T.C. MLL ETM BAKANLII

MEGEP (MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN

GLENDRLMES PROJES)

ELEKTRK ELEKTRONK TEKNOLOJS

ANAHTARLAMA ELEMANLARI 11.SINIF

ANKARA 2007

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller;

Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr).

Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr.

Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir.

rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler.

Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr.

Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

i

AIKLAMALAR ................................................................................................................ iii GR ................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1.................................................................................................. 3 1. TRSTRLER (SCR)........................................................................................................ 3

1.1. Tristrn Yaps ve almas....................................................................................3 1.2. Tristr Tetikleme Yntemleri ..................................................................................4

1.2.1. Geyt Kontroll Tetikleme...................................................................................4 1.3. Tristr Durdurma (Kesime Sokma) Yntemleri .......................................................7

1.3.1. SeriParalel Anahtarla Tristr Durdurma..........................................................7 1.3.2. Tersleyici Anahtarla Tristr Durdurmak ...........................................................8

1.4. Tristrn Korunmas .................................................................................................9 1.5. UJT Transistor ........................................................................................................9

1.5.1. alma lkesi ve Kullanld Yerler..................................................................9 1.5.2. UJT Transistrl Darbe Osilatr Devresi ........................................................10

1.6. Tristrn Ujt ile Tetiklenmesi Uygulamas ..............................................................10 1.7. Tristrn AVO metre ile Salamlk Kontrol ..........................................................11 1.8. Tristrn AVO metreyle Ularnn Tespiti...............................................................11 1.9. Tristrn AC Akmda altrlmas ........................................................................12 1.10. Tristrn DC Akmda altrlmas ......................................................................12 UYGULAMA FAALYET ...........................................................................................13 LME VE DEERLENDRME .................................................................................15 PERFORMANS TEST .................................................................................................17 PERFORMANS DEERLENDRME ...........................................................................18

RENME FAALYET2................................................................................................ 19 2. DYAK ........................................................................................................................... 19

2.1. Diyakn Yaps, almas .......................................................................................19 2.2. zellikleri ...............................................................................................................19 2.3. Kullanld Yerler ..................................................................................................19 2.4. AVO metre ile Diyakn Salamlk Kontrol ............................................................20 2.5. Diyak ile Darbe reteci Uygulamas .......................................................................20 UYGULAMA FAALYET ...........................................................................................22 LME VE DEERLENDRME .................................................................................23 PERFORMANS DEERLENDRME ...........................................................................24

RENME FAALYET3................................................................................................ 25 3. TRYAK ......................................................................................................................... 25

3.1. Triyakn Yaps ve almas...................................................................................25 3.2. zellikleri ...............................................................................................................25 3.3. Triyakn AVO metre ile Salamlk Kontrol ...........................................................26 3.4. AVO metre ile Triyaklarn Ularnn Bulunmas......................................................26 3.5. AC Motor Hz Kontrol Uygulamas.........................................................................27 3.6. Dimmer Uygulamas ...............................................................................................28 UYGULAMA FAALYET ...........................................................................................30 LME VE DEERLENDRME .................................................................................31 PERFORMANS TEST .................................................................................................33 PERFORMANS DEERLENDRME ...........................................................................34

RENME FAALYET4................................................................................................ 35

NDEKLER

ii

4. KUADRAK .................................................................................................................... 35 4.1. Kuadrakn Yaps ve almas................................................................................35 4.2. zellikleri ...............................................................................................................36 4.3. LDRli Karanlkta alan Lamba Uygulamas ........................................................36 UYGULAMA FAALYET ...........................................................................................38 LME VE DEERLENDRME .................................................................................39 PERFORMANS TEST .................................................................................................40 PERFORMANS DEERLENDRME ...........................................................................42

MODL DEERLENDRME............................................................................................ 43 CEVAP ANAHTARLARI .................................................................................................. 44 KAYNAKA ..................................................................................................................... 47

iii

AIKLAMALAR

KOD 523EO0001

ALAN Elektrik Elektronik Teknolojisi

DAL/MESLEK Alan Ortak MODLN ADI Anahtarlama Elemanlar

MODLN TANIMI

Anahtarlama zellii olan devre elemanlarn (tristr-triyak vb.) kullanarak alak akm ve gerilimle yksek akm ve gerilimlerin nasl kontrol edildiklerinin anlatld renme materyalidir.

SRE 40/32

N KOUL n koul yoktur.

YETERLK Anahtarlama ve tetikleme elemanlarn elektronik devrelerde kullanmak.

MODLN AMACI

Genel Ama Bu modl ile gerekli ortam salandnda, anahtarlama ve tetikleme elemanlarn tanyacak, endstriyel elektronik devrelerinde kullanabileceksiniz. Amalar 1. Tristr ve UJTlerin yapsn ve zelliklerini bilecek, devre

uygulamalarn yapabileceksiniz. 2. Diyakn yapsn ve zelliklerini bilecek, diyak devre

uygulamalarn yapabileceksiniz. 3. Triyakn yapsn ve zelliklerini bilecek, triyak devre

uygulamalarn yapabileceksiniz. 4. Kuadrakn yapsn ve zelliklerini bilecek, kuadrak devre

uygulamalarn yapabileceksiniz.

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

Ortam Elektrik-elektronik laboratuar, iletme, ktphane, ev, bilgi teknolojileri ortam vb. Donanm Bilgisayar, projeksiyon cihaz, izim ve simlasyon programlar, kataloglar, deney setleri, alma masas, AVO metre, bread board, eitmen bilgi sayfas, havya, lehim, elektrikli almalar, anahtarlama elemanlar, yardmc elektronik devre elemanlar, elektrik elektronik el takmlar.

LME VE DEERLENDRME

Modln iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra, verilen lme sorular kendinize ilikin gzlem ve deerlendirmeleriniz yolu ile kazandnz bi