ANATOMIA I FIZJOLOGIA UKADU ODDECHOWEGO

Istot procesu oddychania jest wyzwolenie energii zgromadzonej w organizmie. Do wyzwolenia energii ze zwizkw chemicznych w organizmie czowieka niezbdny jest tlen atmosferyczny.

Proces ten, czyli oddychanie, dzieli si na:1) oddychanie zewntrzne polegajce na doprowadzeniu czsteczek tlenu atmosferycznego do wntrza komrek,2) oddychanie wewntrzne, czyli wewntrzkomrkowe, w czasie ktrego czsteczki tlenu wchodz w reakcje chemiczne.

Oddychanie zewntrzne jest procesem zoonym, bior w nim udzia: - ukad oddechowy: skadajcy si z drg oddechowych i puc, - minie poprzecznie prkowane szkieletowe, - krew i ukad sercowo-naczyniowy, - orodki nerwowe sterujce oddychaniem.

Oddychanie zewntrzne polega na doprowadzaniu tlenu atmosferycznego do komrek zgodnie z gradientem cinienia parcjalnego tlenu. Jednoczenie z komrek jest usuwany dwutlenek wgla powstajcy w wyniku utleniania komrkowego zwizkw organicznych. Dwutlenek wgla usuwa si rwnie zgodnie z gradientem cinienia parcjalnego.

W czasie wentylacji puc do pcherzykw pucnych jest wcigane powietrze atmosferyczne zawierajce tlen i inne gazy oraz bardzo mao dwutlenku wgla. Powietrze wydychane zawiera mniej tlenu, a zawarto dwutlenku wgla jest w nim znacznie wiksza ni w powietrzu wdychanym.

Suche powietrze atmosferyczne ( wdechowe ), bez pary wodnej, wcigane do puc zawiera:21% tlenu, 78% azotu0.04% dwutlenku wgla Powietrze wydechowe zawiera:13% tlenu75,5% azotu5% dwutlenku wgla6% H20

Narzdy klatki piersiowej: 1- krta, 2- ya szyjna, 3- gruczo tarczowy, 4- minie, 5- opucna, 6- puco prawe, 7- serce, 8- ebra, 9- mostek, 10 - przepona, 11 - aorta brzuszna, 12 - minie midzyebrowe, 13 - oskrzeliki, 14 - oskrzele, 15 - puca, 16 - naczynia ttnicze iylne, 17 - grasica, 18 - tchawica.

Krta - narzd gosu pooony wszyi. Jest zmienionym pocztkowym odcinkiem tchawicy, poczonym zgardem wejciem do krtani. Rusztowanie krtani zbudowane jest zchrzstek poczonych wizadami, stawami iminiami, powleczonych od wewntrz bon luzow.Tchawica - cz dolnych drg oddechowych zbudowana zpodkowiastych piercieni chrzstnych otwartych do tyu, poczonych ze sob wizadami ibon miniow gadk, wycielona od wewntrz bon luzow. Rozpoczyna si od krtani, przechodzi zszyi do rdpiersia, gdzie na wysokoci IV krgu piersiowego dzieli si na dwa oskrzela gwne: prawe ilewe.

Oskrzela cz dolnych drg oddechowych . Zbudowane zpiercieni chrzstkowych (tkanka chrzstna) poczonych tkank czn ibon miniow gadk (tkanka miniowa) oraz wysane bon luzow od wewntrz zdu iloci gruczow luzowych. Wyrnia si: oskrzele gwne (I rzdu) prawe ilewe odchodzce od tchawicy ioskrzela rozgaziajce si wmiszu puc: II rzdowe - oskrzela patowe (3 prawe i2lewe) isegmentalne oraz III rzdowe, wktrych wyrnia si 12 podziaw. Od ostatnich oskrzeli III rzdu odchodz oskrzeliki kocowe (pozbawione chrzstki), ktre zkolei dziel si na dwa oskrzeliki oddechowe wcianach ktrych znajduj si pcherzyki pucne. Oskrzela doprowadzaj powietrze do puc iwyprowadzaj je stamtd.

Puca, narzdy parzyste (puco prawe ilewe) nalece do ukadu oddechowego. Wpucach odbywa si wymiana gazowa (oddychanie). Puco ma posta stoka zoonego zpodstawy zpowierzchni przeponow oraz kopulastego szczytu. Boczna powierzchnia puca przylega do eber. Puco prawe posiada trzy paty, lewe - dwa paty. Cao puca otoczona jest opucn. Do kadego puca dochodzi: oskrzele gwne, ttnica pucna, dwie yy pucne, splot nerwowy, naczynia iwzy chonne oraz ttnice oskrzelowe. Misz puca wykazuje znaczn sprysto.

Tkanka pucna jest elastyczna elementy spryste wystpujce pomidzy pcherzykaminapicie powierzchniowe cienkiej warstwy pynu wycielajcego wntrze pcherzykw pucnych

W czasie wdechu napicie powierzchniowe w pcherzykach wzrasta, a w czasie wydechu maleje. Zapobiega to zlepianiu si cian pcherzykw na szczycie wydechu. Napicie powierzchniowe w pcherzykach zmniejsza czynnik powierzchniowy surfactant. W czasie wdechu powierzchnia pcherzykw zwiksza si, czsteczki czynnika powierzchniowego rozsuwaj si i napicie powierzchniowe wzrasta. Zjawiska przeciwne zachodz w czasie wdechu.

Opucna, bona surowicza wycielajca dwie jamy opucnowe wklatce piersiowej, zoona zczci pokrywajcej puco - opucna pucna, przechodzca za pomoc opucnej krezkowej (krezki puca), obejmujcej korze puca, wopucn cienn, ktra skada si zopucnej ebrowej, przeponowej, rdpiersiowej iosklepka wystajcego ponad Iebro. Jama opucnej, wska szczelina znajdujca si pomidzy opucn pucn icienn, wypeniona skp iloci pynu surowiczego (opucnowego), ktry podczas akcji oddechowej zwila ocierajce si osiebie blaszki opucnej. Jama opucnej jest zamknita inie komunikuje si zatmosfer zewntrzn ani te adn inn jam ciaa; od gry jest zamknita cianami klatki piersiowej (z ebrami), aod podstawy przepon. Cinienie wewntrz tej jamy jest na og nisze od cinienia atmosferycznego.

Przepona - misie paski oddzielajcy jam klatki piersiowej od jamy brzusznej, wysklepiony do klatki piersiowej, przyczepiajcy si wokolicy ldwiowej do eber ido wyrostka mieczykowatego mostka, przez ktre przechodz: ya gwna dolna, przeyk iaorta zstpujca oraz inne narzdy.

Przepona wczasie skurczu obnia si, powodujc zwikszenie objtoci klatki piersiowej, czego wynikiem jest wdech. Ztego wzgldu jest to jeden zgwnych mini oddechowych

Pojemno pucCakowita pojemno puc ( TLC ) ok. 6l.- to caa objto powietrza zawartego wpucach na szczycie najgbszego wdechu Dzieli si j na:pojemno wdechow ( IC ) - ktr okrela pojemno powietrza wciganego do puc wczasie najgbszego wdechu, po spokojnym wydechu. Skadaj si na ni: objto oddechowa ( TV ) ok. 0,5 l. ilo powietrza wchodzcego iwychodzcego zpuc przy spokojnym oddychaniu objto zapasowa wdechowa ( IRV ) - wydychana przy maksymalnym wysiku ponad objto oddechow

pojemno zalegajc czynnociow ( FRC) - pojemno powietrza pozostajca wpucach przy spokojnym wydechu.

Skadaj si na ni: objto zapasowa wydechowa (ERV) -ilo powietrza usuwana zpuc przy maksymalnym wydechu objto zalegajca ( RV ) - ilo powietrza pozostajcego wpucach przy maksymalnym wydechu

Pojemno yciowa ( IVC ) - puc to ilo powietrza, jaka moe by wprowadzona do puc po uprzednim maksymalnym wydechu wynosi rednio 3500 cm3 (4500cm3 umczyzn, 3200cm3 ukobiet), na co skada si ilo powietrza zwana powietrzem oddechowym - 500 cm3( objto oddechowa - TV), powietrzem uzupeniajcym (1500 cm3) ipowietrzem zapasowym (1500 cm3).

W czasie swobodnego wdechu do drg oddechowych dostaje si okoo 500 ml powietrza objto oddechowa ( TV ). Z tej objtoci powietrza wdychanego do pcherzykw pucnych dostaje si okoo 350 ml, pozostae 150 ml wypenia przestrze martw anatomiczn. Przestrze ta tworz drogi oddechowe w ktrych nie ma warunkw anatomicznych do wymiany gazw pomidzy powietrzem a krwi : jama nosowa, gardo, krta, tchawica, oskrzela i oskrzeliki.

Martwa przestrze fizjologiczna cz powietrza wdychanego moe dosta si do pcherzykw pucnych i nie podlega wymianie gazowej. W naczyniach wosowatych w cianie tych pcherzykw krew nie przepywa lub przepywa w maej iloci by cae powietrze byo wykorzystane do wymiany gazowej. U ludzi zdrowych przestrze martwa fizjologicznie jest maa, znacznie zwiksza si u chorych

Oddychanie zewntrzne dzieli si na szereg procesw 1) wentylacja puc: wdychanie i wydychanie powietrza w iloci dostosowanej do chwilowego zapotrzebowania organizmu na tlen oraz proporcjonalny rozdzia powietrz wdychanego w pucach 2) dyfuzja: nie zaburzona wymiana gazw midzy pcherzykami a krwi woniczek pucnych;3) transport gazw za porednictwem krwi,4) dyfuzja gazw pomidzy krwi a komrkami.

Wentylacja puc - czyli wdychanie i wydychanie powietrza odbywa si na skutek rytmicznych ruchw klatki piersiowej i przepony, w nastpstwie ktrych dochodzi do zmian cinienia w jamie opucnej. Skurcz mini wdechowych powoduje powikszenie klatki piersiowej w trzech wymiarach: - grno-dolnym (skurcz przepony) - przednio-tylnym (minie midzyebrowe zewntrzne grnej czci klatki piersiowej) - poprzecznym (minie midzyebrowe zewntrzne V-X ebra). W wyniku tego nastpuje obnienie cinienia w jamie opucnej, rozprenie pcherzykw pucnych i wcignicie powietrza do puc. W czasie wdechu minie pokonuj opr elastyczny, zaleny od sprystoci tkanki pucnej i opr nieelastyczny zaleny od przepywu powietrza przez drogi oddechowe i pokonywanie si tarcia. Przy zwikszeniu oporw podczas wdechu wspdziaaj dodatkowe minie wdechowe.

MECHANIZM ODDYCHANIA

Wydech jest w zasadzie aktem biernym, zachodzi kosztem sil sprystych nagromadzonych w czasie wdechu. W czasie wydechu pokonywane s tylko opory nieelastyczne. Wydech moe, by wspomagany czynnie przez minie oddechowe:. m. midzyebrowe wewntrzne, mm. powok brzusznych, m. czworoboczny ldwi, m. biodrowo-ebrowy i zbaty dolnyU kobiet przewaa tzw. tor oddychania piersiowy (grnoebrowy), u mczyzn tor oddychania przeponowy (dolnoebrowy).Wentylacja puc zaley od nastpujcych czynnikw; - czynnoci ruchowej klatki piersiowej i przepony, - oporu drg oddechowych dla przepywajcego powietrza, - rwnomiernego zaopatrzenia pcherzykw w powietrze, - podatnoci puc.

Orodek oddechowy odpowiada za regulacj czstoci i gbokoci oddechworodek wdechuorodek wydechu

Czsto oddychania uludzi zdrowych wynosi 16-18 razy na 1minut udorosych, 20-30 razy udzieci, 30-35 unoworodka. Ilo powietrza, jak wprowadzamy do puc wczasie jednego wdechu, nazywamy objtoci oddechow - wynosi ona 5 -10 ml/kg masy ciaa wspoczynku. Ilo powietrza, jak czowiek zuywa do oddychania wczasie jednej minuty, awic czsto oddechw pomnoon przez objto oddechow, nazywamy wentylacj minutow (norma 6-8 litrw).

W warunkach fizjologicznych na zmian szybkoci oddychania wpywa wzmoony wysiek fizyczny, stany emocjonalne. Wwarunkach patologicznych na przyspieszenie oddychania wpywaj: stany gorczkowe, bolesne urazy, zabiegi operacyjne. Chory oddycha wtedy pytko iszybko - nie chcc dopuci do uczucia blu, ktry powoduj gbsze oddechy. Powierzchnia oddechowa puc jest wwczas zmniejszona, chory szybkoci oddechw wyrwnuje dostarczenie do organizmu odpowiedniej iloci tlenu.

Na zwolnienie oddychania wpywaj: schorzenia mzgowia, zatrucia wewntrzpochodne, np.: mocznica, piczka cukrzycowa, zatrucia zewntrzpochodne substancjami dziaajcymi na orodek oddechowy (depresja oddechowa), np. morfin.

Przyspieszenie oddychania uczowieka dorosego powyej 40 razy izwolnienie poniej 8na min jest objawem niepokojcym, prowadzcym do niedotlenienia organizmu.