and товч танилцуулга - unescap.org · •Тогтвортой хөгжлийн...

http://www.unescap.org/our-work/statistics

Байгаль орчны статистикийн талаарх

товч танилцуулга

БОСХҮХ: Байгаль орчны статистикийг хөгжүүлэх үндсэн хүрээ (FDES)

2. Environmental Resources and

their Use

3. Emissions,

Residuals and Waste

4. Disasters and

Extreme Events

6. Environment Protection,

Management and Engagement

5. Human Habitat

and Environmental

Health

1.Environmental Conditions and

Quality


their Use

3. Emissions,

Residuals and Waste

4. Disasters and

Extreme Events



5. Human Habitat

and Environmental

Health


Quality

Байгаль орчин, эдийн засгийн дансны систем


Танилцуулгын онцлох асуудал

• Бодлого шийдвэр илүү нэгдсэн уялдаатай болж байна:• Тогтвортой хөгжлийн зорилго (ТХЗ), ногоон эдийн засаг, уур

амьсгалын өөрчлөлт, биологийн олон янз байдал, харилцан шүтэлцээ

• Нэгтгэн уялдуулсан, цаг үеийн, үнэн бодитой мэдээлэл хэрэгцээтэй байна

• Байгаль орчны статистикийг олон байгууллага тооцон гаргадаг • Энэ салангид байдал нь стандартчлалыг шаарддаг

• Албан ёсны статистикчид байгаль орчны статистикийг стандартчилж, нэгтгэн уялдуулах арга хэрэгсэл, чадавхитай • Байгаль орчны статистикийг цуглуулах талаарх Байгаль орчны

статистикийг хөгжүүлэх үндсэн хүрээ (ОСХҮХ) зөвлөмж • Байгаль орчны тоо мэдээллийг эдийн засгийн мэдээлэлтэй

нэгтгэн уялдуулах Байгаль орчин, эдийн засгийн данс ны систем (БОЭЗДС)

ESCAP - Environment Statistics Overview2


Дансны талаарх ажиглалт:

Байгаль орчинтойгоо харьцдаг байдлаараа эдийн засгаа удирдан явуулдаг бол бид ан гөрөө хийж, жимс ногоо түүдэг хэвээрээ л байна.- Майкл Бордт, 2015


Байгалийн капиталын тайлбарлах


Асуудал нь юунд байна вэ?

• Бодлого шийдвэр илүү нэгдсэн уялдаатай болж байна:• Тогтвортой хөгжил; ногоон хөгжил; уур амьсгалын өөрчлөлт;

биологийн олон янз байдал

• Хөгжүүлэх үү эсвэл хэвээр нь хадгалж хамгаалах уу? Хаанаас нь хөгжүүлэх вэ?

• Ойрын/урт хугацааны үр ашиг нь юу вэ? Хэнд ашиг тустай вэ?

• Байгаль орчны статистикийг олон байгууллага тооцон гаргадаг • Салангид учраас стандарчлал шаардлагатай

• Үндэсний статситикийн байгууллагууд эдийн засаг, нийгмийн статистикт голлон анхаарч ажилладаг• Байгаль орчны статистикийг эрхлэн гаргах хүн хүч, институцийн

зохион байгуулалтгүй байж болох юм

ҮСБ байгаль орчны асуудал хариуцсан нэгжтэй юу?



Бодлого шийдвэр нэгдсэн уялдаатай байдаг (Харилцан шүтэлцээ)

• Хүмүүст ус, хоол хүнс, эрчим хүч хэрэгтэй байхын зэрэгцээ• Уур амьсгалын өөрчлөлтийг бууруулах шаардлага тулгардаг

• Эрчим хүчний боломжитсонголт нь • Ус, хоол хүнсний тэгш

хүртээмжийг бууруулахын зэрэгцээ

• Уур амьсгалын таагүйөөрчлөлтийг улам нэмэгдүүлж болзошгүй

• Дангаараа арга хэмжээ авч ажиллаад үр дүнд хүрэхгүй болсон!

Статистикийн шинэлэг арга хэрэгсэл нь эдгээр уялдаа холбоог тодорхойлж, зохистой харьцааг олж ойлгох боломжийг олгодог.



Яагаад үндэсний статистикийн байгууллага хэрэгтэй бэ?• “Албан ёсны статистикийн үндсэн зарчим” нь:

• Тоо мэдээллийн чанар, үнэн бодит, нууцлал, мэдээлэл хэрэглэгчийн хэрэгцээ шаардлагад нийцсэн байх гэсэн соёлыг төлөвшүүлэх

• Төр засаг, аж ахуйн нэгж, иргэний нийгмийн итгэлийг нэмэгдүүлэх

• Нарийн түвэгтэй тоо мэдээлэлтэй ажиллах ур чадвар, арга туршлагатай

• Нууцлал хангасан тоо мэдээлэл цуглуулах ажиллагааг(судалгаа, данс, захиргааны тоо мэдээлэл) байгаль орчны статистикт нэвтрүүлж болно

• Үндэсний статистикийн систем болон ТХЗ-ын хэрэгжилтэнд хяналт шинжилгээ хийх, тайлагнах ажлыг гол төлөв хариуцдаг



Байгаль орчны статистик нь салбар хоорондын болон байгууллага хоорондын шинж чанартай байдаг

FDES: Framework for the Development of Environment Statistics



their Use

3. Emissions,

Residuals and Waste

4. Disasters and

Extreme Events



5. Human Habitat

and Environmental

Health


Quality


their Use

3. Emissions,

Residuals and Waste

4. Disasters and

Extreme Events



5. Human Habitat

and Environmental

Health


Quality

Байгаль орчны статистик нь:

1. Байгаль орчны төлөв байдал,

2. Түүнээс бид ямар хамааралтайбайгаа талаар,

3. Түүнд бид яаж нөлөөлдөгталаар,

4, 5. Бидэнд байгаль орчин яаж нөлөөлдөг талаар (сөрөг талынх ч талаар)

6. Түүнийг бид хэрхэн хамгаалахталаарх мэдээллийг өгнө.

Энэ мэдээллийг өөр өөр аргачлал, ойлголт тодорхойлолт, ангиллын дагуу төрөл бүрийн байгууллага тооцон гаргадаг.


Мэдээлэл, тоо мэдээлэл, статистик, данс, үзүүлэлт


МэдээлэлДэлхий

Тоо:ЧанарынТоо хэмжээний

Статистик

Зарчим:Бүтэц,Нийт дүн

Данс

Сэдэв:Нөөц/урсгал

Сонгох

Үзүүлэлт

Индекс

Мета мэдээлэл

Нэгтгэх

http://www.unescap.org/our-work/statisticsESCAP - Environment Statistics Overview9

Official Statistics

Policy

Science

Эдгээр бүлгүүд хэрхэн“өөрөөр сэтгэж” байгаа бол?

Та юуг хүсэж байна

вэ?

Гурван дангааршил…

Танд юу байна

вэ?

Та юу мэдэж авмаар байна

вэ?


Зөв асуулт асуух

Хамтран ажиллах

Нэгдсэн зорилт

Тоо мэдээллийн

хамтрал

Мэдээллийг үр ашигтай цуглуулах

Нотолгоонд суурилсан

бодлого


Албан ёсны

статистик

Бодлого

Шинжлэх ухаан

Бид яаж туслах вэ?

Та үүнийг мэдэж байх

хэрэгтэй!

Асуудлыг бид яаж шийдэх

вэ?

…эсвэл зохицол уу?


Албан ёсны статистик нь цорын ганц эх үүсвэр биш…


Албан ёсны статистик

Шинжлэх ухаан

Бусад

Баримт нотолгоо

Улс төрийн

Нийг-мийн

Хувь хүний

Бодлого боловсруулагч нартай албан ёсны статистикчид нягт хамтран ажилласнаар ямар ашиг тустай эсвэл эрсдэлтэй байх вэ?

Чанартай тоо мэдээлэл муу шийдвэрээс илүү дээр байдаг


Мэдээллийг нэгтгэн уялдуулах статистикийн арга хэрэгсэл


Өндөр чанартай үзүүлэлт

Нэгдсэн данс

Уялдуудсан тоо (стандарт & процесс)

БО, ЭЗ, нийгмийн салангид тоо мэдээлэл

SEEA: Байгаль орчин эдийн засгийн дансны систем байгаль орчин, эдийн засаг хоорондын харилцан хамаарлыг хэмжих стандарт

FDES: Байгаль орчны статистикийг хөгжүүлэх үндсэн хүрээ Үндсэн статистик

GSBPM: Статистикийн үйл ажиллагааны ерөнхий загвар Нэгдсэн үйл ажиллагаа

DQAF: Тоо мэдээллийн чанарын үнэлгээний хүрээ Чанарын зөвлөмж

NSDS: Статистикийн хөгжүүлэх үндэсний стратеги

Оношилгооны арга, баримтжуулалтын загвар Стратеги төлөвлөлт, үнэлгээ

SNA: Үндэсний тооцооны систем Эдийн засгийг хэмжих стандарт

Үндэсний төлөвлөлт


ТХЗ-ын үзүүлэлтийг тооцоход регистр, тоо мэдээлэл, тооцооллын систем хэрэгтэй



БОСХҮХ-ний бүтэц

БОСХҮХ нь байгаль орчны статистикийн цар хүрээ, бүрэлдэхүүн хэсгийг зааж, тоо мэдээллийг нэгдсэн стандарттай уялдуулдаг

БОЭЗДС нь эдгээр тоо мэдээллийг “данс” руу нэгтгэж тусгадаг



their Use

3. Emissions,

Residuals and Waste

4. Disasters and

Extreme Events



5. Human Habitat

and Environmental

Health


Quality


their Use

3. Emissions,

Residuals and Waste

4. Disasters and

Extreme Events



5. Human Habitat

and Environmental

Health


Quality


their Use

3. Emissions,

Residuals and Waste

4. Disasters and

Extreme Events



5. Human Habitat

and Environmental

Health


Quality


their Use

3. Emissions,

Residuals and Waste

4. Disasters and

Extreme Events



5. Human Habitat

and Environmental

Health


Quality


ҮТС-д тусгагдсан БОЭЗДС

• ҮТС 2008 хуудас. 534

• 29.104 Үндэсний тооцооны систем (ҮТС) шиг БОЭЗДС нь• Үндсэн үзүүлэлтүүдийг гаргах бүртгэлийн үүрэг

• Үндсэн үзүүлэлтүүдийг бодлогод дүн шинжилгээ хийхэд ашиглах зохицуулалтын үүрэг гүйцэтгэдэг.

• Байгаль дэлхий эдийн засагт ямар ач холбогдолтойг мэдэж авмаар байгаа бол БОЭЗДС

“Дагуур данс” гэж юу вэ?



Дансны талаарх өөр нэг ажиглалт

Эдийн засгийн статистик:

• Макро эдийн засгийн онол

• Найдвартай тооцооллын систем (ҮТС)

• Хүлээн зөвшөөрөгдсөн үзүүлэлтүүд (ДНБ…)

• Статистикийн дэд бүтэц


Эдийн засгийн тоо мэдээлэл

Данс

Үзүүлэлт

Байгаль орчны статистик:

Олон онолтой

Тодорхой зорилгоор цуглуулдаг

Хүлээн зөвшөөрөгдсөн цөөн үзүүлэлттэй

Статистикийн дэд бүтэц сул

Үзүүлэлт тооцохын тулд “данс” байгуулах хэрэгтэй байна уу?


БОЭЗДС нь• ҮТС-тэй уялдсан тооцооллын систем:

• Ойлголт, тодорхойлолт, ангилал, аргачлалыг уялдуулан авч үздэг

• Данс байгуулах зарчим, системийн онолд үндэслэсэн

• Уян хатан, модультай• Улс орны хэрэгцээ шаардлагад нийцүүлэн

бүрэлдэхүүн хэсгийг сонгох боломжтой

• Бүрэн дүүрэн нэвтрүүлэх шаардлагагүй

• 1992 оноос 90 гаруй улс орон тодорхой хэмжээгээр нэвтрүүлээд байна

• Ямар нэг загвар, мэдээллийн сан эсхүл дүн шинжилгээний систем БИШ юм



БОЭЗДС нь • “Данс” тооцох заавар зөвлөмж болдог:

• Эдийн засагт байгалиас оруулж буй орц, • Эдийн засгийн байгаль орчинд үзүүлж буй

нөлөө, • Нөлөөллийг бууруулах зардал

• Холбогдох данс, үзүүлэлтийг тогтмолтооцох статистикийн тогтвортой дэд бүтцэд дэмжлэг болдог

• Ойлголт, тодорхойлолт, ангилал, аргачлалыг стандарчилж, нийцтэй байдлыг нэмэгдүүлдэг

• Тоо мэдээлэл цуглуулалтын давхардлыгбууруулах • “нэг удаа цуглуулаад олон удаа ашигла”

• ҮТС-тэй уялдаж, хэрэглэгчдийн хэрэгцээнд нийцсэн байдлыг нэмэгдүүлдэг



Мэдээллийг нэгтгэн уялдуулах олон улсын платформ


Хөтөлбөр 21, Рио+20, ТХЗ:

Шийдвэр гаргах ажиллагаанд

байгаль орчны асуудлыг тусгах!!!

ЭЗХАХБНогоон өсөлт

Дэлхийн банкWAVES

БЭҮУХП, УАӨУХХ

НҮБХХБиофин

НҮББОХ, ХХАБ, НҮБХХ:

REDD+

НҮББОХ ЭБЭЗ, Ногоон эдийн

засаг, ТХҮ

БОЯБКАйчигийн

зорилт


БОЭЗДС: Нөөц, урсгал

Ecosystems & Oceans20

Нөөц(P & Q)

Эрдэс баялаг, эрчим хүчГазар, хөрсОй модДалайнБусад биологийн

Эрдэс баялаг, эрчим хүч

Ус

Экосистем +нөхцөл байдал

Урсгал (P & Q)

Эрдэс баялаг

Эрчим хүч

Ус

Экосистемийнүйлчилгээ

Үлдэгдэл (Q)

Хатуу хог хаягдал

Агаар дах ялгаруулалт

Бохир ус

Экосистемийн үйлчилгээ

Байгаль орчин

Эдийн засагҮйлдвэрлэл

ХэрэглээХуримтлал

ИмпортЭкспорт

Ашиг/зардал

• ҮТС: Байгалийн орцын эдийн засагт оруулсан хувь хэмжээ (түрээс)

• Хорогдол, хаягдлыг тооцсон нийт хуримтлал

• ҮТС-ийн бус:Байгалийн орцын хүмүүсийн аж амьдралд оруулсан хувь хэмжээ

• Гадаад хүчин зүйлс(эрүүл мэнд, ядуурал)

Үндэсний баялаг

• Актив, пассивын тэнцэл

• Хөрөнгө• Байгалийн “чухал”

капитал

Бууруулах , удирдан зохицуулах (P)

Хамгаалал $Бараа, үйлчилгээТатвар, татаас

P = Үнэ (мөнгөн дүн)Q = Хэмжээ (биет)


Байгаль орчны данс, статистик

БОЭЗДС-ҮХ(Үндсэн хүрээ)

•Хөрөнгө

•Биет урсгал

•Мөнгөн урсгал

•Эрдэс баялаг & эрчим хүч, газар, ой мод, хөрс, ус, далайн, бусад биологийн•Эрдэс баялаг, эрчим хүч, ус,

ялгаруулалт, бохир ус, хаягдал•Хамгааллын зардал, татвар & татаас

БОЭЗДС Ус;БОЭЗДС Эрчим хүч;БОЭЗДС Хөдөө аж ахуй ой, загасны аж ахуй

Салбарын нарийвчилсанмэдээллийг нэмэх

• Ус• Эрчим хүч• Хөдөө аж ахуй, ой, загасны аж ахуйн

хувьд дээрхтэй адил

БОЭЗДС-ЭТД(Экосистемийнтуршилтын данс)

Орон зайнмэдээлэл болон экосистемийн асуудлыг тусгах

Хэмжээ, нөхцөл байдал, экосистемийн үйлчилгээ, нүүрстөрөгч, ус, биологийн олон янз байдал

БОСХҮХ (Байгаль орчны статистикийг хөгжүүлэх үндсэн хүрээ)

Дээрхийнстатистикийн үндсэн мэдээлэл нэмэх нь…

• Гамшигт осол үзэгдэл •Хүн амын суурьшил, эрүүл мэнд•Хамгаалал, менежмент, оролцоо



Хаанаас эхлэх вэ?Эн тэргүүнд анхаарах асуудал Холбогдох данс, статистик Холбогдох ТХЗ

1. Ойн доройтол3. Газрын доройтол

Газрын хөрөнгийн дансЭкосистемийн данс (Хэмжээ)

15 Хуурай газрын экосистем

2. Усны нөөц, чанар Усны данс (Хөрөнгө; Нөөц/Ашиглалт)Экосистемийн данс (Ус)

6 Ус14 Хуурай газрын экосистем

4. Уур амьсгалын өөрчлөлт Эрчим хүчний данс Агаар дахьялгаруулалтЭкосистемийн данс (Нүүрстөрөгч)

7 Эрчим хүч13 Уур амьсгал

5. Хатуу хог хаягдлын менежмент

Хатуу хог хаягдлын данс 11 Хот12 Хэрэглээ

6. Биологийн олон янз байдлын хомсдол

Экосистемийн данс (Биологийн олон янз байдал)

14 Далай тэнгис15 Хуурай газрын экосистем

7.Байгаль орчинд үзүүлж буй уул уурхайн салбарын нөлөө

Газрын хөрөнгийн дансЭкосистемийн данс (Нөхцөл байдал)

15 Хуурай газрын экосистем


Эх үүсвэр: АХБ Мянмарын байгаль орчны гүйцэтгэлийн үнэлгээ 2012.


0 2 4 6 8 10 12 14 16

AustraliaAfghanistan

Australia (Victoria)Bangladesh

BhutanCambodia

ChinaCook Islands

Federated States of MicronesiaFiji

Hong KongIndia

IndonesiaIran

JapanKiribati

Republic of KoreaKyrgyzstan

Lao PDRMalaysia

MaldivesMarshall Islands

MongoliaMyanmar

NepalNew Zealand

PalauPapua New Guinea

PhilippinesRussiaSamoa

Timor-LesteThailandVanuatuVietnam

Дансны тоо (хамгийн олон = 33)

Ази, номхон далайн орнуудын “Байгаль орчин, эдийн засгийн дансны систем”-ийг нэврүүлж буй байдал

(урьдчилсан байдлаар)

Ongoing

Planned

Хэрэгжиж байгаа

Төлөвлөсөн



Дэлгэрэнгүй мэдээлэл



Balancing nature’s books

• Нөөц/урсгал Хөрөнгө, Нөөц/Ашиглалт

• Активын данс: Эхний үлдэгдэл, нэмэлт, хасалт, эцсийн үлдэгдэл

• Нөөц/Ашиглалтын данс: Нийлүүлэгч Хэрэглэгч

• Давхар/4 удаа нэвтрэх

• Нийлүүлэгч ба хэрэглэгч хоорондын мөнгөний болон биет гүйлгээ

• Бүртгэх хугацаа: Гүйлгээ хийгдсэн үед

• Харилцан уялдаатай хэмжих нэгж, ойлголт тодорхойлолт, ангилал, арга зүй болон үнэлгээний зарчим



“Данс” гэж юу вэ?


Ус ашиглалтын данс(м3/жил)

Нийтлэг ойлголт:Тооцоонд ашиглах нийтлэг нэгжХувиргах ($/сар, литр/өдөр, м3/сар)

Мөрийн нийлбэр

Баганын нийлбэр Нийт дүн

Бүх хэрэглэгчид/хэрэглээ

Мэдээллийн өөр эх үүсвэрүүд:Өрхийн судалгаа: 100Хотын захиргаа: 300Аж үйлдвэрийн судалгаа: 175


БОЭЗДС, Үндэсний тооцооны систем (ҮТС)

• ҮТС-ээр үндэсний эдийн засгийн үйл ажиллагаа, үйлдвэрлэл болон хөрөнгийг хэмждэг:• Мөнгөн хэлбэрээр • Эдийн засгийн нэгжүүдийн хоорондын гүйлгээг хянах

(бизнес, өрх, засгийн газар)

• БОЭЗДС нь байгаль орчин, эдийн засгийн хамаарлыг хэмждэг:• Хөрөнгийн хүрээг өргөжүүлдэг (байгалийн биет

хөрөнгө орно)• Байгаль орчныг хамгаалах зардлыг ялгаж авч үздэг

• Эдийн засагт оруулсан байгаль орчны орцын биет хэмжээг бүртгэдэг.

• Үйлдвэрлэсэн болон ашигласан үлдэгдлийг бүртгэдэг.• Байгаль орчны хувийн болон нийтийн хөрөнгийн өөрчлөлтийг бүртгэнэ.



Сект

ор

Сект

ор

Үл

дэгд

эл

Бүтэ

эгд

эхүүн

Салбар Эцсийн эрэлт Актив

Бараа үйлчилгээний нийт үйлдвэрлэл

Салбарын завсрын хэрэгцээ

Эцсийн эрэлт (хэрэгцээ)Үндсэн хөрөнгийн нийт хуримтлал

Санхүүгийн болон үйлдвэрлэсэн актив, эхний үлдэгдэл

Санхүүгийн болон үйлдвэрлэсэн активын хэмжээ, эзэмшлийн ашиг болон алдагдал дахь бусад өөрчлөлт

Санхүүгийн болон үйлдвэрлэсэн актив, эцсийн үлдэгдэл

ҮТС-ийн өнцгөөс харахад:


1

2

3

4

5

6

7


Сект

ор

Сект

ор

Үл

дэгд

эл

Бүтэ

эгд

эхүүн

Салбар Эцсийн эрэлт Актив

Бараа үйлчилгээний нийт үйлдвэрлэл

Салбарын завсрын хэрэгцээ

Байгаль орчныг хамгаалах зардлууд

Эцсийн эрэлт (хэрэгцээ)

Байгаль орчныг хамгаалах зардлууд

Үндсэн хөрөнгийн нийт хуримтлал

Байгаль орчныг хамгаалах хөрөнгийн зардал

Санхүүгийн болон үйлдвэрлэсэн актив, эхний үлдэгдэл

Байгалийн нөөцийн актив, эхний үлдэгдэл

Байгалийн нөөцийн актив, эхний үлдэгдэл

Байгалийн нөөцийн активын өөрчлөлт

Байгалийн нөөцийн актив, эцсийн үлдэгдэл

Санхүүгийн болон үйлдвэрлэсэн активын хэмжээ, эзэмшлийн ашиг болон алдагдал дахь бусад өөрчлөлт

Байгалийн нөөцийн активийн хэмжээ, эзэмшлийн ашиг болон алдагдал дахь бусад өөрчлөлт

Санхүүгийн болон үйлдвэрлэсэн актив, эцсийн үлдэгдэл

Байгалийн нөөцийн актив, эцсийн үлдэгдэл

Салбарын нөөцийн үйлдвэрлэл

Салбарын нөөц ашиглалт

Өрх болон засгийн газрын нөөцийн үйлдвэрлэлӨрх болон засгийн газрын нөөц ашиглалт

Салбарын хог хаягдал ашиглалт

Салбарын хог хаягдал үйлдвэрлэл

Өрх болон засгийн газрын хог хаягдал үйлдвэрлэл

Өрх болон засгийн газрын хог хаягдал ашиглалт

БОЭЗДС-ийн өнцгөөс харахад:


Хувийн Нийтийн1

2

3

45


1. Байгаль орчин: 2. Хэтийн төлөв

Байгаль орчны хөрөнгө, нөөц баялаг:

МодУсХөрсЗагас


Экосистем: Биотек болон антибиотек элементүүд хамтдаа үйлчилдэг.

Ой модНуур

Тариалангийн талбайУс намгархаг газар

БОЭЗДС-ийн хүрээ нь эдийн засгаас эхэлдэг бөгөөд байгалийн актив, урсгал, үлдэгдлийн талаарх мэдээллийг өгдөг.

БОЭЗДС-ийн экосистемийн туршилтын данс нь экосистемээс эхэлдэг бөгөөд түүнийг эдийн засаг болон хүний бусад үйл ажиллагаатай холбож үздэг.

Эдгээр нь эдийн засаг, байгаль орчин болон хүний бусад үйл ажиллагааны харилцан хамаарлыг хэмжих үндэс суурь болдог.


Байгаль орчны данс болон статистикБОЭЗДС-ҮХ(Үндсэн хүрээ)

• Хөрөнгө

• Биет урсгал

• Мөнгөн урсгал

• Эрдэс баялаг & Эрчим хүч, Газар, Мод, Хөрс,Ус, Далайн, Биологийн бусад

• Материал, Эрчим хүч, Ус, Ялгаруулалт, Бохир ус, Хаягдал

• Хамгааллын зардал, татвар & татаас

БОЭЗДС Ус;БОЭЗДС Эрчим хүч;БОЭЗДС ХАА, Ойн болон Загасны аж ахуй

Салбарындэлгэрэнгүй мэдээллийг нэмэх

Дээрх байдлаар:• Ус• Эрчим хүч• Хөдөө аж ахуй, ойн аж ахуй, загасны аж

ахуй

БОЭЗД—ЭТД (Экосистемийн туршилтын данс )

Орон зайн мэдээлэл болон экосистемийн асуудлыг нэмжоруулдаг.

Хэмжээ, Нөхцөл байдал, Экосистемийн үйлчилгээ, Нүүрстөрөгч, Ус, Биологийн олонянз байдал



• Гамшигт осол үзэгдэл• Хүн амын суурьшил болон эрүүл мэнд• Хамгаалал, менежмент ба оролцоо



БОЭЗДС-ҮХ (Үндсэн хүрээ)Дансууд• Хөрөнгө (= нөөц; биет болон мөнгөн):

• Эрдэс баялаг, эрчим хүчний нөөц

• Газар, ой

• Хөрс

• Мод

• Далайн нөөц

• Биологийн бусад нөөц

• Ус



• Биет урсгал• Материалын нөөц/ашиглалт

(олборлох хэрэглэх)

• Материалын урсгал (Эдийн засгаар дамжуулан)-аас эцсийн эрэлт

• Усны нөөц/ашиглалт

• Эрчим хүчний нөөц/ашиглалт

• Үлдэгдэл• Агаар дахь ялгаруулалт

• Усан дахь ялгаруулалт

• Хаягдал (бий болсон болон ашигласан/дахин боловсруулсан)


БОЭЗДС-ҮХ (Үндсэн хүрээ)Дансууд


• Мөнгөн урсгал• Байгаль орчныг хамгаалах

зардал (Эрэлт талаасаа)

• Байгаль орчны бараа үйлчилгээний сектор (нийлүүлэлт талаасаа)

• Нөөц ашиглалт ба менежмент

• Засгийн газрын төлөх болон засгийн газарт төлөх байгаль орчинтой холбоотой зардал (торгууль, төлбөр, татвар, татаас, )


БОЭЗДС-ҮХ (Үндсэн хүрээ)Дансууд


Байгаль орчны данс болон статистикБОЭЗДС-ҮХ(Үндсэн хүрээ)

• Хөрөнгө

• Биет урсгал

• Мөнгөн урсгал

• Эрдэс баялаг & Эрчим хүч, Газар, Мод, Хөрс, Ус, Далайн, Биологийн бусад

• Материал, Эрчим хүч, Ус, Ялгаруулалт, Бохир ус, Хаягдал

• Хамгааллын зардал, татвар & татаас

БОЭЗДС Ус;БОЭЗДС Эрчим хүч;БОЭЗДС ХАА, Ойн болон Загасны аж ахуй

Салбарын дэлгэрэнгүй мэдээллийг нэмэх

Дээрх байдлаар:• Ус• Эрчим хүч• Хөдөө аж ахуй, ойн аж ахуй, загасны аж

ахуй

БОЭЗДС—ЭТД (Экосистемийн туршилтын данс )

Орон зайн мэдээлэл болон экосистемийн асуудлыг нэмжоруулдаг.

Хэмжээ, Нөхцөл байдал, Экосистемийн үйлчилгээ, Нүүрстөрөгч, Ус, Биологийн олон янз байдал



• Гамшигт осол үзэгдэл• Хүн амын суурьшил болон эрүүл мэнд• Хамгаалал, менежмент ба оролцоо



БОЭЗДС—ЭД (Экосистемийн данс)

• ТХЗ зорилт 15.9 2020 он гэхэд экосистем, биологийн олон янз байдлын ач холбогдлыг үндэсний болон орон нутгийн төлөвлөлт, хөгжлийн бодлого боловсруулалт, ядуурлыг бууруулах стратегид тусгах

• “Туршилт” = хэрэгжиж байгаа

• Экосистемийн нэгжийн орон зайн хамрах хүрээ(30-100m)• Экосистемийн төрлийн хэмжээ • Экосистемийн хөрөнгийн нөхцөл байдал • Экосистемийн үйлчилгээг ангилах, үнэлэх

• БОЭЗДС-ҮХ болон Үндэсний тооцооны системтэй холбогдож байгаа байдал

• Туршилт хийсэн орнууд Австрали, Канад, Мавритани, Нидерланд, Филиппин (Бутан, Чили, Индонез, Мексик, Ємнєд Африк, Вьетнам)



БОЭЗДС—ЭТД (Экосистемийн туршилтын данс)



БОЭЗДС—ЭТД Дансууд болон түүний арга хэрэгсэл

Хэмжээг илэрхийлэх дансууд

• Экосистемийн төрөл+ эзэмших болон ашиглах

• Цаг хугацааны өөрчлөлтүүд

Улс орнуудын газрын гадаргад юу байгаа талаарх ерөнхий хэлэлцээ

Эх газрын өөрчлөлт (хаана, яагаад)



БОЭЗД—ЭТД Дансууд болон түүний арга хэрэгсэл

Нөхцөл байдлыг илэрхийлэх дансууд

• Экосистемийн үйлчилгээнд чанар болон биофизик тооцоолол чухал ач холбогдолтой.

Ерөнхий нөхцөл байдлын өөрчлөлт, өөрчлөлт гарсан байршил

Экосистемийн цаашдын урсгал




Сэдэвчилсэн дансууд• Газар (орон зайн

элемент)

• Ус (орон зайн элемент, чанар, экосистемээс үр шим хүртэгчид)

• Биологийн олон янз байдал (тархац, шинж чанар, тоо хэмжээ)

• Нүүрс төрөгч(биокарбоныг голлон анхаардаг)

Нөхцөл байдлыг илэрхийлэх дансуудыг дэмждэг

Тодорхой асуудлыг голлон анхаардаг




Экосистемийн үйлчилгээний нөөц / ашиглалтын данс

• Биет тооцоолол

• Ашиглалтыг үр шимийг хүртэгчдээр

• Мөнгөн дүнг тооцох үнэлгээ

Мөнгөн хөрөнгийн дансыг дэмжиж,Үндэсний тооцооны системтэй уялддаг




Мөнгөн хөрөнгийн данс

• Үйлчилгээний цаашдын урсгалын өнөөгийн цэвэр өртөг

Зохицол (Trade-offs)

Актив пассивын тэнцлийг дэмждэг




ҮТС-тэй уялдах нь

• Эдийн засгийн үйлдвэрлэлийн фунц дэх экосистемийн үйлчилгээ

• Доройтол ба хомсдол тооцсон агрегат (жишээ нь нэмэгдэл өртгөөс элэгдлийг хасах)

Зохицол (Trade-offs)




Арга хэрэгсэл

• Ангилал (ургамлын байдал, ашиглалт, экосистемийн үйлчилгээ)

• Арга зүй (Орон зайн нэгж, масштаб & агрегат)

• Биофизик загварчлал(цаашдын урсгал & зөрүүг багасгах)



Байгаль орчны статистикийг нэвтрүүлэх үе шат


1. Стратегийн төлөвлөлт

2. Статистикийн

болон институцийнмеханизмыг бий болгох

3. Үндэсний статистикийн

системийг бэхжүүлэх

4. Данс байгуулах

5. Дансыг ашиглах

Шинжилгээ үнэлгээий арга хэрэгсэл

Баримтжуулалтын загвар

• Институцийн тогтолцоо

• Мэдээлэл солилцох

• Тооцооллын систем• Чанар, процесс

Түншлэл


Тооцоолох тогтолцоог нэвтрүүлэх1. Стратегийн төлөвлөлт

(Шинжилгээ үнэлгээний арга хэрэгсэл): Тэргүүлэх чиглэл, чадавхийн талаар ойлголт мэдээлэл авах

• Үндэсний хэтийн

зорилго

• Үндэсний статистикийн системийг татан оролцуулах



Тооцооллын системийг нэвтрүүлэх

2. Статистикийнболон институцийнмеханизмыг бий болгох

• Манлайлал

• Санхүүжилт

• Хяналт

• Төлөвлөгөөний хэрэгжилт• Мэдээлэл солилцох• Шинэ судалгаа• Шинээр тоо мэдээ

гаргах




3. Үндэсний статистикийн системийг бэхжүүлэх

• Статистикийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийн талаарх олон улсын гарын авлага

• Мэдээлэл солилцоо

• Үйл ажиллагааг төвлөрүүлэх

• Чанарын заавар зөвлөмж


Статистикийн үйл ажиллагааны ерөнхий загвар(GSBPM)


Одоо хийгдэж байгаа үйл ажиллагааг баримтжуулах

Байгаль орчны статистикийн баримтжуулалтын загвар

- Статистикийн гадаад “нийлүүлэлтийн сүлжээ”-г баримтжуулах


NeedsDesignBuild

Collect

Validate

ProcessAnalyse

Output

Evaluate

Statistical activity 1 (Primary)

Statistical activity 2 (Primary)

Statistical activity 3 (Secondary)

NeedsDesignBuild

Collect

Validate

ProcessAnalyse

Output

Evaluate

NeedsDesignBuild

Collect

Validate

ProcessAnalyse

Output

Evaluate



4. Дансыг байгуулах &5. Ашиглах

• Түншлэх

• Хэрэгжүүлж эхлэх

• Хийж байгаагаасаа суралцах

• Тогтмол сайжруулах



Гол дүгнэлт:

“Чанартай статистикийн мэдээлэл нь муу шийдвэрээс илүү дээр байдаг. Good statistics are cheaper than bad

decisions.”

• БОСХҮХ нь байгаль орчны үндсэн статистикийн мэдээллийг цуглуулах гарын авлага юм.

• БОЭЗДС нь байгаль орчны тоо мэдээллийг “ялгаж салгах” тооцооллын систем болдог. ( Харилцан уялдаатай)

• БОЭЗДС-ыг улс орнууд мэдээллийг уялдуулах, эрэмбэлэх болон тооцох замаар нэвтрүүлж байна. ( Хэрэгжүүлэх боломжтой)

• Энэ нь ҮТС болон ТХЗ-той уялддаг. ( Хэрэгцээ шаардлагад нийцсэн)

• Ази, Номхон далайн эдийн засаг, нийгмийн комисс нь техникийн туслалцаа, сургалт, ажил төлөвлөлтийн дэмжлэг үзүүлдэг.



• Асуулт, санал байна уу?


http://www.unescap.org/our-work/statisticsESCAP - Environment Statistics Overview53


Ашигласан материал• ESCAP: http://www.unescap.org/

• Gleeson-White, Jane. 2015. Six Capitals: The revolution capitalism has to have – or can accountants save the planet? https://janegleesonwhite.com/six-capitals/

• Holling, C.S., Two Cultures of Ecology. http://www.ecologyandsociety.org/vol2/iss2/art4/

• IMF-DQAF: http://dsbb.imf.org/Pages/DQRS/DQAF.aspx

• Paris 21. NSDS: http://www.paris21.org/

• Saner, M. and Bordt M. 2016. Building the consensus: The moral space of Earth measurement systems. Ecological Economics 130 (2016): 74-81.

• Statistics Canada, 2013. Human Activity and the Environment 2013: Measuring Ecosystem Goods and Services: http://www.statcan.gc.ca/pub/16-201-x/2013000/aftertoc-aprestdm1-eng.htm

• UNSD. 2013. Fundamental principles of official statistics. http://unstats.un.org/unsd/dnss/gp/fundprinciples.aspx

• UNSD. 2013. FDES: http://unstats.un.org/unsd/environment/fdes.htm

• UNSD. 2014. SEEA: http://unstats.un.org/unsd/envaccounting/seea.asp• Training materials: http://unstats.un.org/unsd/envaccounting/workshops.asp?fType=2

• World Bank. WAVES: https://www.wavespartnership.org/


http://www.unescap.org/

https://janegleesonwhite.com/six-capitals/

http://www.ecologyandsociety.org/vol2/iss2/art4/

http://dsbb.imf.org/Pages/DQRS/DQAF.aspx

http://www.paris21.org/

http://www.statcan.gc.ca/pub/16-201-x/2013000/aftertoc-aprestdm1-eng.htm

http://unstats.un.org/unsd/dnss/gp/fundprinciples.aspx

http://unstats.un.org/unsd/environment/fdes.htm

http://unstats.un.org/unsd/envaccounting/seea.asp

http://unstats.un.org/unsd/envaccounting/workshops.asp?fType=2

https://www.wavespartnership.org/


Талархал

• Баярлалаа!

• Илтгэлийг бэлтгэсэн:• Майкл Бордт

• Ази Номхон далайн эдийн засаг, нийгмийн комиссын статистикийн хэлтсийн байгаль орчны статистикийн бүсийн зөвлөх

[email protected]


mailto:[email protected]

and товч танилцуулга - unescap.org · •Тогтвортой хөгжлийн...

Documents