universiteti “aleksandËr moisiu” durrËs fakulteti i … · 2018. 10. 7. · strukturat...
Post on 28-Jan-2021
5 Views
Preview:
TRANSCRIPT
-
- 0 -
UNIVERSITETI “ALEKSANDËR MOISIU” DURRËS
FAKULTETI I SHKENCAVE POLITIKE-JURIDIKE
DEGA:ADMINISTRIM FINANCIAR
Punoi: Udhëheqësja e Mikrotezës:
Erion Merkuri Phd:Manjola Xhaferri
-
- 1 -
Abstrakt
Kur flasim për mikrofinancë i referohemi shërbimeve financiare të vogla (në shkallë te vogël) – kryesisht
kredive dhe kursimeve të cilat u sigurohen fermerëve, sipërmarrjeve të vogla apo mikro, ku prodhohen,
riciklohen, riparohen apo shiten mallra; atyre që sigurojnë shërbime; atyre që punojnë për paga apo
komisione; atyre që fitojnë të ardhura nga qeraja e një sasie të vogël toke, automjetesh, apo makineri dhe
paisje; dhe individëve e grupeve të tjera në nivele lokale në zonat rurale dhe urbane të vendeve në zhvillim.
Shërbimet e kursimit i krijojnë mundësi kursyesit të ruajë tepricë likuiditeti për përdorim të ardhshëm dhe
të sigurojë rentabilitetin e investimeve të tyre. Shërbimet e kredisë krijojnë mundësi për përdorimin e të
ardhurave të parashikuara për investim aktual apo konsum.
Mikrofinanca ka evoluar si një metodë zhvillimi ekonomik e paracaktuar për të përfituar individët me të
ardhura të uleta. Termi i referohet sigurimit të shërbimeve financiare të klientëve me të ardhura të uleta,
duke përfshirë të vetë-punësuarit.
Në realitetin e sotem ekonomik shqiptar mikrofinanca përbën një faktor të rëndësishëm i cili duhet të
merret në konsideratë dhe si i tillë është analizuar në të gjithë elementët e saj në këtë punim.
Abstract
When we talk about microfinance we refer to small financial services (small degree) – mostly loans and the
savings which are provided to farmers, small or micro enterprises, that produce, recycling, repaired or
selling goods; them that provide services, them that works for wages or commissions, them that improve
revenues from the rent of a small quantity of land, automobiles, or machines and equipments; and to
individs and other groups at local levels in rural and urban areas of developing countries.
Saving services give opportunity to savers to save a balance of liquidity for future use and to provide the
rentability of their investments. Services of the credit create the opportunity to use the provided revenues
for actual investment or consumption.
Microfinance has evolved as a method of economic development, destined to benefit persons with small
revenues. The term is referred to the prioviding of financial services to clients with small revenues
including self-employment.
In the nowadays Albanian economic reality microfinance is an important factor which should be taken into
consideration and as such is analyzed throughout the elements of its in this paper.
-
- 2 -
Fjalët kyce
Mikrofinance, institucione Financiare,zhvillim.
Mirënjohje
Për zhvillimin dhe realizimin e këtij punimi i cili merret me zhvillimin e mikrofinancës,
kam pasur bashkpunin dhe mbështetje nga individë dhe institucione te ndryshme.
Së pari nje falenderim shkon për familjen time, e cila me ka mbështetur me cdo mjet
,kane qënë ata që në cdo moment me kanë dhënë motive, shtyse por dhe besim per rrugën
e nisur.
Së dyti nje falenderim i vecantë shkon per udhëheqësen e temes Phd. Manjola Xhaferri, e
cila me këshillat,orientimet, si dhe me ndihmesën e pafund bënë të mundur realizimin e
temës.
Së treti nje falenderim shkon dhe për personin qe bëri të mundur korrektimin gjuhesor
Fatmir Merkuri i cili me ka dhënë një ndihmese në realizimin e temës.
Së fundi nje falenderim shkon per Universitetin “aleksandër Moisiu” i cili më ka dhënë
mundësinë për të marre dije, si dhe më dha mundësine e realizimit të kësaj teme,
gjithashtu një falenderim shkon dhe për stafin akademik, dhe petagogët me të cilet kam
bashkpunuar gjatë këtyre viteve.
-
- 3 -
Përmbajtja:
Hyrja .........................................................................................................................f.5
I. Kapitulli i parë....................................................... Konsiderata të përgjithshme për
mikrofinancën...........................................................................................................f.9
1.1. Një përshkrim i shkurtër për historinë e zhvillimin e mikrofinancës.
1.2. Përmasat e Industrisë së Mikrofinancës
1.3. Kuptimi i Mikrofinancës
II.Kapitulli i Dytë…………………………..Mikrofinanca dhe Sistemi Bankar...f.19
2.1. OFRUESIT E SHËRBIMEVE TË NDËRMJETËSIMIT FINANCIAR
2.2 Ndikimi i ofruesve mikrofinanciarë privatë ne ofruesit e tjerë
2.3. Roli i donatorëve në zhvillimin e mikrofinancës
III. Kapitulli i Tretë.........................................Strategjitë dhe politikat e zhvillimit të
bankave per mikrofinancën......................................................................................f.29
3.1. Strategjitë multilaterale të zhvillimit të bankave për mikrofinancën
3.2. Politikat e sektorit financiar dhe detyrimet ligjore
-
- 4 -
IV. Kapitulli i Katërt..........................................Rëndesia dhe llojet e institucioneve
mikrofinanciare.............................................................................................................f.32
4.1. RËNDËSIA E INSTITUCIONEVE MIKROFINANCIARË 4.2. Llojet e institucioneve mikrofinanciarë
4.3.1. Institucionet financiarë formalë
4.4. Ndërtimi i kapacitetit institucional.
V. Kapitulli i Pestë..........................................Konkluzione dhe Rekomandime........f.46
VI. Referencat................................................................................................................f.59
-
- 5 -
Shkurtesat e përdorura
GDP Produkti i brëndshëm bruto
OJF Organizata jofitimprurese
SME Ndërrmarrje të mesme dhe të vogla
EMN Europian mikrofinancë Network
Hyrje
Mikrofinanca i ka fillesat e saj ne fillim të viteve 80-te, në këto vite qeveritë dhe
donatorët ndërkombëtar mendonin dhe besonin se të varfrit, fermerët, kerkonin kredi me
interesa të ulta si një mënyrë për të rritur prodhimin, për të plotësuar nevojat jetike
familjare, nga ana tjetër qeverite e shikonin si nje katalizator dhe faktor për të rritur
produktivitetin ne ekonomi. Që nga viti 1980 mikrofinanca si fushe (shkencë) është rritur
në mënyrë të vazhdueshme.
Donatorët private, qeverite kanë mbështetur dhe mbështesin në mënyre aktive dhe
inkurajojnë veprimtaritë e mikrofinancës si një themel për një shtrirje sa më të gjerë, por
dhe një qëndrueshmërie financiare. Në përgjithesi, shërbimet e mikrofinancës mund të
ndihmojnë njerëzit me të ardhura të ulta të reduktojnë rrezikun, të përmirësojnë
manaxhimin, të rrisin produktivitetin, të kenë rentabilitet më të lartë të investimeve, të
rrisin të ardhurat dhe të përmiresojnë cilësinë e jetës së tyre dhe të vartësve të tyre.
Shërbimet financiare zakonisht përfshijnë kursimet, kredinë dhe në disa raste sherbime
pagesash dhe sigurimesh. Përveç ndërmjetësimit financiar, shumë institucione
mikrofinanciare sigurojnë shërbime të ndërmjetme shoqërore si formime grupesh,
zhvillim të vetëbesimit dhe trajnim midis anëtareve të një grupi në aftësitë menaxhuese
dhe financim në shkrim e këndim.
-
- 6 -
Përmbledhje ekzekutive
Kapitulli i parë
Mikrofinanca i referohet shërbimeve financiare të vogla kryesisht kredive për fermerët si
dhe individëve që drejtojnë ndërrmarrje të vogla. Termi mikrofinancë i referohet
sigurimit të shërbimeve financiare të klientëve me të ardhura të ulta, duke përfshire dhe të
vetëpunësuarit. Institucionet mikrofinanciare tregtare mund të sigurojnë shtrirje në një
segment domethënës të familjeve të varfera të vendit të tyre. Kjo tashmë ka ndodhur në
disa shtete në të tjerat është në hapa tëndryshme progresi.
Kapitulli i dytë
Politikat social-ekonomike të qeverisë,i gjithë mjedisi ekonomik i një vendi, niveli i
zhvillimit të sektorit financiar,ndikojnë ne organizatat qeveritare mikrofinanciare në
shpërndarjen e sherbimeve financiare tek të varfërit.
Kuptimi i sistemit financiar të një vendi u krijon mundësi siguruesve të mikrofinances të
identifikojnë zonat në të cilat shërbimet ose produktet për grupe të caktuara klientësh janë
të pamjaftueshme, ose nuk ekzistojnë.
Sistemet financiare përgjithësisht mund të ndahen në sektorë formale, gjysëmformalë dhe
informalë. Dallimi midis sektorit formal dhe informal parimisht bazohet në atë se kur
ekziston një infrastrukturë legale që siguron burime për qiradhënësit dhe mbrojtje për
depozituesit.
Kapitulli i tretë
Të ndërtosh sisteme financiare kombëtare që u shërbejnë segmenteve më tëvarfëra të
shoqerisë kerkohen tre komponentë thelbesorë: një shtrirje kombetare, shërbime
financiare të infrastrukturës bazuar në komunitet, lidhje midis infrastrukturës popullore të
ekonomisë informale dhe të infrastrukturës formale të tregjeve financiare dhe një mjedis
-
- 7 -
autoritar favorizues që krijon mundësi për rritjen e institucioneve mikrofinanciare dhe
mikroorganizatat. Një nga çështjet më të rëndësishme në mikrofinancë sot është
mbikqyrja dhe rregullat për institucionet mikrofinanciare. Siç është përmendur, shumë
organizata informale dhe gjysmeformale që sigurojnë sherbime financiare për
mikroorganizmat nuk veprojnë sipas rregullave qeveritare që aplikohen për bankat dhe
institucionet e tjera financiare formale.
Shume institucione mikrofinanciare jane mjaft të ndryshme nga bankat tregtare në
strukturat institucionale. Për më tepër manaxhimi i një portofoli mikrokredie ndryshon
shumë nga manaxhimi i një portofoli tradicional bankar.
Kapitulli i katërt
Një institucion mikrofinanciar është një bashkim asetesh humane, financiare, dhe të tjera
të kombinuara për të kryer veprimtari të tilla si dhënia e kredive dhe marrja e depozitave.
Një rëndësi të madhe ka që institucionet mikrofinanciare të jenë institucione të
qëndrueshme dhe mbështetëse ose të paktën të jetë e qartë rruga për t’u bërë të tillë, për
shkak se njerezit që i përkasin grupit objektiv kanë nevojë për ofertë të besueshme të
sherbimeve financiare dhe një institucion tek i cili ata mund të besojnë depozitat e tyre.
Shumë institucione mikrofinanciarë me perjashtim të disa bankave tregtare punojnë me
një ose disa agjensi zhvillimi ose partnere. Keto agjensi zhvillimi mund te jene OJF
nderkombëtare, qeveri ose donatorë që sigurojnë asistence teknike, fonde dhe trajnim për
vetë institucionet mikrofinanciarë sesa për klientët e institucioneve mikrofinanciare
Qëllimi dhe Objekitvat
Me anë të ketij punimi do mundohem të hedh sadopak dritë mbi principet e sistemit
mikrofinanciar, shtyllat në të cilat është ngritur ky sistem, dinamikat e proceseve të tij,
shpejtësinë e progersit të tij, rolin në zhvillimet ekonomiko-sociale të shoqërisë.
-
- 8 -
Duke parë problematikat dhe shumëdimensionalitetin që karakterizon këtë temë, dhe për
shkak të një studimi të shkurtër dhe modest, në këtë punim do të trajtojmë problematikën
e formimit, zhvillimit dhe ardhjes deri në ditet e sotme.
Financat në shoqëri kanë pasur një ndikim të konsiderueshëm për zhvillimin dhe
përparimin e shoqërisë njerëzore. Ato kanë luajtur një rol të rëndësishëm në zhvillimet
ekonomike, shoqërore, kulturore dhe politike në mbarë rruzullin tokësor. Roli i
mikrofinances rreth viteve 80-te dhe vecanërisht në kohën që ne sot jetojmë, ka një
evidentim dhe ngritje të ndjeshme dhe dalëngadalë me kalimin e kohës po zë një
përqindje të madhe në jeten social- ekonomike. Objektivat e këtij punimi po i parashtroj
si më poshtë:
Pse mikrofinanca është e rëndësishme në ditet e sotme?
Pse mikrofinanca po rritet?
Cilat jane rreziqet e mikrofinancës
Cfarë roli po luan mikrofinanca në shoqeri
Sa të rëndësishme janë institucionet financiare
Pse po rritet roli i mikrofinancës, por dhe i institucioneve financiare
Hipotezat
Mikrofinanca një nga shtyllat kryesore për zhvillimet ekonomike përgjate shekullit të 21.
Mikrofinanca bazë e ndryshimit për fushën social-ekonomike të shoqërive.
Metodologjia
Për realizimin e kesaj teme më është dashur shfletimi i një serë punimeve shkencore, si
libra, revista. Një forme tjetër kërkimi që kam aplikuar për zhvillimin dhe realizim sa më
te plote te temes janë dhe kerkimi në internet.përvec këtyre kam përdorur dhe metodën e
hulumtimit, analizës por dhe të krahasimit, për ta sjelle sa më të plotë këtëpunim.
-
- 9 -
I.kapitulli i Parë:
Konsiderata të pergjithshme për mikrofiancën
1.1. Një përshkrim i shkurtër për historikun e zhvillimit e mikrofinancës
Mikrofinanca i referohet shërbimeve financiare të vogla (në shkallë të vogël) – kryesisht
kredive dhe kursimeve të cilat u sigurohen fermerevë, atyre që drejtojnë sipermarrje të
vogla apo mikro, ku prodhohen, riciklohen, riparohen apo shiten mallra; atyre që
sigurojnë shërbime; atyre që punojnë për paga apo komisione; atyre që fitojnë të ardhura
nga qeraja e një sasie të vogël toke, automjetesh, apo makineri dhe paisje; dhe individeve
e grupeve të tjera në nivele lokale të vëndeve në zhvillim në zonat rurale dhe urbane.
Shërbimet e kursimit i krijojnë mundësi kursyesit të ruajë tepricë likuiditeti për përdorim
të ardhshëm dhe të sigurojë rentabilitetin e investimeve të tyre. Shërbimet e kredisë
krijojnë mundësi për përdorimin e të ardhurave të parashikuara për investim aktual apo
konsum. Në përgjithësi, sherbimet e mikrofinancës mund të ndihmojnë njerezit me të
ardhura të ulta të reduktojne rrezikun, të përmirësojnë manaxhimin, të rrisin
produktivitetin, të kenë rentabilitet më të lartë të investimeve, të rrisin të ardhurat dhe të
përmiresojnë cilesinë e jetes së tyre dhe të vartësve të tyre.
Shërbime të tilla rrallë kanë akses në sektorin financiar formal. Kredia është gjerësisht e
përdorshme nga huadhënësit tregtar jo zyrtar, por në menyrë tipike siç do te shohim më
poshtë, me kosto shume të lartë për huamarrësit - veçanërisht huamarresit e varfër.
Bankat në përgjithesi pretendojnë se sigurimi i kredive të vogla dhe sherbimet e
depozitave janë pa perfitim. Kostoja e shpërndarjes së sherbimeve financiare të vogla në
nivel lokal është shume e lartë për institucionet e pasubvencionuara ku tregu financiar
jozyrtar kënaq kërkesën.
OJF-të dhe institucionet e tjera financiare jobankare, janë drejtuar në zhvillimin e
metodologjive të duhura të kredisë për huamarresit me të ardhura të uleta, por këto
-
- 10 -
institucione me përjashtime të pakta, mund të operojnë vetëm në një shkallë shumë të
vogël.
Njerëzit e varfër kerkojnë mikrofinancën në mënyrë të kufizuar. Zakonisht ata nuk janë
në gjëndje të bindin rreth besueshmerisë së tyre apo rreth kërkesave të tyre për sherbime
kursimesh dhe kredish, kjo është një arsye pse nuk sigurohen shërbime, ata që kanë
mundesi nuk e kuptojnë kërkesën; ata që kuptojnë kërkesën nuk kanë mundësi.
Ka dallime midis vëndeve dhe rajoneve për mundesinë e sigurimit të shërbimeve të
mikrofinancës dhe në nivelin e plotesimit të kerkesës për keto shërbime. Ka gjithashtu
dallime në kërkese midis bizneseve të vogla, sipërmarrjeve mikro, fermerëve, punëtoreve,
punetoret me të ardhura të ulëta e të tjerë. E përbashkët pothuaj për të gjitha pjesët e botës
në zhvillim, është një mungesë e institucioneve tregtare mikrofinanciare – e cila kufizon
mundesitë dhe ul sigurinë financiare të njerëzve të varfër në të gjithë botën.
Por kjo strukturë po ndryshon. Revolucioni mikrofinanciar po shfaqet në shumë vende të
botës. Ky term, në shkallë të gjerë i referohet financimeve fitimprurese të shërbimeve të
mikrofinancës – kursimeve të vogla dhe kredive - tek njerëzit e varfër ekonomikisht
aktive nga institucione financiare të qëndrueshme. Keto shërbime sigurohen nga
institucione aktive në nivel lokal – pranë shtepive dhe vendeve të punës së klienteve – në
zonat rurale dhe urbane.
Shërbimet financiare të shpërndara në nivel lokal u referohen njerëzve që jetojnë në fshat
dhe vëndbanimeve të tjera rurale dhe për njerëzit që jetojnë në lagje me të ardhura të
uleta në zonat urbane apo gjysëmurbane.
“Shkallë e gjerë”, do të thotë mbulim i miliona klienteve nga institucione të shumta; ose
për vendet e vogla apo për vendet me të ardhura të mesme dhe të larta me kërkesë të ulet,
shtrirje e një pjese domethënëse e tregut te mikrofinancës. “Përfitueshmeri” do të thotë
mbulim i të gjitha shpenzimeve dhe rreziqeve pa subvencion dhe kthim i një fitimi tek
institucioni.
-
- 11 -
Institucionet mikrofinanciare tregtare mund të sigurojnë shtrirje në një segment
domethënës të familjeve të varfëra të vendit të tyre. Kjo tashmë ka ndodhur në disa shtete
në të tjerat është në hapa të ndryshme progresi.
Ky punim do të trajtojë revolucionin mikrofinanciar, principet mbi të cilat ai është
bazuar, dinamikat e proceseve të tij, shpejtësinë e progresit të tij dhe rolin e tij në
zhvillimet ekonomike dhe sociale.
Mikrofinanca i ka fillimet në vitin 1980 si një përgjigje për dyshimet dhe kërkimet rreth
shpërndarjes shtetërore të kredisë së subvencionuar për fermerët e varfër. Në vitin 1970,
agjensitë qeveritare ishin metoda kryesore e sigurimit të kredisë për ata që nuk kishin
mundësi për të marrë kredi njerëz që ishin të detyruar të paguanin norma interesi fajdesh.
Qeveritë dhe donatorët ndërkombëtar mendonin se të varfrit kërkonin kredi të lira dhe e
panë këtë si mënyrë për të rritur prodhimin bujqesor duke mbështetur pronarët e vegjël të
tokave. Perveç sigurimit të kredisë bujqësore të subvencionuar, kreditorët krijuan unione
krediti të frymezuar nga modeli Raiffeisen i zhvilluar në Gjermani në vitin 1864. Fokusi
i këtyre institucioneve kooperuese financiare ishte kryesisht mobilizimi i kursimeve në
zonat fshatare në përpjekje për “t’u mësuar fermerëve të vegjël se si të kursenin”.
Në fillim të viteve 1990, modeli i kredisë së standardizuar, i mbështetur nga shume
donator ishte objekt kritikash të vazhdueshme, sepse shumica e programeve gjeneronin
humbje të mëdha huash dhe kërkonin rikapitalizim të vazhdueshëm për të vazhduar
funksionimin. U vu re që duheshin zgjidhje gjithnjë e më tepër në bazë tregu për të bërë
mikrofinancën si një pjese përbërese të sistemit të përgjithshem financiar. U zhvendos
vemendja nga disbursimi i shpejtë i kredive të subvencionuara për popullsinë e synuar,
tek krijimi i institucioneve lokale, të qëndrueshme, për t’u shërbyer tëvarfërve.
Në të njejtën kohe, OJF-të lokale filluan të kërkonin një qëndrim mëafatgjatë sesa
gjenerimi i paqëndrueshëm i të ardhurave për zhvillimin e komunitetit. Në Azi, Dr.
Mohammed Yunus nga Bangladeshi, e hapi rrugën me një skeme huadhenese pilot për
njerëzit pa toke e cila më pas çoi në krijimin e Grameen Bank, e cila u shërben tani më
shumë se 2,4 milionë klientëve (94 përqind prej tyre femra) dhe është model për shumë
-
- 12 -
vende. Në Amerikën Latine, ACCION International mbështeti zhvillimin e huadhënies
për grupe solidariteti për shitësit urbane dhe fondacioni Carvajal zhvilloi një sistem të
suksesshëm të dhenies së kredisë dhe trajnimit për individet mikro-sipërmarres.
Gjithashtu ndryshime ndodhen në sektorin formal financiar. Banka Ryakat Indonesia, një
bankë fshatare shtetërore u largua nga dhënia e kredisë së subvencionuar dhe ndërmori
një qëndrim me institucional duke vepruar me parimet e tregut. Banka Rakyat Indonesia
zhvilloi një grup inisiativash nxitëse për huamarrësit e saj (fermerë të vegjël) dhe
personelin, duke shpërblyer ripagesën e huase në kohe dhe duke u mbështetur në
mobilizimin vullnetar të depozitave si një burim fondesh.
Që nga viti 1980, fusha e mikrofinancës është rritur në mënyrë të konsiderueshme.
Donatorët mbeshtesin në mënyrë aktive dhe inkurajojnë veprimtaritë e mikrofinancës,
duke u fokusuar tek institucionet mikrofinanciare, qe angazhohen për një shtrirje dhe
qëndrueshmeri financiare. Ndërsa vitet 2000 dhe shumica e viteve 90 u karakterizua nga
një pakete e integruar e kredisë dhe trajnimit e cila kerkonte subvencionime, sot vihet
theksi vetëm në sigurimin e shërbimeve financiare. Kohet e fundit, OJF-te e
mikrofinancës kanë filluar të transformohen në institucione financiare që njohin nevojën
për të siguruar shërbime kursimesh për klientët dhe të kenë akses tek burimet e financimit
të tregut, në vënd që të mbështeten thjesht tek fondet e donatorëve.
Kjo njohje e nevojës për të arritur qëndrueshmëri financiare, ka tërhequr vëmendjen për
drejtimtin aktual të “sistemeve financiare” drejt mikrofinancës. Ky qendrim
karakterizohet nga besimet e meposhtme:
Kredia e subvencionuar e demton zhvillimin;
Njerëzit e varfër mund të paguajnë norma interesi aq të larta sa të mbulojnë kostot
e transaksionit dhe pasojat e tregjeve joperfekte të informacionit në të cilin
operojnë huadhënësit;
Synimi i qëndrueshmërisë (rikuperimi i kostos dhe si pasojë edhe fitimit) është
çelësi jo vetëm i permanencës në huadhënie, por edhe për ta bërë institucionin e
huadhenies më të fokusuar dhe efiçent;
-
- 13 -
Për shkak se madhësia e huasë për njerëzit e varfër është e vogël, institucionet
mikrofinanciare duhet të arrijë një shkallë të mjaftueshme që të jetë e
përballueshme, e qëndrushme;
Matja e rritjes së ndërmarrjes, si dhe ndikimi në varfëri, nuk mund të përcaktohen
lehtësisht apo saktësisht;
Shtrirja apo norma e ripagesës mund të jenë përfaqesues për impaktin.
Një nga supozimet kryesore në pikëpamjen e mësiperme është se shumë njerëz të varfër
duan në mënyrë aktive kredi produktive dhe se ata mund ta thithin dhe ta perdorin atë.
Por, ndërsa, fusha e mikrofinancës ka përparuar, studimet kanë arritur në përfundimin se
në shumë situata njerëzit e varfër duan mjete kursimi të sigurta dhe hua konsumi po aq sa
deshirojnë kredi produktive, dhe në disa raste në vend të kredisë produktive, institucionet
mikrofinanciare po sigurojnë shërbime vullnetare kursimi dhe lloje të tjera huash.
1.2. Përmasat e Industrisë së Mikrofinancës
Gjatë viteve 1995 dhe 1996, Bankingu i Qëndrueshem me Projektin për të Varfërit
organizoi një anketim për të mundesuar inventarin boteror për institucionet
mikrofinanciare. Lista përfshiu gati 1000 institucione që siguronin shërbime
mikrofinanciare dhe të pakten 1000 klientë që kishin qënë në veprim me një minimum
prej tre vjetësh. Nga ky iventar, më shume se 200 institucione iu pergjigjën një pyetësori
prej dy faqesh që mbulonte karakteristikat bazë institucionale.
Sipas rezultateve te anketës, deri në shtator të vitit 1995, ishin dhenë rreth 7 miliardë
dollarë tepricë kredie (outstanding loans) për më shumë se 13 milione individe dhe grupe.
Gjithashtu, më shumëse 19 miliardë dollarë amerikanë ishin mobilizuar nëllogaritë aktive
të depozitave.
Përfundimet e përgjithshme të anketimit ishin:
Bankat tregtare dhe të kursimeve ishin përgjegjëse për pjesën më të madhe të
gjëndjes së kredive dhe të depozitave.
-
- 14 -
Unionet e kreditit përfaqesonin 11 përqind të numrit total të huave në model dhe
13 përqind të gjëndjes së huave në qarkullim.
OJF-të përbënin më shumë se gjysmën e modelit, por ata përbënin vetëm 9
përqind të numrit të përgjithshëm të huave në qarkullim dhe 4 përqind të gjëndjes
së kredive.
Burimet e fondeve për të financuar portofolet e huave ndryshonin sipas llojit të
institucionit. OJF-të në një pjese të madhe të kredidhënies së tyre mbështeten tek
fondet nga donatorët. Bakat, bankat e kursimeve, dhe unionet e kreditit i mbushin
portofolët e tyre të huasë me klientë dhe depozita anëtare dhe hua tregtare.
OJF-të ofruan masën më të vogël të huave dhe relativisht me shumë shërbime
shoqërore sesa bankat, bankat e kursimeve ose unionet e kreditit.
Unionet e kreditit dhe bankat janë prijëse në shërbimet me llogari të vogla
depozitë për një numer të madh klientësh.
Studimi gjithashtu konstatoi se kapacitetet bazë të llogarive dhe raportimi ndryshonte
shumë në bazë të institucioneve, duke treguar në shumë raste paaftësi për të raportuar të
dhëna të besueshme për koston dhe detyrimet e prapambetura. Kjo mangësi, kryesisht e
parë tek OJF-të, tregoi nevojën për të vënë një theks më të madh në monitorimin
financiar dhe raportimin duke përdorur praktika të standardizuara.
Në përgjithësi, kushtet e favorshme makroekonomikë, manaxhimi në rritje, mobilizimi i
depozitës dhe kontrolli i kostos, të kombinuara, janë disa nga faktoret kryesorë që
kontribuojnë në suksesin dhe qëndrueshmërinë e shumë institucioneve mikrofinanciarë
1.3. KUPTIMI I MIKROFINANCËS
Mikrofinanca ka evoluar si një metodë zhvillimi ekonomik e paracaktuar për të përfituar
burrat dhe gratë me të ardhura të uleta. Termi i referohet sigurimit të shërbimeve
financiare të klienteve me të ardhura të ulëta, duke përfshirë ëvetë-punësuarit.
-
- 15 -
Shërbimet financiare zakonisht përfshijnë kursimet, kredinë dhe në disa raste sigurim
sherbime pagesash dhe sigurimesh. Perveç ndermjetësimit financiar, shumë institucione
mikrofinanciare sigurojnë shërbime të ndërmjetme shoqërore si formime grupesh,
zhvillim të vetëbesimit dhe trajnim midis anëtareve të një grupi në aftësitë menaxhuese
dhe financim në shkrim e këndim.
Kështu shpesh përcaktimi i mikrofinancës përfshin ndërmjetësimin financiar dhe
shoqëror. Mikrofinanca nuk është thjesht bankë, ajo është një mjet zhvillimi.
Veprimtaritë e mikrofinances shpesh përfshijnë:
• Kredi të vogla, tipike për kapital punues.
• Vlerësim joformal të huamarrësve dhe investimeve.
• Kolateral zëvëndesues si garanci grupi apo kursime të detyrueshme.
• Akses në kreditë e përsëritura dhe më të mëdha bazuar në performancën e
shlyerjeve.
• Efektshmëri disbursimi dhe monitorimi kredish.
• Produkte kursimesh të sigurta
Megjithëse disa institucione mikrofinanciarë sigurojnë shërbime zhvillimi sipërmarrjesh
si aftesi trajnimi dhe marketingu dhe shërbime sociale si trajnim në shkrim e kendim dhe
kujdes për shëndetin, këto nuk përfshihen zakonisht në përkufizimin e mikrofinancës.
Institucionet mikrofinanciare mund të jenë organizata joqeveritare (OJF), shoqëri
kursimesh dhe kredish, unione kredish, banka qeveritare, banka tregëtare, ose institucione
financiare jobankare. Klientët e mikrofinancës janë të vetë-punesuarit, sipermarrës me të
ardhura të ulëta në zonat urbane dhe rurale. Klientët zakonisht janë tregtarë, shitës rruge,
fermerë të vegjël, sigurues shërbimesh (permanentë, shoferë karrocash të vogla), zejtar
dhe prodhues të vegjël si farketar dhe rrobaqepes. Zakonisht veprimtaritë e tyre sigurojnë
-
- 16 -
burim të qendrueshëm të ardhurash (zakonisht nga më shumë se një veprimtari).
Megjithëse ata janë të varfër, ata nuk konsiderohen të jenë “më të varfërit e të varfërve”.
Huadhënësit, pengmbajtësit dhe shoqatat qarkulluese të kursim kredive janë sigurues
mikrofinanciar joformal dhe burime të rëndësishme të ndërmjetësive financiarë por ato
nuk diskutohen në detaje në ketë punim. Me shumë ato fokusohen në institucionet
mikrofinanciare formale.
PSE PO RRITET MIKROFINANCA?
Mikrofinanca po rritet sepse ajo ofron:
1. “Pasurim” për te varfërit. Veprimtaritë e mikrofinances mund të perballojnë
gjenerimin e të ardhurave për sipërmarrjet e drejtuara nga familjet me të ardhura
të uleta.
2. Vetëqëndrueshmëri financiare. Veprimtaritë e mikrofinances mund të
ndihmojnë për të ndërtuar institucione financiare të pavarura, të lira financiarisht,
shpesh institucione manaxhuese lokale.
3. Mundësia për të ndërtuar mbi sisteme tradicionale. Nganjëherë veprimtaritë e
mikrofinances imitojnë sistemet tradicionale (si shoqatat e kursim kredive). Ato
sigurojnë të njejtat shërbime në të njëjtat mënyra, por me fleksibilitet më të madh
me një çmim më të përballueshëm për sipermarrjet mikro dhe mbi baza me të
qëndrueshme. Kjo mund t’i bëjë më tërheqëse shërbimet e mikrofinances për një
numer të madh klientesh me të ardhura të uleta.
4. Ndihmë për të forcuar dhe shtrirë sistemet financiare formale ekzistuese.
Veprimtaritë mikrofinanciare mund të forcojnë institucionet financiare formale
ekzistuese si: shoqatat e kursim kredive, rrjetet e unioneve të kredisë bankave
tregtare dhe madje institucionet financiare të drejtuara nga shteti duke i shtrirë
tregjet e tyre për kursimet dhe kredi – dhe potencialisht përfitimet e tyre.
-
- 17 -
5. Rritje të historive të suksesshme. Ka një numer rrites të historive të
dokumentuara mirë, histori të suksesshme rinovuese në skenë aq të ndryshme sa
Bangladeshi rural, Bolivia urbane dhe Mali rural. Kjo është plotesisht në kontrast
me rekordet e institucioneve financiare të specializuara të drejtuara nga shteti, të
cilat kanë marrë sasi të medha fondesh gjatë ketyre dekadave të fundit por kanë
deshtuar përsa i perket qëndrueshmërisë financiare dhe shtrirjes tek të varfërit.
6. Mundesi të produkteve financiare më të mira si rezultat i eksperimentimit
dhe risisë. Risitë të cilat kanë treguar më shumë premtime janë duke zgjidhur
problemin e mungesës së kolateralit duke përdorur metodat e bazuara në grup dhe
në karakter; janë duke zgjidhur problemet e disiplinës së shlyerjeve nëpërmjet
frekuencës së lartë të mbledhjes së shlyerjes, përdorimit të presionit social dhe
premtimit të kredive të përsëritura me të larta; janë duke zgjidhur problemet e
kostove operacionale duke i zvogeluar disa nga keto shpenzime në nivel grupi dhe
duke rritur shtrirjen; plani i nxitjeve të personelit për të arritur shtrirje me të gjere
dhe shlyerje më të lartë kredie dhe sigurimi i shërbimeve të kursimit që plotesojnë
nevojat e kursyesve të vegjël.
CILAT JANË RREZIQET E MIKROFINANCËS?
Veprimtaritë financiare të bazuara në praktikat më të mira luajnë një rol përcaktues në
sigurimin e sherbimeve financiare për të varfërit nepërmjet institucioneve të
qëndrueshme:
• Disa institucione synojnë një pjese të popullsisë që nuk ka akses për mundësi
biznesi për shkak të mungesës se tregjeve, inputeve dhe kerkesës. Kredia
produktive nuk gjen përdorim për këta njerëz pa inpute të tjera.
• Shumë institucione mikrofinanciare asnjëherë nuk e arrijnë as shkallen minimale
as efikasitetin e nevojshëm për të mbuluar shpenzimet.
-
- 18 -
• Shumë institucione mikrofinanciarë përballojnë struktura politike jombështetëse
dhe sfida shkurajimi fizik, social dhe ekonomik.
• Disa institucione mikrofinanciare deshtojnë të manaxhojnë fondet e tyre në
menyrë të saktë për të plotesuar nevojat për cash në të ardhmen dhe si rezultat
ato përballen me një problem likuiditeti.
• Të tjerat nuk zhvillojnë as sistemet e manaxhimit financiar as aftesitë e kerkuara
për të drejtuar një operacion të suksesshëm.
• Përsëritja e modeleve të suksesshme ka provuar në kohe vështirësi, në sajë të
ndryshimeve në kontekstet sociale dhe mungesës së adoptimit lokal.
Së fundi, shumë nga dilemat dhe problemet e hasura në mikrofinancë kanë të bëjnë me
atë se sa e qartë është organizata rreth qellimeve të saj kryesore. A siguron një institucion
mikrofinanciar financime për të lehtësuar pengesat e rënda të varferisë? Po për të
inkurajuar rritjen ekonomike? Po për të ndihmuar gratë e varfera të zhvillojnë besimin
dhe te fuqizohen brenda familjeve të tyre?
Qellimet në një mënyrë janë çështje zgjidhjesh; një organizatë mund të zgjedhi një apo
më shumë qellime-duke siguruar përbërësit e saj, strukturën qeverisëse dhe financimin, të
gjitha janë në linje me këto qëllime.
Vlerësimi i kërkesës për mikrofinance
Revolucioni mikrofinanciar kuptohet më së miri në kontekstin e popullsisë dhe niveleve
të të ardhurave të vendeve në zhvillim dhe të vleresimit të mosplotesimit të kërkesës
globale për sherbimet financiare tregtare të sektorit formal.
Sipas Raportit Vjetor te Zhvillimit 1999/2000 të Bankës Botërore: “Hyrja në shekullin e
21’’, në vitin 1998 rreth 1.2 miliard njerëz 24 përqind e popullsisë të ekonomive në
zhvillim dhe tranzicion jetonin me më pak sesa 1 USD në ditë. Në vitin 1999, 4.5 miliard
njerëz ose 75 përqind e popullsisë së botës jetonin me të ardhura ekonomike të uleta dhe
me pak se te mesme. Nga keto, 2.4 miliard ishin me të ardhura ekonomike të ulëta me
-
- 19 -
PBB (Produkti kombetar bruto) vjetor mesatar per fryme 410 USD, ndërkohë që 2.1
miliard jetonin me të ardhura ekonomike më pak se të uleta me GNP vjetor mesatar për
frymë 1.200 USD (Raporti Zhvillimit Boteror 2000/2001 i Bankes Boterore: Attacking
Poverty).
II.Kapitulli i Dytë
MIKROFINANCA DHE SISTEMI BANKAR
I gjithë mjedisi ekonomik dhe politik i një vëndi tregon se si është mbeshtetur
mikrofinanaca. Politikat social-ekonomike të qeverisë, niveli i zhvillimit të sektorit
financiar, ndikojnë në organizatat qeveritare mikrofinanciare në shpërndarjen e
shërbimeve financiare tek të varfërit. Këta faktorë dhe efektet e tyre në mikrofinance
kanë të bëjë me një konteks të caktuar. Ky proces kërkon sqarimin e pyetjeve të
meposhtme:
Kush janë ofruesit e sherbimeve financiare?
Ç’fare produktesh dhe shërbimesh ofrojnë ata?
Ç’fare roli luajnë qeveria dhe donatoret në sigurimin e shërbimeve financiare tek
të varfërit?
Si e tregojnë politikat ekzistuese të sektorit financiar parashikimin e shërbimeve
financiare, duke perfshirë politikat e shkallës së interesit, mandatet qeveritare për
ndarjen e kreditit sektorial dhe politikat zbatuese ligjore?
Ç’fare formash rregullimi të sektorit financiar ekzistojnë dhe a janë institucionet
mikrofinanciare subjekte të këtyre rregullimeve?
Ç’fare politikash sociale dhe ekonomike tregojnë parashikimin e sherbimeve
financiare dhe aftesinë e operimit te mikrondërmjetësit?
-
- 20 -
Siç mund të shikohet në figurën 1.1 faktorët kontekstualë tregojnë si furnizuesit e
ndërmjetësimit financiar arrijnë klientet e tyre.
FURNIZUESIT E
NDERMJETESIMIT
FINANCIAR
FAKTORET
KONTEKSTUAL
KLIENTET
Sektorë formalë institucionalë.
Sektorët semiformalë
institucionalë.
Sektorët informalë
institucionalë.
1. Politikat e sektorit
financiar dhe mjedisi ligjor.
Mandatet qeveritare
Zbatimi i kontratave
financiare.
Shkalla e interesit
2. Rregullimet e sektorit
financiar dhe supervizionet .
3. Politikat ekonomike dhe
sociale,stabiliteti ekonomik.
Nivelet e varferisë.
Politikat e shtetit.
Gratë
Mikrondermjetësit
Fermerët e vegjël
Ata që nuk kanë tokë
dhe ata që kanë pak
Personat e rivendosur
Personat indigjenë
Personat me të ardhura
të uleta
Fig 1.1 Të kuptuarit e kontekstit vendor
Këtu përdoret një përafrim makroekenomik për të vendosur mikrofinancën në kontekste
të përgjithëshme të një vendi që tregon se sa të qartë janë politikat e makro-niveleve dhe
rregullimet, për zhvillimin e mikrofinances dhe mikrondermarrjeve. Profesionistët dhe
donatorët kanë nevojë të shqyrtojnë sistemet financiare që të lokalizojnë nevojat dhe
mundesitë për sigurimin e sherbimeve mikrofinanciare. Analizimi i kontekstit vendor
-
- 21 -
zbulon se kur ndryshimet në politikat ose në strukturat ligjore të krijojnë mundësi që, të
ngrihen me shumë tregje efiçente.
2.1. OFRUESIT E SHËRBIMEVE TË NDËRMJETËSIMIT FINANCIAR
Hapi i parë në kuptimin e kontekstit në të cilin një sigurues mikrofinanciar operon është
të përcaktojë kush përbën sistemin financiar.
“Sistemi financiar përfshin të gjitha të ardhurat dhe oportunitetet financiare dhe
institucionet financiare, që sigurojnë të ardhura dhe oportunitete financiare, po aq mirë sa
edhe normat e vlefshme dhe menyrat e të sjellurit të lidhura me keto institucione dhe me
veprimet e tyre. Tregjet financiare janë tregjet-kerkese-ofertë për shërbimet e siguruara
nga institucionet financiare për sektorët jofinanciare të ekonomisë.” (Krahnen & Schmidt
1994,3)
Për të analizuar sistemin financiar të një vendi është e nevojshme që të shikojmë si
kërkesën ashtu edhe ofertën e shërbimeve financiare.
a) Oferta e shërbimeve financiare.
Kuptimi i sistemit financiar të një vendi u krijon mundësi siguruesëve tëmikrofinances të
identifikojë zonat në të cilat shërbimet ose produktet për grupe të caktuara klientesh janë
të pamjaftueshme, ose nuk ekzistojnë. Gjithashtu, mund të identifikojë boshlleqe
institucionale si dhe potencialin për partnership ndërmjet llojeve të ndryshme
institucionale që të arrijë koston për shërbim të varferve në mënyrë efektive.
Ndërmjetësit qe sigurojnë sherbime financiare variojnë nga institucionet ekstremisht
formale në huadhenesit informale. Të kuptosh përmasën, rritjen, numrin, qeverisjen dhe
supervizionin e ketyre institucioneve është një pjesë e rëndësishme e të maturit se si
punojnë sistemet financiare. Ndërmjetesimi financiar varion me sigurimin e sherbimeve
dhe produkteve dhe në disa nivele, varet në llojin e institucionit që siguron shërbimet. Jo
të gjitha tregjet kanë të drejtën për tu shërbyer me të njejtat shërbime dhe produkte.
-
- 22 -
Sistemet financiare përgjithësisht mund të ndahen në sektorë formalë, gjysëmformalë dhe
informalë. Dallimi midis sektorit formal dhe informal parimisht bazohet në atë se kur
ekziston një infrastrukturë legale që siguron burime për qiradhënësit dhe mbrojtje për
depozituesit.
Figura 1.2 tregon rangun e gjerë të sigurueseve publike dhe private që mund të gjenden
në çdo grup. Vija ndarese nuk është absolute dhe strukturat variojnë. Për shëmbull,
unionet e kreditit mund të jenë në sektorin formal në një vend dhe nësektorin informal në
një tjetër vend.
SEKTORI FORMAL SEKTORI
GJYSMEFORMAL
SEKTORI INFORMAL
Banka qëndrore
Bankat tregtare
Bankat e kursimit
Bankat rurale
Bankat postare
Bankat popullore
Bankat e zhvillimit
Shteterore
Private
Institucione të tjera
Institucione te tjera
jobankare
Kompanitë kreditore dhe të
investimeve
Kompanitë fleksibile
Unionet e kredisë
Bankat popullore
Fondet e ruajtura të
punetorëve
Bankat e komunitetit rural
Projektet e zhvillimit
Grupet vet-ndihmuese dhe
Klubet e kursimit
OJF-te
Shoqatat e investimeve
Shoqatat e investimeve dhe
të kredive
Firmat financiare informale
Bankieret vendas
Kompanit e financiare
Kompanite investuese
Grupe vetndihmuese të
paregjistruara
-
- 23 -
Kompanite financiare
Institucionet huadhënëse
Institucionet kontraktuese të
sigurimeve.
Fondet e pensionit
Kompanitë e sigurimit
Tregjet
Bursat
Bonds
Huadhënësit individuale
Tregtare
Jobankare
Jotregtare
(shokët, komshinjtë,
kushurinjtë)
Tregtarët dhe shitesit e
ndryshëm
OJF-të
Figura 1.2. Ofruesit e shërbimeve të ndërmjetësimit financiare
Institucionet financiare formale licensohen nga qeveria dhe janë subjekte të rregullave
dhe supervizioneve bankare. Ato përfshijnë firma sigurimi, banka private dhe publike dhe
kompani financiare. Kur keto institucione i sherbejne bizneseve dhe fermereve te vegjel,
eshte e mundeshme qe ata te levizin ne sektoret mikrofinanciar.
Ne sektorin formal, institucionet private zakonisht fokusohen ne zonat urbane, nderkohe
qe shume institucione publike sigurojne sherbime si ne zonat rurale ashtu edhe ato
urbane. Huate nga sektoret e institucioneve private shpesh ne pjesen me te madhe jane
individuale dhe zakonisht i perkasin sektorit industrial modern. Sektoret formale te
institucioneve private zakonisht grumbullojne nga publiku sasite me te medha te
depozitave.
Sektoret rurale te institucioneve publike shpesh sigurojne hua bujqesore me qellim
zhvillimin e sektoreve rural. Burimet financiare perfshijne kapitalin e huaj dhe ate
qeveritar dhe depozitime si burim dytesor. Procesi i transaksioneve kerkon plane të
-
- 24 -
hollësishme dhe procedura burokratike qe çojne ne nje transaksion me kosto te ulët duke
forcuar prirjen drejt huave relativisht te medha.
Institucionet gjysemformale nuk sinkronizohen nga autoritetet bankare por zakonisht
licensohen dhe mbikqyren nga agjensi te tjera qeveritare. Shembuj jane unionet e kreditit
dhe bankat kooperative, te cilat shpesh mbikqyren nga nje byro për llogari te ketyre
kompanive ndihmese. Keto institucione financiare, te cilat ndryshojne shume ne madhesi,
zakonisht u sherbejne klienteve te nivelit te mesem te lidhur nga nje profesion ose
pozicion gjeografik.
Institucionet gjysmeformale sigurojne produkte dhe sherbime qe jane diku ndermjet atyre
te ofruar nga institucionet e sektoreve formale dhe joformale. Forma e kredive dhe
produkteve te tyre shpesh permban karakteristika te ruajtura nga te dy sektoret. Ne shume
vende institucionet gjysmeformale shpesh marrin honorare ose mbeshtetje qeveritare
nepermjet mbeshtetjes teknike ose financiare per operacionet e tyre.
Ndermjetesit financiare informale veprojne jashte struktures se rregullave dhe mbikqyrjes
qeveritare. Ato perfshijne kreditore lokale, grupet vetendihmues dhe OJF-te, si dhe te
ardhurat e ruajtura nga antaret e familjes te cilet kontribuojne ne mikrondërmarrje.
Shpesh ato nuk veprojne sipas standardeve të bilanceve dhe nuk riprodhohen ne
statistikat zyrtare ne brendesi dhe ne permasa te sektoreve financiar kombetar. Te dish se
ku, dhe si keto burime financiare veprojne, ndihmon ne percaktimin se çfare sherbimesh
kerkohen.
Keto institucione perqendrohen ne sektorin informal, ne huate dhe depozitat per firmat e
vogla dhe familjet. Shpesh huate jepen pa ndonje garanci formale mbi baza te
familjaritetit me huamarresin. Autorizimet sociale ne nje familje, fshat ose komunitet
fetar zevendesohen per detyrimet ligjore. Sasia totale e marre hua, ashtu si dhe numuri
dhe dendësitë e vendosura, pershtaten me cash-flow e pritshem te huamarresit.
Ne vartesi te faktoreve historike dhe zhvillimin ekonomik te nje vendi, kombinime te
ndryshme te ketyre ofruesve jane prezent ne sektoret financiare te vendeve ne zhvillim.
-
- 25 -
Kerkimet e shumta tregojne se sektori financiar eshte kompleks dhe se ka rrjedhje te
konsiderueshme te fondeve ndermjet vijueseve.
b) Ofruesit ekzistues te sherbimeve te mikrofinances
Ofruesit e sherbimeve te mikrofinances hasen si ne sektorin publik ashtu edhe ate privat.
Te identifikosh boshlleqet e tregut kur ofron ose te konsiderosh ofrimin e sherbimeve
financiare per mikroorganizatat, eshte e rendesishme te percaktosh kush jane ofruesit
ekzistues dhe se sa mire po plotesohen nevojat e tregut. Donatoret mund te percaktojne
kush eshte aktiv ne mikrofinance dhe kush mund te kerkoje mbeshtetje ose ndihme
financiare. Ne zona ku nuk ka veprimtari mikrofinanciare, ekspertet mund te percaktojne
kush jane konkurrentet e tyre dhe efektet qe ato kane ne treg (siç jane zhvillimi i dijenive,
rritja e kerkeses, mbi OJF-të, OJF-ja ose shformimi i tregut)
.
2.2. Ndikimi i ofruesve mikrofinanciare private ne ofruesit e tjere
Sektoret private te institucioneve mikrofinanciare shpesh jane grupe indigjene ose OJF-e
qe drejtohen nga lidera lokale ne komunitetet e tyre. Zakonisht ato mbeshteten nga
donatore nderkombetare dhe OJF nderkombetare, qe sigurojne asistence teknike ose
fonde, veçanërisht ne fazat e fillimit. Disa institucione mikrofinanciare private ende
mbahen nga perqindjet se interesit ose ofrojne sherbime financiare, te tjere kryejne
operacione vete-sufiçente dhe varen gjithne e me pak nga fondet e jashtme te donatoreve.
Disa nga ato kane filluar te krijojnë mundësi per fonde nepermjet bankave tregtare dhe
tregjeve financiare nderkombetare. Ndermjetesit financiare bankare dhe jobankare mund
te sigurojne sherbime financiare per mikrosektore.
Sektoret private te institucioneve mikrofinanciare qe kane operuar ose jane duke operuar
ne qytete ose rajone, ndikojnë ne suksesin e sigurueseve te rinj, duke krijuar pritshmerine
e klienteve (ose te te mirave). Per shembull ne Bangladesh Banka Grameen eshte shume
e njohur per popullaritetin ne fshat saqe sigurues te tjere mikrofinanciare normalisht
pranuan modelin huadhenes te Grameen dhe kur Grameen Bank ndryshoi perqindjet e
interesit apo shtoi nje produkt te ri, klientet e institucioneve mikrofinanciare te tjera
-
- 26 -
kerkuan te njejten gje. Organizatat mikrofinanciare duhet te jene te vemendeshme ndaj
sherbimeve qe ofrohen nga institucionet e tjera mikrofinanciare dhe nga efektet qe ato
mund te kene ne nje shperndarje efektive te sherbimeve financiare (shiko figurën 1.3.).
Epërsitë Mangësitë
Metodologjia e forte e bazuar ne Kapacitet institucional i kufizuar per
eksperiencen permiresimin e programeve
Personel i besueshem dhe i trajnuar Nivel i ulet i aftesive teknike,
Aftesia per te arritur shoqerite veçanërisht ne sistemet financiare dhe
popullore te informimit
Pak ose aspak korrupsion Pamundshmeri e burimeve
Metoda joburokratike dhe te hapura sufiçente per te zgjeruar programet
Motivim per permiresimin e Menyra veprimi te izoluara
programeve dhe deshire per vet- Marrdhenie ose njohuri te pakta rreth
sufiçence. alternativave qeveritare ne sektoret formale
Vizion i kufizuar qe mban programe te
vogla
Figura 1.3 Institucionet private ne zhvillimin e mikroorganizatave
2.3. ROLI I DONATOREVE NE ZHVILLIMIN E MIKROFINANCES. Ne vitet e fundit interesat e donatoreve ne mikrofinance jane rritur gradualisht.
Virtualisht te gjithe donatoret duke perfshire ato lokale, bilaterale dhe donatoret
qeveritare multilaterale dhe OJF te lokale dhe nderkombetare, ne nje fare menyre
mbeshtesin veprimtaritë mikrofinanciare, duke ofruar nje ose disa nga sherbimet e
meposhteme:
-
- 27 -
• Grante per rritjen e kapaciteteve institucionale,
• Grante per te mbuluar defiçitin,
• Grante per kapitalin e huazuar apo aksionet,
• Linja krediti,
• Garanci per fonde tregtare,
• Asistence teknike,
• Lejushmeri huaje ne fondet e marre hua.
Afrimi qe donatoret kane me mikrofinancen dhe kerkesat qe ato vendosin per
institucionet mikrofinanciare per te pranuar fonde mund te ndikojne shume ne zhvillimin
e sektorit mikrofinanciar, sepse donatoret jane themeluesit e pare te veprimtarive
mikrofinanciare (qysh kur shume institucione mikrofinanciare nuk mbledhin investime
dhe nuk jane ende financiarisht praktike per te pranuar fonde tregtare). Shume donatore
jane larguar nga huadhenia financiare dhe jane perqendruar ne kapacitetin strukturor dhe
ne masat e kapitalit te huazuar. Gjithsesi, ka nje shumellojshmeri te ofruesve te
sherbimeve te mikrofinances dhe nje shumellojshmeri te metodave te perdorura nga
donatoret. Ne fakt shume institucione mikrofinanciare punojne me me shume se nje
donator, duke zhvilluar shpesh produkte te veçante qe te mbledhe çdo kerkese te
donatoreve.
Nderkohe eshte e vertete se donatoret duhet te menjanojne dublimet dhe veçanërisht te
mos jene ne kontradikte me mbeshtetjet e njeri tjetrit, eshte e veshtire te garantosh qe
donatoret koordinojne mbeshtetjet e tyre dhe krijojne strategji te qendrueshme perfekte
bazuar ne segmentimin e tregut dhe te epërsive relative. Veçanërisht per aresye se
mikrofinanca eshte perceptuar nga disa si nje kure apo zgjidhje per lehtesimin e varferise,
donatoret mund te deshirojne te marrin persiper te njejtat lloje veprimtarish, veçanërisht
t’i japin hua me te varferit te te varferve. Ne te njejten kohe zonat ne te cilat donatoret
mund te kene me te vertete epërsi, siç jane kapaciteti strukturor dhe i politikave te
-
- 28 -
dialogut, kane shume nevoje per burime. Ne te vertete nje rrezik per interesat e
donatoreve ne mikrofinance eshte nje OJF per huadhenien e fondeve, perballe kapacitetit
institucional te kufizuar per te marre keto fonde.
Disa donatore siç jane organizatat multilaterale mund te zbulojne epërsitë e tyre relative
qe jane nen influencimin e reformave politike dhe te mbeshtesin perpjekjet e organizatave
financiare ne perforcimin e organizatave manaxheriale dhe te krijojne politika qe
udheheqin drejt nje makroekonomie dhe nje sektori financiar te qendrueshem. Donatoret
mund te jene aktive per te drejtuar qeverite drejt iniciativave te ndryshme lehtesuese te
varferise, qe shtojne zhvillimin e mikroorganizatave siç jane zhvillimi i infrastruktures
dhe programet e transferimit te tokave.
Si per donatoret ashtu edhe per profesionistet eshte e nevojshme qe te dine se çfarë po
bejne donatoret e tjere. Profesionistet kane nevoje te dine se cilet donatore mbeshtesin nje
afrim koherent me te tyren keshtu qe dhenia e financimit nuk do te thote te ndryshosh
filozofine e organizates se tyre. Donatoret kane nevoje te menjanojne dublimin ose te
punojne kunder veprimtarive te njeri tjetrit. Donatoret duhet te koordinojne perpjekjet e
tyre qe te krijojne nje strategji te qendrueshme kundrejt mikrofinances bazuar ne
segmentimin e tregut dhe ne epërsitë relative te seciles. Nje mungese koordinimi shume
shpejt mund te destabilizoje perpjekjet e sigurueseve te mire mikrofinanciare, siç eshte
evidentuar nga shume raste ku donatoret (dhe qeverite) kane deformuar te gjithe tregun
mikrofinanciar duke ndihmuar perqindjet e interesit dhe si rezultat duke e bere te veshtire
qe siguruesit e tjere mikrofinanciare te konkurrojnë.
Donatoret, gjithashtu, mund te sigurojne nje burim te shkelqyeshem mesimi per ofruesit e
mikrofinances. Shume donatore kane punuar me institucione specifike, ne zona te
veçanta dhe me perafersi te njejta. Ndarja e ketyre eksperiencave me profesionistet dhe
me donatore te tjere eshte shume e vlefshme. Ne shume vende, donatoret dhe
profesionistet kane vendosur sisteme informale per te ndare eksperiencat e tyre, politikat
influencuese dhe te vendosin standarde industriale.
-
- 29 -
III. Kapitulli i Trete
STRATEGJITË DHE POLITIKAT E ZHVILLIMIT TË BANKAVE PËR
MIKROFINANCËN
3.1. Strategjite multilaterale te zhvillimit te bankave per mikrofinancen
Te ndertosh sisteme financiare kombetare qe u sherbejne segmenteve me te varfera te
shoqerise kerkohen tre komponente thelbesore: nje shtrirje kombetare, sherbime
financiare te infrastruktures bazuar ne komunitet, lidhje midis infrastruktures popullore te
ekonomise informale dhe te infrastruktures formale te tregjeve financiare dhe nje mjedis
autoritar favorizues qe krijon mundësi per rritjen e institucioneve mikrofinanciare dhe
mikroorganizatat. Strategjia e zhvillimit te bankave multilaterale duhet te jete ne
kompromis me tre elemente:
Kapacitetin strukturor,
Lidhje formale financiare te tregjeve,
Reforme ne politika.
Strategjia ka nevoje te zbatohet ne te gjitha nivelet e vendit te dhene, ne nivelet e
komunitetit, ndermjetesit financiare dhe enteve rregullatore qeveritare.
Bankat multilaterale duhet te zhvillojne kapacitetin e tyre te brendeshem qe te vene ne
praktike strategji duke krijuar projekte efektive dhe procese te pranueshme, duke u
koordinuar me donatoret e tjere, trajnuar personelin e tyre ne programet mikrofinanciare,
duke u siguruar atyre nje mbeshtetje te nevojshme teknike dhe duke financuar
instrumentet qe vene ne praktike programe mikrofinanciare te suksesshme. Bankat e
zhvillimit multilateral duhet te jene te kujdesshme rreth permbytjes se sektorit me burime
financiare deri sa te krijohet nje kapacitet institucional i pershtatshem qe i thith ato.
Donatoret nderkombetare duke perfshire dhe bankat e zhvillimit multilateral, duhet te
perqendrohen ne nderhyrjet e meposhteme:
-
- 30 -
• Zgjerimin e kapacitetit institucional. Kerkesa per mikrofinance po gjeneron nje
tejkalim te financimeve te donatoreve per sektorin. Institucionet mikrofinanciare kane
nevoje per fonde te shumta qe te ndertojne kapacitetin e tyre perpara se ato mund te
mbajne vëllime te medha financimi. Ato kerkojne asistence teknike qe te bejne
evoluimin nga projektet fillestare ne institucione financiarisht te vazhdueshem. Disa
kane nevoje per me shume asistence ne evoluimin e nje ndermjetesi financiar formal.
• Vetruajtjen e fondeve. Institucionet mikrofinanciare ekzistuese po ulin limitet e tyre
qe te zgjerojne sherbimet. Institucionet mikrofinanciare kane nevoje per motivim nga
donatoret qe te mbajne standarde te larta te kujdesit financiar ne kohen kur ato
zgjerojne sherbimet e tyre.
• Mbajtjen e fokusimit tek te varferit. Institucionet mikrofinanciare gjithashtu perballen
me presionet e donatoreve per vazhdimesi te shpejte financiare. Kjo ka bere qe disa te
abandonojne me te varferit e te varferve. Donatoret duhet te sigurojne motivim per
institucionet mikrofinanciare te shkojne kunder presionit te rritjes se portofolit te tyre
dhe te mbajne vemendjen tek te varferit, duke perfshire dhe shume te varferit,
nderkohe qe mundohen per nivele te larte te qendrueshmerise financiare.
• Perkrahjen e standardeve te performances se sektoreve. Bazuar ne numrin e madh te
hyresve te rinj institucionalë, institucionet mikrofinanciare dhe donatoret duhet te
punojne se bashku te perkrahin standarde performance te qendrueshme.
• Ndertimin e nje kendi pune te teknikave mikrofinanciare dhe qendrave te trajnimit.
Ndoshta problemi me kritik per te zgjeruar nje sektor te mikrofinances sot eshte
pamjaftueshmeria e njohurive te teknicieneve mikrofinanciare per te ndihmuar
institucionet qe te zhvillojne sistemet e tyre te manaxhimit. Donatoret mund te
ndihmojne ta lehtesojne kete duke mbeshtetur trajnimin dhe qendrat e asistences
teknike.
• Perkrahjen e lidhjeve te vazhdueshme me kapitalin tregtar. Bankat e zhvillimit
multilateral duhet te sigurojne fonde te shumta qe te inkurajojne institucionet
-
- 31 -
mikrofinanciare te levizin me shpejtesi drejt burimeve tregtare te finances, te
menjanojne qenien te varur prej fondeve te donatoreve.
• Thjeshtesia e nje mjedisi me rregulla te lejueshme. Institucionet mikrofinanciare dhe
klientet e tyre perballen me nje zgjedhje dekurajuese te rregullave detyruese te cilat
bankat e zhvillimit multilateral mund te adresojne ne reformat e politikave te punes se
tyre. Institucionet mikrofinanciare jane me pak te disponuara te pershtaten me
politikat mbeshtetese te punes, sepse ato kane nevoje si per eksperience ashtu dhe per
burime. Donatoret duhet te inkurajojne qeverite te pershtasin keto agjensi
implementimi ne dialogjet e politikave.
Burimi: Yanovitch & Macray 1996
3.2. Politikat e sektorit financiar dhe detyrimet ligjore
Pasi kemi percaktuar kush eshte aktiv dhe si duken sistemet financiare ne mikrofinance,
eshte e nevojshme te shqyrtojmë politikat e sektoreve financiare dhe mjedisin ligjor ne
mikrofinance. Sektori i politikave financiare perfshin:
• Politikat e perqindjeve te interesit
• Mandatet qeveritare te ndarjes se kreditit
• Detyrimet ligjore te pergjegjesive kontraktuale dhe aftesine per te vendosur burime te
garantuara.
Duke dhene kosto strukturore te mikrofinances, perqindjet e kufizuara te interesit
zakonisht destabilizojne aftesine e nje institucioni te operoje ne menyre efiçente dhe
konkurruese (Rock & Otero 1997, 23). Zakonisht, limitet nuk realizojne qellimet e tyre
politike publike te mbrojtjes se sektoreve me te dobet te popullsise. Si alternative ato
drejtojne poshte huadhenesit informale keshtu qe huamarresit e varfer nuk kane mundesi
te perfitojne nga sherbimet financiare me kosto te ulet. Nderkohe qe ka nje arsye per t’u
pergjigjur pershtatshmerise se limiteve te perqindjes se interesit ne çdo forme,
-
- 32 -
institucionet financiare qe mund te demonstrojne sherbime per te varferit me nje kosto te
arsyeshme duhet te marrin imunitet ne vendet ku ligjet me kamate jane ne zbatim.
\
IV.Kapitulli I Katert
RENDESIA E INSTITUCIONEVE MIKROFINANCIARE
4.1. Rendesia e institucioneve mikrofinanciare.
Nje institucion eshte nje bashkim asetesh humane, financiare, dhe te tjera te kombinuara
per te kryer veprimtari te tilla si dhenia e kredive dhe marrja e depozitave. Nje veprimtari
e dikurshme si nje “projekt” nuk eshte nje institucion. Keshtu, per nga natyra e tij nje
institucion ka nje funksion dhe vazhdimesi te caktuar. Sidoqofte, kur dikush sheh ofrues
specifike te ndermjetesimit financiar tek burra dhe gra me te ardhura te ulta ne nje vend te
caktuar, dikush mund te shoh lehtesisht dallimet ne shkallen ne te cilen ata vertet jane
institucione, qe do te thote, shkalla ne te cilen ata kane nje funksion te mire percaktuar
dhe jane krijuar dhe drejtohen per te kryer funksionet e tyre mbi baza te perhereshme. Me
qarte, vazhdimesia eshte e rendesishme. Burra dhe gra te varfër kane nevoje per akses te
vazhdueshem dhe te besueshem per lehtesi kursimesh dhe kredish dhe vetem institucione
te qendrueshme mund te sigurojne vazhdimesi.
Nje institucion i mire ka tre atribute:
• Siguron sherbime per grupin objektiv perkates.
o Sherbimet e duhura perfshijne ofrimin e kredive qe kombinojne kerkesat
e klientit. Kjo i referohet madhesise se kredise, maturimit, kerkesave te
kolateralit, dhe procedurave që plikohen ne dhenien e kredive dhe
sigurimit te shlyerjeve. Nje institucion mikrofinanciar i mire duhet te kete
ose te jete i gatshem te pershtase nje teknologji te duhur kredie e cila do te
-
- 33 -
lejoje sherbime cilesore per t’u projektuar dhe shperndare keshtu qe ato
jane terheqese dhe me akses per grupin objektiv (target).
Qellimi i sherbimeve duhet te jete ne perputhje me situaten e klienteles.
Ne disa raste, mund nevojitet ofrimi i kredive te nje tipi specifik; ne te
tjera situata, mund te jete e nevojshme ofrimi i nje grupi tipesh te
ndryshme kredish ose mund te jete me e rendesishme te ofroje depozita
dhe lehtesira ne transferte pagesash ose nje kombinim te te gjitha ketyre
sherbimeve.
o Çmimet qe klientet duhet te paguajne per sherbimet e institucionit nuk
jane pergjithesisht çështje te nje rendesise kryesore. Sidoqofte, kosto te
ulta transaksioni per klientet, nje nivel i larte depozitash likuiditeti dhe
gatishmeri e shpejte e kredive jane tipare shume te rendesishme per t’u
siguruar per grupin objektiv – te orientuar te institucionit.
• Veprimtaritë dhe sherbimet e ofruara nuk jane vetem te kerkuara por gjithashtu
kane disa impakte pozitive te identifikueshme mbi jeten e klienteve.
• Eshte i fuqishem, i shendetshem financiarisht dhe i qendrueshem.
Nje rendesi te madhe ka qe institucionet mikrofinanciare te jenë institucione te
qendrueshme dhe mbeshtetese ose te pakten te jete e qarte rruga per t’u bere te tille, per
shkak se njerezit qe u perkasin grupit objektiv kane nevoje per oferte te besueshme te
sherbimeve financiare dhe nje institucion tek i cili ata mund te besojne depozitat e tyre.
Qendrueshmeria ka pike se pari nje dimension financiar.
Nje institucion eshte i qendrueshem kur ekzistenca dhe funksionimi i tij nuk kercenohet
nga mungesa e fondeve per te bere pagesat e nevojshme; duhet te jete i afte per te paguar
ne çdo moment dhe gjithashtu ne te ardhen e parashikuar. Veç kesaj, nje institucion
mbeshtetes duhet te jete ne gjendje te mbajë ose shtrije shkallen e operacioneve te tij.
Kjo eshte e rendesishme per dy arsye:
-
- 34 -
Se pari, vetem nje institucion i rritur mund ti permbushe kerkesat qe shfaq
klientela e tij.
Se dyti, shume institucione financiare te zhvilluara qe kujdesen per kliente te
varfer jane kaq te vogla sa kostot operative te veprimeve te tyre jane teper te
larta.Rritja eshte nje mjet efiçent per te reduktuar kostot.
Ekspertet nganjehere kerkojne qe nje institucion mikrofinanciar nuk duhet te varet nga
mbeshtetjet e jashtme, por duhet te jete i pavarur financiarisht. Kjo kerkon qe te ardhurat
nga veprimet e tij te jene te mjaftueshme per te mbuluar te gjitha kostot duke perfshire
humbjet e kredise, koston e mundesise se kapitalit dhe inflacionin, koston e pershtatur te
borxhit. Kjo, eshte nje kerkese qe çdo institucion duhet te permbushe, si çdo biznes
tregtar. Sidoqofte, ne shume raste, pyetja nuk eshte nese nje institucion mikrofinanciar
vetembahet financiarisht, pasi shume prej tyre nuk jane, por ne çfarë shkalle kostot e tyre
i kalojne te ardhurat dhe sa shpejt varesia e tyre mbi mbeshtetjen e jashtme ulet me
kalimin e kohes. Nje institucion mikrofinanciar duhet te jete ne gjendje te beje progres te
dukshem perkundrejt vetembajtjes financiare.
Jo te gjitha aspektet e qendrueshmerise mund te shprehen ne shifra. Nje aspekt i tille
eshte qendrueshmeria organizative. Nje institucion mikrofinanciar i shendetshm mund te
kete nje strukture organizative dhe pronesie qe e ndihmon te siguroje qendrueshmerine e
tij ne sensin financiar dhe ne lidhje me grupin objektiv. Nje institucion mikrofinanciar
nuk mund te quhet i qendrueshem nese ai largohet nga grupi origjinal objektiv i klienteve
te varfer menjehere sapo fillon te rritet dhe te behet me efiçent dhe profesional. Kjo
perpjekje eshte i mire meqe njerezit e varfer nuk jane grupi objektiv me fitimprures apo
me te lehtet per tu marre me to. Për rrjedhoje, me kryesorja eshte që nje institucion
mikrofinanciar ka nje strukture qeverisje dhe pronesie, nje ndarje te roleve midis
manaxhimit dhe bordit te drejtoreve ose bordit mbikqyres.
4.2. RENDESIA E INSTITUCIONEVE PARTNERE Shume institucione mikrofinanciare me perjashtim te disa bankave tregtare punojne me
nje ose disa agjensi zhvillimi ose partnere. Keto agjensi zhvillimi mund te jene OJF
nderkombetare, qeveri ose donatore qe sigurojne asistence teknike, fonde dhe trajnim per
-
- 35 -
vete institucionet mikrofinanciare sesa per klientet e institucioneve mikrofinanciare.
(nderkohe qe disa institucione partnere mund te sigurojne ne fakt sherbim të
drejtpërdrejtë per klientet e nje institucioni mikrofinanciar). (Figura 1.4)
ZONA KRYESORE KARAKTERISTIKAT
Vizioni • Nje mision qe percakton tregun objektiv dhe
sherbimet e ofruara dhe qe mbeshtetet nga manaxhimi
dhe personeli.
• Nje angazhim i forte i manaxhimit per te ushtruar
mikrofinancen si nje treg potencial fitimprures (persa i
perket njerezve dhe fondeve).
• Nje plan biznesi qe tregon si te arrihen objektivat
strategjike specifike nga 3-5 vjet.
Sherbimet financiare
dhe metoda e
shperndarjes
• Sherbime te thjeshta financiare te pershtatura ne
kontekstin lokal dhe me kerkesa te larta nga klientet te
pershkruara ne mision.
• Decentralizim i zgjedhjes se klientit dhe shperndarjes
se sherbimit financiar.
Struktura organizative
dhe burimet njerezore • Përshkrimi i saktë i detyrave, trajnim i duhur dhe
rishikime te rregullta performance.
• Nje plan biznesi qe tregon qarte prioritetet e trajnimit
dhe shperndarjen e duhur te fondeve te buxhetit per
trajnim te brendshem ose jashte (ose te dyja).
• Shperblim per personelin bazuar ne performance dhe
manaxhim.
Administrata dhe • Perpunim kredie dhe veprimtari te tjera bazuar ne
-
- 36 -
financa praktikat e standardizuara dhe manualet operacionale
dhe te kuptuara gjeresisht nga personeli.
• Sisteme kontabiliteti qe prodhojne informacione te
sakta, ne kohe, dhe transparente si inpute per MIS.
• Audite te brendshme dhe te jashtme te kryera ne
intervale te rregullta.
• Projektime financiare dhe buxheti te bera rregullisht
dhe realisht.
MIS • Sisteme qe sigurojne informacione te sakta dhe ne
kohe mbi treguesit kryesorë qe kane te bejne me
operacionet dhe perdoren rregullisht nga personeli dhe
manaxhimi ne monitorimin dhe drejtimin e
operacioneve.
Realizueshmeria
institucionale • Rregjistrim ligjor dhe ne perputhje me kerkesat e
mbikqyrjes.
• Te drejta dhe pergjegjesi te percaktuara qarte per
pronaret, bordin e drejtoreve dhe manaxhimin.
Shtrirja dhe
qendrueshmeria
financiare
• Arritje e nje shkalle domethënëse duke perfshire
nje numer te madh te klienteve të pashërbyer (psh.
te varferit dhe grate).
• Mbulim i kostove operacionale dhe financiare
duke ecur drejt qendrueshmerise se plote (siç
tregohet ne pasqyrat financiare te audituara dhe
projektimet financiare).
-
- 37 -
Figura 1.4. Katrakteristikat kryesore te nje institucioni te forte mikrofinanciar
Profesionistet dhe donatoret duhet ta marrin ne konsiderate rendesine e partneritetit, sepse
nevoja per te forcuar institucionet lokale dhe per te ndertuar kapacitetin e tyre, eshte
thelbesore per plotesimin e kerkeses ne rritje te klienteve me te ardhura te ulta.
Partneriteti krijohet kur:
“organizatat kerkojne te forcohen dhe mbeshteten ndërsjelltas. Partneriteti eshte nje
proçes i dhenies force (fuqi, pushtet) i cili mbeshtetet mbi besimin dhe konfidencen,
solidaritetin e vizionit dhe menyres dhe ai njeh kontribut dhe barazi të ndërsjelltë.
Partneret kane role vleresuese (admiruese), te cilat krijohen nepermjet negociatave dhe
mund te ndryshojne nderkohe qe partneriteti rritet dhe rrethanat ndryshojne”.
Institucionet lokale mund te sjellin ne partneritet epërsinë e njohjes me shume rreth
rrethanave lokale: grupin ose klientelen e synuar, situaten e tyre dhe kerkesen per
sherbime financiare, tregun financiar lokal dhe ligjet dhe zakonet lokale. Per me teper,
ka konsiderata etike dhe politike qe e bejne te keshillueshme per nje institucion te huaj te
kete partnere lokale. Se fundi, nje partner lokal nevojitet kur krijohet nje institucion dhe
partneri i huaj po planifikon te largohet nga institucionet mikrofinanciare dhe ta lere ate
ne duart e speciaslistëve lokalë. Deshtimi i mijera projekteve financiare zhvillimi, ne te
shkuaren, tregon se eshte e nevojshme te kemi jo vetem nje institucion baze por
gjithashtu partnere lokale te forte nese do te krijohet nje institucion i perhershem me
impakt per grate dhe burrat me te ardhura te ulta.
Agjensite partnere te huaja japin fonde, asistence teknike dhe trajnim per partneret.
Shpesh agjensite partnere te huaja jane te njohura me “praktikat me te mira” te
mikrofinances dhe kane ne dispozicion te tyre informacione dhe burime per te cilat
partneret lokale nuk mund te kene akses.
Zgjedhja e partnerit nenkupton bashkepunim e cila eshte e mundshme nese ka nje qellim
te perbashket, respekt të ndërsjelltë, sinqeritet dhe nje gatishmeri nga te dy partneret per
te kontribuar ne arritjen e qellimit te perbashket. Keshtu, nuk ka pergjigje standarde per
pyetjen “Çfarë e ben nje institucion te mire lokal apo nderkombetar partner? Kjo varet se
-
- 38 -
cila eshte organizata tjeter, cilat jane idete dhe objektivat e saj, ne çfarë mund te
kontrubuoje ajo dhe menyra ne te cilen ajo eshte e gatshme te veproje si partnere.
4.3. Llojet e institucioneve mikrofinanciare
Institucionet formale percaktohen institucionet qe jane subjekt jo vetem i ligjeve dhe
rregulloreve te pergjitheshme por gjithashtu i rregulloreve dhe mbikqyrjes specifike
bankare.
Institucionet gjysem formale jane ato institucione te cilat jane formale ne kuptimin e
rregjistrimit si entitete subjekt i te gjitha ligjeve te pergjitheshme perkatese, duke
perfshire ligjin tregtar, por jane informale meqenese, me pak perjashtime, nuk jane nen
rregulloren dhe mbikqyrjen bankare.
Siguruesit informal (ne pergjithesi nuk referohen si institucione) jane ato per te cilat nuk
aplikohet asnje ligj specifik bankar apo ligj i pergjithshem tregtar dhe keto veprime jane
kaq informale saqe debatet qe krijohen nga kontakti me ta shpesh nuk mund te zgjidhen
pa kerkese per ndihme nga sistemi ligjor. (Figura 1.5.)
Institucionet Formale
• Bankat e zhvillimit publik
• Bankat e zhvillimit privat
• Bankat e kursimit dhe bankat e kursimeve postare
• Bankat tregtare
• Ndermjetesimet financiare jobankare
Institucionet gjyseminstitucione mikrofinanciarenanciare
• Unionet e kredise
-
- 39 -
• Kompani shumeqellimeshe
• OJF
• Grupe vete-perkrahese
Siguruesit joformale
• Huadhenes
• Tregtare, pronare, e te tille
• (shume) grupe vete-mbeshtetese
• Shoqatash kredish (grupe pune, grupe vete-mbeshtetese shumeqellimshe)
• Familje dhe miq
Figura 1.5. Tipet e Institucioneve Financiare
4.3.1. Institucionet financiare formale
a) Bankat e Zhvillimit Publik.
Bankat e zhvillimit jane ose te themi deri vone kane qene nje tip i veçante i bankave
shteterore, te centralizuara. Pjesa me e madhe e tyre krijohen me mbeshtetjen e plote
financiare nga organizata te huaja nderkombetare. Ato u krijuan per te siguruar sherbime
financiare ne sektore strategjike si bujqesia ose industria. Pjesa me e madhe jane produkte
te metodave dominuese tradicionale te cilat kane theks me te madh mbi disbursimet me
perqindje interesi me te ulet sesa mbi cilesine e huadhenies.
Klientet e tyre tradicionale jane bizneset e medha. Ne vitet 1990 disa banka zhvillimi
filluan te ofronin sherbimet e tyre per fermeret e vegjel dhe bizneset e vogla. Per shkak se
ata filluan ta benin kete me te njejten teknologji kreditimi dhe strukture organizative te
cilen e kishin perdorur me pare, suksesi i tyre ishte teper modest.
-
- 40 -
Bankat e zhvillimit rural dhe bankat e zhvillimit te specializuara ne biznesin e vogel te
cilat i shpetuan mbylljes gjate vales se fundit te reformave te sektorit financiar te cilat
perfshine shume vende kane disa tipare terheqese: te gjitha prej tyre kane nje rrjet te gjere
degesh; jane mbledhes aktive depozitash; dhe shpesh ato jane te vetmet institucione te
medha ne zonat rurale qe ofrojne te pakten nje minimum sherbimesh financiare per
klientet (Figura 1.6.).
Bankat e zhvillimit mund te kreditojne ose drejtpërdrejt ose nepermjet ndermjetesve siç
tregohen ne keto shembuj.
Kreditimi i drejtpërdrejtë. Banka per Agrikulture dhe Kooperativat Bujqesore (BAAC)
ne Tailande eshte nje banke zhvillimi shteterore e krijuar ne vitin 1966 per te siguruar
asistence financiare per fermeret dhe veprimtari lidhur me bujqesine. Qe nga reformat
financiare te vitit 1989 perpjekjet e bankes u drejtuan kryesisht ne nivelin e te ardhurave
mesatare dhe te ulta. Se pari, ajo krediton kryesisht nepermjet kooperativave bujqesore
por problemet e shlyerjes e çuan banken te fillonte kreditimin të drejtpërdrejtë tek
fermeret.
Kreditimi nepermjet ndermjetesimit. Eksperienca e Banque Nationale de Development
Agricole (BNDA), nje banke shteterore ne Mali eshte teper e ndryshme. Kjo banke e
ndaloi kreditimin e drejtpërdrejtë tek klientet ne zonat rurale ne fillim te viteve 1990 per
shkak te perqindjes se ulet te shlyerjeve. Kreditimi i kooperativave ne fshat dhe grupeve
te fermereve dha rezultate me te mira. Ne vitet me vone, kjo banke filloi kreditimin per
institucione mikrofinanciare ne tre rajone te vendit. Keto institucione me pas kredituan
klientet e tyre. Kjo lidhje ka qene jashtezakonisht e suksesshme, me perqindje te larta
shlyerjesh dhe kosto shume te ulet per banken. Banka tashme deshiron te perfshihet
drejtpërdrejt ne krijimin e bankave vete-manaxhuese te fshatit ne zona te tjera te vendit.
Nese roli i saj i vetem motivues eshte te kanalizoje me teper fonde ne ekonomine rurale,
kjo mund te provoje se eshte nje strategji e rrezikshme. Ne te vertete, suksesi ne keto
fshatra ne Mali bazohet ne pronesine e vete fshatareve dhe ky sens pronesie mund te
dobesohet nese banka kombetare nderhyn fuqishem.
-
- 41 -
Figura 1.6. Bankat e zhvillimit
Bankat zhvilluese mund te konsiderohen partnere te mire per agjensite e huaja te
zhvillimit jo ne sensin tradicional te sigurimit te fondeve, por ne permiresimin dhe
ridizenjimin e struktures se tyre organizative, manaxhimin financiar, dhe menyres ne te
cilen ato dizenjojne dhe sigurojne sherbimet e tyre per klientet. Pyetjet kryesore per t’u
bere perpara se te ndermerret nje partneritet i tille jane nese ka sinqeritet per te ndryshuar
dhe gadishmeri per te ndaluar (hequr dore) fuqite e plota qe metoda tradicionale perfshin
dhe nese nje organizate e huaj ka mjaft burime per te mbeshtetur nje ndryshim te tille
nese eshte deshiruar jo vetem nga njerezit ne banke por dhe nga politikanet perkates ne
vend.
b) Bankat private te zhvillimit
Bankat private te zhvillimit jane nje kategori e veçante e bankave qe ekzistojne ne disa
vende ne zhvillim. Qellimi i tyre eshte zhvillimi i gjere ekonomik drejtuar per te
plotesuar hapesirat e kapitalit ne sektorin e prodhimit te cilat konsiderohen teper te
rrezikshme nga standardet tregtare. Ato shpesh kane kerkesa me te ulta kapitali sesa
bankat tregtare dhe gezojne disa perjashtime, ne forme te thyerjes se taksave ose kerkesa
te reduktuara rezerve.
c) Bankat e Kursimit dhe Bankat Postare te Kursimit.
Statusi ligjor dhe pronesia e bankave te kursimit varion, ato nuk zoterohen nga qeveria
qendrore e vendit te tyre dhe ato shpesh kane nje perzierje te pronareve publike dhe
private. Disa, si ato ne Peru, u krijuan dhe zoteroheshin nga bashkite; te tjera si bankat
rurale ne Ghana, jane thjesht banka te vogla lokale qe zoterohen nga njerezit lokale.
Siç e tregon dhe emri, bankat e kursimit kane per qellim te theksojne mobilizimin e
kursimeve me shume se bankat e tjera. Forca e tyre kryesore eshte se ato jane te
decentralizuara, me rrenje ne komunitetin lokal dhe te interesuara per ti sherbyer
bizneseve te vogla lokale.
-
- 42 -
Ne shume vende ka banka kursimesh postare te modeluara mbi strukturat e detyruara nga
ish fuqite koloniale. Nje banke tipike kursimesh postare operon nepermjet sporteleve te
postave dhe si rrjedhoje ka nje rrjet shume te madh kanalesh/hapjesh; ajo nuk ofron kredi
por vetem merr depozita dhe siguron sherbime te transfertave te parave. Depozitat shtese
investohen normalisht ne obligacione shteterore ose thjesht transferohen ne thesar.
Shume banka kursimesh postare jane pjese e administrates postare te vendeve te tyre.
Me pak perjashtime, bankat postare te kursimeve jane te varfera nga ana financiare dhe
operacionale. Situata e tyre financiare eshte e varfer, sepse, ato duhet ti kalojne depozitat
neto ne thesar, te cilat shpesh nuk duan te njohin borxhet ndaj bankave te kursimeve
postare. Dobesite e tyre organizative vijne nga fakti se ato manaxhohen nga sherbimi
postar, qe nuk ka interes ne suksesin e tyre. Bankat e kursimeve mund te jene partnere
tërheqëse per lloje te ndryshme veprimtarish mikrofinance. Pikat e tyre te forta jane se
ato jane te decentralizuara, i kane rrenjet ne komunitetin lokal dhe jane te interesuara t’i
sherbejne bizneseve te vogla lokale. Disa banka kursimesh si ato ne Peru, jane midis
institucioneve financiare me te suksesshme te orientuara nga grupi, nderkohe qe te tjeret
mund te jene partnere te mire per veprimtari te cilat kane si qellim ristrukturimin e
sistemit bankar te kursimeve.
ç) Bankat Tregtare
Bankat tregtare jane institucione financiare formale te cilat fokusohen ne kredidhenie afat
shkurter dhe afat gjate per bizneset e krijuara. Nje banke tipike tregtare ka pak
eksperience ne sigurimin e sherbimeve financiare per sipermarresit e vegjël dhe fermeret
e vegjel; sidoqofte disa banka tregtare kohet e fundit kane pare se mund te jete me
perfitim te bejne biznes me keta kliente.
Ato gjithashtu e kuptojne se mund te jete e nevojshme te sigurojne sherbime ne menyra
qe ndryshojne nga metoda tradicionale tregtare.
Jane 12 parime baze me te cilat bankat duhet te kene perputhje nese ato vendosin te
fokusojne pjese te operacioneve te tyre me klientet me te ardhura te ulta:
• Te sigurojne administrimin e duhur
-
- 43 -
• Te percaktojne objektivat dhe strategjite e institucionit
• Te mesojne nga konkurrenca ne sektorin informal
• Te gjejne çfarë sherbimesh duan klientet
• Te krijojne menyra te duhura te shperndarjes
• Kane kosto transaksioni
• Te mbulojne shpenzimet me perqindje interesi te duhura pozitive mbi
kredidhenien
• Te pershtasin kushtet dhe termat e kredise per klientelen e synuar
• Te monitorojne dhe mbajne cilesine e aseteve
• Te menaxhojne dhe diversifikojne rrezikun
• Te mobilizojne burimet e kursimeve ne treg
• Te motivojne personelin dhe te investojne ne ta (me informacion dhe shperblime)
Disa banka zgjedhin te zhvillojne nje numer sherbimesh per sipermarresit e vegjël dhe
fshataret rurale dhe me pas t’u sherbejne atyre direkt nepermjet komunitetit. Dega
bankare eshte metoda me tradicionale me sportelistet e bankes qe sigurojne sherbime ne
nje sherbim bankar. Nje rrjet i decentralizuar i degeve eshte i nevojshmem i cili duhet te
perfshije dege shume te vogla me asete fikse minimale, qe ndodhen ne fshatra qendrore
ku ato mund ti sherbejne klienteve te varfer ne zonat rurale aty rrotull ose ne ato urbane.
Kjo eshte metoda me e ngjashme per bankat por eshte e kushtueshme. Banka te tjera
mund te mbeshteten ne ndermjetesit te cilet veprojne si shites me shumice sesa si shites
me pakice.
“Ekonomizimi/racionalizimi” eshte termi teknik i perdorur per te pershkruar projektin, i
cili ka per qellim te prezantoje metoda te reja ne nje banke tregtare qe deri tani nuk eshte
perpjekur te siguroje sherbime per klientelen me te varfer. Ekonomizimi eshte per
-
- 44 -
shembull, fokusi ne ate çfarë Banka e Zhvillimit Nder Amerikan po praktikon ne
programet e saj “mikro globale” ne Ameriken Latine. Nje tjeter shembull, eshte Fondi i
Biznesit te Vogel Rus – Russia Small Business Fund, i krijuar nga Banka Europiane per
Rindertim dhe Zhvillim. Ne te dyja rastet, bankat tregtare jane zgjedhur dhe analizuar me
kujdes dhe pas nje vleresimi pozitiv mund te marrin fonde dhe asistence teknike per te
krijuar departamente per kreditim mikro dhe te vogel.
4.4. Ndertimi i kapacitetit institucional.
Pavarësisht nga tipi i institucionit dhe menyrave te manaxhimit te rritjes, te gjitha
institucionet mikrofinanciare kane nevoje te shqyrtojne periodikisht kapacitetin e tyre
institucional dhe te shohin ku mund te bejne permiresime. Per institucione me te
formalizuara, kjo mund te kerkojne nje orientim me te madh mbi nevojat e klienteve,
nepermjet zhvillimit te produktit te permiresuar dhe manaxhimit te burimeve
njerezore. Per OJF-te, kjo perfshin pershtatjen e nje procesi biznes plani formal,
manaxhimin financiar, produktivitet te permiresuar dhe burime te reja fondesh.
Meqenese qellimi eshte permiresimi i kapacitetit institucional te institucioneve
mikrofinanciare, eshte e dobishme te theksojme shkurtimisht çështje te kapacitetit
institucional, qe shume institucione mikrofinanciare perballen dhe te identifikojme ku
jane adresuar keto çështje:
Biznes plani. Nje institucion mikrofinanciar, ka nevoje te jete ne gjendje te
“materializoje” vizionin e tij strategjik ne nje grup planesh veprimi, bazuar ne
tregun e detajuar dhe analizat organizative, projektimet financiare dhe analizat e
perfitueshmerise.
Zhvillimi i produktit. Nje institucion mikrofinanciar, duhet te jete ne gjendje te
diversifikoje pertej produkteve te tij origjinale te kredise ne zona te tjera si
kursime te cilat mund te sigurojne sherbime te deshiruara per klientet dhe te
akomodojne rritjen e tyre. Nje institucion mikrofinanciar duhet te jete ne gjendje
t’i vendose çmimin e produkteve te tij mbi baze te kostove operacionale dhe
-
- 45 -
financiare dhe kerkeses ne treg. Kjo kerkon shqyrtim te vazhdueshem dhe te
panderprere per te siguruar çmimet e duhura.
Manaxhimi i Sistemeve te Informacionit (MIS). Nderkohe qe institucioni
mikrofinanciar rritet, nje nga kufizimet e tij me te medha eshte MIS. Eshte e
detyrueshme qe nje institucion mikrofinanciar duhet te kete nje sistem te sakte
informacioni per manaxhimin e burimeve njerezore dhe ato financiare. Per
shembull, krijimi i nje sistemi nxites efektiv, varet mbi ekzistencen e nje sistemi
te mire manaxhimi informacioni, i cili i lejon manaxhimit te marre tregues te
ndryshem performance, te cilat ai deshiron t’i shperbleje.
Manaxhimi financiar. Permiresimet ne kontabilitet dhe buxhetim shpesh kerkohen
te monitorojne cilesine e portofolit te kredise, subvencioneve te donatorit dhe
vëllimin rrites te operacioneve. K
top related