yaşayan geleneksel mimari
Post on 05-Apr-2018
282 Views
Preview:
TRANSCRIPT
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
1/240
Gazi niversitesi Trk Halkbilimi
Aratrma ve Uygulama Merkezi (THBMER)
TRKYEDE 2003 Y IL INDA
YAAYANGELENEKSEL MMAR
M. cal OUZEzgi METN
Fatih MORMENEKE
Gazi niversitesi THBMER Yayn
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
2/240
GAZ NVERSTES TRK HALKBLM
ARATIRMA VE UYGULAMA MERKEZ (THBMER) YAYINLARI: 10
Bu kitabn btn haklar Gazi niversitesi Trk Halkbilimi Aratrma ve Uygulama
Merkezine aittir. Kaynak gsterilerek alnt yaplabilir.
Ankara 2007
ISBN 978-975-507-210-4
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
3/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Y a a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i
NDEKLER
NSZ. . 6
GR. . 9
ANA.YAPILAR.(MESKEN)
Abdullah zene Ait Mesken (Ankara/amldere-Kargalar) ....................................... 14
Ahmet Gaaya Ait Mesken (Krehir/Mucur) ................................................................... 15
Ahmet Salih Eseroluna Ait Konak (Kastamonu/Tosya) ............................................. 17Ahmet Sopacoluna Ait Mesken (ankr/erke) ...................................................... 18
Ali Rza Tuncaya Ait Mesken (Saranbolu) ........................................................................ 20
Ali Ylmazlarn Kona (Krkkale/Keskin) .......................................................................... 22
Ayniye Barnne Ait Mesken (Zonguldak/aycuma) ................................................ 2
Aye Altaya Ait Mesken (Kayseri/Gesi-Evreke) ............................................................... 25
Aye lhana Ait Mesken (Ayon/Hocalar-Yeilhisar) ...................................................... 27
Bayram Ycesana Ait Mesken (Trabzon/Beikdz) .................................................... 0
Blbl Hocann Evi (Bekir zaka Ait Mesken) (Eskiehir/Odunpazar) .............. 2
Cemal Kavuncuya Ait Mesken (Ankara/Haymana-Sinanl) ........................................
Cevat Aa Kona (Eskiehir/Sivrihisar) ............................................................................. 5
alapverdi Kona (mer alapverdiye Ait Mesken) (Sivas/Divrii) ...................... 8
avuolu Kona (Tokat/Niksar) ........................................................................................ 40
Eli Kepikoluna Ait Mesken (Antakya) ............................................................................. 41
Elmas Alcya Ait Mesken (ankr/erke)....................................................................... 4
Emine Taya Ait Mesken (ankr/Eldivan) ......................................................................... 45
Eyp Bozdaa Ait Mesken (Mersin/Tarsus) ..................................................................... 48
Ferziye Yldza Ait Mesken (Ankara/ankara-Karata) ................................................. 50
Feyzullah Narlya Ait Mesken (Kahramanmara/Pazarck-Narl) .............................. 52
Hac Haydar Aann Evi (Perkta Ailesine Ait Mesken)
(Ankara/ereikohisar) ..................................................................................................... 54
Hac Hseyin Trkolu Kona (Ankara/Beypazar) ....................................................... 55
Hac eyholu Kona (ankr) ............................................................................................ 56
Hacnn Mehmet Aann Kona (Ankara/Gdl) ......................................................... 58
Hasan ataklya Ait Mesken (Zonguldak/Devrek-aydeirmeni)........................... 60
Hatice Kurta Ait Mesken (Sakarya/Karaman) ................................................................. 61Havva Trkoluna Ait Mesken (Ankara/ubuk-Klack)............................................. 6
Hayrettin Olcaya Ait Mesken (Ankara/ubuk) ............................................................... 65
Hoca Eendi Kona (Ankara/Aya)...................................................................................... 67
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
4/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Ya a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i4
Hr Hanma Ait Mesken (Elaz-Pirini) ....................................................................... 69
Hseyin Demirrse Ait Mesken (Kastamonu) ................................................................. 71
Hseyin Katrcoluna Ait Mesken (Bursa/Niler-Hasanaa) .................................. 7
brahim Karakke Ait Mesken (Zonguldak/aycuma-Kayaba)............................... 74brahim Zorluya Ait Mesken (Ankara/Sincan-Peenek) .............................................. 76
lhan Koman itlii (Edirne) ................................................................................................. 77
lyas Baryanka Ait Mesken (Ankara/ubuk-Tapnar) ................................................. 78
smail Bayraka Ait Mesken (Bursa/Cumalkzk) ............................................................. 80
Kadir Kaygusuza Ait Mesken (orum/skilip).................................................................. 82
Karakolar Kona (Ankara/ubuk) ..................................................................................... 8
Karakurtlar Kona (Osmaniye) ............................................................................................ 85
Kelezade Kona (Ankara/Beypazar) ............................................................................... 87Kstekilerin Evi (orum/skilip) .......................................................................................... 90
Ltye Aykulteliye Ait Mesken (zmir) ............................................................................... 91
Mahmut ene Ait Mesken (Krehir/zba) .................................................................... 92
Mehmet Akdemire Ait Mesken (Ankara/Kzlcahamam-Sara) ................................ 94
Mehmet Aygne Ait Mesken (Ankara/Beypazar) ......................................................... 96
Mehmet Haydara Ait Mesken (Ankara/Nallhan-Karaky) ......................................... 98
Mehmet nsala Ait Mesken (Ankara/ubuk) .................................................................100
Mehmet Vurala Ait Mesken (Ktahya/Simav) .................................................................102Meliha meye Ait Mesken (Bartn) ..................................................................................10
Muharrem zbeyoluna Ait Mesken (ankr/Ilgaz-Yaz)...........................................105
Muhsin Bolata Ait Mesken (Samsun/Alaam-Tepeblmesi) .....................................107
Muhsin zcana Ait Mesken (Isparta/Keiborlu-Yenitepe) .........................................108
Mustaa Hanedara Ait Mesken (ankr/Ilgaz-Mlayim) .............................................110
Muzafer Ererneke Ait Mesken (Mula) ..........................................................................112
Naile-Esmendar Koyuna Ait Mesken (Aksaray/Gzelyurt) .........................................114
Nazie zere Ait Mesken (Hatay/Drtyol-zerli) ...........................................................117Osman Cabaya Ait Mesken (Ankara/Beypazar) ............................................................119
Osman zgrlere Ait Mesken (Ayon/Sandkl) .............................................................121
mer Karakayaya Ait Mesken (Kahramanmara/Gksun) .........................................12
Pembe Kele Ait Mesken (Kayseri/Develi)..........................................................................124
Rabie Akkayaya Ait Mesken (Yalova/Armutlu) ...............................................................126
Ramazan Ertana Ait Mesken (Nevehir/rgp) .............................................................127
Rstemolu Evi (Nevehir/rgp) .......................................................................................129
Sat Yalna Ait Konak (Ankara/Aya) .................................................................................10Satlm akllya Ait Mesken (Ankara/Kale Semti) .......................................................12
Sinan Tekin ve Ailesine Ait Mesken (Tokat/Erbaa-Fndcak) .......................................1
Siyami Acara Ait Mesken (Karabk/Yenice-Satuk) ........................................................14
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
5/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Y a a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i5
Sleyman Uza Ait Mesken (Ankara/Beypazar-Uru) ...................................................16
atrlar Kona (Bolu/Gynk) ..............................................................................................17
eraettin Memie Ait Mesken (Adapazar/Poyrazlar) .................................................19
evki Avcya Ait Mesken (Adapazar/ Doanay-Geyve)............................................140kr Gllere Ait Mesken (Sivas/Talcak) .......................................................................141
Talip Yanka Ait Mesken (zmir/Tire) ...................................................................................144
Teki Kona (Ankara/Kalecik)...........................................................................................146
Yadigar Glsuya Ait Mesken (Adana) ................................................................................147
Yahya Yara Ait Mesken (Bolu/Mengen-Akren) .............................................................149
Yenal ahine Ait Mesken (Sivas/mranl-Boanak) ........................................................151
Ylmazlar Kona (Mersin) .......................................................................................................152
Yusu Uzunoluna Ait Mesken (Ankara/Glba-Gkehyk)................................15
YARDIMCI.YAPILAR
A-.MTEMLATLAR.
Ahr (Ankara/Bala-em) ........................................................................................................155
Ahr (Ankara/Kazan-Bitik) .......................................................................................................156
Ahr (Ankara/Sincan) ................................................................................................................157
Alpaslan Ailesine Ait Tandr ve Gvercinlik (Ankara/Evren) ......................................158Duman Ailesine Ait Samanlk (Zonguldak/Ereli-Heybeler) .....................................159
Ekmek Evi (Tandr) (Ankara/Kazan-Bitik) ...........................................................................160
Tandr (Ankara/ubuk-Ovack) .............................................................................................161
Tandrlk (Krehir/iekda-Haydarl) ..............................................................................162
B-.GENEL.KULLANIMA.AIK.YAPILAR
amarhane (Ankara/Gdl) ...............................................................................................16amarhane (ankr/Eldivan-Glbahe) ........................................................................164
Ding (Nevehir/Nar) ..................................................................................................................166
Ekmek Frn (Ankara/Beypazar-Uru) ...............................................................................167
Emine Akyze Ait Deirmen (Ankara/Gdl) .................................................................168
Ta Frn (Ayon/hsaniye-Ayazin) .........................................................................................170
Ta Frn (Zonguldak/Ereli-Hasbeyler) .............................................................................17
Un Deirmeni (Krehir/Kaman-Tatk) ................................................................................175
Yunak ve Frn ..............................................................................................................................176
FOTORAFLAR. .177
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
6/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Ya a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i6
NSZ
Elinizdeki kitap, 200 ylnda Trk Dili ve Edebiyat . sn renci-
lerinin, Trk Halkbilimi dersi iin, Anadolunun arkl yerleim birimle-
rinde (ky, kasaba ve kent) yapm olduklar Geleneksel Halk Mimarisi
derleme almalarndan yola klarak hazrlanmtr. Bu alma, Somut
Olmayan Kltrel Mirasn Korunmas Szlemesinin ngrd somut
olmayan kltrel miras envanterinin karlmasna katk salamay ama-
lamaktadr.alma, projeye katlan rencilerin setikleri yrelerde halk mima-
risi zellii tayan yaplarn tespiti, derlenmesi, derlenen bu malzeme-
nin orijinal haline sadk kalarak kitap ormatna dntrlmesi ve bu
aamada yeniden metin oluturulmas, oluturulan metinlerdeki kelime
ve kavramlarn kaynak kii ve derleyici bilgileri ile geleneksel halk mima-
risi terim ve kavramlarna uygun olup olmadnn ve doruluunun tar-
tlmas, metinlerin balamlarnn grsel adan tamamlayc nitelikteki
otoraarn seimi ve sralamas aamalarndan geerek hazrlanmtr.
Geleneksel halk mimarisinin, sosyo-kltrel ve halk teknii alarn-
dan incelenmeye alld bu aratrma ile halk mimarisinin ortaya k-
nda, halkn inan, ahlak, gelenek gibi kltr unsurlarnn etkisi olduu;
halkn teknik olarak kulland yntemleri de coraya, iklim ve ekono-
mik imknlarn belirledii sonucuna ulalmaktadr. Geleneksel mimari-
nin ihtiyalar ekseninde gelitii grlmtr. Karadeniz Blgesinin ky
kesiminde ina edilen bir geleneksel halk mimarisi rnei, o blgenincoraya ve iklimine uygun olarak ahap malzeme seilerek yaplmtr.
Ahap malzemenin blgedeki ormanlardan temin ediliyor olmasnn da
etkisini hatrlatmak gerekir. Orta Anadoluda Nevehir-rgp-Greme
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
7/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Y a a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i7
civarndaki evlerde, yrede Erciyes Dann terinden olumu kayalar
ve bu kayalardan elde edilen talar, yredeki geleneksel halk mimarisi-
nin teknik ve malzeme olarak niteliini etkilemektedir. Dou Anadoluda,
yrenin souk iklimine dayankl malzeme ve yapm teknii kullanld,
pencerelerin bu sebepten kk, duvarlarnsa kaln yapld grlmek-
tedir.
alma teknik ve ilev ynnden halk mimarisi saylabilecek yap-
lar incelemek zere kurulmutur. Farkl yre ve blgelerde bulunan ya-
plarn, yreye has kelime ve anlatmlarnda edebi metin oluturma kay-
glar gzetilirken, yerel kullanmlar da dikkate alnmtr. Bu kullanmlar
gerekli grld yerlerde dipnot ile aklanmtr. Dipnotlarda teknik,malzeme ya da balam ynnden ayn, ancak adlandrma ynnden
arkl iadelerin, deiik yrelerdeki kullanmlarna da gnderme yapl-
mtr.
Mimari terimlerin aklanmasnda, arkl kaynaklara ve szlklere
bavurulmu, derleyen ve kaynak kiilerin verdii bilgilerin tutarll bu
sayede salanmtr.
almada geen teknik, malzeme ve balam aklamalar otora-
larla desteklenmeye allm, grsel malzeme metin ierisinde numara-
landrlarak almann sonuna eklenmitir.
alma ncesinde yaplan literatr taramasnda bu almadaki
kadar blgesel ve teknik adan eitlilik gsteren ikinci bir almaya
rastlanmamtr. Bu da almay, konuya ilgi duyan okuyucular ve halk
mimarisi alannda alma yapan aratrmaclar iin nemli klmaktadr.
Yaplarn teknik ve ilev ynnden analizinin yapld bu almada,
yap iinde bulunan ara-gere ve eyalar ile somut olmayan kltrel
miras kapsamnda deerlendirebileceimiz uygulama rnekleri de bu-
lunmaktadr.
Kaynak kii kimlik bilgileri, yapnn ad, yapm yl, yapnn bulundu-
u konum, yapm teknii ve yapnn ilevi hakknda bilgiler her bir yap
rneinin banda verilmitir. Yapnn zel adnn olmad rneklerde,
yapnn kullanclar veya ev sakinlerinin isimleri tercih edilmitir.(rn:
smail BAYRAK a ait mesken) Bu ekilde halk mimarisi konusunda ara-trma yrtenlerin kaynak kiilere ve kaynaa kolayca ulaabilmelerine
imkn salanmtr. Kaynan detayl adresi verilmemitir. Ancak Somut
Olmayan Kltrel Miras Mzesi Arivinde almalarn orijinalleri ve her
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
8/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Ya a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i8
trl derleme kayd saklanmaktadr.
Yaplar, ilevlerine gre (Ana Yaplar, Yardmc Yaplar, a-Mtemi-
latlar b-Genel Kullanma Ak Yaplar) snandrlmtr. Bu sralamada
alabetik sra ile varsa yapnn zel ad, yoksa kullancsnn ad verilmi,
yapnn bulunduu yerleimin ad da belirtilmitir.
Bu almann esas sahipleri kukusuz Trk Dili ve Edebiyat lisans
rencileridir. Ancak onlarn salad verilerin kitap ormatna dnt-
rlmesi editrlk mesaisi gerektirmektedir. Bu da ortak karar ve dn-
celerimizin Trk Halkbilimi Yksek Lisans rencileri Ezgi METN ve Fatih
MORMENEKE tarandan gerekletirilmesiyle mmkn olmutur.
Trk kltrnn zenginliini srdren, gelitiren ve gelecek kuak-lara aktaran Trk halkna, derleme ve yayna hazrlama almalarna kat-
lan rencilerime, projeye katk ve desteini esirgemeyen herkese, zel-
likle bu tr almalarmz her bakmdan destekleyen Gazi niversitesi
ne Rektr Pro. Dr. Kadri YAMA n ahsnda teekkr ederim.
Pro. Dr. M. cal OUZ
Gazi 2007
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
9/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Y a a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i9
GR
El yordamyla mimarlk
Geleneksel Trk halk mimarisinin zelliklerini; yaplarn usta-rak
ilikisi iinde yetien kiiler tarandan ina edilmesi, yap sahibinin ina
srasnda bizzat almas, soa merkezli olmas, coraya ve iklime bal
olarak malzeme tercihi ile tercih edilen bu malzemenin blgenin doku-
su ile btnlk salamas, yap sahibinin ve blgenin ekonomik ura-
larna gre ekillenii, bahe ierisinde bulunmas, inan deerleri, ev
sakinlerinin byk aile zellii gstermesi ve buna bal olarak yaam
alanlar oluturmas, komuluk ilikilerinin ekillendirmesi, kiler ve am-
bar gibi depolama ihtiyac duyulan anlaylar eklinde sralayabiliriz. Trk
halk mimari geleneinde ne kan zelliklere, yaplarn eimli arazi ze-
rine kurulmas, ana yapnn ve yardmc yaplarn son derece onksiyonel
olmas, salamlk ve estetiin gzetilmesi, ahap malzemenin arlkl
kullanlmasndan dolay esnek olmalar eklenebilir.
Geleneksel mimarinin kuramsal olarak kartlk ilkesi zerine kurulu
olduunu ne sren deerlendirmelerin yan sra dini anlay ve kabul-
lerin ekillendirdii ve etnik-mill kltr balamnda yaam tarznn evri-
mi dorultusunda ekillendiini iade eden almalar da vardr. Ancak
yaplan saha aratrmalar ve incelenen evlerin, bu deerlendirmelerin
tamamna rnek olacak nitelikte yaplar olduu sonucuna varlmaktadr.
Gnmzde geleneksel mimari nitelii tayan yaplarn daha ok
krsalda ve az nuslu yerleimlerde bulunduunu ve retimine devam
edildii; kentlerde bulunan yaplarn ise bir ksmnn Eski Eserler Koruma
Kanunu kapsamnda yaatlmaya alld ve yeni halk mimarisi yapla-rnn retilmedii bilinmektedir.
1 Bkz. Ayen Sava, El Yordamyla Mimarlk: Paralaks, Bilin, gd ve Steven Holl, Steven Holl,
Boyut Yaynlar, 2000, s.29-
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
10/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Ya a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i10
nsann barnma ihtiyacn karlayan yaplar, geleneksel halk mima-
risi balamnda deerlendirildiimizde, bu yaplarn barnmann tesin-
de, kltrn ekillendirdii bir yaam alan olduu grlecektir. Doann
verdiklerine kar, insann retimi olarak kltr, mimari yaplarn ekil-
leniinde de etkili olmutur. Aa kovuu ve maaralardan, tanabilir
barnaklara, kolay retilebilir yaplara, malzeme ve teknik adan uzun
mrl yaplara doru bir dnm gereklemitir. Bu dnmn,
kltr oluturan tm zellikler ve deerlerden etkilenerek gerekle-
tii de aikrdr.
Geleneksel halk mimarisini barnma ihtiyacnn tesinde bir bak
asyla deerlendirmek gerekmektedir. Doan Kuban, Trk ehrinin ad-
sz kahramanlar olarak adlandrd ev olgusunu, mekn kullanm ve e-
killenmesindeki ortaklklarn ortaya kardn belirtir2. Dini imar pln
anlaynn da Necdet Sakaolunun Divriide Ev Mimarisiadl eserine at
yaplan almada, kble aktrnn hayatn her ynne etkisine dei-
nilmitir. Ayrca Trk mimarisinde arsa konumu, mahremiyet ve gvenlik
zelliklerinin de sraland almada, ehirdeki mimarinin oluumu an-
latlmaktadr.
Gebe geleneinin geleneksel mimari yaplardaki yansmasn,otalarn konumlandrlmas ve merkez-evre balamnda deerlendire-
rek, i mekn olan soann ve soaya alan odalarn bu gelenei devam
ettirdii ynndeki grler mevcuttur. Bu hali ile soa, konumu ve ilevi
itibariyle merkezi yapy temsil eder ve ayn zamanda bir gei/servis
alandr. Soaya alan her bir oda, otan etimolojik kkenine yaplan
atarn yan sra4 birer ekirdek ailenin yaayabilmesini mmkn kl-
maktadr. Her odada bulunan gmme dolaplar ki geleneksel halk mima-
risinde vazgeilmez bir zellik olarak karmza kar, bu dolaplar iindegizlenmi, mahremiyetin ve ie dnkln odalardaki iadeleri ab-
desthane/guslhane/banyoluk yan sra snmann saland ocaklar,
odalar ekirdek ailenin yaad kk birer ev konumuna sokmakta-
dr. Anadolunun birok yerinde odaya ev denilmesinin sebebi de burada
aranmaldr.
2 KUBAN, Doan; Anadolu Kentlerinin Tarihsel Geliimi zerine Gzlemler, Trk ve slam Sanat
zerine Denemeler, stanbul, 1982. DEMREL, Dr. mer, TU, Muhuddin, GRBZ Adnan, Osmanl Anadolu Ailesinde Ev, Eya ve
Giyim-Kuam XVI-XIX yy, Sosyo-Kltrel Deime Srecinde Trk Ailesi, C.II, T.C. Babakanlk Aile
Aratrma Kurumu Yay.1992, 70755.
4 ESN, Emel; Trklerde Maddi Kltrn Oluumu, stanbul, 2006, s.0.
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
11/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Y a a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i11
Gebe geleneini devam ettirdii dnlen bir baka tespit ise,
halk mimarisi yaplarnn yazlk ve klk kat ya da odalar eklinde kar-
mza kmasdr. Yazlk kat ya da odalar, evin durumuna gre ilk ve st
katlarda olabilecei gibi tavanlarnn ykseklii de gze arpar. Bu zel-lik hava dolamn hzlandrarak ierinin serinliini salamaktadr. Buna
karn pencerelerin kk, duvarlarn kaln ve tavanlarn alak yaplmas
souk iklim ve blgelerin tercihidir.
Geleneksel halk mimarisinin genel zelliklerini sralarken dinin et-
kisinden bahsetmitik. Dini/tasavvu anlayn kullanlan malzemeye
yansmas, kalc ve gelip geici zellikte aranabilir. Gelenei, kltrn
kendini koruma reeksi olarak kabul eden Ayvazolu, geleneksel mesken
mimarisinde kullanlan dayanksz malzemenin fniye ait olmasna karn,
baki olan/olmas gereken mimarinin dini ve sosyal meknlar olduu tespi-
tini yabanc bir gezginin grn destekleyerek yapmaktadr5. Dinin,
mimari ekillenmeye katks olarak yaplarn iinde bulunan kblegh
lar baka birer rnektir.
Geleneksel halk mimarisinin ekillenmesine etki eden bir dier ak-
tr, suyun yaplarn iine kadar tanabilmi olmasdr. Tuvaletin eitli se-
beplerle yaplarn dnda yardmc yap olarak ina edildii dnemlerde
su ihtiyacnn avlu, bahe gibi zel alanlardaki emelerden ya da sosyalmekn zellii de gsteren ortak kullanma ak emelerden tanarak
saland bilinmektedir. Ancak su ve yan sra elektriin yaplarn iine
tanarak hayat kolaylatrd dnemde, tuvalet yapnn iine tanm,
mutak, banyo gibi blmlerin yaplarn ekilleniinde de etkisi olmu-
tur.
Geleneksel halk mimarisi deyince aklmza gelenler kukusuz konut/
meskendir. Ancak bu kategorideki konutlar yardmc yaplar ile birlikte
btn olutururlar. Frn, tandr, ocak gibi kimi zaman konutun iinde yeralan bu yaplar, kimi zaman da yapnn dnda ama ulam ve kullanm
en kolay olacak ekildedir. Ekonomik uran ekillendirdii ahrlar da
ayn ekilde yapdan ayr olabildii gibi yapnn iinde de yer alabilir. Ya-
pnn giri katnda bulunan ahrlarn, konutun snmasna katksnn yan
sra, hava muhaleetinin azla olduu blge ve iklimlerde insanlarn hay-
vanlarna rahata ulaabilmesini mmkn klmaktadr. Hatta evin iinden
yatay kapaklarla kapatlm merdivenlerle ahra gei salanmaktadr.
Elinizdeki almada yer alan rnekler Trkiye ile snrldr. Ancak ge-leneksel Trk halk mimarisi cora olarak Trkiye ye sktrlmamaldr.
5 AYVAZOLU, Beir, nsan Ev ve evre, Sosyo-Kltrel Deime Srecinde Trk Ailesi, C.II, T.C.
Babakanlk Aile Aratrma Kurumu Yay., 1992, 770-785.
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
12/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Ya a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i12
Hatta bu gr daha iddial bir yaklamla deerlendiren almasnda
Tayla, Anadolu daki bu mimari rneklerine sahip klp korunmad tak-
dirde, Trk mimarisini grmek iin Balkanlara gidilmesi gerekebileceini
iade etmitir6. Bu balamda kltrn siyasi snrlara sdrlamayaca
dnldnde, geleneksel mimari, Osmanl corayasnda ilev, tek-
nik ve dier zellikleri ile aranabilecektir.
Szn ettiimiz corayada grlen, geleneksel yaplarn Trk evi
olarak tespit edeceimiz rneklerinde, cumba diye de bilinen kmalar
grlr. kmalar evin sokaa alan paralardr. Ayn zamanda soka
cepheden grebilen kmalar, egemenliin iadesi olarak da kabul
edilirken, gvenlik asndan da nemlidirler. kmalarn bir baka zelli-
i ise mahremiyet ihtiyacna gre ekilleniidir. Dardan zgara kaes ile
evin iinin grlmesi engellenmektedir.
Trk halk mimarisinde, gayr-i Trk ve gayr-i Mslim unsurlarla kar-
lkl etkileimden de bahsedilebilir. Bu etkileimi mimarinin evrim
izgisinde izah eden bir almada, 9. yy da batl etkiden kaynaklanan
ehirlemede d denetim sz konusu iken geleneksel yapnn kendine zg
i denetimi benimsenir7 tespiti yaplmtr. Ayn almada ev mimarisinin
antsal mimariyi kapsayan bir tarihsel srete deerlendirebilecei iadeedilmitir. Bu yorum kuramsal olarak mmkn olmakla birlikte, bu al-
ma geleneksel mimari rneklerini antsal mimarinin dnda kalan, sivil
mimari diye de tanmlanan halk retimleri/yaplar zerinden yrtl-
d. Nitekim antsal mimari devlet eli ile gerekletirildiinden, kapsam
ve snrllklarmz dnda kalmtr.
Tm bu deerlendirmelerin sonunda mimari retim gerekletiri-
lirken kimi uygulama ve inanlar (inaatn temeline kurban kesilmesi,
dua edilmesi vb.), yaplarn i ve d tasarmlarnda kullanlan inan yan-smalar (geyik boynuzu, at nal, nazarlk vb. aslmas), yap blmlerinin
ilevlerindeki saysz rnek ile geleneksel halk mimarisi, somut olmayan
kltrel miras rnei olarak gnmzde yaamakta, modern kentlerdeki
modern yaam alanlarna aktarmlar da hem kltrel hem sosyal olarak
devam etmektedir.
6 TAYLA, Hsrev, Trk Evlerinin Belgelenmesi, Trk Halk Mimarisi Sempozyum Bildirileri 57 Mart
1990, Konya, Kltr Bakanl Yaynlar, 201204.
7 TANSU, Sezer, Trk Ev Mimarisin Deiimi ve Gelime izgisi, Sosyo Kltrel Deime Srecin-
de Trk Ailesi, C.II, T.C. Babakanlk Aile Aratrma Kurumu, 1992, 756769.
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
13/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Y a a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i13
ANA YAPILAR (MESKEN)
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
14/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Ya a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i14
Abdullah zene Ait Mesken (Ankara/amldere-Kargalar)
Derleyen: Aye ZENDerleme Yeri: Ankara/ amldere-Kargalar Ky
Kaynak Kii: Abdullah ZEN, 1961, taksi or
Yapda Kullanlan Malzeme: Ahap, ta
Yapnn Bulunduu Konum: Bahe ierisinde
Yapm Yl: 1940
Yapm Teknii: ki katl olan yapnn birinci kat ta, ikinci kat ise
ahaptr. Kanatl ve ahap odalarn duvarlar kis denilen toprak ilesvanmtr. Is yaltm iin, ahaplar kimi zaman dik, kimi zaman eimli
amdolma denilen teknikle yerletirilmitir.
Yapnn levi: Yap mesken olarak kullanlmaktadr. Alt katnda ahrbulunmaktadr. Birinci kat ahrn zerine yaplmtr. Bu katta hayvanla-
rn giri k iin byke kanatl bir kap, bunun yan sra insanlarn
giri k iin kk bir kap daha bulunmaktadr. Giri ksmn hemen
bitiiinde, evin ustas ve ilk sahibinin alma odas olarak yaplm olan
oda, bugn odunluk olarak kullanlmaktadr. Evin giri ksmnda bir taneeme vardr.
Ahrda biriken hayvan dklarn dar atmak iin yaplm pen-
cereye temek denilmektedir. Yapnn tuvaleti st kattadr. Bykba
hayvanlarn barna dam, yem yedikleri ksm ise ahr olarak adlan-
drlmaktadr. Evin at ksmnda yiyecek kurutabilecek blm bulun-
maktadr. Bacalar tatan yaplmtr. Yprannca tula ile rlerek restore
edilmitir. Evin iinden direkt dama inilen merdivenler bulunmaktadr.
Merdiven altlar odunluk olarak kullanlr.
Yapnn birinci katnda oda, bir tuvalet bulunmaktadr. Odalar
ve tuvaletin ald alan, hanay diye adlandrlmaktadr. Hanayda bir
kk, bir byk ambar bulunmaktadr. Kk ambar kiler olarak kulla-
nlmakta, byk ambara ise ekin vb. mahsullerin konulmaktadr. Otur-
ma odas olarak kullanlan odada 34 ral ksm bulunmaktadr. nceleri
gm, su kaplar, helke vs. konulan ralara ihtiyaca gre bugn radyo,
teleon gibi aralar konulmaktadr. Pencerenin nnde bulunan sedire
musua denilmektedir. Ocak gnmzde ilevini kaybetmitir. iek-
lik ad verilen vitrin, bunun zerinde duvar boyunca uzanan ra (ser-
gen) bulunmaktadr. Pencerelerde gze hitap eden sslemeler, oymalar
bulunmaktadr. Her odada pencere vardr.
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
15/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Y a a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i15
Ahmet Gaaya Ait Mesken (Krehir/Mucur)
Derleyen: Sleyman ZCANDerleme Yeri: Krehir/Mucur
Kaynak Kii 1: Ahmet GAFA
Kaynak Kii 2: mer GAFA
Yapda Kullanlan Malzeme: Ta, toprak, saman, su, ahap
Yapnn Bulunduu konum:-
Yapm Yl: 1908
Yapm Teknii: Yap kerpi yma teknii ile yaplmtr. Balk zel-
lii olan krmz toprak tan yaplan kerpi kullanlmtr. Tavanlar ise
srk ad verilen uzun kavaklarn evin zerine denmesi ve bunun zeri-
ne sap, sazlk konulmas, bunlarn zerine de su emme kapasitesi gl
olan, yamur sularnn mekna akmasn engelleyen piirik ad verilen
amurun denmesiyle yaplmtr.
Yapnn levi: Yap mesken olarak kullanlmaktadr. Evin en altksmnda kiler, kmrlk, tandr ve ambar, st blmde misair odas,
yatak odas, banyo ve lavabolar, evin yan ksmnda ise ahr ve samanlk
bulunmaktadr.
Evin giri kaps ahaptr ve yeile boyanmtr. Evin kapsnn yeil
olmasnn sebebi, ev sahibinin hacca gitmi olduunun bir gstergesi-
dir.
Evin sol taranda hayvanlarn giri kaps bulunmaktadr. Bu kap-nn ayr olmas, hayvanlarn kokusunun evin iine szmasnn nne
gemek iindir. Evin giri kapsndan ileride bulunan kap evin hayatna
alr. Ahr ve samanla bu kap araclyla ulalr.
Evin kiler blmnde yazn kurutulmu sebze, meyve ve turu reel
gibi yiyecekler saklanr.
Ambarda ise rn azlas ve tohumluk arpa, buday depolanmakta-
dr. Tandr blmnde bir ocak ve taka ad verilen blmler bulunmak-tadr. Takalarn ierisine odun vb. malzemeler konulur. Tandrn duvar-
larnda kazk ad verilen ivi benzeri asacaklar bulunmakta ve bunlara
elek, kalbur gibi gereler aslmaktadr.
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
16/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Ya a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i16
Evin st katna tahta merdivenlerle klr. Merdivenlerin hemen sa
taranda oturma odas bulunmaktadr. Bu odada iki tane sedir vardr.
Sabah ve akam yemekleri bu odada yenilir.
Koridorun biraz ilerisinde misair odas vardr. Bu odada tane
sedir bulunmaktadr. Bu odada yemek sunumu, erkekler iin masada,
kadnlar iinse yerde yaplr.
Mutak ve koridor arasnda yatak odas bulunmaktadr. Bu odada
karyola, yklk ve sedir vardr. Sedirin altnda ise hamam ya da banyo
ad verilen blm yer almaktadr.
Mutak dz bir koridor eklindedir ve burada sele ad verilen bir
dolap ve lavabo bulunmaktadr. Mutan yannda kiler olarak kullanlanbir oda bulunmaktadr ve bu oda evin en souk blmdr. Bu ksmda
tereya vb. bozulacak yiyecekler saklanmaktadr.
Mutakta bulunan kap ile i hayat arasnda balant kurulmaktadr.
Yemek kokusunun eve sinmemesi iin yemekler tandrda piirilerek
mutaa getirilmektedir. (F:1)
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
17/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Y a a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i17
Ahmet Salih Eseroluna Ait Konak (Kastamonu/Tosya)
Derleyen: Sadk Tecelli ENDerleme Yeri: Kastamonu/Tosya
Kaynak Kii 1: Ahmet Salih ESEROLU, 1965
Yapda Kullanlan Malzeme: Ahap, kerpi
Yapnn Bulunduu konum: Avlu ierisinde yer almaktadr.
Yapm Yl: 17001750 yllar aras bir tarihte yapld tahmin edilmektedir.
Yapm Teknii: Kolonlar, direkler, tavan, taban ahap malzeme kul-
lanlarak yaplmtr. Duvarlar ise kerpiten yaplmtr. Konan hibir
yerinde imento kullanlmamtr.
Konak, belli bir ykseklie kadar kis ad verilen toprak zerine
oturtulmu, geri kalan ksm ise kerpile rlmtr. Kis kullanlmasnn
nedeni depreme kar dayanklln salanmasdr.
Yapnn levi: Yap mesken olarak kullanlmaktadr ve katldr.
Yapnn avlu kaps ve giri kaps olmak zere iki kaps vardr.Evin giri blmnde gemite odunluk olarak kullanlan ancak
gnmzde ilevini kaybetmi bir blm bulunmaktadr. Ayn ekilde
girite sol blmde, gnmzde ilevini yitirmi olan ahr vardr.
Evin birinci katnda avluya bakan ahap balkon bulunmaktadr
ve bu balkonda rn vardr. Evin tavanlar ahaptr. Birinci ve ikinci kat-
ta gnmzde yatak odas, ocuk odas, salon olarak kullanlan odalar,
bununla birlikte her katta, mutak, tuvalet, lavabo bulunmaktadr. kinci
katta bulunan mutan camnn nne uzun bir sedir yaptrlmtr.
Evin btn odalarnda gmme dolaplar vardr. Ahaptan dolaplarn
bir ksm elbise dolab bir ksm ise yatak dolab olarak kullanlmaktadr.
Bunlarla birlikte yatak odas olarak kullanlan odalarda gusl dolab ad
verilen banyolar bulunmaktadr. Evde bulunan odalarn bazlarnn
duvarnda da cam bulunmaktadr.
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
18/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Ya a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i18
Ahmet Sopacoluna Ait Mesken (ankr/erke)
Derleyen: Seda TRKOLUDerleme Yeri: ankr/erke- dris Mah.
Kaynak Kii 1: Ahmet SOPACIOLU, 1956, erke
Kaynak kii 2: Cem KARACAOLU, Ankara niversitesi retim yesi
Kaynak kii 3: kr TARHAN, Bld. Bk.
Yapda Kullanlan Malzeme: Ta, ahap, demir
Yapnn Bulunduu konum: -
Yapm Yl:1893
Yapm Teknii: D cephe ta, ii ahaptan yaplan ve kagir adverilen teknikle yaplmtr.
Yapnn levi: Yap mesken olarak kullanlmaktadr. n ksmndaiki tane kap bulunmaktadr. Kaplar ahap ve demir srgl kilitlidir.
Kaplardan bir tanesinin zerinde el eklinde iki tokmak bulunmaktadr.
Bu tokmaklardan beyaz olan kadnlar tarandan, siyah olan ise erkek-ler tarandan kullanlr. Ev sakinleri dardan gelen kiinin erkek veya
kadn olduunu bu tokmak seslerinden anlamaktadrlar. (F:2)
Yap kat yaplmasna ramen, 1944 ylnda meydana gelen dep-
remde oluan atlaklar sonucu nc kat yklmtr. Gnmzde ev iki
katldr.
Birinci kat ara kattr ve klk olarak kullanlr. Buras gnlk hayatn
getii yerdir. Yemek yaplan ve yemek yenilen yer iken, gnmzde
evde yaayan aile ertlerinin says azaldndan bu kat kiler olarak kul-lanlmaktadr.
Birinci katta en kede hamam vardr. Ailenin kalabalk olduu
dnemde banyo ihtiyac bu hamamda karlanmaktadr. Hamamn yeil
ve zerinde iki ay ve ortasnda bir yldz ileme bulunan ahap kaps
vardr. (F:3)
Evin muta da birinci katta yer almaktadr. Mutakta ahap ralar
bulunmakta ve zerine eitli ara-gereler konulmaktadr. (F:4)
Yazlk ad verilen ikinci katta ise byk bir salon bulunmaktadr.
Bu salona hayat da denilir. Bu blmde sedir veya peyke ad verilen
Kap tokmaklarnn kardklar sese gre, arkl cinsiyet kullanmna bu rnekle renk zelliide eklenmitir.
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
19/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Y a a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i19
divanlar yer almaktadr. Sedirler pencere nne gelecek ekilde keli
olarak yerletirilmitir. Sedirlerin zeri renkli iplerle ilenmi yastklarla
sslenmitir. Ayn ekilde sedirlerin alt tarana da dantelli rtler rtl-
mtr. (F:5)
kinci katta bulunan odalarn tamamnn kaps hayata almaktadr.
Her odann kapsnda eski dneme ait el yazmalar bulunmaktadr. Oda-
larn tavanlar ahap ilemelidir. Odalarn btn tavanlar gbekli olup,
gbekler kk boya ile boyanmtr.
Evin ikinci katnda dierlerine gre daha geni olan ve baoda ad
verilen oda bulunmaktadr. Odann giriinde maara giriini anmsatan
ahap kk bir blme bulunmaktadr. Bu blme k aylarnda odun vekmr koymak amacyla yaplmtr. Odada bulunan divanlarn zeri
ince kilimlerle kapldr. Bunun yannda divanlarda byk divan yastklar
kullanlmtr. Odann ierisinde dier odalara alan pencereler bulun-
maktadr ve bu pencereler ilemeli kaln rtlerle rtlmtr
Her odada yklk ad verilen ahap dolaplar bulunmaktadr. Bu
dolaplardan bir tanesi guslhane olarak kullanlmaktadr. Bunun dn-
daki dolaplara genellikle yatak, yastk, yorgan, gibi eyalar konulabildii
gibi yakacak depolanan blmler de vardr. (F:6) Yklklerin kenarlarn-
da gzgre ad verilen ahaptan kk blmeler bulunmaktadr. Bura-
lara sk kullanlan gaz lambalar konulmaktadr. (F.7)
Odalarda bulunan bir dier blm ise ocaklk tr. Kenarlarna lam-
ba veya mum koymak iin inanay ad verilen yerler bulunmaktadr.
inanay: dare lambas. (www.tdk.gov.tr) Bu almada idare lambas ya da mum konulanraara verilen ad.
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
20/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Ya a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i20
Ali Rza Tuncaya Ait Mesken (Saranbolu)
Derleyen: Bilgen SARIKAYADerleme Yeri: Saranbolu
Kaynak Kii: Ali Rza TUNCA, 1957, emekli ii, Saranbolu-Yrk ky
Yapda Kullanlan Malzeme: Ta, ahap
Yapnn Bulunduu Konum:-
Yapm Yl: Yaklak olarak iki yz elli senelik olduu tahmin ediliyor.
Yapm Teknii: Yapnn temelinde ta kullanlmtr. st katlar ise
ahap direklerle birbirlerine destek olacak ekilde ina edilmitir.
Yapnn levi: Yap mesken olarak kullanlmaktadr. Yapda baoda
misairleri arlamak iin kullanlmaktadr. Yaklak olarak 125 yllk bir
cam kre oday aydnlatmakta, gndzleri gelen n yansyarak oda-
nn aydnlk olmasn salamaktadr. Bununla birlikte odada bulunan
herkesin grnts de cam krede yansmaktadr.(F:8)
Odann tavan ve duvar sslemelerinde kk boya kullanlmtr. Kkboyadan yaplm kalem ilemeleri ile maallah ve evin yapl tarihle-
ri gibi yazlar yazlmtr.
Baodadan bakldnda d cephe ve manzara grlmektedir.
Odada bulunan perdelerdeki dantel ilemeler el yapmdr.
Baodada yklk, yatak, banyo amal kullanlan birka adet dolap-
ta bulunmaktadr. Bunlarla birlikte bu oda da ocak ba, mine, mangal
ve oturmak iin 60-70cm kalnlnda ahap sedir vardr.
Konan dier bir odas ise yazlk ad verilen odadr. Bu oda yaz
aylarnda ay ve kahve imek amacyla kullanlr ve buraya cumba ad
da verilmektedir. Bu blmde kirmen, eyiz sand, eski bir hal ve gra-
moon ile bir radyo bulunmaktadr.
Yatak odasnda ise el yapm yatak ve beik, bunlarla birlikte gard-
rop ve ayna bulunmaktadr.
Mutakta ise kullanlmayan mutak malzemeleri bulunmaktadr.
Kalem ilemeleri: Kalemkr tarandan duvar ve tavanlara ra ile ss yaplmas. Kalemkrnakka.(Hasol, 1998)
Baoda: Eski Trk evlerindeki en byk ve en ssl oda. Evin by burada oturur ve ko-nuklar burada kabul edilirdi.(Hasol,1998)
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
21/240
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
22/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Ya a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i22
Ali Ylmazlarn Kona (Krkkale/Keskin)
Derleyen: mer ZBEY
Derleme Yeri: Krkkale/ Keskin- Bozkurt Mah.
Kaynak Kii 1: Osman YILMAZ, 1907, Krkkale/Keskin, emekli retmen
Kaynak Kii 2: Hatice YILMAZ, 1927, Krkkale
Yapda Kullanlan Malzeme: Ahap, kerpi, tula
Yapnn Bulunduu Konum: Bahe ierisinde bulunmaktadr.
Yapm Yl: 18791890 yllar
Yapm Teknii: at, kaplar, pencere ereveleri ve zemin ahapmalzemeden yaplmtr. D kapnn demir kilit sistemi, duvarlardandestek alacak ekildedir.(F:10) Duvarlar kerpile rlmtr. Ancaksonradan d cephe tula ile rlm, beton har ile svanmtr. Duvarkalnlklar 6070 cm kalnlndadr. Tavanlar yksek yaplm, ilk eklin-de oymal ahap pencere ereveleri deorme olduu iin deitirilmi-tir. D cephe boyas da bugn krmz, ilk rengi ise beyazdr.(F:11)
Yapnn levi: Yap mesken olarak kullanlmaktadr. Bahe ie-
risinde olup, bahede ahr, garaj, tandr, tuvalet, havuz gibi blmlerbulunmaktadr. Bahenin ve konan iki ayr girii bulunmaktadr. Bykve kk diye adlandrlan girilerden byk olan kullanlmamaktadr.Bahede bulunan ahr bugn iin ilevini yitirmi, depo olarak kullanl-maktadr. Tandr, kullanlmayan eyalarn ve toplanan meyvenin azlas-nn depoland yerdir.
Pekmez yaparken zmlerin ezildii bahedeki havuz ve tuvalet deilevini kaybetmi, kullanlamamaktadr.
Yapya byk giriten girildiinde salon ve mutak gze arpmak-tadr. Mutakta bulunan banyo erzak depolamak iin kullanlmaktadr.Salona alan oturma odalar da dayal deli olmasna ramen kullanl-mamaktadr. Bu odalar azla kullanlmadndan pencereler orijinalliinikorumutur.
Yapya kk giriten girildiinde ise geni bir mabeyn ve kmr-lk bulunmaktadr. Yapnn st katnda salona alan geni bir mutak,bir misair odas, bir yatak odas, bir oturma odas, bir banyo ve tuva-
let bulunmaktadr. Misair odasnn tavan ssl, kaps oymal ahaptr.Misair odas, oturma odas, yatak odalarnda, kapaklar sslemeli yk-lkler bulunmaktadr. Hemen her odada tavana yakn ksmlarda bl-meler bulunmaktadr. Buralarda eskiden klk kavun-karpuz saklanm,
sonralar evlilik andaki kzlarn eyizleri saklanmtr.
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
23/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Y a a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i23
Ayniye Barnne Ait Mesken (Zonguldak/aycuma)
Derleyen: lkem ASLANDerleme Yeri: Zonguldak/ aycuma-nn Mah.
Kaynak Kii 1: Ayniye BARIN,1939-aycuma
Kaynak Kii 2: Ik BARIN
Kaynak Kii 3: Songl ODABA, aycuma Bld. Mimar
Yapda Kullanlan Malzeme: Ta, tula, ocak tulas, ahap
Yapnn Bulunduu konum:-
Yapm Yl: 450500 sene nce yapld tahmin ediliyor.
Yapm Teknii: Yap yma teknii kullanlarak yaplmtr. Giri kat
talarla, birinci kat ta ve tulalarla rlmtr. Birinci katta orijinal tu-
lalar kullanlmakla birlikte dolgu malzemesi olarak gnmzde kalorier
veya barbek tulas olarak bilinen, ocak tulas kullanlmtr. (F:12)
Tayc sistem olarak ahap direkler kullanlm, evin ats ahap
iskelet zerine yaplm ve oluklu kiremitler kullanlmtr.
Yapnn levi: Yap mesken olarak kullanlmaktadr ve iki katldr.
ki ayr aile yaayabilecek ekilde yaplmtr. Evin giri kat gemi yl-
larda hayvan barna olarak kullanlm ancak gnmzde blmlere
ayrlarak dkkn ve kahvehane ekline dntrlmtr. (F:13)
Yapda zaman ierisinde meydana gelen hasarlar nedeniyle baz
tamirler yaplmtr. Evin birinci katnda yklan duvar briketlerle yeniden
rlmtr. kinci kata ise zarar gren blmler tula ve ahapla tamiredilmitir.
Evin d kapsnda herhangi bir kilit sistemi bulunmamaktadr. Kap
ieriden kapatldnda nertek ad verilen bir odun paras kapnn
arkasna dayandrlmaktadr.(F:14)
Giriin sol taranda evin ierisine giden merdivenlere alan ahap
bir kap bulunmaktadr. Bu kapdan ieri girilmeden nce kapnn yann-
daki duvarda bir boluk bulunmaktadr. Ni
ad verilen bu boluk gazlambalarn ve dier aydnlatma aralarn koymak iin yaplmtr.
Ni: Bir baka yrede taka ad verilen ksm. ounun st kemerli duvar hcresi. (Hasol,1998)
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
24/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Ya a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i24
Kapdan ieri girildikten sonra dik merdivenlerle byk salona kl-
maktadr ve dier odalar bu salona alr. Evin eyvan olarak adlandr-
lan blmnden merdivenlerle inilmektedir ve eyvan isimi verilen yer-
lerde hallarn zerinde minderler yer almaktadr.(F:15)
Soa olarak adlandrlan salonda eski bir beikten bozularak yapl-
m bir vitrin bulunmaktadr. Paralara ayrlan ve her bir paras ra ola-
rak kullanlan beikten oluan vitrinde imdiye kadar o evde yaam ve
yaamakta olan ailenin nde gelenlerinin otoralar asldr. Ayrca vit-
rinde ss eyalar, kandiller, gm tepsiler yer almaktadr.
Bu blmde kk bir oda zellii gsteren ve de nceden baz
zamanlarda kk ocuklarn yataklarnn yapld gmme dolaplarbulunmaktadr
Perdeleri ile bezinden olan ve ahap zemini muamba ile den-
mi olan evin oturma odasnda byk bir divan vardr.
Evde bulunan dier odalar yatak odas olarak kullanlmaktadr ve
ilerinde divanlarn yan sra giysi dolaplar vardr.
Eyvan: Yrede soaya verilen ad. Bu yapda soaya gre dar gei alan.
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
25/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Y a a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i25
Aye Altaya Ait Mesken (Kayseri/Gesi-Evreke)
Derleyen: Aye YALINDerleme Yeri: Kayseri/Gesi-Evkere Ky
Kaynak Kii: Aye ALTAY, 1938, okuma yazmas yok
Yapda Kullanlan Malzeme: Ta, ahap
Yapnn Bulunduu konum:-
Yapm Yl: 18001900
Yapm Teknii: Yonu tann tarakla taranmas ile yaplmtr.
Yapnn ilevi: Yap mesken olarak kullanlmaktadr. ki katldr. Evin
yer ald sokakta soku ta bulunmaktadr.
Evin iki adet giri kaps bulunmaktadr. Kaplarn zerinde eve
gelen kiinin erkek veya kadn olduunun kard sesten anlalaca,
erkeklerin byk, kadnlarn kk olan kulland ikier adet kap tok-
ma bulunmaktadr.
Evin arka ksmnda, iinde zmlerin ezildii, ezilen zmlerinsularnn akmas iin nnde bir delik bulunan irane ad verilen havuz
bulunmaktadr. zmler bu delikten alnan su ile byk ocaklarda kay-
natlarak szlmektedirler. Daha sonra leenlere konulup pekmez hali-
ne getirilmektedir.
Evin bahesinde bir tane kuyu bulunmaktadr. Gemite ime suyu
ihtiyacn da karlayan ve yaklak olarak 67 m derinliinde olan bu
kuyudaki su az olduundan gnmzde kullanlmamaktadr.
Evin alt katnda bir maara grnmn andran ve ksmdan
oluan trkz denilen ahr bulunmaktadr. Ahra merdivenlerle inilmek-
tedir. Ahrn st ksmlar kemerlidir. Bu blme kullanlmayan eyalar
konulmaktadr. Dier iki ksm ise duvarla ayrlmtr. Bu blmlerden
birine soan, elma gibi kuru yiyecekler konulmaktadr. En geni ksmda
ise hayvanlar barnmaktadr.
Evin st katnda bulunan kaplar eskiden sallk ad verilen geni
bir balkona almaktadr. Bu balkon oturmak amacyla kullanlmasnnyan sra ceviz ve pestillerin kurutulduu yerdir.
Yonu ta: lkemizin kimi yerlerinde pskrk tere verilen ad (Hasol, 1998)
Soku ta: Bulgur yapmnda kullanlan, nemli budayn dvld ortas oyuk ta.
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
26/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Ya a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i26
Evin st katnda iki oda bulunmaktadr. Bu odalardan bir tanesi
yatak odasdr.
Kk oda azla kullanlmamaktadr. Bu odann bir duvarnda mina-
re kabartmas bulunmakta ve bu kabartma kbleyi iaret etmektedir.
Kabartmann olduu duvarn hemen yannda ise gmme dolap bulun-
maktadr.
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
27/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Y a a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i27
Aye lhana Ait Mesken (Ayon/Hocalar-Yeilhisar)
Derleyen: Aye LHANDerleme Yeri: Ayon\Hocalar-Yeilhisar-Cumhuriyet Mah. aak Sok.
Kaynak Kii 1: Aye LHAN, Ayon\Sandkl,1934, okuma yazmas yok, ev hanm
Kaynak Kii 2: Ali COKUN, Ayon\Sandkl, 1925, ilkokul, inaat ustas
Kaynak kii 3: Mehmet LHAN, Ayon\Sandkl,1968, niversite, iti,
Yapda Kullanlan Malzeme: Ta, kerpi, aa
Yapnn Bulunduu konum: -
Yapm Yl: 1978
Yapm Teknii: Yapnn temeli 1m derinliinde kazlm ve 80cm
geniliindeki byk talarla duvarlar rlmtr. rlen duvarn yk-
seklii, evin ve arazinin durumuna gre 35 m arasnda deimektedir.
Evin st ksmnda kerpiler 50cm aralklarla yaplan at aalarnn
arasna amurla birlikte 45 derece eim ile st ste konulmutur. Evin
atsnn zeri kapatlmadan nce kiremitlerin altna tahta denmitir.Bu tahtalarn zeri amurla svandktan sonra at kiremitle kapatlm-
tr.
Yapnn levi: Yap mesken olarak kullanlmaktadr. Tek katl, drt
odaldr. Evin tavan dver ad verilen am aalarndan olup zerine
tahta kaplanmtr.
Evin giri kaps demirdir ve st ksmnda cam bulunmaktadr.
Cam blmn da bakan ksm ilemelerle sslenmitir. Kapnn alpkapanmas, kapnn koluna balanan bir telle salanmaktadr.
Evin giri merdiveninin zeri teneke ile kapatlmtr.
Tuvalet kokuyu evin dnda tutabilmek iin evin dna yaplmtr.
D kapdan ieri girildiinde sa tarata evin avlusuna inen merdi-
venlerin yatay ahap bir kaps bulunmaktadr.(F:16) Avluya evin dn-
dan ve damban altndan girilen bir kap daha bulunmaktadr. Bura-
da, samanla, odunlua, dam ve ambarn bulunduu ksma alan
ahap, koca kap denilen bir kap vardr. Bu kapdan ieri girince drt
Damba: Yrede geni balkona verilen ad.
Dam: Ahr. ncelenen yapda onksiyonunu yitirmi, klklarn depoland bir blmdr.
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
28/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Ya a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i28
blmden oluan ambar bulunmaktadr. Bu blmde odunluk, odunlu-
un sol blmnde kmes olarak kullanlan, baz zamanlarda ise buza
ve kuzularn konulduu tahtadan yaplm bir blm bulunmaktadr.
Dam st (ambar iindeki odunluun at aras) ise hayvanlar iin
klk kuru ot, yula, odun koymak iin kullanlmaktadr.
Samanlk ilev deitirmi gnmzde kmr, odun ve am koza-
la depolanmaktadr. Samanla saman koymak iin darya alan bir
pencere bulunmaktadr.
eri girildiinde tam karda sal sollu tahtadan yaplm olan
sahanlklar bulunmaktadr. (F:17) Sahanln ralarna tabaklar, alt ks-
mna ise suyun olmad zamanlarda kullanlmak zere yedek su bulun-
durmak amacyla kullanlan gmler, ibrikler, bidonlar bulunmakta-
dr. Sahanln ilerisinde abdestlik ad verilen ksm bulunmaktadr.
Bu blmn alt ksm bidon ve gm konulmak iin bo braklmtr.
Abdest alma, el yz ykama amacyla kullanlan bu blm evin lavabo-
sudur.
Evin damba ad verilen geni bir balkonu vardr. Damba hal
ykanan, haha koza krlan, haha ykanan, klk besinlerin kurutul-duu yerdir. Bu nedenle geni yaplmtr.
Evin odasnn yan sra ekmek evi ad verilen ve mutak olarak
kullanlan oda bulunmaktadr. Her odada ve ekmek evinde kk ya
da seki ad verilen ykselti bulunmaktadr. (F:18) Sekinin bir kesinde
kirelik ad verilen banyo vardr. Kireliin zeri kapakldr ve pis suyun
akmas iin bir delii bulunmaktadr. Duvarlarnn sudan etkilenmeme-
si amacyla muamba ile kaplanmtr. Taban beton olduu iin zerine
oturmak iin tahta paras konulmutur. Kirelik kullanlmad zaman
zerine kldan yaplm aba veya haba ad verilen rt serilmekte-
dir. zerine yatak ve yorganlar konulmaktadr. Kireliin yan taralarn-
da dolav ad verilen dolaplar bulunmaktadr. Bunlar ikier kapakldr.
Dolaplarn ierisine, serin olduu iin yiyecekler konulabilmektedir.
Dolaplarn st ksmlarnda caml bir blme vardr ve bu blme ss eya-
larn koymak amacyla kullanlmaktadr.
Odalarn kaplar am aacndan yaplm, oymal ssldr. Kapnnkolu damakl ve oymal zembelek ad verilen eittendir. Kapnn arka-
Sahanlk: Terek
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
29/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Y a a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i29
snda trkaz denilen kilit bulunmaktadr. Kaplar kalem enserisi ad
verilen ivi ile kilitlenmektedir.
Kaplarn alt ksmlarnda souktan korunmak ve de ieriye toz gir-
mesini engellemek amacyla yaplm 5-10cm arasnda ykseklikte eik
bulunmaktadr.
Odalarda, soua kar tercihen ahap kk pencereler bulun-
maktadr.
Ekmek evi ad verilen odada ocak bulunmaktadr. Bu ocakta sacn
zerinde ibit denilen yuka ekmei yaplmaktadr. Ocan sanda ve
solunda iki adet dolav bulunmaktadr. Bu dolavlara mutak eyalar ve
yiyecekler konulmaktadr. Bunlarn yan sra bozulabilecek yiyecekle-rin konulduu, st ksmnda hava almay salayacak kare eklinde telli
ksmlar olan iki adet tel dolap bulunmaktadr. Dolaplarn alt ksmlar
ise kapakldr. erisine baklagil konulmaktadr. Ayrca bu odada zerin-
de hamur alan senitler, hamur teknesi, un uvallar bulunmaktadr.
Evin iinde atya kan ahap bir merdiven bulunmaktadr. Bu
merdivenle klan, atnn bir blm olan ve garadaban ad verilen
blm ise kiler amal kullanlmaktadr. erisine az kullanlan eyalar,
kpler ve bidonlar konulmaktadr.
Kalem enserisi: Yatay srgl, kapy duvara sabitleyen kalem eklindeki demir.
Dolav: Dolap
Garadaban: Kiler
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
30/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Ya a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i30
Bayram Ycesana Ait Mesken (Trabzon/Beikdz)
Derleyen: Funda TURTDerleme Yeri: Trabzon/ Beikdz-Vardall Mah.
Kaynak Kii: Bayram YCESAN, 1933, ortaokul terk, emekli ii
Yapda Kullanlan Malzeme: Ta, ahap
Yapnn Bulunduu Konum:-
Yapm Yl: 300 seneden azla olduu tahmin ediliyor.
Yapm Teknii: Yerden 7080 cm derinlikli temele, kara ta den-
mitir. Bodrum ve ahr pay braklmtr. Evin girii yer seviyesine yakn
tutulmutur. Kesme talardan rlerek yaplan duvarlarn zerine 150
cm de bir tahtalar yatay konulmaktadr. Bu ilem, dzgnl sa-
larken, kolonlarn ve duvarn salam olmas amacyla yaplmaktadr.
Duvarlarn kalnl yarm metre kadardr. Yap meyilli arazi zerine
kurulmutur. Badadi denilen, ahap iskelet arasna ta denen tek-
nik ile yaplmtr. (F:19)Yapnn levi: Yap mesken olarak kullanlmaktadr. Yapnn alt
hayvan barna/ ahrdr. Ahr; at ve inekler iin iki ayr ksma ayrlm-
tr. nek ahrnn zemini ahaptr. Hayvanlarn yem yedikleri ksma bah-
si ad verilir. Ahap malzemenin duvara dnk aklarak, duvarla ahap
arasnn yemlik olarak kullanlmas amalanmtr. Ahrda atlarn barnd-
ksmn zemini betondur.
Yapnn n ve arka olmak zere iki kaps bulunmaktadr. Kaplar
kemer denilen talardan yarm daire eklinde rlmtr. Kaplardatahta srgler ile kilit sistemi bulunmaktadr. (F:20)
Salon olarak anlan geni ksmn iinde mutak da bulunmaktadr.
Burann zemini badana ya da ahana denilen toprak ile yaplmtr.
Yumuak topran su ile slatlp dzlenmesi ile yaplmaktadr. Buradan
Kesme ta: Kp veya kpe yakn biimde olan ta, btn yzeyleri projesine gre dzgn vegeometrik ekilde yontulmu ta (Hasol,1998)
Burada sz edilen tahta dier almalarda hatl olarak gemektedir.
Geleneksel Trk halk mimarisinin karakteristik zelliidir. Meyilli arazi zerine yaplan konut-larn, gne ndan en azla istiade gzetilerek, iklim zellikleri de gz nnde bulun-durularak pencereler yaplmtr. Meyilli arazide ina edilen bu yaplarda, bir dier yapnngneini kesmemesine zen gsterilir.
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
31/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Y a a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i31
ahra inilebilmektedir. Ahra inen merdivenler kepenk denilen kapak
ile salondan ayrlmaktadr.(F:21) Tavanlama yaplmadndan, at iske-
leti yapnn iinden grlebilmektedir.
Odalar birbirinden ve salondan ahap demeler, paravanlar ile
ayrlmaktadr. Odalarn duvarlarnda oyma ralar, ahap ralar bulun-
maktadr. ki odada talarn ayrlmas ile duvar kalnlklarndan istiade
edilerek yaplm gmme hamamlar bulunmaktadr. Hamam denilen
banyolarn aydnlnn salanmas iin delikler bulunmaktadr.
Tavanlama: D cephesi kiremit vs. ile kapatlan atnn ieriden kapatlmas.
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
32/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Ya a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i32
Blbl Hocann Evi (Bekir zaka Ait Mesken) (Eskiehir/Odunpazar)
Derleyen: Sencer ONARDerleme Yeri: Eskiehir\ Odunpazar
Kaynak Kii 1: Bekir ZAIK, Ayon\ Boldavin,1941, emekli memur
Kaynak Kii 2: Aye ZAIK, Eskiehir,1941, ev hanm
Kaynak Kii 3: Celal ZDEMR, .Ura, 1982, teknisyen
Kaynak Kii 4: Hakan GNDOMU, Eskiehir,1980, inaat mhendisi
Yapda Kullanlan Malzeme: Ahap, kerpi, moloz ta, alaturka kiremit
Yapnn Bulunduu konum:-
Yapm Yl: 1840-1850li yllar arasnda yaplm olduu tahmin edilmektedir.
Yapm Teknii: Yapnn temeli talarla rlm, geri kalan ksm
ise ahap ve kerpile yaplmtr. st katlarda tayc ahap iskelet siste-
mi kullanlmtr. Hm teknii ad verilen teknikle yaplmtr. atlar
ahap olup, alaturka kiremitle rtldr.
Yapnn levi: Yap mesken olarak kullanlmaktadr ve iki katldr.
Evin drt odas ve iki adet soas bulunmaktadr. Alt kattaki soadan st
kattaki soaya alan merdivenle katlar birbirine balanmtr. Merdive-
nin alt boluu kiler olarak kullanlmaktadr.
st katta yatak ve oturma odalar bulunmaktadr. Bu odalarn
tavanlar ilemelerle sslenmitir.
ki oturma odasnda da iki ayr gmme dolap iinde banyo ve mi-
ne bulunmaktadr. Odalarn hepsinde gmme dolaplar bulunmaktadr.st soaya maketler (sedir) yerletirilmitir.
Hm: Dikme ve payandalardan meydana gelen ahap atk arasna kerpi ya da tula kulla-nlarak yaplan yap, dolma yap. (Hasol, 1998)
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
33/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Y a a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i33
Cemal Kavuncuya Ait Mesken (Ankara/Haymana-Sinanl)
Derleyen: Meltem CENGZDerleme Yeri: Ankara/Haymana- Sinanl Ky
Kaynak Kii 1: Cemal KAVUNCU, Sinanl Ky, ilkokul, iti
Kaynak Kii 2: Neriman KAVUNCU
Kaynak kii 3: irin UZUNER, Sinanl Ky
Yapda Kullanlan Malzeme: imento, ta, amur, ahap,
Yapnn Bulunduu konum: Bahe ierisinde yer almaktadr.
Yapm Yl: 1955
Yapm Teknii: Yap talarla rlerek ina edilmitir. Evin yapmn-
da kullanlan talar hicri takvime gre 1328 ylnda yklan bir camiden
alnmtr. Evin tm tavan ahaptr.
Yapnn levi: Yap mesken olarak kullanlmaktadr ve iki katldr.
Evin be odas bulunmaktadr. Evin arka bahesinde ahr ve tandr evi
vardr.
Ahap olan tavan, belli aralklarla dikilen kalaslar zerine oturtul-
mutur. Ahrda, yavru hayvanlarn belli bir zaman annelerinden ayr
yaadklar krn ad verilen bir blm bulunmaktadr. (F:22)
Samanlk ise tezek yaplan ve saman depolanan yerdir. Tandr evi
kk bir kulbe eklindedir. (F:23) Kerpiten yaplan bu yapda ekmek
yaplan tandrla birlikte yemek piirilen ocak bulunmaktadr.
Tuvalet evin bahesindedir. Evin alt katnda bodrum bulunmak-tadr. Bu blme eski eyalar, kazanlar ve dier mutak ara-gereleri
konulur.
Giri kapsnn sa taranda tahta ralar bulunan ve mutak ilevi
gren bir blm bulunmaktadr.
Odalarn ikisi sa tarata, iki tanesi ise sol tarata yer alr. Misair
odas olarak kullanlan ve hura ad verilen odada ii samanla doldurul-
mu, d ise duvar hals ile kapl olan yastklarla birlikte, yer minderleri
ile denmi sedirler bulunur. (F:24) Bu odada evin beyi erkek misair-
lerini arlamaktadr ve eer evin beyi evde yoksa gelen misairler ieri
alnmamaktadr.
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
34/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Ya a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i34
Odalarn duvarlarnn tm duvar hallaryla sslenmitir ve hallar-
da hkim olan renk krmzdr.
Misair odas olarak kullanlan odalarda ve yatak odasnda duvar
dolaplar bulunur. Evin hanm bu dolaplara kz iin hazrlad eyiz
eyalarn koymaktadr.
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
35/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Y a a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i35
Cevat Aa Kona (Eskiehir/Sivrihisar)
Derleyen: Halime KOCAKELLEDerleme Yeri: Eskiehir/ Sivrihisar
Kaynak Kii 1: Cevat ZMEN, 1934, medrese eitimi, iti
Kaynak Kii 2: Mberra ZMEN, 1934, ilkokul, ev hanm
Kaynak Kii 3: Ahmet ATMACA, 1932, medrese eitimi, gazeteci-yazar
Kaynak Kii 4: Fikret ASLAN, 1949, yksek okul, Sivrihisar Belediye Bakan
Kaynak Kii 5: Hamdi KARAER, 1959, ortaokul, belediye alan
Yapda Kullanlan Malzeme: Ahap, kerpi, ta
Yapnn Bulunduu Konum: Bahe ierisinde toplam 750 m alan zerinde,
sokan kesitii soka grebilecek bir ke banda.
Yapm Yl: 1920 ylndan nce yapld tahmin ediliyor.
Yapm Teknii: Yap hm ad verilen ahap iskeletin, ta ile des-
teklendii, kerpi ile ahap aralarnn doldurulduu teknikle ina edil-
mitir. Bodrumdan ikinci kata kadar ta arasna kerpi denmitir. kincikata kadar olan duvarlar bu sayede kaln ve dayankldr. kinci katta ise
yalnzca ahap iskelet ve kerpi kullanlmtr.
Yapnn levi: Yap mesken olarak kullanlmaktadr. Evin yapld
dnemin artlar ierisinde son derece zenilerek ina edilmi, ssleme-
si bol bir yapdr.
ki kat oturum, bir mahzen, bir hamamn bulunduu yapnn soka-
a alan kaps it kldr. (F:25) Bu iki merdivenin iki yanndaki pen-cereler, evin iinden dary rahatlkla takip edilmesi dnlerek yapl-
mtr. Sokaa bakan cepheden ev iki katldr. Sokak kapsnn stnde,
dier sokaa bakan cephede ve baheye bakan cephede olmak zere
tane kma mevcuttur. (F:26)
Yap, bir soaya alan odalar eklinde geleneksel mimarinin en
belirgin zelliklerinden birini gstermektedir. Her odada bulunan ahap
ilemeler ve sslemeler ile gze hitap eden gmme dolaplar, kimisinde
bu dolaplarn iine gizlenmi banyolar bulunmaktadr. Hm: Dikme ve payandalardan meydana gelen ahap atk arasna kerpi ya da tula kulla-
nlarak yaplan yap, dolma yap. (Hasol, 1998)
kma, geleneksel Trk halk mimarisinin ne kan zelliklerinden biridir. kmalar, yapnnina edildii arazi/arsaya bal olmakszn yaplr.
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
36/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Ya a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i36
Yklk olarak kullanlan dolaplarda ve oturma odas olarak kullan-
lan odadaki dolapta gndelik, el altnda bulunmas gereken sora bezi,
ekmek vb. konulmaktadr. Bu dolap raldr.
Odalarda sedirler bulunmaktadr. Soada bulunan da kntlarn
nnde de sedirler bulunmaktadr. Buralar keyi iin yaplmtr. Sedir-
ler hal ve kilimlerle kapatlmtr. Sedirlerin altlar da birer dolap vaziesi
grecek ekilde yaplmtr. Bu sedir alt dolaplarn kapaklar yan tarala-
rnda bulunmaktadr.
Oda kaplar da ahaptr ve ilemelidir. Kaplarn pervazlarnda
metalden yaplm ssl asklklar bulunmaktadr. Ayrca kaplarda dik-
kati eken bir baka estetik zellik, kapnn ieri aldnda arkasndabulunan dolabn bir parasym grnts verecek ekilde gmme
dolab tamamlayacak ekilde yaplm olmasdr. (F:27)
Evin giri katnda mahzene inen bir merdiven, yukar kata klan bir
baka merdiven bulunmaktadr. st katn merdiveni, ahap bir kapak-
la kapatlabilmektedir. Mahzene inen merdiven ortada, st kata klan
merdiven de bunun iki yanndan devam etmektedir. (F:28) Yukar klan
merdiven kenarlarnda ssl, oymal metal korkuluklar bulunmaktadr.
Giri kattaki odalardan biri kiler olarak kullanlmaktadr. Bu odada
yani kilerde btn duvar kaplayan bir dolap bulunmaktadr. Kiler dola-
bnn stnde duvara asl kaplk ad verilen ralar bulunmaktadr.
Mutakta tezgh ve tezghta lavabo vardr. Ayrca yer de bir tane
daha eme bulunmaktadr. Bu, tezghn sonradan yapldn gster-
mektedir. Tezgh yaplm olmasna ramen yerde bulunan eme kal-
drlmamtr.
Gemite haremlik olarak kullanlm olmas muhtemel odann,kk penceresinden anlalmaktadr. Ancak oda sonralar ilevini
deitirmi ocuk odas olarak kullanlmtr. Bu odann biri caml dieri
camsz iki tane kaps vardr. Caml kap ierideki ocuun gzlenebil-
mesi dnlerek yaplmtr. Bugn bu oda misair yatak odas olarak
kullanlmaktadr.
st kattaki ilemeli ahap kemer, evdeki estetik kaygnn gsterge-
sidir. Burada sonradan soann blnmesi ile yaplm bir mutak vardr.
Evin gelininin oturduu bu kat, ayr bir ailenin yaayabilmesini mmkn
klmaktadr. Banyosu ve tuvaleti de bulunan bu kattaki tuvalet asri tabir
edilen trdendir. Bu kattaki yatak odalarnda da, dier odalarda bulu-
nan gmme dolaplardan vardr.
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
37/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Y a a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i37
Bu katta yazlar oturmak iin kullanlan bir de balkon bulunmakta-
dr. kinci katta da birinci kattaki gibi pencere nlerinde bulunan makat
ad verilen sedirler vardr. Bu makatlarn altlar kapakldr ve kk birer
dolap ilevi grr. (F:29) Soadaki da knt ksmndaki karlkl iki
kk makat, kahve iilirken tercih edilen bir keyi kesidir. Bu katta da
aadaki gereksiz veya azla eyalarn konulduu bir oda mevcuttur.
Yapnn tavanlar ilemeli, ahap oymaclnn rnekleri ile kapldr.
Altgen eklinde ilenmi avizelikler bulunmaktadr. st kattaki odala-
rn kaplar it ilevlidir. Evin btn odalarnda ilemeli kk gmme
dolaplar bulunmaktadr. Kapaksz ve kk bu ralar, uak teek eyalar
iin, kitap, radyo vb. eyalarn konulduu ksmlardr.Mahzende ilevini devam ettiren su kuyusu, eskiden arap re-
timinde kullanlan akat bugn iin ilevi deimi bir arap havuzu
bulunmaktadr. Mahzenden klak ya da maymuncuk ad verilen kilidi
bulunan bir kk ahap kapdan ambara geilmektedir. Ambar klk
erzan sakland bir kiler olarak kullanlr.
Mahzenin tavannda, karlkl iki duvar zerine uzatlan aalar ve
bunlarn aralarnda kamlar grlmektedir. Bu teknik yrede astar ola-
rak bilinmektedir. Is yaltmnn salanabilmesi iin tercih edilen bir tek-
nik olduu bilinmektedir. (F:30)
Mahzenden baheye klabilmektedir. Bahede komu evin bah-
esine alan bir kap bulunmaktadr. Bahenin bir kesinde hamam
vardr. Hamamn giriinde bir tandr, tandrn tam karsnda toka ile
amar ykanlan bir ykama ta bulunur. Hamama ait klhan da bura-
dadr. Hamamn tepesi kubbelidir ve gne ndan en iyi ekilde ay-
dalanlmas dnlerek ina edilmitir. (F:31)Bahenin duvarlar bir hayli yksek yaplmtr. Bu, evin mahremi-
yeti ile aklanabilir. Evin btn pencereleri dardan ssl demirlerle
kapldr.
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
38/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Ya a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i38
alapverdi Kona (mer alapverdiye Ait Mesken) (Sivas/Divrii)
Derleyen: Ezgi METNDerleme Yeri: Sivas/ Divrii
Kaynak Kii 1: Cemile DEMRKALE, 1931, inaat ustas
Kaynak Kii 2: mer ALAPVERD, 1934, maden emeklisi
Kaynak Kii 3: hsan ALAPVERD, 1949, kimya mhendisi
Yapda Kullanlan Malzeme: Ta, kerpi, ahap
Yapnn Bulunduu Konum: Bahe ierisinde yer almaktadr.
Yapm Yl: 160170 yllk olduu tahmin ediliyor.
Yapm Teknii: Meterist ad verilen teknikle yaplmtr. Temelin-
de ta, pencere seviyesine kadar kerpi malzeme kullanlmtr. Aralarda
aalar, ierilerde ise kerpi dolgu kullanlmtr. atda oluklu kiremit
kullanlmtr.
Yapnn levi: Yap mesken olarak kullanlmaktadr. D kaps
ahaptr ve sokaa almaktadr. Ahap iki kanatl kapnn zerinde biri
ev ahalisi, dieri gelen misairin kullanmas iin iki ayr tokmak bulun-
maktadr.
Yapnn alt ahr olarak ina edilmitir. Eskiden ky ile ba kop-
mam bir yerleimin, kyden gelen misairlerinin binek hayvanlarnn
gecelik barna olarak ilev grmtr. Tuvalet yapnn dnda bulun-
maktadr.
kinci katta bulunan toyhane ad verilen iki ksmdan oluan oda,dn, cenaze gibi kalabalk toplantlarda, hane halknn misairlerinin
kabul edildii odadr. Burada byk gmme dolaplar bulunmaktadr.
Toyhanenin snmas mangal ile salanmaktadr. Mangal, odann orta-
snda krs denilen ykseke ksmda bulunur. (F:32) Toyhane de gusl-
hane ad verilen banyolar bulunmaktadr. Tama suyun stlarak kulla-
nld bu guslhaneler sedirlerde, ahap kapaklar altnda gizlenmitir.
Ayn ekilde yatak odalarnda da guslhaneler vardr.
Meterist: Ahap ve kerpi malzemenin birlikte kullanld bir tekniin yreye has addr.
Haremlik-selamlk bir sosyal hayatta iki tane kap tokma bulunmaktadr. Burada ise misafrve ev ahalisi iin iki ayr kap tokma karmza kmaktadr.
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
39/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Y a a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i39
nc katn ahap merdivenlerinin kt alan ayakak ba deni-
lir. (F:33) nc kat ilevini tamamen yitirmitir. Bu katta yaz odas ad
verilen bo bir oda vardr. Aalar yazn bu odada otururlarm. Buradaki
bir duvarda, ieklik ve lambalk denilen, vitrin ilevi gren, oyma ile-
meli ralar vardr. Bu duvardaki ralarn kapakl ve dolap eklinde olanlar
bklktr. (F:34) Yaz odasnn yannda bulunan 80 cm duvar ile eviri-
li k odas ve kahve odalar da bugn kullanlmamaktadr. Kahve odas
zevk- seaya hizmet etmi olarak gemite kalmtr.
Bu katn stnde de yldz kk ad verilen eskiden misairlerin
arland geni bir oda bulunmaktadr. Bu odann tara pencere-
lerle evrilidir ve tm ile buradan seyredilebilmektedir. Yaz odasnntavanlar arkelek denilen ahap oymaclk ve ileme sanatnn rnek-
lerini yanstmaktadr.
bk: Uzun sigara azl.
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
40/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Ya a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i40
avuolu Kona (Tokat/Niksar)
Derleyen: Mehmet KILINTADerleme Yeri: Tokat/ Niksar
Kaynak Kii: mer AVUOLU, 1925, esna
Yapda Kullanlan Malzeme: Ahap, kerpi
Yapnn Bulunduu Konum: Avlu ierisinde bulunmaktadr.
Yapm Yl: 1885
Yapm Teknii: Ahap malzemede am tercih edilmitir. Alt kat
zemin kesme tatan yaplmtr.
Yapnn levi: Yap mesken olarak kullanlmaktadr ve iki katldr. 1.
Dnya Sava srasnda hastane olarak hizmet vermitir. Avlu ierisinde-
dir. Avluda ahr ve samanlk bulunmaktadr. u anda sadece ikinci katta
oturulmaktadr.
Odalar gemite ok onksiyonlu kullanma uygun ina edilmitir.
Gmme dolaplar, iinde banyoluk ve yklkler bulunmaktadr. Yapnntavan ve tabanlar ahaptr. Bu ahap malzemede am aac tercih edil-
mitir ve koruyucu bir boya vb. madde kullanlmamtr. Tavanlarda ks-
men deorme olmu sslemeler bulunmaktadr.
st katta balkon bulunmaktadr. Alt kat salonun zemini kesme ta-
lardan yaplmtr. Bu kat kiler olarak kullanlmaktadr. Kullanlmayan
eyalarn konulduu ardiye ilevi grmektedir.
Birinci katn odalarnda ambar vardr. Yapnn pencereleri parmak-
lkldr.
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
41/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Y a a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i41
Eli Kepikoluna Ait Mesken (Antakya)
Derleyen: Eda AHNDerleme Yeri: Antakya-Zenginler Mah. Konalt Cad.
Kaynak Kii: Eli KEPKOLU, 1972, ortaokul, ev hanm
Yapda Kullanlan Malzeme: Ta, ahap
Yapnn Bulunduu konum: Bahe ierisinde bulunmaktadr.
Yapm Yl: 130160 yllk bir yap olduu tahmin ediliyor.
Yapm Teknii: Yapnn kaplar ve pencereleri ahap, dier btn
blmlerinde kesme ta kullanlmtr. Kesme ta keskiyle dzeltilerek
elde edilir. Yapda kesme ta kullanlmas, s yaltmn salamak ve bina-
y rutubetten korumak sebebiyledir. Duvarlar rlmeden nce talar iyi
tutmas iin ukur kazlr, iine kire konulur ve kire bir seneye yakn bir
sre bekletilir. Kirele keski ile dzeltilirken ortaya kan ta parackla-
r kartrlr, bu karm duvarlarn n ksmlar rlrken kullanlr. Arka
tara rlrken de uzunun karlna ksa, ksa olan tan karlnauzun ta gelecek ekilde rlme ilemi tamamlanmaktadr.
Duvarlar ta ile rlrken pencere ve kaplarn bulunduu yerlere
dut aacndan yaplm uzun kalaslar konulmaktadr.
Yapnn levi: Yap mesken olarak kullanlmaktadr ve iki katldr.
Dar bir sokak kapsndan geildikten sonra havu ad verilen geni bir
baheye almaktadr.(F:35) Evin mahremiyetini korumak amacyla evin
bahe duvarlar olduka yksektir. Bahe zeminine talar denmitir.Yaz aylar ok scak getii iinse serinlemek ve baheyi ykamak ama-
cyla tatan skiyeli brke ad verilen bir havuz bulunmaktadr.(F:36)
Havuzun talar sslemeli bir yapya sahiptir.
Havuzun yan sra bahede eme bulunmaktadr. Glgelik yapmas
amacyla nar, zeytin gibi meyveleri olan aalar veya kayme ad verilen
asma bitkisi dikilmitir.
Bu yksek duvarlarla evrili geni avlulu evlerde gemite dnler
ve elenceler dzenlenmitir.
Havu: Yksek duvarlarla evrili avluya verilen ad.
Brke: Yrede ss havuzuna verilen ad.
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
42/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Ya a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i42
Evin alt katnda tuvalet, banyo, mutak ve sava zamanlarnda ev
halknn saklanaca snak olarak yaplm olan, hazin ad verilen
blm bulunmaktadr. Yemek kokularnn st katlara gitmesini engelle-
mek amacyla mutak alt kata yaplmtr.
st katn giri blmnde elbiseleri asmak iin kullanlan ve mah-
mel ad verilen kapakl bir dolap bulunmaktadr. Bu dolabn alt ksmn-
da ise ayakkablar koymak amacyla yaplm, zeri rtl blm bulun-
maktadr. (F:37)
lk girite bulunan oturma odasnda eya koymak amacyla yaplm
mahmeller, oturmak amacyla yaplm sedirler ve divanlar bulunmakta-
dr. zerlerine el dokuma kilimler serilmitir.Oturma odasnda yerden az bir ykseklikten itibaren balayan
byk, taka ad verilen pencereler bulunmaktadr. Pencereler komula-
r rahatsz etmemek amacyla evin bahesine bakan taralara konulmu-
tur ve iyi gne almas iin olduka byk yaplmtr.
Evin yatak odas olarak kullanlan blmnde mahremiyeti koru-
mak amacyla hi pencere konulmamtr. Yatak odasnda kapakl bir
dolap, bu dolabn zerinde ta ilemeler bunlarn yan sra kk bir
banyo bulunmaktadr.
Eskiden misairlerin arland tek katl yapnn giri ksmnda ban-
yo amacyla kullanlan mermerden yaplm eiklik ad verilen blm
bulunmaktadr.
Misair odasnn pencerelerinin zerinde bulunan kularn yuva
yapmalar amacyla yaplm kk pencereciklere ise ku takas ad
verilmektedir.(F:38)
Avluya bakan tarata gneten daha azla yararlanmak amacylapencereler yksek yaplmtr.
Mahmel: Yrede gmme dolaba verilen ad.
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
43/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Y a a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i43
Elmas Alcya Ait Mesken (ankr/erke)
Derleyen: Nurhan YAZICIDerleme Yeri: ankr/erke- Tapnar Cad.
Kaynak Kii: Elmas ALICI, 1928, erke\Yumakl
Yapda Kullanlan Malzeme: Kesme ta, kerpi, ahap, toprak, kiremit
Yapnn Bulunduu konum: Bahe ierisinde yer almaktadr.
Yapm Yl: -
Yapm Teknii: Yapnn giri katnn zemini beton, ikinci ve nc
katlar ahaptr. Yapnn duvarlar, ahap atk aras kerpi dolgu yapla-
rak oluturulmutur. Yapnn at ksm ise oluklu kiremitle kapldr.
Yapnn levi: Yap mesken olarak kullanlmaktadr. Kanatl giri
kapsnn sokak yz sac, ieri bakan ksm ise ahaptr. (F:39) Kapda
tokmak vardr. Arka ksmnda ise kapnn alp kapandn haber vere-
cek ekilde aslm bir an bulunmaktadr. Bununla birlikte kapnn ze-
rinde demir sslemeler bulunmaktadr.Bahe kaps da ahap ve kanatldr. Giri katta bulunan merdivenin
altnda bulunan bir kap daha vardr ve bu kap arka baheye almakta-
dr.
Evin ierisinde bulunan tm kaplar ahaptan ve bitiik yaplmtr.
(F:40) Ancak baodann ve balkonun kaplar kanatl ve camldr. (F:41)
Pencereler genellikle n baheye ve yan taraa bakacak ekilde
tasarlanmtr. Pencerelerin st ksmlar sabit, alt ksmlar ise alr yap-
ya sahiptir. (F:42)
Evin giri katnda hol, kiler ve mutak evi bulunmaktadr. Kiler, eit-
li erzak saklanan serin bir yerdir. Mutak evinde ise ocak ba bulunmak-
ta, yemekler bu blmde piirilmektedir. Yemek yenilen yer olmas ve
de daha scak olmasndan dolay gnlk hayat genellikle burada ge-
mektedir.
Evin ikinci katnda soa/hayat, drt oda, tuvalet, banyo bulunmak-
tadr. Evin hayat ksmnda bir sedir bulunmaktadr.
kinci katta bulunan dier bir oda ise misair odasdr ve bu oda n
cepheye bakmaktadr. Misairleri iin ayrlan bu odada ok sayda yatak
atk: U uca birbirine atlan eylerin topu.(Hasol, 1998)
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
44/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Ya a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i44
ve yorgan divanlarn zerine konulmutur. Misair odasnn karsnda
ise ayn byklkte bir yatak odas bulunmakta ve bu odada n cephe-
ye bakmaktadr.
Ayn katta bulunan dier iki oda ise arka cepheye bakmaktadr. Bu
odalarn birinde bir banyo dolab bulunmaktadr. kinci katta arka cep-
heye bakan tarata ise bir tuvalet vardr.
Evin nc katna ise ikinci katta bulunan uak odadaki ahap
merdivenle klr. (F:43) Bu katta bulunan odada yapm kaplarla ben-
zerlik gsteren, tahta, kanatl yklk dolab ve yannda sandk bulun-
maktadr.
at katnda ise k mevsiminde kullanlmayan, pencereleri arkabaheye bakan baoda bulunmaktadr. Bu odada pencerelerin nnde
sedir ve kelik yaplmtr. Buradan balkonlu odaya geilmektedir.
Oval bir balkona sahip balkonlu odada eitli eyalar bulunmakta-
dr ve balkon demir sslemelidir. (F:44)
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
45/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Y a a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i45
Emine Taya Ait Mesken (ankr/Eldivan)
Derleyen: Funda LKLDerleme Yeri: ankr/Eldivan
Kaynak Kii 1: Ali TAY, 1962, ankr\Eldivan
Kaynak Kii 2: Emine TAY, 1933, ankr\Eldivan
Kaynak Kii 3: Hseyin GLSM, 1933, ankr\Eldivan, inaat ustas
Kaynak Kii 4: Mehmet LKL, 1945, ankr\Eldivan
Yapda Kullanlan Malzeme: Kerpi, ahap
Yapnn Bulunduu konum: Avlu ierisinde yer almaktadr.
Yapm Yl: 1877
Yapm Teknii: Ev yapmnda kullanlan nemli malzeme am aa-
cdr. am aac genellikle maddi olanaklar iyi olan aileler tarandan
seilmekte, maddi olanaklar zay olan aileler ise ev yapmnda kavak
aac kullanmay tercih etmektedirler.
Evin geniliine, ka odal olacana, ahr, samanlk, ambar, tandr
yapmna gre ne kadar kerpi ve kereste gidecei tespit edildikten son-
ra evin temeli 60 cm ile 1 m aras talarla rlerek ykseltilir. Yaplan bu
ileme dolgu ad verilir ve bu ilemin amac evi yer seviyesinden yk-
seltmek ve dolaysyla nemden korumaktr.
Temelin drt tara direk dikilmeden kerpile rlmtr. Bu duvar-
lara ana duvarlar ad verilir. Bu duvarlar evi kn scak, yazn ise souk
tutmaktadrlar. Ana duvarlar direklerle ayrlr ve bu direklerin aras ker-pile rlerek odalarn duvarlar belirlenir. Oda duvarna ise yedene
duvar ismi verilmektedir.
kinci kata kmak iin rlen duvarlarn zeri hazrlanan direkler-
le kapatlr, bu direklere katni ad verilmektedir. Katninin zerine ise
saman ve topraktan oluan rltm ad verilen amur dklerek l
denilen silindir tala sktrlp atlamamas salanr. Maddi imknlar
daha yksek olanlar ise tatl kirele mili kartrarak direklerin zerinedkmektedirler. Bu ilemin yaplma nedeni ise evin scak tutulmasn
salamaktr.
L: Yrede lo ta.
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
46/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Ya a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i46
Birinci katn bu ekilde tamamlanmasndan sonra ikinci katn yap-
mna geilmitir. kinci katn yapmnda da ana duvarlar ve yedene
duvarlarla odalar belirlendikten sonra yazln yapmna geilmektedir.
Evin 2m nne direkler dikilir. Birinci katn zerini kaplayan direkler uza-
tlarak bu direklerle birletirilip, zeri katnilerle kapatlp tahtadan taban
yaplarak kullanlr. nne ise korunma amacyla tahtadan parmaklk
yaplmtr.
atda oluklu kiremitler kullanlmtr.
Evlerin atlarnn alt eitli eyalarn konulabilmesi amacyla bo
braklmtr.
Evlerin i ve d boyalar genellikle beyaz renktedir.
Yapnn levi: Yap mesken olarak kullanlmaktadr. Hem aile mah-
remiyetini korumak hem de dzenli bir grnm salamak amacyla
yaplan avlu ksmnda, ahap malzemeden yaplm tek veya it kanat-
l kaplar bulunmaktadr. D kapnn zerine ahap kapy yamurdan
korumak ve gzel bir grnt salamak iin at yaplmtr. (F:45)
Evin su ihtiyacn karlamak amacyla avlu ierisine eme ve
hemen onun nne bir oluk yaplmtr. Bu oluk zellikle ahra yakn
ksma yaplmtr. (F:46) Olua yakn yerde bulunan ahrn ortasnda bir
direk yer almaktadr. Bu direk, ahrn tavan yaplrken kolonlarn ze-
rine boylu boyunca direkler uzatlmasyla yaplmtr. Tavann salam
olup kmemesi iin de kolonun altna bir direk dikilmesi gerekmekte-
dir.
Avlunun sol ana duvarnda atyla kapatlarak yaplan ve kuruluk
ad verilen korunakl bir ksm yer almaktadr. (F:47) Kuruluk yamur-dan vb. doa artlarndan korunmas gereken eyalarn yan sra, kn
yakmak zere istilenen odunlar, kuru am dallar vb. muhaaza etmeye
yaramaktadr.
Samanln yan sra buday, arpa, yula gibi tarm rnlerini sakla-
mak amacyla avlunun i ksmna bir de ambar yaplmtr. (F:48) Ambar,
am aacndan yaplmtr. Dayankll ve iine su geirmemesi, aa-
lar birbirine geirilerek salanmtr. Drt-be gzl olabilmektedir.
Aa katta yer alan yaplardan biri de tandr evidir. Tandr evinde
tahtadan yaplm iki tane ambar bulunmaktadr. Bunlardan birine ekin,
Kolon: Betonarme stuna verilen ad
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
47/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Y a a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i47
dierine ise un konulmaktadr. Tandr evinde ise sadece yuka ekmek
yaplmaktadr.
Evde bir tanesi aada olmak zere yedi tane oda bulunmaktadr.kinci katta bulunan odalara ahap merdivenlerle klmaktadr. Alt kat-
ta bulunan oda aile yelerinin ortaklaa kullandklar odadr. st katta
bulunan odalar ise yatak odalar olarak kullanlmaktadr. Gemite aile-
nin erkek ocuklar evlendikten sonra yine aileleriyle birlikte yaadn-
dan yazlkta bulunan odalar i ie almayan birbirinden bamsz tasar-
lanmtr.
Ev yapmnda kullanlan arta kalan tahtalar deerlendirmek ama-
cyla odalarn pencereleri birden azla blmeden olumaktadr.Aa katta bulunan odann ierisinde ocaklk denilen blm yer
almaktadr. Buna davlumbaz baca ad da verilmektedir. Bu blm kn
snma amacyla kullanlmasnn yan sra ekmek, gzleme, bazlama yap-
mak amacyla da kullanlmaktadr. Ocakln iinde bulunan ve zerinde
ekmek piirilen sacn konulduu kedilik ad verilen talar bulunmakta-
dr. (F:49) Bu talara kedilik denmesinin sebebi ise; kn darda yen
kedilerin snmak iin bu talarn zerinde yatmalardr.
Ocan hemen yannda yklk bulunmakta bu ykln hemen
altnda ise arklk ad verilen bir oyuk bulunmaktadr.
Ocan sol taranda ise helkir ad verilen bir blme bulunmakta-
dr. Bu blme gemite bebeklerin belendii topra koymak amacyla
yaplmtr. Gnmzde ise gelinlik sand konulmaktadr.
Oda ierisinde sergen ad verilen tahtadan yaplm bir ra ve
duvar oyularak yaplm suluk ad verilen iki gzl blmeler bulun-
maktadr. Bu blme srahi, bardak, tas konulmak amacyla kullanlmak-tadr. Suluun yannda tahta kapakl, ierisinde birka ra bulunan dolap
vardr. Dolabn yannda duvar iersinde yaplm hamamlk ad verilen
blm yer almaktadr. Bu yapnn zerinde alminyum, bakr, inkodan
yaplan, zerinde yemek yenilen musandere ad verilen sinilerin konul-
duu ksm yer almaktadr. (F:50)
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
48/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Ya a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i48
Eyp Bozdaa Ait Mesken (Mersin/Tarsus)
Derleyen: Harun BOZDADerleme Yeri: Mersin/Tarsus
Kaynak Kii 1: Eyp BOZDA, 1938, Diyarbakr-into
Yapda Kullanlan Malzeme: Ta, zit, imento
Yapnn Bulunduu konum: Bahe ierisinde bulunmaktadr.
Yapm Yl: 1970
Yapm Teknii: Betonarme yapm teknii kullanlmtr.
Yapnn levi: Yap mesken olarak kullanlmaktadr, iki katldr.
Bahe ierisinde yer alr. Evin n bahesine avlu, arka bahesine arsa
denilmektedir. Evin n bahesinde dut, arka bahesinde ise ok sayda
incir aac vardr. Evin n taranda byk bir giri kaps bulunmaktadr.
Ancak yk vb. malzemeler tanmayacaksa, byk kapnn ierisinden
alan kk kap kullanlmaktadr. Giri ve klarn saland bu kap-
ya ise enik ad verilmektedir. (F:51) Bu kap trne anlurada dahaok rastlanmasna ramen, anluradan Tarsusa tanm olan Bozda
ailesiyle bu kap yaps, Tarsusa da gelmi bulunmaktadr.
Evin n bahesinde mutak vardr. Gnmzde mutak olarak kul-
lanlan yap daha nceden ev olarak kullanlmtr. Bu nedenle yapnn
ierisinde banyo ve arada perde gerilmi bir oda bulunmaktadr.
Evin arka bahesinde daha nce i yeri olarak kullanlm ancak
gnmzde depo olarak kullanlan bir yer, ahr, tandr ve tuvalet bulun-maktadr.
Evin arkasnda bulunan tandr adl yap Siirtten gelen komular
tarandan yaplmtr. Tandrn tavan ksmnda bir delik bulunmaktadr.
Bu delik soba az eklindedir ve soba az ilevi grmektedir. Tandrda
yaklacak malzeme bu delikten atlmaktadr. Duvarlar tamamen snan
tandrn duvarlarna yaptrlmakta ve piirilmektedir. (F:52)
Arka bahede kullanlan bir dier blm ise ahrdr. Evin ilk yapl-
d ve hayvanclkla urald zamanlarda ina edilmitir. Gnmzde
eski eyalarn ve yakacak olarak kullanlan malzemenin depoland yer
olarak kullanlmaktadr.
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
49/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Y a a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i49
Evin alt katnda drt oda vardr. Odalarn byklkleri hemen
hemen ayndr. Arkada kalan odalar yatak odas olarak kullanlmakta-
dr. Bu odalarda yatak, yorgan, battaniyelerin st ste yld blmeler
bulunmaktadr.
n tarata bulunan odalarn biri televizyon odas dieri ise misair
odas olarak kullanlmaktadr. Misair odas ve televizyon odas arasnda
arkada bulunan yatak odalarna gei iin bir hol vardr.
Evin ikinci kat ise kullanlmamaktadr.
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
50/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Ya a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i50
Ferziye Yldza Ait Mesken (Ankara/ankara-Karata)
Derleyen: Hlya SELVDerleme Yeri: Ankara/ ankaya-Karata Ky
Kaynak Kii: Ferziye YILDIZ, 1937
Yapda Kullanlan Malzeme: Kire, ahap
Yapnn Bulunduu Konum: -
Yapm Yl: Yetmi yllk bir yap olduu tahmin ediliyor.
Yapm Teknii: Kerpi malzeme kullanlarak yaplmtr. Evin tavan
ise ahap malzeme arasna kamlar konularak yaplmtr.
Yapnn levi: Yap mesken olarak kullanlmaktadr. Yapdan
bamsz olarak tandr ve iki adet ahr bulunmaktadr.
Evin giri blm mutak olarak kullanlmaktadr. Zemini nceden
toprak olmasna ramen gnmzde betonla kaplanmtr. Bu blme
k aylarnda su ve ayakkablar konulur.
Bu blmde tezgh, ocak, kk bir ra bulunmaktadr. Duvarlardaise eitli mutak ara gereleri asldr.
nceden mutak olarak kullanlan ksm, gnmzde kullanlma-
yan eyalarn konulduu yer olarak kullanlr. Bu blmn kk bir
penceresi ve evin arkasna alan ancak artk kullanlmayan bir kaps
bulunmaktadr. K aylarnda bu blm ev halk tarandan banyo olarak
kullanlmaktadr.
Salon ad verilen oda k aylarnda misairlerin arland, akam-lar ise evin sahibesi ve iki torunun yatak odas olarak kulland blm-
dr.
Salonun tek penceresi vardr. Bununla birlikte salonda divanlar
bulunmaktadr. Pencerenin tam karsnda ise yerde minderler ve duva-
ra dayal yastklar bulunmaktadr.
Yatak odas ad verilen oda ise evin olu ve gelini tarandan kulla-
nlr. Bu odada er adet divan, yklk ve eitli yiyeceklerin konulduu
gmme dolap bulunmaktadr.
Evin bir dier odas misairleri arlamak iin kullanlmaktadr.
Ancak bu oda k aylarnda kullanlmamaktadr. Odada gmme bir
dolap, duvarnda ise asl bir hal bulunmaktadr.
-
8/2/2019 yaayan geleneksel mimari
51/240
T r k i y e d e 2 0 0 3 Y l n d a Y a a y a n G e l e n e k s e l M i m a r i51
Tandr evin arka ksmnda bulunmaktadr. ki blme ayrlan tand-
rn ilk blmnde ekmek piirilmekte, ikinci blmnde tandr ierisin-
de kullanlan ara-gereler
top related