analiza stanja i strateŠka opredjeljenja za … analiza stanja... · 4 i analiza stanja i...

ANALIZA STANJA I STRATEŠKA OPREDJELJENJA ZA REORGANIZACIJU I INTEGRACIJU

UNIVERZITETA CRNE GORE

ANALIZA STANJA I STRATEŠKA OPREDJELJENJA

ZA REORGANIZACIJU I INTEGRACIJU

UNIVERZITETA CRNE GORE

April 2015.

4 I ANALIZA STANJA I STRATEŠKA OPREDJELJENJA ZA REORGANIZACIJU I INTEGRACIJU UCG

SADRŽAJ

1 UVOD 7

2 PROFIL UNIVERZITETA CRNE GORE 10

Izazovi evaluacije UCG ................................................................................................................................................ 10

Upravljačka kriza i izazovi integracije ................................................................................................................ 11

Zaključak ............................................................................................................................................................................. 12

3 NASTAVA 13

Stepeni i vrste studija .................................................................................................................................................. 13

Komparacija modela studiranja ............................................................................................................................ 13

MODEL 4+1+3 ................................................................................................................................................................. 14

MODEL 3+2+3 ................................................................................................................................................................. 15

Model za regulisane profesije ................................................................................................................................ 16

Studijski programi i usmjerenja ............................................................................................................................ 16

Broj studenata.................................................................................................................................................................. 52

Efikasnost studiranja .................................................................................................................................................... 63

Magistarske - master studije ................................................................................................................................... 66

Doktorske studije ........................................................................................................................................................... 66

Izbornost ............................................................................................................................................................................. 66

Uslovljenost kurseva .................................................................................................................................................... 66

Nastavni proces, ishodi učenja .............................................................................................................................. 66

Multidisciplinarnost...................................................................................................................................................... 67

Pravila studiranja ............................................................................................................................................................ 67

Mobilnost studenata i nastavnika ....................................................................................................................... 67

Naučna i umjetnička referentnost ...................................................................................................................... 69

Organizacija nastave na engleskom jeziku .................................................................................................... 70

Zaključak ............................................................................................................................................................................. 70

4 PLAN AKTIVNOSTI ZA DEFINISANJE ISHODA UČENJA 73

Realizacija strategije definisanja ishoda učenja .......................................................................................... 74

5 KADROVSKA STRUKTURA 75

5

Broj zaposlenih ................................................................................................................................................................ 75

Starosna struktura ......................................................................................................................................................... 75

Angažovanost u nastavi ............................................................................................................................................ 82

Zaključak ............................................................................................................................................................................. 89

Opterećenje ...................................................................................................................................................................... 90

Zaključak ............................................................................................................................................................................. 94

6 OPREMA I INFRASTRUKTURA 95

Laboratorijska oprema ............................................................................................................................................... 95

Zaključak ............................................................................................................................................................................. 96

7 ANALIZA MODELA FINANSIRANJA NA UNIVERZITETU CRNE GORE 101

Zaključak ............................................................................................................................................................................. 111

8TRŽIŠTE RADA I UPISNA POLITIKA 113

Upisna politika ................................................................................................................................................................. 113

Pregled tržišta rada ....................................................................................................................................................... 120

Zaključak ............................................................................................................................................................................. 121

9 ISTRAŽIVANJE I SARADNJA 123

Stanje u istraživačkoj djelatnosti .......................................................................................................................... 123

Zaključak ............................................................................................................................................................................. 123

Povezivanje sa društvom .......................................................................................................................................... 124

Zaključak ............................................................................................................................................................................. 124

Cjeloživotno učenje – obrazovanje za aktivno društvo ......................................................................... 124

Pregled rezultata u oblasti istraživanja i saradnje ...................................................................................... 126

Zaključak ............................................................................................................................................................................. 128

Istraživački ambijent izvrsnosti .............................................................................................................................. 128

Ostali projekti ................................................................................................................................................................... 128

10 SISTEM KVALITETA 131

Organizacija QAS ........................................................................................................................................................... 131

Aktivnosti na implementaciji QA ......................................................................................................................... 132

Zaključak ............................................................................................................................................................................. 132


11 REORGANIZACIJA UNIVERZITETA CRNE GORE 133

1. Reorganizacija primijenjenih studija ............................................................................................................ 133

Zaključak ............................................................................................................................................................................. 133

2. Reorganizacija univerzitetskih jedinica ....................................................................................................... 134

3. (Re)organizacija unutrašnjih jedinica ........................................................................................................... 138

4. Reorganizacija Instituta za istraživanja u oblasti zaštite na radu ................................................. 139

5. Reorganizacija doktorskih studija ................................................................................................................... 139

Centar za doktorske studije ..................................................................................................................................... 139

12 KOMUNIKACIJSKI I PR CENTAR 142

Sadržaji i aktivnosti u okviru ponude izvan nastavnih aktivnosti .................................................... 143

Sažetak sadržaja dokumenta 144

Analiza stanja i strateška opredjeljenja za reorganizaciju i

integraciju Univerziteta Crne Gore ..................................................................................................................... 144

7

Ovaj programski dokument sačinjen je kao pregled postojećeg stanja UCG i sistematizovani prijedlog planova, pravaca i rješenja za racionalizaciju, reorganizaciju i integraciju institucionalnog modela UCG.

Imperativi za visok kvalitet obrazovanja, inovativnost, kompeticiju i održivost u evropskom prostoru obrazovanja, podrška razvoju društva znanja i ekonomiji zasnovanoj na znanju – nameću nam jedinstven pristup integraciji sistema UCG i osnaživanju kredibiliteta Univerziteta.

Uvažavajući specifičnosti i objektivna ograničenja i trudeći se da iznađemo održiva rješenja, donosimo ga desetljeće nakon bolonjskih reformi, a u susret akreditaciji Univerziteta Crne Gore 2017. godine, što je okvir za razradu, kao i, velikim dijelom, realizaciju planiranih promjena.

U analizi stanja pošli smo od nalaza o sistemu u kome su se dvadeset i tri univerzitetske jedinice izrazito različito, neravnomjerno i stihijski razvijale, iako u modelu UCG koji ih objedinjava jedinstvenim pravnim licem i uz obavezu strateškog integrisanog razvoja. U dezintegrisanom sistemu, nastajali su novi fakulteti i hiperprodukovali se studijski programi bez jasnih planova i procjena održivosti, zanemarujući materijalne resurse i kriterijume kvaliteta, bez profilisanog koncepta upisne politike - uprkos neodrživom modelu finansiranja UCG i problematičnom sistemu upravljanja finansijama.

Svakodnevno potkrepljujući činjenicama evidentnost pada kvaliteta i krize upravljanja zatečenim sistemom, uz finansijsku spiralu višemilionskog dugovanja, kao i zapitanost o sistematizovanom planu razvoja, pristupili smo formiranju Radnog tima za izradu dokumenta Analiza stanja i strateška opredjeljenja za reorganizaciju i integraciju UCG. U Timu koji predvodi rektor, koordinatori su: prof. dr Zoran Veljović, prof. dr Mileta Golubović, prof. dr Željko Jaćimović i prof. dr Mitar Mišović

UVOD


(rukovodilac Centra za studije i kontrolu kvaliteta), prorektori prof. dr Predrag Stanišić, prof. dr Maja Baćović, prof. dr Živko Andrijašević, predsjednik UO UCG, prof. dr Duško Bjelica i članovi Radnog tijela: prof. dr Bogdan Ašanin, prof. dr Saša Milić, prof. dr Duško Lučić, dr Miomir Jovanović, mr Branko Ilić i Miloš Pavićević kao predsjednik Studentskog parlamenta.

U prvoj fazi rada, Tim je sproveo mjere za formiranje repozitorijuma podataka, kao jednog od ključnih elemenata za kvalitetnu analizu.

U okviru procesa popisivanja, obračuna i analize opterećenja akademskog osoblja, formirani su baza podataka i moderan web portal (www.nastava.ucg.ac.me), koji su omogućili efikasan i transparentan unos podataka o organizacionoj strukturi studijskih programa, rasporedu opterećenja nastavnika i saradnika, a nešto kasnije i o objavljenim naučnim radovima zaposlenih. Kako ova baza podataka sadrži sve studijske programe, svih nivoa, poslužila je za pripremu velikog broja analiza, koje ranije nijesu bile dostupne.

Repozitorijum je formiran kreiranim setom odgovarajućih upitnika na koje su organizacione jedinice UCG-a davale odgovore. Na ovaj način dodatno su povezana rukovodstva univerzitetskih jedinica, posebno dekani i prodekani za nastavu i međunarodnu saradnju.

U repozitorijum su uključeni svi relevantni podaci neophodni za analizu u oblasti nastavnog procesa, kadrovske strukture i potencijala studijskih programa; rasporeda opterećenja nastavnika i saradnika, prostorne popunjenosti univerzitetskih jedinica, nastavne opreme i infrastrukture; projekata naučno-istraživačke i umjetničke djelatnosti i uslova za taj rad; rezultata internacionalizacije – mobilnosti nastavnika i studenata; mogućnosti organizacije nastave na engleskom jeziku; produktivnosti nastavnog kadra i referenci naučno-istraživačkog i umjetničkog rada, kao i rezultata saradnje s privrednim okruženjem i institucijama crnogorskog društva.

Kako bismo omogućili što bolju pripremu za sljedeću fazu rada – za radne posjete svim organizacionim jedinicama – rezultate

prve faze rada prezentovali smo dekanima i prodekanima i predstavnicima Studentskog parlamenta u novembru 2014.

Tokom decembra 2014. i januara 2015. godine rektor, prorektor za nastavu i koordinatori Radnog tima obavili su razgovore s dekanima, prodekanima i rukovodiocima studijskih programa na svim jedinicama UCG kako bi neposredno čuli stavove i planove, iznijeli vlastite kritičke ocjene i zapažanja i načinili direktan uvid u prostorne, infrastrukturne, nastavne i druge prilike.

Na osnovu rezultata prve faze (prikupljenih podataka dobijenih od jedinica kroz set upitnika), kao i rezimea s obavljenih razgovora na univerzitetskim jedinicama u Podgorici, Nikšiću, Cetinju i Kotoru, sagledali smo u više aspekata postojeće stanje i izvršili sveobuhvatnu analizu.

U tekstu koji slijedi, identifikovani su izazovi s kojima se srijeće Univerzitet Crne Gore, razmotreni mogući pravci daljeg razvoja, predloženi odgovarajući zaključci i smjernice za rad.

Analiza stanja ukazuje da je neophodno odlučno i sistematično prići mjerama smanjenja hiperprodukovanih studijskih programa i usmjerenja, podizanju kvaliteta nastave na svim nivoima studiranja, jasnom utvrđivanju ishoda učenja, internacionalizaciji – podizanju mobilnosti nastavnika i studenata, snaženju naučno-istraživačke komponente rada na UCG, saradnji s društvenom i biznis zajednicom i razvijanju novih vidova obrazovanja i novih servisa za podršku studentima i nastavnicima.

Pitanje stepena i vrste studija, kao i regulisanih profesija u okviru prostora evropskog obrazovanja, zahtijeva konačno odlučivanje i usklađivanje. Takođe, nužno je razgraničavanje akademskih i primijenjenih studija.

Najočigledniji primjeri reorganizacije tiču se Metalurško-tehnološkog, Filozofskog, kao i Biotehničkog fakulteta i Fakulteta za turizam i hotelijerstvo, kao dodatno značajnih za strateške razvojne prioritete države, reformisanje unutrašnjih jedinica – servisa, centara, biblioteke i dr., s posebnom pažnjom usredsređenom na

9

razvoj istraživačke djelatnosti i plansko integrisanje istraživačkih baza u budući Naučni park UCG.

Treba istaći da su ovi zadaci teško ostvarivi bez finansijske stabilnosti Univerziteta, odnosno definisanja finansijskog modela u saglasnosti sa osnivačem. To potvrđuje i nužnost ulaganja u zapuštene objekte i prostornu infrastrukturu, ali i ulaganje u razvojnu komponentu – baze za naučno-istraživački rad, laboratorijske baze, objedinjavanje i povećanje bibliotečkog fonda, itd. Stoga, poseban i važan dio našeg dokumenta pripada analizi finansijske situacije i sagledavanju koncepta finansiranja Univerziteta.

Pregovori na Radnoj grupi, koju je krajem decembra 2014. formirala Vlada Crne Gore, prvi su korak za partnerski prilaz ovom višegodišnjem problemu. Zaustavljanje finansijske spirale i otpočeto saniranje dugova, ohrabrujući su za naše pristupanje konkretnim mjerama reorganizacije Univerziteta.

Shodno ovom dokumentu, kao i preporukama međunarodnih evaluatora i postojećem dokumentu Programa samoevaluacije Univerziteta Crne Gore 2014, idemo u susret integrisanom modelu Univerziteta za akreditaciju 2017. godine.

Strateška dokumenta - Statut, Pravila studiranja na osnovnim, postdiplomskim i doktorskim studijama, Kolektivni ugovor i Akt o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta, Etički kodeks – prate programske ciljeve ovog dokumenta.

Ne možemo pristupiti nužnim mjerama i njihovoj sistematičnoj i efikasnoj realizaciji bez ličnog uvjerenja u valjanost razloga i ispravnost ciljeva. Svi sudionici u promjenama moraju razumjeti promjene koje preduzimamo. Saradnju, podršku i odgovornost tražimo od svih u akademskoj zajednici, baš kao i od osnivača, resornog ministarstva, društvenih i privrednih činilaca i medijske zajednice.

Obrazovni sistemi su inertni i za promjene je potrebno dobro planirano vrijeme, sistematičnost u pristupu promjenama i pomno praćenje sprovedenog, kaže iskustvo razvijenih zemalja.

Što je kvalitet znanja koje nudimo i kako

taj kvalitet unaprijediti u korist studenta i društva uopšte? Djelotvornim partnerstvom između uprava, unutar nastavne zajednice i ustrojstva Univerziteta - zastupajući autonomnost UCG i zakonski i vrijednosni sistem. Da bismo s više samopouzdanja mogli slijediti ciljeve dokumenta Evropa 2020 ka radno zasnovanom sistemu visokog obrazovanja, nužan je i podsticajan društveni i privredni ambijent. Produkovanje kadra koji je spreman da radi odmah nakon završetka škole ili fakulteta, uz odgovarajući kvalitet obavljanja posla, te razvoj programa Cjeloživotnog učenja, stepenica je na koju možemo spremno zakoračiti nakon sprovedenih mjera racionalizacije, reorganizacije i integracije Univerziteta.

Prezentacija ovog strateškog dokumenta akademskoj i stručnoj javnosti, Vladi kao osnivaču, zainteresovanoj javnosti uopšte, te publikovanje dokumenta, prethodi onome najvažnijem – sistematičnoj izradi pojedinačnih programa reorganizacije u okviru jasno oročenih zadataka i akcionih planova univerzitetskih jedinica. To je nužna osnova za rad na sprovođenju smjernica i politike promjena za uspješnu akreditaciju integrisanog Univerziteta Crne Gore 2017. godine.

Rektor

prof. Radmila Vojvodić


Univerzitet Crne Gore (osnovan 1974.) ima jedinstvenu ulogu i misiju u crnogorskom prostoru visokog obrazovanja. Na njemu studira više od 20.000 studenata.

Najveća je i jedina sveobuhvatna visokoobrazovna institucija u Crnoj Gori, koju čine dvadeset fakulteta i tri institut. UCG ima 1.192 zaposlena, od kojih je 710 akademskog osoblja.

Organizacija nastave i ispita odvija se od 2004. godine u skladu sa principima Bolonjske deklaracije odvija se od 2004. godine.

Univerzitet je organizovan po uzoru na moderne evropske univerzitete. Ima sjedište u Podgorici, a jedinice i studijski programi locirani su u deset gradova: Nikšiću, Cetinju, Kotoru, Herceg Novom, Baru, Bijelom Polju, Beranama i Pljevljima.

Reforma i razvoj visokog obrazovanja na Univerzitetu Crne Gore zasnivaju se na kulturi kvaliteta kao ključnoj vrijednosti u izgradnji sistema svih ustanova visokog obrazovanja, kao i opredjeljenju za visok kvalitet znanja studenta koji je u središtu tog sistema.

Obezbjeđenje i unapređenje kvaliteta i povezivanje visokog obrazovanja i tržišta rada, kroz istraživačku orijentaciju, internacionalizaciju, preduzetnički i inovativni karakter – osnovni su principi na kojima počiva djelatnost i misija UCG u stvaranju integrisanog društva znanja, unapređenja kvaliteta života i davanju punog doprinosa društvenom i ekonomskom razvoju Crne Gore.

Izazovi evaluacije UCG

Univerzitet Crne Gore sprovodi proces reformi u skladu s trendom European Higher Education Area (EHEA).

Interne i eksterne provjere kvaliteta na UCG obavljene su 2003, 2007. i 2012. godine.

Kroz Program institucionalne evaluacije (IEP), nezavisne službe Evropske asocijacije univerziteta (EUA) čiji je Izvještaj bio fokusiran na ocjenu ustanove, a ne organizacionih jedinica pojedinačno, ocjenjivani su 2014. godine institucionalna struktura, interni postupci u vezi s kvalitetom, proces donošenja odluka, efikasnost strateškog upravljanja, spremnost za promjene i konstruktivan rad za unapređenje kvaliteta visokog obrazovanja i istraživanja.

Preporuke iz Izvještaja usmjerile su rad na ovom dokumentu. Dodatno, smjernice iz Samoevoluacionog izvještaja 2014. uklapaju se u njegov sadržaj.

Statistički podaci ilustrativno pokazuju brojne izazove razvoja i reformi od kojih neke predočavamo:

• Na UCG upisuje se više od 4.000 studenata; tekuće godine upisano je 4.306 studenata, od čega 1.640 budžetskih i 2.517 samofinansirajućih studenata (od toga 349 stranaca).

• Ne postoji zadovoljavajuća usklađenost između potreba tržišta rada i upisne politike UCG, niti podsticajni društveno-ekonomski ambijent. Po podacima Zavoda za zapošljavanje iz februara 2015.godine, na evidenciji bilo je preko 10.000 lica sa stečenim visokim obrazovanjem.

• Efikasnost studiranja, tj. broj diplomiranih u odnosu na broj upisanih, jeste 30-40% na skoro svim jedinicama. Izuzeci su Medicinski fakultet, Farmaceutski fakultet, Arhitektonski fakultet, kao i fakulteti umjetnosti, gdje je efikasnost

PROFIL UNIVERZITETA CRNE GORE

11

PROFIL UNIVERZITETA CRNE GORE

studiranja visoka.• U tekućoj školskoj godini u nastavi je

angažovano 628 lica van Univerziteta, od čega 151 kliničar.

• Od 840 zaposlenih u okviru akademskog i stručnog osoblja, 734 lica obavlja nastavu na 272 studijska programa, s 445 usmjerenja. Od njih, 209 nema potrebnu normu časova, a 308 ima opterećenje veće od 28% preko norme. Ovo su pokazatelji stihijske produkcije studijskih programa, neadekvatne kadrovske politike na određenom broju jedinica, kao i prekobrojnog zapošljavanja, nefunkcionalnosti i neodrživosti studijskih programa, što rezultira problematičnim kvalitetom nastave.

• Mobilnost studenata i nastavnika zanemarljiva je na većini univerzitetskih jedinica, ili je nema. Na čak 14 univerzitetskih jedinica nije ostvarena dolazna mobilnost studenata od 2012. godine.

• Nastava na engleskom jeziku se ne realizuje ni na jednom studijskom programu, ali je moguće izvoditi na 1.370 predmeta na svim nivoima studija (prema anketi, na Mašinskom fakultetu na 236 predmeta).

• Univerzitetska biblioteka nije integrisana, a nije ni obezbijeđen integralan pristup relevantnim međunarodnim bazama naučnih radova.

• UCG je trenutno na Webometics listi rangiran u ukupnom skoru kao 3.235. u svijetu, a 1.019. u Evropi. Prema kriterijumu vidljivosti UCG je na 5.489. mjestu, po uticaju na 8.353, po otvorenosti 2.563, a prema izvrsnostina 2.269. mjestu.

• Od 2004. godine na UCG doktoriralo je 159 kandidata. Trenutno je upisano 504 doktoranda.

Upravljačka kriza i izazovi integracije

UCG je autonoman u obavljanju djelatnosti visokog obrazovanja i istraživanja, ostvaruje imovinska prava, raspolaže sredstvima i uređuje internu organizaciju, te bira i zapošljava akademsko i drugo osoblje,

osniva druge organizacione jedinice u svrhu obrazovanja i istraživanja i sklapa ugovore s drugim ustanovama. Djelatnost UCG, je prema Statutu, autonomna i otvorena prema javnosti.

UCG je javna ustanova osnovana od strane države i funkcioniše kao jedinstveno pravno lice. Ima jedinstveni organizacioni, pravni i obrazovni subjektivitet sa odlučivanjem na nivou Univerziteta, uz zadržavanje stepena samostalnosti u djelatnostima univerzitetskih jedinica.

Centralna upravljačka tijela – rektor, Upravni odbor i Senat – kao adekvatan okvir upravljanja, kako upućuje i Evoluacioni UCG (IEP) iz 2014, “slabo ostvaruju svoja ovlašćenja”. Preuzimanje odgovornosti za razvoj institucije kao cjeline, osnovna je preporuka za redefinisanje strategije upravljanja Univerzitetom.

Kriza upravljanja očitava se u nizu konkretnih podataka i rezultata koji su poslužili kao osnova za rad na Strategiji za reorganizaciju i integraciju UCG.

Mnoga strateška dokumenta nastala tokom prethodne decenije reformi, bez obzira na valjanost njihovih namjera i nužnost njihove implementacije u korist unapređenja sistema visokog obrazovanja i institucionalnog modela UCG, ostala su, takoreći, mrtvo slovo na papiru. Isti je slučaj s formalno osnivanim timovima ili servisnim centrima za sprovođenje ciljeva ovih dokumenata i planiranih zadataka.

Podjela i preuzimanje poslova i odgovornosti, kao i uspostavljanje mehanizama za praćenje ostvarivanja planiranog, postavljanje jasnih rokova za realizaciju i drugo, kao nužnih mjera koje su izostale, predstavljaju osnovne razloge koji su pasivizirali sistem UCG i doprinijeli zastoju reformi i razvoja.

Netransparentnost i nepostojanost sistema finansijskih i pravnih procedura, nekonzistentnost i pojave nezakonitog odlučivanja u međuodnosu Univerzitet – organizacione jedinice, anomalije su koje su nastale, upravo, u nedostatku adekvatnog pravnog i finansijskog okvira upravljanja i integrativne strategije razvoja.

Uz to, tokom desetogodišnjeg tranzicionog perioda, UCG se, osim opsežnim reformama


visokog obrazovanja i razvojem aktivnosti na tržištu kroz upis studenata putem samofinansiranja, bavio i ambicioznom stambeno-građevinskom djelatnošću, kroz kreditiranje stambenih potreba zaposlenih.

Umjesto integracije modela UCG promovisanog 2004, kako se ispostavilo, u praksi je došlo do nezavisnog upravljanja i razvoja bez zajedničkih strateških planova, što je još jedna ocjena međunarodnog ekspertskog tima IEP, koji upozorava na “nedostatak jakog liderstva s centralnog nivoa”.

Kriza finansijskog upravljanja, kao posljedica problematičnih mehanizama rukovođenja ovakvim složenim procesima obrazovnog razvoja i preduzetništvom, uz drastično smanjenje državnog budžeta tokom perioda svjetske ekonomske krize, doprinijela je neispunjavanju nužnih finansijskih obaveza prema zaposlenima, višestrukim tužbama zaposlenih i, konačno, ugroženom povjerenju u sistem upravljanja i strateška opredjeljenja UCG, kao i pripadnosti ciljevima i vrijednostima misije UCG.

Zaključak

Konačna integracija UCG, kroz ustanovljavanje funkcionalne uprave UCG, preuzimanje jasnih nadležnosti i odgovornosti za institucionalni razvoj i liderstvo afirmacijom najviših vrijednosti visokog obrazovanja, zadatak je koji ova Strategija postavlja, a uprava UCG usvaja, oslanjajući se i na zaključnu preporuku Evoluacionog izvještaja IEP koja, u istom cilju, prepoznaje dodatnu odgovornost Rektora.

Funkcionalnija uprava UCG biće ostvarena kroz efikasniji rad posebnih unutrašnjih organizacionih jedinica u Rektoratu – Centra za studije i kontrolu kvaliteta (uz Centar za CŽU), Centra za međunarodnu saradnju i mobilnost nastavnika i studenata, Centra za doktorske studije, Karijernog centra (za razvoj saradnje sa društvom i privredom), PR centra, CIS-a, Centra za održavanje, i razvojno posebno važnih jedinica - Univerzitetska biblioteka i Naučni park UCG, kao centralnih istraživačkih baza UCG, čemu je posvećeno više pažnje u poglavlju Reorganizacija UCG – reorganizacija unutrašnjih jedinica.

13

U ovom poglavlju data je analiza nastavnog procesa iz različitih aspekata:

• stepeni i vrste studija• studijski programi i usmjerenja• broj studenata• efikasnost studiranja• master studije• doktorske studije• izbornost• ishodi učenja• multidisciplinarnost• pravila studiranja• naučno-istraživačka i umjetnička

aktivnost na UCG• mobilnost studenata i nastavnika • nastava na kursevima stranih jezika na

svim studijskim programima UCG

Stepeni i vrste studija

Na Univerzitetu Crne Gore organizuju se de facto četiri nivoa studija: osnovne, specijalističke, magistarske i doktorske studije. Ova činjenica predstavlja izuzetak s obzirom na to da se u evropskom prostoru prepoznaju tri stepena visokog obrazovanja.

Navedeno rješenje je djelimično uzrokovano načinom finansiranja iz budžeta koje se odnosi na četiri godine studija, izuzimajući regulisane profesije. Univerzitet se, moglo bi se reći, prilagodio opredjeljenju osnivača.

Međutim, ovakvo stanje nije održivo iz više razloga. Stepen specijalističkih studija nije prepoznat kao opcija ni od strane eksternih evaluatora, koji iznose preporuku da se stepeni studija usklade s onim u evropskom prostoru visokog obrazovanja.

Ova vrsta problema je identifikovana i od strane većine organizacionih jedinica (Prirodno-matematički fakultet, Građevinski fakultet, Elektrotehnički fakultet, Mašinski fakultet, Arhitektonski fakultet, umjetničke akademije itd.).

Za modele trostepenih nivoa studija, na

jedinicama postoje različita mišljenja o tome kako ih organizovati - za i protiv modela 3+2+3 i 4+1+3.

Na nekim jedinicama smatraju da je model 3+2+3, uz obezbjeđenje budžetskog finansiranja, dobar model, dok se drugi, uglavnom, tehnički fakulteti, izjašnjavaju za model 4+1+2.

Za regulisane profesije (medicina, stomatologija, farmacija, arhitektura, obrazovanje učitelja) jeste, pak, drugačije, jer je trajanje osnovnih studija definisano odgovarajućim evropskim propisima i direktivama kroz trogodišnje osnovne studije.

U našim uslovima postoji više problema organizovanja studija po modelu trogodišnjih osnovnih.

Prvi problem je neprepoznavanje trogodišnjih osnovnih studija na tržištu rada, zbog čega na velikom broju studijskih programa studenti koji završe osnovne studije nastavljaju specijalističke. Uz to, bachelor diploma je obesmišljena na tržištu rada nije adekvatno prepoznata.

Drugi problem leži u činjenici da razne strukovne organizacije (npr. inženjerska komora) izdaju odgovarajuća ovlašćenja za projektovanje samo kandidatima koji završe studije na četvorogodišnjem ili višem nivou.

Treći, ne manje važan problem, očituje se u neprepoznavanju specijalističkog nivoa studija van Crne Gore, a posebno u regionu gdje kandidati često imaju problem s nostrifikacijom ovakvih diploma.

Komparacija modela studiranja

Ocjene mogućih modela studiranja predstavićemo u formi SWOT analize. Prepoznata su tri osnovna modela:• Model 4+1+3 • Model 3+2+3 • Model za regulisane profesije (6+0+3,

5+0+3, i sl.)

NASTAVA


MODEL 4+1+3

OCJENA PREDNOSTI OCJENA SLABOSTI

Model je prepoznat na crnogorskom tržištu rada

Prelazak na ovaj model s modela 3+2+3 zahtijeva početnu akreditaciju

Trenutno obezbjeđuje četvorogodišnje budžetsko finansiranje

Studentima koji su osnovne studije završili po ovom modelu, pri nastavku školovanja van granica Crne Gore prizna-ju samo tri godine studija (180 ECTS)

Prepoznat je u važećim zakonskim propi-sima u Crnoj Gori

Trajanje magistarskih studija je nedovol-jan period za sticanje profesionalnih kompetencija

Ne stvara probleme u procesu nostrifik-acije diplome, jer je prepoznat iako nije dominantan model

Nakon završenih master studija po ovom modelu, svršeni studenti neće imati problema za dobijanje licenci, odnosno ovlašćenja za projektovanje kod odgov-arajućih strukovnih udruženja

PREGLED I OCJENA MOGUĆNOSTI PREGLED I OCJENA OPASNOSTI

Na osnovu zakonskih rješenja ovakav model je moguće primijeniti

Mogućnost nepriznavanja 240 ECTS pri-likom nastavka školovanja van Crne Gore

Osnovne studije u četvorogodišnjem tra-janju finansiraju se iz budžeta

Prelazak s modela 3+2+3 ili postojećeg 3+1+1+3 zahtijeva početnu akreditaciju

Moguće je pribaviti odgovarajuće li-cence, ovlašćenja za projektovanje, kod odgovarajućih strukovnih udruženja već nakon završenih osnovnih studija

Mogu se javiti problemi pri prelasku na nove modele studiranja, ukoliko se ne propišu jasne procedure prelaska na druge modele studiranja.

Model je prepoznat na crnogorskom tržištu rada

15

MODEL 3+2+3


Ne zahtijeva posebne administrativne procedure u pogledu reakreditacije za studijske programe koji su akreditovani i po modelu 3+2+3 i po modelu 3+1+1+3

Trenutni način budžetskog finansiranja pokriva samo osnovne studije


Trogodišnje osnovne studije nijesu pre-poznatljive na tržištu rada, posebno kod inženjerskih disciplina

Poslije trogodišnjih osnovnih studija mo-guće je nastaviti školovanje na UCG ili, pak, negdje drugdje

Nakon završenih osnovnih studija stu-dent nerealno procjenjuje mogućnost nastavka školovanja, pa je realno očeki-vati kasniju neefikasnost studiranja

Dominantan je model u evropskom pros-toru visokog obrazovanja

Prelazak na ovaj model s modela 4+1+3 i s modela 3+1+1+3 zahtijeva početnu akreditaciju

Ne stvara probleme prilikom nostrifikaci-je diploma van Crne Gore

Nakon završenih master studija po ovom modelu, svršeni studenti mogu dobijati licence, odnosno ovlašćenja za projek-tovanje kod odgovarajućih strukovnih udruženja


Na osnovu zakonskih rješenja moguće je ovakav model primijeniti

Neophodno je promijeniti koncept finan-siranja iz državnog budžeta

Prelazak na ovaj model je jednostavan u slučaju da je studijski program akredi-tivan i kao 3+1+1+3 i kao 3+2+3

Moguće pojave velikog broja magistra-nata kod jednog mentora

Postoje valjani argumenti za razgovor s osnivačem o budžetskom finansiranju master studija

Neprepoznatljivost trogodišnje diplome osnovnih akademskih studija na tržištu rada u Crnoj Gori

Moguće je pribaviti odgovarajuće li-cence, odnosno ovlašćenja za projek-tovanje kod odgovarajućih strukovnih udruženja, nakon završetka master studija


Model za regulisane profesije



Osnovne studije po ovom modelu se finansiraju iz budžeta

Prepoznat je u evropskom prostoru vi-sokog obrazovanja

Ne stvara probleme prilikom nostrifikaci-je diploma van granica Crne Gore

Nakon završenih osnovnih studija po ovom modelu svršeni studenti neće ima-ti problema za dobijanje licenci, odnos-no ovlašćenja za projektovanje kod odgovarajućih strukovnih udruženja

U potpunosti je prepoznat na tržištu rada u Crnoj Gori


Na osnovu zakonskih rješenja moguće je ovakav model primijeniti

Prelazak sa postojećih modela 3+2+3 ili 3+1+1+3 na ovaj model zahtijeva počet-nu akreditaciju

Osnovne studije se finansiraju iz budžeta

Moguće je pribaviti odgovarajuće licence, odnosno ovlašćenja za projektovanje kod odgovarajućih strukovnih udruženja već nakon završenih osnovnih studija

Studijski programi i usmjerenja

Na svim nivoima studija Univerziteta Crne Gore postoji veliki broj studijskih programa i nejasno profilisanih tzv. usmjerenja.

Naime, iako propisi ne poznaju koncept usmjerenja, veliki broj jedinica je svoje studijske programe razvrstao u tzv. usmjerenja i na njima je u akademska zvanja izabran veliki broj nastavnika.

Tu prednjače Ekonomski (jedan akademski studijski program sa 10 usmjerenja na četvrtoj godini, drugi primijenjeni sa 22 usmjerenja), Elektrotehnički (dva

akademska studijska programa sa 3+5 usmjerenja), Mašinski fakultet (studijski program sa 5 usmjerenja, svaki sa po 3 podusmjerenja) itd.

U narednih nekoliko tabela izložićemo broj studijskih programa i tzv. usmjerenja po jedinicama.

U tabeli 1 je prikazana raspodjela studijskih programa po organizacionim jedinicama na svim nivoima studija, koji su klasifikovani po načinu finansiranja-B (budžetski), S (samofinansirajući).

17

Tabela 1 - Raspodjela studijskih programa po organizacionim jedinicama Univerziteta Crne Gore

Finansiranje B S Ukupno

Org. jedinica Broj Broj Broj

Filozofski fakultet 26 33 59

Prirodno-matematički fakultet 11 16 27

Muzička akademija 16 8 24

Fakultet političkih nauka 8 8 16

Fakultet dramskih umjetnosti 10 5 15

Fakultet za pomorstvo 6 9 15

Biotehnički fakultet 4 8 12

Fakultet likovnih umjetnosti 8 4 12

Mašinski fakultet 6 5 11

Metalurško-tehnološki fakultet 4 6 10

Elektrotehnički fakultet 4 6 10

Arhitektonski fakultet 2 7 9

Fakultet za sport i fizičko vaspitanje 2 6 8

Pravni fakultet 2 6 8

Ekonomski fakultet 1 5 6

Građevinski fakultet 2 5 7

Fakultet za turizam i hotelijerstvo 4 3 7

Medicinski fakultet 2 3 5

Fakultet primijenjene fizioterapije 2 1 3

Institut za strane jezike 0 3 3

Obrazovanje učitelja na albanskom jeziku 1 0 1

Istorijski institut 0 1 1

Farmaceutski fakultet 1 0 1

Ukupno 122 148 270

Iz ove tabele vidi se da po broju studijskih programa prednjače Filozofski fakultet, Prirodno-matematički fakultet i Muzička akademija.

Kada se uzme u obzir broj zaposlenih nastavnika i saradnika, onda se može zapaziti i da Fakultet političkih nauka ima veliki broj studijskih programa.

U tabeli 2 data je raspodjela broja tzv. usmjerenja po organizacionim jedinicama Univerziteta Crne Gore, koji su klasifikovani po načinu finansiranja.


Tabela 2 - Broj usmjerenja po organizacionim jedinicama Univerziteta Crne Gore


Organizaciona jedinica Broj Broj Broj

Ekonomski fakultet 10 78 88

Filozofski fakultet 27 47 74

Prirodno-matematički fakultet 15 26 41

Mašinski fakultet 14 14 28

Muzička akademija 16 8 24

Pravni fakultet 8 16 24

Elektrotehnički fakultet 10 11 21

Fakultet za pomorstvo 7 10 17

Metalurško-tehnološki fakultet 9 7 16

Fakultet političkih nauka 8 8 16

Fakultet dramskih umjetnosti 10 6 16

Građevinski fakultet 6 9 15

Biotehnički fakultet 6 8 14

Fakultet likovnih umjetnosti 8 4 12

Arhitektonski fakultet 3 7 10

Fakultet za sport i fizičko vaspitanje 2 6 8

Fakultet za turizam i hotelijerstvo 4 3 7

Medicinski fakultet 2 3 5

Institut za strane jezike 0 3 3

Fakultet primijenjene fizioterapije 2 1 3

Obrazovanje učitelja na albanskom jeziku 1 0 1

Farmaceutski fakultet 1 0 1

Istorijski institut 0 1 1

Ukupno 169 276 445

Može se zaključiti iz tabele broj 2 da po broju usmjerenja prednjače Ekonomski, Filozofski i Prirodno-matematički fakultet.

Posebno se uočava izrazito veliki broj usmjerenja na Filozofskom fakultetu, koji se finansiraju iz budžeta a, srazmjeno veličini, i na Ekonomskom, Mašinskom i Elektrotehničkom fakultetu i Muzičkoj akademiji.

Na Univerzitetu se realizuje 122 budžetska i

149 samofinansirajućih studijskih programa (ukupno 271), odnosno 169 budžetskih i 276 samofinansirajućih usmjerenja (ukupno 445).

19

U tabelama 3 i 4 sistematizovan je ukupan broj studijskih programa, odnosno usmjerenja u odnosu na način finansiranja.

Tabela 3 - Raspodjela studijskih programa po načinu finansiranja

Finansiranje Broj stud. programa

S 148

B 123

Ukupno 271

Tabela 4 - Raspodjela smjerova po načinu finansiranja

Finansiranje Broj stud. programa

S 276

B 169

Ukupno 445

Tabele 5 i 6 prikazuju broj studijskih programa, odnosno usmjerenja po nivoima studija.

Tabela 5 - Broj studijskih programa po nivoima studija

Nivo studija Broj

Osnovne 87

Specijalističke 74

Magistarske 80

Doktorske 29

Ukupno 270

Tabela 6 - Raspodjela smjerova po nivoima studija

Nivo studija Broj smjerova

Osnovne 111

Magistarske 156

Specijalističke 129

Doktorske 49

Ukupno 445


U tabelama 7 i 8 sistematizovan je broj studijskih programa po organizacionim jedinicama i nivoima studija

Tabela 7 - Broj studijskih programa po organizacionim jedinicama i nivoima studija

Org.jedinica

Nivo studijaUkupno

Osnovne Specijalističke Magistarske Doktorske

Arhitektonski fakultet

1 1 7 0 9

Biotehnički fakultet 4 4 4 0 12

Ekonomski fakultet 2 1 2 1 6Elektrotehnički fakultet

3 3 3 1 10

Fakultet dramskih umjetnosti

5 5 5 0 15

Fakultet likovnih umjetnosti

4 4 4 0 12

Fakultet političkih nauka

5 5 5 1 16

Fakultet primijen-jene fizioterapije

2 1 0 0 3

Fakultet za pomorst-vo

8 3 2 2 15

Fakultet za sport i fizičko vaspitanje

3 3 1 1 8

Fakultet za turizam i hotelijerstvo

2 2 2 1 7

Farmaceutski fakultet

1 0 0 0 1

Filozofski fakultet 15 13 19 12 59

Građevinski fakultet 2 2 2 1 7Institut za strane jezike

1 1 1 0 3

Istorijski institut 0 0 1 0 1

Mašinski fakultet 4 3 3 1 11

Medicinski fakultet 3 1 0 1 5Metalurško-tehnološki fakultet

3 3 2 2 10

Muzička akademija 8 8 8 0 24Obrazovanje učitelja na albanskom jeziku

1 0 0 0 1

Pravni fakultet 4 2 1 1 8Prirodno-matematički fakultet

6 9 8 4 27

Ukupno 87 74 80 29 270

21

Tabela 8 - Broj smjerova po organizacionim jedinicama i nivoima studija


Org.jedinica Nivo studija Studijski program Broj Broj Broj

Ekonomski fakultet

Osnovne

Ekonomija 10 0 10

Menadžment Bijelo Polje 0 5 5

Primijenjene studije menadžmenta

0 5 5

Ukupno 10 10 20

SpecijalističkeStudije menadžmenta 0 22 22

Ukupno 0 22 22

Magistarske

Ekonomija 0 23 23

Studije menadžmenta 0 22 22

Ukupno 0 45 45

DoktorskeEkonomija 0 1 1

Ukupno 0 1 1

Ukupno 10 78 88

Filozofski fakultet Osnovne

Njemački jezik i književnost 1 0 1

Geografija 1 0 1

Filozofija 1 0 1

Francuski jezik i književnost 1 0 1

Pedagogija 1 0 1

Sociologija 1 0 1

Obrazovanje učitelja 1 0 1

Italijanski jezik i književnost 1 0 1

Crnogorski jezik i južnosloven-ske književnosti

1 0 1

Engleski jezik i književnost 1 0 1

Ruski jezik i književnost 1 0 1

Srpski jezik i južnoslovenske književnosti

1 0 1

Istorija 1 0 1

Psihologija 0 1 1

Predškolsko vaspitanje 1 0 1

Ukupno 14 1 15




Filozofski fakultet

Specijalističke



Geografija 1 0 1


Pedagogija 1 0 1

Sociologija 1 0 1


Crnogorski jezik i južnoslovenske književnosti

1 0 1



1 0 1

Istorija 1 0 1

Psihologija 0 1 1


Ukupno 13 1 14

Magistarske







0 2 2

Crnogorski jezik 0 2 2

Geografija 0 1 1

Pedagogija 0 1 1

Sociologija 0 1 1


Omladinski rad u zajednici 0 1 1

Filozofija 0 1 1

Istorija 0 1 1

Obrazovna politika 0 1 1

Psihologija 0 1 1


Inkluzivno obrazovanje 0 1 1

Rod i rodni odnosi 0 1 1

Ukupno 0 26 26

23



Filozofski fakultet

Doktorske

Njemački jezik i književnost 0 2 2Francuski jezik i književnost 0 2 2Italijanski jezik i književnost 0 2 2Crnogorski jezik i južnoslovenske književnosti

0 2 2

Engleski jezik i književnost 0 2 2Ruski jezik i književnost 0 2 2Srpski jezik i južnoslovenske književnosti

0 2 2

Geografija 0 1 1Pedagogija 0 1 1Sociologija 0 1 1Filozofija 0 1 1Istorija 0 1 1Ukupno 0 19 19

Ukupno 27 47 74




Prirod-no-matem-atički fakultet

Osnovne

Matematika 1 0 1Računarstvo i informacione teh-nologije

0 1 1

Računarske nauke 1 0 1Biologija 1 0 1Matematika i računarske nauke 1 0 1Fizika 1 0 1Ukupno 5 1 6

Specijalističke

Matematika 3 0 3Matematika i računarske nauke 3 0 3Računarske nauke 1 0 1Računarstvo i informacione teh-nologije

0 1 1

Fizika 1 0 1Biologija-ekologija 1 0 1Nastava biologije 1 0 1Zaštita životne sredine 0 1 1Eksperimentalna biologija i biotehnologija

0 1 1

Ukupno 10 3 13

Magistarske

Matematika 0 3 3Matematika i računarske nauke 0 3 3Računarske nauke 0 1 1Fizika 0 1 1Biologija-ekologija 0 1 1Nastava biologije 0 1 1Zaštita životne sredine 0 1 1Eksperimentalna biologija i biotehnologija

0 1 1

Ukupno 0 12 12

Doktorske

Biologija 0 5 5Fizika 0 3 3Matematika 0 1 1Računarske nauke 0 1 1Ukupno 0 10 10

Ukupno 15 26 41

25



Mašinski fakultet

Osnovne

Mašinstvo 5 0 5Mašinstvo, Pljevlja 1 0 1Mehatronika 0 1 1Drumski saobraćaj 1 0 1Ukupno 7 1 8

Specijalističke

Mašinstvo 5 0 5Mašinstvo, Pljevlja 1 0 1Drumski saobraćaj 1 0 1Ukupno 7 0 7

Magistarske

Mašinstvo 0 7 7Mehatronika 0 1 1Drumski saobraćaj 0 1 1Ukupno 0 9 9

DoktorskeMašinstvo 0 4 4Ukupno 0 4 4

Ukupno 14 14 28

Muzička ak-ademija

Osnovne

Duvački instrumenti 1 0 1Gitara 1 0 1Harmonika 1 0 1Dirigovanje 1 0 1Kompozicija 1 0 1Klavir 1 0 1Gudački instrumenti 1 0 1Opšta muzička pedagogija 1 0 1Ukupno 8 0 8

Specijalističke


Magistarske


Ukupno 16 8 24




Pravni fakultet

Osnovne

Pravne nauke 1 0 1Pravne nauke, Bijelo Polje 0 1 1Pravne nauke, Budva 0 1 1Bezbjednost i kriminalistika 0 1 1Ukupno 1 3 4

SpecijalističkePravne nauke 7 0 7Bezbjednost i kriminalistika 0 1 1Ukupno 7 1 8

MagistarskePravne nauke 0 7 7Ukupno 0 7 7

DoktorskePravne nauke 0 5 5Ukupno 0 5 5

Ukupno 8 16 24

Elek-trotehnički fakultet

Osnovne

Energetika i automatika 1 0 1Primijenjeno računarstvo 0 1 1Elektronika telekomunikacije i računari

1 0 1

Ukupno 2 1 3

Specijalističke

Elektronika telekomunikacije i računari

5 0 5

Energetika i automatika 3 0 3Primijenjeno računarstvo 0 1 1Ukupno 8 1 9

Magistarske

Elektronika telekomunikacije i računari

0 4 4

Energetika i automatika 0 3 3Primijenjeno računarstvo 0 1 1Ukupno 0 8 8

DoktorskeDoktorske studije elektrotehni-ke

0 1 1

Ukupno 0 1 1Ukupno 10 11 21

27



Fakultet za pomorstvo

Osnovne

Menadžment u pomorstvu, Cetinje

0 2 2

Menadžment u pomorstvu 2 0 2Pomorska elektrotehnika III diferencijalna godina

0 1 1

Pomorske nauke 1 0 1Brodomašinstvo, Bar 0 1 1Nautika 1 0 1Brodomašinstvo 1 0 1Nautika, Bar 0 1 1Ukupno 5 5 10

Specijalističke

Pomorske nauke 1 0 1Menadžment u pomorstvu 1 0 1Politehnika u pomorstvu 0 1 1Ukupno 2 1 3

MagistarskePomorske nauke 0 1 1Menadžment u pomorstvu 0 1 1Ukupno 0 2 2

DoktorskePomorske nauke 0 1 1Menadžment u pomorstvu 0 1 1Ukupno 0 2 2

Ukupno 7 10 17

Metal-urško-teh-nološki fakultet

Osnovne

Hemijska tehnologija 1 0 1Metalurgija 1 0 1Primijenjene studije zaštite životne sredine

0 1 1

Ukupno 2 1 3

Specijalističke

Hemijska tehnologija 4 0 4Metalurgija 3 0 3Primijenjene studije zaštite životne sredine

0 1 1

Ukupno 7 1 8

MagistarskeHemijska tehnologija 0 2 2Metalurgija 0 1 1Ukupno 0 3 3

DoktorskeHemijska tehnologija 0 1 1Metalurgija 0 1 1Ukupno 0 2 2

Ukupno 9 7 16





Osnovne

Evropske studije 0 1 1Novinarstvo 1 0 1Socijalna politika i socijalni rad 1 0 1Politikologija 1 0 1Međunarodni odnosi 1 0 1Ukupno 4 1 5

Specijalističke


Magistarske


DoktorskePolitičke nauke 0 1 1Ukupno 0 1 1

Ukupno 8 8 16


Osnovne

Produkcija 1 0 1Filmska i televizijska režija 1 0 1Pozorišna režija 1 0 1Dramaturgija 1 0 1Gluma 1 0 1Ukupno 5 0 5

Specijalističke

Produkcija 1 0 1Filmska i televizijska režija 1 0 1Pozorišna režija 1 0 1Dramaturgija 1 0 1Gluma 1 0 1Ukupno 5 0 5

Magistarske

Režija 0 2 2Produkcija 0 1 1Dramaturgija 0 1 1Gluma 0 1 1Filmologija 0 1 1Ukupno 0 6 6

Ukupno 10 6 16

29



Građevinski fakultet

OsnovneGrađevinarstvo 1 0 1Menadžment u građevinarstvu 0 1 1Ukupno 1 1 2

SpecijalističkeGrađevinarstvo 5 0 5Menadžment u građevinarstvu 0 1 1Ukupno 5 1 6

Magistarske

Građevinarstvo 0 5 5Energetska efikasnost, obnovljivi izvori energije i uticaj na životnu sredinu, ENERESE

0 1 1

Ukupno 0 6 6

DoktorskeGrađevinarstvo 0 1 1Ukupno 0 1 1

Ukupno 6 9 15

Biotehnički fakultet

Osnovne

Biljna proizvodnja 1 0 1Kontinentalno voćarstvo, Bijelo Polje

0 1 1

Mediteransko voćarstvo, Bar 0 1 1Stočarstvo 1 0 1Ukupno 2 2 4

Specijalističke

Biljna proizvodnja 3 0 3Stočarstvo 1 0 1Rasadničarstvo, Bar 0 1 1Kontinentalno voćarstvo i ljekovito bilje, Bijelo Polje

0 1 1

Ukupno 4 2 6

Magistarske

Voćarstvo, vinogradarstvo i vinarstvo

0 1 1

Ratarstvo i povrtarstvo 0 1 1Stočarstvo 0 1 1Zaštita bilja 0 1 1Ukupno 0 4 4

Ukupno 6 8 14

Fakultet likovnih um-jetnosti

Osnovne

Vajarstvo 1 0 1Slikarstvo 1 0 1Grafika 1 0 1Grafički dizajn 1 0 1Ukupno 4 0 4

Specijalističke


Magistarske


Ukupno 8 4 12





OsnovneArhitektura 1 0 1Ukupno 1 0 1

SpecijalističkeArhitektura 2 0 2Ukupno 2 0 2

Magistarske

Urbanistička organizacija prostora 0 1 1Arhitektonska organizacija prostora 0 1 1Bioklimatska i energetski efikasna arhitektura

0 1 1

Konstruktivni sistemi 0 1 1Arhitektura unutrašnjih prostora 0 1 1Upravljanje projektima i investicijama u graditeljstvu

0 1 1

Zaštita i revitalizacija graditeljskog nasljeđa

0 1 1



Osnovne

Obrazovanje sportskih trenera 0 1 1Fizička kultura 1 0 1Sportsko novinarstvo 0 1 1Ukupno 1 2 3

Specijalističke

Sportski menadžment 0 1 1Fizička kultura 1 0 1Sport i fitnes 0 1 1Ukupno 1 2 3

MagistarskeFizičko vaspitanje djece 0 1 1Ukupno 0 1 1

DoktorskeFizička kultura 0 1 1Ukupno 0 1 1

Ukupno 2 6 8

Fakultet za turizam i ho-telijerstvo

OsnovneTurizam 1 0 1Hotelijerstvo 1 0 1Ukupno 2 0 2

SpecijalističkeTurizam 1 0 1Hotelijerstvo 1 0 1Ukupno 2 0 2

MagistarskeTurizam 0 1 1Hotelijerstvo 0 1 1Ukupno 0 2 2

DoktorskeTurizam 0 1 1Ukupno 0 1 1

Ukupno 4 3 7

Medicinski fakultet

Osnovne

Stomatologija 1 0 1Medicina 1 0 1Visoka medicinska škola 0 1 1Ukupno 2 1 3

SpecijalističkeZdravstvena njega 0 1 1Ukupno 0 1 1

DoktorskeMedicina 0 1 1Ukupno 0 1 1

Ukupno 2 3 5

31



Institut za strane jezike

OsnovnePrevodilaštvo 0 1 1Ukupno 0 1 1

SpecijalističkePrevodilaštvo 0 1 1Ukupno 0 1 1

MagistarskePrevodilaštvo 0 1 1Ukupno 0 1 1

Ukupno 0 3 3

Fakultet primijenjene fizioterapije

Osnovne

Diferencijalne studije primijenjene fizioterapije

0 1 1

Primijenjena fizioterapija 1 0 1Ukupno 1 1 2

SpecijalističkeFizioterapija 1 0 1Ukupno 1 0 1

Ukupno 2 1 3

Obrazovanje učitelja na albanskom jeziku

OsnovneUčiteljski studij na albanskom jeziku

1 0 1

Ukupno 1 0 1

SpecijalističkeUčiteljski studij na albanskom jeziku

1 0 1



OsnovneFarmacija 1 0 1Ukupno 1 0 1

Ukupno 1 0 1

Istorijski in-stitut

MagistarskeIstorija 0 1 1Ukupno 0 1 1



Da bi se upotpunila slika o broju studijskih programa i usmjerenja, u tabeli 9 se daju podaci o broju usmjerenja na kojima u posljednjih pet godina nijesu uopšte upisani studenti i koji su u pet godina ukupno imali manje od pet studenata, kao i broj smjerova koji godišnje upisuje više od 200 studenata.

Tabela 9 - Broj usmjerenja - s upisom, bez upisa, s malim upisanim brojem studenata - posljednjih pet godina; broj studijskih programa s preko 200 studenata

Faku

ltet

Studijski program Nivo

BROJ USMJERENJA

Stud

. pro

gram

i s v

iše

od 2

00 s

tud

enat

a

Viš

e od

0 s

tud

enat

a p

oslje

dn

jih 5

god

ina 0 studenata u

posljednjih 5godina

Za 5

god

ina

ukup

no

upis

ano

man

je o

d 5

+

S B

Ekon

omsk

i fak

ulte

t

Ekonomija (akademske studije)

Osnovne akademske studije

10 1

Magistarske akademske studije

15 8

Doktorske studije

1

Menadžment (primijenjene studije)

Osnovne primijenjene studije me-nadžmenta

3 2 1

Osnovne primijenjene studije me-nadžmenta, BP

1 4

Specijalis-tičke studije

4 18

Magistarske primijenjene studije

6 16

Stru

ktur

a Ukupno 40 48 0 0

45,45% 54,55% 0,00% 0,00%

33

Faku

ltet


BROJ USMJERENJA

Stud

. pro

gram

i s v

iše

od 2

00 s

tud

enat

a

Viš

e od

0 s

tud

enat

a p

oslje

dn

jih 5

god

ina 0 studenata u

posljednjih 5godina

Za 5

god

ina

ukup

no

upis

ano

man

je o

d 5

+

S BPr

avni

faku

ltet

Pravne nauke (akademski program)


1 1


6

Magistarske studije

5

Doktorske studije

3

Bezbjednost i kriminalisti-ka (primijenjene studije)

Osnovne primijenjene studije

1


1

Magistarske studije

1

StrukturaUkupno 14 1 0 3

77,78% 5,56% 0,00% 16,67%

Elek

trot

ehni

čki f

akul

tet

Elektronika, telekomunik-acije i računari (akademski)


1


4

Magistarske studije

4

Energetika i automatika (akademski)


1


2 1

Magistarske studije

1 2

Elektrotehnika-akademskiDoktorske studije

1

Primijenjeno računarstvo (primijenjene studije)


1


1

Magistarske studije

1


85,00% 0,00% 0,00% 15,00%


Faku

ltet


BROJ USMJERENJA

Stud

. pro

gram

i s v

iše

od 2

00 s

tud

enat

a

Viš

e od

0 s

tud

enat

a p

oslje

dn

jih 5

god

ina 0 studenata u

posljednjih 5godina

Za 5

god

ina

ukup

no

upis

ano

man

je o

d 5

+

S BM

ašin

ski f

akul

tet

Mašinstvo (akademske studije)


5


3

Magistarske studije

6 2

Doktorske studije

3 1

Mašinstvo, Pljevlja (akademske studije)


1

Specijalis-tičke studijeMagistarske studije

Drumski saobraćaj (akademske studije)


1


1

Magistarske studije

1

Mehatronika (akademske studije)


1


1


84,62% 0,00% 0,00% 15,38%

35

Faku

ltet


BROJ USMJERENJA

Stud

. pro

gram

i s v

iše

od 2

00 s

tud

enat

a

Viš

e od

0 s

tud

enat

a p

oslje

dn

jih 5

god

ina 0 studenata u

posljednjih 5godina

Za 5

god

ina

ukup

no

upis

ano

man

je o

d 5

+

S BM

etal

uršk

o-te

hnol

oški

faku

ltet

Metalurgija


1


1 1 1

Magistarske studije

1

Doktorske studije

1

Hemijska tehnologija


1


3 1

Magistarske studije

1 1

Zaštita životne sredine (primijenjene studije)


1


1

Magistarske studije


60,00% 13,33% 0,00% 26,67%

Gra

đevi

nski

faku

ltet

Građevinarstvo


1


4

Magistarske studije

4 1 1

Doktorske studije

1 1 2

Menadžment u građevi-narstvu (primijenjene studije)


1


1

Magistarske studije

Energetska efikasnost, obnovljivi izvori energije i uticaj na životnu sredinu

Magistarske studije

1


72,22% 11,11% 0,00% 16,67%


Faku

ltet


BROJ USMJERENJA

Stud

. pro

gram

i s v

iše

od 2

00 s

tud

enat

a

Viš

e od

0 s

tud

enat

a p

oslje

dn

jih 5

god

ina 0 studenata u

posljednjih 5godina

Za 5

god

ina

ukup

no

upis

ano

man

je o

d 5

+

S BPM

F

Matematika


1


1

Magistarske studije

1

Doktorske studije

1

Matematika i računarske nauke


1


1

Magistarske studije

1

Doktorske studije

1

Računarske nauke


1


1

Magistarske studije

1

Doktorske studije

1

Fizika


1


1

Magistarske studije

1

Doktorske studije

1

Biologija


1

Specijalis-tičke studijeMagistarske studijeDoktorske studije

1

37

Faku

ltet


BROJ USMJERENJA

Stud

. pro

gram

i s v

iše

od 2

00 s

tud

enat

a

Viš

e od

0 s

tud

enat

a p

oslje

dn

jih 5

god

ina 0 studenata u

posljednjih 5godina

Za 5

god

ina

ukup

no

upis

ano

man

je o

d 5

+

S BPM

F

Nastava biologije

Osnovne akademske studijeSpecijalis-tičke studije

1

Magistarske studije

1

Doktorske studije

Biologija-ekologija


1

Magistarske studije

1

Doktorske studije

Računarstvo i informacione tehnologije


1


1

Magistarske studije

Eksperimentalna biologija

Osnovne primijenjene studijeSpecijalis-tičke studije

1

Magistarske studije

1

Zaštita životne sredine


1

Magistarske studije

1


88,89% 3,70% 0,00% 7,41%


Faku

ltet


BROJ USMJERENJA

Stud

. pro

gram

i s v

iše

od 2

00 s

tud

enat

a

Viš

e od

0 s

tud

enat

a p

oslje

dn

jih 5

god

ina 0 studenata u

posljednjih 5godina

Za 5

god

ina

ukup

no

upis

ano

man

je o

d 5

+

S BM

edic

ina

Medicina


1


1

Stomatologija


1


1

Visoka medicinska škola, Berane

Osnovne primijenjene studijeSpecijalis-tičke studijeMagistarske studije

Zdravstvena njega


1

Magistarske studije


100,00% 0,00% 0,00% 0,00%

39

Faku

ltet


BROJ USMJERENJA

Stud

. pro

gram

i s v

iše

od 2

00 s

tud

enat

a

Viš

e od

0 s

tud

enat

a p

oslje

dn

jih 5

god

ina 0 studenata u

posljednjih 5godina

Za 5

god

ina

ukup

no

upis

ano

man

je o

d 5

+

S BFa

kult

et z

a tu

riza

m i

hote

lijer

stvo

Turizam


1


1

Magistarske studije

1

Doktorske studije

1

Hotelijerstvo


1


1

Magistarske studije

1


100,00% 0,00% 0,00% 0,00%

Faku

ltet

za

pom

orst

vo

Pomorske nauke


1


1

Magistarske studije

1

Doktorske studije

1

Menadžment u pomorstvu, Kotor


2


2

Magistarske studije

1

Doktorske studije

1

Menadžment u pomorstvu, Cetinje


2



Faku

ltet


BROJ USMJERENJA

Stud

. pro

gram

i s v

iše

od 2

00 s

tud

enat

a

Viš

e od

0 s

tud

enat

a p

oslje

dn

jih 5

god

ina 0 studenata u

posljednjih 5godina

Za 5

god

ina

ukup

no

upis

ano

man

je o

d 5

+

S BFa

kult

et z

a po

mor

stvo

Nautika, Kotor


1


Nautika, Bar


1


Brodomašinstvo, Kotor


1


Brodomašinstvo, Bar


1


Pomorska elektrotehnika


1


Politehnika u pomorstvu


1

Magistarske studije


94,44% 0,00% 0,00% 5,56%

41

Faku

ltet


BROJ USMJERENJA

Stud

. pro

gram

i s v

iše

od 2

00 s

tud

enat

a

Viš

e od

0 s

tud

enat

a p

oslje

dn

jih 5

god

ina 0 studenata u

posljednjih 5godina

Za 5

god

ina

ukup

no

upis

ano

man

je o

d 5

+

S BFa

kult

et li

kovn

ih u

mje

tnos

ti

Slikarstvo


1


1

Magistarske studije

1

Doktorske studije

Vajarstvo


1


1

Magistarske studije

1

Doktorske studije

Grafika


1

Specijalis-tičkestudije

1

Magistarske studije

1

Grafički dizajn


1


1

Magistarske studije

1


91,67% 0,00% 0,00% 8,33%


Faku

ltet


BROJ USMJERENJA

Stud

. pro

gram

i s v

iše

od 2

00 s

tud

enat

a

Viš

e od

0 s

tud

enat

a p

oslje

dn

jih 5

god

ina 0 studenata u

posljednjih 5godina

Za 5

god

ina

ukup

no

upis

ano

man

je o

d 5

+

S BFa

kult

et d

ram

skih

um

jetn

osti

Dramaturgija


1


1

Magistarske studije

Režija - FTV režija


1


1

Magistarske studije

Režija - pozorišna režija


1


1

Magistarske studije

Produkcija


1


1

Magistarske studije

Gluma


1


1

Magistarske studije

1


90,91% 0,00% 0,00% 9,09%

43

Faku

ltet


BROJ USMJERENJA

Stud

. pro

gram

i s v

iše

od 2

00 s

tud

enat

a

Viš

e od

0 s

tud

enat

a p

oslje

dn

jih 5

god

ina 0 studenata u

posljednjih 5godina

Za 5

god

ina

ukup

no

upis

ano

man

je o

d 5

+

S BM

uzič

ka a

kade

mija

O.M.P


1


1

Magistarske studije

1

Klavir


1


1

Magistarske studije

1

Gudački instrumenti


1


1

Magistarske studije

1

Duvački instrumenti


1


1

Magistarske studije

1

Gitara


1


1

Magistarske studije

1

Harmonika


1


1


Faku

ltet


BROJ USMJERENJA

Stud

. pro

gram

i s v

iše

od 2

00 s

tud

enat

a

Viš

e od

0 s

tud

enat

a p

oslje

dn

jih 5

god

ina 0 studenata u

posljednjih 5godina

Za 5

god

ina

ukup

no

upis

ano

man

je o

d 5

+

S BM

uzič

ka a

kade

mija

Dirigovanje


1


Kompozicija


1


1


70,00% 10,00% 10,00% 10,00%

Fizi

oter

apija

Primijenjena fizioterapija


1


1

Magistarske studije


100,00% 0,00% 0,00% 0,00%

Arh

itek

tons

ki f

akul

tet

Arhitektura


1


Projektantski


1

Magistarske studije

Urbanistički


1

Magistarske studije

45

Faku

ltet


BROJ USMJERENJA

Stud

. pro

gram

i s v

iše

od 2

00 s

tud

enat

a

Viš

e od

0 s

tud

enat

a p

oslje

dn

jih 5

god

ina 0 studenata u

posljednjih 5godina

Za 5

god

ina

ukup

no

upis

ano

man

je o

d 5

+

S BA

rhit

ekto

nski

fak

ulte

t

UOP

Osnovne akademske studijeSpecijalis-tičke studijeMagistarske studije

1

AOP


1

Upravljanje projektima


1

Zaštita i rekonstrukcija graditeljskog nasljeđa


1

StrukturaUkupno 7 0 0 0 0

100,00% 0,00% 0,00% 0,00%

Filo

zofs

ki fa

kult

et

Sociologija


1


1

Magistarske studije

1

Doktorske studije

1

Filozofija


1


1

Doktorske studije

1


Faku

ltet


BROJ USMJERENJA

Stud

. pro

gram

i s v

iše

od 2

00 s

tud

enat

a

Viš

e od

0 s

tud

enat

a p

oslje

dn

jih 5

god

ina 0 studenata u

posljednjih 5godina

Za 5

god

ina

ukup

no

upis

ano

man

je o

d 5

+

S BFi

lozo

fski

faku

ltet

Istorija


1


1

Magistarske studije

1

Doktorske studije

1

Geografija


1


1

Magistarske studije

1

Doktorske studije

1

Crnogorski jezik


1


1

Magistarske studije

2

Doktorske studije

2

Srpski jezik


1

Specijalis-tičkestudije

1

Magistarske studije

2

Doktorske studije

1 1

Engleski jezik


1


2

Magistarske studije

2

Doktorske studije

1 1

47

Faku

ltet


BROJ USMJERENJA

Stud

. pro

gram

i s v

iše

od 2

00 s

tud

enat

a

Viš

e od

0 s

tud

enat

a p

oslje

dn

jih 5

god

ina 0 studenata u

posljednjih 5godina

Za 5

god

ina

ukup

no

upis

ano

man

je o

d 5

+

S BFi

lozo

fski

faku

ltet

Italijanski jezik


1


1

Magistarske studije

1 1

Doktorske studije

2

Ruski jezik


1


1

Magistarske studije

1 1

Doktorske studije

1 1

Francuski jezik


1


1

Magistarske studije

2

Doktorske studije

2

Njemački jezik


1


1

Magistarske studije

2

Doktorske studije

2

Pedagogija


1


1

Magistarske studije

2

Doktorske studije

1


Faku

ltet


BROJ USMJERENJA

Stud

. pro

gram

i s v

iše

od 2

00 s

tud

enat

a

Viš

e od

0 s

tud

enat

a p

oslje

dn

jih 5

god

ina 0 studenata u

posljednjih 5godina

Za 5

god

ina

ukup

no

upis

ano

man

je o

d 5

+

S BFi

lozo

fski

faku

ltet

Obrazovanje učitelja


1


1

Doktorske studije

Predškolsko vaspitanje


1


1

Magistarske studije

1

Doktorske studije

Psihologija


1


1

Magistarske studije

1

Doktorske studije


73,24% 4,23% 0,00% 22,54%

49

Faku

ltet


BROJ USMJERENJA

Stud

. pro

gram

i s v

iše

od 2

00 s

tud

enat

a

Viš

e od

0 s

tud

enat

a p

oslje

dn

jih 5

god

ina 0 studenata u

posljednjih 5godina

Za 5

god

ina

ukup

no

upis

ano

man

je o

d 5

+

S BBi

oteh

ničk

i fak

ulte

t

Biljna proizvodnja


1


3

Magistarske studije

3

Doktorske studije

Stočarstvo


1


1

Magistarske studije

1

Doktorske studije

Biljna proizvodnja


1


2

Magistarske studije


100,00% 0,00% 0,00% 0,00%

Inst

itut

za

stra

ne

jezi

ke

Prevodilaštvo


1


3

Magistarske studije

1

Doktorske studije


100,00% 0,00% 0,00% 0,00%


Faku

ltet


BROJ USMJERENJA

Stud

. pro

gram

i s v

iše

od 2

00 s

tud

enat

a

Viš

e od

0 s

tud

enat

a p

oslje

dn

jih 5

god

ina 0 studenata u

posljednjih 5godina

Za 5

god

ina

ukup

no

upis

ano

man

je o

d 5

+

S BFa

kult

et p

olit

ički

h na

uka

Politikologija


1


1

Magistarske studije

1

Doktorske studije

1

Međunarodni odnosi


1


1

Magistarske studije

1

Doktorske studije

1

Socijalna politika i socijalni rad


1


1

Magistarske studije

1

Doktorske studije

1

Novinarstvo


1


1

Magistarske studije

1

Doktorske studije

1

Evropske studije


1


1

Magistarske studije

1

Doktorske studije

1


85,00% 5,00% 0,00% 10,00%

51

Faku

ltet


BROJ USMJERENJA

Stud

. pro

gram

i s v

iše

od 2

00 s

tud

enat

a

Viš

e od

0 s

tud

enat

a p

oslje

dn

jih 5

god

ina 0 studenata u

posljednjih 5godina

Za 5

god

ina

ukup

no

upis

ano

man

je o

d 5

+

S BIs

tori

jski

inst

itut

Istorija


1

Doktorske studije


100,00% 0,00% 0,00% 0,00%

Farm

aceu

tski

faku

ltet

Farmacija


1



100,00% 0,00% 0,00% 0,00%

Faku

ltet

za

spor

t i

fizič

ko v

aspi

tanj

e


3


3

Magistarske studije

2

Doktorske studije

1


100,00% 0,00% 0,00% 0,00%

Prisutna je i pojava organizovanja veoma sličnih studijskih programa na različitim fakultetima i neracionalno dupliranje kapaciteta (npr. studijski program Istorija na Filozofskom fakultetu i magistarski studijski program na Istorijskom institutu, filološki studijski programi na Filozofskom fakultetu i Prevodilaštvo na Institutu za strane jezike, dupliranje programa zaštite životne sredine i sl.).


Broj studenata

Korisno je sagledati broj studenata koji se godišnje upisuje, zajedno s podacima o ukupnom broju studenata po univerzitetskim jedinicama i po načinu finansiranja.

Tabela 10 prikazuje upis u školskoj 2014/2015. godini, a tabele 11, 12 i 13 ukupan broj studenata na osnovnim, specijalističkim i magistarskim studijama u školskoj 2014/2015. godini. Tabela 14 daje zbirne podatke po nivoima studija.

Tabela 10 - Upis studenata 2014/2015.

NAZIV ORGANIZACIONE JEDINICE UNIVERZITETA / STUDIJSKOG PROGRAMA

BROJ STUDENATA

Budžet Samofinansiranje Strani državl-jani

1. Ekonomski fakultet 120 460 10Ekonomija 120 230 10

Menadžment-Podgorica 0 160 0

Menadžment-Bijelo Polje 0 70 0

2. Pravni fakultet 120 100 0Pravne nauke-Podgorica 100 100 0

Pravne nauke – Bijelo Polje 20 0 0

3. Fakultet političkih nauka 80 140 25Novinarstvo 20 30 5

Međunarodni odnosi 25 30 5

Socijalna politika i socijalni rad 20 30 5

Politikologija 15 15 5

Evropske studije 0 35 5

4. Elektrotehnički fakultet 120 190 20Elektronika, telekomunikacije i računari 60 30 10

Energetika i automatika 60 30 10

Primijenjeno računarstvo 0 130 0

5. Mašinski fakultet 80 110 15Mašinstvo-Podgorica 30 20 5

Drumski saobraćaj 30 30 5

Mehatronika 20 60 5

6. Metalurško-tehnološki fakultet 40 40 9Metalurgija 20 0 3

Hemijska tehnologija 20 0 3

Zaštita životne sredine 0 40 3

7. Građevinski fakultet 90 95 10Građevinarstvo 70 60 5

Menadžment u građevinarstvu 20 35 5

53

8. Arhitektonski fakultet 20 30 3Arhitektura 20 30 39. Prirodno-matematički fakultet 120 90 0Matematika 20 10 0Matematika i računarske nauke 25 10 0Računarske nauke 30 15 0Računarstvo i informacione tehnologije 0 35 0Fizika 20 10 0Biologija 25 10 010. Medicinski fakultet 47 55 6Medicina 37 0 2

Stomatologija 10 10 1

Visoka medicinska škola-Berane 0 45 3

11.Farmaceutski fakultet 15 15 2Farmacija 15 15 2

12. Fakultet primijenjene fizioterapije 20 20 5Fizioterapija 20 20 5

13. Filozofski fakultet 300 245 75Ruski jezik i književnost 20 15 5




Crnogorski jezik i južnoslovenske književnosti 25 15 5

Srpski jezik i južnoslovenske književnosti 20 15 5


Istorija 20 15 5

Geografija 30 15 5

Filozofija 15 15 5

Sociologija 15 10 5

Pedagogija 15 10 5

Psihologija 0 40 5



14. Fakultet za sport i fizičko vaspitanje 40 85 5

Fizička kultura 40 5 5

Obrazovanje sportskih trenera 0 35 0

Obrazovanje sportskih novinara 0 45 0

15. Fakultet za turizam i hotelijerstvo 100 160 30Turizam 50 110 20

Hotelijerstvo 50 50 10

16. Fakultet za pomorstvo 105 345 100Menadžment u pomorstvu-Kotor 25 50 10

Menadžment u pomorstvu-Cetinje 0 70 10

Nautika 30 50 30

Nautika (van sjedišta Fakulteta-Bar) 0 40 10

Brodomašinstvo 30 50 15

Brodomašinstvo (van sjedišta Fakulteta-Bar) 0 40 10

Pomorske nauke 20 25 10


Pomorska elektrotehnika (III diferencijalna godina)

0 20 5

17. Fakultet likovnih umjetnosti 21 0 8Slikanje 6 0 2

Vajanje 4 0 2

Grafika 5 0 2

Grafički dizajn 6 0 2

18. Fakultet dramskih umjetnosti 19 12 10Režija (Pozorišna režija) 3 2 2

Režija (Filmska i televizijska režija) 3 2 2

Gluma 5 3 2

Produkcija 5 3 2

Dramaturgija 3 2 2

19. Muzička akademija 23 15 9Opšta muzička pedagogija 5 4 1

Klavir 2 1 1

Gudački instrumenti 4 2 2

Duvački instrumenti 4 3 2

Gitara 2 2 1

Kompozicija 2 1 1

Dirigovanje 1 1 0

Harmonika 3 1 1

20. Biotehnički fakultet 70 80 4Biljna proizvodnja 45 15 2

Stočarstvo 25 10 2

Primijenjene studije poljoprivrede (kontinen-talno voćarstvo)-Bijelo Polje

0 30 0

Primijenjene studije poljoprivrede (mediter-ansko voćarstvo)-Bar

0 25 0

21. Institut za strane jezike 20 30 3Prevodilaštvo-engleski i francuski jezik 10 15 3

Prevodilaštvo-engleski i ruski jezik 10 15

22. Samostalni studijski program-Obrazo-vanje učitelja na albanskom jeziku 20 0 0

UKUPNO 1640 2317 349

55

Tabela 11 - Broj studenata na osnovnim studijama

Studijska 2014/2015. godina

OSNOVNE STUDIJE

Organizaciona jedinica/studijski program Budžet Samo-finan-siranje Ukupno

Ekonomski fakultetEkonomija 475 1747 2222Menadžment 790 790Menadžment - Bijelo Polje 25 158 183 500 2.695 3.195Elektrotehnički fakultetEnergetika i automatika 114 231 345Elektronika, telekomunikacije i računari 112 223 334Studije primijenjenog računarstva 560 561 226 1.014 1.240Filozofski fakultetFilozofija 29 26 55Srpski jezik i južnoslovenske književnosti 27 40 67Učiteljski studij 82 142 224Ruski jezik i književnost 30 39 69Engleski jezik i književnost 96 218 314Predškolsko vaspitanje 60 125 185Sociologija 39 72 111Italijanski jezik i književnost 40 71 111Francuski jezik i književnost 39 41 80Psihologija 25 149 174Njemački jezik i književnost 40 70 110Pedagogija 51 91 142Istorija 40 41 81Geografija 51 81 132Učiteljski studij-Berane 23 176 199Crnogorski jezik i južnoslovenske književnosti 64 39 103Engleski jezik i književnost - Berane 6 67 73 742 1.488 2.230Pravni fakultetPravne nauke 286 1371 1657Pravne nauke - Bijelo Polje 58 237 295Pravne nauke-Budva 1 276 277Bezbjednost i kriminalistika 589 589 345 2.473 2.818Mašinski fakultetMašinstvo 50 55 105Mašinstvo-Pljevlja 11 11Drumski saobraćaj 36 87 123Mehatronika 24 34 58

110 187 297Metalurško-tehnološki fakultetMetalurgija 21 17 38Hemijska tehnologija 46 60 106Zaštita životne sredine 127 127

67 204 271



OSNOVNE STUDIJE


Prirodno-matematički fakultetMatematika 44 37 81Matematika i računarske nauke 75 108 183Računarske nauke 63 79 142Fizika 28 28 56Biologija 69 96 165Računarstvo i informacione tehnologije 112 112

279 460 739Građevinski fakultetGrađevinarstvo 193 428 621Menadžment u građevinarstvu 46 105 151

239 533 772Medicinski fakultetMedicina 263 20 283Stomatologija 98 35 133Visoka medicinska škola 14 201 215

375 256 631Fakultet za pomorstvoMenadžment u pomorstvu 71 192 263Nautika 78 309 387Brodomašinstvo 63 134 197Pomorske nauke 45 66 111Menadžment u pomorstvu 188 188Lučko-transportni menadžment 1 1Pomorska elektrotehnika 3 3Nautika 152 152Brodomašinstvo 76 76

257 1121 1.378Muzička akademija

Opšta muzička pedagogija 16 21 37

Klavir 7 3 10

Gudački instrumenti 8 5 13

Duvački instrumenti 6 7 13

Gitara 3 1 4Harmonika 4 5 9

44 42 86Fakultet likovnih umjetnostiSlikarstvo 16 5 21Vajarstvo 9 1 10Grafički dizajn 17 3 20Grafika 14 3 17

56 12 68Fakultet dramskih umjetnostiGluma 10 2 12Pozorišna režija 2 2Filmska i televizijska režija 3 1 4Produkcija 8 4 12Dramaturgija 9 3 12

32 10 42

57


OSNOVNE STUDIJE


Fakultet primijenjene fizioterapijePrimijenjena fizioterapija 46 159 205

46 159 205Fakultet za turizam i hotelijerstvoTurizam 219 495 714Hotelijerstvo 109 142 251

328 637 965Učiteljski studij na albanskom jezikuStudijski program za obrazovanje učitelja na albans-kom jeziku

68 1 69

68 1 69Biotehnički fakultetBiljna proizvodnja 112 156 268Stočarstvo 44 74 118Studije primijenjene poljoprivrede - kontinentalno voćarstvo

103 103

Studije primijenjene poljoprivrede - mediteransko 64 64Voćarstvo 0 156 397 553Fakultet političkih naukaPolitikologija 39 103 142Međunarodni odnosi 69 158 227Socijalna politika i socijalni rad 52 168 220Novinarstvo 55 154 209Evropske studije 28 133 161 243 716 959Arhitektonski fakultetArhitektura 71 174 245

71 174 245Farmaceutski fakultetFarmacija 106 82 188

106 82 188Fakultet za sport i fizičko vaspitanjeFizička kultura 72 163 235Sportski trener 49 49Sportsko novinarstvo 111 111

72 323 395Institut za strane jezikePrevodilaštvo - modul: engleski i francuski jezik 23 23Prevodilaštvo 52 55 107 52 78 130Ukupno 4.414 13.062 17.476


Tabela 12 - Broj studenata na specijalističkim studijama


SPECIJALISTIČKE STUDIJE

Organizaciona jedinica/studijski program Budžet Samo-finansir-anje Ukupno

Ekonomski fakultet

Menadžment 131 131 0 131 131Elektrotehnički fakultetEnergetika i automatika 29 4 33Elektronika, telekomunikacije i računari 29 6 35Studije primijenjenog računarstva 208 208 58 218 276Filozofski fakultetSrpski jezik i južnoslovenske književnosti 2 6 8Ruski jezik i književnost 3 5 8Engleski jezik i književnost 23 27 50Predškolsko vaspitanje 20 43 63Sociologija 4 1 5Italijanski jezik i književnost 7 5 12Francuski jezik i književnost 7 3 10Psihologija 33 33Njemački jezik i književnost 10 6 16Pedagogija 10 7 17Istorija 4 4 8Geografija 2 6 8Crnogorski jezik i južnoslovenske književnosti 10 2 12Engleski jezik i književnost-Berane 1 1 102 149 251Pravni fakultetPravne nauke 60 93 153Bezbjednost i kriminalistika 27 27 60 120 180Mašinski fakultetMašinstvo 11 7 18Mašinstvo-Pljevlja 1 3 4Drumski saobraćaj 4 4 8

16 14 30Metalurško-tehnološki fakultetMetalurgija 2 2Hemijska tehnologija 14 4 18Zaštita životne sredine 21 21

16 25 41Prirodno-matematički fakultetMatematika 7 3 10Matematika i računarske nauke 11 5 16Računarske nauke 6 9 15Fizika 3 1 4Računarstvo i informacione tehnologije 8 8Biologija - ekologija 7 1 8Eksperimentalna biologija i biotehnologija 3 3

59




Nastava biologije 1 135 30 65

Građevinski fakultetGrađevinarstvo 29 27 56Menadžment u građevinarstvu 10 10

29 37 66Medicinski fakultetZdravstvena njega 31 31

0 31 31Fakultet za pomorstvoMenadžment u pomorstvu 25 37 62Pomorske nauke 17 2 19Politehnika u pomorstvu 26 26

42 65 107Muzička akademijaOpšta muzička pedagogija 9 2 11Klavir 4 1 5Gudački instrumenti 5 1 6Duvački instrumenti 2 1 3Harmonika 1 1

21 5 26Fakultet likovnih umjetnostiSlikarstvo 5 2 7Vajarstvo 3 3Grafički dizajn 12 1 13Grafika 3 3

23 3 26Fakultet dramskih umjetnostiGluma 3 1 4Pozorišna režija 1 1Filmska i televizijska režija 1 1Produkcija 4 1 5Dramaturgija 3 3

11 3 14Fakultet primijenjene fizioterapijePrimijenjena fizioterapija 20 12 32

20 12 32Fakultet za turizam i hotelijerstvoTurizam 24 66 90Hotelijerstvo 16 16

24 82 106Biotehnički fakultetVoćarstvo i vinogradarstvo 16 4 20Ratarstvo i povrtarstvo 3 2 5Zaštita bilja 1 3 4Kontinentalno voćarstvo i ljekovito bilje 13 13Rasadničarstvo 6 6Stočarstvo 6 6 12 26 34 60





Fakultet političkih naukaPolitikologija 16 13 29Međunarodni odnosi 20 19 39Socijalna politika i socijalni rad 20 31 51Novinarstvo 20 23 43Evropske studije 16 16 76 102 178Arhitektonski fakultetArhitektura 24 9 33

24 9 33Fakultet za sport i fizičko vaspitanjeFizička kultura 14 15 29Sportski trener 9 9Sportsko novinarstvo 15 15 14 39 53Institut za strane jezikePrevodilaštvo - modul s1: engleski jezik 2 2Prevodilaštvo - modul s2: francuski jezik 9 19 28Prevodilaštvo - modul s3: engleski i francuski jezik 1 1Prevodilaštvo - modul s4: engleski i ruski jezik 6 3 9 15 25 40Ukupno 612 1.134 1.746

61

Tabela 13 - Broj studenata na magistarskim studijama


MAGISTARSKE STUDIJE


Ekonomski fakultet

Ekonomija 167 167Menadžment 9 9 0 176 176Elektrotehnički fakultetEnergetika i automatika 8 8Elektronika, telekomunikacije i računari 12 12Studije primijenjenog računarstva 5 5 0 25 25Filozofski fakultetFilozofija 2 2Srpski jezik i južnoslovenske književnosti 3 3Ruski jezik i književnost 1 1Engleski jezik i književnost 6 6Predškolsko vaspitanje 4 4Sociologija 4 4Istorija 3 3Geografija 1 1Crnogorski jezik i južnoslovenske književnosti 5 5Inkluzivno obrazovanje 20 20 0 49 49Mašinski fakultetMašinstvo 14 14Drumski saobraćaj 6 6Mehatronika 2 2 0 22 22Prirodno-matematički fakultetMatematika 1 1Matematika i računarske nauke 2 2Računarske nauke 3 3Fizika 2 2Ekologija 2 2Nastava biologije 1 1 0 11 11Građevinski fakultetGrađevinarstvo 14 14Građevinarstvo 56 56Energetska efikasnost, obnovljivi izvori energije i uticaj na životnu sredinu - ENERESE

9 4 13

9 74 83Fakultet za pomorstvoMenadžment u pomorstvu 18 18Pomorske nauke 16 16

0 34 34Fakultet likovnih umjetnostiSlikarstvo 6 6



MAGISTARSKE STUDIJE


Vajarstvo 2 2Grafika 1 1 0 9 9Fakultet dramskih umjetnostiProdukcija 1 1 0 1 1Fakultet za turizam i hotelijerstvoTurizam 9 9Hotelijerstvo 1 1 0 10 10Biotehnički fakultetVoćarstvo, vinogradarstvo i vinarstvo 7 7Ratarstvo i povrtarstvo 4 4Zaštita bilja 1 1Stočarstvo 2 2 0 14 14Fakultet političkih naukaPolitikologija 13 13Novinarstvo 2 2Socijalna politika i socijalni rad 14 14Međunarodni odnosi 31 31 0 60 60Fakultet za sport i fizičko vaspitanjeFizička kultura 4 4Fizičko vaspitanje djece 6 6 0 10 10Istorijski institutIstorija/istorija kulture i istorijska antropologija 3 3Istorija/istorija kulture i istorijska antropologija 3 3 0 6 6Ukupno 9 501 510

63

Tabela 14 – Broj studenata po nivoima studija

NIVO STUDIJA Budžet Samo-finansiranje Ukupno

OSNOVNE STUDIJE 4.414 13.062 17.476

SPECIJALISTIČKE STUDIJE 612 1.134 1.746

MAGISTARSKE STUDIJE 9 501 510

DOKTORSKE STUDIJE 0 504 504

UKUPNO 5.035 14.697 20.236

Efikasnost studiranja

Analizom podataka iz upitnika može se zaključiti da je efikasnost studiranja niska.

Broj studenata na pojedinim fakultetima pri upisu je zavidan, ali je stepen prolaznosti na više godine studija nizak (tabela 15). To ukazuje da se na ove jedinice ne upisuju kvalitetni svršeni srednjoškolci. Primjer su Mašinski, Metalurško-tehnološki, Prirodno-matematički i Filozofski fakultet.

I u slučaju fakulteta koji upisuju najveći broj studenata, npr. Ekonomski i Pravni fakultet, uočava se da ih završava četrdesetak procenata upisanih studenata.

Na Medicinskom, Arhitektonskom i fakultetima umjetnosti prolaznost je znatno veća.


Tabela 15 - Prolaznost, odnos broja prijavljenih u studijskoj godini i broja diplomiranih za tri godine, odnosno 4, 5 ili 6 za regulisane profesije

Organizaciona jedinica Prolaznost1. Ekonomski fakultet (akademske studije) 42%2. Ekonomski fakultet (primijenjene studije) 20%3. Pravni fakultet (akademske studije) 23%4. Pravni fakultet (primijenjene studije) 18%5. Elektrotehnički fakultet (akademske studije) 37%6. Elektrotehnički fakultet (primijenjene studije) 47%7. Mašinski fakultet 22%8. Metalurško-tehnološki fakultet (akademske studije) 21%9. Metalurško-tehnološki fakultet (primijenjene studije) 34%10. Građevinski fakultet (akademske studije) 14%11. Građevinski fakultet (primijenjene studije) 15%12. Prirodno-matematički fakultet (akademske studije) 16%13. Prirodno-matematički fakultet (primijenjene studije) 36%14. Medicinski fakultet 65%15. Filozofski fakultet (akademske studije) 35%16. Filozofski fakultet (primijenjene studije) 51%17. Fakultet za turizam i hotelijerstvo (akademske studije) 40%18. Fakultet za turizam i hotelijerstvo (primijenjene studije) 65%19. Fakultet za pomorstvo (akademske studije) 52%20. Fakultet za pomorstvo (primijenjene studije) 21%21. Fakultet likovnih umjetnosti 100%22. Fakultet dramskih umjetnosti 100%23. Muzička akademija 100%24. Fakultet primijenjene fizioterapije 67%25. Arhitektonski fakultet 69%26. Biotehnički fakultet 29%27. Institut za strane jezike 24%28. Fakultet političkih nauka 59%29. Farmaceutski fakultet 67%30. Fakultet za sport i fizičko vaspitanje (akademske studije) 37%31. Fakultet za sport i fizičko vaspitanje (primijenjene studije) 31%

Uzroci stanja prikazanog na tabeli 15 su: neujednačeni kvalitet srednjeg obrazovanja u zavisnosti od vrste škola i regionalne pripadnosti; upisna politika, bez jasnog koncepta selekcije kandidata; kvalitet realizacije nastavnog procesa na pojedinim univerzitetskim jedinicama i predmetima.

Tabela 16 prikazuje izuzetno nepovoljne podatke o standardu broja studenata prema jednom nastavniku kod više disciplina.

65

Tabela 16 - Discipline na kojima je broj studenata po nastavniku veći od 400

Organizaciona jedinica Predmet B

stud. S stud. Ukupno

Pravni fakultet Rimsko pravo 99 1.705 1.804Pravni fakultet Radno pravo 166 955 1.121Pravni fakultet Stvarno pravo 93 1.017 1.110Pravni fakultet Krivično pravo II - Posebni dio 96 897 993Pravni fakultet Uvod u građansko pravo 93 775 868Pravni fakultet Porodično pravo 92 687 779Ekonomski fakultet Finansijska matematika 119 659 778Pravni fakultet Međunarodno javno pravo 77 690 767Pravni fakultet Obligaciono pravo 82 677 759Ekonomski fakultet Matematika 118 605 723Ekonomski fakultet Monetarna ekonomija 116 580 696Ekonomski fakultet Razvoj ekonomske misli 119 565 684Pravni fakultet Upravno pravo 95 580 675Ekonomski fakultet Mikroekonomija 117 548 665Pravni fakultet Krivično pravo I - Opšti dio 97 528 625Pravni fakultet Nasljedno pravo 95 526 621Ekonomski fakultet Pravo 118 490 608Ekonomski fakultet Marketing 115 491 606Ekonomski fakultet Računovodstvo 118 484 602Ekonomski fakultet Privredni sistem 119 468 587Ekonomski fakultet Analiza poslovanja 117 461 578Ekonomski fakultet Informatika 118 423 541Ekonomski fakultet Ekonomija 118 421 539Ekonomski fakultet Statistika 118 414 532Ekonomski fakultet Operaciona istraživanja 112 417 529Ekonomski fakultet Informacioni sistemi 119 404 523Ekonomski fakultet Sport 0 516 516Ekonomski fakultet Organizaciono ponašanje 119 395 514Pravni fakultet Međunarodno privatno pravo 84 416 500Pravni fakultet Poslovi robnog prometa 78 418 496Pravni fakultet Krivično procesno pravo 83 389 472Pravni fakultet Građansko procesno pravo 86 378 464Ekonomski fakultet Menadžment 117 337 454Pravni fakultet Finansijsko pravo 75 373 448Ekonomski fakultet Ekonometrija 110 336 446Ekonomski fakultet Engleski jezik (V stepen) 114 326 440Ekonomski fakultet Ekonomija firme 118 322 440Fakultet političkih nauka Istorija političkih teorija 79 357 436Ekonomski fakultet Međunarodna ekonomija 106 330 436Ekonomski fakultet Finansijski menadžment 108 326 434Ekonomski fakultet Biznis 118 303 421Pravni fakultet Međunarodno javno pravo 0 411 411Ekonomski fakultet Engleski jezik (IV stepen) 106 302 408Ekonomski fakultet Ekonomska statistika 114 293 407Ekonomski fakultet Privredni razvoj 110 296 406Ekonomski fakultet Sociologija 118 286 404Fakultet političkih nauka Politička sociologija 79 324 403


Magistarske - master studije

Broj studenata na magistarskim studijskim programima na najvećem broju organizacionih jedinica gotovo je zanemarljiv.

Na Ekonomskom fakultetu godišnje magistarske studije godišnje završava u prosjeku 85 studenata, na Elektrotehničkom 10, dok je na ostalim jedinicama ovaj broj zanemarljiv ili se studenti magistarskih studija uopšte ne upisuju, što je slučaj na Pravnom fakultetu.

Jedan od uzroka ovakvog stanja jeste nepostojanje adekvatnog finansiranja ovih studija i nezainteresovanost privrednog sektora u Crnoj Gori za ovakav stepen obrazovanja.

Preporuka je da se kroz organizovanje multidisciplinarnih studijskih programa poveća atraktivnost ovih studija.

Novina, predviđena Pravilnikom studiranja na postdiplomskim studijama, omogućiće bolju kontrolu, organizaciju i kvalitet nastave, a samim tim i rezultate rada.

Doktorske studije

Gotovo sve jedinice su formalno otvorile doktorske studijske programe, a tek na malom broju jedinica, i u izuzetno malom broju, studenti stiču status doktora nauka.

Postoji potpuna saglasnost univerzitetskih jedinica da se doktorske studije organizuju na nivou Univerziteta, kako zbog ujednačavanja kriterijuma, tako i zbog privlačenja studenata.

Izbornost

Analizom se može identifikovati i problem izbornosti tokom studija.

Na pojedinim jedinicama, kada su u pitanju osnovne studije, izbornosti skoro i da nema, kao npr. na Elektrotehničkom fakultetu. Na određenim univerzitetskim jedinicama broj izbornih predmeta je veliki, kao npr. na Mašinskom fakultetu, Ekonomskom fakultetu itd.

Nastajanje i hiperprodukcija usmjerenja često je motivisana stvaranjem vještačkog prostora za nova zapošljavanja i napredovanja u zvanju.

Postojeća usmjerenja predstavljaju određeni surogat izbornih modula.

Postojanje izbornosti na svim nivoima studija je poželjno, a novim Zakonom o visokom obrazovanju izbornost je obavezna.

Ovom segmentu treba posvetiti posebnu pažnju. U susret reakreditaciji, potrebno je pronaći optimalni model implementacije koncepta izbornih modula.

Uslovljenost kurseva

Analizom postojećeg stanja utvrđeno je da na velikom broju studijskih programa nije definisana uslovljenost slušanja određenog kursa prethodno položenom disciplinom, dok na pojedinim fakultetima (npr. Građevinskom) veliki broj predmeta je uslovljen.

Zbog sistema polaganja ispita studenti kontinuirano traže ukidanje uslovljenosti, smatrajući to nepravičnim i ograničavajućim za njihovo napredovanje kroz studije.

Naravno, jasno je da određeni broj disciplina podrazumijeva prethodno stečena znanja i da nije moguće kompletno ukinuti ovaj koncept.

Neophodno je pažljivo proučiti postojanje uslovljenosti na svim studijskim programima i to jasno naznačiti u ECTS katalozima.

Nastavni proces, ishodi učenja

ECTS katalozi ne sadrže što je student naučio pohađajući određeni kurs, odnosno nema definisanih ishoda učenja – znanja, vještina, stavova koje kandidat stiče kroz proces učenja.

Postoje određene indicije o neskladu između održavanja nastave i rasporeda, kao i redovnog praćenja nastave.

67

Ni nastavni proces se ne prati na adekvatan način. Univerzitetske jedinice poštuju obavezu isticanja rasporeda časova u predviđenom roku. Međutim, redovnost nastave se uglavnom ne kontroliše, pa se može pretpostaviti da postoji znatan nesklad između realizovane i planirane nastave. Ovo se posebno odnosi na realizaciju laboratorijskih vježbi i onih aktivnosti koje se realizuju po manjim grupama tokom semestra.

Potrebno je formalizovati oblike praćenja redovnosti i kvaliteta nastave, i na ovom problemu pokazati da je jedinstvenim pristupom moguće ostvariti značajan napredak u ovoj oblasti. Tako će početi i da se rješavaju problemi s opterećenjem, pa će i podaci u bazi opterećenja mnogo više korespondirati sa stvarno izvedenom nastavom.

Multidisciplinarnost

Na velikom broju univerzitetskih jedinica (PMF, ETF, Građevinski fakultet, Fakultet dramskih umjetnosti, Fakultet likovnih umjetnosti, Mašinski fakultet, Biotehnički fakultet,...) istaknuta je potreba za multidisciplinarnim pristupom u organizaciji studijskih programa i pretvaranjem raznorodnosti univerzitetskih jedinica u prednost Univerziteta Crne Gore.

Posebno se ističe mogućnost organizovanja multidisciplinarnih studijskih programa na višim nivoima studija.

Multidisciplinarnost je i šansa za optimizovanje kadrovskih i materijalnih resursa na Univerzitetu, u cilju stvaranja visokoobrazovanog kadra za koji je zainteresovano savremeno tržište. Jedino ovakvim programima Univerzitet može odgovoriti zahtjevima za realizaciju važnih infrastrukturnih i drugih projekata koji su danas po pravilu multidisciplinarni.

U sadašnjem trenutku postoje multidisciplinarni programi koji su samo u nazivu takvi, a zapravo nijesu koncipirani na adekvatan način, niti svrsishodno koriste potencijale jedinica iz čijeg sadržaja crpe multidisciplinarni karakter (npr. energetska efikasnost, zaštita životne

sredine, mehatronika, menadžmenti u raznim oblastima), kao i mogućnosti muldisciplinarnih povezivanja između oblasti tehnike i umjetnosti.

Pravila studiranja

Postojeća pravila studiranja su unaprijeđena i usklađena s važećim Zakonom.

U ovom dijelu potrebno je kontinuirano analiziranje pravila studiranja i njihovo stalno unapređivanje.

Mobilnost studenata i nastavnika

Na osnovu analize prispjelih upitnika od strane univerzitetskih jedinica i informacija dobijenih tokom posjeta jedinicama UCG, očigledno je da je mobilnost nastavnika na Univerzitetu više nego skromna.

Nedovoljna odlazna mobilnost nastavnika (duže od jednog mjeseca) posljedica je dugogodišnjeg zanemarivanja jednog od najvažnijih obilježja duha bolonjskih procesa, odnosno ambijenta evropskog prostora visokog obrazovanja. Na pojedinim fakultetima, kada su nastavnici u pitanju (Muzička akademija, Fakultet primijenjene fizioterapije, Medicinski fakultet, Fakultet političkih nauka, Filozofski fakultet, Metalurško-tehnološki fakultet) mobilnost nije ostvarena ili je zanemarljiva.

Mobilnost studenata takođe je nedovoljna. Recimo, u periodu od posljednje akreditacije nije bilo odlazne mobilnosti studenata na Mašinskom fakultetu, Fakultetu primijenjene fizioterapije i Muzičkoj akademiji.

Dolazna mobilnost studenata je najlošiji segment mobilnosti. Na četrnaest Fakulteta nije je bilo u periodu od posljednje akreditacije. Izuzetak čine Ekonomski, Fakultet za pomorstvo i Fakultet političkih nauka, kod kojih je ovaj vid mobilnosti nešto intenzivniji u odnosu na ostale univerzitetske jedinice.

Takođe, treba istaći rezultate koje postiže Fakultet za sport i fizičko vaspitanje, koji, kao mlada univerzitetska jedinica, pokazuje


pozitivan trend razvoja međunarodne saradnje i mobilnosti nastavnika i studenata.

Pored mobilnosti koja se realizuje preko univerzitetskih jedinica, ostvaruje se i mobilnost u okviru programa Erasmus Mundus finansiranih od strane Evropske komisije, a koji se administriraju na nivou Univerziteta, kroz službe Rektorata.

Neophodno je naglasiti da su kapaciteti koji su određeni za Univerzitet Crne Gore od strane Evropske komisije, odnosno koordinatora programa, u potpunosti iskorišćeni. Sva opredijeljena mjesta, odnosno stipendije, za UCG su 100% realizovana.

Podaci za prethodne godine dati su u tabelama 17 i 18:

Tabela 17 - Mobilnost nastavnika

Godina

2010

/201

1.

2011

/201

2.

2012

/201

3.

2013

/201

4.

2014

/15.

Uku

pno

Odlazna mobilnost do mjesec dana 76 64 111 132 50 433

Odlazna mobilnost preko mjesec dana 15 10 27 32 22 106

Dolazna mobilnost do mjesec dana 65 74 64 66 53 322

Dolazna mobilnost preko mjesec dana 18 10 7 8 3 46

Tabela 18 - Mobilnost studenata

Godina

2010

/201

1.

2011

/201

2.

2012

/201

3.

2013

/201

4.

2014

/201

5.

Ukupno

Odlazna mobilnost 54 87 85 73 39 338

Dolazna mobilnost 29 23 21 19 13 105

69

Naučna i umjetnička referentnost

Pojedini fakulteti su izuzetno produktivni u publikovanju naučnih i umjetničkih radova, a i pojedinačna izdavačka aktivnost je uglavnom ujednačena.

Postoji trend rasta u posljednje tri godine i to kod onih univerzitetskih jedinica koje imaju konstantu publikovanja, a pozitivan je trend rasta kod fakulteta koji su u prethodnom periodu imali nizak nivo publikovanih radova.

Zapaža se veliki jaz između pojedinih fakulteta i između pojedinih nauka, kao i između umjetničkih disciplina. Ima fakulteta s veoma malim brojem publikovanih radova, ali i onih koji nemaju nijedan rad u vodećim referentnim citatnim bazama.

Tabela 19 prikazuje broj radova zaposlenih i kliničara u kategoriji SCI (Science Citation Index), SCIE (Science Citation Index Expanded), SSCI (Socal Sciences Citation Index), A&HCI (Arts and Humanities Citation Index).

Tabela 19 - Broj radova u kategoriji SCI, SCIE, SSCI, A&HCI

Organizaciona jedinica Broj radova

Arhitektonski fakultet 1

Biotehnički fakultet 52

Ekonomski fakultet 7

Elektrotehnički fakultet 288

Fakultet političkih nauka 1

Fakultet primijenjene fizioterapije 19

Fakultet za pomorstvo 56

Fakultet za sport i fizičko vaspitanje 14

Fakultet za turizam i hotelijerstvo 10

Farmaceutski fakultet 2

Filozofski fakultet 7

Građevinski fakultet 45

Institut za biologiju mora 72

Institut za strane jezike 6

Mašinski fakultet 85

Medicinski fakultet 132

Metalurško-tehnološki fakultet 195

Prirodno-matematički fakultet 489


Ukratko, stanje u pogledu mogućnosti publikovanja u Crnoj Gori i kategorizaciji naučnih časopisa je sljedeće:

• Centralna narodna biblioteka na Cetinju evidentira sve publikacije u Crnoj Gori (COBIS), uključujući i naučne, a Univerzitet Crne Gore – univerzitetska biblioteka uključena je u COBIS.

• U Crnoj Gori nema časopisa u kategoriji SCI (Science Citation Index), SCIE (Science Citation Index Expanded), SSCI (Socal Sciences Citation Index), A&HCI (Arts and Humanities Citation Index), kao ni SCOPUS.

• Ne postoji nacionalna kategorizacija naučnih časopisa.

Organizacija nastave na engleskom jeziku

Ankete pokazuju da ni na jednom nivou studija na univerzitetskim jedinicama UCG ne postoji mogućnost izvođenja kompletne nastave na engleskom jeziku.

Postoje jedinice u kojima veći broj zaposlenih može aktivno da koristi strani jezik, a postoje i one u kojima je taj broj mali.

Zabrinjavajući su podaci da se, čak i kada su doktorske studije u pitanju, nastava može izvoditi na engleskom jeziku samo na veoma malom broju fakulteta, i to ne sa svim nastavnicima.

Ovakvo stanje direktno negativno utiče na mobilnost i nastavnika i studenata, kao i njihovo pozicioniranje u svjetskom naučnom, obrazovnom i profesionalnom prostoru.

Zaključak

Stepeni i vrste studija Neophodno je usklađivanje na evropskom prostoru visokog obrazovanja. Smatramo da je model 3+2+3 optimalno rješenje. Model 3+2 predstavlja obrazac izvornog tumačenja Bolonjske deklaracije, koja propisuje tri godine osnovnih studija, nakon kojih student ulazi u mogućnost mobilnosti. Dakle, neophodno je napustiti neprepoznatljivi stepen specijalističkih studija, i to ne samo na Univerzitetu Crne Gore već i u nacionalnom zakonodavstvu, kako bismo se uskladili sa regionalnim i evropskim potrebama tržišta rada.

Ipak, postoje razlozi za uvažavanje specifičnosti jednog broja studijskih programa (4+1+3), pa u pripremama za reakreditaciju, u komunikaciji s vijećima organizacionih jedinica treba iznaći najbolja rješenja.

Regulisane profesije je potrebno organizovati u skladu sa relevantnim evropskim direktivama, kako bi stečene diplome bile jasno prepoznate van granica Crne Gore.

Važna napomena: ovakva standardizacija zahtijeva izmjenu koncepta budžetskog izdvajanja!

Studijski programi i usmjerenja 122 budžetska i 149 samofinansirajućih studijskih programa, 169 budžetskih i 276 samofinansirajućih usmjerenja – brojke su koje ukazuju na hitno sačinjavanje plana racionalizacije i redefinisanja unutar svih univerzitetskih jedinica. Redukcija studijskih programa i potpuno ukidanje tzv. usmjerenja, preduslov su za unapređivanje kvaliteta nastavnog procesa i postizanja kompetencija u skladu sa smjernicama ovog Dokumenta.

Izborni moduli Ukidanjem usmjerenja stvara se prostor za kreiranje izbornih modula, u cilju pružanja modela nastave koja će biti u trendu sa savremenim pravcima razvoja pojedinih oblasti, podstičući multidisciplinarni prilaz.

Multidisciplinarnost Kroz model 3+2+3, kao osnovni, treba naročito podsticati multidiciplinarni karakter master i doktorskih studija. Kroz multidisciplinarne

71

osnivanje Centra za doktorske studije obrađeni su u poglavlju Reorganizacija Univerziteta Crne Gore.

Efikasnost studiranja-upisna politika Analizom podataka iz upitnika može se zaključiti da je efikasnost studiranja niska. Univerzitet može i mora uticati na uzroke problematične efikasnosti studiranja.

Univerzitet ima ograničen uticaj na politiku razvoja srednjoškolskog obrazovanja u Crnoj Gori. Nesumnjivo je da bi jedna sveobuhvatna analiza i strateško promišljanje svih nivoa obrazovanja, doprinijelo prepoznavanju nužnih reformskih mjera u cilju podizanja kvaliteta obrazovnog sistema.

Efikasnost studiranja tijesno je povezana i s konceptom upisne politike – prohodnosti škola, postojanja prijemnog ispita, sistema bodovanja, vrednovanja maturskog ispita i drugih elemenata.

Ukoliko se primijeni liberalna upisna politika, restriktivni kriterijumi treba da budu postavljeni već na prvoj godini studija, što je pretpostavka da prolaznost na narednim godinama poraste.

Posebno je važno rješavati situacije kada enorman broj studenata nije položio određeni predmet. Jedno od rješenja jeste angažovanje većeg broja nastavnika za rad na ovim predmetima u periodu od dvije do tri studijske godine i angažovanje kvalitetnih nastavnika iz okruženja u cilju prevazilaženja ovih problema.

Ishodi učenja Specificiranje ishoda učenja je neophodan element savremnog nastavnog procesa. U poglavlju Plan aktivnosti za definisanje ishoda učenja na Univerzitetu Crne Gore detaljno se bavimo metodologijom i sprovodjenjem ove obaveze. Na temelju tog rada biće moguće uspostaviti proces usklađivanja ishoda učenja i kompetencija koje se u njima stiču sa realnim potrebama društva.

Ishodi učenja su detaljnije obrađeni u posebnoj jedinici Dokumenta.

Potrebno je, takođe, uspostaviti mehanizme praćenja redovnosti i kvaliteta nastave. U tom procesu posebnu odgovornost treba da preuzme Centar za studije i kontrolu kvaliteta.

programe i projekte potrebno je objedinjavati kadrovski i drugi potencijal Univerziteta, čime se suštinski i kvalitetno integriše Univerzitet.

Broj studenata Univerzitetske jedinice imaju neravnomjeran broj studenata i po nivoima studija i po načinu finansiranja, npr. od malog broja studenata na umjetničkim fakultetima, do nekoliko hiljada na Ekonomskom fakultetu. Evidentan je i mali broj studenata magistarskih i doktorskih studija.

Da bi se dostigao standard kvaliteta, zadovoljio standard broja studenata po nastavniku i ostvarili zahtjevi tržišta rada za određenim profilima, pokazuje se da nije opravdan koncept upisne politike na određenom broju univerzitetskih jedinica.

Prema tome, neophodno je da u saradnji s osnivačem, uzimajući u obzir standarde kvaliteta i potrebe tržišta rada, sprovodimo planski upisnu politiku vodeći računa o strateškim prioritetima društva i Univerziteta.

Magistarske (Master) i doktorske studije Iako su master studije prirodan nastavak osnovnih studija u službi produbljivanja i zaokruživanja profesionalnih kompetencija, dosadašnja praksa bilježi uglavnom degradaciju ovog nivoa studiranja ali i kvaliteta stečenog znanja. Uzroke možemo prepoznati u jednogodišnjem trajanju studija, kojima prethode specijalističke studije, čime se gubi na kontinuitetu i efektima obrazovanja.

Dodatni uzrok je nepostojanje budžetskog finansiranja, što ozbiljno redukuje njihovu dostupnost, a utiče i na kvalitet i način izvođenja nastave, koja je tipično konsultativna odnosno mentorska.

Da bi se postigao potrebni nivo kvaliteta, i na ovom nivou obrazovanja nastava se mora izvoditi u punom kapacitetu.

Smatramo da bi bilo korisno u zakonskim rješenjima zamijeniti termin magistar terminom master, u znak diskontinuiteta sa dosadašnjom percepcijom magistra kao isključivo naučne kategorije, strane na tržištu rada. Stepen mastera trebalo bi prepoznati kao profesionalno spremnog kandidata za tržište rada.

Reorganizacija Doktorskih studija i


Mobilnost nastavnika i studenata Analiza stanja nas upućuje na nužno povećanje mobilnosti na svim nivoima kroz efikasne mehanizme privlačne kako za studente, tako i nastavnike.

Zato je nužno izraditi prateću regulativu uz uklanjanje barijera za priznavanje ECTS kredita; organizovati nastavu na engleskom jeziku; aktivnije učestvovati u međunarodnim projektima koji podržavaju nastavnu i istraživačku mobilnost; snažiti podršku mobilnosti od uprave fakulteta i Univerziteta.

Novim statutarnim rješenjima i pravilnicima podstaknuta je mobilnost, jer su predviđeni finansijski fondovi za ovu namjenu.

Potrebno je u nastavne planove svih nivoa studija uvesti obavezni engleski jezik i engleski jezik struke, čiji bi sadržaj bio određen uz usaglašavanje sa standardima Savjeta Evrope.

Naučno–istraživačka i umjetnička aktivnost na UCG Potrebno je stimulisati produktivne fakultete, istraživače i istraživačke grupe i generalno podsticati kvalitet i izuzetnost u nauci.

Kvalitet nastavnika je preduslov za podizanje kvaliteta visokog obrazovanja. Nužno je podsticati mobilnost i istraživački rad akademskog osoblja i studenata postdiplomskih studija kroz različite vidove pospješivanja i stipendiranja mobilnosti, učešća na naučnim skupovima, naročito kroz saradnju s društvom i privredom.

Kroz kontinuirano sadejstvo s Naučnim odborom, s Centrom za doktorske studije i u interakciji servisa u Rektoratu UCG, potrebno je stalno pratiti trend publikovanja - organizovati skupove, savjetovanja, radionice, obuke itd.

Nameće se potreba lociranja, imenovanja i prevazilaženja razloga nedostatka radova na pojedinim fakultetima konkretnim mjerama koje treba planirati i realizovati kroz tematske timove i rad na Senatu.

Neophodno je izvršiti kategorizaciju naučnih časopisa. Zajedničkim naporima Univerziteta, nadležnih ministarstava, Savjeta za visoko obrazovanje i Savjeta za nauku nužno je konzistentno regulisati pitanje kategorizacije nacionalnih časopisa.

Treba podsticati naučne i/ili umjetničke časopise koji se publikuju na Univerzitetu u pravcu indeksiranja u relevantnim međunarodnim bazama.

Nastava na engleskom jeziku Do akreditacije 2017.godine moramo osnažiti kapacitete za izvođenje nastave na engleskom jeziku kroz obavezne aktivnosti – kurseve, ljetnje škole itd., kroz adekvatno stimulisanje nastavnika za ovu vrstu aktivnosti, ali i donošenjem akata Univerziteta kojima propisujemo obaveznost – pogotovo kod prvog izbora u akademsko zvanje – dokazivanja sposobnosti za izvođenja nastave na engleskom jeziku za birane predmete.

Nastava na kursevima stranih jezika na svim studijskim programima UCG treba da bude usklađena sa Zajedničkim evropskim referentnim okvirom za jezike Savjeta Evrope.

Zajednički okvir definiše nivoe znanja na sljedeći način:

A – Korisnik jezika na osnovnom nivou

A1 – početni

A2 – srednji niži

B – Nezavisni korisnik jezika

B1 – srednji

B2 – srednji viši

C – Korisnik jezika na visokom nivou

C1 – visoki

C2 – potpuno vladanje jezikom

U saradnji sa svim univerzitetskim jedinicama, nužno je utvrditi potrebni nivo znanja opšteg i stručnog stranog jezika i implementirati ga u nastavni plan.

73

Univerzitet Crne Gore je krajem marta započeo radionički rad na obukama timova za definisanje ishoda učenja. Do početka juna biće okončana prva faza rada, a do septembra 2015. godine biće definisani ishodi učenja, kako bi sa studijskom godinom otpočela i njihova primjena u nastavnim programima predmeta.

Glavno svojstvo modernih univerziteta je ostvarivanje društvene funkcije prenošenjem i procjenjivanjem rezultata obrazovnog procesa - kako od strane drugih obrazovnih institucija i studenata, tako i od stručnjaka, tj. diplomiranih studenata, koji su na ovim institucijama stekli obrazovanje.

Zato ishodi učenja, odnosno,opisi svega što učenici/studenti treba da znaju, razumiju, oblikuju i urade nakon završetka procesa učenja, moraju biti transparentno i precizno definisani.

Zahtjev za jasnom i eksplicitnom formulacijom ishoda učenja, dio je tendencije da se fokus obrazovanja pomjera od nastave, nastavnika i onoga čemu oni žele da nauče studente, ka studentima, odnosno onome šta oni znaju i što je rezultat učenja i nastavnog procesa. Nastava i učenje zbog toga moraju biti prilagođeni postizanju prethodno definisanih rezultata učenja. Uvažavanje ovog principa, zahtijeva i da se svaki rezultat učenja provjerava i konzistentno ocjenjuje, u skladu sa eksplicitnim kriterijumima za svaku ocjenu, od prelazne – za minimalno ostvareni standard rezultata učenja, do najviše – za maksimalno postignute rezultate učenja. Ishodi učenja, definisani na ovaj način, moraju postati dio nastavne prakse na Univerzitetu Crne Gore i jedan od ciljeva kojima se iskazuju strateška opredjeljenja njegove razvojne politike.

Precizno definisanje ishoda učenja obavezuje nas da prilikom kreiranja nastavnog programa predmeta uvažimo ovaj princip i da, na osnovu zahtjeva koje on nameće, planiramo sadržaj predmeta,

nastavni materijal i nastavne metode.

Neminovno je i da ishodi učenja diktiraju način provjere znanja, koji mora biti jasno povezan sa svakim pojedinim ishodom učenja. Jasno definisani ishodi učenja pomoći će studentima u izboru i savladavanju programa studija, ali će im dati precizne naznake o zahtjevima koje moraju da ispune i dometima koji se od njih očekuju.

Naše strateško opredjeljenje je da se ishodi učenja baziraju na vrlo eksplicitnoj identifikaciji integrisanog znanja, vještina i vrijednosti koje su potrebne i kandidatu i društvu.

Ovaj pristup se razlikuje od tradicionalnih akademskih pristupa, koji se više fokusiraju na sadržaj i inpute za proces učenja, nego na njegove ishode. Određivanje ishoda učenja trebalo bi da se zasniva na svestranoj analizi onoga što bi kompetentna osoba trebalo da radi u različitim kontekstima. Smatramo da učenje treba da bude relevantno za razne uloge pojedinca, uključujući i uloge u radu, društvenom i privatnom životu. Naše je polazište da jedan od ključnih elemenata u pristupu ishodima učenja treba da bude provjera. Način provjere daje jasno značenje apstraktnijim formulacijama ishoda učenja, a precizno izraženi ishodi učenja olakšavaju učenje i doprinose kvalitetu i funkcionalizaciji znanja.

Polazeći od međunarodnih standarda i iskustava, smatramo važnim da se u narednom periodu na Univerzitetu Crne Gore normiraju ishodi učenja, odnosno, da se definiše vrsta i opseg učenja za koje se očekuje da će kandidat postići, te da se utvrde objektivni kriterijumi za formativnu i sumativnu provjeru, kao i za provjeru prethodnog učenja. Ovako definisani ishodi učenja, nesumnjivo će pomoći kandidatima da jasno prepoznaju očekivanja od učenja, ali će pomoći i potencijalnim poslodavcima da pouzdanije vrednuju sposobnosti kandidata.

PLAN AKTIVNOSTI ZA DEFINISANJEISHODA UČENJA


Strategija definisanja ishoda učenja na Univerzitetu Crne Gore komplementarna je s projektom DEVCORE, koji se realizuje na Univerzitetu i biće finalizovana uz podršku Projekta. U prvoj fazi projekta, utvrđene su smjernice za definisanje ishoda učenja, koje su prezentovane svim univerzitetskim jedinicama. Nakon toga, kroz radne sastanke u cilju pojašnjenja smjernica i eventualnog pružanja podrške u definisanju ishoda učenja, pristupilo se izradi ishoda učenja.

Za definisanje ishoda učenja na nivou ciklusa studija i studijskih programa, potrebno je konsultovati i poslodavce, diplomirane studente i eksterne evaluatore.

Kao dio naših nastojanja da, shodno strateškim smjernicama, kvalitetno definišemo ishode učenja, koristićemo i rezultate projekta “Visoko obrazovanje i šanse na tržištu rada u zemljama Zapadnog Balkana“, koji se realizuje pod pokroviteljstvom Ministarstva prosvjete Crne Gore. Finalni rezultati istraživanja očekuju se u avgustu 2015. godine. Sva dodatna unapređenja i poboljšanja biće rađena na inicijalno definisanim ishodima učenja, tokom studijske 2015/2016. godine.

Realizacija strategije definisanja ishoda učenja

Strategija definisanja ishoda učenja na Univerzitetu Crne Gore komplementarna je s projektom DEVCORE, koji se realizuje na UCG, i biće realizovana uz podršku Projekta.

U realizaciju strategije biće uključen Tim UCG i timovi formirani na nivou fakulteta koji su u sastavu UCG.

Realizacija strategije sprovodiće se u nekoliko faza:

Faza Opis aktivnosti Period/rokzavršetka faze Nosilac

I Izrada smjernica za definisanje

ishoda učenjaFebruar 2015. UCG

II Prezentacija smjernica i pro-

grami obuke, formiranje timo-va na nivou fakulteta

Mart 2015. UCG

III Istraživanje potreba na tržištu

radaMart Org. jedinice, UCG

IV

Definisanje ishoda učenja na svim studijskim programima i svim nivoima studiranja, do nivoa pojedinačnih disciplina

April-maj 2015. Org. jedinice, UCG

V Eventualne korekcije priprem-ljenih ishoda učenja i finalna

usaglašavanjaJun-jul 2015.

Org. jedinice, UCG, strani eksperti na DEVCORE pro-

jektu

VI Rad na dodatnom unapređen-

ju ishoda učenja

Septembar 2015-septembar

2016.

Org. jedinice, UCG, strani eksperti na DEVCORE pro-

jektu

75

U ovom poglavlju dajemo pregled strukture zaposlenih na UCG.

Broj zaposlenih

Na Univerzitetu je zaposleno 1.192 lica. Tabela 20 prikazuje kadrovsku strukturu po zvanjima, a tabela 21 daje starosnu strukturu zaposlenih (mart 2015. godine).

Uočava se neravnomjeran broj zaposlenih po univerzitetskim jedinicama, u smislu odnosa akademsko/neakademsko osoblje, broj redovnih, vanrednih profesora, docenata i saradnika.

Može se zaključiti da postoji nesrazmjera u broju zaposlenih svih struktura među jedinicama.

Na pojedinim jedinicama postoji veliki broj saradnika, posebno kada se posmatra broj studijskih programa koje ta jedinica realizuje. Ilustrativan je primjer Građevinskog fakulteta, s jednim akademskim osnovnim studijskim programom i pet specijalističkih usmjerenja s malim brojem studenata, a ima 20 saradnika.

Nasuprot tome, na određenim jedinicama i studijskim programima postoji veoma mali broj saradnika, npr. na Mašinskom fakultetu koji ima tri osnovna studijska programa (s velikim brojem usmjerenja) i koji u značajnom obimu izvodi nastavu na drugim jedinicama, a ima svega 6 saradnika.

Pojedine jedinice imaju velik broj docenata. Uočljiva je tendencija zapošljavanja u kratkom periodu nakon doktoriranja i nesklad između broja redovnih i vanrednih profesora u odnosu na broj docenata, npr. na Filozofskom fakultetu.

Indikativna je nesrazmjera u broju neakademskog osoblja - ističe se primjer Filozofskog fakulteta sa čak 45 pripadnika ove strukture, kao i Ekonomskog sa 36. Krupne razlike postoje među jedinicama koje su slične veličine po broju studijskih

KADROVSKA STRUKTURA

programa ili studenata (npr. Građevinski 13, a Mašinski 7 pripadnika neakademskog osoblja).

Postoje i primjeri kad dvije jedinice koje imaju enormnu razliku u broju studenata, npr. Pravni fakultet i Fakultet likovnih umjetnosti, imaju skoro isti broj administrativnih radnika. Anomalija iz ovog primjera važi i kada se analizira broj zaposlenih nastavnika u odnosu na broj studenata.

Analogne anomalije postoje i kada se posmatra broj studijskih programa koje jedinice realizuju, što se može lako vidjeti upoređivanjem s podacima iz poglavlja koje se odnosi na nastavu.

Karakteristična je situacija na Biotehničkom fakultetu, koji ima specifičnu djelatnost, ali koji zapošljava preko pedeset radnika koji su suštinski radnici Ministarstva poljoprivrede.

Starosna struktura

Starosna struktura (tabela 21) generalno gledano, povoljna je - najveći dio zaposlenih su dobi 40-50 godina, a ravnomjerno su raspoređene kategorije 30-40 i 50-60 godina.

Međutim, mogu se uočiti i primjeri u kojima je starosna struktura nepovoljna, npr. Mašinski fakultet i Fakultet primijenjene fizioterapije.

Tabele 22 i 23 daju broj zaposlenih sa 62 odnosno 64, odakle se mogu uočiti tendencije u smislu penzionisanja u narednom trogodišnjem i petogodišnjem periodu.

U narednih pet godina na Mašinskom i Metalurško-tehnološkom fakultetu penzionisaće se po 8 redovnih profesora, odnosno 30% i 34% nastavničkog kadra. Na Metalurško-tehnološkom fakultetu u naredne tri godine penzionisaće se 21% nastavničkog kadra.


Tabela 20 - Struktura zaposlenih po zvanjima

EF ETF

FF PF MF

MTF

PMF

GF

Med

FzP

MA

FLU

FDU

FPF

FTH

UST

A

FPN

AF

Far

FSFV

ISJ

BTF

IstI

IBM

UCG

Redovni profesor 9 18 17 14 16 17 30 6 3 9 1 10 6 2 2 1 1 2 164

Vanredni profesor 15 7 15 5 7 2 10 6 2 4 5 4 4 1 5 1 2 3 4 6 108

Docent 7 9 36 6 4 5 9 9 1 3 9 8 4 1 2 3 5 1 3 5 2 132

Saradnik 19 12 45 5 2 3 18 15 3 8 6 9 4 2 2 1 6 8 5 8 14 2 197

Asistent 7 2 1 3 3 5 2 3 1 27

Lektor 9 1 3 1 14

Asistent pripravnik 8 1 1 10

Predavač više škole 1 1

Naučni savjetnik 5 3 3 11

Viši naučni saradnik 10 1 1 12

Naučni saradnik 4 3 8 15

Viši istraživač 8 1 9

Laboranti 1 4 2 7

Saradnik praktične nastave 3 3

Neakademsko osoblje 36 12 45 18 7 8 16 13 19 19 9 17 9 4 9 1 10 10 1 6 7 101 10 16 403

Ukupno 86 65 177 49 39 38 90 52 32 49 31 48 27 11 21 2 22 27 2 18 27 152 20 28 1.113

CIS 14

OTEF 38

UB 9

Rektorat 18

UKUPNO 1.192

77

Tabela 20 - Struktura zaposlenih po zvanjima

EF ETF

FF PF MF

MTF

PMF

GF

Med

FzP

MA

FLU

FDU

FPF

FTH

UST

A

FPN

AF

Far

FSFV

ISJ

BTF

IstI

IBM

UCG

Redovni profesor 9 18 17 14 16 17 30 6 3 9 1 10 6 2 2 1 1 2 164

Vanredni profesor 15 7 15 5 7 2 10 6 2 4 5 4 4 1 5 1 2 3 4 6 108

Docent 7 9 36 6 4 5 9 9 1 3 9 8 4 1 2 3 5 1 3 5 2 132

Saradnik 19 12 45 5 2 3 18 15 3 8 6 9 4 2 2 1 6 8 5 8 14 2 197

Asistent 7 2 1 3 3 5 2 3 1 27

Lektor 9 1 3 1 14

Asistent pripravnik 8 1 1 10


Naučni savjetnik 5 3 3 11

Viši naučni saradnik 10 1 1 12

Naučni saradnik 4 3 8 15

Viši istraživač 8 1 9

Laboranti 1 4 2 7

Saradnik praktične nastave 3 3

Neakademsko osoblje 36 12 45 18 7 8 16 13 19 19 9 17 9 4 9 1 10 10 1 6 7 101 10 16 403

Ukupno 86 65 177 49 39 38 90 52 32 49 31 48 27 11 21 2 22 27 2 18 27 152 20 28 1.113

CIS 14

OTEF 38

UB 9

Rektorat 18

UKUPNO 1.192


Tabela 21 - Starosna struktura zaposlenih, mart 2015.

EF ETF

FF PF MF

MTF

PMF

GF

Med

F

FzP

MA

FLU

FDU

FPF

FTH

UST

A

FPN

AF

FarF

FSFV

ISJ

BTI

II IBM

UKU

P-N

O

1 UB

CIS

Rekt

OTE

F

UKU

P-N

O 2 U

KUP-

NO

do 30 godina 7 12 12 3 1 1 10 5 3 3 1 2 1 4 7 3 2 10 87 1 1 2 4 91

30 - 40 24 9 51 14 6 5 19 15 9 8 11 10 8 1 4 8 5 6 10 23 6 11 263 2 5 3 4 14 277

40 - 50 25 22 59 6 8 18 31 13 13 20 11 18 8 1 9 4 5 3 11 68 2 5 360 3 5 6 15 29 389

50 - 60 24 11 38 18 12 5 20 15 7 11 8 9 7 6 6 1 5 9 2 4 2 34 6 8 268 3 3 8 15 29 297

preko 60 godina 6 11 17 8 12 9 10 4 3 7 1 8 3 3 1 1 2 2 17 6 4 135 1 2 3 138

Ukupno 86 65 177 49 39 38 90 52 32 49 31 48 27 11 21 2 22 27 2 18 27 152 20 28 1.113 9 14 18 38 79 1.192

Tabela 22 - Zaposleni na UCG sa 62. ili više godina, mart 2015.

EF ETF

FF PF MF

MTF

PMF

GF

MF

FzP

MA

FLU

FDU

FPF

FTH

UST

A

FPN

AF

FarF

FSFV

ISJ

BTI

II IBM

UB

OTE

F

UKUP

NO

Redovni profesor 2 7 3 3 8 8 4 2 2 5 1 6 3 1 55

Vanredni profesor 1 4 1 1 7

Docent 1 1 1 3

Saradnik 1 1 1 3

Asistent 3 1 1 5

Lektor 1 1

Asistent pripravnik 0


Naučni savjetnik 1 2 3

Viši naučni saradnik 2 1 3

Naučni saradnik 1 1

Viši istraživač 0

Neakademskoosoblje 2 1 4 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 9 1 1 1 4 34

Ukupno 6 11 12 6 9 9 6 3 3 7 1 7 3 3 0 0 1 1 0 2 2 13 3 3 1 4 116

79

Tabela 21 - Starosna struktura zaposlenih, mart 2015.

EF ETF

FF PF MF

MTF

PMF

GF

Med

F

FzP

MA

FLU

FDU

FPF

FTH

UST

A

FPN

AF

FarF

FSFV

ISJ

BTI

II IBM

UKU

P-N

O

1 UB

CIS

Rekt

OTE

F

UKU

P-N

O 2 U

KUP-

NO

do 30 godina 7 12 12 3 1 1 10 5 3 3 1 2 1 4 7 3 2 10 87 1 1 2 4 91

30 - 40 24 9 51 14 6 5 19 15 9 8 11 10 8 1 4 8 5 6 10 23 6 11 263 2 5 3 4 14 277

40 - 50 25 22 59 6 8 18 31 13 13 20 11 18 8 1 9 4 5 3 11 68 2 5 360 3 5 6 15 29 389

50 - 60 24 11 38 18 12 5 20 15 7 11 8 9 7 6 6 1 5 9 2 4 2 34 6 8 268 3 3 8 15 29 297

preko 60 godina 6 11 17 8 12 9 10 4 3 7 1 8 3 3 1 1 2 2 17 6 4 135 1 2 3 138

Ukupno 86 65 177 49 39 38 90 52 32 49 31 48 27 11 21 2 22 27 2 18 27 152 20 28 1.113 9 14 18 38 79 1.192

Tabela 22 - Zaposleni na UCG sa 62. ili više godina, mart 2015.

EF ETF

FF PF MF

MTF

PMF

GF

MF

FzP

MA

FLU

FDU

FPF

FTH

UST

A

FPN

AF

FarF

FSFV

ISJ

BTI

II IBM

UB

OTE

F

UKUP

NO


Vanredni profesor 1 4 1 1 7

Docent 1 1 1 3

Saradnik 1 1 1 3

Asistent 3 1 1 5

Lektor 1 1





Naučni saradnik 1 1


Neakademskoosoblje 2 1 4 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 9 1 1 1 4 34

Ukupno 6 11 12 6 9 9 6 3 3 7 1 7 3 3 0 0 1 1 0 2 2 13 3 3 1 4 116


Tabela 23 - Zaposleni na UCG sa 64 ili više godina, mart 2015.

EF ETF

FF PF MF

MTF

PMF

GF

Med

F

FzP

MA

FLU

FDU

FPF

FTH

UST

A

FPN

AF

Farm

acF

FSFV

ISJ

BTI

II IBM

UB

OTE

F

UKU

PNO


Vanredni profesor 3 1 1 5

Docent 1 1 1 3

Saradnik 1 1 2

Asistent 3 1 4

Lektor 0





Naučni saradnik 0


Neakademsko osoblje 1 1 2 2 2 1 1 1 8 1 1 21

Ukupno 3 8 9 4 2 5 5 3 2 5 1 3 1 1 0 0 0 0 0 2 2 11 1 2 1 1 72

81

Tabela 23 - Zaposleni na UCG sa 64 ili više godina, mart 2015.

EF ETF

FF PF MF

MTF

PMF

GF

Med

F

FzP

MA

FLU

FDU

FPF

FTH

UST

A

FPN

AF

Farm

acF

FSFV

ISJ

BTI

II IBM

UB

OTE

F

UKU

PNO


Vanredni profesor 3 1 1 5

Docent 1 1 1 3

Saradnik 1 1 2

Asistent 3 1 4

Lektor 0





Naučni saradnik 0


Neakademsko osoblje 1 1 2 2 2 1 1 1 8 1 1 21

Ukupno 3 8 9 4 2 5 5 3 2 5 1 3 1 1 0 0 0 0 0 2 2 11 1 2 1 1 72


Angažovanost u nastavi

Podaci o licima angažovanim u nastavi na Univerzitetu Crne Gore mogu se sistematizovati u nekoliko tabela.

U tabeli 24 prikazan je broj angažovanih lica u nastavi u studijskoj 2014/2015. godini na Univerzitetu Crne Gore.

Tabela 24 - Broj angažovanih lica u nastavi u studijskoj 2014/2015. godini na Univerzitetu Crne Gore

Organizaciona jedinica BrojArhitektonski fakultet 29Biotehnički fakultet 75Ekonomski fakultet 82Elektrotehnički fakultet 56Fakultet dramskih umjetnosti 37Fakultet likovnih umjetnosti 40Fakultet političkih nauka 33Fakultet primijenjene fizioterapije 22Fakultet za pomorstvo 47Fakultet za sport i fizičko vaspitanje 25Fakultet za turizam i hotelijerstvo 23Farmaceutski fakultet 49Filozofski fakultet 235Građevinski fakultet 58Institut za strane jezike 38Istorijski institut 1Mašinski fakultet 38Medicinski fakultet 253Metalurško-tehnološki fakultet 35Muzička akademija 36Obrazovanje učitelja na albanskom jeziku 28Pravni fakultet 38Prirodno-matematički fakultet 84Ukupno 1.362

Struktura angažovanih lica u studijskoj 2014/2015. godini po organizacionim jedinicama data je u tabeli 25.

83

Tabela 25 - Struktura angažovanih lica po organizacionim jedinicama u studijskoj 2014/2015.

Zaposlen da ne Ukupno

Organizaciona jedinica Zvanje Broj Broj Broj

Medicinski fakultet

stručni saradnik 0 89 89saradnik u nastavi 1 67 68vanredni profesor 1 31 32docent 3 16 19redovni profesor 3 15 18laborant 2 9 11saradnik u nastavi dr 0 5 5saradnik mr 0 4 4viši laborant 3 0 3stručni saradnik mr 0 2 2predavač visoke stručne škole 0 2 2Ukupno 13 240 253

Filozofski fakultet

saradnik mr 44 25 69redovni profesor 17 26 43docent 37 4 41vanredni profesor 16 7 23saradnik u nastavi dr 6 17 23saradnik u nastavi 2 20 22lektor mr 10 0 10lektor 2 0 2viši lektor dr 2 0 2Ukupno 136 99 235

Prirodno-matematički fakultet

redovni profesor 29 3 32saradnik mr 14 1 15vanredni profesor 11 0 11docent 9 0 9viši stručni saradnik 5 0 5viši laborant 4 0 4saradnik u nastavi 2 1 3viši stručni saradnik dr 3 0 3laborant 2 0 2Ukupno 79 5 84

Ekonomski fakultet

redovni profesor 9 25 34vanredni profesor 15 5 20saradnik mr 15 1 16docent 7 0 7saradnik u nastavi 1 1 2saradnik u nastavi dr 1 0 1lektor 0 1 1stručni saradnik dr 1 0 1Ukupno 49 33 82





laborant 14 1 15vanredni profesor 14 0 14redovni profesor 8 5 13saradnik u nastavi dr 8 1 9saradnik mr 5 2 7saradnik u nastavi 2 5 7docent 7 0 7stručni saradnik 2 0 2viši stručni saradnik dr 1 0 1Ukupno 61 14 75


redovni profesor 6 8 14docent 9 3 12vanredni profesor 6 5 11saradnik mr 8 0 8stručni saradnik mr 7 0 7saradnik u nastavi 5 0 5predavač-viziting 0 1 1Ukupno 41 17 58

Elektrotehnički fakultet

redovni profesor 19 1 20docent 9 0 9saradnik mr 7 0 7vanredni profesor 7 0 7viši laborant 5 0 5saradnik u nastavi 4 0 4viši stručni saradnik 4 0 4Ukupno 55 1 56


saradnik u nastavi 0 21 21redovni profesor 0 8 8docent 1 6 7vanredni profesor 0 4 4stručni saradnik 0 3 3laborant 0 3 3saradnik mr 0 2 2saradnik u nastavi dr 0 1 1Ukupno 1 48 49

Fakultet za pomorstvo

redovni profesor 8 1 9saradnik u nastavi 7 0 7vanredni profesor 5 1 6stručni saradnik 1 4 5docent 3 2 5stručni saradnik mr 2 2 4laborant 1 2 3saradnik mr 1 1 2saradnik u nastavi dr 1 1 2viši laborant 1 0 1predavač-viziting 0 1 1lektor mr 1 0 1viši lektor 1 0 1Ukupno 32 15 47

85




redovni profesor stručno-um-jetničkih predmeta

10 2 12

saradnik mr 9 0 9docent stručno-umjetničkih predmeta

6 0 6

vanredni profesor stručno-um-jetničkih predmeta

4 0 4

redovni profesor 0 3 3saradnik u nastavi 3 0 3docent 2 1 3Ukupno 34 6 40


saradnik mr 3 5 8lektor 4 4 8vanredni profesor 4 1 5saradnik u nastavi 0 5 5docent 5 0 5lektor mr 3 1 4redovni profesor 1 0 1saradnik u nastavi dr 1 0 1predavač visoke stručne škole 1 0 1Ukupno 22 16 38

Pravni fakultet

redovni profesor 14 0 14vanredni profesor 4 5 9docent 7 1 8saradnik mr 5 0 5saradnik u nastavi dr 0 2 2Ukupno 30 8 38

Mašinski fakultet

redovni profesor 17 3 20vanredni profesor 6 0 6docent 5 0 5saradnik mr 1 1 2viši stručni saradnik dr 2 0 2saradnik u nastavi 1 0 1saradnik u nastavi dr 0 1 1viši stručni saradnik 1 0 1Ukupno 33 5 38

Fakultet dramskih umjet-nosti

predavač-viziting 0 8 8redovni profesor stručno-um-jetničkih predmeta

4 3 7

saradnik u nastavi 1 6 7docent stručno-umjetničkih predmeta

5 0 5

vanredni profesor stručno-um-jetničkih predmeta

2 2 4

redovni profesor 2 0 2saradnik-povjerena nastava 2 0 2vanredni profesor 1 0 1saradnik-povjerena nastava 1 0 1Ukupno 18 19 37




Muzička akademija

docent stručno-umjetničkih predmeta

9 1 10

redovni profesor 3 2 5vanredni profesor stručno-um-jetničkih predmeta

5 0 5

stručni saradnik 4 0 4predavač-viziting 0 3 3viši stručni saradnik 3 0 3vanredni profesor 1 1 2saradnik u nastavi 1 1 2stručni saradnik mr 2 0 2Ukupno 28 8 36

Metalurško-tehnološki fakultet

redovni profesor 18 0 18docent 4 0 4viši laborant 4 0 4viši stručni saradnik dr 4 0 4vanredni profesor 2 0 2stručni saradnik mr 2 0 2stručni saradnik 1 0 1Ukupno 35 0 35


redovni profesor 1 7 8vanredni profesor 1 6 7saradnik u nastavi 4 2 6docent 3 1 4saradnik mr 2 1 3saradnik u nastavi dr 0 3 3predavač-viziting 0 2 2Ukupno 11 22 33


redovni profesor 2 5 7saradnik u nastavi 6 0 6docent 5 1 6saradnik mr 5 0 5vanredni profesor 2 0 2saradnik u nastavi dr 0 1 1predavač-viziting 0 1 1viši stručni saradnik 1 0 1Ukupno 21 8 29

Obrazovanje učitelja na albanskom jeziku

redovni profesor 0 14 14saradnik u nastavi 1 5 6predavač-viziting 0 6 6saradnik mr 0 1 1docent 0 1 1Ukupno 1 27 28


saradnik u nastavi 1 7 8saradnik mr 3 3 6vanredni profesor 4 1 5docent 3 0 3saradnik u nastavi dr 0 2 2redovni profesor 1 0 1Ukupno 12 13 25

87



Fakultet za turizam i ho-telijerstvo

redovni profesor 0 7 7vanredni profesor 6 1 7saradnik mr 2 1 3lektor mr 3 0 3docent 2 0 2viši lektor dr 1 0 1Ukupno 14 9 23

Fakultet primijenjene fizioterapije

saradnik u nastavi 0 5 5docent 1 4 5stručni saradnik 3 1 4vanredni profesor 1 1 2viši stručni saradnik 2 0 2redovni profesor 0 1 1viši laborant 0 1 1saradnik u nastavi dr 0 1 1profesor visoke stručne škole 0 1 1Ukupno 7 15 22

Istorijski institutredovni profesor 1 0 1Ukupno 1 0 1

Ukupno 734 628 1.362

Iz tabele 25 se može uočiti da više od 10% angažovanih na UCG čine kliničari.

Organizacione jedinice na kojima su angažovani kliničari prikazane su u tabeli 26.

Tabela 26 - Odnos broja kliničara i ostalih angažovanih na UCG

Kliničar Broj

da 151

ne 1.211

Ukupno 1.362


Tabela 27 - Organizacione jedinice na kojima su angažovani kliničari

Kliničar Ukupno

Organizacione jedinica Zvanje Broj

Medicinski fakultet

stručni saradnik 46

saradnik u nastavi 36

vanredni profesor 26

docent 15

redovni profesor 6

saradnik u nastavi dr 5

laborant 5

saradnik mr 4

stručni saradnik mr 2

Ukupno 145

Fakultet primijenjenefizioterapije

docent 4

profesor visoke stručne škole 1

Ukupno 5

Fakultet za sport i fizičkovaspitanje

vanredni profesor 1

Ukupno 1

Ukupno 151

89

Iz prezentovanih podataka se uočava da je struktura broja angažovanih po organizacionim jedinicama veoma raznorodna.

Medicinski fakultet ima angažovana 253 lica od kojih radni odnos na fakultetu ima svega 13 lica. Na Filozofskom fakultetu je od 235 angažovanih lica njih 99 van UCG.

Najnepovoljniju strukturu po ovom kriterijumu ima Farmaceutski fakultet koji od 49 angažovanih ima samo jedno zaposleno lice. Slično je i sa samostalnim studijskim programom za obrazovanje učitelja na albanskom jeziku. Na Fakultetu političkih nauka od 33 angažovana lica samo njih 11 ima radni odnos na fakultetu.

Metalurško-tehnološki, Fakultet za sport i fizičko vaspitanje i Elektrotehnički fakultet nemaju angažovanih lica van UCG.

Ako se posmatra pokrivenost pojedinih studijskih programa kadrom sa UCG, onda se mogu uočiti ekstremni slučajevi:

• studijski program Psihologija (70,37% kadra van UCG),

• studijski program Geografija (57,14% kadra van UCG),

• studijski program Farmacija (43,75% kadra van UCG).

Ako se kliničari tretiraju kao lica van Univerziteta Crne Gore, iako su birani u zvanja na UCG-u, onda ovom spisku treba priključiti i studijske programe Medicina i Stomatologija.

Nepovoljan odnos broja angažovanih sa UCG i van UCG je i na studijskim programima Grafički dizajn, Grafika, Vajarstvo, Produkcija, FTV režija i Dramaturgija. No, kod ovih studijskih programa, ipak, treba uzeti u obzir specifičnost Fakulteta umjetnosti i činjenicu da se na nekim studijskim programima upis ne vrši svake godine ili se, pak, vrši svake druge godine.

Pored navedenog, iz tabele 25 se može uočiti izrazito nepovoljna kadrovska struktura na većem broju jedinica u pogledu odnosa između angažovanih u pojedinim zvanjima. Na nekim jedinicama je broj redovnih profesora dominantan i veći od broja docenata i vanrednih profesora zajedno (Mašinski fakultet, Metalurško-tehnološki fakultet, Pravni fakultet, Elektrotehnički fakultet), dok na nekim jedinicama gotovo

i da nema redovnih profesora (Fakultet za turizam i hotelijerstvo, Farmaceutski fakultet, Fakultet primijenjene fizioterapije, Fakultet likovnih umjetnosti).

Analiza kadrovske strukture ne bi bila potpuna kada se ne bismo osvrnuli na dio zaposlenih, (više) stručne saradnike, čiji je status generalno nejasan, jer ih Zakon o visokom obrazovanju ne prepoznaje u procesu nastave kao što prepoznaje saradnike u nastavi. To su nekadašnji asistenti koji su zahvaljujući zakonskim rješenjima zadržali status zaposlenog na neodređeno vrijeme i u principu se ne usavršavaju.

Značajan broj zaposlenih je ispunio jedan od uslova za penziju, ali i dalje koriste mogućnosti koje pruža Zakon o radu i rade do 67. godine života. Na taj način perspektivni svršeni studenti, koji predstavljaju najproduktivniji dio populacije,nemaju priliku za angažman. Ovdje bi bilo važno razmotriti mjere s ciljem stimulisanja ovog kadra za mogućnost odlaska u penziju.

Zaključak

Razmatranja o broju zaposlenih ukazuju na potrebu za hitnom izradom Akta o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta ( izrada je u toku), kojim bi bili propisani jasni kriterijumi za zapošljavanje radne snage i obezbijeđen ravnomjeran razvoj jedinica.

Na gotovo svim jedinicama zabilježen je problem malog broja saradnika u nastavi, što sprečava stvaranje budućeg kadra i onemogućava povećanje produktivnosti naučno-istraživačkog rada.

Neophodno je kadrovsku strukturu mijenjati i stvarati prostor za angažovanje većeg broja saradnika u nastavi, uz preduzimanje mjera za brzo smanjenje broja stručnih saradnika, a u cilju poboljšanja kvaliteta nastave, povećanja produktivnosti u naučno-istraživačkom radu i stvaranja neophodnog kadra za budućnost.

Preispitati studijske programe na kojima je najveći broj nastavnika s drugih univerziteta. U tim slučajevima je veoma upitan kvalitet nastave.


Izuzetno je veliki broj honorarno angažovanih neizabranih lica. Sporadičnim angažovanjem se ne postiže kontinuitet rada sa studentima, što dovodi do pada kvaliteta nastave.

Broj studenata po nastavniku se kreće od nekoliko na umjetničkim fakultetima do 1.800 samo na jednoj disciplini na Pravnom fakultetu. To znači da je nužno usvojiti standard - kako za opterećenju nastavnika, tako i za broj studenata po jednom nastavniku.

Prilikom definisanja ovih standarda treba voditi računa da nastavnicima ostane dovoljno vremena za bavljenje naučno-istraživačkim, umjetničkim, ali i stručnim radom, koji moraju postati obaveza svih na UCG.

Opterećenje

Raspodjela opterećenja po nastavnicima je neravnomjerna, kako na UCG u cjelini, tako i unutar organizacionih jedinica. Imamo preopterećene nastavnike, kako brojem studenata, tako i brojem časova, ali i nastavnike koji ne ostvaruju normu ili rade s izrazito malim brojem studenata.

U tabeli 26 dajemo strukturu angažovanog osoblja koje nema normu. Treba napomenuti da je norma nastavnika 4 časa, saradnika u nastavi 6, stručnog saradnika 12, lektora 14 a laboranta 21.

91

Tabela 26 - Struktura angažovanog osoblja koje nema normu časova

Organ. jedinica Zvanje Opterećenje Norma Broj Prosj.opt


laborant 44,20 273,00 13 3,40saradnik u nastavi dr 10,60 30,00 5 2,12redovni profesor 14,10 16,00 4 3,53saradnik mr 6,20 18,00 3 2,07vanredni profesor 6,75 12,00 3 2,25docent 6,10 8,00 2 3,05stručni saradnik 1,70 23,33 2 0,85saradnik u nastavi 0,00 6,00 1 0,00viši stručni saradnik dr 0,75 14,00 1 0,75Ukupno 90,40 400,33 34 2,66


saradnik mr 33,64 48,00 8 4,20stručni saradnik mr 64,76 98,00 7 9,25docent 14,85 24,00 6 2,48redovni profesor 10,40 16,00 4 2,60saradnik u nastavi 12,30 18,00 3 4,10vanredni profesor 2,70 4,00 1 2,70Ukupno 138,65 208,00 29 4,78

Metalurško-teh-nološki fakultet

redovni profesor 21,99 52,00 13 1,69viši stručni saradnik dr 22,55 42,00 3 7,52viši laborant 24,70 42,00 2 12,35stručni saradnik mr 7,30 14,00 1 7,30docent 1,00 4,00 1 1,00vanredni profesor 3,50 4,00 1 3,50Ukupno 81,04 158,00 21 3,86

Ekonomski fakultet

saradnik mr 41,06 60,00 10 4,11vanredni profesor 14,10 16,00 4 3,53docent 5,60 8,00 2 2,80stručni saradnik dr 9,20 14,00 1 9,20Ukupno 69,96 98,00 17 4,12

Pravni fakultet

saradnik mr 17,66 30,00 5 3,53redovni profesor 9,70 20,00 5 1,94docent 10,55 12,00 3 3,52vanredni profesor 1,50 4,00 1 1,50Ukupno 39,41 66,00 14 2,82

Mašinski fakultet

redovni profesor 15,30 24,00 6 2,55docent 4,80 8,00 2 2,40viši stručni saradnik dr 10,20 28,00 2 5,10saradnik u nastavi 3,30 6,00 1 3,30viši stručni saradnik 6,05 14,00 1 6,05Ukupno 39,65 80,00 12 3,30


lektor 31,50 48,00 4 7,88lektor mr 19,06 36,00 3 6,35saradnik mr 0,00 12,00 2 0,00vanredni profesor 2,75 8,00 2 1,38Ukupno 53,31 104,00 11 4,85




redovni profesor 8,90 12,00 3 2,97viši stručni saradnik 20,50 42,00 3 6,83viši laborant 29,90 63,00 3 9,97saradnik u nastavi 1,95 6,00 1 1,95docent 1,70 4,00 1 1,70Ukupno 62,95 127,00 11 5,72

Filozofski fakultet

saradnik mr 12,55 24,00 4 3,14lektor mr 27,12 36,00 3 9,04redovni profesor 3,30 4,00 1 3,30saradnik u nastavi 5,00 6,00 1 5,00docent 3,55 4,00 1 3,55lektor 11,36 12,00 1 11,36Ukupno 62,88 86,00 11 5,72

Muzička akademija

stručni saradnik 25,98 51,33 4 6,49vanredni profesor struč-no-umjetničkih pred-meta

3,53 8,00 2 1,77

stručni saradnik mr 3,70 14,00 1 3,70saradnik u nastavi 1,32 6,00 1 1,32viši stručni saradnik 3,30 14,00 1 3,30vanredni profesor 2,31 4,00 1 2,31Ukupno 40,13 97,33 10 4,01

Prirodno-matem-atički fakultet

viši stručni saradnik 31,62 42,00 3 10,54viši stručni saradnik dr 35,59 42,00 3 11,86saradnik mr 5,10 6,00 1 5,10redovni profesor 2,00 4,00 1 2,00saradnik u nastavi 5,27 6,00 1 5,27Ukupno 79,58 100,00 9 8,84


saradnik u nastavi 19,50 24,00 4 4,88saradnik mr 8,60 12,00 2 4,30Ukupno 28,10 36,00 6 4,68

Fakultet za po-morstvo

saradnik mr 5,40 6,00 1 5,40stručni saradnik mr 6,80 14,00 1 6,80stručni saradnik 10,08 14,00 1 10,08viši laborant 10,20 21,00 1 10,20lektor mr 8,60 12,00 1 8,60viši lektor 3,20 12,00 1 3,20Ukupno 44,28 79,00 6 7,38

Medicinski fakultet

viši laborant 28,27 63,00 3 9,42saradnik u nastavi 5,00 6,00 1 5,00laborant 4,98 21,00 1 4,98Ukupno 38,25 90,00 5 7,65


saradnik mr 14,74 18,00 3 4,91vanredni profesor struč-no-umjetničkih pred-meta

3,76 4,00 1 3,76

Ukupno 18,50 22,00 4 4,63

Fakultet za tur-izam i hotelijerstvo

saradnik mr 0,00 6,00 1 0,00viši lektor dr 10,20 12,00 1 10,20lektor mr 10,20 12,00 1 10,20Ukupno 20,40 30,00 3 6,80


redovni profesor 2,00 4,00 1 2,00viši stručni saradnik 9,08 14,00 1 9,08Ukupno 11,08 18,00 2 5,54

93


Fakultet primijen-jene fizioterapije

viši stručni saradnik 11,26 14,00 1 11,26stručni saradnik 13,04 14,00 1 13,04Ukupno 24,30 28,00 2 12,15


saradnik-povjerena nas-tava

3,61 4,00 1 3,61

redovni profesor struč-no-umjetničkih pred-meta

1,32 4,00 1 1,32

Ukupno 4,93 8,00 2 2,46Ukupno 947,80 1835,67 209 4,53

Dakle, 209 zaposlenih nema normu. Posebno se uočava jako malo opterećenje nastavnika na Metalurško-tehnološkom, Građevinskom i Pravnom fakultetu.

Sljedeća tabela prikazuje broj zaposlenih koji imaju opterećenje veće od 28% preko norme.

Tabela 27 - Broj zaposlenih koji imaju opterećenje veće od 28% preko norme.

Organizaciona jedinica Broj

Arhitektonski fakultet 9

Biotehnički fakultet 11

Ekonomski fakultet 16

Elektrotehnički fakultet 19

Fakultet dramskih umjetnosti 12

Fakultet likovnih umjetnosti 25

Fakultet političkih nauka 5

Fakultet primijenjene fizioterapije 4

Fakultet za pomorstvo 18

Fakultet za sport i fizičko vaspitanje 11

Fakultet za turizam i hotelijerstvo 9

Farmaceutski fakultet 1

Filozofski fakultet 68

Građevinski fakultet 6

Institut za strane jezike 4

Mašinski fakultet 14

Medicinski fakultet 4

Metalurško-tehnološki fakultet 3

Muzička akademija 13

Obrazovanje učitelja na albanskom jeziku 1

Pravni fakultet 8

Prirodno-matematički fakultet 47

Ukupno 308


Zaključak

Neophodno je izvršiti preraspodjelu opterećenja s ciljem da se broj angažovanih koji nemaju normu svede na minimum. To, između ostalog, znači da se časovi oslobođeni odlaskom nastavnika u penziju, najprije raspoređuju na zaposlene bez norme, gdje god je to moguće. Reorganizacijom i ukidanjem studijskih programa i tzv. usmjerenja, treba smanjiti nedopustivo velika opterećenja. Takođe, nužno je definisanje matičnosti u okviru jedinica UCG, što je predviđeno novim Statutom, kako bi planiranje razvoja kadra i standard kvaliteta bili pod boljim monitoringom.

95

Svi objekti Univerziteta Crne Gore, osim zgrada Pravnog fakulteta, Ekonomskog fakulteta i Fakulteta za sprt i fizičko vaspitanje, zahtijevaju temeljnu rekonstrukciju, adaptaciju ili sanaciju. Da bi se precizno utvrdili iznosi neophodni za privođenje ovih objekata potpunoj namjeni, neophodno je pripremiti odgovarajuću projektnu dokumentaciju s predmjerom i predračunom potrebnih radova. Za pripremu kvalitetne tehničke dokumentacije neophodno je najmanje šest mjeseci.

Projekat za adaptaciju zgrade tehničkih fakulteta je u fazi projektnog zadatka i biće kandidovan za kapitalni budžet za narednu godinu.

Održavanje objekata se ne vrši na adekvatan način i neophodno je predvidjeti odgovarajuća sredstva za ovu namjenu. Objekti Univerziteta Crne Gore, kao ni oprema koju sadrže, nijesu osigurani.

Laboratorijska oprema

U cilju dobijanja informacija o posjedovanju, vrsti i stanju laboratorijske opreme na univerzitetskim jedinicama, napravljen je upitnik koji je proslijeđen fakultetima kojima je laboratorijska oprema neophodna za realizaciju nastave i naučnih i projektnih aktivnosti (tehnički fakulteti, PMF, Medicinski fakultet, Institut za biologiju mora i Fakultet primijenjene fizioterapije).

Traženi podaci su se odnosili na informaciju o laboratorijskoj opremi neophodnoj za realizaciju nastave u skladu s nastavnim planom i programom, kao i informaciju o kapitalnoj opremi koja se, pored korišćenja u nastavi, može koristiti za naučno-istraživački rad. Da bismo imali informaciju o stvarnom stanju opreme i njenoj iskorišćenosti, traženi su i podaci koji

OPREMA I INFRASTRUKTURA

govore o vrijednosti opreme, njenoj starosti i upotrebi na godišnjem nivou.

Analiza dobijenih podataka pokazala je da sve univerzitetske jedinice posjeduju opremu neophodnu za normalno odvijanje nastavnog procesa, pa u tom smislu, uz redovne materijalne troškove u narednom periodu, proces nastave, tj. izvođenje laboratorijskih vježbi, može se nesmetano i kvalitetno realizovati.

Kada je u pitanju kapitalna oprema i oprema neophodna za realizaciju naučnih istraživanja, može se zaključiti da postoji neravnomjerna opremljenost univerzitetskih jedinica. Uz to, na većini univerzitetskih jedinica postoji zastarjela i amortizovana oprema, neblagovremeno servisirana.

Neke jedinice posjeduju solidnu ili noviju opremu kojom se može obavljati dio istraživanja iz djelokruga jedinice (Biotehnički falultet, Mašinski fakultet, ETF, Institut za biologiju mora).

Analizirajući iskorišćenost vrijedne, kapitalne opreme na godišnjem nivou, može se zaključiti da se oprema malo koristi.

Uposlenost kapitalne opreme se kreće od 1 do 2 puta nedjeljno (MTF), 3 puta godišnje po nekoliko dana (BTF), pa 10-12 mjeseci (ETF, Arhitektura, dio opreme Građevinskog i Prirodno-matematičkog fakulteta).


Zaključak

Posebnu pažnju treba posvetiti problemu ruinirane prostorne infrastrukture većine fakulteta UCG.

Iako univerzitetske jedinice posjeduju najnužniju opremu neophodnu za odvijanje nastavnog procesa i moguće je nesmetano izvoditi laboratorijske i druge praktične vježbe, činjenica je da je oprema nedovoljna i nepodsticajna za nastavni rad i naučno i umjetničko istraživanje.

Jedan dio kapitalne opreme obnovljen je i dopunjen preko međunarodnih fondova i naučno-istraživačkih projekata, i taj trend treba slijediti.

Treba povećati uposlenost kapitalne opreme, bez obzira kojoj univerzitetskoj jedinici pripada, kako bi bila dostupna i istraživačima s ostalih univerzitetskih jedinica, kao i korišćena u komercijalne svrhe, u skladu sa zahtjevima tržišta.

Na ovaj način bi se izbjegla situacija da pojedina oprema postoji na nekoj univerzitetskoj jedinici, a da istraživači s drugih jedinica koriste usluge Univerziteta ili laboratorija van UCG i Crne Gore, nerijetko i pod komercijalnim uslovima.

Korišćenjem opreme u komercijalne svrhe i stavljanjem iste na raspolaganje ostalim

univerzitetskim jedinicama, obezbijedila bi se materijalna sredstva za adekvatno servisiranje i održavanje opreme.

Kreiranjem centralnog registra vrijedne laboratorijske opreme, koji treba učiniti javnim, biće transparentno objedinjena naučno-istraživačka baza UCG.

Univerzitet Crne Gore nema pristup digitalnim bazama publikacija koje su neophodne za kvalitetan naučno-istraživački i obrazovni proces, što bi trebalo razmotriti kao mogućnost.

Nužno je i opremanje infrastrukturom za testiranje individualnih radova na plagijat. Ova infrastruktura može biti stavljena na raspolaganje i ostalim visokoobrazovnim institucijama u Crnoj Gori pod određenim uslovima.

Treba stimulisati istraživače za apliciranje ka odgovarajućim nacionalnim i međunarodnim fondovima i stvaranje što kreativnijeg istraživačkog ambijenta.

Kao mogući put za brže osavremenjavanje i dopunjavanje naučno-istraživačke infrastrukture UCG, predlažemo kreditno zaduživanje.

97

Tabela 28 - Akreditovane laboratorije

Univerzitetska jedinica Akreditovana laboratorijaMašinski fakultet Laboratorija za pregled mjerila u drumskom saobraćaju

Elektrotehnički fakultetLaboratorija za mjerenje nivoa elektromagnetnih emi-

sija

Biotehnički fakultet Laboratorija za mljekarstvo

Institut za biologiju mora Laboratorija za opštu biologiju i zaštitu mora

Tabela 29 prikazuje procijenjenu vrijednost opreme koja se koristi u istraživačke svrhe.

Tabela 29 - Procijenjena vrijednost opreme koja se koristi u istraživačke svrhe

Organizaciona jedinica

Istraživačkainfrastrauktura

Procijenjena vri-jednost opreme

koja se koristi u istraživačke

svrhe

Napomena

Ekonomski fakultet

Softveri 5.000 €

Ukupno 5.000 €Fakultet posjeduje i EBSCO on line bazu podataka i bib-lioteku sa 22.000 naslova

Elek

trot

ehni

čki f

akul

tet

Laboratorija za mjerenje nivoa elektromagnetnih emisija

42.000 €

Laboratorija akreditovana kod Akreditacionog tijela Crne Gore i obuhvata dvije mjerne metode

ForeMont istraživački cen-tar

267.000 €ForeMont regpot projektom formiran je istraživački centar u oblasti ICT

Laboratorija za primijen-jenu elektroniku

25.000 €Oprema nabavljena sredstvi-ma Tempus projekta

Centar uspješnosti BIO-ICT 1.500.000 €Oprema je u fazi nabavke u skladu sa dinamikom iz-vođenja BIO-ICT projekta

Laboratorija za multimedi-jalne sisteme

12.000 €Laboratorija se koristi za is-traživanje

Laboratorija za digitalnu obradu signala


Ostala laboratorijska i raču-narska oprema smještena u Laboratoriji za električne mašine, Laboratoriji za en-ergetsku elektroniku, Labo-ratoriji za telekomunikacije i u kabinetima nastavnika. a koja se koristi za istraživanje

42.000 €

Ova laboratorijska oprema je smještena u navedenim labo-ratorijama, a računarska opre-ma je dodijeljena istraživači-ma na korišćenje

Ukupno 1.894.000 €Nastavnici i saradnici imaju pretplate na IEEE časopise iz svojih oblasti






svrhe

Napomena

Fakultet zapomorstvoKotor

Laboratorija za goriva i maziva

70.000 €

U opremanju Laboratorije pored sopstvenih korišćena su sredstva MARED, HERD i WIMB Tempus projekta. Dio opreme je u fazi isporuke u skladu sa dinamikom real-izacije projekata.

Laboratorija za motore 20.000 €Donacija Vlade Crne Gore i Mornarice Vojske Crne Gore

Laboratorija za kotlove 100.000 €Donacija Crnogorske plovid-be a.d.

Laboratorija za pomorsku elektrotehniku

30.000 €

U opremanju Laboratorije pored sopstvenih korišćena su sredstva MARED, HERD i WIMB Tempus projekta. Dio opreme je u fazi isporuke u skladu sa dinamikom realizacije pro-jekata.

Laboratorija za ekologiju 20.000 €Oprema nabavljena sopstven-im sredstvima.

Laboratorija za radijaciju 17.000 €Oprema nabavljena sopstven-im sredstvima

Brodomašinski simulatori 90.000 €

U opremanju Laboratorije pored sopstvenih korišćena su sredstva MARED i HERD Tempus projekta. Dio opreme je u fazi isporuke u skladu sa dinamikom realizacije pro-jekata.

Nautički simulatori 150.000 €

U opremanju Laboratorije pored sopstvenih korišćena su sredstva MARED i HERD Tempus projekta. Dio opreme je u fazi isporuke u skladu sa dinamikom realizacije pro-jekata.

Off shore simulatori 400.000 €Laboratorija opremljena sred-stvima HERD projekta

Dynamic positioning sim-ulator

100.000 €Laboratorija opremljena sred-stvima HERD projekta

GMDSS simulator 20.000 €Laboratorija opremljena sred-stvima HERD projekta

Ostala laboratorijska oprema koja se koristi za istraživanje

35.000 €

Ukupno 1.052.000 €

Filozofski fakultet

Laboratorija za učenje jezika


Softver i hardver za e-learn-ing


Ukupno 75.000 €

99





svrhe

Napomena

Fakultet politčkih nauka

Računarska oprema u kabinetima nastavnika i saradnika koja se koristi za istraživanje


Digitalne kamere 2.000 € Donacija OESCEUkupno 11.000 €

Institut za bi-ologiju mora

Laboratorija za opštu bi-ologiju i zaštitu mora

54.000 €

Laboratorija akreditovana kod Akreditacionog tijela Crne Gore i obuhvata dvije mikro-biološke metode

Laboratorija za primijen-jenu hemiju, biohemiju i molekularnu biologiju

25.500 €

Laboratorija za ribarstvo i ihtiologiju

15.000 €Oprema nabavljena sred-stvima IPA i FAO adriamed projekta

Laboratorija za neurobi-ologiju i ekofiziologiju

2.000 €Računarska oprema u funkciji istraživanja

Razvojni centar i marikul-tura


Pomorska sredstva u funk-ciji istraživanja (Terenski brod i Gumenjak)

155.000 €

Saobraćajna sredstva u funkciji istraživanja

12.000 €

Ukupno 266.500 €

Oprema koja se nabavlja u okviru BIO-ICT projekta knjigovodstveno se vodi na Elektrotehničkom fakultetu i nije uključena u navedeni iznos

Fakultet dramskih um-jetnosti

Filmski i TV studio 60.000 €

Ukupno 60.000 €

Muzička aka-demija

Tonski studio 20.000 €Hi-Fi oprema 1.500 €Muzički instrumenti 94.000 €Koncertna sala 60.000 €Ukupno 175.000 €

Fakultet likovnih umjet-nosti

Oprema za sito štampu 5.000 €Foto studio i foto labora-torija

6.000 €

Ukupno 11.000 €Fakultet za sport i fizičko vaspitanje

Mjerna oprema 4.000 €

Ukupno 4.000 €

Fakultet primi-jenjene fizioter-apije

Laboratorija za kineziologiju 15.000 €

Laboratorija za ineziterapiju 6.000 €Laboratorija za aparaturnu fizikalnu terapiju

28.000 €

Centar za nauku 4.000 €

Ukupno 53.000 €






svrhe

Napomena

Matalurško-teh-nološki fakultet

Laboratorija za mehanička ispitivanja

26.000 €

Laboratorija za metalografiju 17.000 €Laboratorija za instrumental-nu analizu

8.000 €

Laboratorija za livenje 2.000 €Laboratorija za termičku obradu

6.000 €

Ostala oprema 4.000 €

Ukupno 63.000 €

Prirod-no-matematički fakultet

Laboratorija za kičmenjake 20.000 €Oprema dobijena kroz pro-jekat CBSL

Laboratorija za molekularnu biologiju

15.000 €

Laboratorija za ekologiju biljaka i životinja

10.000 €

Laboratorija za genotipizaci-ju

150.000 €Oprema dobijena od Minis-tarstva nauke kroz Grant za kapitalnu istraživačku opremu

Laboratorija za biohemiju 10.000 €Laboratorija za fiziologiju biljaka

15.000 €

Laboratorija za ekotoksi-kologiju

145.000 € Oprema dobijena kroz pro-jekta NEWEN, DRIMON, EU-Limnos

Laboratorija za mikrobiologi-ju

45.000 € Oprema dobijena kroz pro-jekta NEWEN, DRIMON, EU-Limnos

Laboratorija za optiku 8.000 €Laboratorija za atomsku fiziku

21.000 €

Laboratorija za mehaniku 3.000 €Laboratorija za termodina-miku

3.000 €

Laboratorija za elektromag-netizam

9.000 €

Ukupno 454.000 €


Laboratorija za ispitivanje građevinskih materijala i konstrukcija

400.000 €Laboratorija nije akreditovana

Ukupno 400.000 €

Pravni fakultet

Oprema u centru za ljudska prava

1.000 €

Računarska oprema 15.000 €

Ukupno 16.000 € Fakultet posjeduje pretplatu na Lexis Nexis bazu podataka


Računarska oprema 60.000 € Oprema nabavljena sredstvi-ma TEMPUS i LAMP projekata

Mašina za gravitiranje i mod-eliranje

28.000 € Oprema nabavljena sredstvi-ma TEMPUS projekta

Ukupno 88.000 €

101

Univerzitet Crne Gore je posljednjih pet godina suočen s ozbiljnim finansijskim izazovima, koji su prvenstveno posljedica oštre redukcije budžetskih davanja, u sprezi s određenim unutrašnjim ograničenjima - statutarnim rješenjima i konceptom Kolektivnog ugovora, koji je i dalje na snazi.

Iako je formalno UCG jedno pravno lice, jedinice imaju visoku finansijsku nezavisnost. Na Univerzitetu se sredstvima od budžeta i od samofinansiranja raspolaže na fundamentalno drugačiji način – Univerzitet po Kolektivnom ugovoru ima obavezu da plaća svu budžetsku nastavu, režijske i materijalne troškove, dok jedinice samostalno raspolažu značajnim dijelom sredstava od školarina (ova sredstva se od fakulteta do fakulteta kreću od zanemarljivih do višemilionskih).

Statut UCG koji je bio na snazi od 2005. do februara 2015. godine predviđao je izdvajanje 20% školarina u centralnu kasu, dok su 80% zadržavale jedinice (odvajajući pritom 50% za honorare angažovanog osoblja a 30% za potrebe sopstvenog razvoja).

Iako je, vjerovatno motivisano velikim prihodima pojedinih jedinica, umanjenje budžetskih davanja (od 2009. do 2014) usmjerilo je UCG na veće korišćenje samofinansirajućih sredstava. Zbog ograničenja iz Statuta i Kolektivnog ugovora, ova umanjenja su izazvala nepremostive teškoće Univerzitetu i finansijski slabijim fakultetima, a na određene fakultete se bitnije nijesu odrazila - paradoksalno, upravo na one s velikim prihodima.

Suštinski, ova umanjenja su dovela to toga da s nivoa Univerziteta nije bilo moguće servisirati Kolektivni ugovor, čime je započeta negativna finansijska spirala koja prijeti kolapsom sistema.

Ovakav razvoj događaja generisao je krizu upravljanja, koja je eskalirala u protekle dvije godine.

ANALIZA MODELA FINANSIRANJA NA UNIVERZITETU CRNE GORE

Spirala dugova dodatno je pogoršana lošim posljedicama određenih poteza iz oblasti stambene izgradnje.

Iznuđenim intervencijama uprave, kojima su u trogodišnjem periodu izvršena veća zahvatanja iz sredstava školarina (od 35 do 45%), omogućena je isplata osnovnih zarada i izbjegnut kolaps, ali po cijenu velikog unutrašnjeg nezadovoljstva i unutrašnjih dugova.

Rješenja iz Statuta usvojenog u februaru 2015. godine predviđaju obavezno izdvajanje 45% školarina u budžet UCG, pri čemu se za troškove održavanja nastave na samofinansirajućim studijama i grupama samofinansirajućih studenata 27,5% izdvaja za honorare angažovanog osoblja i isto toliko za potrebe sopstvenog razvoja.


Minimalne godišnje obaveze – Kolektivni ugovor i osnovni troškovi

Započećemo ovu analizu podacima koji se odnose na Kolektivni ugovor UCG, čiji su potpisnici Vlada, Univerzitet i Sindikat.

Kolektivni ugovor predviđa sljedeće glavne obaveze Univerziteta:

Obaveza Iznos za 2014. Napomena

BRUTO ZARADA cca 14.700.000Osnovna zarada sa uvećanjima do

28% za nastavu preko norme

UVEĆANJE ZARADE (preko 28%) za dodatno opterećenje u nastavi

cca 570.000 Ne isplaćuje se od 2011.

KLINIČARI cca 400.000Kadar zaposlen u medicinskim usta-

novama, prvenstveno Kliničkom centru Crne Gore

MATERIJALNI TROŠKOVI JEDINI-CA

cca 1.323.000Prosječno 9% bruto zarada, ne is-

plaćuje se od 2011.

SPOLJNA SARADNJA JEDINICA cca 400.000 Ne isplaćuje se od 2011.

OSTALO cca 400.000Otpremnine, komisije, ne isplaćuje

se od 2011.

UKUPNO cca 17.793.000

Univerzitet je u obavezi da izmiruje i sljedeće:

Obaveza Iznos za 2014. Napomena

ELEKTRIČNA ENERGIJA cca 500.000

GRIJANJE cca 350.000

VODA cca 100.000

KOMUNIKACIJE (INTERNET, TELE-FON REKT.)

cca 50.000

OSTALI MATERIJALNI TROŠKOVI cca 150.000

UKUPNO cca 1.150.000

Dakle, prema Kolektivnom ugovoru, uzimajući u obzir osnovne materijalne troškove, bez nužne razvojne komponente i ozbiljnijeg investicionog održavanja, za funkcionisanje Univerziteta potrebno je godišnje MINIMALNO cca 18.943.000 €.

Ovaj iznos se nije bitnije mijenjao u prethodnih pet godina.

103

Prihodi iz budžeta

Sredstva iz budžeta Crne Gore imala su izrazitu tendenciju pada sa 17,4 u 2009. na 12,2 miliona u 2013. godini, uz povećanje na 13,3 miliona u 2014. godini.

Godina Prihod iz budžeta

2009. 17.423.360,00

2010. 14.781.201,00

2011. 13.501.865,00

2012. 13.189.233,00

2013. 12.260.000,00

2014. 13.309.236,00

Sopstveni prihodi

Pored prihoda iz budžeta, Univerzitet Crne Gore ima sopstvene prihode. I to:

a) Prihodi od međunarodnih projekata i nacionalnih obrazovnih i naučnih projekata. Ovi prihodi su namjenski i nije dozvoljeno novac od ovakvih projekata koristiti za pokrivanje troškova iz Kolektivnog ugovora.

b) Prihodi od pružanja intelektualnih usluga na tržištu. Saglasno Statutu Univerziteta Crne Gore (član 110 starog, odnosno član 159 novog), od pružanja intelektualnih usluga na tržištu Univerzitet zadržava 10%, dok se preostala sredstva raspoređuju u skladu sa ugovorom i posebnim aktom koji donosi dekan.

Najviše ovakvih prihoda imaju Mašinski, Biotehnički i Pomorski fakultet. Kako je godišnji prihod po ovom osnovu cca 1.500.000,00,

o če k i va n i godišnji prihodi za UCG su cca 150.000 €.

c) Prihodi od školarina. Univerzitet Crne Gore ima oko 15.000 studenata koji plaćaju školarinu i očekivani

godišnji prihod od školarina iznosi oko osam miliona eura. Po dosadašnjem Statutu predviđeno je da 20% ovih prihoda direktno ide u budžet Univerziteta.

2 0 % prihoda od školarina iznosi cca 1.600.000 €.

Po novom Statutu, predviđeno je izdvajanje 45% ovih prihoda:

45% prihoda od školarina iznosi

cca 3.600.000 €.


UKUPNO VANREDNE OBAVEZE cca 6.300.000 €.

Ukupna nedostajuća sredstva 2009-2014.

- redukcijom budžeta MINUS cca 18.753.105,00 €

- vanredne obaveze cca 6.300.000,00 €

Ukupna nedostajuća sredstva po Kolektivnom ugovoru uz vanredne obaveze 2009-2014.

cca 25.053.105,00€

Nedostajuća sredstva pogodinama

Imajući u vidu osnovne obaveze iz Kolektivnog ugovora, dakle bez ikakve investiciono-razvojne komponente i krupnijeg održavanja infrastrukture, kreću se na godišnjem nivou od cca 18.943.000 €, uključujući i sopstvene prihode po Statutu - cca 1.750.000 €, Univerzitetu su u prethodnih pet godina nedostajala sljedeća sredstva:

Godina

Potrebno po Kolektivnom

ugovoru

A

Prihod iz budže-ta CG

B

Sopstveni pri-hodi (20% škol.,

10% usluge)

C

Nedostajuća sredstva

A - (B+C)

2009. 18.943.000,00 17.423.360,00 1.850.000,00 -330.360,00

2010. 18.943.000,00 14.781.201,00 1.790.000,00 2.371.799,00

2011. 18.943.000,00 13.501.865,00 1.500.000,00 3.941.135,00

2012. 18.943.000,00 13.189.233,00 1.800.000,00 3.953.767,00

2013. 18.943.000,00 12.260.000,00 1.750.000,00 4.933.000,00

2014. 18.943.000,00 13.309.236,00 1.750.000,00 3.883.764,00

UKUPNO 113.658.000,00 84.464.895,00 10.440.000,00 18.753.105,00

Budžetskom politikom prema Univerzitetu Crne Gore, počev od 2009. godine, u odnosu na obaveze iz Kolektivnog ugovora, napravljen je MINUS od cca 18.753.105,00 €

Vanredne obaveze

Pored smanjenja prihoda zbog redukcije budžetskih davanja, nepovoljno su se odrazili i sljedeći, vanredni faktori:

1. Izmjene Opšteg kolektivnog ugovora, uključivanje toplog obroka i regresa u startni dio zarade, povećale su zarade. Po ovom osnovu, nijesu izvršavane obaveze uvećanja zarade od 3% i 6%, čime je napravljen dug prema zaposlenima cca 3.000.000 €.

2. Kreditna zaduženja za stambenu izgradnju 2011-2012 (cca 2.000.000,00) i tužbe iz oblasti stambene izgradnje (prinudne naplate firme Croling cca 1.300.000,00) napravili su dodatne obaveze cca 3.300.000 €.

105

Stanje u prethodnom periodu

Nedostajuća sredstva su imala sljedeće posljedice:

1. Godine 2011. prestala je isplata jedinicama sljedećih obaveza:

OBAVEZA GODIŠNJI IZNOS 2011-2014.

MATERIJALNI TROŠKOVI JEDINICA cca 1.323.000 cca 5.000.000

SPOLJNA SARADNJA JEDINICA cca 400.000 cca 1.600.000

HONORARI ZA NASTAVU PREKO 28% PREKO NORME cca 570.000 cca 2.280.000

OSTALO (komisije, nagrade, izdavačka djelatnost) cca 400.000 cca 1.600.000

UKUPNO cca 2.693.000 cca 10.480.000

2. Osim osnovnih zarada nužno je bilo plaćati osnovne materijalne troškove (električna energija, grijanje, voda i sl.), kredite, tužbe zaposlenih po osnovu povećanja 3% i 6%. Istovremeno je prekinuto plaćanje navedenih stavki, uz veliko nezadovoljstvo zaposlenih i jedinica.

Jednostavna računica pokazuje da je bilo neophodno pribaviti cca 2.000.000 € godišnje, inače bi došlo do kompletnog kolapsa sistema.

3. Ministarstvo finansija je početkom 2011. godine preporučilo da se kroz statutarne izmjene izvrši povećanje izdvajanja jedinica s 20% na 30%. Međutim, nije bilo izmjena Statuta.

4. Krajem 2011. godine Rektor je počeo da prenosi bruto iznos zarada jedinicama (umjesto dotadašnjeg prenošenja samo neto iznosa), i to u umanjenom iznosu, da bi jedinice više izdvajale (suštinski ovo izdvajanje bilo je iz školarina, oko 10%). Jedinicama je za zarade manje prenijeto 787.081,92 eura tj. one su taj iznos dodale iz sopstvenih sredstava. Time je, de facto, obuhvaćeno 30% školarina.

Filozofski fakultet je preusmjeravao sredstva za druge potrebe, nije uplaćivao doprinose i napravio je prema državi dug od cca 720.000 €

5. Sredinom 2012. godine vraćen je kredit od preko cca 2.000.000 € uzet odlukom UO

u ranijem sazivu za izmirenje obaveza iz stambene izgradnje.

6. Sredinom 2014. godine postala je pravosnažna presuda Sindikata zbog neisplaćivanja povećanja po Kolektivnom ugovoru 3% i 6% u periodu 2009-2013. godine, u iznosu od cca 1.200.000 €. Isplaćen je neto iznos (633.256.65), a ostao dug za doprinose 532.039,40 €

7. U periodu avgust - novembar 2014. godine isplaćen neto iznos povećanja 3% i 6% radnicima, koji nijesu tužili Univerzitet (969.975.25 €). Ostao je dug za doprinose 914.938,22 €

8. Od početka 2013. godine od sredstava koja pristižu na Univerzitet Crne Gore, vrši se povraćaj jedinicama uz zadržavanje 30-45%, prema odluci UO i prema visini prihoda jedinica.

Ovaj prihod omogućio je u 2013. i 2014. godini elementarno poslovanje (doplata za osnovnu zaradu cca 2.500.000,00 €, plaćanje električne energije, grijanja, vode cca 1.400.000,00 €, dug prema zaposlenima 3%, 6% neto cca 1.600.000,00 €).

Kako se desila prinudna naplata firme Croling cca 1.300.000,00 €, ovaj nivo prihoda se pokazao nedovoljnim, pa je napravljen dug po osnovu manjeg povraćaja jedinicama za 2013. i 2014. godinu cca 1.400.000,00 €.


Stanje dugovanja

Stanje dugovanja na početku studijske 2014/2015.godine (po Kolektivnom ugovoru) može se procijeniti na sljedeći način:

Obaveza Iznos (cca) Napomena

POREZI I DOPRINOSI 3.700.000,00 €

ELEKTRIČNA ENERGIJA 400.000,00 €

VODA 100.000,00 €

ZAPOSLENI PREKO 28% 2.280,000,00 €Pojedine jedinice su isplatile iz svojih sredstava, 40% real-na procjena

SPOLJNA SARADNJA 1.600.000,00 €Pojedine jedinice su isplatile iz svojih sredstava, 40% real-na procjena

MATERIJALNI TROŠKOVI 5.000.000,00 €

DRUGI UNUTRAŠNJI DUGOVI 1.500.000,00 €Manji povraćaj od pred-viđenih 30-45%

UKUPNO 14.580.000,00 €

Prioritetni dugovi (dobavljači i zaposleni), realna procjena, uz otpisivanje unutrašnjih dugova:



ELEKTRIČNA ENERGIJA, VODA 600.000.00 €

ZAPOSLENI PREKO 28% 800.000,00 €

SPOLJNJA SARADNJA 800.000,00 €

OSTALO 300.000,00 €

UKUPNO 6.200.000,00 €

Krajem decembra 2014. godine, tokom rada na ovoj analizi, intervencijom osnivača, aktivnim učešćem uprave Univerziteta u Radnoj grupi za analizu finansiranja UCG, koju je imenovala Vlada, dug je umanjen za 2,3 miliona eura. Od toga je najveći dio dat za izmirenje obaveza prema državnim fondovima, a ostatak za izmirenje dugova po osnovu spoljne saradnje, nadoknadu nastave za rad preko norme i za osnovne materijalne troškove.

107

Trenutno stanje dugovanja može se procijeniti na sljedeći način:



ELEKTRIČNA ENERGIJA, VODA 50.000,00 €

ZAPOSLENI PREKO 28% 450.000,00 €

OSTALO 300.000,00 €

UKUPNO 3.800.000,00 €

Po zaključcima Vladine Radne grupe, moglo bi se očekivati dodatno namirivanje dugova u 2015. godini u iznosu 1,5 miliona eura i 2016. oko 2 miliona eura, čime bi se realna dugovanja eliminisala.

Koncepti finansiranja

U ovom odjeljku daćemo karakteristike trenutnog modela finansiranja i izložićemo nekoliko mogućih modela finansiranja UCG.

Podsjetimo se glavnih parametara:

KOLEKTIVNI UGOVOR ZA UCG (Vlada, Sindikat, Univerzitet)

1. ZARADE: Osnovne zarade zaposlenih i kliničara (15,4 mil €) + naknada preko norme (0,6 mil. €) + angažovani spoljni nastavnici (0,4 mil. €) = cca 16,4 mil. €.

2. ENERGIJA, GRIJANJE, VODA, KOMUNIKACIJE, BAZNI TROŠKOVI cca 1,2 mil. €

3. MATERIJALNI TROŠKOVI JEDINICA cca 1,4 mil. €

Ukupne godišnje obaveze po KU: cca 19 mil. €

Prema tome, kao osnovni parametar održivosti sistema posmatraćemo troškove na nivou cca 19 mil. €.

Za sada, potpuno isključujemo godinama zapostavljenu razvojnu komponentu bez koje je neodgovorno razmišljati o bilo kakvom unapređenju standarda rada i studiranja i uslova za naučno-istraživački rad, te preporuka međunarodnih evaluatora. Ova komponenta bi realno


trebalo da bude oko 1 mil. € godišnje.

OČEKIVANI PRIHODI UCG - bez školarina

1. Budžet: cca 14,2 mil. €

2. Prihodi na tržištu: cca 0,2 mil. €

Ukupno: 14,4 mil. €

OČEKIVANI PRIHODI UCG - školarine: cca 8 mil. €

Po novom Statutu (februar 2015. godine), predviđeno je izdvajanje 45% ovih prihoda u zajedničku kasu, odnosno oko 3,6 mil. €. Za razvoj jedinica predviđeno je 27,5% prihoda od samofinansirajućih studija i grupa, i 55% od budžetskih.

Dakle, može se procijeniti da UCG u 2015.godini realno raspolaže sa 14,4 + 3,6 = 18 mil. €.

Nedostaci aktuelnog koncepta finansiranja

Očigledno je da usaglašeno Rješenje koje je predložila Vladina Radna grupa u postupku usaglašavanja novog Statuta, a koje podrazumijeva budžetska davanja 14,2 mil. € i izdvajanje u centralnu kasu 45% sredstava od školarina, ne omogućava izlazak iz krize, jer je ovaj iznos dovoljan tek da podmiri obaveze po Kolektivnom ugovoru za zarade, odnosno nastavu i osnovne komunalne troškove (energija, voda, grijanje).

Dodatna sredstva koja se pominju u zaključcima Radne grupe, planirana za izmirenje dugova iz ranijeg perioda (1,31 mil. u 2015. i 2,24 mil. u 2016. godini), ne predstavljaju element koji utiče na redovno godišnje funkcionisanje Univerziteta Crne Gore.

Kao što smo istakli više puta u ovoj analizi, kao osnovni parametar održivosti sistema UCG trebalo bi posmatrati troškove na nivou cca 19 mil. €.

I dalje nedostaju značajna sredstva za materijalne troškove poslovanja. Procentualnim principom raspodjele sredstava od školarina, male univerzitetske jedinice koje nijesu profitabilne i dalje ostaju ugrožene, dok u univerzitetskom budžetu ne postoje sredstva za korekciju ove anomalije.

Ovo rješenje propisuje bitno veća sredstva za razvoj jedinica što je svakako pozitivno.

Treba istaći da su i dalje moguće velike razlike u primanjima po jedinicama, jer jedinicama s velikim primanjima ostaje 55% značajnih prihoda, a manjim jedinicama uzima se više prihoda u odnosu na dosadašnji nivo.

Konačno, ovaj finansijski koncept ne nudi mogućnost minimalnog ulaganja u održavanje objekata, u opremu – naučne baze, laboratorije, biblioteka – odnosno, generalno ne sadrži bilo kakvu razvojnu komponentu.

Dodatni rizik za ovaj model finansiranja predstavlja mogućnost redukcije broja upisanih studenata, odnosno smanjenje broja upisanih samofinansirajućih studenata.

109

Alternativni modeli

Imajući u vidu navedene razloge, razmotrićemo i nekoliko alternativnih modela finansiranja.

Vari

jant

a

Koncept raspodjele Računica Karakteristike

1

Svu nastavu plaća UCG

Integrisane finansije s obavezom garantovanog

povraćaja sredstava jedinici za sopstveni razvoj i inves-

ticije

Svi prihodi su prihodi UCG. Svu nastavu plaća UCG,

jedan pravilnik - KU

Obavezno vraćanje jedi-nicama 20% za sopstveni

razvoj i investicije (uz plan razvoja)

• Prihod UCG od školar-ina 6,4 mil. €. Ukupan prihod 14,2 + 6,4 = 20,6 mil. €

• Projektovati Kolektiv-nim ugovorom zarade sa 16,4 mil. na oko 19 mil.

• Ostaje 1,6 mil. € za ma-terijalne troškove

• Jedinicama ostaje 1,6 mil. € (neravnomjerno, ali ih stimuliše)

• Potrebna izmjena Statuta i KU – sva nas-tava ulazi u zaradu, jedinstvena pravila obračuna zarada

• Krupne promjene u or-ganizaciji i načinu rada (posebno u upravljanju finansijama)

• Velika odgovornost uprave UCG i Vlade, posebno prilikom kon-cipiranja Kolektivnog ugovora

• Plaćene sve zarade, materijalni troškovi, postoji razvojna kom-ponenta

• Moguće funkcionisanje• Realna integracija.• Slične zarade za sličan

rad• Moguća destimulacija

većih jedinica, što se može preduprijediti pravilnicima o raspo-djeli i mehanizmom odlučivanja o upisu

• Posebno treba naći od-govarajući garantovani procenat za samostalni razvoj (20% djeluje kao realni minimum, pa je, stoga, ovdje predložen)

• Moguće ulaganje u raz-voj

2Varijanta 1 uz povećanje

budžeta za još 1 mil. €, na 15 mil. €

• Dodatni 1 mil. € koristiti za razvoj

• Isto kao varijanta 1, ali postoji jasna razvojna komponenta.


3 Integrisane finansije

• Slično varijanti 1, odnosno 2, ali bez ga-rantovanog povraćaja sredstava jedinici za sopstveni razvoj i in-vesticije.

• Taj povraćaj se može vršiti odlukama UO i pravilnicima, u skladu sa poslovnom politi-kom.

• Pozitivne karakteristike varijante 1, odnosno 2

• Posebno velika odgo-vornost na upravi UCG.

• Moguća destimulacija većih jedinica, što se može preduprijediti pravilnicima o raspod-jeli i mehanizmom od-lučivanja o upisu

4

Zadržavanje postojećeg koncepta u veća budžetska izdvajanja - na nivou od 17 do 19 miliona €.

• Održivo

• Vjerovatno nerealno

5

Zahvati u pravcu smanjenja zarada ili smanjenja broja zaposlenih (oboje u nivou 20-30%)

• Ukidanje većeg broja studijskih programa ili kompletnih jedinica

• Smanjenje broja radnih mjesta

• Moguće kombinovati s prethodnim varijanta-ma

• Troškovi socijalnog pro-grama

• Otpor zaposlenih, Sin-dikata

6Povećanje norme u cilju re-dukcije budžetskih zarada

• Povećati normu za npr. 50%

• Otpor Sindikata i zapos-lenih

• Dalje pogoršanje stan-darda odnosa broja stu-denata po nastavniku

• Nerealno

7Model trezorskog poslovan-ja

• Ukidanje autonomije

• Najveći dio odgovorno-sti na osnivaču

111

Zaključak

Alarmantna je činjenica da godinama ne postoji sistemsko razvojno ulaganje u objekte i infrastrukturu, u naučno-istraživačku bazu Univerziteta (izuzev sporadičnih ulaganja u opremu zahvaljujući međunarodnim projektima). Zbog toga, treba reagovati interventnim ulaganjem u opremu i razvoj.

Takođe, postojeći prostorni resursi traže hitna kapitalna ulaganja - zgrade su većinom teško ruinirane, bez adekvatnog grijanja i opreme, a ima fakulteta koji uopšte nemaju prostorno rješenje.

Postoje krupne razlike u postojećim standardima i stepenu razvijenosti između univerzitetskih jedinica (npr. određeni fakulteti su u nužnom smještaju, bez bazičnih standarda za studiranje i elementarnih sredstava za poslovanje, dok postoje univerzitetske jedinice koje kroz školarine ostvaruju velike prihode), pa finansijskom formulom moramo ići u susret rješavanju tog problema.

Postojeći koncept finansiranja od strane UCG samo budžetske nastave (i to na bitno manjem nivou od važećeg Kolektivnog ugovora) i procentualni pristup raspodjele prihoda od školarina koji, de facto, ostavlja jedinicama veliku slobodu, doveo je do spirale dugova i ugrozio je kompletan sistem, a posebno manje odnosno neprofitabilne jedinice.

Do sada su već preduzete ozbiljne mjere u smjeru racionalizacije. Na primjer, broj zaposlenih se nije uvećavao zahvaljujući restriktivnoj politici koju je Upravni odbor vodio, ne odobravajući nova zapošljavanja zbog postojećih finansijskih prilika, već odobravajući samo napredovanja u naučna i akademska zvanja, kao i angažovanje saradničko-doktorskog kadra.

Dalje smanjenje nastavnog kadra nije moguće, jer analize pokazuju da je na većini univerzitetskih jedinica nastavni kadar opterećen preko mjere i da je ugrožen kvalitet nastave, s obzirom na to da je već ugrožen standard broja studenata po jednom nastavniku.

Osnivanje jednog broja fakulteta tokom posljednjih deset godina, kao i osnivanje velikog broja studijskih programa, nastajao je iz različitih društveno-ekonomskih uslovljenosti i strateških odluka osnivača, kao i zbog politike ravnomjernog regionalnog razvoja Crne Gore. Moguće je, eventualno, kroz zajedničku analizu razmotriti strategiju reorganizacije ili redukcije jednog broja ovih jedinica koje su osnovane bez primjerenih studija održivosti.

Isto se odnosi na veliki broj studijskih programa akreditovanih kao samofinansirajući programi, a na koje su odlukom Vlade upisani budžetski studenti, čime se, namjerno ili nenamjerno, otvarao prostor za njihovu transformaciju u budžetske studije (Stomatologija, Prevodilaštvo, Engleski jezik-Berane, Psihologija, Pravo-Bijelo Polje, Menadžment-Bijelo Polje, Menadžment u građevinarstvu, Mehatronika, Obrazovanje učitelja-Berane, Drvoprerada-Pljevlja), a da nijesu uključivani u plan budžeta.

Uvažavajući umanjenja budžetskih davanja za 2015. godinu, a polazeći od činjenice da je Univerzitet jedinstveno pravno lice i integrisana visokoobrazovna ustanova, i da po Kolektivnom ugovoru ima obavezu potpunog pokrivanja budžetske nastave, režijskih i materijalnih troškova (dok jedinice samostalno raspolažu dijelom sredstava od školarina), smatramo nužnim korišćenje sredstava od samofinansiranja, odnosno s tržišta.

Saniranje duga od 6,2 mil. € od strane Vlade kao osnivača, veoma je značajna podrška UCG, poziv na dodatnu odgovornost upravljanja i podsticaj nužnim reformama, racionalizaciji i reorganizaciji UCG.

Integrisane finansije

U sagledanim opštim okolnostima, pri istoj upisnoj politici, a bez značajnijeg povećanja budžeta, jedino bi koncept integrisanih finansija, eventualno s obavezom garantovanog povraćaja 20% sredstava jedinicama za sopstveni razvoj i investicije, omogućio stabilno stanje i sačuvao Univerzitet od pravljenja novih dugova.

113

TRŽIŠTE RADA I UPISNA POLITIKA

Upisna politika

Upisna politika na Univerzitetu Crne Gore je uglavnom liberalna, bez definisanja minimuma broja bodova za upis na studijske programe. Upis se, izuzimajući umjetničke fakultete i studijske programe Medicina, Arhitektura, Fizička kultura i Sportski trener, obavlja bez prijemnog ispita, na osnovu rezultata iz srednje škole i rezultata na maturskom ispitu.

Prilikom predlaganja upisnih kvota nedovoljno se uzimaju podaci o stvarnim potrebama za kadrom, stanju na tržištu rada i budućim potrebama društva, pa fakulteti, a često i osnivač, utvrđuju kvote koje nijesu usklađene s potrebama i strateškim pravcima razvoja Crne Gore.

Analizom ovog segmenta na Univerzitetu Crne Gore uočavaju se određene anomalije, koje se, prije svega, ogledaju u nelogično definisanoj vertikalnoj prohodnosti. Tako je za upis na određene fakultete prohodna bilo koja srednja škola. Pravilnik o upisu studenata na osnovne studije Univerziteta Crne Gore ne prepoznaje na pravi način maturski standard, pa se pri bodovanju uspjeha na maturskom ispitu uzima opšti uspjeh i ne uvažavaju predmeti od interesa za nastavak školovanja. Na taj način rang liste postaju nerealne, favorizuju se srednjoškolci koji su, da bi zadovoljili maturski standard, birali lakše discipline koje nijesu od značaja za predmetne studije, dok se diskredituju oni koji su pri izboru maturskog standarda birali discipline značajne za tu vrstu studija, koje su po pravilu teže (matematika, hemija, fizika i slično).

Bliže uslove i kriterijume, način i postupak upisa u prvu godinu osnovnih akademskih i primijenjenih studija potpisuje Ministarstvo prosvjete, uz prethodno pribavljeno mišljenje Savjeta za visoko obrazovanje. U postupak donošenja ovih normi uključen je Univerzitet Crne Gore.

Zakon o visokom obrazovanju predviđa i licenciranje od strane Ministarstva prosvjete za određivanje maksimalnog broja studenata koji se mogu upisati na studijski program, uzimajući u obzir prostorne uslove i kadrovski potencijal. Ovaj postupak je u toku.

Za razliku od ranijeg perioda, novim zakonskim rješenjima predviđeno je davanje saglasnosti osnivača na broj studenata za upis i na budžetskim i na samofinansirajućim studijskim programima.

Jasno je da se upisne kvote moraju prilagoditi potrebama crnogorskog društva. Podaci iz Zavoda za zapošljavanje i analize tržišta rada pružaju činjenični okvir i obavezujući su korektiv koncepta upisne politike.

Sledeće tabele prikazuju broj diplomiranih studenata, za prethodnih pet godina.


JEDINICA

OSNOVNE STUDIJE

Akademske/primijenjene

studije

2009/10. 2010/11. 2011/12. 2012/13. 2013/14. Ukupno

Broj dipl. Broj dipl. Broj dipl. Broj dipl. Broj dipl. po tipu studija po jedinici

EKONOMSKI FAKULTET A 285 338 316 370 305 16142400

P 185 131 173 157 140 786

ELEKTROTEHNIČKI FAKULTET A 87 79 71 52 80 369994

P 129 184 82 121 109 625

FILOZOFSKI FAKULTET A 280 302 235 246 254 13171430

P 34 18 17 17 27 113

PRAVNI FAKULTET A 160 196 306 200 269 1131 1131

MAŠINSKI FAKULTET A 8 3 27 29 15 82 82

METALURŠKO-TEHNOLOŠKI FAKULTET A 29 35 24 33 25 146 146

PRIRODNO-MATEMATIČKI FAKULTET A 62 28 39 44 37 210242

P 9 8 3 8 4 32

GRAĐEVINSKI FAKULTET A 35 47 83 38 72 275 275

MEDICINSKI FAKULTET A 14 26 52 43 32 167358

P 26 38 33 51 43 191

FAKULTET ZA POMORSTVO A 62 66 44 24 55 251395

P 20 24 26 35 39 144

MUZIČKA AKADEMIJA A 13 9 17 17 25 81 81

FAKULTET LIKOVNIH UMJETNOSTI A 22 13 20 4 24 83 83

FAKULTET DRAMSKIH UMJETNOSTI A 19 8 20 3 50 50

FAKULTET PRIMIJENJENE FIZIOTERAPIJE P 64 49 46 34 31 224 224

FAKULTET ZA TURIZAM I HOTELIJERSTVO A 128 25 138 199 52 542634

P 26 17 17 27 5 92

UČITELJSKI STUDIJ NA ALBANSKOM JEZIKU A 6 7 7 1 7 28 28

BIOTEHNIČKI FAKULTET A 67 63 59 62 71 322 322

FAKULTET POLITIČKIH NAUKA A 123 175 160 155 185 798 798

STUDIJSKI PROGRAM GEODEZIJA A 24 24 24

ARHITEKTONSKI FAKULTET A 32 49 44 63 48 236 236

FARMACEUTSKI FAKULTET A 27 35 30 92 92

FAKULTET ZA SPORT I FIZIČKO VASPITANJE A 38 43 35 56 30 202 202

INSTITUT ZA STRANE JEZIKE 5 11 15 9 40 40

UNIVERZITET2000 1973 2120 2156 2036

10267

115

JEDINICA

OSNOVNE STUDIJE


studije

2009/10. 2010/11. 2011/12. 2012/13. 2013/14. Ukupno



P 185 131 173 157 140 786


P 129 184 82 121 109 625


P 34 18 17 17 27 113





P 9 8 3 8 4 32


MEDICINSKI FAKULTET A 14 26 52 43 32 167358

P 26 38 33 51 43 191


P 20 24 26 35 39 144



FAKULTET DRAMSKIH UMJETNOSTI A 19 8 20 3 50 50



P 26 17 17 27 5 92

UČITELJSKI STUDIJ NA ALBANSKOM JEZIKU A 6 7 7 1 7 28 28



STUDIJSKI PROGRAM GEODEZIJA A 24 24 24


FARMACEUTSKI FAKULTET A 27 35 30 92 92

FAKULTET ZA SPORT I FIZIČKO VASPITANJE A 38 43 35 56 30 202 202

INSTITUT ZA STRANE JEZIKE 5 11 15 9 40 40

UNIVERZITET2000 1973 2120 2156 2036

10267


JEDINICA



studije

2009/10. 2010/11. 2011/12. 2012/13. 2013/14. Ukupno


EKONOMSKI FAKULTET P 15 111 130 256 256


P 52 96 90 87 65 390


P 126 90 51 59 34 360





P 2 4 2 4 12


FAKULTET ZA POMORSTVO A 24 34 31 55 35 179 179



FAKULTET DRAMSKIH UMJETNOSTI A 8 5 3 12 19 47 47



P 22 25 30 19 22 118



STUDIJSKI PROGRAM GEODEZIJA A 27 13 2 42 42


FAKULTET ZA SPORT I FIZIČKO VASPI-TANJE

A 15 8 26 32 19 100 100

INSTITUT ZA STRANE JEZIKE A 24 19 26 30 99 99

UNIVERZITET1172 1243 1353 1513 1316

6 597

117

JEDINICA



studije

2009/10. 2010/11. 2011/12. 2012/13. 2013/14. Ukupno


EKONOMSKI FAKULTET P 15 111 130 256 256


P 52 96 90 87 65 390


P 126 90 51 59 34 360





P 2 4 2 4 12


FAKULTET ZA POMORSTVO A 24 34 31 55 35 179 179



FAKULTET DRAMSKIH UMJETNOSTI A 8 5 3 12 19 47 47



P 22 25 30 19 22 118



STUDIJSKI PROGRAM GEODEZIJA A 27 13 2 42 42


FAKULTET ZA SPORT I FIZIČKO VASPI-TANJE

A 15 8 26 32 19 100 100


UNIVERZITET1172 1243 1353 1513 1316

6 597


JEDINICA

MAGISTARSKE STUDIJE


studije

2009/10. 2010/11. 2011/12. 2012/13. 2013/14.Ukupno

Broj dipl. Broj dipl. Broj dipl. Broj dipl. Broj dipl.


P 10 8 21 45 18 102


P 2 2 2 2 8


PRAVNI FAKULTET A 1 2 3 6 6 18

MAŠINSKI FAKULTET A 2 5 5 5 17

METALURŠKO-TEHNOLOŠKI FAKULTET A 3 6 3 3 15


GRAĐEVINSKI FAKULTET A 5 4 4 5 6 24


MUZIČKA AKADEMIJA A 11 4 5 6 26

FAKULTET LIKOVNIH UMJETNOSTI A 1 3 1 2 3 10

FAKULTET DRAMSKIH UMJETNOSTI A 1 2 2 5


P 1 2 3

BIOTEHNIČKI FAKULTET A 1 7 4 8 20

FAKULTET POLITIČKIH NAUKA A 17 18 24 19 26 104

STUDIJSKI PROGRAM GEODEZIJA A 2 4 6 9 3 24

ARHITEKTONSKI FAKULTET A 1 5 5 11

FAKULTET ZA SPORT I FIZIČKO VASPITANJE A 3 9 2 4 3 21


ISTORIJSKI INSTITUT A 2 2

UNIVERZITET164 216 229 239 249

1 097

119

JEDINICA

MAGISTARSKE STUDIJE


studije

2009/10. 2010/11. 2011/12. 2012/13. 2013/14.Ukupno

Broj dipl. Broj dipl. Broj dipl. Broj dipl. Broj dipl.


P 10 8 21 45 18 102


P 2 2 2 2 8


PRAVNI FAKULTET A 1 2 3 6 6 18

MAŠINSKI FAKULTET A 2 5 5 5 17

METALURŠKO-TEHNOLOŠKI FAKULTET A 3 6 3 3 15


GRAĐEVINSKI FAKULTET A 5 4 4 5 6 24


MUZIČKA AKADEMIJA A 11 4 5 6 26

FAKULTET LIKOVNIH UMJETNOSTI A 1 3 1 2 3 10

FAKULTET DRAMSKIH UMJETNOSTI A 1 2 2 5


P 1 2 3

BIOTEHNIČKI FAKULTET A 1 7 4 8 20

FAKULTET POLITIČKIH NAUKA A 17 18 24 19 26 104

STUDIJSKI PROGRAM GEODEZIJA A 2 4 6 9 3 24

ARHITEKTONSKI FAKULTET A 1 5 5 11

FAKULTET ZA SPORT I FIZIČKO VASPITANJE A 3 9 2 4 3 21


ISTORIJSKI INSTITUT A 2 2

UNIVERZITET164 216 229 239 249

1 097


Na trzište rada Crne Gore dolaze i lica koja su diplome stekli na ustanovama visokog obrazovanja van Crne Gore. ENIC Centru, odnosno Ministarstvu prosvjete, u prosjeku se godišnje podnese oko 2000 zahtjeva za priznavanje inostranih obrazovnih isprava. Detaljan pregled po godinama dat je u sledećoj tabeli:

GodinaBroj podnijetih

zahtjeva

2008 1336

2009 1969

2010 1882

2011 1958

2012 2161

2013 2298

2014 2277

Pregled tržišta rada

Za kreiranje strateških pravaca upisne politike na Univerzitetu Crne Gore, ali i za profilisanje organizacione strukture Univerziteta i strukture studijskih programa, neophodno je imati u vidu kretanja na tržištu rada, odnosno, podatke o broju nezaposlenih lica s visokim obrazovanjem i odnos između prijavljenih i zaposlenih u toku jedne godine.

Na osnovu analize podataka o broju radnih mjesta u Crnoj Gori, za period od 2011. do 2014. godine, mogu se prepoznati zahtjevi tržišta rada, odnosno, trendovi u kretanju broja radnih mjesta.

U periodu od 2011. do 2014. godine porastao je broj zaposlenih u Crnoj Gori – sa 163.082 na 173.595. Na osnovu podataka o broju zaposlenih po sektorima djelatnosti u posmatranom periodu, došlo je do porasta broja radnih mjesta u sljedećim sektorima: poljoprivredi i šumarstvu; snabdijevanju električnom energijom, gasom, parom i klimatizaciji; snabdijevanju vodom i upravljanju otpadnim vodama; građevinarstvu; saobraćaju i skladištenju; uslugama smještaja i ishrane; informisanju i komunikacijama; finansijskoj djelatnosti

i djelatnosti osiguranja; poslovanju nekretninama; stručnim, naučnim i tehničkim djelatnostima; administrativnim i pomoćnim uslužnim djelatnostima; državnoj upravi i odbrani; zdravstvenoj i socijalnoj zaštiti; umjetnosti, zabavi i rekreaciji; ostalim uslužnim djelatnostima.

Najveći broj radnih mjesta otvoren je u administrativnim i pomoćnim uslužnim djelatnostima (4.464), zatim u Državnoj upravi i odbrani (1.808), uslugama smještaja i ishrane (1.753), obrazovanju (1.113), stručnim, naučnim i tehničkim djelatnostima (1.035), građevinarstvu (970), zdravstvenoj i socijalnoj zaštiti (723) saobraćaju i skladištenju (601). U ostalim sektorima broj radnih mjesta porastao je od 1 do 500.

U istom periodu došlo je do pada broja radnih mjesta u sljedećim sektorima: vađenje ruda i kamena, prerađivačkoj industriji, trgovini na veliko i malo, popravci motornih vozila. Do najvećeg pada broja radnih mjesta došlo je u sektoru prerađivačke industrije – sa 14.368 u 2011. godini na 11.964 u 2014. godini (2.404).

Uprkos porastu broja radnih mjesta u periodu od 2011. do 2014. godine, podaci Zavoda za zapošljavanje Crne Gore, koji se odnose na broj nezaposlenih lica s visokim obrazovanjem tokom 2014. godine, zatim podaci o potražnji tržišta i broju koji je u 2014. uspio da se zaposli, pokazuju da postoji izraziti nesklad između ponude i potražnje na tržištu rada, odnosno, da tržište rada u Crnoj Gori nema ponudu koja može da apsorbuje optimalni dio godišnje produkcije visokoškolskog kadra.

U prilog ovoj konstataciji navodimo djelimične podatke o broju nezaposlenih lica s visokim obrazovanjem iz oblasti koje su dominantno zastupljene na UCG, kao i podatke o broju koji je dobio zaposlenje u 2014. godini. Podaci ne obuhvataju sve stručne profile u jednoj oblasti, kao ni nezaposlene magistre i doktore nauka.

Prema evidenciji Zavoda za zapošljavanje Crne Gore, u 2014. godine prijavljeno je 508 nezaposlenih visokoškolaca iz različitih biotehničkih oblasti, od kojih se 66 zaposlilo u ovoj godini. Iz oblasti koje se izučavaju na Metalurško-tehnološkom fakultetu, nezaposleno je 209 lica, od kojih je zaposlenje u 2014. godini dobilo 42. Nezaposlenih

121

lica koja su završila neki program na Mašinskom fakultetu bilo je 229, a priliku za zaposlenje dobilo je 42. U isto vrijeme bilo je 788 nezaposlenih lica s diplomom Elektrotehničkog fakulteta, od kojih se u 2014. zaposlilo 165. Broj nezaposlenih lica s diplomom inženjera arhitekture ili građevinarstva je 691. Tokom 2014. zaposlilo se njih 58. Nezaposlenih diplomaca pomorske struke ima 260, od kojih je u 2014. posao dobilo 40. Nezaposlenih diplomaca s Fakulteta za turizam i hotelijerstvo bilo je 901, a posao je uspjelo da dobije 103.

Najveći je broj nezaposlenih visokoškolaca sa diplomom ekonomiste ili menadžera – 4.596. U toku 2014. godine posao je dobilo njih 777. Nezaposlenog kadra pravne struke u 2014. bilo je 1.935, a zaposlenje je dobilo 312. Nezaposlenih profesora za opšte osnovne i srednje škole, učitelja, psihologa i pedagoga bilo je u evidenciji Zavoda za 2014. godinu – 3.657. Od ovog broja, posao je dobilo 623. Nezaposlenih diplomaca s Fakulteta političkih nauka ili srodnih fakulteta, ima 746. U 2014. godini zaposlilo se njih 80. U isto vrijeme, prema evidenciji Zavoda, bila su nezaposlena 162 ljekara, ljekara specijalista i stomatologa, a zaposlenje je dobio 61 visokoškolski kadar iz ovih oblasti.

Da bi se na osnovu ovih podataka mogli prepoznati glavni trendovi i karakter tržišta rada u Crnoj Gori, od značaja je navesti i podatke o broju nezaposlenih diplomaca u 2012. godini, koji su studije završili na UCG, UDG i Univerzitetu Mediteran. Tada je u evidenciji Zavoda za zapošljavanje Crne Gore bilo 1.149 lica sa diplomom Ekonomskog fakulteta, 920 lica s diplomom Filozofskog fakulteta, 755 diplomaca Pravnog fakulteta, 488 Fakulteta za biznis i menadžment, 453 Fakulteta političkih nauka, 429 Fakulteta za turizam i hotelijerstvo, 345 Instituta za strane jezike, 310 Elektrotehničkog, 217 Biotehničkog fakulteta, 216 Prirodno-matematičkog fakulteta, 197 Medicinskog fakulteta, 179 Fakulteta za sport i fizičko vaspitanje, 154 Građevinskog fakulteta, 150 Fakulteta za pomorstvo, 124 Mašinskog fakulteta.

Na dan 30. marta 2015. godine na evidenciji Zavoda za zapošljavanje nezaposleno je 9.480 lica sa stečenim visokim obrazovanjem, od kojih 9.193 sa završenim osnovnim

studijama, 273 lica sa master diplomom i 14 doktora nauka.

Zaključak

Kriterijumi upisa na univerzitet Smatramo da je presudno važno uspostaviti valjane principe i kriterijume za upis svršenih srednjoškolaca na univerzitet. O standardu kvaliteta znanja nužno je brinuti od samog početka, od vrednovanja maturskog ispita do upisne selekcije za nastavak obrazovanja. Da bi bilo moguće da se u okviru maturskog standarda boduju discipline koje su od značaja za predmetne studije neophodno je donijeti izmjene u Zakonu o visokom obrazovanju. One se odnose na preciziranje bazičnih disciplina po oblastima, koje nužno zahtijevaju izmjene u propisima srednjeg obrazovanja radi usklađivanja izbornih predmeta srednjoškolskih programa sa propisanim prijemnim procedurama fakulteta.

Podizanjem kriterijuma za upis na fakultet obezbjeđujemo preduslov standarda kvaliteta visokog obrazovanja.

Koncept upisne politike-upisne kvote Pluralizam tržišta obrazovanja, omasovljenje visokog obrazovanja i ubrzana produkcija znanja, neusklađenost obrazovnih strategija i politika uopšte i nepodsticajan ekonomski ambijent – sve su to parametri koji utiču na koncept upisne politike.

Analiza situacije na tržištu rada i upoređivanje sa produkcijom kadrova na osnovu analiza upisne politike, upućuje na potrebu da u strategiju upisne politike treba uključiti ciljeve društvenog, ekonomskog, regionalnog i uopšte kulturnog razvoja.

Fascinantno je, čak i za evropske prilike, da se u Crnoj Gori nešto više od 80% svršenih srednjoškolaca upisuje na neki od crnogorskih fakulteta, gdje manje od polovine završi studije. Indikativno je, takođe, da je nakon desetljeća koje analiziramo u Dokumentu, broj diplomiranih studenata na crnogorskim visokoobrazovnim ustanovama porastao 3,5 puta.

U 2000. godini bilo je 879 diplomiranih studenata, 2004.godine diplomiralo je 1456


studenata, a 2013.godine ih je bilo 3073, od čega je 2146 diplomiralo na Univerzitetu Crne Gore. Uz podatak o 2277 zahtjeva za priznanje inostrane diplome, kako pokazuje ENIC centar za 2014. godinu, slika o tržištu rada postaje jos intrigantnija.

Poseban aspekt koncepta upisne politike jeste pitanje čime se rukovoditi prilikom određivanja kvota za upis na budžetske, a čime za upis na samofinansirajuće studije.

U dosadašnjoj upisnoj praksi dominirali su komercijalno-finansijski kriterijumi, što je nedopustivo. Kao što smo naveli u analizi stanja u poglavlju Nastava, u hiperprodukciji studijskih programa na UCG imamo veći broj samofinansirajućih studijskih programa u odnosu na budžetske (148 naspram 123), što je još izraženije kod tzv. usmjerenja (276 samofinansirajućih prema 169 budžetskih); dok je u slučaju broja studenata odnos u korist samofinansirajućih 14697 prema 5035 budžetskih.

Da ilustrujemo stepen omasovljenja visokog obrazovanja u Crnoj Gori u ovom trenutku, mogli bismo reći i ovako: u odnosu na broj postojećih radnih mjesta sektor visokog obrazovanja proizvede 3,5 puta više kadra.

U mjeri svog uticaja Univerzitet Crne Gore ne smije biti generator negativnih trendova u sferi visokog obrazovanja. Upisna politika na državnom univerzitetu mora biti vođena isključivo principima standarda kvaliteta: veličinom nastavne grupe, odnosom broja studenata po jednom nastavniku, praktičnom nastavom, infrastrukturnim uslovima, materijalnim kapacitetima, kao i didaktičko-metodološkim zahtjevima.

Univerzitet Crne Gore nesumnjivo nosi dio odgovornosti za trenutno stanje i, zajedno sa Vladom Crne Gore, mora djelovati u pravcu utvrđivanja optimalnog koncepta upisne politike. Uz metodologiju određivanja upisnih kvota, nužno je razviti i metodologiju praćenja kretanja na tržištu rada i predviđanja potreba u privredi i društvu.

123

ISTRAŽIVANJE I SARADNJA

Stanje u istraživačkoj djelatnosti

Strategija istraživanja UCG za period 2010-2013, urađena u okviru projekta finansiranog iz evropskih fondova, imala je za cilj kreiranje “značajnog nivoa istraživačke kulture u svim akademskim disciplinama i dostizanje vodeće pozicije u regionu u svim oblastima od nacionalnog značaja”, i ujedno je promovisala osnivanje Servisnog centra za podršku istraživanju i razvoju. Nažalost, nije došlo ni do realizacije aktivnosti naznačenih u ovom dokumentu, niti je promovisani Centar zaživio na UCG.

U tekućoj razvojnoj fazi UCG, shodno aktivnoj društvenoj misiji koja mu pripada, potrebno je raditi na poboljšanju istraživačke kulture u svim istraživačkim disciplinama.

Iako UCG pripada posebna uloga u crnogorskom visokom obrazovanju i istraživanju, ometen je i nedostatkom finansija i modelom finansiranja, koji je ograničen na nastavu.

Aktivnosti na međunarodnim projektima (FP7, IPA, Horizont 2020 i dr.) i u okviru centara izvrsnosti koji su osnovani u okviru INVO projekta, okvir su za dio najuspješnijeg istraživačkog rada koji se odvija na UCG.

Analizom stanja potvrđeno je da nedovoljni istraživački rezultati UCG upućuju na obavezu poboljšavanja ograničenih resursa za istraživački rad:

• Način finansiranja naučnog i umjetničkog istraživanja na UCG ne obezbjeđuje da takva djelatnost bude podrška razvoju nacionalne ekonomije i ljudskog resursa, a ukupno destimulativan ambijent doprinosi da imamo veoma mali broj vodećih istraživača sposobnih da konkurišu za nosioce značajnih međunarodnih projekata.

• Pretjerana podijeljenost istraživača

na UCG posebno se uočava kod nacionalnih projekata s planiranim velikim brojem oblasti i usitnjenim istraživačkim zadacima - izostaje poželjno objedinjavanje istraživačkih grupa i njihov zajednički rad na velikim istraživačkim projektima, pa su i rezultati ograničeno prepoznatljivi široj istraživačkoj javnosti, posebno po radovima u vodećim časopisima i po ostalim očekivanim indikatorima (broj magistarskih i doktorskih teza, broj inovacija i dr.). Takođe, to limitira mogućnost konkurisanja za veće projekte na nivou EU, pa i za bilateralno povezivanje radi učešća na EU projektima.

• Na UCG su već preduzete značajne mjere u pravcu izgradnje naučnog i umjetničkog istraživačkog ambijenta - pospješujemo kulturu publikovanja kroz pravila studiranja i mjerila za izbor u zvanje. Počelo se s implementacijom sistema nagrađivanja za naučno-istraživački rad i aktivnosti na međunarodnim projektima, odnosno za produktivno publikovanje radova u relevantnim međunarodnim bazama.

UCG stagnira i talac je u razvoju naučno-istraživačke, umjetničke i razvojne djelatnosti zbog prevelikog ekstenzivnog širenja studijskih programa, dok strane, obimnih studijskih programa preopterećeno nastavno osoblje nema mogućnosti za veće angažovanje u naučnim i umjetničkim istraživačkim projektima.

Zaključak

Efikasno korišćenje univerzitetske infrastrukture i raspoloživog ljudskog kapitala, glavna su polazišta za kreiranje plana aktivnosti za period do akreditacije 2017. godine:

• Poboljšavanje istraživačkih kapaciteta i


opremljenosti;• Povećanje fondova za finansiranje

istraživanja;• Jačanje administrativne podrške

istraživanjima;• Jačanje i stimulisanje istraživačke

produktivnosti i međunarodne saradnje;

• Podizanje odgovornosti za evaluaciju istraživačkih projekata (nacionalnih i internacionalno prepoznatih).

Univerzitet mora nastojati da razvije centralne strateške kapacitete u oblasti istraživanja – Naučni (Tehnološki park) UCG.

Postojeća Strategija istraživanja mora biti proširena, inovirana i operativna - s jasnim rokovima i jasnim odgovornostima. Ovo bi podrazumijevalo bolje utvrđivanje prioriteta u pogledu resursa, razmjenu dobre prakse na fakultetima koji mogu zastupati istraživanje na međunarodnom nivou i diverzifikaciju finansiranja istraživanja po oblastima.

Povezivanje sa društvom

Kako analize podataka pokazuju na planu saradnje UCG sa društvom, biznis zajednicom, javnim i privatnim sektorom, nema konzistentnog pristupa i saradnja se uspostavlja ad hoc.

Crnogorske institucije i privredni subjekti nijesu prepoznati kao partneri. i osim u nekoliko slučajeva (fakulteti zdravstvenog usmjerenja, Fakultet dramskih umjetnosti), nema organizovanih nastavnih baza.

Univerzitet Crne Gore obezbjeđuje pristup visokom obrazovanju u cijeloj zemlji u kampusima van Podgorice, u Bijelom Polju, Beranama, Pljevljima, Budvi, Baru I Cetinju., s ciljkem da pomognu lokalni razvoj i zadrže mladu, obrazovanu populaciju na ovim područjima. Neodrživost ovih odjeljenja UCG upućuje na problem nepovezanosti sa lokalnim zajednicama, privredom i društvom.

Takođe, i transfer tehnologije uglavnom je ograničen na pružanje specijalizovanih usluga kroz, na primjer, sertifikovane univerzitetske laboratorije koje obavljaju mjerenja za lokalna preduzeća, agencije,

međunarodne organizacije i dr.

Zanimanje za konsultantsko-ekspertske usluge iz javnog i privatnog sektora prema UCG je konstantno aktuelno i doprinosi prepoznatljivosti i renomeu UCG.

UCG nedovoljno učestvuje u realizaciji projekata od nacionalnog značaja - ekonomskih, infrastrukturnih, energetskih, ekoloških, informaciono-komunikacionih, kulturnih, identitetskih, umjetničkih i drugih.

Institut za razvoj i istraživanja u oblasti zaštite na radu, koji je UCG zajedno sa Vladom osnovao, nije nažalost obavio željenu misiju, stoga je nužno izvršiti njegovu tranformaciju u svrhu realizacije partnerstva s Vladom i tržištem.

Zaključak

Potrebno je napraviti pregled nastavnih baza (preduzeća, institucije) za praktičnu nastavu kako bi studenti bili više uključeni u praktičan rad, savladavanje vještina i kompetencija.

Kreiranjem Naučnog (Tehnološkog parka) UCG, odnosno grupisanjem laboratorijske opreme i centralizovanjem istraživačke infrastrukture, Univerzitet bi trebalo da ojača svoje veze i razvije sveobuhvatne politike za transfer znanja i saradnju s privredom i društvom.

Centar za razvoj saradnje s društvenom i biznis zajednicom – Karijerni centar, preduslov je za koordinacuju UCG i društva i privrede.

Cjeloživotno učenje – obrazovanje za aktivno društvo

Kroz Tempus program za razvoj strategije Cjeloživotnog učenja, 2011.godine, sačinjen je Plan za implementaciju cjeloživotnog učenja na UCG za period 2012-2014.

Iako su, dakle, stvorene polazne pretpostavke za afirmaciju Cjeloživotnog učenja (CŽU) kao bitnog segmenta obrazovanja za aktivno društvo, produktivnost i konkurentnost, još nije

125

došlo do organizacije CŽU modula na UCG.

Za UCG je važno da afirmiše CŽU kao racionalan pristup obrazovanju, jer se procjenjuje da mnoge studijske programe često mogu zamijeniti CŽU moduli.

Stvaraju se i drugi preduslovi za intenzivniji razvoj ovog segmenta obrazovanja kroz zakonsku regulativu – očekuje se izrada podzakonskih akata za procese akreditacije, reakreditacije i interne ocjene kvaliteta (Savjet za visoko obrazovanje i Ministarstvo prosvjete, u skladu s usvojenim Zakonom o visokom obrazovanju).

Takođe, nužno je da se UCG poveže sa Zavodom za zapošljavanje i strukovnim udruženjima radi kontinuirane provjere potreba i koordinacije planova obrazovanja kroz programe CŽU. Zavod za zapošljavanje, Monstat, komore i druga strukovna udruženja kontinuirano vrše istraživanja tržišta rada, a rezultati takvih istraživanja sadrže podatke o potrebama dopunskih znanja, vještina i kompetencija koji su osnova za planiranje programa CŽU.

Dakle, UCG zajedno s ovim partnerima i poslodavcima može uspostaviti adekvatan i efikasan plan za programe CŽU.

S obzirom na to da postoji interesovanje za CŽU programe na Fakultetu za pomorstvo u Kotoru i Elektrotehničkom fakultetu, očekuje se realizacija prvih modula.


Pregled rezultata u oblasti istraživanja i saradnje

U tabeli 28 prikazani su podaci o projektima fakulteta i instituta u periodu do 2014. godine (podijeljen na dva intervala 2012-2014. i prethodni period). Projekti su sistematizovani u tri grupe: istraživački, institucionalnog razvoja i saradnje.

Tabela 28 - Pregled projekata koji realizuju jedinice

JEDINICA

BROJ PROJEKATA

ISTRAŽIVAČKIINSTITUCIO-

NALNI RAZVOJSARADNJA UKUPNO

2012/14. Ranije 2012/14. Ranije 2012/14. Ranije 2012/14. Ranije

Ekonomski fakultet

10 - 1 4 6 28 17 32


20 44 6 3 5 32 31 79

Filozofski fakultet

25 12 10 - 10 5 45 17

Pravni fakultet 7 5 - - - - 7 5Mašinski fakultet 10 5 5 1 84 79 99 85Metalurško-tehn. fakultet

32 90 * * - 24 32 114

Prirod-no-matematički fakultet

19 17 2 - 5 13 26 30


5 3 1 - - - 6 3

Medicinski fakultet

7 5 2 1 - - 9 6

Fakultet za po-morstvo

11 9 3 - 1 - 15 9

Muzička aka-demija

4 4 - - - - 4 4


7 7 - - - 2 7 9

Fakultet dramskih umjet-nosti

3 - 1 - 10 5 13 11

Fakultet prim. fizioterapije

- - - 1 - - - 1

Fakultet za turi-zam i hotel.

1 - 1 - - - 2 -

Obrazovanje uč. na alb. jez.

- - - - - - - -


31 25 4 8 2 1 37 34

127

JEDINICA

BROJ PROJEKATA

ISTRAŽIVAČKIINSTITUCIO-

NALNI RAZVOJSARADNJA UKUPNO

2012/14. Ranije 2012/14. Ranije 2012/14. Ranije 2012/14. Ranije


1 4 1 1 3 1 5 6


3 - 2 - - - 3 2


- - - - - - - -

Fakultet za sport i fiz. vaspitanje

1 - - - - - 1 -


1 1 - 5 - 6 1

Istorijski institut 14 9 - - - - 14 9Institut za bi-ologiju mora

14 6 3 23

UCG 226 240 54 30 134 190 402 457

Podaci pokazuju da se istraživački projekti u posljednje tri godine realizuju praktično na svim fakultetima i institutima, osim Farmaceutskog i Fakulteta primijenjene fizioterapije. Broj istraživačkih zadataka izrazito varira od jedinice do jedinice. Izdvajaju se rezultati na Elektrotehničkom i Biotehničkom fakultetu kako po obimu, tako i po značaju (Centar izvrsnosti i REGPOT projekti).

Projekti institucionalnog razvoja su, prvenstveno, realizovani kao univerzitetski, uz učešće fakulteta. Ipak, devet jedinica nije realizovalo ove projekte u posljednje tri godine.

Projekti saradnje su veoma malo zastupljeni na najvećem broju jedinica. Čak trinaest jedinica nije prijavilo nikakvu aktivnost u ovom segmentu. Mašinski, Biotehnički i Fakultet za pomorstvo prednjače u segmentu pružanja usluga.


Zaključak

UCG mora graditi svoju strategiju u povezivanju s EU i konkurisanju za sredstva EU fondova, kao i na jačanju saradnje s nacionalnim i međunarodnim istraživačkim entitetima.

Istraživačko-laboratorijsku bazu nužno je centralizovati i pripremiti projekat prioriteta za upotpunjavanje i inoviranje opreme kroz kreditiranje kao rješenje za realizaciju ovog strateškog plana.

Kroz dodatne aktivnosti, neophodno je definisati istraživačke prioritete u oblastima u kojima postoje povoljne okolnosti, spremnosti i izuzetan istraživački potencijal.

Uspješni istraživači treba da imaju manje pedagoško opterećenje, a oni koji nijesu angažovani na istraživanju, veće nastavno opterećenje (slična praksa se koristi na nizu drugih univerziteta).

Treba nastojati da se diverzifikuju izvori finansiranja za naučno-istraživačku djelatnost.

Prepoznata je potreba za stimulativno kreiranje portala posvećenog istraživačima, kako studentima postdiplomskih i doktorskih studija, tako i nastavnicima uz tretiranje informacija bitnih za istraživačke aktivnosti, mogućnosti finansiranja, itd.

Istraživački ambijent izvrsnosti

Moramo koordinirano raditi na promociji multidisciplinarnog istraživanja i privlačenju talentovanih istraživača, kao i stvaranju okruženja koje će stimulisati kreativni rad, otvorenost i timski rad, razvijajući kod istraživača puni potencijal kroz mogućnosti zdrave konkurencije mentorstava, transfera ideja, znanja i tehnologija, kao i konkretnu primjenu rezultata u različitim kontekstima.

Kroz doprinos razvoju Crne Gore kao društva zasnovanog na znanju, učestvovanjem u internacionalnim istraživačkim projektima, saradnjom s privredom i društvom - javnim i privatnim sektorom - povećaćemo vlastitu istraživačku vidljivost i pospješiti rangiranje UCG na međunarodnoj ljestvici.

U okviru oblasti istraživanja, a imajući u vidu nacionalne strateške prioritete, moglo bi se prepoznati više interdisciplinarnih oblasti:1) poljoprivreda; 2) ekologija; 3) energija; 4) zdravlje; 5) informaciono-komunikacione tehnologije; 6) nauke o živim sistemima; 7) materijali i nove proizvodne tehnologije; 8) biologija mora; 9) socio-ekonomski razvoj; 10) društvo, nauka i obrazovanje; 11) urbanizam; 12) turizam; 13) transport i dr.

BIO-ICT Centar izvrsnosti (centri izvrsnosti su paradigma najtješnje povezanosti istraživanja s privredom i društvom, s prepoznatljivim istraživačkim dostignućima u individualnom i timskom radu) jeste prvi centar izvrsnosti u Crnoj Gori, planiran kao trogodišnji istraživački program kojim rukovodi Elektrotehnički fakultet, a finansira se od strane Ministarstva nauke Crne Gore kroz kredit Svjetske banke od juna 2014. godine. Partneri u projektu su: Biotehnički fakultet, Institut za biologiju mora, Institut za javno zdravlje, St. Petersburg Naučno istraživački centar za ekološku bezbjednost, Centar za TeleInFrastruktur (CTIF), kao i crnogorska preduzeća COGI d.o.o. i Zelena kuća Jovović d.o.o. Projekat se bavi razvojem ICT platformi u oblasti održive poljoprivrede.

Ostali projekti

Pored centara izvrsnosti, istraživački projekti se finansiraju i kroz FP7 šemu. U okviru FP7, četiri istraživačka projekta su realizovana na UCG, i to:

• EVOLUNIMONT (2008) “Evaluation of Research Activities and Strategic Planning of Research at the University of Montenegro”

• Projekat ICT-WEB-PROMS ( www.ict-web-proms.eu ) predstavlja akciju podrške, koja je finansirana kroz ICT Call 3 FP7

• Biotehnički fakultet je dobio projekat pod nazivom ,,Unapređivanje naučne osnove za održivi razvoj crnogorske poljoprivrede” - AgriSciMont

• Projekat Elektrotehničkog fakulteta “Podsticanje inovativnog naučnog istraživanja za e-Crnu Goru”, FORe-MONT

129

Za institucionalno jačanje u oblasti nastave, istraživanja i razvoja kapaciteta korišćeni su TEMPUS projekti. Tempus III program je primarno realizovan kroz projekte implementacije Bolonjskog procesa za reviziju kurikuluma (modernizaciju studijskih programa i nastavne metodologije), mobilnost studenata i profesora, upravljanje i razvoj obezbjeđenja kvaliteta u visokom obrazovanju. Projekti Univerziteta i jedinica su se odnosili na oblasti ekonomije, menadžmenta, elektrotehnike, informacionih tehnologija, medicine, prirodnih nauka, prava, obrazovanja i obuke nastavnika, multidisciplinarnih programa. Reforma kurikuluma je bila na listi prioriteta i Tempus IV programa (veća efikasnost studijskih programa, ishodi učenja i raspodjela kredita, razvoj sistema obezbjeđenja kvaliteta), ali je pružena i mogućnost za uspostavljanje veza između visokog obrazovanja i društva, visokog obrazovanja i istraživanja, kao i regionalno povezivanje.

Sljedeća grupa projekata koja se realizuje su HERIC (INVO) projekti, koji se sastoje od četiri komponente:

• Reforme finansiranja visokog obrazovanja i uvođenje normi za obezbjeđenje kvaliteta;

• Razvoj ljudskih resursa kroz inicijative internacionalizacije;

• Uspostavljanje konkurentnog okruženja za istraživanja;

• Upravljanje, monitoring i evaluacija Projekta.

U okviru ove šeme realizuju se sljedeći projekti:

• Grant CS –ICT, „Novi ICT trendovi zasnovani na značajno manjem broju podataka/mjerenja i njihova primjena u multimedijima, biomedicini i komunikacijama“.

• Grant Lovćen, „Nadzor nad invazivnim i domaćim vrstama komaraca i patogenima koje mogu prenijeti u Crnoj Gori“.

• Grant SUST-Marina, „Primjena i promocija koncepta održivog razvoja na A.D. Marina Bar“.

Ministarstvo nauke, kroz više bilateralnih


sporazuma, kofinansira bilateralne istraživačke projekte, s istraživačkim timovima iz sljedećih država: NR Kina (realizuje se 7 projekata), Slovenija (12 projekata), Bosna i Hercegovina (10 projekata), Hrvatska, Austrija, Turska i Italija.

Tabela 29 prikazuje broj nacionalnih projekata koje realizuju istraživačke ekipe sa Univerziteta Crne Gore po prioritetnim oblastima:

Tabela 29 - Broj nacionalnih projekata

Broj Prioritetna oblast Broj projekata

1. Energija 3

2. Novi materijali 8

3. Interdisciplinarni 7

4. Prirodno-matematičke nauke 10

5. Kompetitivnost 3

6. Identitet 9

7. Nauke i obrazovanje 6

8. Poljoprivreda 14

9. Medicina 7

10. ICT 10

11. Održivi razvoj i turizam 5

Ukupno 72

Kroz HORIZON2020 i ERASMUS+ otvaraju se mogućnosti finansiranja većeg broja projekata.

131

Univerzitet Crne Gore usvojio je Strategiju obezbjeđivanja kvaliteta za period od 2010. do 2015. godine, kojom iskazuje težnju da se pozicionira kao institucija koja svoju djelatnost zasniva na ciljevima evropskog prostora visokog obrazovanja, ali i da ostvaruje rezultate koji će ga učiniti prepoznatljivim u grupi prestižnih univerziteta u regionu.

Shodno tome, UCG mora afirmisati i implementirati visoko obrazovanje u skladu s principima Bolonjskog procesa i EHEA, potencirajući značaj visokih standarda u nastavi i istraživanjima. Neophodno je kontinuirano kritički provjeravati rezultate relevantne za kompetentnost zaposlenih (naučnika, istraživača, umjetnika) i studenata, kao i za kvalitet svog djelovanja.

Jedan od važnih aspekata upravljanja modernim Univerzitetom je uspostavljanje sistema obezbjeđenja i unapređenja kvaliteta (quality assurance system - QAS).

QAS je usmjeren na kontinuirano poboljšanje obrazovnog i ostalih procesa, ali i na stalnu inicijativu za inovativan rad u skladu s relevantnim naučnim i stručnim dostignućima. QAS se mora posebno usredsrediti na studente, s namjerom da njihovo iskustvo u obrazovnom procesu bude pozitivno, a da stečeno znanje, vještine i kompetencije budu u skladu sa zahtjevima savremenog multidisciplinarnog pristupa tržištu rada.

Uspostavljeni sistem i model QA treba da obuhvati sve djelatnosti i sve organizacione djelove Univerziteta, s obaveznom primjenom za sve interne korisnike (studente, nastavnike, saradnike, menadžment, administrativno i tehničko osoblje) i eksterne korisnike uključene u obavljanje djelatnosti Univerziteta. Uspostavljanje objektivnog i efikasnog QAS-a zahtijeva da svi procesi, ciljevi i rezultati moraju biti ostvarljivi, realno procijenjeni, mjerljivi i usklađeni sa

SISTEM KVALITETA

međunarodnim standardima i smjernicama za obezbjeđenje kvaliteta u visokom obrazovanju. Posebnu pažnju treba posvetiti kvalitetu rada u područjima prioritetnog razvoja Univerziteta i društvene zajednice, te podsticanju saradnje sa partnerima u zemlji i inostranstvu.

Konačni cilj Univerziteta Crne Gore u ovom segmentu je da izgradi takav QAS koji će obezbijediti stalno vrednovanje, konkurentnost i kompetentnost u svim sferama djelatnosti, saglasno s praksom koja postoji na prestižnim univerzitetima.

Organizacija QAS

Organizacija QAS-a regulisana je Pravilnikom o organizaciji i radu sistema za obezbjeđenje i unapređenje kvaliteta na Univerzitetu Crne Gore.

Normativno, organizacija i implementacija QAS-a je usklađena s načelima, mjerilima i kriterijumima rada i vrednovanja Univerziteta, organizacionih jedinica i studijskih programa, uvažavajući posebnosti pojedinih oblasti nauke, umjetnosti i visokog obrazovanja.

Na nivou UCG nosioci implementacije QA su Odbor za upravljanje sistemom kvaliteta (Odbor, BORD QAS–UCG) i Centar za studije i kontrolu kvaliteta (Centar, CENTRAL OFFICE QAS–UCG), a na nivou jedinice UCG nosilac implementacije je Komisija za obezbjeđenje i unapređenje sistema kvaliteta (Komisija, OFFICE QAS).

Implementacija QA na nivou Univerziteta treba da obuhvata: ciljeve i strategiju razvoja i funkcionisanje sistema kvaliteta, primjenu i širenje kulture kvaliteta, izradu dokumenata, interno i eksterno vrednovanje sistema kvaliteta, primjenu i nadgradnju akademskih standarda. Slično, na nivou


organizacionih jedinica Univerziteta, implementacija QAS-a obuhvata: kvalitetno funkcionisanje obrazovnog procesa, adekvatan status studijskih programa, proces učenja i usavršavanja, razvijen i opremljen informacioni sistem.

Aktivnosti povezane sa obezbjeđenjem kvaliteta započete u oblasti visokog obrazovanja Crne Gore, zahtijevaju aktivno učešće Univerziteta.

Aktivnosti na implementaciji QA

Za postizanje očekivanih rezultata implementacije QA u glavnim segmentima djelatnosti Univerziteta, neophodno je konkretizovati aktivnosti, ali i usvojiti nove odluke tijela Univerziteta i univerzitetskih jedinica. Ove aktivnosti podrazumijevaju i analizu rezultata u tri segmenta: a) nastavi i učenju; b) istraživanju i saradnji; c) infrastrukturi i ljudskim resursima.

U segmentu nastave i učenja, najprije je neophodno analizirati rezultate upisa za svaku studijsku godinu, vrednujući rezultate pregledom ključnih indikatora za ciljnu grupu studenata i svaki studijski program. Ocjena upisa treba da obuhvati sva tri ciklusa studija. Zatim je važno analizirati napredovanje studenata nakon završene studijske godine i sprovoditi periodičnu reviziju studijskih programa. Revizija treba da obuhvati indikatore realizacije nastave na svakom studijskom programu. Pored analize prethodnih segmenata nastave i učenja, revizija zahtijeva i rezultate vrednovanja nastavnih metoda i ispita od strane nastavnika i vrednovanja studijskih programa od strane diplomiranih studenata i poslodavaca. Analize je neophodno organizovati uz učešće svih partnera uključenih u ocjenu studijskog programa. Revizija treba da se realizuje u periodu između dvije reakreditacije studijskog programa.

Analiza rezultata u oblasti istraživanja i saradnje sprovodila bi se na kraju svake studijske godine, isto kao i analiza stanja i infrastrukture (oprema, laboratorija, biblioteka, baze podataka...), odnosno, analiza rezultata napredovanja i usavršavanja zaposlenih na jedinicama i

Univerzitetu. Svaka od navedenih analiza trebalo bi da sadrži ocjene postignutih rezultata, jasno prepoznate slabosti i preporučene postupke za njihovo prevazilaženje. Zbirni rezultati ovakvih analiza, nakon usvajanja od strane Senata Univerziteta, trebalo bi da budu javno publikovani.

Zaključak

Normativno, Univerzitet ima uspostavljen sistem kvaliteta, ali je očigledno da sistem ne funkcioniše u nužnom kapacitetu.

Univerzitet i jedinice, kao i nosioci implementacije QAS-a, ne djeluju usklađeno iako su normativno odgovorni za integrisano obezbjeđenje i unapređenje kvaliteta rada na Univerzitetu.

Centar za studije i kontrolu kvaliteta na Univerzitetu ima veoma ograničene kadrovske resurse, a komisije za QA na jedinicama često ovu ulogu doživljavaju formalnom.

Drugačije rečeno, na Univerzitetu ne postoji kultura praćenja i unapređenja kvaliteta. Kod zaposlenih, kako kod nastavnog, tako i kod administrativnog osoblja, postoji nepoznavanje procedura i uopšte otpor prema definisanju i poštovanju pravila.

Na primjer, jedini vid monitoringa kvaliteta nastave jeste studentska anketa, koja se sprovodi redovno, ali njeni rezultati su suštinski, bez uticaja na podizanje kvaliteta nastave.

Postojeća tijela za obezbjeđenje kvaliteta na Univerzitetu Crne Gore, Odbor za upravljanje sistemom kvaliteta, Centar za studije i kontrolu kvaliteta, na nivou Univerziteta, i komisije za obezbjeđenje kvaliteta na nivou organizacionih jedinica moraju zaživjeti u punoj projektovanoj funkciji, podići kod svih aktera nivo svijesti i odgovornosti za standarde kvaliteta rada na Univerzitetu.

Sva tijela u QA sistemu treba kadrovski ojačati, izvršiti obuku, uspostaviti jasne mjerljive procedure i indikatore rada.

U sva tijela na nivou Univerziteta i jedinica, kao i u sve projekte u oblasti kvaliteta koje realizuje Univerzitet i jedinice, moraju biti uključeni studenti.

133

REORGANIZACIJA UNIVERZITETA CRNE GORE1. Reorganizacija primijenjenih studija

(Ekonomski fakultet, Elektrotehnički fakultet, Prirodno-matematički fakultet, Građevinski fakultet, Medicinski fakultet, Fakultet za primijenjenu fizioterapiju, Institut za strane jezike)

Na Univerzitetu Crne Gore organizuju se akademske i primijenjene studije. Kod univerzitetske javnosti postoji priličan nesklad u definisanju i poimanju ove dvije vrste studija. Posebne nejasnoće su prisutne kod studenata i poslodavaca. Dakle, postoji potreba jasnog definisanja kompetencija koje se stiču završetkom jednih, odnosno drugih studija.

Takozvane primijenjene studije nastale su na Univerzitetu Crne Gore iz nekadašnjih viših škola (iz Više poslovne škole nastao je Menadžment na Ekonomskom fakultetu, a iz Više računarske Primijenjeno računarstvo na Elektrotehničkom fakultetu) pogrešnim tumačenjem bolonjskih principa visokog obrazovanja, bez jasnog razgraničavanja razlika između akademskih i primijenjenih studija (osim nemogućnosti organizovanja doktorskih studija na primijenjenim studijama).

Nastale na nezavisnu inicijativu pojedinih fakulteta i kao samofinansirajući model studiranja, Primijenjene studije su kroz višegodišnje postojanje pronašle mjesto na tržištu obrazovanja i odgovorile zahtjevima na tržištu rada.

Moramo, ipak, ukazati da je razlog tome što tržište rada ne prepoznaje razliku između diplome akademskih i primijenjenih studija (na akademskim studijama se izdaju BSc, a na primijenjenima BApp), što je doprinijelo evidentno lošem i ugrožavajućem uticaju na karakter akademskih studija.

Zaključak

Analiza stanja akademskih i primijenjenih studija, preporuke međunarodnih evaluatora koje uvažava Zakon o visokom obrazovanju, kao i naše težnje za dostizanjem održivog modela Univerziteta, upućuju da je neophodna redukcija većeg broja studijskih programa.

Ujedno, potrebno je izvršiti potpunu reorganizaciju usmjerenja, u pravcu ukidanja i reorganizacije kroz izborne module (optimalno dva), vodeći računa o specifičnosti pojedinih oblasti.

Nužno je analizirati studijske programe na kojima je tokom pet godina upisano ukupno manje od pet studenata. Kod ovih studijskih programa treba zahtijevati ili reorganizaciju, ili spajanje s drugim programima, a posebno u slučajevima kada se isti ili slični programi organizuju na više fakulteta.

Takođe, treba što prije učiniti napor za prilagođavanjem broja studenata kadrovskim i prostornim mogućnostima na onim jedinicama gdje se upisuje ekstremno veliki broj studenata, u smislu obezbjeđivanja većeg kvaliteta studiranja.

Komercijalizacija, pad kvaliteta, fabrikovanje diploma, nejasni kriterijumi angažovanja nastavnika – sve su to tendencije koje negativno utiču na kvalitet primijenjenih studija i razlog su za njihovo jasnije profilisanje i reorganizaciju. Sadašnje stanje na primijenjenim studijama daje ujedno i krivu sliku o pravim mogućnostima i eventualnim prednostima valjano institucionalizovanih primijenjenih univerzitetskih studija.

S obzirom na to da Zakon o visokom obrazovanju i Statut Univerziteta predviđaju mogućnost organizacije visokih škola, namjera je da ove studijske programe jasno razdvojimo od akademskih i organizujemo u okviru jedne krovne jedinice za sve


sadašnje i buduće primijenjene studijske programe. Ove studije svuda u okruženju nose naziv stručne studije, pa je poželjno i njihovo preimenovanje.

Osim jasne profilacije u odnosu na akademske studije, jedinica “Visoka škola” nudi izuzetan ambijent za povezivanje s društvenom i biznis zajednicom, što su moderne intencije i trend u organizaciji ove vrste visokog obrazovanja.

Okvir visokih škola pogodan je, takođe, i za osnivanje modula Cjeloživotnog obrazovanja.

Na ovim studijama je potrebno uvesti i obavezu radne/stručne prakse i angažovanje u 1/3 nastave stručnjaka iz privrednih djelatnosti.

2. Reorganizacija univerzitetskih jedinica

Iz različitih razloga, a najčešće zbog stihijskog razvojnog prilaza osnivanju i neblagovremene evaluacije stanja na univerzitetskim jedinicama, nameće se potreba za većim reorganizacionim zahvatima na više njih.

Transformacija koju predlažemo - kako zbog problema unutar organizacione strukture jedinica, tako i zbog problema u realizaciji nastave i kvaliteta nastave - dijelom se tiče i rješavanja problema upravljanja i objektivnih potreba obrazovnog sistema i tržišta rada, te veće ažurnosti u poslovanju i kontrole održivosti, kao i većih mogućnosti razvoja naučno-istraživačke djelatnosti.

Dodatni argumenti iz analize stanja na ovim univerzitetskim jedinicama očituju se i u potrebama za ekonomičnijim radom i poslovanjem na integrisanom Univerzitetu.

Filozofski fakultet(Filozofski i Filološki)

Ova univerzitetska jedinica prošla je najviše reorganizacionih promjena od nastajanja do sadašnje strukture. Veliki broj studijskih programa dopunjen je novima, hiperprodukujući programe, ne vodeći

računa o evaluaciji i planiranju i razvoju vlastitog ljudskog resursa. Na Filozofskom fakultetu radi 42% spoljnih angažovanih nastavnika, bez nužnog kontinuiteta nastavnog procesa. Organizacija nastave u Beranama je pod hipotekom nedopustivog pada kvaliteta. Naučno-istraživačka komponenta nastave je malo razvijena. Na Filozofskom su evidentirani brojni problemi upravljanja i problemi nezakonitog finansijskog poslovanja, što su posebni upozoravajući faktori.

Analiza pokazuje opravdanost za reorganizaciju u dvije jedinice.

Filološki fakultet objedinio bi studijske programe jezika, književnosti i prevodilaštva u posebnu jedinicu (u sastav iste jedinice bio bi svrstan, kako se čini logičnim, i Institut za strane jezike), što bi doprinijelo boljoj organizaciji i praćenju kvaliteta nastave i unapređenju naučno-istraživačkog rada u okviru oblasti jezika i književnosti.

Filozofski fakultet objedinio bi ostale studijske programe, uz pripajanje Samostalnog studijskog programa za obrazovanje učitelja na albanskom jeziku.

Uz preispitivanje održivosti određenih studijskih programa, nužno je ukidanje smjerova i reorganizacija u izborne module, što je postupak koji prethodi planu reorganizacije Filozofskog fakulteta u dvije jedinice.

Reorganizacija MTF-a(Tehnološki fakultet)

Ekonomski pokazatelji stanja na planu industrijske proizvodnje, strateška razvojna opredjeljenja države Crne Gore, i shodno tome promjene interesovanja za studijske programe na Metalurško-tehnološkom fakultetu, parametri su koji upućuju na nedovoljnu fleksibilnost univerzitetskih jedinica i njihovih uprava da se transformišu u odnosu na trendove u prostoru visokog obrazovanja i potrebe tržišta rada.

U prilog reorganizaciji MTF-a stoje i činjenice koje bilježi naša analiza broja upisanih i svršenih studenata, odnosno upisnog trenda, (ne)opterećenosti nastavnika (više od 10 profesora, mahom redovnih, ne

135

drži nijedan čas nedjeljno zato što nema upisanih studenata), raspoloživi naučno-istraživački kapaciteti, itd.

Paradoksalno je da uprkos dugogodišnjim potrebama unutar Univerziteta (Medicinskog, Farmaceutskog, Prirodno-matematičkog, kao i Biotehničkog fakulteta ), nije osnovan studijski program Hemija.

U reorganizaciji MTF-a, kako Radna grupa predlaže, treba napraviti otklon od postojećeg dominatno metalurškog profila studija i orijentisati se ka savremenim trendovima.

U skladu sa strateškim opredjeljenjima države Crne Gore, EU strateških opredjeljenja i Horizonta 2020 otvara se mogućnost reorganizacije u smjeru koncepta studija Materijala - nauke o materijalima, tehnologije, zaštita životne sredine i ekologije, uz mogućnost osnivanje Hemije kao studijskog programa (i studijski program Hemija – nastava, na PMF-u, u integralističkom pristupu realizaciji nastave).

Reformisanom Tehnološkom fakultetu (radni naziv), uz pomenutu organizacionu strukturu moguće je priključivanje i studijskog programa Farmacija, koji bi mogao naći mjesto i u okviru održivog sistema Medicinskog fakulteta.

Ovako osavremenjena struktura fakulteta bila bi svrsishodnija, prilagođena savremenim potrebama društva i privrede, a, ujedno, atraktivnija ponuda budućim studentima.

Instituti

U okviru Univerziteta Crne Gore postoje tri instituta: Istorijski institut Crne Gore, koji je i najstarija naučna ustanova u Crnoj Gori, Institut za biologiju mora i Institut za strane jezike (koji ima obilježja fakulteta).

Shodno Statutu, prema kojem se Instituti ustanovljavaju kao jedinice Univerziteta koje primarno obavljaju naučno-istraživačku djelatnost, a cijeneći naučnu i društvenu svrsishodnost, nužno je programski i tematski definisati naučno-istraživački plan rada ovih univerzitetskih jedinica, najmanje za period od pet godina.

Plan rada mora proizilaziti iz potreba naučne zajednice i društva Crne Gore, odnosno, potreba naučno-istraživačkog rada na Univerzitetu i nastave na jedinicama Univerziteta koje se bave srodnim ili istovjetnim naučnim oblastima. Plan rada trebalo bi da bude definisan na organima Univerziteta, koji su zaduženi za njegovu kontrolu i evaluaciju. Prema sadržaju i smjernicama periodičnog plana rada, Instituti bi pravili svoje godišnje planove rada, koje bi, isto kao i izvještaje o radu, dostavljali Senatu Univerziteta.

Pored saradnje sa srodnim naučno-istraživačkim institucijama u Crnoj Gori i inostranstvu, neminovno je da Instituti uspostavljaju saradnju s društvenim i privrednim institucijama u Crnoj Gori, koje se bave djelatnošću iz domena naučne oblasti Instituta. Učešćem u projektima i zajedničkim naučno-istraživačkim poduhvatima, kao i organizacijom konferencija i seminara, oni bi trebalo da doprinose afirmaciji crnogorske naučne zajednice i Crne Gore kao atraktivnog prostora za naučno-istraživački rad.

Imajući u vidu dominantni naučno-istraživački zadatak i potrebu da svoja istraživanja prezentuju javnosti, neophodno je da Instituti imaju plan izdavačke djelatnosti i definisane izdavačke edicije. Pored publikovanja studija, monografija i naučnih časopisa, Instituti mogu postati prepoznatljivi kao izdavači udžbeničke literature i metodoloških priručnika. Takođe mogu realizovati istraživačke projekte za potrebe institucija i privrednih subjekata i pružati konsultantske i ekspertske usluge.

Da bi Instituti mogli djelovati u skladu s predviđenom ulogom i standardima, potrebno je pristupiti reorganizaciji i najadekvatnijem modelu njihovog pozicioniranja u okviru organizacione strukture Univerziteta.

Fakultet za primijenjenu fizioterapiju, Fakultet za sport i fizičko vaspitanje

Fakultet primijenjene fizioterapije bio bi uključen u organizacionu jedinicu Fakultet za sport i fizičko vaspitanje kao


studijski program, a univerzitetska jedinica preimenovana u Fakultet za fizičku kulturu i rehabilitaciju.

Mašinski fakultet i Fakultet za pomorstvo

Analiza, pa samim time i Strategija, prepoznaje potrebe za specifičnim reorganizacionim zahvatima na Mašinskom fakultetu i Pomorskom fakultetu. Razvoj ovih fakulteta mora se temeljiti na novim rješenjima u organizaciji studijskih programa u smislu boljeg profilisanja studijskih programa (posebno u okviru studijskog programa Drumski saobraćaj i na studijskim programima Brodomašinstvo, Nautika), kao i kroz poboljšanje interne komunikacije i zajedničkog interdisciplinarnog razvoja.

Biotehnički fakultet i Fakultet za turizam i hotelijerstvo

U cilju jasnog razdvajanja nastavne od naučno/istraživačko/stručno-komercijalne komponente, predlaže se pristup inovativnim promjenama na Biotehničkom fakultetu, kroz razdvajanje na Poljoprivredni fakultet i Biotehnički institut. Profilisanje novih studijskih programa ovdje je poželjno ako je usklađeno s državnim potrebama razvoja poljoprivrede, proizvodnje organske hrane i aktuelnih razvojnih prioriteta. Pri tome, ističemo potrebu za favorizovanjem multidisciplinarnog pristupa u koncipiranju studijskih programa i transformacije djelatnosti fakulteta i instituta, prije svega, u cilju daljeg komplementarnog razvoja poljoprivrede i turizma kao strateških pravaca razvoja Crne Gore.

Fakultet za turizam i hotelijerstvo mora jasno i u potpunosti reformisati kako studijske programe, tako i nastavne planove, u pravcu uvođenja bazičnih turističkih predmeta i obavezne semestralne prakse, odnosno praktične nastave, formiranje nastavnih baza u okviru turističke privrede. Potrebna su realna znanja, vještine i kompetencije u odnosu na ono što su zahtjevi turističke privrede - javnog i privatnog sektora, i turizma uopšte kao strateške privredne

grane Crne Gore.

Ovi fakulteti, kao oslonac reformama i razvoju poljoprivrede i ruralnih područja, te turizma, uz transfer novih znanja i pružanje brojnih usluga krajnjim korisnicima, na polju ukupnog ekonomskog razvoja imaju višestruki značaj za Crnu Goru.

Nudi se podrška ovim univerzitetskim jedinicama kao prosperitetnim, shodno državnim strateškim razvojnim opredjeljenjima.

Izdvojeni studijski programi

U vrijeme kada dolazi do hiperprodukcije studijskih programa na UCG i kada se razvojna koncepcija Univerziteta dijelom zasnivala na potenciranju finansijsko-komercijalne komponente, dolazi do otvaranja studijskih programa u nekoliko gradova, odnosno, regionalnih centara: u Baru, Beranama, Bijelom Polju, Budvi, Cetinju i Pljevljima.

Svi studijski programi funkcionišu kao izdvojena odeljenja univerzitetskih jedinica.

Pravni fakultet otvara osnovne studije u Budvi i osnovne i specijalističke u Bijelom Polju, a Ekonomski fakultet osnovne primijenjene studije Menadžmenta u Bijelom Polju. Pomorski fakultet organizovao je osnovne akademske studije Menadžment u pomorstvu u Cetinju i osnovne primijenjene studije Nautiku i Brodomašinstvo u Baru. Medicinski fakultet otvorio je Visoku medicinsku školu u Beranama, a Filozofski fakultet studijski program Obrazovanje učitelja i Engleski jezik i književnost. Jedan studijski program (akademske osnovne studije) formirao je u Pljevljima Mašinski fakultet (smjer – Mehanička prerada drveta), dok je Biotehnički fakultet ustanovio osnovne primjeljene i specijalističke studije u Bijelom Polju i Baru (Biljna proizvodnja). Na svim studijskim programima upisivani su isključivo ili u najvećem broju, samofinansirajući studenti. U finansiranju ovih studijskih programa participirale su, na osnovu ugovora potpisanog sa univerzitetskom jedinicom, i lokalne zajednice.

Iako je otvaranje studijskih programa u regionalnim centrima opravdavano razvojnim i društveno korisnim, odnosno, socijalnim motivima (podsticaj razvoju

137

lokalnih područja, veći stepen dostupnosti visokoškolskog obrazovanja u lokalnim zajednicama, zaustavljanje negativnih migratornih procesa itd.), pokazalo se da nije urodilo plodom.

Nezavisno od finansijskih, strukturalnih i organizacionih problema, kao i nenamirenih dugovanja koja se uvećavaju, na novootvorenim studijskim programima u regionalnim centrima, prepoznaje se da je njihov osnovni problem, sa stanovišta misije Univerziteta i najveći – nizak kvalitet nastave i nezadovoljavajući rezultati studiranja.

Nadasve, koncept univerzitetske institucije, koja se osniva shodno potrebama zavičaja studenata, neuobičajen je za univerzitetsku praksu.

O kvalitetu nastave i studiranja, ali i o trenutnoj atraktivnosti novih studijskih programa u regionalnim centrima Crne Gore, najuvjerljivije svjedoče podaci:

• Tako su na studijskom programu Engleski jezik i književnost u Beranama, u periodu od 2011. 2014. godine ukupno upisana 198 studenta, dok je u istom razdoblju diplomiralo 27 studenata.

• Takođe, primjetan je i trend opadanja interesovanja za upis ovog studija. U Beranama su 2010. godine studij Engleskog jezika i književnosti upisala 54 samofinansirajuća studenta, dok je 2014. taj broj iznosio 9.

Sa stanovišta kvaliteta ne mogu se smatrati zadovoljavajućim ni podaci o uspjehu studiranja na Učiteljskom studiju u Beranama.

• U periodu od 2010. do 2014. godine upisano je na ovom studiju 317 studenata, uglavnom samofinansirajućih. U ovom periodu, diplomu je steklo 155 studenata. Uočava se i opadanje interesovanja za upis ovog studija – 2010. godine Učiteljski studij upisao je 71 student, a 2014. samo 16.

Slični negativni trendovi u uspjehu studiranja, nastavi i atraktivnosti studija, prepoznaju se i na studijskom programu Pravnog fakulteta u Budvi.

• Od 2010. do 2014. Godine ovaj studij upisalo je 618 samofinansirajućih

studenata, a diplomu je u istom period steklo njih 85. Drastično je smanjen i broj studenata – 2010. na prvoj godini bilo ih je 156, a 2014. godine 54.

• Slični su pokazatelji o trendovima i na Pravnom fakultetu u Bijelom Polju, gdje su od 2010. do 2014. godine upisana 454 samofinansirajućih i 75 budžetskih studenata, dok je u istom razdoblju diplomirao 101 samofinansirajući i 1 student na budžetu. U ovom periodu primjećuje se i drastičan pad broja upisanih na prvu godinu studija: 2010. Upisana su 183 studenta, a 2014. samo 13.

Slični su pokazatelji i za druge izdvojene studijske programe.

• Ekonomski fakultet u Bijelom Polju je od 2010. do 2014. Godine upisao 479 samofinansirajućih i 40 budžetskih studenta, od kojih je u ovom razdoblju diplomiralo 167.

• U istom period Biotehnički fakultet je na svojim studijskim programima u Baru i Bijelom Polju upisao 282 studenta, od kojih je diplomiralo 79.

• I na studijskom programu Mašinskog fakulteta u Pljevljima upisano je od 2010. do 2012. Ukupno 108 studenata, od kojih su 22 završila studije.

• Od izdvojenih odjeljenja univerzitetskih jedinica, najbolje pokazatelje kvaliteta ima Visoka medicinska škola u Beranama, koju je od 2010. do 2014. Godine upisalo 352, uglavnom samofinansirajuća studenta, a završilo u istom period 181.

• Prema broju upisanih studenata tokom posmatranog perioda, prepoznaje se kontinuitet interesovanja, dok se na osnovu broja studenata od prve do treće godine, može zaključiti da postoji visok stepen prolaznosti.

• Na osnovnim akademskim studijama Fakulteta za pomorstvo, na odjeljenju na Cetinju od 2010. do 2014. godine upisano je 198, adiplomiralo 59 studenata u istom periodu, dok je u Baru, u nerentabilno iznajmljenim prostorima na više lokacija ( uz jaku i nelojalnu konkurenciju sa privatnim Pomorskim fakultetom), uprava predlaže ukidanje odjeljenja na kojem je, u istom periodu, upisano 119 samofinansirajućih studenata.


Na osnovu navedene elaboracije, očito je da postoje ozbiljni problemi u funkcionisanju većine studijskih programa, odnosno, da postoje problemi koji se tiču finansiranja i, posebno, pada standarda kvaliteta nastave i studiranja uz finansijsko – komercijalnu deformaciju, koja je, takođe, prisutna. Uz to, od njihovog osnivanja do danas, uglavnom nijesu obezbjeđeni ni adekvatni prostorni uslovi za rad ovih studijskih programa, što je dovodi u pitanje standarde kvaliteta obrazovanja, uopšte.

Zbog toga bi trebalo preispitati rezultate i posljedice postojanja ovih studijskih programa, ali i donijeti odluku o ukidanju onih čije je funkcionisanje problematično sa stanovišta kvaliteta, društvene opravdanosti i finansiranja. U slučajevima da se donese odluka o ukidanju pojedinih izdvojenih studijskih programa, obaveza Univerziteta bi bila da studentima koji su započeli studiranje, omogući da studije završe na odgovarajućoj jedinici Univerziteta, uz povlastice kojima će biti zaštićen njihov socijalni status i sprečavajuči da se uvećaju predviđeni troškovi studiranja.

3. (Re)organizacija unutrašnjih jedinica

Funkcionalnija uprava UCG biće ostvarena kroz rad posebnih unutrašnjih organizacionih jedinica.

Univerzitetska biblioteka i Naučni ( Tehnološki) park UCG

U duhu nastojanja izgradnje Univerziteta kao istraživačke institucije, uz Centar za doktorske studije, biće centralizovana ponuda istraživačko-laboratorijske baze, kao i univerzitetske biblioteke i repozitorijuma doktorskih i drugih naučnih i stručnih radova.

Stvaranje integrisanog bibliotečkog fonda UCG, kao naučne i umjetničke istraživačke baze i objedinjavanje laboratorijske opreme i istraživačke infrastrukture UCG, stvoriće održivu jedinicu, operativniju, ekonomičniju za rad, održavanje i tehnološko unapređivanje.

Centar za doktorske studije i PR centar– posebna su poglavlja ovog dokumenta.

Centar za međunarodnu saradnju i mobilnost, Karijerni centar, Centar za istraživačku djelatnost

Razvoj ovih centara kao fleksibilnih servisa i postavljanje efikasne infrastrukture i usluga neophodni su u cilju dostizanja boljih rezultata na planu internacionalizacije – mobilnosti nastavnika i studenata i njihovog usavršavanja, kao i uspostavljanju razvoja i saradnje s društvom i privredom.

Centar za studije i kontrolu kvaliteta

Rad u Centru za studije i kontrolu kvaliteta biće reorganizovan unutrašnjim podzakonskim aktima u pravcu postavljanja više nadležnosti i odgovornosti za monitoring kvaliteta i posebno praćenje realizacije dokumenta Analiza stanja i strateška opredjeljenja za reorganizaciju i integraciju UCG. U sklopu ovog centra radiće i Centar za cjeloživotno učenje.

Reorganizacija službi u Rektoratu (CIS, Pravna, Finansijska, Centar za održavanje – sadašnji OTEF i dr.)

Pripreme se već odvijaju, a biće finalizovane donošenjem Akta za organizaciju i sistematizaciju radnih mjesta u cilju odgovarajuće organizacije, efikasnih administrativnih procedura i servisiranja kompatibilnog novom integrisanom institucionalnom modelu UCG.

Procesi promjena moraju imati jasne ciljeve kojima se mjeri i vrednuje kvalitet i doprinosi boljoj usklađenosti s tržištem rada i konkurentnosti u međunarodnoj saradnji.

139

4. Reorganizacija Instituta za istraživanja u oblasti zaštite na radu

Institut za razvoj i istraživanja u oblasti zaštite na radu (u daljem tekstu Institut) je ustanova (u okviru nje funkcioniše i istoimeni d.o.o) koju su osnovali Vlada Crne Gore i Univerzitet Crne Gore. Trenutno između Instituta i Univerziteta, kao jednog od osnivača Instituta, nijesu jasno definisane nadležnosti Univerziteta kao osnivača, niti prava i obaveze Instituta prema Univerzitetu.

Institut posjeduje odgovarajuću infrastrukturu i kadrovske resurse koji se mogu iskoristiti za realizaciju projekata, posebno multidisciplinarnih, a koji su u interesu Univerziteta. Naime, našim strateškim opredjeljenjima jedan od razvojnih prioriteta upravo je saradnja s privrednim i društvenim okruženjem, koja u krajnjem treba da dovede do transfera znanja od koje će dobrobit imati država Crna Gora, Univerzitet Crne Gore i crnogorsko društvo.

U trenutnoj organizaciji Univerziteta, neintegrisane univerzitetske jedinice nijesu u mogućnosti da odgovore zahtjevima osnivača i tržišta uopšte za učešćem u realizaciji važnih ekonomskih, infrastrukturnih, energetskih, ekoloških, informaciono-komunikacionih, kulturnih, identitetskih, umjetničkih i drugih projekata. Stoga je neophodno stvaranje odgovarajućeg stimulativnog ambijenta za međusobno povezivanje svih aktera akademske zajednice, i stvaranje partnerskog odnosa svih privrednih i društvenih činilaca, u cilju ostvarenja zajedničke misije koja vodi ka društvu znanja i inovacija, ekonomiji znanja i transferu tehnologija.

Univerzitet jasno prepoznaje svoje mjesto i ulogu u realizaciji strateških i razvojnih projekata u oblasti razvoja saobraćajne infrastrukture, turizma, razvoja prerađivačkih kapaciteta, energetike, poljoprivrede, zaštite životne sredine i informaciono-komunikacionih tehnologija. U cilju realizacije ovih projekata Univerzitetu je potrebna institucija koja će biti promoter ovih aktivnosti i

kvalifikovan partner državi u njihovoj realizaciji. Institut posjeduje odgovarajuću infrastrukturu koja se unapređenjem može dovesti do nivoa koji omogućava operativnost u radu i multidisciplinarnost u prilazu. Objedinjavanjem svih resursa, kako kadrovskih, tako i laboratorijsko-istraživačkih kapaciteta, koje posjeduju univerzitetske jedinice, ova institucija može dostići visok nivo kvaliteta stručnih, istraživačkih i savjetodavnih usluga. To znači da Institut treba reorganizovati kako bi postao svojevrsni simbol uspješnosti Univerziteta Crne Gore na tržištu.

5. Reorganizacija doktorskih studija

Centar za doktorske studije

Danas na prostoru EU visokog školstva postoji jasan konsenzus u vezi s preporukama za poboljšanje efikasnosti i efektivnosti doktorskih studija. Efikasnost se, prije svega, odnosi na njihovo kompletiranje u roku od tri ili četiri godine i povećanje procenta uspješno odbranjenih disertacija, dok je efektivnost daleko šire posmatrana (svrsishodnost doktorskog istraživanja - naučna/nacionalna, tržište rada, kvalitet doktorskih studija, priprema budućeg nastavno-naučnog kadra Univerziteta). Osnovne preporuke date u Evaluaciji EUA – IEP usmjerene su na formiranje šire interdisciplinarne doktorske škole, te osnivanje zajedničkih doktorskih programa koji bi pružili mogućnost da se razviju kapaciteti i pristupi najmodernijim istraživačkim okruženjima.

Univerzitet Crne Gore ima dugogodišnju praksu u realizaciji istraživanja u okviru izrade i odbrane doktorskih disertacija (evidencija se vodi od 1980. godine).

Pravila za prijavu, ocjenu i odbranu doktorskih disertacija tokom ovog perioda su prilagođavana potrebama razvoja i širenja istraživačkih oblasti i formiranja novih organizacionih jedinica.

UCG sprovodi transparentan postupak kod izrade doktorskih disertacija. Pravilima i odlukama su stvoreni uslovi da doktorske teze imaju sve potrebne preduslove


originalnih naučnih istraživanja koja verifikuju relevantne komisije, a potvrđuju radovi objavljeni iz rezultata istraživanja.

Broj godišnje odbranjenih doktorskih disertacija je od 13 do 21. Brojne disertacije su realizovane kroz zajednička istraživanja s drugim univerzitetima iz okruženja, zemalja EU i SAD, Rusije, Japana i uz učešće naučnika sa tih institucija u komisijama za podobnost teme, ocjenu i odbranu disertacije.

Sagledavajući pravi značaj doktorskih škola i istraživanja, UCG je prihvatio inicijativu grupe univerziteta iz zemalja okruženja i univerziteta EU da se organizuje univerzitetska doktorska škola u skladu sa salcburškim kriterijumima.

Na Univerzitetu Crne Gore postoji 29 doktorskih studijskih programa, sa 49 usmjerenja, organizovanih na 13 univerzitetskih jedinica. Broj studenata doktorskih studija je 504 doktoranda.

Broj doktorskih studijskih programa, vrijeme trajanja studija, te broj studenata na jednom programu doktorskih studija, često dovodi u pitanje održivost, organizaciju, kvalitet i ekonomičnost nastavnog procesa.

Disperzija doktorskih studija onemogućava i da se organizuje zajednička nastava za predmeta koji pripadaju istoj naučnoj oblasti, te da se na taj način ujednači kvalitet i obim stečenih znanja.

Iz ovih razloga, javila se potreba da se na UCG preispitaju karakter i dometi doktorskih studija, te da se definiše efikasniji i kvalitetniji model njihove organizacije.

Tragajući za ovim modelom, uvjereni smo da je neophodno formirati Centar za doktorske studije, kao unutrašnju organizacionu jedinicu Univerziteta, u okviru koje bi se objedinili doktorski studiji koji sada postoje na univerzitetskim jedinicama.

Kao razlozi u prilog njegovog formiranja, navedeni su:

• Objedinjavanje nastavnog procesa u cilju njegove racionalnosti, unapređenja kvaliteta i efikasnosti studiranja;

• Funkcionalnija organizacija studija; • Racionalnije korišćenje naučno-

istraživačkih potencijala; • Ujednačavanje kriterijuma doktorskih

studija i njihova efikasnija kontrola; • Efikasnije spovođenje i praćenje

proceduralnih postupaka; • Efikasnije sprovođenje politike

Univerziteta u oblasti doktorskih studija i naučno-istraživačkog rada;

• Veća mogućnost za internacionalizaciju istraživačkog rada na Univerzitetu i razvoj međunarodne saradnje;

• Podsticaj formiranju interdisciplinarnih studija;

• Promovisanje mobilnosti doktoranata i mentora;

• Efikasnije usaglašavanje potreba države i društva s naučno-istraživačkom zajednicom;

• Unapređenje istraživačkih i nastavnih potencijala;

• Povećanje stepena ekonomičnosti doktorskih studija;

• Afirmacija UCG kao regionalnog naučno-istraživačkog centra.

Uviđajući osnovanost razloga za novu organizaciju doktorskih studija, odnosno, za formiranje Centra za doktorske studije, Senat UCG je na sjednici od 26. februara 2015. godine, donio odluku o usvajanju Pravilnika studiranja na doktorskim studijama, kojim se osniva Centar za doktorske studije na UCG.

Centar će organizovati i realizovati doktorske studije na UCG i voditi brigu o njihovom kvalitetu i naučno-istraživačkoj profilaciji, podsticaće multidisciplinarni pristup doktorskim studijama, raditi na funkcionalizaciji rezultata naučnih istraživanja u razvoju privrede i društva. U Centru za doktorske studije formira se Odbor za doktorske studije, kao stručno tijelo, koje upravlja doktorskim studijama i odgovoran je za postupak samovrednovanja, kontinuirano praćenje, osiguranje i unapređenje kvaliteta. Doktorske studije mogu se organizovati i na stranom jeziku.

Nakon formiranja Centra za doktorske studije, neophodno je donijeti pravilnik kojim će se urediti funkcionisanje Odbora za doktorske studije, kao i koordinacija postojećih doktorskih studija. Za unapređenje kvaliteta doktorskih studija na UCG neophodno je u narednom periodu formirati listu mentora, organizovati

141

nastavu na novom principu, formirati interdisciplinarne doktorske studije i stvoriti uslove za veću mobilnost doktoranada i nastavnog kadra.

Uvažavajući potrebe crnogorskog društva i tržišta rada, kao i posebnu ulogu UCG u izučavanju i naučno-istraživačkoj afirmaciji društvenih, istorijskih, identitetskih, kulturnih i drugih posebnosti Crne Gore, Centar za doktorske studije će raditi na tematskoj profilaciji doktorskih istraživanja kako bi ispunio misiju koju ima kao institucija od nacionalnog značaja i ostvario ulogu koja proizilazi iz njegove društvene funkcije.

Centar za doktorske studije radiće i na afirmaciji UCG kao institucije od značaja za regionalna istraživanja. Prema svom istorijskom i društvenom karakteru, Crna Gora ima uslova da postane istraživačka baza za izučavanje regionalnih procesa i fenomena, odnosno, procesa i fenomena koji su karakteristični za čitav Balkan, a prepoznatljivi su dio njenog nasljeđa.

Usvajanjem novih pravila doktorskih studija na UCG stvoreni su uslovi i za sticanje zvanja doktora umjetnosti, tako da je neophodno normativno definisati uslove za dobijanje doktorskog zvanja u umjetničkim oblastima.

Joint doktorske studije - povećanje mobilnosti i doktoranda i profesora usmjereni su direktno ka ostvarenju koncepta tzv. „evropskog doktorata“, odnosno doktorskih studija koje bi bile priznate od svih država EU.

U cilju prevazilaženja individualnih i institucionalnih barijera prema internacionalizaciji doktorskih studija, vlade zemalja Evropske unije (EU) koriste upravo institucije i mehanizme na nivou EU da bi izvršile pritisak na nacionalnom nivou za prihvatanje novih struktura i sistema umrežavanja doktorskih studija u regionu EU.

UCG treba da se uključi u EUA program za doktorske studije i preuzme mjerila, kriterijume i dobru praksu, shodno preporukama iz dokumenta EUA za doktorske studije.


Dosadašnja praksa komunikacije između Univerziteta Crne Gore i njegovih ciljanih javnosti, pokazuje da se komunikacioni proces ne odvija na strateški osmišljen način, niti konzistentno i ujednačeno. Priroda komunikacije koju Univerzitet ostvaruje je neplanska i pasivna. Zastupljenost pojedinih univerzitetskih jedinica u procesu komunikacije s javnostima, naročito medijima, izuzetno je slaba i nedovoljno proaktivna. Takođe, uočava se i izuzetno niska zastupljenost studenata kao izvora informacija.

U ukupnom komunikacionom procesu izražen je manjak identifikacije, odnosno percepcije pripadnosti Univerzitetu, što ukazuje na nejasnu sliku Univerziteta kao integrisane ustanove s dominantnim korporativnim identitetom.

Afirmacija naučno-istraživačke i umjetničke djelatnosti UCG posebna je manjkavost dosadašnjih PR aktivnosti i pristupa. Ne prate se dovoljno ni dostignuti rezultati u povezivanju s društvom i privredom, ni rezultati individualnog i timskog naučno-istraživačkog rada, posebno u pogledu transfera znanja.

Ovakav trend je, jednim dijelom, rezultat heterogene prirode i karaktera organizacije Univerziteta, ali i nedostatka uređenog sistema komunikacionog procesa. Iako se u Izvještaju o spoljnoj evaluaciji u postupku reakreditacije Univerziteta iz 2012. godine pominje da je postignut značajan napredak na polju informisanja javnosti - jednog od evropskih standarda za obezbjeđenje kvaliteta - Univerzitet bi trebalo da osnaži do sada nedovoljno razvijen strateški pristup komunikacionom procesu-kako u korporativnom smislu, tako i u odabiru komunikacionih instrumenata, shodno različitim ciljnim grupama:

• komunikacija sa studentom kroz savremene komunikacione kanale;

• organizovanje tematskih, specifičnih događaja;

• usaglašavanje poruka javnosti koje odražavaju vrijednosti i misiju Univerziteta i sva značajna i aktuelna pitanja i teme;

• komunikacija s medijima;• specifična komunikacija u okviru

akademske zajednice;• krizni PR.

Rad na unapređenju komunikacione prakse treba da rezultira izgradnjom snažnijeg identiteta integrisanog Univerziteta. U organizacionom smislu, potrebno je izgraditi adekvatnu mrežu PR komunikatora svih univerzitetskih jedinica. Mjesečnim analizama medijskih objava, potrebno je pratiti i karakter objavljenog sadržaja i učešće univerzitetskih jedinica u komunikacionom procesu.

Neophodno je usvojiti novu Komunikacionu strategiju i praviti godišnji komunikacioni plan za Univerzitet kako bi se obezbijedio kontinuitet koordinisanog sprovođenja strateških zadataka.

Pred zahtjevom da treba da promijenimo percepciju Univerziteta kao dominantno nastavne institucije, moramo ponuditi jasan plan PR aktivnosti kojima Univerzitet predstavljamo kao najveću istraživačku bazu u Crnoj Gori, nosioca inovativnih ideja i kreatora razvoja društva. U potrebi da prepoznamo i one komunikacione kanale koji promovišu tradicionalne vrijednosti akademske zajednice, moramo pronaći instrumente za isticanje pojedinca i njegovih izuzetnih rezultata, jednako kao i timskih postignuća. U svrhu popularizacije istraživačke djelatnosti, uz postojeće modele promocije (institucionalni sajt, Bilten, posebni događaji i dr.) bilo bi stimulativno i kreiranje portala posvećenog istraživačima, studentima postdiplomskih i doktorskih studija i nastavnicima, uz tretiranje informacija bitnih za istraživačke aktivnosti, mogućnosti implementacije i finansiranja itd.

KOMUNIKACIJSKI I PR CENTAR

143

Ravnomjerno uključivanje univerzitetskih jedinica u komunikacionu praksu, strateški i proaktivni pristup informisanju javnosti i korišćenje savremenih kanala korporativne komunikacije, trebalo bi da vrate Univerzitetu kontrolu nad komunikacionim procesom, time unaprijede njegovu vidljivost, poziciju i uticaj u crnogorskom društvu i evropskom prostoru visokog obrazovanja.

Cilj ovih aktivnosti je ostvarenje punog komunikacionog potencijala Univerziteta, koji treba da odražava integralistički pristup poslovanju i duh zajedništva u akademskoj zajednici, sa studentom u centru pažnje.

Težimo stvaranju percepcije Univerziteta koja odgovara njegovoj ulozi u društvu i realnim vrijednostima koje ostvaruje.

Sadržaji i aktivnosti u okviru ponude izvan nastavnih aktivnosti

Uvažavajući mogućnosti dobre saradnje i koordinacije sa Studentskim parlamentom kao krovnom studentskom organizacijom, ostalim studenskim udruženjima koja djeluju u okviru UCG, kao i međunarodnim studentskim organizacijama u Crnoj Gori i van nje, nadležne službe Rektorata, prvenstveno PR centar, posebnim programom i planom aktivnosti, uključiće se u animaciju i koordinaciju aktivnosti za bolju ponudu sadržaja izvan nastavnih aktivnosti.

Utvđene činjenice ukazuju da na UCG nije uspostavljena fakultetska saradnja i interakcija u pravcu organizovanja različitih zajedničkih javnih i internih događaja (tribina, debata, kulturnih, umjetničkih i sportskih zbivanja i dr.) kao i izdavačkih i medijskih aktivnosti. To je još jedan zabrinjavajući nalaz koji je posljedica dezintegrisanosti modela UCG, nedovoljno stimulativne akademske sredine i izgubljenog osjećanja pripadnosti univerzitetskoj zajednici i vrijednostima koje zagovara.

Fakultetska i međufakultetska produkcija sadržaja, koja označava aktivan, stvaralački, umjetnički, problemsko-kritički i uopšte intelektualno živ akademski ambijent izvan obaveznih nastavničkih i studentskih aktivnosti na UCG, nije na nivou očekivanog

za akademske sredine.

Za obrazovanje i vaspitanje na akademskim vrijednostima i idealu znanja, za individualni razvoj ličnosti nastavnika i studenta, posebno je djelotvoran kreativni i javni prostor djelovanja van nastavnog procesa. Stvaralački, intelektualno - kritički i preduzetnički duh, uz osjećanje pripadnosti UCG kao odlučujućem faktoru razvoja društva – nužan su agens razvoja i digniteta svake akademske zajednice, što zahtijeva jedinstvenu vrstu pažnje i posvećenja.

Ovom vidu djelovanja, kako se ispostavlja, neophodna je kadrovska i organizaciona podrška, pa je nužno razraditi efikasne mjere, kako bi kroz međusobnu saradnju sa Studentskim parlamentom prije svega, ali i sa drugim studentskim organizacijama, sa fakultetima i servisima u okviru Rektorata (PR služba, Karijerni Centar, Centar za istraživanje i saradnju, Centar za mobilnost nastavnika i studenata), bili osmišljeni programi i planovi rada i podrška njihovoj realizaciji.


Analiza stanja i strateška opredjeljenja za re-organizaciju i integraciju Univerziteta Crne Gore programski je dokument u kome se istraživačkom i analitičkom metodom prikazuje sadašnje stanje UCG i saopšta-va plan reformskih mjera i odluka koje će njegova uprava preduzeti u cilju razvoja i unapređenja institucije. Dokument, ta-kođe, sadrži smjernice za izradu elaborata za akreditaciju UCG 2017. godine. U izradi dokumenta je učestvovao tim, koji je okto-bra 2014. godine formirao rektor UCG. Do-kument čini dvanaest poglavlja: 1. Uvod; 2. Profil UCG; 3. Nastava; 4. Plan aktivnosti za definisanje ishoda učenja; 5. Kadrovska struktura; 6. Oprema i infrastruktura; 7. Anal-iza modela finansiranja na UCG; 8. Tržište rada i upisna politika; 9. Istraživanje i sarad-nja; 10. Sistem kvaliteta; 11. Reogranizacija UCG; 12. Komunikacijski i PR centar.

Na osnovu rezultata istraživanja i analize, u dokumentu se konstatuje da na Univer-zitetu duže vrijeme postoji kriza upravl-janja i neodgovarajući stepen integrisano-sti univerzitetskih jedinica koje Univerzitet objedinjuje kao jedinstveno pravno lice. Upravljanje Univerzitetom ocjenjuje se ne-dovoljno funkcionalnim i efikasnim. U ana-lizi stanja na UCG prepoznati su i problemi

koji su posljedica neadekvatnog modela studiranja, neusklađenog sa bolonjskim sistemom u evropskom prostoru visok-og obrazovanja. Konstatuje se da na svim nivoima studija postoji neopravdano ve-lik broj studijskih programa i još veći broj takozvanih usmjerenja. Date su primjed-be i na koncept upisne politike, koji često karakteriše proizvoljnost i neuvažavanje društvenih i tržišnih potreba, pa i smjerni-ca državne politike u sferi visokog obrazo-vanja. Analize su pokazale i da je efikasnost studiranja niska, a da je mobilnost nas-tavnika i studenata, u cjelini gledano, ne-dovoljna. Podaci ukazuju da su magistarske studije, kao zaokružena forma usavršavanja profesionalnih kompetencija, u dosadašn-joj praksi degradirane, a da je nivo kvaliteta doktorskih studija problematičan.

Na UCG je primjetna neujednačenost u publikovanju naučnih i umjetničkih ra-dova u relevantnim međunarodnim pub-likacijama, što je referenca na osnovu koje se utvrđuje kvalitet i dinamika nauč-no-istraživačkog rada. Postoje i razlike u opterećenju nastavnika (mnogi nastavnici imaju časove preko norme, a mnogi nemaju normu). Na osnovu analiza može se takođe zaključiti da na pojedinim univerzitetskim jedinicama ne postoji adekvatna kadrovs-ka struktura, odnosno, da je nesrazmjeran odnos između pojedinih zvanja i struktu-ra (nastavnici/saradnci, docenti/profesori, akademsko/neakademsko osoblje...). Na svim univerzitetskim jedinicama istaknut je problem malog broja saradnika u nastavi. Na mnogim studijskim programima veliki broj nastavnika je sa drugih univerziteta, što ugrožava kvalitet nastave. Zapaža se da je na određenim studijskim programima iz-razito velik broj studenata po jednom nas-tavniku.

Sažetak sadržaja dokumenta

Analiza stanja i strateška opredjeljenja za reorganizaciju i integraciju Univerziteta Crne Gore

145

Jedan od problema UCG, koji je označen u ovom Dokumentu, je zastarelost i ruinira-nost opreme i infrastrukture. Svi objekti UCG, osim zgrada tri jedinice, zahtijevaju te-meljnu rekonstrukciju, adaptaciju ili sanaci-ju. Kada je u pitanju kapitalna oprema, neo-phodna za realizaciju naučnih istraživanja, primjetna je neravnomjerna opremljenost univerzitetskih jedinica. Uz to, ova oprema je na većini jedinica zastarjela i amortizovana.

U Analizi stanja i strateških opredjeljenja za reorganizaciju i integraciju Univerziteta Crne Gore poseban odjeljak posvećen je analizi modela finansiranja. Konstatuje se da je UCG u posljednjih pet godina suočen s ozbiljnim finansijskim izazovima, koji su posljedica budžetskih redukcija, stihijskog razvoja i krupnih upravljačkih grešaka.

Nakon sistematizovanja relevantnih podata-ka i njihove analize, u Dokumentu su pred-ložene mjere koje je potrebno preduzeti da bi se funkcionisanje Univerziteta, u svim seg-mentima, podiglo na viši kvalitativni nivo. Kao jedan od ciljeva koji treba ostvariti, navo-di se povećanje odgovornosti i koordinacije u upravljanju, pa i naglašenija upravljačka per-sonalnost. Kada je riječ o modelu studiranja, kako bismo se uskladili na evropskom pros-toru visokog obrazovanja, preporučuje se da dominantni model bude 3+2+3, što po-drazumijeva izmjenu koncepcije budžetskih davanja. Naznačeno je i opredjeljenje da se izvrši redukcija, odnosno, da se obuzda hiperprodukcija studijskih programa i usm-jerenja, uz racionalno i svrsishodno kreiranje upisne politike. Kao jedan od ciljeva, označe-no je naglašenije angažovanje Univerziteta na poboljšanju efikasnosti studiranja, i to uticajem na uzroke problematične efikas-nosti studiranja – od kreiranja koncepta up-isne politike, promjene sistema prohodnosti srednjoškolske diplome i bodovanja do mo-gućeg uvođenja prijemnog ispita. Da bi se povećala mobilnost nastavnika i studenata, predviđeno je više mjera koje će podsticajno djelovati na process internacionalizacije. Do-kumentom se precizira stimulisanje fakulte-ta i istraživača za kontinuirano objavljivanje radova u relevantnim međunarodnim časo-pisima. Svi ovi procesi moraju biti osnaženi stvaranjem uslova i kapaciteta za izvođenje nastave na engleskom jeziku. Kada je riječ o problemima koji se tiču strukture i broja zaposlenih, kao i opterećenja nastavnika i

saradnika, neophodnim se smatra što hit-nija izrada Akta o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta i preraspodje-la opterećenja. U dijelu koji se tiče modela finansiranja UCG, iskazuje se zalaganje za koncept integrisanih finansija, eventualno s obavezom povraćaja 20% prihoda uni-verzitetskim jedinicama. Smatra se da ovaj model omogućava stabilno funkcionisanje UCG. U ovom programskom dokumentu se posebna pažnja poklanja stvaranju uslova za stalnu kontrolu kvaliteta na Univerzitetu, te se predlažu mjere koje bi trebalo da doprine-su snaženju institucija za kontrolu kvaliteta i razvoju kulture kvaliteta.

U cilju povećanja funkcionalnosti, kvalite-ta nastave i razvoja univerzitetskih jedini-ca, u Analizi stanja i strateških opredjeljenja za reorganizaciju i integraciju Univerziteta Crne Gore navodi se da je neophodno iz-vršiti reorganizaciju Univerziteta, odnosno, pojedinih univerzitetskih jedinica. S tim u vezi, planirano je razdvajanje Filozofskog fakulteta na Filozofski i Filološki, uz pripa-janje Instituta za strane jezike budućem Filološkom fakultetu. Zatim je predviđen-ja reogranizacija Metalurško-tehnološkog fakulteta, pri čemu treba napraviti otklon od dominantnog metalurškog profila studija i orjentisati se ka savremenim trendovima. Fakultet bi trebalo da ima naziv – Tehnološ-ki. Ovom fakultetu bi bilo moguće priključiti i Farmaceutski fakultet, tako da bi Farmacija imala status jednog od studijskih programa. Postoji varijanta i da Farmacija postane dio Medicinskog fakulteta. Reogranizacijom je takođe planirano da Fakultet za primijen-jenu fizioterapiju bude priključen Fakultetu za sport i fizičko vaspitanje. Izvjesne zah-vate u reogranizaciji trebalo bi preduzeti na Mašinskom fakultetu, Fakultetu za turizam i hotelijerstvo i Fakultetu za pomorstvo, kako bi ove univerzitetske jedinice pot-punije mogle odgovoriti potrebama društ-va i tržišta. U cilju jasnijeg razdvajanja nas-tavne od naučne djelatnosti, predlaže se i razdvajanje Biotehničkog fakulteta - na Pol-joprivredni fakultet i Biotehnički institut. U namjeri da se ostvari funkcionalnija organi-zacija studija i da se kvalitativno unaprijedi proces naučno-istraživačkog usavršavanja, dio procesa reogranizacije je i formiranje Centra za doktorske studije na UCG. Ta-kođe, predviđena je i izrada normativne


osnove, koja će omogućiti planiranje i kon-trolu naučno-istraživačkog rada instituta na UCG, kao i njihovog stručnog i razvojnog djelovanja na Univerzitetu i izvan njega.

Prepoznata je važnost definisanja kompe-tencija koje se stiču završetkom akademskih i primijenjenih studija. Komercijalizacija, pad kvaliteta, fabrikovanje diploma, ne-jasni kriterijumi angažovanja nastavnika, itd. negativne su tendencije koje ukazu-ju na potrebu razdvajanja primijenjenih i akademskih studija. Zbog toga je planira-no da se primijenjene studije organizuju u okviru jedne krovne institucije, što Zakon o visokom obrazovanju predviđa kroz mo-gućnost organizovanja visoke škole. To bi bio bolji ambijent za povezivanje primijen-jenih studija sa društvenom i biznis zajed-nicom, kao i željeni okvir za uspostavljanje modula Cjeloživotnog učenja, koje ovaj do-kument, takođe, preporučuje.

U cilju kvalitetnijeg funkcionisanja Univer-ziteta Crne Gore biće izvršena reorgani-zacija unutrašnjih organizacionih jedinica (Centar za studije i kontrolu kvaliteta, Cen-tar za mobilnost, Univerzitetska biblioteka, Služba za održavanje objekata, CIS, Pravna i Finansijska služba) i kroz nove servise (Kar-ijerni centar) i uspostavljena efikasnija in-frastruktura za postizanje boljih rezultata na planu internacionalizacije UCG. U duhu razvoja Univerziteta kao istraživačke insti-

tucije, uz novoosnovani Centar za doktorske studije, u planu je osnivanje Naučnog (teh-nološkog) parka, koji bi objedinio naučne i laboratorijske baze. Reorganizacijom će biti obuhvaćen i Institut za razvoj i istraživanje u oblasti zaštite na radu, čiji su osnivači Vlada Crne Gore i Univerzitet, kako bi bio djelot-vorniji u realizaciji strateških i razvojnih projekata u kojima participira Univerzitet Crne Gore.Za obrazovanje i vaspitanje na akademskim vrijednostima i idealu znanja, za individualni razvoj ličnosti nastavnika i studenta, posebno je djelotvoran kreativni i javni prostor djelovanja van nastavnog procesa. Stvaralački, intelektualno - kritički i preduzetnički duh, uz osjećanje pripadnosti UCG kao odlučujućem faktoru razvoja društ-va – nužan su agens razvoja i digniteta svake akademske zajednice, što zahtijeva jedinst-venu vrstu pažnje i posvećenja.

Ovom vidu djelovanja, kako se ispostavl-ja, neophodna je kadrovska i organizacio-na podrška, pa je nužno razraditi efikasne mjere, kako bi kroz međusobnu saradnju sa Studentskim parlamentom prije svega, ali i sa drugim studentskim organizacijama, sa fakultetima i servisima u okviru Rektorata (PR služba, Karijerni Centar, Centar za istraživanje i saradnju, Centar za mobilnost nastavnika i studenata), bili osmišljeni programi i planovi rada i podrška njihovoj realizaciji.

ANAL

IZA

STAN

JA I S

TRAT

EŠKA

OPR

EDJE

LJEN

JA Z

A RE

ORG

ANIZ

ACIJU

I IN

TEG

RACI

JU U

CG

UNIVERZITET CRNE GORE

Cetinjska br.2

81 000 Podgorica

Crna Gora

Telefoni: + 382 20 414 255

Fax: + 382 20 414 230

E-mail: [email protected]

www.ucg.ac.me

analiza stanja i strateŠka opredjeljenja za … analiza stanja... · 4 i analiza stanja i...

Documents