verborgen mensen / hidden people

Verborgen mensenIn hoeverre ben je weg als je weg bent?

Kim Tieleman

Verborgen mensenIn hoeverre ben je weg als je weg bent?

Eerste druk 2010

Copyright © 2010, K im Tieleman

Ontwerp Fleur AugustinuBeeldmateriaal Kim TielemanDruk Albani Drukkers, Den HaagFont Arno proOmslag 260 grams eenzijdig sulfaatkarton Papier binnenwerk 120 grams promail Plus natuurwit

ISBN 978-90-815632-1-5

Verborgen mensen

Ik heb een eend,een knuffeleend.Zo één die overal mee naartoe ging.Mijn eend was vertrouwd en ging daarom ook mee naar school.

Nu ligt mijn eend in een doos onder mijn bed. Ik heb hem niet meer nodig.Maar toch, kan ik niet zonder.En is het goed zo, wetende dat hij daar nog steeds ligt, onder mijn bed.

Spullen zijn soms moeilijk om weg te gooien. Het is niet alleen het ding dat je weggooit maar ook de angst dat de herinnering die eraan vastzit ver-dwijnd. Het lijkt alsof je een stukje van jezelf wegdoet. Gek eigelijk want je bent je dingen niet. De lading van die spullen is waar het om gaat. De herinnering, de aanraking zorgt voor de nabijheid van een stukje tijd of een persoon dat in het object is besloten.

Mijn eend, die mijn verhalen heeft aangehoord, die ik verzorgd heb en waar ik naar kon kijken als ik als kind op een vreemde plek was. Een stukje van thuis. Een stukje van toen en een stukje van mij.

Wat gebeurt er met mijn eend als ik er niet meer ben? Gooien mijn nabe-staanden dit weg of krijgt het ergens opnieuw een plekje, een plekje zoals toen of zoals nu in een doos ergens onder een bed?

In heel ons leven laten wij een spoor achter. Een spoor met de gevolgen van ons doen en laten en een spoor van ons hele ‘hebben en houden’. De dood neemt ons weg maar dit blijft. Aangezien wij de behoefde hebben aan het

tastbare is dit ook hetgeen dat wij gebruiken om met het verlies van een dierbare om te gaan. Spullen die bewaard worden, soms alleen omdat we het mooi vinden maar meestal om de waarde die eraan vastzit, de herinne-ring. Ik ben op zoek gegaan naar hoe wij deze spullen bewaren. Hoe geven wij deze spullen een plaatsje? Verdwijnen ze tussen onze eigen spullen of zit er een ritueel aan vast?

Ja, rituelen hebben wij nodig bij de rouwverwerking. Lange tijd was het zelfs de gewoonte voor de nabestaanden om zich te hullen in een uitgebrei-de rouwdracht. Tevens werden er in huis diverse zaken aangepast. Zoals spiegels die werden bedekt, de klok werd stilgezet en de luiken of gordijnen werden gesloten. In de negentiende eeuw werd het gebruikelijk dat er in huis objecten werden opgehangen ter herinnering aan de overledene. Ook kwam het bezoek aan het kerkhof toen in zwang.

In de twintigste eeuw werd de dood steeds meer uit het dagelijks leven ver-bannen. Een oorzaak hiervan is dat de taken die vroeger door de buren en de directe omgeving werden gedaan steeds meer in handen kwamen van art-sen, verplegers en proffesionele uitvaartverzorgers. De dood werd gemaakt tot iets waar wij maar liever niet mee geconfronteerd wilden worden.

In de laatste twintig jaar is hier weer langzaam verandering in gekomen. Het besef groeit dat rituelen rondom de dood zinvol zijn. In allerlei moderne rituelen wordt dan ook ruimte gemaakt voor een inbreng van de directe na-bestaanden. Op begraafplaatsen is tegenwoordig een grotere verscheiden-heid te zien in grafstenen, grafteksten maar ook in hetgeen de nabestaanden achterlaten bij de overledene. Veel bomen bij graven worden versierd. Dit zijn vormen van rituelen, het bezig zijn met de overledene. Een tastbaar plaatsje voor ze maken in je leven.

Het bewaren van spullen is ook een vorm van een ritueel. Het niet verge-ten van de overledene. Beter gezegd het niet verbannen van de overledene. Hoewel onze dierbaren weg zijn kunnen wij de persoon nog enigszins tast-baar maken door ons bijvoorbeeld te omringen met de tastbare dingen uit

hun leven, zodat ze niet helemaal weg zijn. Spullen waar een herinnering aan vastzit en spullen die onlosmakelijk met een persoon, de overledene, verbonden zijn. Kim Tieleman

Je kan gerust zeggen dat ze overal zijn. Vaak heel onopvallend tussen de rest van de eigendommen. Als je het niet weet dan zie je ze niet.

1 Rozenkrans van Wilhelmina H.J. Smulders - Cools (23-12-1915 – 10-01-2007) Bewaard door haar dochter Trees (1943 –)

1

2 Wit tasje van Wilhelmina H.J. Smulders - Cools (23-12-1915 – 10-01-2007) Bewaard door haar dochter Trees (1943 –)

2

3 Schoenen van H.J. Wilhelmina Smulders - Cools (23-12-1915 – 10-01-2007) Bewaard door haar dochter José (1949 –)

Ik draag ze wel eens

3

4 Wijwaterbakje van Boudina G. Cools - Drost (09-01-1888 – 03-06-1955) Bewaard door haar kleindochter José (1949 –)

43

5 Schilderij van Frans N.M. Smulders (20-10-1910 – 10-11-1987) en H.J. Wilhelmina Smulders - Cools (23-12-1915 – 10-01-2007) Bewaard door hun zoon Kees (1950 –)

5

Het hing in de slaapkamer, ik durfde er daardoor nooit te komen.

6 Encyclopedie van Frans N.M. Smulders (20-10-1910 – 10-11-1987) Bewaard door zijn zoon Kees (1950 –)

6

7 Houten mannetje van Frans N.M. Smulders (20-10-1910 – 10-11-1987) Bewaard door zijn zoon Kees (1950 –)

7

8 Chinese vaasjes van Loue Guillonaard (14-07-1920 – 10-04-1995)Bewaard door zijn dochter Helma (1953 –)

8

9 K rukje van Wilhelmina H.J. Smulders - Cools (23-12-1915 – 10-01-2007) Bewaard door haar zoon Kees (1950 –)

9

10 Ovalen drinkemmer uit de diensttijd van Jacob Tieleman (20-09-1892 – 07-12-1973) Bewaard door zijn kleinzoon Ruud (1950 –)

10

Ik heb niks met religie maar voor zover ik mij kan herinneren hangt dit kruis bij mijn moeder boven de deur. In elk huis waar ze heeft gewoond.

11

11 K ruis van Aleida G. van Empel - Lummen (18-07-1912 – 13-05-2007) Bewaard door haar zoon Ruud (1946 –)

12 Rozenkrans van Aleida G. van Empel - Lummen (18-07-1912 – 13-05-2007) Bewaard door haar zoon Ruud (1946 –)

12

13

13 K ruis van Mev. O.Th. Le Clercq (02-11-1919 – 24-10-2008) Bewaarddoor haar kleinzoon Stanley (1962 –)

14 Camera van Ena C .R . van Zijderveld - Le Grom (27-08-1911 – 16-08-2002) Bewaard door haar kleinzoon Thierry (1981 –)

14

15 Zelfgemaakte schelpendingen van Cornelis J. Gout (07-11-1900 – 05-09-1980) Bewaard door zijn dochter Jo (1928 –)

15

16 Tekeningen van Jan Tieleman (06-02-1923 – 24-01-2003) Bewaard door zijn vrouw Jo (1928 –)

16

17

17 K lok van Rudolf T. Guicherit (28-10-1948 – 15-05-2007) Bewaard door zijn dochter Natasja (1982 –)

Mijn vader heeft deze klok gewonnen op de kermis, hij is kapot maar ik kan hem niet weggooien.

18 Uiltje en kristallen bakje van Johanna J. van de Nagel - Burgers (20-02-1924 – 21-03-2004) Bewaard door haar dochter Adrie (1948 –)

18

Mijn vader kocht veel ‘rotzooi’ die hij uiteindelijk weer weggaf aan iedereen. Mijn huis staat er vol mee maar ik kan het nu niet meer weggooien.

19 Radio van Rudolf T. Guicherit (28-10-1948 – 15-05-2007) Bewaard door zijn dochter Natasja (1982 –)

19

20 Bedelarmbandje van Tineke Slotboom (10-04-1946 – 09-03-1986) Bewaard door haar zus Hetty (1948 –)

20

21 Gitaar van Jan Tieleman (06-02-1923 – 24-01-2003) Bewaard door zijn vrouw Jo (1928 –)

21

22

22 Beeldjes van Irene D. Guicherit - Schift (08-05-1914 – 21-05-1988) Bewaard door haar kleindochter Natasja (1982 –)

Ik heb het niet alleen overgenomen omdat ik het kon gebruiken. Ik wil ook graag spullen om me heen waarin jij nog leeft.

23 Bed van Mariette Hoogenboom (3-11-1959 – 15-06-2009) Bewaarddoor haar medebewoonster Martijntje (1955 –) Tehuis voor verstandelijk gehandicapten.

Zij heeft er ook in ge-slapen.

23

24 K ist van Ena C .R . van Zijderveld - Le Grom (27-08-1911 – 16-08-2002)Bewaard door haar kleinzoon Thierry (1981 –)

24

25 Stoel van Femmy de Jonge (14-10-1912 – 12-08-2000) Bewaard door haar kleinzoon Thierry (1981 –)

Ik had een inboedel nodig, maar toch blijft deze stoel de troon van mijn oma.

25

26 Wasrek van Wilhelmina H.J. Smulders - Cools (23-12-1915 – 10-01-2007) Bewaard door haar dochter Trees (1943 –)

26

27 Wasmand van Job Langeweg (16-10-1921 – 20-06-2008) Bewaard door zijn kleinzoon Thierry (1981 –)

27

28 Schep van Jacob Tieleman (20-09-1892 – 07-12-1973) Bewaard door zijn kleinzoon Ruud (1950 –)

28

Speciaal bewaard omdat het van jou is. Ik hoef het niet elke dag te zien. Het is goed zo, wetende dat ik het nog steeds ergens heb, ergens in mijn huis.

29 Sloffen van Jaap Keuskamp (28-04-1924 – 03-06-2008) Bewaard door zijn kleinzoon Vincent (1984 –)

29

Iets vertrouwds.

Ik gebruik hem nooit, ik wil zijn tekening er niet uithalen.

30 Tekenbord van Jan Tieleman (06-02-1923 – 24-01-2003) Bewaard door zijn kleindochter Kim (1982 –)

30

31 Borduurwerk van Boudina G. Cools - Drost (09-01-1888 – 03-06-1955)Bewaard door haar kleindochter Karin (1952 –)

31

Zij was er nog mee bezig, zo heb ik het gelaten.

32

32 Pannenlap van Ida C .T. van Benschop - Cools (15-12-1913 – 14-06-1991) Gebruikt tijdens het overlijden van haar moeder. Bewaard door haar zus Wilhelmina H.J. Smulders - Cools (23-12-1915 – 10-01-2007) Bewaard door diens dochter Trees (1943 –)

32

33

33 Verkleedspullen gemaakt door Boudina G. Cools - Drost (09-01-1888 – 03 - 06 - 1955) Bewaard door haar dochter Wilhelmina H.J. Smulders - Cools (23-12-1915 – 10-01-2007) Bewaard door diens dochter Trees (1943 –)

33

34 Horloge van Job Langeweg (16-10-1921 – 20-06-2008) Bewaard door zijn kleinzoon Thierry (1981 –)

34

36 Bakje voor gebaksvorkjes van Maatje F.C . Tieleman - van Waasbergen (15-03-1897 – 18-10-1979) Bewaard door haar schoondochter Jo (1928 –)

36

35 Bordje van Maatje F.C . Tieleman - van Waasbergen (15-03-1897 – 18-10-1979) Bewaard door haar schoondochter Jo (1928 –)

35

37 Vergrootglas van Cornelis J. Gout (07-11- 1900 – 05-09-1980) Bewaard door zijn dochter Jo (1928 –)

37

Ik weet niet wat het is, volgens mij is het een pillendoosje. Het komt uit Nederlands-Indie, van mijn oma. Vaak ben ik hem kwijt maar hij komt altijd weer ergens boven water.

38 Doosje van Irene D. Guicherit - Schift (08-05-1914 – 21-05-1988) Bewaard door haar kleindochter Natasja (1982 –)

38

39

39 Bustier van Marie-ann Kasbergen - Esveld (14-08-1961 – 23-05-2007) Bewaard door haar tante Hetty (1948 –)

Ik geef jouw dingen graag een plekje. Door er tijd en aandacht aan te besteden, krijgt niet alleen mijn verlies een plekje, maar jijzelf ook.

40

40 Diverse spullen van Wilhelmina H.J. Smulders - Cools (23-12-1915 – 10-01-2007) Bewaard door haar dochter Karin (1952 –)

41

41 K leermakersspullen van Cornelis F. Cools (10-01-1884 – 27-09-1969)Bewaard door zijn kleindochter Karin (1952 –)

42 Borduurwerk van Wilhelmina H.J. Smulders - Cools (23-12-1915 – 10-01-2007) Gemaakt voor haar kleindochter. Bewaard door haar dochter José (1948 –)

42

43

43 Pop van Mariette Hoogeboom (3-11-1959 – 15-06-2009) Bewaard door haar medebewoonster Seenath (1984 –) Uit tehuis voor verstandelijk gehandicapten.

4 4 Jasje van Timothy R .D. Wijnen (19-03-2005 – 14-02-2008) Bewaard door zijn moeder Fransisca (1967 –)

4 4

45 Tekeningen van Timothy R .D. Wijnen (19-03-2005 – 14-02-2008) Bewaard door zijn moeder Fransisca (1967 –)

45

46 Diverse spullen van Timothy R .D. Wijnen (19-03-2005 – 14-02-2008) Bewaard door zijn moeder Fransisca (1967 –)

46

Dit project is gerealiseerd onder begeleiding van docenten van de Konink-lijke Academie voor de Beeldende Kunsten te Den Haag; Corinne Noor-denbos, Guus R ijven, Vincent van Baar, Ton van K ints, Bert Verhoeff, Pawel Pokutycki, Anna Abrahams, Lydia Schouten, Noud Heerkens

Mijn dank gaat uit naar Alle docenten, iedereen die mij in hun huis heeft laten fotograferen en hun verhaal met mij gedeeld hebben (Speciale dank aan Fran-sisca Dijkhuizen en Michael Dijkhuizen voor het meewerken met de film), Inge Stolwijk , bedankt voor je steun en het meedenken, Fleur Augustinus, bedankt voor het vertalen van mijn project in de vormgeving van dit boek . Vincent, be-dankt voor je eindeloze steun! Mama, bedankt dat je af en toe mijn redder in nood was!

47 K im Tieleman contacteer mij op ktieleman@hotmail .com of bel naar +31(0)6 244 825 73