tsakiris: the end of the metapolitefsi

Τέλος της μεταπολίτευσηςΘανάσης Τσακίρης

Κινήματα: φεμινιστικό, φοιτητικό και οικολογικόΙδιωτικοποίηση, ατομικισμός, κρίση κομμάτων

Υπάρχει νέο όραμα για την κοινωνία;

Ανάλυση του Συνολικού Εθνικού Εισοδήματος * (σε εκατ. δραχμές)

Έτος Συνολικό εθνικό εισόδημα

Γεωργία Μισθοί και ημερομίσθια

Μη-γεωργ.

1961 101.560 26.135 34.231 33,7%

1974 485.912  96.874  184.078  37,9%

1975 564.831  106.568 226.740 40,1% 

1976 694.477  130.688 287.193  41,4% 

1977 802.477 134.754  358.698 44,7% 

1978 959.680  168.993  445.370  46,4% 

1979 1.178.578  191.424  551.993  46,8% 

1980 1.438.261  257.332 671.244  46,7% 

Ανάλυση του Συνολικού Εθνικού Εισοδήματος * (σε εκατ. δραχμές)

Έτος Συνολικό εθνικό εισόδημα

Γεωργία Μισθοί και ημερομίσθια

Μη-γεωργ

1981 1.743.477  313.825  831.388  47,7% 1982 2.153.076  405.785  1069.305  49,7% 1983 2.489.713  439.114  1286.351  51,7% 1984 3.034.101  562.107  1595.124  52,6% 1985 3698.558  677.655 1987.878 53,7% 

1988

Μετάβαση στη δημοκρατία

• Η οικονομική ανάπτυξη θεωρείται σημαντική προϋπόθεση της ύπαρξης και λειτουργίας ενός δημοκρατικού καθεστώτος.

• Καθώς οι βασικοί οικονομικοί δείκτες ανέβαιναν κατά τη δεκαετία του ’60 και η σχετική ευημερία της πλειοψηφίας του πληθυσμού της χώρας, παρά την έλλειψη οργανωμένου κράτους πρόνοιας, ήταν «εγγυημένη», τα ευρύτερα λαϊκά στρώματα δεν έδειχναν να ανησυχούν κατά τη διάρκεια της δικτατορίας.

• Η πετρελαϊκή κρίση και η συνακόλουθη αύξηση της ανεργίας και του πληθωρισμού αποτέλεσαν το υπόστρωμα για την υπόκοφη και αργότερα φανερή διαμαρτυρία.

Μετάβαση στη δημοκρατία

• Στην κρίση νομιμοποίησης των αυταρχικών καθεστώτων συμβάλλει με σημαντικό τρόπο η αίσθηση των λαϊκών στρωμάτων ότι διακυβεύεται η σχετική και σταθερή οικονομική ευημερία τους. 

• Η οικονομική ανάπτυξη προωθεί τον εκδημοκρατισμό μόνο με την έννοια ότι «επιφέρει αλλαγές στην πολιτική κουλτούρα και στην κοινωνική δομή». 

Μετάβαση στη δημοκρατία: Ελληνική περίπτωση

• μακροπρόθεσμη αύξηση του κατά κεφαλή εισοδήματος (παρότι χαμηλό σε σχέση με τις υπόλοιπες δυτικοευρωπαϊκές χώρες),

• υψηλός βαθμός αστικοποίησης (λόγω εσωτερικής μετανάστευσης και σχετικής εκβιομηχάνισης και ανάπτυξης υπηρεσιών),

• ραγδαία μειούμενος ή σχετικά μικρός αγροτικός πληθυσμός (αποτέλεσμα της εσωτερικής και εξωτερικής μετανάστευσης),

• μεγάλη επαγγελματική ποικιλομορφία (λόγω της μικρής ανάπτυξης βιομηχανικού προλεταριάτου και μεγάλης έκτασης των ελευθέρων επαγγελμάτων και των υπηρεσιών),

• εκτεταμένη εγγραμματοσύνη (ήδη από το 19ο αιώνα, σχετικά πολλοί απόφοιτοι ΑΕΙ)

Μετάβαση στη δημοκρατία: Ελληνική περίπτωση

Η μεταπολίτευση επέφερε:• δημοκρατία, • κανονικές εναλλαγές στην εξουσία,• αναμφισβήτητη οικονομική και κοινωνική πρόοδο και

ανάπτυξη. Όμως, η κοινωνία είτε ήταν απούσα από τη διαμόρφωση αυτών

των χαρακτηριστικών ή, στην καλύτερη περίπτωση έπαιζε το ρόλο του κομπάρσου. Τα κόμματα διαχειρίστηκαν αυτή τη μετάβαση θετικά όσον αφορά τον ειρηνικό και σύντομο χαρακτήρα της αλλά από την άλλη περιόρισαν ασφυκτικά τις πρωτοβουλίες των λαϊκών κοινωνικών στρωμάτων και των εργαζομένων που δεν μπόρεσαν να συγκροτήσουν ένα αυτόνομο διεκδικητικό κίνημα. 

Ο συνδικαλισμός ως κοινωνικό κίνημα

• Τα κοινωνικά κινήματα είναι συλλογικές αμφισβητήσεις (challenges) από ανθρώπους που έχουν κοινούς σκοπούς και αλληλεγγύη μεταξύ τους και βρίσκονται σε κατάσταση παρατεταμένης αλληλεπίδρασης με το κράτος, τις δημόσιες και ιδιωτικές αρχές και τις σχετικές ελίτ.

Παραδείγματα κοινωνικών κινημάτων:

- Εργατικό- Πολιτικών & Κοινωνικών

Δικαιωμάτων- Γυναικείο- Φοιτητικό- Οικολογικό- Ίθαγενικά- Εθνικιστικά- Φυλετικά- Θρησκευτικά- Πολιτιστικά- Ομοφυλοφίλων (LGBT) κλπ

Ο συνδικαλισμός ως κοινωνικό κίνημα

• Κάθε κίνημα βιώνει τους δικούς του «κύκλους διαμαρτυρίας» δηλ. η δράση του ακολουθεί μια κυκλική πορεία από την ένταση και την αύξηση της μαζικότητας ως την εσωστρέφεια και τη μείωση της μαζικότητας ανάλογα με τη συγκυρία και τις υποκειμενικές δυνατότητές του.

• Τα κινήματα έχουν την τάση να εξαπολύουν νέα κύματα συλλογικών αγώνων και σε άλλες περιόδους να εκφράζουν μια σιωπηλή, λανθάνουσα διαμαρτυρία.

• Η μετριοπάθεια ή η μαχητικότητα των δραστηριοτήτων δεν καθορίζουν από μόνες τους το νόημά τους αλλά οι σκοποί τους.

• ΚΥΡΙΟ είναι ότι τα άτομα ταυτίζονται με μια ευρεία κοινωνική κατηγορία και δρουν για λογαριασμό της. 

Ο συνδικαλισμός ως κοινωνικό κίνημα

•  ΣΥΝΔΙΚΑΤΟ: Bain & Price (1980) «μία οργάνωση εργαζομένων που επιδιώκει να αντιπροσωπεύσει τα εργασιακά συμφέροντα των μελών του απέναντι στους εργοδότες και σε ορισμένες περιπτώσεις απέναντι στο κράτος, αλλά δεν κυριαρχείται από κανένα εξ αυτών» 

• Συνδικαλιστική πυκνότητα; Είναι «ο αριθμός των μελών των συνδικάτων εκπεφρασμένος σε ποσοστό του αριθμού των ανθρώπων που δυνητικά θα μπορούσαν να είναι μέλη του συνδικάτου» 

• Γενική συνδικαλιστική πυκνότητα – καθαρή συνδικαλιστική πυκνότητα. Στην πρώτη συμπεριλαμβάνονται οι άνεργοι και οι συνταξιούχοι – στη δεύτερη περιλαμβάνονται μόνο τα μέλη των συνδικάτων που εργάζονται.

Ο συνδικαλισμός ως κοινωνικό κίνημα

Αρχική υψηλή συνδικαλιστική πυκνότητα στη μεταποιητική βιομηχανία (μικρός αριθμός συνδικαλισμένων σε γεωργία, υπηρεσίες)

Δεκαετία ’60-’70 κατάκτηση συνδικαλιστικών δικαιωμάτων για τους δημοσίους υπαλλήλους -> μαζικοποίηση των συνδικάτων του δημόσιου.

Σε όλες τις χώρες του ΟΟΣΑ πλην της Γαλλίας η συνδικαλιστική πυκνότητα ήταν μεγαλύτερη στο βιομηχανικό τομέα σε σχέση με το γενικό μέσο όρο.

Όπου η γενική συνδικαλιστική πυκνότητα είναι χαμηλή υπάρχει υψηλή συνδικαλιστική πυκνότητα στο δημόσιο τομέα.

Αυτό το γενικό πρότυπο της μεταβολής με βάση τον τομέα σχετίζεται με το κόστος και το κέρδος της συνδικαλιστικής οργάνωσης.

Λίγο το κόστος στη μεταποιητική βιομηχανία και το δημόσιο τομέα επειδή οι εργαζόμενοι δουλεύουν σε μεγάλες μονάδες παραγωγής.

Ο συνδικαλισμός ως κοινωνικό κίνημα

• Για τους εργοδότες στους τομείς αυτούς είναι σχετικά μικρό το μέρος που δαπανάται για μισθούς σε σχέση με τα συνολικά έξοδα παραγωγής ή το κόστος μπορεί να μετακυλιστεί στους καταναλωτές.

• Επίσης μεταβάλλεται η συνδικαλιστική πυκνότητα ανάλογα με το επάγγελμα. Π.χ. οι χειρώνακτες είναι πιο πιθανό να είναι μέλη των συνδικάτων από τους μη χειρώνακτες.

• Τέλος, ανάλογα με τα οφέλη της συνδικαλιστικής δραστηριότητας υπάρχει μεγαλύτερη συμμετοχή από μία κοινωνική ομάδα σε σχέση με μία άλλη. Π.χ. οι άνδρες σε σχέση με τις γυναίκες λόγω της μακρόχρονης σχέσης των πρώτων με την παραγωγική διαδικασία.

Ο συνδικαλισμός ως κοινωνικό κίνημα

Η ανάπτυξη του εργατικού συνδικαλιστικού κινήματος έχει ακολουθήσει, σε γενικές γραμμές, τις φάσεις ανάπτυξης των κοινωνικών κινημάτων. Σε πρώτη φάση ήταν ουσιαστικά ταυτισμένο με την έννοια του κοινωνικού κινήματος στο βαθμό που οι επιδιώξεις της πολυπληθέστερης κοινωνικής τάξης στις χώρες της Δύσης, δηλαδή της εργατικής, ταυτίζονταν στην εποχή του φιλελεύθερου καπιταλισμού με τις γενικότερες κοινωνικές επιδιώξεις:

• μείωση της εκμετάλλευσης των εργατών με την παροχή αξιοπρεπούς μεροκάματου διαβίωσης και τη μείωση των ωρών εργασίας,

• παροχή ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και σύνταξης • η εκπαίδευση των παιδιών των εργατών, και • η γενικότερη κατοχύρωση για το σύνολο του πληθυσμού των

δημοκρατικών πολιτικών δικαιωμάτων (δικαίωμα ψήφουδικαίωμα οργάνωσης και συνέρχεσθαι κλπ)

Ο συνδικαλισμός ως κοινωνικό κίνημα

• Το εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα πέρασε από όλες τις φάσεις ανάπτυξης ενός κοινωνικού κινήματος, χρησιμοποίησε όλες τις, νόμιμες και μη, μεθόδους πάλης:

• συγκεντρώσεις, πορείες, συλλαλητήρια, παραστάσεις σε αρμόδιες αρχές, διάλογος, καταλήψεις εργοστασίων, πικετοφορίες

ακόμη και κλασικές κοινοβουλευτικές μεθόδους: • όπως η παρέμβαση μέσω βουλευτών και κομμάτων,

συγκρότηση εργατικών κομμάτων κλπ.

Ο συνδικαλισμός ως κοινωνικό κίνημα

Το συνδικαλιστικό κίνημα στην περίπτωση της εργατικής τάξης κινητοποιήθηκε:

• αξιοποιώντας τις ρωγμές και τις τομές στη λειτουργία των κυρίαρχων κοινωνικών θεσμών για να τονίσει και να επαυξήσει τη συνειδητοποίηση της ύπαρξης αυτών των ρωγμών και τομών

• για να αυξήσει τη σημασία των θεσμικών αντιφάσεων και αντιθέσεων και να επεκτείνει την αίσθηση της απροσδιοριστίας ώστε να βρεθεί σε πλεονεκτική θέση και να επιβάλει στοιχεία του προγράμματός του.

• Γι' αυτό ήταν σημαντική η διάσταση της κινητοποίησης για την απόκτηση του δικαιώματος της καθολικής ψηφοφορίας για το εργατικό κίνημα.

Πρώτα εμπόδια στα συνδικάτα

• Στη μεταβατική περίοδο συγκεκριμένες ομάδες συνδικαλιστών που συνεργάστηκαν με το δικτατορικό καθεστώς ή που ήταν ηγέτες “κίτρινων σωματείων” (εργοδοτικά) κατάφερναν, με τη βοήθεια του εκλογικού συστήματος (πλειοψηφικό) και του αποκλεισμού μαζικών ομοσπονδιών από τη ΓΣΕΕ, να ελέγχουν σημαντικό μέρος της πλειοψηφίας της διοίκησής της.

• Δεύτερος σημαντικός ανασταλτικός παράγοντας είναι η περιορισμένη χρονική διάρκεια της μετάβασης από την κατάρρευση του δικτατορικού καθεστώτος ως την ουσιαστική και τυπική καθιέρωση του δημοκρατικού καθεστώτος που ολοκληρώθηκε με την ψήφιση του νέου Συντάγματος το 1975. 

Εσωτερικές αδυναμίες συνδικάτων• Τα συνδικάτα δεν μπόρεσαν να παρέμβουν στις εξελίξεις που ακολούθησαν 

την κατάρρευση της δικτατορίας ως την συνταγματική καθιέρωση της δημοκρατίας γιατί:

• Ο οργανωτικός κατακερματισμός παρέλυε το σ.κ. (Ομοσπονδίες, σωματεία, εργατικά κέντρα, «σωματεία φαντάσματα κ.α.)

• Οι εναλλακτικές στρατηγικές ανάπτυξης του σ.κ. δεν είχαν καταφέρει να εκφραστούν στο εσωτερικό του. Οι αντιδικτατορικές συνδικαλιστικές παρατάξεις (ΑΕΜ, ΕΣΑΚ, κ.α) δεν κατάφεραν - ή και δεν ήθελαν - να διεισδύσουν στο σ.κ. κατά τη διάρκεια της δικτατορίας και να δώσουν μια διαφορετική προοπτική. 

• Οι αντιστάσεις και διεκδικήσεις κατά τη δικτατορία, ιδιαίτερα στη φάση της “φιλελευθεροποίησης” («πρωθυπουργός» Σπ. Μαρκεζίνης) εκφράστηκαν είτε από νέες συνδικαλιστικές φυσιογνωμίες (κινητοποιήσεις στα τρόλεϊ) που δεν είχαν οργανική σχέση με τα κόμματα της παραδοσιακής αριστεράς (ΚΚΕ, ΚΚΕ εσωτ., ΕΔΑ) είτε από παραδοσιακούς δεξιούς συνδικαλιστές που διατηρούσαν “γέφυρες” με τις δικτατορικές “κυβερνήσεις” και σε συγκεκριμένες προσπάθειες αφαίρεσης κεκτημένων (π.χ. προσπάθεια ενοποίησης ασφαλιστικών ταμείων τραπεζικών υπαλλήλων στο ΙΚΑ) επικαλέστηκαν τη συνδικαλιστική δύναμη και παράδοση του κλάδου για να αποτρέψουν τις αρνητικές εξελίξεις. 

Εξωτερικές αιτίες δυσκολίας των συνδικάτων

• Η κομματική πόλωση

• Η μεταφορά του κοινοβουλευτικού τρόπου πολιτικής παρέμβασης στο συνδικαλιστικό χώρο

• Η εμμονή σε κομματικές πελατειακές πρακτικές

• Ο κρατικός παρεμβατισμός είτε μέσω των δικαστηρίων είτε με την αστυνομική παρενόχληση

1974-1981Απεργίες και Σωματεία

• Νίκη Ν.Δ. στις εκλογές του 1974 (Νοέμβριος) με 54% που συνοδεύτηκε από το ξεκίνημα ενός πρωτοφανούς ξεσπάσματος του εργατικού κινήματος, με κινητήρια δύναμη τα βιομηχανικά εργοστασιακά σωματεία, τις οργανώσεις των οικοδόμων και, σε δεύτερη φάση, των εργαζομένων στις τράπεζες και στην κοινή ωφέλεια.

• Στόχος: η αποκατάσταση των συνδικαλιστικών ελευθεριών, του εργατικού εισοδήματος (λόγω πληθωρισμού), η συγκρότηση κανονικού κράτος πρόνοιας και, σε ενίοτε, η δημιουργία θεσμοί εργατικού ελέγχου, συμμετοχής και αυτοδιαχείρισης.

• Οι απεργοί από 352.000 το 1975, έφτασαν τους 1.289.000 το 1976.

1974-1981Απεργίες και Σωματεία

• Κύριο χαρακτηριστικό της περιόδου ήταν οι απεργίες διαρκείας (πάνω από 1 μήνα), με πιο σημαντική την πολιτική πανελλαδική απεργία του Μάη, ενάντια στον «Νόμο 330». Οι απεργίες στη «Νασιοναλ Καν», στην «Μάντεμ Λάκκο», στην «ΑΜΙΑΝΤΙΤ», στην «Κεραφίνα», στη «Θεσσαλική» και αλλού καθώς και η δημιουργία των Συντονιστικών Επιτροπών κατά κλάδο, πόλη και περιφέρεια έδειξαν ότι μια νέα μορφή εργατικού συνδικαλισμού γεννιόταν στην Ελλάδα.

• Τρία χρόνια μετά, το 1977, η «πανίσχυρη» κυβέρνηση του 54%, φοβούμενη ότι θα έχανε τον έλεγχο, κατέφυγε σε πρόωρες εκλογές, συγκέντρωσε μόνο το 42% των ψήφων και ξαναβγήκε χάρις στο εκλογικό σύστημα. Την ίδια ώρα το ΠΑΣΟΚ διπλασίαζε τις δυνάμεις του, φτάνοντας στο 25%. Παράλληλα, η κοινωνική πόλωση που βάθαινε, εξαφάνισε ουσιαστικά τα Κόμματα του Κέντρου, μιας και τα μικροαστικά στρώματα άρχισαν να κινούνται προς την αριστερά. 

Συνέδρια ΓΣΕΕ

18ο Συνέδριο  • Συνήλθε τον Απρίλιο του 1975 στην Καβάλα με

συμμετοχή της Δημοκρατικής Συνεργασίας (παράταξη Ν.Δ. υπό Κ. Λάσκαρη), του Αντιδικτατορικού Μετώπου (ΑΕΜ-ΚΚΕ εσωτερικού, της ΕΣΑΚ-Σ (ΚΚΕ), της ΠΑΣΚΕ (ΠΑΣΟΚ) και του Ελεύθερου Δημοκρατικού Εργατικού Κινήματος (χουντικοί).

• Στις εκλογικές διαδικασίες πλειοψήφησε η Δημοκρατική Συνεργασία και τις ηγετικές θέσεις κατέλαβαν μέλη της Δημοκρατικής Συνεργασίας. Πρόεδρος εξελέγη ο Ν. Παπαγεωργίου και Γενικός Γραμματέας ο Χρ. Καρακίτσος.

Συνέδρια ΓΣΕΕ

• Η ηγεσία της ΓΣΕΕ στα λόγια υιοθετούσε τις διακηρύξεις της αντιπολίτευσης σχετικά με την αμοιβή της εργασίας αλλά στην πράξη η γραμμή της ήταν αυτή της συναίνεσης προς την κυβερνητική πολιτική της ΝΔ και του συμβιβασμού με τους εργοδότες, χωρίς καν να προσεγγίζει την έννοια του «ρεφορμιστικού» ή έστω και του «μετριοπαθούς» συνδικαλισμού. 

Συνέδρια ΓΣΕΕ

• Συνήλθε στην Καλαμάτα (9-12 Νοεμβρίου 1978). Κυρίαρχη παράταξη αναδείχθηκε πάλι η Δημοκρατική Συνεργασία που κατέβηκε σε ενιαίο ψηφοδέλτιο με την ΕΔΕΚ (417 ψήφοι). Οι συνασπισμένες αντιπολιτευόμενες παρατάξεις ΠΑΣΚΕ, ΕΣΑΚ-Σ, ΑΕΜ, διέθεταν 124 αντιπροσώπους.

• Οι τρεις συνασπισμένες παρατάξεις αμφισβήτησαν την αντιπροσωπευτικότητα του Συνεδρίου και προέβαλαν τα αιτήματα της αλλαγής του καταστατικού και της καθιέρωσης της αναλογικής.

• Στην ψηφοφορία πλειοψήφησε το ΟΧΙ (251 ψήφους), ενώ η Αναλογική συγκέντρωσε 224 και βρέθηκαν 88 λευκά.

• Πρόεδρος εξελέγη ο Νίκος Παπαγεωργίου με 498 ψήφους ενώ ο αντιπρόσωπος της άκρας δεξιάς Σερέτης πήρε 51. Οι τρεις παρατάξεις αποχώρησαν από το συνέδριο.

Συνέδρια ΓΣΕΕ

• Οι διαδικασίες που ακολουθήθηκαν θύμιζαν τις προδικτατορικές μετεμφυλιακές καθώς αποκλείστηκαν δεκάδες σωματεία και ομοσπονδίες που ελέγχονταν από τη μεταπολίτευση ενώ έγιναν δεκτοί αντιπρόσωποι σωματείων-«φαντασμάτων» που υπήρχαν μόνο στα χαρτιά (ακόμη και «συνδικαλιστές»-«κακοποιά στοιχεία», κατά την έκφραση του ίδιου του Προέδρου του Συνδικαλιστικού Τμήματος της Ν.Δ. Κ. Μπακατσέλου»). 

1978-1981• Η ανάπτυξη του συνδικαλιστικού κινήματος των εργαζομένων

στις τράπεζες και στην κοινή ωφέλεια διέλυσε τις όποιες αυταπάτες υπήρχαν όσον αφορά το ρόλο της συμμαχίας κυβερνητικών-χουντικών.

• Αρκετές ομοσπονδίες και σωματεία δημιούργησαν τις ΣΑΔΕΟ ως συντονιστικά σχήματα αγώνα είτε για διεκδίκηση λύσεων στα διογκούμενα προβλήματα της πολιτικής λιτότητας που επέβαλε η κυβέρνηση της ΝΔ είτε για την συμμετοχή των αποκλεισμένων ομοσπονδιών στη διοίκηση της ΓΣΕΕ. 

• Ανάπτυξη απεργιακών αγώνων σε τράπεζες (39 ημέρες εναντίον της πολιτικής των ωραρίων και της λιτότητας), σε ΔΕΚΟ και εργοστάσια.

• 2η πετρελαϊκή κρίση επιφέρει κρίση σε πολλές βιομηχανίες με αποτέλεσμα δεκάδες χιλιάδες απολύσεις και υποχώρηση του εργοστασιακού συνδικαλιστικού κινήματος.

Συνέδρια ΓΣΕΕ

• Λίγο πριν το 20ο Συνέδριο παραιτήθηκε ο Πρόεδρος Ν. Παπαγεωργίου. Τον διαδέχθηκε ως Πρόεδρος ο Χρήστος Καρακίτσος.

• Το 20ο Συνέδριο έγινε στον Πειραιά (19 Απριλίου 1981), με θέμα την τροποποίηση του Καταστατικού και την καθιέρωση της Αναλογικής.

• Όμως, πάλι είχαν αποκλεισθεί πολλές μαζικές εργατικές συνδικαλιστικές οργανώσεις.

• Και πάλι απορρίφθηκε η πρόταση για την καθιέρωση της αναλογικής

• Και πάλι αρνήθηκαν επίσης την εγγραφή δεκάδων οργανώσεων στη δύναμη της ΓΣΕΕ. Πρόεδρος εξελέγη ο Χρήστος Καρακίτσος και Γενικός Γραμματέας ο Μανώλης Σαΐτης. 

Συνέδρια ΓΣΕΕ

• 21ο Συνέδριο (Κασσάνδρα Χαλκιδικής, 3-5 Οκτωβρίου 1981) Πήραν μέρος 79 Εργατοϋπαλληλικά Κέντρα με 419 αντιπροσώπους και δύναμη 404.681 μελών, 51 Ομοσπονδίες με 386 αντιπροσώπους και 379.111 μέλη.

• Η αντιπολίτευση δεν πήρε στις εκλογές οργάνων, επειδή θεώρησε αντικανονική τη σύγκλιση και σύνθεση του Συνεδρίου.

• Στις 4-11-1981 κατατέθηκε η αίτηση αναστολής της απόφασης του 21ου Συνεδρίου η οποία έγινε δεκτή από το δικαστήριο και τελικώς κηρύχθηκε ακυρότητα από το αρμόδιο Πρωτοδικείο (1982).

• Διορίστηκε προσωρινή Διοίκηση με πρόεδρο το στέλεχος του ΑΕΜ Ορέστη Χατζηβασιλείου και Αναπληρωτή Πρόεδρο τον Γιάννη Παπαμιχαήλ (ΠΑΣΚΕ) και Γενικό Γραμματέα ο Γ.Ραυτόπουλος (ΠΑΣΚΕ). Διορίστηκαν 27 της ΠΑΣΚΕ, 4 της ΕΣΑΚ-Σ, 3 του ΑΕΜ, 2 της Νέας Δημοκρατίας, 4 της έκπτωτης διοίκησης, 3 της άκρας δεξιάς και 2 ανεξάρτητοι της αριστεράς. Η ΕΣΑΚ-Σ αμφισβήτησε την μονοπαραταξιακή σύνθεση της προσωρινής διοίκησης και αποχώρησε από την πρώτη συνεδρίαση. Αρνήθηκε να πάρει μέρος στην κατανομή των θέσεων.

Κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ και συνδικαλισμός

Το σύστημα των συνδικαλιστικών παρατάξεων αναγνωρίστηκε επίσημα με την ψήφιση του Ν. 1264/1982 και την καθιέρωση της απλής αναλογικής στις αρχαιρεσίες των συνδικάτων. Αν και θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο Νόμος 1264/1982 υπήρξε τομή σε σχέση με το παρελθόν, θα πρέπει να προσθέσουμε ότι με τις μικρές αλλά αποτελεσματικές παρεμβάσεις στις επιμέρους διατάξεις, αποκλείστηκαν σε μεγάλο βαθμό οι αυτόνομες ομάδες και οι ανεξάρτητοι υποψήφιοι προς όφελος των κομματικών συνδικαλιστικών παρατάξεων και τη μετατροπή των συνδικάτων σε μικρογραφίες του κοινοβουλίου. Από μια εντελώς λειτουργιστική σκοπιά, το σύστημα των κομματικών συνδικαλιστικών παρατάξεων χρησίμευσε στα πολιτικά κόμματα τόσο ως επικοινωνιακός δίαυλος όσο και ως δεξαμενή άντλησης ψήφων και στρατολόγησης πολιτικού προσωπικού που δεν επρόκειτο να ξαναβρεί το δρόμο της επιστροφής του στις επαγγελματικές του καταβολές. Ο δρόμος για την κοινοβουλευτική και υπουργική καρέκλα άνοιγε μέσα από τα συνδικάτα και τις κομματικές

συνδικαλιστικές παρατάξεις. 

Το φαινόμενο του τσαμπατζή

• Μancur Olson: το μεμονωμένο μέλος μιας μεγάλης οργάνωσης βρίσκεται σε θέση τέτοια ώστε να μπορεί να περάσει απαρατήρητη η τυπική, και όχι ουσιαστική, συμμετοχή του στις δραστηριότητές της ενώ ταυτόχρονα να απολαμβάνει τα άνευ κόπου ωφελήματα. Πρόκειται για το φαινόμενο του «τσαμπατζή» (“free rider”).

Το φαινόμενο του τσαμπατζή

• Οι καλύτερα οργανωμένες ομάδες είναι «οι μικρότερες – οι προνομιούχες και οι ενδιάμεσες ομάδες – οι οποίες μπορούν συχνά να νικούν τις μεγαλύτερες – τις λανθάνουσες ομάδες (latent groups) – που κανονικά υποτίθεται ότι επικρατούν σε μια δημοκρατία, δηλαδή οι ομάδες της επιχειρηματικής κοινότητας.

Δίκτυα πολιτικής

• Διαδικασία διαμόρφωσης και χάραξης πολιτικής που είναι πιο χαλαρά οργανωμένη και, ως εκ τούτου, λιγότερο προβλέψιμη. Τα θεματικά «δίκτυα πολιτικής» χαρακτηρίζονται από μεγάλο αριθμό συμμετεχόντων με περιορισμένο βαθμό αλληλεξάρτησης. Η σταθερότητα και η συνέχεια είναι είδη εν ανεπαρκεία. Η δομή τείνει στην εξατομίκευση.

Κορπορατισμός

Σύστημα εκπροσώπησης συμφερόντων συγκροτημένο από • περιορισμένο αριθμό μοναδικών,•  υποχρεωτικών, • μη ανταγωνιστικών, • λειτουργικά οριοθετημένων και ιεραρχημένων οργανώσεων, • που έχουν κρατική αναγνώριση ή άδεια (όταν δεν δημιουργούνται 

εξ αρχής από το κράτος) και • στις οποίες απονέμεται σκόπιμα μονοπώλιο εκπροσώπησης των 

αντιστοίχων κατηγοριών, • με αντάλλαγμα ορισμένους περιορισμούς στην επιλογή ηγεσίας και 

στην άρθρωση αιτημάτων.

Κρατικός κορπορατισμός

Τα αποτελέσματα του κρατικού κορπορατισμού για το εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα είναι ο ουσιαστικός έλεγχος από το κράτος της άρθρωσης και της διατύπωσης των αιτημάτων των μισθωτών εργαζομένων. Σε γενικές γραμμές, οι σχέσεις κράτους και ομάδων συμφερόντων καθορίζονται από τις επιταγές του οικονομικού συστήματος και το κράτος είναι εκείνο που τις ελέγχει όσον αφορά την ανάπτυξη και τη λειτουργία τους.

Κοινωνιακός κορπορατισμός

Αποτέλεσμα μιας διαφορετικής ιστορικής συνάρθρωσης και εκπροσώπησης συμφερόντων που προϋποθέτει την 

αυτόνομη συσπείρωση των μισθωτών εργαζομένων σε συλλογικά σώματα και την ελεύθερη και αβίαστη συναίνεσή τους στη διαμόρφωση των δημόσιων πολιτικών και τη συγκεκριμένη διεκπεραίωση των ρητών δεσμεύσεων που έχουν αναληφθεί από τις κοινωνικές ομάδες σε ό,τι αφορά την υλοποίηση αυτών των πολιτικών, έτσι 

τα συλλογικά σώματα διατηρούν την αυτονομία τους και την ισχύ τους ενώ το κράτος αναλαμβάνει ρόλο διαμεσολαβητή.

Κριτική στον κορπορατισμό

• Η κριτική προς τη θεωρητική προσέγγιση του κορπορατισμού εστιάζεται στο λειτουργιστικό χαρακτήρα της ανάλυσης των σχέσεων μεταξύ κράτους και ομάδων συμφερόντων.

• Αντιπροτείνεται η μελέτη και η ανάδειξη «της σημασίας της ιστορικής διαμόρφωσης των πολιτικών και οικονομικών θεσμών και της εμπλοκής τους με τη δράση των κοινωνικών κινημάτων και των φορέων εκπροσώπησής τους».

Συνολική κριτική

• Τα παραδοσιακά πρότυπα τόσο της πλουραλιστικής όσο και της κορπορατιστικής προσέγγισης δεν λαμβάνουν υπόψη την κοινωνική πολυπλοκότητα και την πολλαπλότητα των ταυτοτήτων, κάτι που είναι χαρακτηριστικό και της παραδοσιακής μαρξιστικής θεωρίας.

• Θα χρειαστεί να παίρνονται υπόψη και άλλες μορφές «κοινωνικής περιθωριοποίησης συνδεδεμένες ή όχι με την παραγωγική διαδικασία, η εμφάνιση πολιτικών ή και αντιπολιτικών συλλογικοτήτων με αξίες μεταϋλιστικές, η προϊούσα αποξένωση των ιδιωτικών χώρων του ατόμου από την εργασία, η λειτουργία των μεταρρυθμιστικών πολιτικών ως τρόπων δημιουργίας πολλαπλών και περίπλοκων δευτερογενών προβλημάτων και τα νέα ζητήματα κοινωνικής ολοκλήρωσης».

Μαρξιστικές θέσεις για τη σχέση κράτους και ομάδων πίεσης

• Κράτος = θεσμός με δική του εσωτερική λογική και διαμορφώνεται από πολιτικές δυνάμεις που δεν είναι ουδέτερες.

• Έκφραση της ισορροπίας αυτών των πολιτικών δυνάμεων.

• Αποτελεί πεδίο όπου επιλύονται αυτές οι πολιτικές συγκρούσεις, άρα έχει σχετική αυτονομία και δεν είναι ούτε απολύτως αυτόνομο και ουδέτερο απέναντι στον ταξικό και κοινωνικό ανταγωνισμό ούτε ένα απλό όργανο στα χέρια της κυρίαρχης τάξης

• Ο κορπορατισμός, από τη σκοπιά της ταξικής ανάλυσης, θεωρήθηκε ως «περιορισμένη πολιτική δομή» που αναπτύχθηκε από το καπιταλιστικό κράτος για την προστασία του καπιταλισμού και την ενίσχυση της καπιταλιστικής κερδοφορίας με τη συναίνεση των εργαζομένων και των συνδικάτων, όταν υπάρχει ανάγκη.

Εργασία και συνδικάτα στη δεκαετία 1950-1960

• Στην αρχή της δεκαετίας του ’50 οι 540.000 βιομηχανικοί εργάτες και ο αυξανόμενος υπαλληλικός κόσμος (τράπεζες, δημόσια διοίκηση κ.α.) χωρίς αξιόπιστη συνδικαλιστική ηγεσία σε δευτεροβάθμιο και τριτοβάθμιο επίπεδο, λόγω της κυριαρχίας των κυβερνητικών παρατάξεων των Μακρή και Θεοδώρου, προσπαθούσαν να επιβιώσουν οικονομικά είτε με την αμερικανική βοήθεια και το σχέδιο Μάρσαλ είτε με την αυτοσυγκράτηση και τη λιτότητα στη διαβίωσή τους.

Β΄ ΜΕΡΟΣ

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑ 1950-1960

ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΚΕΦΑΛΑΙΟΣΕ ΔΙΑΡΚΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ

Γενικά χαρακτηριστικά ελληνικού συνδικαλισμού 

• Μεγάλο πλήθος από πρωτοβάθμια σωματεία που μπορούσαν να χειραγωγηθούν εύκολα από το κράτος, τους εργοδότες ή τις συνδικαλιστικές παρατάξεις και που είχαν συχνά σύντομη ιστορική ζωή.

• Καθυστερημένη εμφάνιση δευτεροβάθμιων οργανώσεων, οι περισσότερες από τις οποίες συγκροτήθηκαν μετά την ίδρυση της ΓΣΕΕ και από αυτές ελάχιστες ήταν εκείνες που μπορούσαν να παίξουν ρόλο συντονιστή των αγώνων του κλάδου τους.

• Με δεδομένη την ελλειμματική λειτουργία των ομοσπονδιών, τα εργατικά κέντρα έπαιζαν για δεκαετίες τον απαραίτητο αυτό συντονιστικό ρόλο.

• Σημαντικό ρόλο έπαιξε η νομοθεσία που έδινε το δικαίωμα συγκρότησης σωματείων σε οποιαδήποτε ομάδα 20 ατόμων.

Γενικά χαρακτηριστικά ελληνικού συνδικαλισμού 

• Το αποτέλεσμα, με την αξιοποίηση του υπάρχοντος νομοθετικού πλαισίου, ήταν: οργανωτική πολυδιάσπαση του συνδικαλιστικού κινήματος,   η οποία σε συνδυασμό με την παροχή προνομίων στα ηγετικά στελέχη τους (π.χ. το Ταμείο Επικουρικής Συντάξεως Συνδικαλιστικών Στελεχών)λειτούργησε διαλυτικά για το κίνημα   

• Το 1914 ψηφίστηκε ο νόμος 281 περί σωματείων με τον οποίο καθιερώθηκε το δικαίωμα του συνεταιρίζεσθαι και τα σωματεία έχασαν το μικτό συντεχνιακό χαρακτήρα τους.  Παράλληλα, όμως, ετίθετο όριο στις δραστηριότητες των σωματείων σύμφωνα με την εισηγητική έκθεση του νομοσχεδίου.

1950-1960 Ανεργία και μετανάστευση

ΈτοςΑριθμόςανέργων

ΠοσοστόΑνεργίας

ΑριθμόςΜεταναστώνπρος εξωτερικό

1950 0,176 5,42 -0,016

1951 0,180 5,49 -0,013

1952 0,183 5,53 -0,012

1953 0,187 5,58 -0,007

1954 0,190 5,62 -0,021

1955 0,194 5,66 -0,030

1956 0,197 5,71 -0,034

1957 0,201 5,75 -0,023

1958 0,204 5,79 -0,016

1959 0,208 5,83 -0,022

1950-1960Ανεργία και απασχόληση

ΈτοςΣυνολικόεθνικό εισόδημα

ΓεωργίαΜισθοί και ημερομίσθια Μη-γεωργ.

%συνολικού εισοδήματος

1950 28.982 7.098 10.21335,2%

1951 34.544 8.460 12.17335,2%

1952 35.995 8.816 12.68435,2%

1953 47.265 11.576 16.65535,2%

1954 54.303 15.737 17.62526,9%

1955 62.477 17.838 20.57332,9%

1956 73.088 21.121 24.88334,0%

1957 78.517 22.390 26.02533,1%

1958 80.842 21.145 26.57732,9%

1959 83.790 20.932 28.37133,9%

1960 89.853 20.692 31.40634,9%

Απεργοί πείνας δεκαετία 1950-1960

Εισοδηματική πολιτική 1950-1960

Η οικονομική εισοδηματική πολιτική που ακολουθήθηκε, ιδιαίτερα από τις κυβερνήσεις της δεξιάς (Ελληνικός Συναγερμός, ΕΡΕ), αποσκοπούσε στη συνεχή αφαίρεση δικαιωμάτων των εργαζομένων, με αιχμές:

•  την μείωση ή κατάργηση της αποζημίωσης των απολυομένων, • την αναστολή του νόμου για τον κρατικό έλεγχο των ομαδικών 

απολύσεων, • την μείωση του επιδόματος ανεργίας, και • την εξασθένιση ή/και αφαίρεση δικαιωμάτων και ελευθεριών

Το νομικό πλαίσιο • Είχε διαμορφωθεί από προηγούμενες ιστορικές περιόδους αλλά και με τη νομοθεσία του εμφυλίου

πολέμου και των πρώτων μετεμφυλιακών χρόνων στερούσε τα δικαιώματα και τις ελευθερίες των πολιτών.

• Νομοθετικά διατάγματα (π.χ. 392/1947 και 687/1948) συγκροτούνταν «Επιτροπές Ασφαλείας» που είχαν δικαίωμα να εκτοπίζουν όσους πολίτες η Αστυνομία έκρινε «επικίνδυνους»

• Αναγκαστικούς νόμους, όπως ο 516/1948 περί «ελέγχων νομιμοφροσύνης δημοσίων, τραπεζικών κλπ υπαλλήλων, συγκροτούνταν «Συμβούλια Νομιμοφροσύνης» πρώτου και δεύτερου βαθμού κ.ο.κ. Με βάση τον ΑΝ 516/1948 απολύθηκαν αρκετοί συνδικαλιστές από το χώρο των τραπεζών που αρνήθηκαν να υποταχθούν στους εκβιασμούς ή δεν υπέκυψαν στις δελεαστικές προτάσεις να εξελιχθούν ιεραρχικά και να σταματήσουν απεργίες. Επίσης χρησιμοποιήθηκε ο Α.Ν. 1984/1940 της δικτατορίας Ι. Μεταξά περί πολιτικής επιστρατεύσεως για να κατασταλούν απεργίες όπως αυτή των υπαλλήλων της Τράπεζας Ελλάδος το 1951. Επιπλέον, ο Ν. 1943/1951 απαγόρευε στους εργοδότες να καταβάλλουν μισθό σε απεργούς των τραπεζών και των επιχειρήσεων κοινής ωφελείας και εφαρμόσθηκε ακόμη και σε στάσεις εργασίας στις 11.11.1960. Ειδικά για τους τραπεζικούς υπαλλήλους ίσχυσαν τα ΝΔ 2510/1953 και 3072/1954. Με το πρώτο, ανάμεσα σε άλλες διατάξεις, προβλεπόταν η άρση της προστασίας για τον πρόεδρο και το γενικό γραμματέα των συλλόγων προσωπικού στις τράπεζες Ελλάδος, ΑΤΕ και ΕΤΕ.

Συνδικαλισμός – κρατική υπηρεσία• Συνδικαλιστική αριστερά και πολλοί συνδικαλιστές σοσιαλιστικής ή

φιλελεύθερης κατεύθυνσης που δεν εντάχθηκαν στα συνδικαλιστικά σχήματα του «κρατικού συνδικαλισμού» προσπάθησαν να ανασυνταχθούν προσπαθώντας να κινητοποιήσουν τους εργαζόμενους για την επίλυση των άμεσων και καυτών προβλημάτων και, στο μέτρο του δυνατού, να ασκήσουν άμεση και έμμεση επιρροή στις «επίσημες ηγεσίες».

• Όμως, ο κρατικός συνδικαλισμός δεν αποτελούσε ένα απόλυτα ενιαίο και συμπαγές σύνολο καθώς πολλοί ήταν εκείνοι που παρίσταναν τους «ηγέτες» της εργατικής τάξης εντελώς ιδιοτελώς και όταν δεν αποδέχονταν την κρατική παρέμβαση για λόγους πολιτικής επιβίωσης -ακόμη κι αυτοί έπρεπε να λογοδοτήσουν στη βάση τους κατά τις συνδικαλιστικές εκλογές, εκτός αν επρόκειτο για τα λεγόμενα «σωματεία-φαντάσματα», ακολουθούσαν διασπάσεις (πχ Νέα ΓΣΕΕ, Χριστιανική ΓΣΕΕ κλπ).

Αριστερά – δημοκρατικός συνδικαλισμός

• Η αριστερά και οι δημοκρατικοί συνδικαλιστές συγκρότησαν παρατάξεις με κυριότερη το «Δημοκρατικό Συνδικαλιστικό Κίνημα» (ΔΣΚ) που στο μεγαλύτερο μέρος της ιστορικής του διαδρομής ακολούθησε μια γραμμή σχετικής αυτονομίας απέναντι στις κομματικές εκφράσεις (ΕΔΑ, ΕΛΔ-ΣΚΕ, κ.α.) και απέκλεισε το ενδεχόμενο συγκρότησης ξεχωριστής συνομοσπονδίας.  

Η μη δημιουργία αριστερής ΓΣΕΕ• Διευκόλυνε την προσέγγιση είτε με συντηρητικούς και ρεφορμιστές συνδικαλιστές 

που διαχωρίζονταν από την επίσημη κρατικά ελεγχόμενη ΓΣΕΕ είτε με συνδικαλιστές που προέρχονταν από νέα στρώματα της εργατικής τάξης που δημιουργούνταν λόγω της οικονομικής μεγέθυνσης και της αλλαγής της κοινωνικής μορφολογίας και τα οποία δεν επιθυμούσαν να ταυτιστούν με την παραδοσιακή κομμουνιστική αριστερά.

• Αυτή η στρατηγική απέβη προς όφελος της εργατικής τάξης και μπορούσαν οι αποκαλούμενοι προοδευτικοί συνδικαλιστές να κινητοποιούν τα πιο δυναμικά τμήματα (οικοδόμοι, αυτοκινητιστές, τραμβαγέρηδες και σιδηροδρομικοί, ηλεκτρισμός, τραπεζοϋπάλληλοι κ.α.) και από την άλλη υπό το φόβο της ανάπτυξης μαζικών κοινωνικών κινημάτων εκτός των ορίων του συστήματος οι κυβερνήσεις τόσο του Κέντρου όσο και της Δεξιάς φρόντισαν να προβούν σε ορισμένες παραχωρήσεις στο επίπεδο της εργατικής νομοθεσίας ενσωματώνοντας στο ελληνικό δίκαιο διεθνείς συμβάσεις εργασίας

Εργατικοί αγώνες 1950-1952• 1949: Δημιουργία εν μέσω περιόδου κρατικής τρομοκρατίας του ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ 

ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΜΟΥ• Από την 1η Μαΐου μέχρι την 31η Οκτωβρίου εκδηλώθηκαν 79 απεργίες με 163.000 

απεργούς.• Δεκάδες νόμοι και διατάξεις απαγορεύουν μεταξύ άλλων: κυκλοφορία 

σωματειακών ανακοινώσεων χωρίς άδεια αρμόδιου αστυνομικού τμήματος, διοργάνωση ανοικτών συγκεντρώσεων, κήρυξη απεργιών δίχως την τήρηση των πολύ αυστηρών προϋποθέσεων κ.ά.  

• 10ο Συνέδριο ΓΣΕΕ. Σεπτέμβριος-Οκτώβριος. Συμμετοχή μη εκλεγμένων, ενεργός παρουσία αντικομμουνιστικής Διεθνούς Συνομοσπονδίας Ελεύθερων Εργατικών Συνδικάτων που επιβάλλει καταστατικό με αποκλεισμό οργανώσεων για ιδεολογικούς λόγους . 

• 1951: Κυκλοφορεί 15/8 η εφημερίδα του ΚΕΣ με τίτλο ΕΛΕΥΘΕΡΑ ΣΥΝΔΙΚΑΤΑ. Διευθυντής ο σοσιαλιστής συνδικαλιστής Δημήτρης Στρατής από το χώρο των σιδηροδρομικών.

Εργατικοί αγώνες 1950-1952

• Το 1951 οι απεργίες έγιναν με αίτημα την αποκατάσταση των ημερομισθίων και των μισθών τουλάχιστον στα προπολεμικά επίπεδα.

•  Το 1952 έγιναν 259 απεργίες με 298.673 απεργούς με αιτήματα αύξησης αποδοχών, μείωσης της ανεργίας, και διατήρησης των επικουρικών ταμείων μιας σειράς κλάδων. Το τελευταίο αυτό αίτημα διατηρεί σήμερα αμείωτη την έντασή του καθώς από τότε οι περισσότερες κυβερνήσεις προσπαθούν να συγχωνεύσουν τα ταμεία αυτά και να τα εντάξουν στο ΙΚΑ –συχνά με μείωση συντάξεων και αύξηση ορίων ηλικίας για συνταξιοδότηση καθώς και με αύξηση των εισφορών των εργαζομένων. 

1953-1954• 23-27 Απριλίου 1953, 11ο Συνέδριο ΓΣΕΕ . Συμμετέχουν μόνο

«εθνικόφρονες συνδικαλιστές» που έπρεπε να τύχουν της έγκρισης της αστυνομίας που είναι παρούσα στο συνέδριο. Καταγγελίες τόσο από παρατάξεις της δεξιάς όσο και από την αριστερά για νοθεία και συμμετοχή σωματείων-φαντασμάτων. Παρουσία και παρέμβαση αμερικανών συνδικαλιστών στις εργασίες του συνεδρίου. Αποχώρηση πρώην υπουργού εργασίας Ελ. Γονή που φτιάχνει τη «Νέα ΓΣΕΕ». Εκ νέου συντονισμός των σοσιαλιστών συνδικαλιστών με τους εκτός ΓΣΕΕ αριστερούς συνδικαλιστές.

• Το 1954 η κυβέρνηση Παπάγου προσπάθησε να αφαιρέσει δικαιώματα προστασίας των συνδικαλιστικών στελεχών και να περικόψει τα ανθυγιεινά επιδόματα. Ένα σημαντικό στοιχείο αυτής της χρονιάς είναι η διεκδίκηση των συνδικαλιστών της επίσημης ΓΣΕΕ για καθιέρωση της υποχρεωτικής συνδρομής στα συνδικάτα.

1955• 1955: τα προβλήματα οξύνονται και οι εργαζόμενοι αντιδρούν πολύ πιο έντονα και

μαζικά.

• Απεργούν ολοένα και περισσότεροι κλάδοι, ακόμη και οι θεωρούμενοι ως κοινωνικώς συντηρητικοί, όπως οι καθηγητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

• Κινητοποιούνται με 24 και 48ωρες απεργίες οι τροχιοδρομικοί Αθήνας-Πειραιά, οι αρτεργάτες και οι εργαζόμενοι στον ΟΤΕ.

• Εκτός από τα άμεσα κλαδικά και οικονομικά αιτήματα, σε πολλές περιπτώσεις προβάλλονται θεσμικά αιτήματα αποκατάστασης των συνδικαλιστικών ελευθεριών, εκδημοκρατισμού του συνδικαλιστικού κινήματος, απόσυρση διατάξεων περί υποχρεωτικής συνδικαλιστικής εισφοράς.

• 12ο Συνέδριο ΓΣΕΕ (δεν άλλαξαν οι συσχετισμοί), ιδρυτικά συνέδρια του «Δημοκρατικού Συνδικαλιστικού Κινήματος» και της Ομοσπονδίας Τραπεζοϋπαλληλικών Οργανώσεων Ελλάδας (ΟΤΟΕ). Μπροστά στον κίνδυνο να χάσει η επίσημη ΓΣΕΕ την όποια απήχησή της στους εργαζόμενους προβαίνει σε ορισμένες κινητοποιήσεις και παρουσιάζει προς τα έξω δημοκρατικότερο προσωπείο. 

1956-1957• 1956 έγιναν πολύ περισσότερες απεργίες (147) στις οποίες συμμετείχαν περισσότεροι εργαζόμενοι (320.000) και από τις απεργίες αυτές 12 ήταν πανελλαδικές και 38 μεγάλης διάρκειας (τροχιοδρομικοί, καπνεργάτες, αρτεργάτες, τυπογράφοι).

• 1957 μειώνονται οι απεργίες αλλά αυξάνουν οι απεργοί και οι χαμένες ώρες εργασίας. Πολλές απεργίες κηρύσσονται πάλι από την επίσημη ΓΣΕΕ για λόγους γοήτρου.

Μορφές δράσης

• Οι απεργίες παρουσίασαν μια ποικιλία πρωτοβουλιών και μεθόδων δράσης.

• Σε ορισμένες περιπτώσεις οι απεργοί συγκρούστηκαν μετωπικά με τους ισχυρούς κατασταλτικούς μηχανισμούς της «καχεκτικής δημοκρατίας».

• Καταλήψεις εργοστασιακών εγκαταστάσεων και απεργίες πείνας (μεταλλωρύχοι Λαυρίου, λιγνιτωρύχοι, κλωστοϋφαντουργοί Βέροιας κ.α.).

1958• Ύφεση του απεργιακού κύματος γιατί η επίσημη ΓΣΕΕ εκτίμησε ότι η

προεκλογική περίοδος δεν προσφερόταν για αγωνιστικές απεργιακές κινητοποιήσεις που θα έφερναν σε δύσκολη θέση την κυβέρνηση ΕΡΕ-Καραμανλή.

• Αντιθέτως, η αντιπολίτευση και κυρίως η ΕΔΑ τις ευνοούσαν προσπαθώντας να κεφαλαιοποιήσουν πολιτικά τους απεργιακούς αγώνες.

• Η Πρωτομαγιά και άλλες περιπτώσεις όπου μπορούσαν να υπάρξουν κινητοποιήσεις των εργατικών τάξεων και στρωμάτων προσφέρονταν για την προσέλκυση ψηφοφόρων και στελεχών.

• Η ΕΔΑ κατάφερε να φέρει στην επιφάνεια του εκλογικού προσκήνιου την κοινωνικο-κινηματική διάσταση που είχε πάρει η μέχρι τότε εργατική δράση και έτσι συμβάλλοντας αποφασιστικά η αριστερά αναδείχτηκε σε αξιωματική αντιπολίτευση για πρώτη φορά στην νεοελληνική ιστορία.

1958• 13ο Συνέδριο ΓΣΕΕ. Διάσπαση της κυβερνητικής παράταξης 

στη ΓΣΕΕ. Φ. Μακρής με ευρωπαϊκή πτέρυγα της Διεθνούς των Ελεύθερων Συνδικάτων και Δ. Θεοδώρου (Θεσσαλονίκη) με τους αμερικανούς συνδικαλιστές (για να «αναχαιτιστεί η κομμουνιστική διείσδυση στο συνδικαλιστικό κίνημα»).

• Απόφαση για επανεγγραφή διαγραμμένων συνδικαλιστικών οργανώσεων και για αγώνα για την κατάργηση των αντεργατικών νόμων, όπως ο ν. 3235/1955 περί διαιτησίας.

• Οι αποφάσεις έμειναν στα χαρτιά.

1959• Οι απεργιακές κινητοποιήσεις μειώθηκαν μιας και η

επίσημη ΓΣΕΕ κηρύσσει λιγότερες απεργίες και συνήθως τις εκτονώνει μέσα σε λίγες ώρες.

• Μεγάλες απεργίες έγιναν από τις ομοσπονδίες στις οποίες η αντιπολίτευση ασκούσε ισχυρή επιρροή (12ήμερη πανελλαδική απεργία της Ομοσπονδίας Πετρελαίου, 48ωρη απεργία πείνας εργαζόμενων στον ΣΕΚ Πειραιά, 48ωρη πανελλαδική απεργία των αρτεργατών-μακαρονοποιών.)

 1960-1967Ανεργία και μετανάστευση

ΈτοςΑριθμόςανέργων

ΠοσοστόΑνεργίας

ΑριθμόςΜεταναστώνπρος εξωτερικό

1960 0,217 6,02 -0,026

1961 0,215 5,90 -0,025

1962 0,199 5,51 -0,029

1963 0,182 5,11 -0,033

1964 0,166 4,70 -0,036

1965 0,172 4,95 -0,040

1966 0,161 4,67 -0,007

1967 0,149 4,39 -0,033

Στόχοι κυβέρνησης ΕΡΕ-Καραμανλή

Το οικονομικό πρόγραμμα του Πρωθυπουργού χαρακτηρίζεται από μια σειρά φιλόδοξους στόχους:

• προώθηση των επενδύσεων ιδιωτικού κεφαλαίου μέσω μιας πιο ευέλικτης πιστωτικής πολιτικής

• εκσυγχρονισμός του βιομηχανικού τομέα ώστε να επιταχυνθεί η οικονομική ανάπτυξη μιας κατά κύριο λόγο αγροτικής χώρας

• ισοσκελισμός του κρατικού προϋπολογισμού•  σταθεροποίηση της δραχμής και του βιοτικού επιπέδου• κατοχύρωση της ένταξης της χώρας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική 

Κοινότητα

Από την αγροτική στη βιομηχανική κοινωνία

• Η συνεχής μετατόπιση από τον πρωτογενή στο δευτερογενή τομέα είχε ως συνέπεια την αύξηση των εργαζομένων στις βιομηχανικές και βιοτεχνικές μονάδες των πόλεων και των εργατών του οικοδομικού κλάδου που στήριζε την αστική πολεοδομική ανάπτυξη για την ένταξη των νέων στρωμάτων στον κοινωνικό ιστό της πόλης. 

• Το 1961 ο αστικός και ο αγροτικός πληθυσμός σχεδόν εξισώθηκαν (43,3% και 43,8% αντίστοιχα ενώ ο ημιαστικός έφτανε το 12,9%). 

Νέα κοινωνικά στρώματα

• Στη διάρκεια της δεκαετίας του ’60 αναδείχθηκαν καινούργια τμήματα της εργατικής τάξης και των νέων μικροαστικών στρωμάτων επιτηδευματιών και ελευθέρων επαγγελματιών, που διεκδίκησαν δυναμικά την συμμετοχή τους στο πολιτικό και συνδικαλιστικό γίγνεσθαι.

• Μειώνεται η ανεργία.

• Αύξηση της απασχόλησης με αποτέλεσμα την αύξηση των διεκδικητικών δυνατοτήτων ενός μειωμένου εργατικού δυναμικού

• Αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας που διευκολύνει τη διεκδικητική δράση

Νέα κοινωνικά στρώματα• Μισοειδικευμένοι και ανειδίκευτοι εργάτες επανδρώνουν τις ολοένα και πιο

γοργά αναπτυσσόμενες βιομηχανικές μονάδες των δύο μεγάλων πόλεων -Αθήνα και Θεσσαλονίκη- δημιουργώντας ένα σχετικά ευμέγεθες βιομηχανικό προλεταριάτο.

• Από την άλλη διογκώνονται οι γραμμές των υπαλλήλων των τραπεζών και οργανισμών κοινής ωφελείας που είναι απαραίτητοι για την στοιχειωδώς ομαλή ανάπτυξη της κοινωνικής υποδομής των μεγάλων πόλεων αλλά και της βιομηχανικής ανασυγκρότησης.

• Διευρύνεται επίσης το μέγεθος των ειδικευμένων στρωμάτων της εργατικής τάξης και των τεχνικών-μηχανικών στις νέες βιομηχανίες (χημικές βιομηχανίες, μεταλλουργίες, κατασκευή μεταφορικών μέσων κ.α.) που κερδίζουν έδαφος σε σχέση με τις παραδοσιακές βιομηχανικές μονάδες (διατροφής, ποτών και καπνού, υφαντουργίας, ένδυσης και υπόδησης κ.α.)

Νέα κοινωνικά στρώματα Νέες μορφές δράσης

• Μετατόπιση από την ελαφρά βιομηχανία παραγωγής καταναλωτικών αγαθών στη βαριά βιομηχανία, στην κατασκευή «ενδιάμεσων αγαθών» και στην παραγωγή μέσων παραγωγής

• Νέες μορφές δράσης των εργαζομένων και των συνδικάτων τους, όπως στάσεις εργασίας, μακρόχρονες απεργίες, απεργίες πείνας, καταλήψεις δρόμων, γεφυρών και διαδηλώσεις στους δρόμους έγιναν καθημερινότητα.

Αιτήματα δημοκρατίας – ελευθεριών και δικαιωμάτων

• Νέες και παλαιές δημοκρατικές δυνάμεις της κοινωνίας συσπειρώνονται γύρω από τα βασικά δημοκρατικά αιτήματα για ένα κράτος δικαίου (ομαλός πολιτικός βίος, νομιμοποίηση του ΚΚΕ, κατάργηση του συνδικαλιστικού τμήματος της ασφάλειας, κατάργηση των φακέλων των πολιτών, ελεύθερος εργατικός και φοιτητικός συνδικαλισμός, οικονομική δημοκρατία-κράτος πρόνοιας κα). 

• Στον αγώνα αυτό πλάι στους εργαζόμενους του τομέα της ενέργειας θα σταθούν σε πρώτη φάση οι εργαζόμενοι στις τράπεζες και στην τηλεφωνία που θα οργανωθούν στην Ένωση Συνεργαζομένων Συνδικάτων Τραπεζών και Κοινής Ωφελείας και αργότερα (Μάιος 1962).

Αγώνες για δημοκρατία, ελευθερίες και δικαιώματα

Ενσωμάτωση διεθνών συμβάσεων εργασίας

• Νομοθ. Διάταγμα 4204/61 επικυρώσε τη ΔΣΕ 87/1948 περί «συνδικαλιστικής ελευθερίας και προστασίας του συνδικαλιστικού δικαιώματος και όρισε το περιεχόμενο της «συλλογικής αυτονομίας» τόσο με τη θετική όσο και με την αρνητική διάστασή της, δηλαδή ωθεί τους εργαζόμενους να πάρουν στα χέρια τους τις συλλογικές υποθέσεις τους και απαγορεύει στο κράτος («δημόσιες αρχές») να επεμβαίνει με οιονδήποτε τρόπο στη λειτουργία των συνδικαλιστικών οργανώσεων.

• Επικυρώθηκε επίσης η ΔΣΕ 98/1949 «περί εφαρμογής των αρχών του δικαιώματος οργανώσεως και συλλογικής διαπραγμάτευσης» με το ν.δ. 4205/61

• Τέλος, το 1967 υιοθετήθηκαν οι ακόλουθες Διεθνείς Συστάσεις Εργασίας: 94/1952 περί «γνωμοδότησης και συνεργασίας σε επίπεδο επιχείρησης» που αποσκοπούσε στην προαγωγή της γνωμοδότησης και της συνεργασίας σε θέματα αμοιβαίου ενδιαφέροντος που δεν εμπίπτουν στο πεδίο της συλλογικής διαπραγμάτευσης και που απηχούσε, έστω και σε εμβρυακό επίπεδο τις τάσεις που άρχισαν να εμφανίζονται στην Δυτική Ευρώπη και στη Βόρεια Αμερική για την συμμετοχή των εργαζομένων στις αποφάσεις της επιχείρησης˙ ΔΣΕ 129 περί «επικοινωνίας μέσα στην επιχείρηση» και ΔΣΕ 130 περί «έρευνας των διαμαρτυριών που προκύπτουν από την επικοινωνία στην επιχείρηση»

Αιτήματα εργατικού κινήματος

• Αύξηση μισθών και ημερομισθίων γιατί ο εργατικός μισθός παραμένει χαμηλότερος απ’ ό,τι ήταν πριν από τον πόλεμο.

• Η καταπολέμηση της ανεργίας και της υποαπασχόλησης διότι «η ανεργία και η υποαπασχόληση είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο στην ανάπτυξη της χώρας» καθώς «το 25% των εργατών και το 36% των αγροτών παραμένουν άνεργοι.»

• Ελεύθερες συλλογικές συμβάσεις και κατάργηση του νόμου 3239/55.

• Εξυγίανση των Οργανισμών Κοινωνικής Ασφαλίσεως.

• Εξασφάλιση εργατικής κατοικίας σε όλους τους εργαζόμενους.

• Εφαρμογή της εργατικής νομοθεσίας με παράλληλη κατάργηση αντεργατικών διατάξεων.

• Κατάργηση της Εργατικής Εστίας και της υποχρεωτικής κρατήσεως του ημερομισθίου από τους εργαζόμενους.

1960Η χρονιά της εξέγερσης των οικοδόμων.

• 19.10.1959: Ιδρύεται η Συντονιστική Επιτροπή Οικοδομικών και Ξυλουργικών Οργανώσεων Αθήνας, Πειραιάς και Ελευσίνας σε αντιπαράθεση με την Ομοσπονδία Εργατοτεχνιτών Οικοδόμων Ελλάδος που ελεγχόταν από φίλα προσκείμενους στην κυβερνητική ΓΣΕΕ συνδικαλιστές.

• Ο κλάδος περιείχε εκτός από τους κατ’ επάγγελμα οικοδόμους και φοιτητές που εργάζονταν προσωρινά για την πληρωμή διδάκτρων με αποτέλεσμα να υπάρχει σύνδεση οικοδομικού συνδικαλιστικού και φοιτητικού κινήματος.

• 3 Απριλίου: η πρώτη μαζική (πάνω από 3.000 άτομα) συγκέντρωση της Συντονιστικής Επιτροπής στο θέατρο Διάνα με κύριο θέμα την ανεργία και το ασφαλιστικό στον οικοδομικό κλάδο.

• 1η Σεπτεμβρίου: 24ωρη απεργία και μεγάλη συγκέντρωση άνω των 10.000 οικοδόμων.

• 1η Δεκεμβρίου: Πανελλαδική πανοικοδομική απεργία και διαδηλώσεις για το ασφαλιστικό. Σύγκρουση με αστυνομία. 150 τραυματίες (3 από σφαίρες αστυνομικών.

1961

Συγκέντρωση οικοδόμων

1962• Οι πρώτοι απεργοί του 1962 ήταν οι φορτοεκφορτωτές της Γιουγκοσλαβικής ζώνης

Θεσσαλονίκης που από την 3η Ιανουαρίου κήρυξαν απεργία διαρκείας με οικονομικά αιτήματα.

• Ακολουθήθηκαν από τους 1700 εργαζόμενους της ΥΔΡΕΞ (27.1).

• Στις 13 Μαρτίου σειρά έχουν οι μεταλλωρύχοι του Λαυρίου που με μια 24ωρη προειδοποιητική απεργία διεκδικούν αυξήσεις των αποδοχών από τη γαλλική εταιρεία που εκμεταλλεύεται τα μεταλλεία.

• Στις 15 Μαρτίου οι σαπωνοποιοί της Αθήνας κατεβαίνουν σε απεργία με οικονομικά αιτήματα.

• Στις 26 Μαρτίου αρχίζει η 9ήμερη απεργία των αρτεργατών, μυλεργατών και μακαρονοποιών καθώς και η μονοήμερη των τυπογράφων που πετύχανε αυξήσεις μισθών κατά 15-20%.

• Στις 30 Μαρτίου απήργησαν οι γιατροί του ΙΚΑ. Αυτό σήμαινε πως επαγγελματικά στρώματα που βρίσκονταν μέσα στο κρατικό σύστημα εργασιακών σχέσεων άρχισαν να κινούνται.

• Όμως, η είσοδος των οικοδόμων τόνωσε το δυναμικό του χαρακτήρα. Η πρώτη 24ωρη απεργία των οικοδόμων έγινε στις 5 Απριλίου με οικονομικά αιτήματα . Η 2η στις 20 Απριλίου με 30.000 οικοδόμους του Λεκανοπεδίου Αττικής-Πειραιά και της Ελευσίνας που συνοδεύτηκε από μαζική συγκέντρωση και σύγκρουση με την αστυνομία. Κορυφαίος είναι ο μήνας Αύγουστος από πλευράς κινητοποιήσεων.

1962

Ιανουάριος • Απεργία διαρκείας κλωστοϋφαντουργών Εδέσσης.• Αλλεπάλληλοι απεργίαι εφοριακών.• Στάσεις εργασίας σιδηροδρομικών ΣΕΚ Θεσσαλονίκης,

Κλωστοϋφαντουργών Βόλου, Λιγνιτωρύχων Κύμης, Γεωπόνων και Μεταλλωρύχων Βασιλικών.

• 24ωρη εργαζομένων της ΥΔΡΕΞ.(Σύνολο Απεργών 15.500) Φεβρουάριος• Νέα απεργία εφοριακών.• Διήμερος απεργία πείνης κλωστοϋφαντουργών Βόλου.• Στάσεις εργασίας μεταλλωρύχων Λαυρίου, λιγνιτωρύχων Σερρών,

Μηχανουργών «Θερμίδος»• (Σύνολο Απεργών 13.000)

1962Μάρτιος• 24ωρος απεργία μεταλλωρύχων Λαυρίου.• 24ωρος απεργία ελαιουργοσαπουνοποιών Πειραιώς• Απεργία διαρκείας τυπογράφων Αθηνών.• Εννεαήμερος πανελλαδική απεργία αρτεργατών-μυλεργατών-μακαρονοτεχνιτών.• Στάσεις εργασίας καλτσοβιομηχανίας Πατρών, 48ωρος ιατρών ΙΚΑ.(Σύνολο Απεργών 16.000)

•  •  • Ιούλιος• 24ωρος πανελλαδική κεραμοποιών.• 24ωρος καπνεργατών «Σαπόρτα».• 24ωρος γεωπόνων.• 7ημερος καπνεργατών Ευβοίας.• Στάσεις σιδηροδρ. Εργοστασίου ΣΠΑΠ-ΣΕΚ, χειριστών, ιατρών ΪΚΑ.• (Σύνολο Απεργών 20.500)•  • Αύγουστος• Σαρανταοκτάωρος οικοδόμων, τεχνιτών Αθηνών, Ελευσίνος και Πατρών• Αλλεπάλληλοι απεργία προσωπικού ΟΤΕ.• Στάσεις υαλουργών, μυλεργατών, οδηγών –εισπρακτόρων Πειραιώς κλπ.• (Σύνολο Απεργών 52.000)•  • Σεπτέμβριος• 48οχταωρος διανομέων –ταξινόμων ΟΤΕ.• 24ωρος οδοκαθαριστών Αλεξανδρουπόλεως.• Αλλεπάλληλη απεργία προσωπικού φωταερίου Πειραιώς.• Στάσεις εργασίας σιδηροδρ. Βορείου Ελλάδος, Μυλεργατών, Ηλεκτροδηγών ΕΗΣ, βυρσοδεψεργατών.• (Σύνολο Απεργών 6.000)•  • Οκτώβριος• Τέσσαραι 24ωρη απεργίαι οικοδόμων με αιματηρά συγκρούσεις.• Πενθήμερος κεραμοποιών Αθηνών.• Απεργία και Στάσεις σποραιοργών, υποδηματεργατών (μηχανικών) Θεσσαλονίκης, λιμενεργατών ΟΛΠ, Εργατοτενχιτών Δήμου Θεσσαλονίκης, υποδηματεργατών Καβάλας, αλιεργατών Μηχανιώνας, χαρτεργατών «Παπύρου», προσωπικού λεωφορείων

Αθηνών –Πειραιώς, Χαλυβουργών Ελευσίνος, φωτοεργατών Αθηνών κλπ.• (Σύνολο Απεργών 170.000)•  • Νοέμβριος• Στάσεις εργασίας προσωπικού λεωφορείων-ταξιτζήδων Αθηνών-Πειραιώς.• 24ώρος σταφιδεργατών Ηρακλείου.• Απεργία διαρκείας τυπογράφων Αθηνών.• 24ωρος δασοπόνων-κτηνιάτρων.• Αλλεπάλληλοι στάσεις χαλυβουργών Ελευσίνος, λιμενεργατών ΟΛΠ, διανομέων ΟΤΕ, οικοδόμων, φωταερίου Αθηνών.• (Σύνολο Απεργών 24.000)•  • Δεκέμβριος• Απεργία πείνης χαλυβουργών Ελευσίνος με κινητοποιήσεις συμπαραστάσεως κατέληξε εις θριαμβευτική νίκην.• Απεργία και στάσεις λιγνιτωρύχων αθήνας, φορτοεκφορτωτών Θεσσαλονίκης, μεταλλωρύχων πλάκας Λαυρίου, οικοδόμων Χίλτον, λιγνιτωρύχων Ορμυλίας, προσωπικού Ούλεν, μηχανικών ΔΕΗ, κτηνιάτρων-δασοπόνων, εργαζομένων στην υψικάμινον

Χαλυβουργικής Ελευσίνος, υπαλλήλων ΟΤΕ και πανεργατική στάσις στο Βόλο.• (Σύνολο Απεργών 21.000)•  

1962

Απρίλιος• Τριήμερος ιατρών ΙΚΑ.• 24ωρος κλωστοϋφαντουργών Ναούσης.• 24ωρος εργατών μετάλλου Θεσσαλονίκης.• Τετραήμερος μεταλλωρύχων Σερίφου.• 24ωρος μεταλλωρύχων Στρατονίκης.• 24ωρος προσωπικού αστικής συγκοινωνίας Θεσσαλονίκης.• 24ωρος οικοδόμων Αθηνών-Πειραιώς και Ελευσίνος.• Απεργία μηχανουργών εταιρείας λιπασμάτων ενός μηνός, η οποία

μετετράπη σε απεργία πείνας και κατέληξε σε νίκη.• (Σύνολο Απεργών 45.000)

1962Μάιος• Αλλεπάλληλοι απεργίαι προσωπικού Ούλεν.• 24ωρος διδασκάλων-καθηγητών.• Απεργία διαρκείας 22 ημερών λιγνιτωρύχων Αλιβερίου.• Στάσεις εργασίας μηχανουργών «Θερμίδος», λιμενεργατών, προσωπικού εταιρείας

λιπασμάτων, οικοδόμων Θεσσαλονίκης.(Σύνολο Απεργών 40.000 και με τις πρωτομαγιάτικες απεργίες 390.000) Ιούνιος• Συνεχίζονται αι απεργίαι προσωπικού Ούλεν.• 24ωρος υποδηματεργατών Αθηνών.• Αλλεπάλληλη απεργίαι προσωπικού αυτοκινήτων Πατρών.• Σαρανταοχτάωρος πείνης καπνεργατών Καβάλας.• Σαρανταοκτάωρος σιδηροδρομικών ΣΕΚ.• Νέαι απεργίαι εφοριακών.• 24ωρος προσωπικού λεωφορείων Αθηνών Πειραιώς και Ταξιτζήδων.• Στάσεις εργασίας τροχιοδρομικών, εργατών ελαστικού κλπ(Σύνολο Απεργών 20.000)

1962

Αύγουστος•Σαρανταοκτάωρος οικοδόμων, τεχνιτών Αθηνών, Ελευσίνος και Πατρών•Αλλεπάλληλοι απεργία προσωπικού ΟΤΕ.•Στάσεις υαλουργών, μυλεργατών, οδηγών –εισπρακτόρων Πειραιώς κλπ.(Σύνολο Απεργών 52.000)

Σεπτέμβριος•48οχταωρος διανομέων –ταξινόμων ΟΤΕ.•24ωρος οδοκαθαριστών Αλεξανδρουπόλεως.•Αλλεπάλληλη απεργία προσωπικού φωταερίου Πειραιώς.•Στάσεις εργασίας σιδηροδρ. Βορείου Ελλάδος, Μυλεργατών, Ηλεκτροδηγών ΕΗΣ, βυρσοδεψεργατών.(Σύνολο Απεργών 6.000)

1962

Οκτώβριος• Τέσσαραι 24ωρη απεργίαι οικοδόμων με αιματηρά συγκρούσεις.

• Πενθήμερος κεραμοποιών Αθηνών.

• Απεργία και Στάσεις σποραιοργών, υποδηματεργατών (μηχανικών) Θεσσαλονίκης, λιμενεργατών ΟΛΠ, Εργατοτενχιτών Δήμου Θεσσαλονίκης, υποδηματεργατών Καβάλας, αλιεργατών Μηχανιώνας, χαρτεργατών «Παπύρου», προσωπικού λεωφορείων Αθηνών –Πειραιώς, Χαλυβουργών Ελευσίνος, φωτοεργατών Αθηνών κλπ.

(Σύνολο Απεργών 170.000)

1962

Νοέμβριος

• Στάσεις εργασίας προσωπικού λεωφορείων-ταξιτζήδων Αθηνών-Πειραιώς.

• 24ώρος σταφιδεργατών Ηρακλείου.

• Απεργία διαρκείας τυπογράφων Αθηνών.

• 24ωρος δασοπόνων-κτηνιάτρων.

• Αλλεπάλληλοι στάσεις χαλυβουργών Ελευσίνος, λιμενεργατών ΟΛΠ, διανομέων ΟΤΕ, οικοδόμων, φωταερίου Αθηνών.

• (Σύνολο Απεργών 24.000)

1962

Δεκέμβριος• Απεργία πείνης χαλυβουργών Ελευσίνος με κινητοποιήσεις συμπαραστάσεως κατέληξε εις θριαμβευτική νίκην.

• Απεργία και στάσεις λιγνιτωρύχων αθήνας, φορτοεκφορτωτών 

Αλλαγή ρεπερτορίων  δράσης στη δεκαετία του ‘60

• Αλλάζουν τα ρεπερτόρια δράσης των συνδικαλιζόμενων εργαζομένων που ξεπερνούν το ασφυκτικό νομικό πλαίσιο και διεκδικούν τη συμμετοχή τους στην πολιτική ζωή, οργανώνοντας στάσεις εργασίας και μαζικές απεργίες, καταλαμβάνοντας τους δημόσιους κλειστούς και ανοιχτούς χώρους με συγκεντρώσεις, πορείες και διαδηλώσεις, υπερβαίνοντας τη διστακτική πολιτική των επίσημων ηγετών των συνδικάτων

• Νέο στοιχείο: η απεργία πείνας

• Τελευταία μάχη των οικοδόμων. Απεργία και διαδηλώσεις την 12η Απριλίου 1967 για την προάσπιση των δημοκρατικών ελευθεριών. Συγκέντρωση στο θέατρο Περοκέ. Απαγόρευση της πορείας προς το Υπουργείο Εργασίας. Η αστυνομία προβαίνει σε προληπτικές συλλήψεις υψηλά ιστάμενων συνδικαλιστών του κλάδου. Χτύπημα της συγκέντρωσης από την αστυνομία και ασφαλίτες με πολιτική ενδυμασία. Έφοδος στα γραφεία των οικοδομικών σωματείων και κλείσιμό τους. Δεκάδες τραυματίες οικοδόμοι από τη μανία των αστυνομικών και των ασφαλιτών. Νέα απεργία την επόμενη μέρα σε απάντηση της καταστολής. Στις 14 Απριλίου απεργίες τυπογράφων, υπαλλήλων αστικών συγκοινωνιών, ταξιτζήδων, τσαγγαράδων κ.α.

Επίλογος - συμπεράσματα• 1. Η σύγκρουση κεφαλαίου και εργασίας είναι διαρκής.

• 2. Το κράτος παρεμβαίνει συχνά υπέρ του κεφαλαίου και αντιμετωπίζει τους εργάτες περισσότερο με τη βία και την καταστολή παρά με εξαγορά, προσφορά συμμετοχής στη διαχείριση, δηλαδή με μορφές κορπορατισμού.

• 3. Παρά την άνοδο των συνδικαλιστικών αγώνων δεν γίνεται δυνατή η αντικατάσταση των αντικομμουνιστών κυβερνητικών συνδικαλιστών και εργατοπατέρων.

• 4. Η ταξική πάλη είναι προτεραιότητα για το εργατικό κίνημα σε βάρος της κοινωνικής σύγκρουσης για τα λεγόμενα «δευτερεύοντα» ζητήματα (γυναικείο, περιβαλλοντικό κ.ά)