web view3.เพื่อการสำรวจอวกาศ astronomical satellites iras...
Post on 07-Mar-2018
222 Views
Preview:
TRANSCRIPT
สำานกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษาเขต ๒๘
คำานำา
เอกสารประกอบการศกษาสาระภมศาสตร ระดบชนมธยมศกษาตอนปลายฉบบบน เปนสวนหนงในการศกษาประกอบการเรยนการสอนทงใน และนอกหองเรยน เพอเปนแนวทางในการเพมประสทธภาพและผลสมฤทธทางการศกษาของนกเรยนใหสงขนตามมาตรฐานโลก
เอกสารประกอบการศกษาสาระภมศาสตร ระดบชนมธยมศกษาตอนปลายฉบบน มสาระสวนสำาคญในเรองการศกษาแผนทและเครองมอทางภมศาสตร ตลอดจนการศกษาในเรองของระบบสารสนเทศทางภมศาสตร และภายในเอกสารฉบบนยงมสาระอน ๆ รวมทงขอสงเกต ขอควรจำา ในเรองตาง ๆ อกดวย
ผจดทำาหวงเปนอยางยงวา ผทนำาเอกสารฉบบนไปศกษาจะเกดประโยชนสงสดแกทาน หากเอกสารฉบบนมขอขาดตกบกพรองประการใด ๆ ผจดทำากยนดทจะรบฟงคำาตชมจากทานทงหลาย และสดทายนกขอใหทกทานประสบผลสำาเรจจากการศกษาตาง ๆ ไดสมปรารถนา
นายเกรยงไกร ทองเรยม โรงเรยนขขนธ
สารบญ
หนาหนวยท 1 แผนทและเครองมอทางภมศาสตร
ความหมายของแผนท 1การจำาแนกชนดของแผนท 2องคประกอบของแผนท 4การหาระยะบนแผนท 5การอานและแปลความในแผนท 6ประโยชนของแผนท 7
หนวยท 2 ระบบสารสนเทศภมศาสตรความหมายของ Remote Sensing9องคประกอบของการสำารวจระยะไกล10
หลกการสำารวจระยะไกล 10การวเคราะหภาพถายดาวเทยม 11ดาวเทยม 12
1.ระบบกำาหนดตำาแหนงบโลก ( GPS )14
2.ระบบสารสนเทศนภมศาสตร ( GIS )17
หนงสออางอง 21
จดประสงคการเรยนร
1.รและเขาใจความหมายของแผนท และองคประกอบของแผนทไดอยางถกตอง
2.รและเขาใจจากการศกษาองคประกอบของแผนท3.สามารถคำานวณหาระยะบนแผนทไดอยางแมนยำา4.สามารถแปลความหมายจากการดแผนทประเภทตาง
ๆ ไดอยางถกตอง5.สามารถบอกประโยชนของการใชแผนทได และ
สามารถนำาแผนทไปใชไดอยางเหมาะสม และถกตอง
6.อธบายความหมายของรโมตเซนซงไดอยางถกตอง7.อธบายองคประกอบของการสำารวจระยะไกล และ
หลกในการสำารวจระยะไกลไดอยางเหมาะสม8.สามารถวเคราะหภาพถายทางดาวเทยม และสามารถ
บอกประเภทของดาวเทยม รวมถงประโยชนของดาวเทยมไดอยางเหมาะสมและถกตอง
9.อธบายระบบการบอกตำาแหนงบนโลก หรอจพเอส ไดอยางละเอยดและถกตอง
10.อธบายระบบสารสนเทศภมศาสตร หรอจไอเอส ไดอยางละเอยดและถกตอง
หนวยท 1แผนทและเครองมอทาง
ภมศาสตร
ภมศาสตร ม.ปลาย | 1
**************************************************************************
ความหมายของแผนท
พจนานกรมศพทภมศาสตร ฉบบราชบณฑตยสถาน ใหความหมายของแผนทไววา“แผนท คอ สงทแสดงลกษณะของพนผวโลกทงทมอยตามธรรมชาตและทปรงแตงขน โดยแสดงลงในพนแบนราบ ดวยการยอใหเลกลงตามขนาดทตองการและอาศยเครองหมายกบสญลกษณทกำาหนดขน”
แผนท หมายถง การนำาเอารปภาพสงตางๆ บนพนผวโลก (Earth’ surface) มายอสวนใหเลกลง แลวนำามาเขยนลงกระดาษแผนราบ สงตางๆ บนพนโลกประกอบไปดวยสงทเกดขนเองตามธรรมชาต (nature) และสงทมนษยสรางขน (manmade) สงเหลานแสดงบนแผนทโดยใชส เสนหรอรปรางตางๆ ทเปนสญลกษณแทน
ขอสงเกต ตวอกษรสแดงทปรากฏอยนนเปนคำาจำากดความทสำาคญทจะมอยในทกๆความหมายของแผนท
การจำาแนกชนดของแผนท ปจจบนการจำาแนกชนดของแผนท อาจจำาแนกไดหลายแบบ
แลวแตจะยดถอสงใดเปนหลกในการจำาแนก เชน1. การจำาแนกชนดของแผนทตามลกษณะทปรากฏบน
แผนท แบงไดเปน 3 ชนด คอ1.1 แผนทลายเสน ( Line Map ) เปนแผนท
แสดงรายละเอยดในพนทดวยเสนและองคประกอบของเสน ซงอาจเปนเสนตรง เสนโคง ทอนเสน หรอเสนใดๆ ทประกอบเปนรปแบบตางๆ เชน ถนนแสดงดวยเสนคขนาน อาคารแสดงดวยเสนประกอบเปนรปสเหลยม สญลกษณทแสดงรายละเอยดเปนรปทประกอบดวยลายเสน แผนท ลายเสนยงหมายรวมถงแผนทแบบแบนราบและแผนททรวดทรง ซงถารายละเอยดทแสดงประกอบดวยลายเสนแลวถอวาเปนแผนทลายเสนทงสน
1.2 แผนทภาพถาย ( Photo Map ) เปนแผนทซงมรายละเอยดในแผนททไดจากการถายภาพดวยกลองถายภาพ ซงอาจถายภาพจากเครองบนหรอดาวเทยม การผลตแผนททำาดวยวธการนำาเอาภาพถายมาทำาการดดแก แลวนำามาตอเปนภาพแผนเดยวกนในบรเวณทตองการ แลวนำามาใสเสนโครงพกด ใสรายละเอยดประจำาขอบระวาง แผนทภาพถายสามารถทำาไดรวดเรว แตการอานคอนขางยากเพราะตองอาศยเครองมอและความชำานาญ
1.3 แผนทแบบผสม ( Annotated Map ) เปนแบบทผสมระหวางแผนทลายเสนกบแผนทภาพถาย โดยรายละเอยดทเปนพนฐานสวนใหญจะเปนรายละเอยดทไดจากการถายภาพ สวน
ภมศาสตร ม.ปลาย | 2
รายละเอยดทสำาคญๆ เชน แมนำา ลำาคลอง ถนนหรอเสนทาง รวมทงอาคารทตองการเนนใหเหนเดนชดกแสดงดวยลายเสน พมพแยกสใหเหนเดนชดปจจบนนยมใชมาก เพราะสะดวกและงายแกการอาน มทงแบบแบนราบ และแบบพมพนน สวนใหญมสมากกวาสองสขนไป
2. การจำาแนกชนดของแผนทตามขนาดของ มาตราสวน ประเทศตาง ๆ อาจแบงชนดของแผนทตามขนาดมาตราสวนไมเหมอนกน ทกลาวตอไปนเปนการแบงแผนทตามขนาดมาตราสวนแบบหนงเทานน
2.1 แบงมาตราสวนสำาหรบนกภมศาสตร2.1.1 แผนทมาตราสวนเลก ไดแก แผนท
มาตราสวนเลกวา 1:1,000,0002.1.2 แผนทมาตราสวนกลาง ไดแก แผนท
มาตราสวนตงแต 1:250,000 ถง 1:1,000,0002.1.3 แผนทมาตราสวนใหญ ไดแก แผนท
มาตราสวนใหญกวา 1:250,0002.2 แบงมาตราสวนสำาหรบนกการทหาร
2.2.1 แผนทมาตราสวนเลก ไดแก แผนทมาตราสวน 1:600,000 และเลกกวา
2.2.2 แผนทมาตราสวนกลาง ไดแก แผนทมาตราสวนใหญกวา 1:600,000 แตเลกกวา 1:75,000
2.2.3 แผนทมาตราสวนใหญ ไดแก แผนทมาตราสวนตงแต 1:75,000 และใหญกวา
3. การจำาแนกชนดแผนทตามลกษณะการใชงานและชนด ของรายละเอยดทแสดงไวในแผนท
3.1 แผนททวไป (General Map) เปนแผนทพนฐานทใชอยทวไปหรอทเรยกวา Base map
ภมศาสตร ม.ปลาย | 3
3.1.1 แผนทแสดงแบนราบ (Planimetric Map) เปนแผนทแสดงรายละเอยดทปรากฏบนผวโลกเฉพาะสณฐานทางราบเทานน
3.1.2 แผนทภมประเทศ (Topographic Map) เปนแผนทแสดงรายละเอยดทงทางแนวราบและแนวดง หรออาจแสดงใหเหนเปน 3 มต
3.2 แผนทพเศษ (Special Map or Thematic Map) สรางขนบนแผนทพนฐาน เพอใชในกจการเฉพาะอยาง
4. การจำาแนกตามมาตรฐานของสมาคมคารโตกราฟฟ ระหวางประเทศ (ICA) สมาคมคารโตกราฟฟ ระหวางประเทศ ไดจำาแนกชนดแผนทออกเปน 3 ชนด
4.1 แผนทภมประเทศ (Topographic map) รวมทงผงเมองและแผนทภมศาสตร เปนแผนททใหรายละเอยด โดยทวๆ ไป ของภมประเทศ โดยสรางเปนแผนทภมประเทศ มาตราสวนขนาดเลก กลาง และขนาดใหญ และไดขอมลมาจากภาพถายทางอากาศ และภาพถายดาวเทยม แผนทมาตราสวนเลกบางทเรยกวาเปนแผนทภมศาสตร (Geographical map) แผนททวไป (General map) และแผนทมาตราสวนเลกมากๆ กอาจอยในรปของแผนทเลม (Atlas map)
4.2 ชารตและแผนทเสนทาง (Charts and road map) เปนแผนททสรางขนเปนเครองมอประกอบการเดนทาง โดยปกตจะเปนแผนทมาตราสวนกลาง หรอมาตราสวนเลก และแสดงเฉพาะสงทเปนทนาสนใจของผใช เชน ชารตเดนเรอ ชารตดานอทกศาสตร เปนตน
4.3 แผนทพเศษ (Thematic and special map) ปจจบนมความสำาคญมากขน เพราะสามารถใชประกอบการ
ทำาวจยเชงวทยาศาสตร การวางแผนและใชในงานดานวศวกรรม แผนทชนดนจะแสดงขอมลเฉพาะเรองลงไป เชน แผนทดน แผนทประชากร แผนทพชพรรณธรรมชาต แผนทธรณวทยา เปนตน
นอกจากทกลาวมาน เรายงสามารถจำาแนกแผนทโดยยดหลกเกณฑอนๆ ไดแก พนท ครงทพมพ ฯลฯ แตไมเปนทนยมเพราะหลกเกณฑ ไมแนนอน
องคประกอบของแผนทองคประกอบของแผนททจะกลาวตอไปน หมายถงสงตาง ๆ ท
ปรากฏอยบนแผนแผนท ซงผผลตแผนทจดแสดงไว โดยมความมงหมายทจะใหผใชแผนทไดทราบขาวสารและรายละเอยดอยางเพยงพอสำาหรบการใชแผนทนน แผนททจดทำาขนกเพอแสดงพนทใดพนทหนงซงเรยกวา ระวาง “ ” ( Sheet ) และในแผนทแตละระวางจะพมพออกมาเปนกแผน ( Copies ) กได วสดทใช พมพแผนทควรมลกษณะสำาคญ คอ ยดหรอหดนอยทสดเมอสภาวะอากาศเปลยนแปลง องคประกอบแผนทแตละระวาง ประกอบดวย 3 สวนใหญ ๆ คอ
1. เสนขอบระวาง ตามปกตรปแบบของแผนททวไปจะเปนรปสเหลยมจตรสหรอสเหลยมผนผา หางจากรมทงสดานของแผนทเขาไปจะมเสนกนขอบเขตเปนรปสเหลยม ซงเรยกวาเสนขอบระวางแผนท ( Border ) เสนขอบระวางแผนทบางแบบ ประกอบดวยขอบสองชน เพอใหเกดความสวยงาม สำาหรบแผนทภมประเทศโดยทวไป เสนขอบระวางมเพยงดานละเสนเดยว บางชนดมเสนขอบระวางเพยงสองดานเทานน ทเสนขอบระวางแตละดานจะมตวเลขบอกคาพกดกรด และคาพกดภมศาสตร (คาของละตจดและลองตจด) หรออยางใดอยางหนง ดงนนในแผนทแผนหนงเสนขอบระวางแผนทจะ
ภมศาสตร ม.ปลาย | 4
กนพนท บนแผนแผนทออกเปนสองสวนดวยกน คอพนทภายในขอบระวางแผนท และพนทนอกขอบระวางแผนท
2. องคประกอบภายในขอบระวาง หมายถง สงทงหลายทแสดงไวภายในกรอบ ซงลอมรอบดวยเสนขอบระวางแผนท ตามปกตแลวจะประกอบดวยสงตาง ๆ ตอไปน คอ
2.1 สญลกษณ ( Symbol ) ไดแก เครองหมายหรอสงซงคดขนใชแทนรายละเอยดทปรากฏอยบนพนผวภมประเทศ หรอใหแทนขอมลอนใดทตองการแสดงไวในแผนทนน
2.2 ส ( Colour ) สทใชในบรเวณขอบระวางแผนทจะเปนสของสญลกษณทใชแทนรายละเอยดหรอขอมลตาง ๆ ของแผนท
2.3 ชอภมศาสตร ( Geographical Names ) เปนตวอกษรกำากบรายละเอยดตาง ๆ ทแสดงไวภายในขอบระวางแผนท เพอบอกใหทราบวาสถานทนนหรอสงนนมชอเรยกอะไร
2.4 ระบบอางองในการกำาหนดตำาแหนง ( Position Reference Systems ) ไดแก เสนหรอตารางทแสดงไวในขอบระวางแผนท เพอใชในการกำาหนดคาพกดของตำาแหนงตางๆ ในแผนทนนระบบอางองในการกำาหนดตำาแหนงมหลายชนด ทนยมใชในแผนททวไปม 2 ชนด คอ
พกดภมศาสตร ( Geographic Coordinates ) คอ การบอกตำาแหนงของพนทบรเวณใดบรเวณหนงโดยใชคาละตจดและลองจจด ไดแก เสนขนานและเสนเมอรเดยนทบอกคาละตจดและลองตจด อาจแสดงไวเปนเสนยาวจรดขอบระวางแผนท หรออาจแสดงเฉพาะสวนทตดกนเปน
ภมศาสตร ม.ปลาย | 5
กากบาท(graticul ) อยางเชนแผนทมาตราสวน 1:50,000 หรออาจแสดงเปนเสนสนๆ เฉพาะทขอบ
พกดกรด ( Rectangular Coordinates ) ไดแก เสนขนานสองชดทมระยะหางเทาๆ กน ตดกนเปนรปสเหลยมมมฉาก เสนตรงขนานทงสองชดดงกลาวอาจแสดงไวเปนแนวเสนตรงยาวจรดขอบระวาง หรออาจแสดงเฉพาะสวนทตดกนกไดแลวแตความเหมาะสม
3. องคประกอบภายนอกขอบระวาง หมายถง พนทตงแตเสนขอบระวางไปถงรมแผนแผนททงสดาน บรเวณพนทดงกลาวผผลตแผนทจะแสดงรายละเอยดอนเปนขาวสารหรอขอมลทผใชแผนทควรทราบ และใชแผนทนนไดอยางถกตองตรงตามความมงหมายของผผลตแผนท รายละเอยดนอกขอบระวางจะมอะไรบางขนอยกบชนดของแผนท
การหาระยะบนแผนทกอนอนตองทำาความเขาใจกอนวา ระยะบนแผนท คอ ระยะราบ
(Horizontal Distance) เพราะแผนทคอ การฉาย (Project) รายละเอยดภมประเทศจรงลงบนพนระนาบหรอพนราบ ฉะนนแผนทจะมมาตราสวนเดยวกนหมดทงระวาง การหาระยะทางบนแผนทจงสามารถกระทำาได 2 วธคอ
1. การหาระยะโดยอาศยมาตราสวนของแผนท เชน เราวดระยะบนแผนทมาตราสวน 1: 50,000 ได 3 เซนตเมตร เพราะฉะนนระยะราบในภมประเทศจรงคอ 3 X 50000 = 150,000 ซ.ม. หรอ 1,500 เมตร หรอ 1.5 ก.ม.
2. การหาระยะโดยอาศยมาตราสวนแบบบรรทด
2.1 ใหกระทำาโดยนำาขอบบรรทดหรอขอบกระดาษเรยบๆ วางทาบใหผานจดสองจดทตองการหาระยะทางบนแผนทแลวทำาเครองหมายไวทขอบกระดาษแสดงตำาแหนงของจดทงสอง
2.2 นำาขอบกระดาษไปวางทาบทมาตราสวนเสนบรรทด อนมหนวยวดระยะตามตองการแลวอานระยะบนมาตราสวนเสนบรรทด ระยะทไดจะเปนระยะราบในภมประเทศจรง
3. หลกการยอและขยายแผนท 3.1 การยอและขยายแผนทโดยยดมาตรสวนเปนหลก
การยอแผนทในกรณนเราหาอตราสวนการยอหรอขยายโดยคำานวณจากมาตราสวน ซงเราสามารถหาอตราสวนการยอหรอขยายได โดยการใชมาตราสวนของแผนทใหมหารดวยมาตราสวนของแผนทเดม
3.2 การยอและขยายแผนทโดยยดดานกวาง-ดานยาวของแผนทเปนหลก ดานกวางและดานยาวเปนสงทมมตเดยวเชนเดยวกนมาตราสวน ดงนนสกษณะการยอและการขยายจงทำาไดเชนเดยวกบวธการยอและขยายโดยยดมาตราสวนเปนหลก
3.3 การยอและขยายแผนทโดยยดพนทของแผนทเปนหลก การยอและขยายแผนทโดยยดพนทเปนหลก เราคำานวณอตราสวนการยอ-ขยายไดโดยการหารพนทของแผนทใหมดวยพนทของแผนทเดม
สตรการหาระยะทาง Scale =
MDGD
MD = ระยะทางบนแผนท (Map Distance)GD = ระยะทางในภมประเทศจรง (Ground
distance)
ภมศาสตร ม.ปลาย | 6
ตวอยาง สมมตวาแผนทมาตราสวน 1 : 50,000 วดระยะระหวางจด ก. ถง จด ข. ได 3.5 เซนตเมตร จงหาระยะทางในภมประเทศจากสตร
1=
3.5
50,000 GD
GD = 50,000 X 3.5
= 175,000 เซนตเมตร
=
175,000 = 1.75
กโลเมตร
100,000
ตอบ นนคอ ระยะในแผนท 3.5 เซนตเมตร แทนระยะทางในภมประเทศจรง 1.75 กโลเมตร
การอานและแปลความในแผนทการอานและแปลความหมายของแผนทใหเขาใจ จำาเปนตองร
ขอมลเบองตนทเปนองคประกอบของแผนท และทำาความเขาใจใหถกตองเสยกอน เพอทจะแปลความหมายและใชประโยชนจากแผนทไดอยางสมบรณ โดยเฉพาะแผนทภมประเทศแบบลายเสนซงเปนแผนทพนฐานทใชอยแพรหลายในโลก
ปจจบนนกวชาการไดคดหาระบบและสญญลกษณทเปนสากล ในการกำาหนดตำาแหนง เชน พกดภมศาสตร (Geographic Coordinates) เปนระบบอางองบนผวพภพ ตำาแหนงของจดใดๆ
ภมศาสตร ม.ปลาย | 7
บนพนผวพภพสามารถ กำาหนดดวยคาละตจด (Latitude) หรอทเรยกวา เสนขนาน และเสนลองจจด (Longitude) หรอทเรยกวา เสนเมอรเดยน
แผนทแสดงลกษณะภมประเทศ นอกจากแสดงใหทราบถงตำาแหนงทตง ระยะทาง และทศทาง สงสำาคญของแผนทชนดนคอ แสดงความสงตำา และทรวดทรงแบบตางๆ ของภมประเทศ การแสดงลกษณะภมประเทศบนแผนท มหลายวธ เชน
1. แถบส ใชแถบสแสดงความสงตำาของภมประเทศทแตกตางกน เชน สเขยวแสดงพนทราบ สเหลองจนถงสสมแสดงบรเวณทเปนทสง สนำาตาลเปนบรเวณทเปนภเขา
2. เงา การเขยนเงานนตามธรรมดานน จะเขยนในลกษณะทมแสงสองมาจากทางดานหนง ถาเปนทสงชนลกษณะเงาจะเขม ถาเปนทลาดเงาจะบาง วธเขยนเงาจะทำาใหจนตนาการถงความสงตำาไดงายขน
3. เสนลาดเขา เปนการเขยนลายเสนเพอแสดงความสงตำาของภมประเทศ ลกษณะเสนจะเปน เสนสนๆ ลากขนานกน ความหนาและชวงหางของเสนมความหมายตอการแสดงพนท คอ ถาเสนหนาเรยงคอนขางชด แสดงภมประเทศทสงชน ถาหางกนแสดงวาเปนทลาด
4. แผนทภาพนน แผนทชนดนถาใชประกอบกบแถบส จะทำาใหเหนลกษณะภมประเทศไดชดเจนยงขน
5. เสนชนความสง คอเสนสมมตทลากไปตามพนผวโลกทความสงจากระดบนำาทะเลปานกลาง เทากน เสนชนความสงแตละเสนจงแสดงลกษณะและรปตางของพนท ณ ระดบความสงหนงเทานน
ประโยชนของแผนท
1. ดานการเมองการปกครอง เพอรกษาความมนคงของประเทศชาต ใหคงอย จำาเปนจะตองมความรในเรองภมศาสตรการเมอง หรอทเรยกกนวา "ภมรฐศาสตร" และเครองมอทสำาคญของนกภมรฐศาสตร กคอ แผนท เพอใชศกษาสภาพทางภมศาสตรและนำามาวางแผนดำาเนนการเตรยมรบหรอแกไขสถานการณทเกดขนได อยางเชน แนวพรมแดนระหวางประเทศ จำาเปนตองอาศยแผนทในการวางแผนดำาเนนการ เตรยมรบหรอแกไขสถานการณทอาจเกดขนอยางถกตอง แผนทในกจกรรมทางการเมองนอกจากแผนทแนวเขตแดนซงสำาคญแลว ยงตองเกยวของกบแผนทตาง ๆ มากมาย
2. ดานการทหาร ในการพจารณาวางแผนทางยทธศาสตรของทหาร จำาเปนตอง หาขอมลหรอขาวสารทเกยวกบสภาพภมศาสตร และตำาแหนงทางสงแวดลอมทถกตองแนนอนเกยวกบระยะทาง ความสง เสนทาง ลกษณะภมประเทศทสำาคญ
3. ดานเศรษฐกจและสงคม ดานเศรษฐกจ เปนเครองบงชความเปนอย ของประชาชนภายในชาต เพราะฉะนนทกประเทศกมงทจะพฒนาเศรษฐกจของตนเพอความมงคง และมนคง การดำาเนนงานเพอพฒนา เศรษฐกจของแตละภมภาคทผานมา แผนท เปนสงแรกทตองผลตขนมาเพอการใชงานในการวางแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต กตองอาศยแผนทเปนขอมลพนฐานเพอใหทราบ ทำาเลทตง สภาพทางกายภาพแหลงทรพยากร และ แผนทยงชวยใหเขาใจเกยวกบภาพรวมและความสมพนธระหวางพนทไดมากขน ทำาใหวางแผนและพฒนาเปนไปไดอยางสะดวกและมประสทธภาพ
4. ดานสงคม สภาพแวดลอมทางสงคมมการเปลยนแปลงอยเสมอ ทเหนชดคอสภาพแวดลอมทางภมศาสตร ซงทำาใหสภาพแวดลอมทางสงคมเปลยนแปลงไปการศกษาสภาพการเปลยนแปลง
ภมศาสตร ม.ปลาย | 8
ตองอาศยแผนทเปนสำาคญ และอาจชวยใหการดำาเนนการวางแผนพฒนาสงคมเปนไปในแนวทางทถกตอง
5. ดานการเรยนการสอน แผนทเปนตวสงเสรมกระตนความสนใจ และกอใหเกดความเขาใจในบทเรยนดขนใชเปนแหลงขอมลทงทางดานกายภาพ ภมภาค วฒนธรรม เศรษฐกจ สถตและการกระจายของสงตาง ๆ รวมทงปรากฏการณทางธรรมชาต และปรากฏการณตาง ๆใชเปนเครองชวยแสดงภาพรวมของพนทหรอของภมภาค อนจะนำาไปศกษาสถานการณและวเคราะหความแตกตาง หรอความสมพนธของพนท
6. ดานสงเสรมการทองเทยว แผนทมความจำาเปนตอนกทองเทยวในอนทจะทำาใหรจกสถานททองเทยวไดงาย สะดวกในการวางแผนการเดนทาง หรอเลอกสถานททองเทยวตามความเหมาะสม
หนวยท 2ระบบสารสนเทศภมศาสตร
***************************************************************************
ภมศาสตร ม.ปลาย | 9
ความหมายของ Remote Sensingในอดตทผานมาเทคโนโลยภาพถายทางอากาศ (Aerial
Photograph) และทางภาพถายดาวเทยม (Satellite Imagery) เปนคำาทใชแยกจากกน ตอมาไดมการกำาหนดศพทใหรวมใชเรยกคำาทงสองรวมกน ตลอดจนถงเทคโนโลยตางๆ ทเกยวกบขอมลซงไดจากตวรบสญญาณระยะไกลทเรยกวา Remote Sensing
คำาวา รโมทเซนซง (Remote Sensing) เปนประโยคทประกอบขนมาจากการรวม 2 คำา ซงแยกออกไดดงน คอ Remote = ระยะไกล และ Sensing = การรบร จากการรวมคำา 2 คำาเขาดวยกน คำาวา "Remote Sensing" จงหมายถง "การรบรจากระยะไกล"โดยนยามความหมายนไดกลาวไววา เปนการสำารวจ“ตรวจสอบคณสมบตสงใดๆ กตาม โดยทมไดสมผสกบสงเหลานนเลย”ดงนนคำาวา "Remote Sensing" จงมความหมายทนยมเรยกอยางหนงวา การสำารวจจากระยะไกล โดยความหมายรวม รโมทเซนซง จงจดเปนวทยาศาสตร และศลปะการไดมาซงขอมลเกยวกบวตถ พนท หรอปรากฏการณจากเครองมอบนทกขอมล โดยปราศจากการเขาไปสมผสวตถเปาหมาย ทงน อาศยคณสมบตของคลนแมเหลกไฟฟาเปนสอในการไดมาของขอมลใน 3 ลกษณะ คอ
- คลนรงส (Spectral)- รปทรงสณฐานของวตถบนพนผวโลก (Spatial) - การเปลยนแปลงตามชวงเวลา (Temporal)
ปจจบนขอมลดานนไดนำามาใชในการศกษาและวจยอยางแพรหลาย เพราะใหผลประโยชนหลายประการ อาทเชน ประหยดเวลา คา
ใชจายในการสำารวจและเกบขอมลมความถกตอง และรวดเรวทนตอเหตการณ
อยางไรกตาม การรบรจากระยะไกลกไดรบการพฒนาใหกาวหนาโดยมการประดษฐ คดคนเครองมอรบสญญาณทมประสทธภาพสง เทคนคทนำามาใชในการแปลตความ กไดรบการพฒนาควบคกนไปใหมความถกตอง แมนยำา และรวดเรวยงขน จงปรากฏวามการนำาขอมลทงภาพถายทางอากาศ และ ภาพถายดาวเทยม มาใชประโยชนเพอสำารวจหาขอมลและทำาแผนทเกยวกบทรพยากรธรรมชาตกนอยางกวางขวางในปจจบน
องคประกอบของการสำารวจระยะไกล
องคประกอบของการสำารวจระยะไกล ประกอบดวย- แหลงกำาเนดพลงงาน (Source of Energy)- วตถและปรากฏการณตางๆ บนพนผวโลก (Earth
Surface Features)- เครองมอหรออปกรณในการบนทกขอมล (Sensor)
หลกการสำารวจขอมลระยะไกล
ภมศาสตร ม.ปลาย | 10
การสำารวจจากระยะไกล ( remote sensing ) เปนวทยาศาสตรและเทคโนโลยแขนงหนง ทใชในการ บงบอก จำาแนก หรอ วเคราะหคณลกษณะของวตถตาง ๆ โดยปราศจากการสมผสโดยตรงremote sensing เปนศพทเทคนค ทใชเปนครงแรกในประเทศสหรฐอเมรกา ในป พ.ศ. 2503 ซงมความหมายรวมถง การทำาแผนท การแปลภาพถาย ธรณวทยาเชงภาพถาย ฯลฯ
การใชคำารโมตเซนซงเรมแพรหลายนบตงแตไดมการสงดาวเทยม LANDSAT-1 ซงเปนดาวเทยมสำารวจทรพยากรธรรมชาตดวงแรกขนในป พ.ศ.2515 พลงงานแมเหลกไฟฟาทสะทอน หรอแผออกจากวตถ เปนตนกำาเนดของขอมลทสำารวจจากระยะไกล
นอกจากนตวกลางอนๆ เชน ความโนมถวง หรอสนามแมเหลก กอาจนำามาใชในการสำารวจจากระยะไกลไดเชนกน
เราสามารถหาคณลกษณะของวตถได จากลกษณะการสะทอนหรอการแผพลงงานแมเหลกไฟฟา จากวตถนนๆนนคอวตถแตละชนดจะมลกษณะการสะทอนแสงหรอการแผรงสทเฉพาะตวและแตกตางกนไป ถาวตถหรอสภาพแวดลอมเปนคนละประเภทกน การสำารวจจากระยะไกลจงเปนเทคโนโลยทใชในการจำาแนก และเขาใจวตถ หรอสภาพแวดลอมตางๆ จากลกษณะเฉพาะตวในการสะทอนแสงหรอแผรงส
เครองมอทใชวดคาพลงงานแมเหลกไฟฟาทสะทอนหรอแผออกจากวตถ เรยกวา เครองวดจากระยะไกล (remote sensor) หรอ เครองวด (sensor) ตวอยาง เชน กลองถายรป หรอ เครองกวาดภาพ (scanner) สำาหรบยานพาหนะทใชตดตงเครองวด เรยกวา ยานสำารวจ (platform) ไดแก เครองบน หรอ ดาวเทยม
ภมศาสตร ม.ปลาย | 11
สำาหรบขอมลทสำารวจจากระยะไกลนนจะผานกระบวนการวเคราะหแบบอตโนมตดวยเครองคอมพวเตอรและ/หรอ การแปลดวยสายตา แลวจงนำาไปประยกตใชในดานเกษตร การใชทดน ปาไม ธรณวทยา อทกวทยา สมทรศาสตร อตนยมวทยา และสภาวะแวดลอม ฯลฯ
การวเคราะหภาพถายดาวเทยม
ทมาภาพ: GISTDA (Public Organization) Thailandการวเคราะหภาพจากดาวเทยมดวยคอมพวเตอร
- การเตรยมภาพ (Data Preparation) - การเตรยมขอมลกอนการวเคราะห (Pre-Processing) - การปรบปรงคณภาพของขอมล (Image
Enhancement)
ภมศาสตร ม.ปลาย | 12
- การกำาหนดประเภทขอมล (Nomenclature) - การจำาแนกประเภทขอมล (Classification) - การวเคราะหหลงการจำาแนกประเภทขอมล (Post-
Classification) - การวเคราะหความถกตอง
การวเคราะหขอมลดาวเทยม (Data Analysis) - การแปลภาพดวยสายตา - การวเคราะหภาพจากดาวเทยมดวยคอมพวเตอร
ดาวเทยมความหมาย
ดาวเทยม (องกฤษ: Satellite) คอ สงประดษฐทมนษยคดคนขน ทสามารถโคจรรอบโลก โดยอาศยแรงดงดดของโลก สงผลใหสามารถโคจรรอบโลกไดในลกษณะเดยวกนกบทดวงจนทรโคจรรอบโลก และโลกโคจรรอบดวงอาทตย วตถประสงคของสงประดษฐนเพอใช ทางการทหาร การสอสาร การรายงานสภาพอากาศ การวจยทางวทยาศาสตรเชนการสำารวจทางธรณวทยาสงเกตการณสภาพของอวกาศ โลก ดวงอาทตย ดวงจนทร และดาวอนๆ รวมถงการสงเกตวตถ และดวงดาว ดาราจกร ตางๆ
ประเภทของดาวเทยม 1) ดาวเทยมสอสาร2) ดาวเทยมสำารวจ3) ดาวเทยมพยากรณอากาศ4) ดาวเทยมทางการทหาร5) ดาวเทยมดานวทยาศาสตร
การแบงประเภทตามการใชงาน 1.ดาวเทยมทใชในการสอสารแบบจดตอจด เชน PALAPA
THAICOM 2.ดาวเทยมสอสารระหวางดาวเทยม เชน TDRS 3.ดาวเทยมเพอการสอสารเคลอนทบนบก ในนำา และในอากาศ
เชน INMASAT4.ดาวเทยมเพอการสอสารวทยกระจายเสยง และวทยโทรศพท
เชน ASTRA 5.ดาวเทยมเพอการสำารวจโลก สำารวจทรพยยากรธรรมชาต
เชน LANDSAT 6.ดาวเทยมเพอการสำารวจอวกาศ เชน METEOR
EXPLORER 7.ดาวเทยมเพอการพยากรณอากาศ เชน GMS NOAA 6-9 8.ดาวเทยมเพอการปฏบตในหวงอวกาศ เชน SPAS
SKYLAB 9.ดาวเทยมเพอกจการวทยสมครเลน เชน JAS-1 JAS-2
AO-40 10.ดาวเทยมเพอการกำาหนดตำาแหนง เชน NAVSTAR 11.ดาวเทยมเพอการนำารองเรอ และ อากาศยาน เชน
TRANSIT COSMOS
ประเภทของดาวเทยมในปจจบนผลตขนทเพอใชในวตถประสงคของการใชงานในดานตางๆ เชน
1.เพอการรายงานสภาพอากาศ/ อตนยมวทยา Meteorological Satellite METEOSAT,INSAT,GMS – 5
2.เพอการสำารวจโลก สำารวจทรพยากรธรรมชาต Earth Observation Satellite LANDSAT,SPOT,RADARSAT
3.เพอการสำารวจอวกาศ Astronomical Satellites IRAS (Infrared Astronomy Satellite), NASA’ s second
ภมศาสตร ม.ปลาย | 13
Small Astronomy Satellite (SAS_2), European Celestial Observation Satellite (COS_B)
4.เพอการปฏบตการในหวงอวกาศ Space Stations SPAS,SKYLAB
5.เพอการกำาหนดตำาแหนง Navigation Satellites GPS,GRONASS,GALILEO
6.เพอการสอสาร Communication Satellites THAICOM,PALAPA,GMS
1.ระบบกำาหนดตำาแหนงบนโลก (Global Positioning
System: GPS)
ความหมาย
ภมศาสตร ม.ปลาย | 14
GPS เปนระบบดาวเทยมทออกแบบและจดสรางโดยกองทพสหรฐอเมรกา เพอใชในการนำาหน (Navigation)
GPS เปนเครองมอหาตำาแหนงพกดภมศาสตรบนพนผวโลกโดยอาศยสญญาณอางองจากระบบดาวเทยม ทำาหนาทสงสญญาณจพเอสโดยเฉพาะ มชอเรยกอยางเปนทางการวา เครองมอหาพกด“ดวยดาวเทยม”
GPS เปนเครองมอสมยใหมทมทงขนาดใหญและขนาดเลกทสามารถพกพาตดตวได โดยสามารถใชกำาหนดพกดของผวโลกไดอยางแมนยำา คาทอานไดจะเปนคาละตจดและลองจจด หรอ คายทเอม (Universal Transverse Mercator: UTM)
องคประกอบหลกของระบบ GPS
ภมศาสตร ม.ปลาย | 15
1. ระบบดาวเทยมในวงโคจรรอบโลก ( The Space segment)
2. สถานควบคม ( The Control segment) 3. ผใชงานสญญาณจพเอส ( The User segment)
หลกการทำางานของระบบ GPS
GPS บอกพกดบนพนโลกโดยใชดาวเทยม การรบสญญาณจากดาวเทยมทโคจรอยเตมทองฟา 24 ดวง รบสญญาณอยางนอยตอง 3 ดวง GPS เปนเครองมอหาตำาแหนงพกดภมศาสตรบนพนผวโลก โดยอาศยสญญาณอางองจากระบบดาวเทยม ททำาหนาทสงสญญาณจพเอสโดยเฉพาะ มชอเรยกอยางเปนทางการวา เครอง“มอหาพกดดวยดาวเทยม” GPS ในปจจบนมหลายรปแบบ
ประเภทของเครองรบ GPS
ประโยชนของระบบ GPS1. บอกตำาแหนงวาตอนนเราอยทไหน 2. บนทกเสนทางวาเราไปไหนมาบาง3. ระบบนำารองนำาทางไปจดหมายทกำาหนด (เครองบน) 4. ระบบตดตามยานพาหนะ5. ใชในการกำาหนดจดพกดผวโลก เพองานดานระบบ
สารสนเทศภมศาสตร หรอขอมลคาวเทยม6. ใชในการสำารวจรงวดทดน การสำารวจพนท และการทำา
แผนท 7. ใชในกจกรรมทางทหาร
ภมศาสตร ม.ปลาย | 16
8. ใชในการศกษาดานภมศาสตรทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม
9. การสำารวจพนท และการทำาแผนท 10. ใชตดตามการเคลอนทของคน สงของ11. ใชในการควบคมเครองจกร เชน เครองจกรทางการ
เกษตร12. ใชในการขนสงทางทะเล13. ตรวจวดการเคลอนตวของเปลอกโลกและสงกอสราง14. ใชอางองในการวดเวลาทเทยงตรงทสดในโลก15. ใชในการออกแบบเครอขายคำานวณตำาแหนงทตง เชน โรง
ไฟฟา ระบบนำามน16. ใชตดตามความปลอดภยดานสงแวดลอม17. ใชในการตดตามอนรกษและควบคมสตว18. ประยกตใชดานกฬา19. ใชในการเดนทางทองเทยว20. ใชในดานความมนคงทางทหาร21. ใชสำารวจรงวด ทำาแผนท
2.ระบบสารสนเทศภมศาสตร (Geographic
Information System: GIS)
ภมศาสตร ม.ปลาย | 17
ความหมายและหลกการ
ระบบสารสนเทศภมศาสตร (Geographic Information System: GIS) หมายถง เครองมอทใชระบบคอมพวเตอรเพอใชในการนำาเขา จดเกบ จดเตรยม ดดแปลง แกไข จดการ และวเคราะห พรอมทงแสดงผลขอมลเชงพนท ตามวตถประสงคตางๆ ทไดกำาหนดไว
ดงนน GIS จงเปนเครองมอทมประโยชนเพอใชในการจดการ และบรหารการใชทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และสามารถตดตามการเปลยนแปลงขอมลดานพนท ใหเปนไปอยางมประสทธภาพ เนองจากเปนระบบทเกยวของกบระบบการไหลเวยนของขอมลและการผสานขอมลจากแหลงขอมลตางๆ เชน ขอมลปฐมภม (primary data) หรอขอมลทตยภม (secondary data) เพอใหเปนขาวสารทมคณคา
องคประกอบของระบบสารสนเทศภมศาสตร
ภมศาสตร ม.ปลาย | 18
ระบบสารสนเทศภมศาสตร มองคประกอบทสำาคญหลายอยาง แตละอยางลวนเปนองคประกอบทสำาคญทงสน แตทสำาคญประกอบดวย 4 สวน คอ
1. ขอมล (Data/Information) 2. เครองคอมพวเตอร และอปกรณตางๆ3. โปรแกรม หรอระบบซอฟตแวร (software) 4. บคลากร (human resources)
การวเคราะหขอมลในระบบในระบบสารสนเทศภมศาสตรมการสรางขอมลเปนชน เรยกวา
คอเวอเรจ (coverage) หรอ เลเยอร (Layer) ตวอยางเชน ชนภมประเทศ ชนภมอากาศ ชนขอบเขตการปกครอง ชนขอบเขตคณภาพลมนำา ชนเสนทางนำา ชนขอบเขตดน ชนขอบเขตธรณวทยา เปนตน ในแตละชน ขอมลอาจจะประกอบดวยขอมล จด เสน หรอ รปปด เพยงอยางเดยว หรอผสมของขอมล 2 แบบ หรอ 3 แบบ การวเคราะหขอมลแบงออกเปน 2 แบบ คอ การวเคราะหจากฐานขอมลเพยงชนเดยวหรอทำาการวเคราะหโดยการซอนทบขอมล 2 ชนด หรอมากกวา
ภมศาสตร ม.ปลาย | 19
1. การวเคราะหขอมลจากฐานขอมลเพยงชนเดยว 1.1 การวเคราะหขอมลจากฐานขอมลเพยงชนเดยว คอ
การวเคราะหจาก จด เสน หรอรปปด ตวอยางเชน จดทแสดงทตงของโรงเรยน อาจจะวเคราะหวาในรศม 500 เมตร 1,000 เมตร 2,000 เมตร หรอ 5,000 เมตร จากโรงเรยน มหมบานอะไรบาง มจำานวนประชากรเทาใด มเดกในวยเรยนในระดบชนตางๆ มากนอยเพยงใด ซงในกรณนจะตองมขอมลพนฐาน คอ จดทตงของโรงเรยน จดทตงของหมบาน พรอมดวยขอมลอธบาย
1.2 การวเคราะหจากเสน อาจจะเปนระยะทางหางจากเสนออกไปเปนระยะทางตางกน เชน ระยะหางจากแนวถนนดานใดดานหนงหรอทงสองดานเปนระยะ 100 เมตร 500 เมตร 1,000 เมตร มการใชทดนเปนแบบใด หรอระยะทางจากหมบานไปถงอำาเภอมระยะทางเทาใด เปนตน
1.3 การวเคราะหจากรปปด อาจจะเปนระยะทางหางจากรปปด เชน สระนำาไปทางดานในหรอดานนอกของรปปด หรอทงสองดานของรปปดในระยะทางตางกนมลกษณะเปนเชนใด
2. การวเคราะหจากขอมลหลายชน การวเคราะหขอมลจากขอมลหลายชน จะตองมวตถประสงคทแนนอน เพอทจะเลอกชนขอมลทเกยวของมาทำาการวเคราะห ตวอยางเชน ตองการหาตำาแหนงโรงงานสบปะรดทเหมาะสม ชนขอมลทเกยวของ อาจจะเปนขอมลขอบเขตการใชประโยชนทดนเพอดวาบรเวณใดมการปลกสบปะรดมาก ขอมลขอบเขตดนเพอดวามชนดดนเหมาะสมสำาหรบการปลกสบปะรดมากนอยเพยงใด ขอมลถนน และทางนำาเพอดวาการขนสงมระยะทางใกลหรอไกลเพยงใด มนำาใชในอตสาหกรรมพอหรอไม และขอมลหมบานเพอดวาจะมแรงงานพอหรอไม เปนตน
การวเคราะหขอมลจากขอมลหลายชน มประโยชนมากและชวยใหการตดสนใจเกอบทกชนดทำาไดโดยไมผดพลาด ในการวเคราะหทซบซอนมากและตองการผมความรในสาขาดงกลาวเปนอยางดและมการบรณาการหลายสาขาวชาเขาดวยกน
ประโยชนของ GISระบบสารสนเทศทางภมศาสตรเปนเครองมอทางภมศาสตรทม
ประโยชนอยางยงตอการจดเกบระบบขอมลซงมอยมากมายในปจจบน ไดมการพฒนาทงดานฮารดแวร และซอฟตแวร ทำาใหในปจจบนไดมการนำา GIS มาใชงานกนอยางแพรหลาย ทงหนวยงานของภาครฐและเอกชน
การใชงานระบบสารสนเทศจะมประโยชนมากในการศกษาวชาภมศาสตร ถารจกการใชงาน การใชงานระบบสารสนเทศภมศาสตรจะตองมเปาหมายชดเจน รจกคดเลอกขอมลมาวเคราะห การใชงานจะตองวางแผนงานในการกำาหนดคณภาพ มาตราสวนของขอมลและทสำาคญคอ ความสามารถในการวเคราะหขอมลนำาไปใชประโยชนในการปรบปรงขอมลใหทนสมยตลอดเวลา การบรณาการขอมลหลายรปแบบเขาดวยกน และสามารถสรางแบบจำาลองทดสอบเปรยบเทยบขอมลกอนทมการลงมอปฏบตจรง การใชระบบสารสนเทศภมศาสตรทสำาคญไดแก
1. ดานการจดการทรพยากรธรรมชาต เชน การกำาหนดพนทปาไม แหลงนำา ทงบนผวดนและใตดน ธรณวทยาหนและแร ชายฝงทะเลและภมอากาศ
2. ดานการจดการทรพยากรเกษตร เชน การแบงชนคณภาพพนทเกษตร ดนเคมและดนปญหาอน ความเหมาะสมของพชในแตละพนท การจดระบบนำาชลประทาน การจดการดานธาตอาหารพช
ภมศาสตร ม.ปลาย | 20
3. ดานการจดการสงแวดลอม เชน การแพรกระจายของฝนและกาซ การกำาหนดจดเกบตวอยางจาก โรงงาน การปองกนความเสยหายของโบราณสถานหรอสถานททองเทยว การปองกนไฟไหมปา เปนตน
4. ดานสงคม เชน ความหนาแนนของประชากร เพศ อาย การศกษา แรงงาน ตำาแหนงของโรงเรยนและการเดนทางของนกเรยน เปนตน
5. ดานเศรษฐกจ เชน รายไดของประชากรของหมบาน ตำาบล สนคาหลก ตำาแหนงทตงของโรงงานประเภทตางๆ เปนตน
หนงสออางอง
http://www.kru-aoy.com/map1.html ,13 มกราคม 2556.
ภมศาสตร ม.ปลาย | 21
http://www.kru-aoy.com/map2-1.html ,13 มกราคม 2556.http://www.kru-aoy.com/map2-2.html ,13 มกราคม 2556.http://www.kru-aoy.com/map2-3.html ,13 มกราคม 2556.http://www.kru-aoy.com/map2-4.html ,13 มกราคม 2556.http://www.kru-aoy.com/map3-1.html ,13 มกราคม 2556.http://www.kru-aoy.com/map3-2.html ,13 มกราคม 2556.http://www.kru-aoy.com/map3-3.html ,13 มกราคม 2556.http://www.kru-aoy.com/map4.html ,13 มกราคม 2556.http://www.kru-aoy.com/map4_1.html ,13 มกราคม 2556.http://www.kru-aoy.com/map4_2.html ,13 มกราคม 2556.http://www.kru-aoy.com/map5.html ,13 มกราคม 2556.http://www.kru-aoy.com/map6.html ,13 มกราคม 2556.http://www.kru-aoy.com/map6-2.html ,13 มกราคม 2556.
http://www.kru-aoy.com/remote1-1.html ,13 มกราคม 2556.http://www.kru-aoy.com/remote1-2.html ,13 มกราคม 2556.http://www.kru-aoy.com/remote2.html ,13 มกราคม 2556.http://www.kru-aoy.com/remote3.html ,13 มกราคม 2556.http://www.kru-aoy.com/remote4.html ,13 มกราคม 2556.http://www.kru-aoy.com/remote5.html ,13 มกราคม 2556.http://www.kru-aoy.com/remote5-1.html ,13 มกราคม 2556.http://www.kru-aoy.com/remote5-2.html ,13 มกราคม 2556.http://www.kru-aoy.com/gps1.html ,13 มกราคม 2556.http://www.kru-aoy.com/gps2.html ,13 มกราคม 2556.http://www.kru-aoy.com/gps3.html ,13 มกราคม 2556.http://www.kru-aoy.com/gps4.html ,13 มกราคม 2556.http://www.kru-aoy.com/gps5.html ,13 มกราคม 2556.
ภมศาสตร ม.ปลาย | 22
http://www.kru-aoy.com/gis1.html ,13 มกราคม 2556.http://www.kru-aoy.com/gis2.html ,13 มกราคม 2556.http://www.kru-aoy.com/gis3.html ,13 มกราคม 2556.http://www.kru-aoy.com/gis3-1.html ,13 มกราคม 2556.http://www.kru-aoy.com/gis4.html ,13 มกราคม 2556.http://www.kru-aoy.com/gis4-1.html ,13 มกราคม 2556.
top related