Sadržaj

1. Uvod..............................................................................................................................1

2. Medicinska laboratorijska dijagnostika.........................................................................1

3. Urin................................................................................................................................6

3.1. Tvari koje se mogu naći u mokraći........................................................................7

4. Razrada teme.................................................................................................................8

4. 1. Sakupljanje 24-satnog urina..................................................................................9

5. Zaključak.....................................................................................................................11

Literatura.........................................................................................................................13

1. Uvod

2. Medicinska laboratorijska dijagnostika

Medicinska laboratorijska dijagnostika (laboratorijska medicina)- je zdravstveno i

znanstveno podrucje vezano za medicinske laboratorije razlicitih specijalnosti i profila u

zdravstvenim institucijama i institucijama koje nisu u sustavu zdravstva, a povezane su

s medicinskom laboratorijskom dijagnostikom.

Brojna znanstvena otkrica kroz stoljeca, ubrzani razvoj znanosti i tehnoloski

napredak, omogucili su razvoj medicine od empirijske do eksperimentalne znanosti.

Medicinska laboratorijska dijagnostika novijeg je datuma, cesto se vezuje za napredak

tehnologije, premda su jos stari Grci u svrhu lijecenja svojih pacijenata promatrali

promjene tjelesnih tekucina, povezivali izgled mokrace s nekim bolestima. Hipokrat (4.

stoljece p.n.e.) je u dijagnosticki protokol ukljucio i pregled mokrace. Već oko 50.

godine nase ere opisuje se hematurija, a o mokraci se raspravlja i u Galenovo vrijeme.

Analize koje se rade u laboratoriju su :

Hematoloske analize:

-Sedimentacija eritrocita

-Kompletna krvna slika sa leukocitnom formulom

-Leukociti - mikroskopski

-Trombociti-mikroskopski

-Retikulociti

-Methomoglobin

-Leukocitna formula-mikroskopska

1

-Bazofilno pinktirani eritrociti

-Heinzova tjelasca

-Osmotska rezistencija eritrocita

Biokemijske analize:

Glukoza

Test oralnog opterecenja glukozom

-Hemoglobin A1c

-Holesterol

-Trigliceridi

-Lipidski status

-Urea

-Kreatinin

-Mokracna kiselina

-Ukupan bilirubin

-Direktni bilirubin

-Alkalna fosfataza

-Ukupni proteini

2

-Zeljezo

-Alfa-amilaza

-Natrijum

-Kalijum

-Hloridi

-Кalcijum

Analize hemostaze:

-Vrijeme krvarenja

-Fibrinogen

-Protombinsko vrijeme

-Vrijeme koagulacije

-KKS (kompletna krvna slika)

-SE (sedimentacija)

-GUK (glukoza u krvi)

-OGTT (test opterećenja glukozom)

-Urati (mokraćna kiselina)

-Urea

-Kreatinin

-Proteini

3

-Albumin

-CPK

-LDH

-Amilaza

Jetrene probe: bilirubin, ALT, AST, GGT, AP, AFP.

Anemija: željezo (Fe), TIBC, UIBC, feritin.

Masnoce: ukupni holesterol, HDL i LDL kolesterol, trigliceridi.

Elektroliti: kalij, natrij, kalcij, fosfati, kloridi.

Testovi zgrusavanja krvi: PV (protrombinsko vrijeme), APTT, fibrinogen.

Tumorski markeri: PSA, fPSA, CEA, AFP, CA 125, CA 19-9, CA 15-3, CYFRA

21-1.

Hormoni stitnjace: T3, T4, TSH, fT3, fT4, antitijela stitnjace.

Spolni hormoni: LH, FSH, estradiol (E2), progesteron, prolaktin, testosteron,

HCG, ß

HCG, DHEA-S.

Serologija i disni test na Helicobaster pylori.

Imunoloske pretrage: CRP (C-reaktivni protein), RF (reuma faktor), ASO

(antistreptolizinski titar), Waaler Rose, IM (infektivna mononukleoza).

Pretrage na A, B i C virus hepatitisa te virus HIV-a te na sifilis.

Pretrage mokrace stolice i ejakulata.

4

Pretrage mokrace: kompletan urin, sediment urina, urinokultura s antibiogramom.

Spolno prenesene infekcije: Klamidija, Ureaplazma, Mikoplazma.

Bakterioloska analiza kulture urina i ejakulata.

Pretraga stolice na krv, bakterije i parazite.

Sedimentacija eritrocita:

Sedimentacija eritrocita je jednostavan, varijabilan, ali i realan laboratorijski test

koji se odnosi na brzinu taloženja eritrocita in vitro, uzetih iz pune venozne ili kapilarne

krvi i pomjesane sa rastvorom antikoagulansa u odnosu 4:1, izazvanu djelovanjem sile

Zemljine teže.

Karboksilne grupe iz sijalinske kiseline prisutne u eritrocitima stvaraju

elektromagnetni naboj na njihovoj povrsini, koji odrzava stabilnost suspenzije eritrocita

u plazmi. Brzina sedimentacije eritrocita (SE) zavisi od plazmatskih faktora proteina,

fibrinogena i glikoproteina, i to od njihovog medusobnog odnosa, od povrsinskog

napona krvi, koncentracije jona, volumen-procenta krvnih celija, od veličine i oblika

samih eritrocita, od količine lipida, od pH vrijednosti...

Sa porastom koncentracije plazmatskih proteina, fibrinogena, imunoproteina i

drugih proteina, u akutnoj fazi, smanjuje se elektronegativni naboj na membrani

eritrocita i kao posljedica toga nastaje njihovo ubrzano talozenje. Nakon pojave akutne

inflamatorne reakcije, dolazi do porasta sedimantacije eritrocita i to u periodu sa

latencijom od 24-48 h i u prosjeku traje 100-150 h (4-6 dana).

Glukoza u krvi:

Glukoza se u krvi stvara od hrane koju uzimamo u obliku različitih vrsta ugljenih

hidrata, belancevina i masti. Glavni potrosac glukoze u krvi je mozak (2/3 glukoze),

dok se ostala glukoza pohranjuje kao rezerva energije u druga tkiva u obliku glikogena

( jetra i misicno tkivo). Glukoza je potrebna za misicni rad i za sve procese u

organizmu, ukljucujuci i rad mozga, pa je tako i najznacajniji izvor energije.

5

Normalna vrijednost: 3,5-6,1 mmol/l

Pad glukoze u krvi se manifestuje kao hipoglikemija i karakterise je mišićna

slabost, nedostatak koordinacije i konfuznost. Dalji pad glukoze u krvi (približno 2,5

mmol/L) dovodi do hipoglikemijske kome. Snizena koncentracija glukoze –

hipoglikemija – hiperplazija, adenom i karcinom pankreasa, manjak hormona koji su

antagonisti adrenalina, kod poremecaja u metabolizmu glikogena i ponekad kod bolesti

jetre.

Povišena koncentracija glukoze - hiperglikemija – diabetes mellitus,

feohromocitom, teske opekotine, sok, stanja organizma kada je povišen adrenalin.

Određuje se :

Secerna bolest se potvrduje na osnovu povišene vrijednosti glukoze u krvi

( vadenje krvi - iz pune kapilarne krvi uzete iz prsta, ako su vrijednosti veće od 6.7

mmol/L) ili u bilo koje doba dana (iz pune kapilarne krvi uzete iz prsta, ako su

vrijednosti vece od 11.1 mmol/L).

Nužno je da se povišene vrijednosti dokazu u najmanje dva nezavisna

određivanja. Klinicka slika, odredivanje glukoze i acetona u mokraci dodatni su

pokazatelji dijagnostike.

3. Urin

Urin ili mokraća svjetložuta je tekućina putem koje se iz organizma izlučuje

većina štetnih tvari uz istovremeno rješavanje suvišne tekućine. Tvari koje su unesene u

organizam i ne uspiju se apsorbirati izlučuju se, kruti otpad putem crijeva, tekući preko

bubrega i mokraćovoda, jedan dio tekućine iz organizma izađe putem perspiracije.

6

Uz analizu krvi, pri dijagnostici najčešća je analiza urina (sedimentacija) i stolice,

jer se na taj način mogu otkriti bilo poremećaji metabolizma ili prehrane. Urin zdravog

čovjeka svjetložute je boje, tamna boja ili krv u urinu već vizualno govori o postojanju

poremećaja.

3.1. Tvari koje se mogu naći u mokraći

- Neorganske tvari u mokraći: bikarbonati, kloridi, fosfor, sumpor,

brom, fluor, jodidi, kalijum, kalcijum, magnezijum, željezo,

bakar, cink, kobalt, selen, arsen, olovo, živa.

- Azotne tvari u mokraći: azot, urea, kreatin, kreatinin, guanidin,

holin, karnitin, piperidin, spermidin, dopamin, epinefrin,

norepinefrin, serotonin, triptamin, bilirubin, i dr.

- Aminokiseline u mokraći: alanin, karnozin, glicin, histidin,

leucin, lizin, metionin, fenilalanin, serin, tirozin, valin, i dr.

- Proteini u mokraći: albumini, haptoglobini, transferin,

imunoglobulini IgG, IgA, IgM, i dr.

- Enzimi u mokraći: laktadehidrogenaza, gama-glutamil trasferaza,

alfa amilaza, uropepsinogen, lizozim, urokinaza, proteaza, i dr.

- Ugljikohidrati u mokraći: arabinoza, fukoze, ramoza,

ketopentoza, glukoza, galaktoza, manoza, fruktoza, laktoza,

sukroza, rafinoza, i dr.

- Vitamini u mokraći: vitamin B1, vitamin B2, vitamin B6,

nikotinska kiselina, vitamin B12, biopterin, vitamin C i dr.

- Hormoni u mokraći: gonadotropin, kortikotropin, prolaktin,

oksitocin, vazopresin, tiroksin, epinefrin, norepinefrin, dopamin,

inzulin, eritropoetin, aldosteron, kortikosteron, cortizon,

testosteron, progesteron, estrogen i dr.

- Aglutinini i precipitini

- Allantoin, DHEA, glukuronska kiselina, H-11, HUD, interleukin,

prostaglandin, proteoglobulini...

7

- Bakterije: Zdrava mokraća je normalno sterilna.

- Boja: Normalna boja mokraće je svijetlo žuta zbog prisustva

pigmenta urohroma, ali i od bilirubina i urobilina. Patološke boje

mogu biti providna, bijela, crvena, zelena, siva, crna.

- PH: pH urina se kreće oko 6, ali može varirati između 4.5 i 8.2.

- Gustina: Gustina mokraće je oko 1.003-1.035 (g.cm-3)

4. Razrada teme

Analiza mokraće URIN: preporučljivo je uzimati prvi jutarnji urin na način da

se nakon higijene uhvati srednji mlaz i to u za to odgovarajuću posudu ili postupak

sakupljanja uzorka obaviti u laboratoriju. Ako se radi o jačim akutnim problemima

svaki uzorak se može analizirati.

Urinske pretrage

 Izgled Bistar

 Boja Zlatno žuta

Test traka

Analiza Rezultat Referentni raspon Jedinice

Bilirubin   neg konv.

Urobilinogen   norm konv.

Ketoni   neg konv.

Askorbinska kiselina     konv.

Glukoza   neg konv.

Proteini   neg konv.

Eritrociti   neg konv.

pH   5-7 konv.

Nitriti   neg konv.

8

Leukociti   neg konv.

Specifična težina   1.015 – 1.025 konv.

Napomena: askorbinska kiselina u urinu interferira sa rezultatima glukoze i

krvi/eritrocita.  

Sediment urina  Rezultat: U SVAKOM VIDNOM POLJU:

4. 1. Sakupljanje 24-satnog urina

Osoba čija se mokraća sakuplja ujutro potpuno isprazni mjehur i taj se urin baci.

Od tog trenutka mokraća se sakuplja tijekom cijelog dana i noći do drugog dana ujutro,

uključujući i jutarnji urin drugog dana. Da bi se spriječilo djelovanje mikroorganizama i

promjene do kojih na taj način dolazi kada mokraća stoji, treba mokraću, dok se

sakuplja držati na hladnom mjestu. Npr. pacijent isprazni mjehur u 7 sati ujutro i taj se

urin baci. Sav urin tijekom dana i eventualno noći sakupi se u bocu i tome doda još prvi

jutarnji urin u 7 sati drugog jutra.

LABORATORIJSKI NALAZ

Biokemijske analize u 24h urinu

Analiza Rezultat Referentni

raspon

Jedinice

Tjelesna težina     kg

Tjelesna visina     cm

Volumen urina u 24

sata

  1.0 – 2.0 L

Ukupni proteini   50 - 140 mg/dan

Natrij   30 – 300 mmol/dan

Kalij   25 – 125 mmol/dan

Kalcij   2.50 – 8.00 mmol/dan

Fosfor   13 – 42 mmol/dan

Magnezij   2.5 – 8.5 mmol/dan

9

Klorid   110 – 250 mmol/dan

Kreatinin   5.00 – 18.00 mmol/dan

Kreatinin klirens   1.63 – 2.60 mL/s

Urat   1.2 – 6.0 mmol/dan

Uzorkovanje urina obavlja se na različite načine ovisno o vrsti pretraga.

Kvalitativne analize ne zahtijevaju podatak količine prikupljenog urina ni vrijeme u

kojem je urin prikupljen. Kod kvalitativnih biokemijskih pretraga uzima se prvi jutarnji

urin. Taj uzorak za rutinske pretrage stabilan je bez dodatka konzervansa oko 2 sata.

Ako uzorak nije prvi jutarnji urin, onda se mora približno znati vrijeme kada je urin dat.

Kod mikrobioloških pretraga u urinu treba uzeti tzv. spontani srednji mlaz kako bi se na

što je moguće manju mjeru smanjila kontaminacija uzorka.

Kvantitativna analiza nekog sastojka u urinu zahtijeva propise o načinu

prikupljanja. Za ovu analizu prikuplja se 24-satni urin uz dodatak konzervansa, naročito

ako se zahtijevaju biokemijske i hormonske pretrage. To je obično 10% otopina timola

u izopropilnom alkoholu. Ako se 24-satni urin prikuplja za analizu nivoa kateholamina,

uzorak se zakiseli kloridnom kiselinom do pH 2-3.

Ako se u takvom uzorku želi zaustaviti bakterijski rast, dodaje se 1-2%-tna borna

kiselina. Uzorak 24-satnog urina prikuplja se tako da se prvi jutarnji urin odbaci i da se

sve slijedeće porcije urina u toku dana, noći i prvi jutarnji urin drugoga dana prikupi u

porciju. Za mjerenja separatne funkcije bubrega, kinetskih pokusa eliminacije lijekova

iz organizma na poseban način se prikuplja 24-satni urin i u tom smislu daju se posebna

uputstva.

Kod uzorka urina veliki je problem kontaminacija bakterijama zbog načina

uzimanja uzorka. Zbog toga je važnije da transport bude obavljen kroz što kraće vrijeme

i da se uzorak odmah obrađuje ili se zamrzava pri pohranjivanju.

10

5. Zaključak

Analiza mokraće je sastavni dio rutinske biokemijske analize  nužan u

isključivanju i otkrivanju bolesti bubrega i urinarnog trakta. Rutinska analiza mokraće

uključuje: a) makroskopsku analizu (boja, izgled); b) kemijsku analizu  koja se izvodi

pomoću test traka kojima se kvantitativno (poz./neg.) i u slučaju pozitivnog nalaza

polukvalitativno određuje koncentracija određivanih analita i broja stanica (glukoze,

proteina, nitrita, bilirubina, urobilinogena, ketona, pH, broj leukocita i eritrocita).

Mikroskopskim pregledom (c) sedimenta mokraće završava svako rutinsko ispitivanje

mokraće. Ono podrazumijeva gledanje nativnog preparata sedimenta urina (dobivenog

standardiziranim postupkom centrifugiranja uzorka urina) pod mikroskopom.

Pregledom mokraćnog sedimenta potvrđuje se pozitivan rezultat dobiven test trakom.

Najveći dijagnostički značaj mikroskopskog ispitivanja sedimenta mokraće je kod

praćenja bolesnika s kroničnom bolešću bubrega i urinarnog trakta. Pod mikroskopom

omogućeno precizno morfološko i kvantitativno opisivanje (broj nađenih elemenata u

sedimentu / vidnom polju) ne samo staničnih elemenata (leukociti, eritrociti, epitelne

stanice) već i ostaloga (cilindri, bakterije, gljivice, kristali, soli i dr.).

11

Literatura

1. L. Stryer, Biokemija (prijevod), Školska knjiga, Zagreb, 1991.

2. Karlson: Biokemija; Školska knjiga, Zagreb 1993.

3. V. Tralić-Kulenović, B. Karaman, L. Fišer-Jakić, Uvod u

organsku kemiju, TTF, Zagreb, 2004.

12