนท
นาอบอาย เปนตน การวางเฉยทปรากฏออกมาดวยความเงยบซงถกผลกดนดวย
ความกลวนนเปนพนฐานสำาคญของการดำาเนนชวตของกระฎมพทสถานะทางชนชน
ไรซงความแนนอน
วฒนธรรมแหงความเงยบทดำารงอยในการฟงดนตรดำาเนนไปพรอมกบวฒน-
ธรรมความเงยบในหองสมดอนเปนวถของการอานหนงสอเงยบ ๆ วถแหงการอาน
หนงสอเงยบ ๆ ทมบทบาทสำาคญตอการพฒนาสำานกแหงความเปนปจเจกชนนยม
(individualism) ความเปนปจเจกชนทจะตองไมไปกระทบกระเทอนตวตนของคน
อน ๆ ความเงยบแสดงใหเหนถงสนทรยะของความเปนตวตนของกระฎมพทม
ความสามารถทจะควบคมตนเอง ใครทไมเงยบแสดงใหเหนวาไรซงความสามารถ
ในการควบคมตนเอง ความเงยบจงไมเพยงแตเปนทอง (silence is gold) แตยง
เปนเครองมอสำาคญในการประเมนคาความแตกตางกนของมนษยทกระฎมพเชอวา
Afterword 359
เทาเทยมกน ความเงยบทำาใหเสยงดนตรสงผานเขาถงอตตา แสดงใหเหนถงสภาวะ
แหงความดมดำาทลกลงแหงอตตา โดยความลกลำาทกระทำาโดยปจเจกชนนกลบนำาพา
ใหปจเจกชนเชอมโยงอตตาเขากบมวลมนษยชาต (humanity) ไดโดยไมตองออก
ไปไหนเฉกเชนเดยวกนกบการอานหนงสอ
ความเงยบของวฒนธรรมกระฎมพทถกลอเลนในผลงานของ John Cage
ความเงยบอนเปนสงทกระฎมพปรารถนาไมสามารถทจะเกดขนไดงาย ๆ ความ
แขงแกรงทางชนชนของกระฎมพนำาไปสการปะทะกนทางรสนยม วถชวต และ
ความคด เปนสงทปรากฏใหเหนเสมอ ๆ เชน เมอใดกตามทมการละเมดเทวรป
อนศกดสทธของกระฎมพ “ความเงยบ” ดงจะเหนไดจากปฏกรยาของ Charles
Ives, Anton Webern ฯลฯ เปนตน ถงแมวานกประพนธแบบเวเบรนจะคดวา การ
นำาเสนอดนตร “ในรปแบบทแจมชดและเรยบงายทสด” คอศลปะบรสทธทอยเหนอ
“อารมณความรสกของผฟง” คอเปาหมายสำาคญ ทงนเพราะในกรอบคดของ
Judeo-Christian จะมอะไรทสงสงไปกวาความเปนนามธรรมและเปนเอกภาพดง
พระผเปนเจาตามกรอบคดแบบเอกเทวนยม (monotheism) นนเปนไมม ผลงาน
ในหนงสอเลมนทงหมดดจะสะทอนกรอบความคดของดนตรนามธรรมทสงสง แต
ยากทจะหามวลชนชนชนตำาทเปนประชากร 99% มากกวา 1% ทไหนทจะม
รสนยมทเปนนามธรรมขนาดนน โดยเฉพาะอยางยงถาคดหยาบ ๆ วาชนชนตำาม
รสนยมทตองการอะไรทเปนรปธรรมจบตองได
สำาหรบ Conlon Nancarrow ผนยมการเมองแบบฝายซายเฉกเชนเดยวกบ
Iannis Xenakis (ผรวมกบพรรคคอมมวนสตเปนฝายตอตานฝายอกษะชวงปลาย
สงครามโลกครงทสอง) นนเหนวา Twelve-Tone “ไปไมรอด…มนเปนทางตน
ไมมทใหไปตออกแลว” แตถงกระนนกดใชวาดนตรของเขาจะเขาถงหมชนชนตำา
เพราะ “อตราเรวของดนตรในแบบทซบซอนมาก ชนดทไมมมนษยคนใดสามารถ
ทจะบรรเลงไดอยางแนนอน” ถงกระนนกดกรอบความคดของการเปนพระผเปนเจา
ทเปนแบบ “unmoved mover” ทไมมวนเปลยนแปลงกดจะเปนเปาหมายทสำาคญ
เพราะสงทตองปฏเสธกคอ “ทกครงทเพลงใดเพลงหนงบรรเลง มนควรจะตองไดรบ
การบรรเลง มนควรจะตองไดรบการบรรเลงทแตกตางกนออกไป” เพราะ “การ
360
บรรเลงดนตรทดแตละครงควรจะ “เหมอนกน” นนกคอควรจะเปนไปตามทนกแตง
เพลงปรารถนา” ถาจะกลาวอกแบบหนงกคอศนยกลางของดนตรอยทผประพนธ
แมวาผประพนธจะตายไปแลวกตาม
ในขณะเดยวกนความตายของรสนยมทางดนตรเปนสงทยงทรงพลงสามารถ
ทจะถายทอดจากรนหนงสอกรนหนงเสมอ แตกใชวาทกคนจะดำาเนนรอยตาม การ
ถกประทวงหรอโจมตวพากษวจารณเพราะไมถกขนบและรสนยมของอกสำานกหรอ
อกพวกหนงเปนเรองปกตมาก จากนกออกแบบสถาปนก Filippo Brunelleschi
มาถง Eduard Manet จนถง Georges Bizet มาส Witold Lutoslawski ตางก
ตองเผชญกบการตอตานผลงานทถกตอตาน ดงนนการวพากษแสดงใหเหนถงการ
ไมใชพวก ในขณะทการรบรางวลแสดงใหเหนวาเปนพวกเดยวกน “คณรบรางวล
ของเรา นนยอมแปลวาคณอยฝายเรา” ความเปนมตรและเปนศตรจงเปนอะไร
ทมความชดเจนมาก วงการศลปะดนตรจงไมไดแตกตางไปจากวงการอน ๆ แมวา
ความใฝฝนอนเหลอเชอทจะเปนแบบพระผเปนเจาจะมอยกตาม ในขณะเดยวกน
กตองไมลมวาในพระคมภรไบเบลพระผเปนเจาเลอกขางเสมอเหมอนกบ “Force”
ในภาพยนตร Star Wars การม “พลงพเศษ” บางอยางแบบ Star Wars อาจจะ
ชวยทำาให “ผฟงในอดมคต” เกดขนได เพยงแตรสนยมในการฟงดนตรไมไดม
ลกษณะทเหมอนกบแบบภายใน “สามตวตน” ระหวางผประพนธเพลงกบผฟงซง
นนกยงตองรวมถงผเลนดวย
สำาหรบในพนทของครสตศาสนา คณตศาสตรทำาอะไรตออะไรไดสารพด เพราะ
สามารถพสจนการดำารงอยของพระผเปนเจากได การดำารงอยของพระผเปนเจาท
สรางใหมนษยเทาเทยมกนแตเมอตองออกจากสวนอเดนพรอมบาปกำาเนดมนษย
กไมมความเทาเทยมกน การปลดปลอยของคอมมวนสตจงเปนการบรรลอดมคต
ของครสตศาสนาทกลบไมมศาสนา Iannis Xenakis เคยเดนบนเสนแบบนเหมอน
กบปญญาชนยโรปในสาขาอน ๆ อกเปนจำานวนมาก โดยอาชพการงานแลวเขาเปน
สถาปนก เขาโดนสะเกดระเบดจากรถถงองกฤษจนทำาใหเสยตาขางซายไปหนงขาง
ผลงานของนกคณตศาสตรและสถาปนกผนสรางความตนตะลงใหกบผคนอยาง
มากดวยผลงาน Metastaseis งานดนตรแบบนนำาพามนษยไปสโลกแหงคณตศาสตร
Afterword 361
ทถกทำาใหกลายเปนสงพเศษดวยการนำาเสนอสงพเศษสากลตาง ๆ เชน Golden
Rule เปนตน กรอบความคดแบบนตอกยำาความสมพนธทเปนหนงเดยวกนกบ
ธรรมชาต เพยงแตกฎเกณฑทางคณตศาสตรตาง ๆ เหลานกลบมเปาหมายอยท
การกาวขามพนอารมณ เมอเปนโลกของธรรมชาตเสนทางของดนตรและเสยงจง
ดจะแยกออกจากกนไมได อยางไรกดนเปนกรอบธรรมชาตทดำาเนนไปไดดวย
หลกคดแบบ Judeo-Christian มากกวาธรรมชาตตามกรอบคดของชนเผาตาง ๆ
ตงแตลาตนอเมรกามาสอฟรกาและปาปว นวกน
แนวความคดธรรมชาตทเปนทเขาใจกนทวโลกจากอเมรกาใตถงปาปว นวกน
กดจะเปนทเขาใจไดยากไมแพกบธรรมชาตในความคดของเหลาปญญาชนทดำาเนน
ความไปดวยกรอบคดแบบ Judeo-Christian ทมนษยอยเหนอธรรมชาตอน ๆ ดงท
ปรากฏอยใน Genesis I: 26-28 ความพเศษทแตกตางจนถงแปลกแยกของความคด
เรองธรรมชาตตามกระแสธารของปญญาชนทแสดงออกโดยเหลานกประพนธเพลง
ทงหลายนนกดจะไมแตกตางไปจากสำานกของเจาอาณานคมทมตอคนพนเมองหรอ
คนชนเผาในอาณานคมตาง ๆ ดนตรของนกประพนธตะวนตกเองกทรงพลงไดผาน
พลงของอาณานคมเฉกเชนเดยวกนกบอะไรอน ๆ ในโลกน
ดนตรมระดบเหลานพรอมเสมอทจะถกทำาใหกลายเปนของดาษ ๆ ทแมกระทง
นกประพนธเองกอดรนทนไมได ดงท Gyorgy Ligeti รสกตอผกำากบอยาง Stanley
Kubrick ผนำาเอาดนตรของ Ligeti มาใชใน 2001 Space Odyssey โดยไมมการแจง
ผประพนธ สำาหรบนกประพนธผสรางดนตรอยางเปนนามธรรมนนเหนวาผลงาน
ภาพยนตรทโดงดงเรองนจงเปนแค “a piece of Hollywood shit” แตนนกเปน
“shit” ทอาจจะเรยกไดวา “hits the fan” ความตองการททำาใหอาณาเขตของดนตร
มความเปนเอกเทศ (autonomy) กทำาใหดนตรไมไดแตกตางไปจากอาณาเขตของ
สภาวะสมยใหม (modernity) ทตางกตองการเปนเอกเทศไมตกอยภายใตอำานาจ
ของการเมองหรอศาสนา ถาจะกลาวอยางงาย ๆ ศลปะไมไดรบใชใครไมวาจะเปน
พระหรอขนนาง โครงสรางทเปนนามธรรมแบบเดยวกนกบคณตศาสตรทแสดงให
เหนถง Rationality นนทำาใหศลปะยงมความเปนอสระ
ในบรรดานกประพนธเพลง Toru Takemitsu กคงจะเปนนกประพนธเพลงจาก
362
ญปนคนเดยวทไมไดอยกบจารตดนตรของเหลานกประพนธเพลงทกลาวมาแลว
ขางตน นอกจากนนเขากไมไดรบการฝกฝนทางดนตรมาแบบเปนทางการ นก
ประพนธเพลงทยงใหญของญปนกยงมคนอน ๆ อก เชน Toshiro Mayuzumi,
Toshi Ichiyanagi เปนตน ภาพลกษณทโดดเดนของญปนทสำาคญกคอเรองธรรม-
ชาต ดนตรของนกประพนธเพลงญปนผนจะเชอมโยงกบธรรมชาต แตธรรมชาต
ในกรอบคดของญปนแตกตางไปจากความเขาใจธรรมชาตภายใตการชนำาแบบ
Judeo-Christian “ดนตรตะวนตกจะเนนในความพรอมเพรยงสมบรณแบบของเสยง
หลายเสยง ทถกนำามาเชอมโยงถกรอยเขาดวยกนอยางละเอยดละออ”
สวนสนทรยศาสตรแบบญปน “เนนทความพเศษของเสยงเพยงเสยงเดยว แต
อยทตวเนอเสยงแท ๆ ของเครองดนตร” “เสยงเครองสายอยางชามเซน (shamisen)...
รบการนยามวาเปรยบประดจเสยงของจกจน” “ดนตรในแบบญปนกลบมแนวโนม
ทจะหลอมรวมตวเองเขาเปนหนงเดยวกน” ธรรมชาตและอตตาตางกถอกำาเนด
มาจากแหลงเดยวกน สนทรยะทมการเชอมโยงหรอนำาไปเปรยบเทยบกนไมไดม
แคในดนตรเทานน แตยงปรากฏในสนทรยะทางธรรมชาตอน ๆ เชน หน เปนตน
ทงน Takemitsu อางถงกรอบความคดสนทรยะญปนทสถาปนกอยาง Arata Isozaki
เรยกวา “สนทรยะการเปรยบเทยบ” (aesthetic analogy) การเปรยบเทยบจาก
สถาปตยกรรม สวนหน ไปจนถงดนตรแสดงถงความเหมอนกนของสนทรยะ
ในสวนของหและตา ในความเหนของนกประพนธเพลงญปนผนจงเปรยบเทยบวา
วงออรเคสตราจงเปรยบเสมอนสวน
ในจารต Judeo-Christian รากศพทของคำาวา natura แสดงใหเหนถงอะไรท
อยขางนอกหรอนอกตวเรา อยางไรกตามกรอบความคดเรอง “nature” นนเปน
อะไรทญปนรบเอามาจากตะวนตกโดยเฉพาะอยางยงเยอรมนและฝรงเศสในชวง
การปฏรปเมจ สำาหรบฝายฝรงเศสกคอ P. Vidal de la Blanche (1845–1918)
แนวความคด “ธรรมชาต” ของญปนจงผสมผสานกบความคดตะวนตกมากขน
เชน ขวความขดแยงธรรมชาตและวฒนธรรม อนเปนฐานคดแบบ Cartesian ท
เปนโครงสรางทางความคดทสำาคญ เปนตน กรอบความคดทาง “ธรรมชาต” ของ
ญปนกเชนเดยวกนกบสงอน ๆ ทผสมผสานกบอทธพลตะวนตก แตความพยายาม
Afterword 363
ทหนกลบไปสอดตเพอรอฟนความบรสทธภายใตพลงของความเปนรฐประชาชาต
(nation-state) ของญปนเองกเปนสงทหลกเลยงไดยาก
สนทรยะทบรสทธผดผองปราศจากสงแปดเปอนเปนแรงปรารถนา (desire) ท
สำาคญ ในอดตสนทรยะเปนเรองทถกมองวาเปนเรองทสมพนธกบชนชน ชนชน
สงฟงดนตรคลาสสค ชนชนกลางทมการศกษาตองการฟงเพลงสบาย เชน Frank
Sinatra ในขณะทชนชนตำากฟงเพลงปอปและลกทง กรอบความคดเรองชนชน
แบบหนงตองฟงเพลงแบบหนงกลบมลกษณะทตายตวเกนไป รสนยมของแตละ
ชนชนแตกตางกนประหนงวาหาจดรวมกนไมไดเลย แตละชนชนมความแตกตางกน
อยางมาก การแบงรสนยมตามโครงสรางทางชนชนแบบนเปนสงทใชไมไดอกตอไป
จากการศกษาในประเทศเยอรมน (และสหรฐอเมรกา) พบวารสนยมทเรยกวา
“omnivores” เปนแนวทางของรสนยมในการฟงเพลงคอฟงไดหลากหลาย ถงแมวา
ในอดตความหลากหลายในรสนยมจะเปนรสนยมของชนชนสง แตรสนยมแบบ
“เสพไดหมด” ขยายตวไปสชนชนอน ๆ ดวย อยางไรกดไมมอะไรทตรงไปตรงมา
หรอดำาเนนไปอยางเปนเสนตรงแบบไมมแยกแตกแขนงขนาดนน เพราะพวกทนยม
ฟงเพลงรอกกมแนวโนมทจะฟงเพลงรอกมากกวาทจะฟงดนตรแบบอน ๆ สำาหรบ
พวกทฟงดนตรแบบทว ๆ ไปกจะฟงเพลงไดไมวาจะเปนคลาสสค เฮาส (House)
ปอป สวนพวกทฟงดนตรแบบทเขาถงมาก ๆ หรอเปนคอฟงเพลงนนกจะฟงดนตร
ทหลากหลาย แตกนยมเพลงคลาสสคและแจสมากกวา สำาหรบพวกนกเรยนท
เรยนทางดนตรนนกจะไมไดจำากดตนเองอยกบเพลงคลาสสค เนองดวยวาสถาบน
การศกษาไดทำาใหดนตรไมไดจำากดอยแคเหลานกประพนธเพลงทกลาวถงไวใน
หนงสอเลมน
ชนชนเองกไมไดเปนตวกำาหนดสำาคญในการฟงเพลงแบบเดม ดนตรคลาสสค
ไมไดเปนเรองชนชนสงหรอดนตรพนบานลกทงเปนเรองของชนชนตำาอกตอไป
การฟงดนตรกลายเปนเรองของการเปดตนเองผานความรในเรองดนตรแนวตาง ๆ
การศกษาและการมความรเรองดนตรจงเปนฐานสำาคญสำาหรบรสนยม การเปด
กวางของสถาบนการศกษา (ดานดนตร) จงดจะเปนตวกำาหนดสำาคญในการสราง
รสนยม สถาบนการศกษาระดบสงเองกมการสรางความเปนสถาบน (institutionalize)
364
ใหกบดนตรทในทายทสดกมกจะหลกเลยงความเปนอนรกษนยมไปไมพน อะไรท
ขดกบศลธรรมของชนชนกลางมไมได ในแงนการลางสงสกปรก (sanitize) ทาง
วฒนธรรมของวถทางวฒนธรรมของชนชนตำา เชน การทำาลายลางหรอเซนเซอร
เรองเพศ เปนตน จงเปนสงทสถาบนนยมกระทำา รสนยมทผานการเซนเซอรจง
เปนรสนยมทชอบธรรมถกตอง ความถกตองชอบธรรมของรสนยมทางดนตรจง
สอดคลองกบวถทางชนชนทชนชนนำายอมรบสงทเรยกกนวาดงาม
หนงสอดนตรเลมนจงจะใหใครอานกไดตราบทยงมแรงปรารถนาในการอาน
หนงสอ ใครจะใครฟง Steve Reich หรอ John Cage กเปนความเพลดเพลนของ
คนแตละคนมากกวาทจะปลอยใหเปนแคเรองของสถาบนการศกษาดนตรและ
ธรกจดนตรเปนผกำาหนด ผบรโภคในฐานะพลงของตลาดเปนผกำาหนดทสำาคญ
แตกไมใชเรองงาย ๆ ทจะทำาใหดนตรขาดมตของธรกจไปในโลกทพอคาเปนผนำาโลก
ในดานตาง ๆ
top related