PO„ èŒ =Åã áêÅ#Ö’

`≥ÅOQÍ„Ñ äŒ=∞ =Ú„ Œ : JHÀì|~ü, 2006

„Ѩ «∞Å∞ : 10,000

"≥Å : 10/-

=Ú„ Œ : ≥ÅOQÍ _≥=ÅÑπ"≥∞O\ò á¶È~°O, 6-3-634, M·~° åÉÏ £,ã¨~°fiǨωõΩ¯Å∞ ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £ - 500 004.

¿Ñ~°∞ : ................................................

J„_»ã¨∞ : ................................................

................................................

................................................

`≥ÅOQÍ.>ˇeá¶È<£ <≥O|~°∞¡ : ................................................

................................................

................................................

................................................

„_≥·qOQ∑ Ö·Ãã<£û <≥O. : ................................................

W#∂ûÔ~<£û áêÅã‘ <≥O.: ................................................

|¡_£ „QÆ∂Ñπ : ................................................

ÉϺOH± JH“O\ò <≥O. : ................................................

Qͺãπ Hõ<≥Hõ∆<£ <≥O. : ................................................

=ÚO^Œ∞=∂@`≥ÅOQÍ „áêO`åxH˜ [iy#, [~°∞QÆ∞`«∞#fl J<ÕHõ

J<åºÜ«∂Å#∞ áêÔH\ò Ãã·A ѨÙã¨ÎHõ ~°∂ѨOÖ’ `≥ÅOQÍ „Ѩ[ʼnõΩ,

=ÚYºOQÍ ÑÖ¡Ö’¡ L#fl"åiH JOkOKåÅx ãOHõeÊOKåO. KåÖÏ=∞Ok

nxÔH· Hõ$+≤KÕâß~°∞. "å~°O ŒiH© èŒ#º"å^•Å∞. q=∞ÅQÍiH˜, ''ã¨∞h «——

QÍiH˜, `≥ÅOQÍ „ѨÉèÏHõ~ü QÍiH˜, _ç.Ñ≤.Ô~_ç¤.QÍiH˜ =∂ „Ѩ`ÕºHõ

^èŒ#º"å^•Å∞.

`≥ÅOQÍÖ’ K«^Œ=QÆeˆQ"å~°∞ D ѨÙã¨ÎHÍxfl K«^Œ=_»"Õ∞

H͉õΩO_®, JO ŒiH© K«kq qxÑ≤OKåÅx =∂ =∞#q.

`≥ÅOQÍ „Ѩ`ÕºHõ ~åR ™ê^èŒ# HÀã¨O `≥ÅOQÍ „Ѩ*Ï

„Ѩux èŒ∞ÅÃÑ· XuÎ_ç ÃÑOK«∞ «∂ L «Î~åÅ∞ ~åã¨∂Î, 㨠庄QÆǨÅ∞ KÕã¨∂Î

≥ÅOQÍ L Œº=∞O L èŒ$ «O KÕ •ÌO. «fi~°Ö’<Õ ≥ÅOQÍ «Ñ¨Ê‰õΩO_®

=ã¨∞ÎOk.

*· ≥ÅOQÍ *·*· ≥ÅOQÍ

|∂~°∞QÆ∞Ñe¡ "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù (a.q.~å=Ù)

≥ÅOQÍ _≥=ÅÑπ"≥∞O\ò á¶È~°O

≥ÅOQÍÏ Kåi„ «Hõ <ÕÑ èŒºO=O ŒÅ ãO= «û~åÅ <≥·*ÏO áêÅ#Ö’ ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ Œ∞ ~åRO

16 lÖÏ¡Å∞ (8 ≥ÅOQÍ lÖÏ¡Å∞, 5 =∞~å\Ïfi_® lÖÏ¡Å∞, 3

Hõ~åfl@Hõ lÖÏ¡Å∞) Hõey =¸_»∞ ÉèÏ+Å „Ñ[Å`À LO_Õk. "åi

"åi ÉèÏ+Å∞, PKå~° =º=Ç~åÅ∞ "ÕÔ~·<å-WzÛ ÑÙK«∞Û‰õΩ<Õ èÀ~°`À

„Ñ[Å∞ ãÇÏr=#O ™êyã∂Î=KåÛ~°∞.

„Ñã∞Î «O PO„ èŒ„Ñ Õâò ~åROÖ’ ÉèÏQÆOQÍ L#fl ≥ÅOQÍ

1724 #∞O_ç 1948 =~°‰õΩ 224 ãO= «û~åÅ∞ x*ÏOáêÅ#Ö’

LO_Õk. x*ÏO #∞O_ç q=ÚHÎ HõeyOK«_®xH WHõ _ç „Ñ[Å∞ ÉèÏ+`À

xq∞`«ÎO ÖˉõΩO_® Z<≥fl<ÀflHõëêìÅ∞ Ѩ_®eû=zÛOk. ÖˇHõ¯ÖË#O`«

=∞Ok áÈ~å_ç „áêÏÅ#∞ JiÊOKå~°∞.

Õâ◊ ™êfi «O„ «ºO <å\ã≤÷u

PQÆã∞ì 15, 1947# Õâ◊ „Ñ[ÅO`å ™êfi «O„ «º "Õ_»∞HõÖ’¡

=ÚxyáÈÜ«∂~°∞. PO„ èŒ∞Å∞ ÉèÏQÆOQÍ L#fl =∞ Œ~åã∞ ~å„ëêìxH

‰õÄ_® POQ¡Ü«ÚÅ #∞O_ç q=ÚHÎ Hõey#O Œ∞# "å~°∞ ‰õÄ_® Ѷ∞#OQÍ

L «û"åÅ∞ [~°∞ÑÙ‰õΩ<åfl~°∞. HÍx x*ÏO x~°O‰õΩâ◊ «fiO #∞O_ç q=ÚHÎ

ÅaèOK«#O Œ∞# ≥ÅOQÍ „Ñ[Å∞ =∂„ «O x~åâß xãÊ $ÇÏÖ’¡

=ÚxyáÈÜ«∂~°∞. ™êfi «O„ «º ãO|~åÖ’¡ =ÚxyáÈ~Ú# PO„ èŒ∞Å∞

≥ÅOQÍ „Ñ[Å ¿ãfiKåÛù ™êfi «O„`åºÅ QÆ∞iOz PÖ’zOK«ÖË Œ∞.

ÕâßxH ™êfi «O„ «ºO =KåÛH x*ÏO x~°O‰õΩâ◊ «fiO =∞iO «

ÃÑiyáÈ~ÚOk. `≥ÅOQÍ „Ѩ[Å ™êfi`«O„`«º áÈ~å\Ïxfl

L‰õΩ¯áê ŒO`À J˜z"ÕÜ«∂Åx x~°‚~ÚOK«_»O`À „Ѩ[Å HõëêìÅ∞

`å~å™ê÷~ÚH˜ KÕ~°∞‰õΩ<åfl~Ú. ^•xH˜ `À_»∞ MÏã≤O ~°rfi

<åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’x ~°*ÏHÍ~°∞Å∞ ^ÀÑ≤_ôʼnõΩ, ǨÏ`åºHÍO_»‰õΩ,

J`åºKå~åʼnõΩ áêÅÊ_»_»O`À „Ѩ[Å∞ k‰õΩ¯ÖËx Ѩ‰õ ∆ΩÖÏ¡QÍ

=Åã"≥àϧeû =zÛOk. PO„ è• „áêO`åʼnõΩ =ÅãáÈ~Ú# ≥ÅOQÍ

„Ѩ[ʼnõΩ Hõh㨠=∞~åº^Œ ^ŒHõ¯HõáÈQÍ "åix JOk# HÍ_çH˜

^ÀK«∞HÀ=_»OÖ’ PO„ èŒ∞Å∞ «=∞KÕu"å\Ïxfl „Ñ Œi≈OKå~°∞. <åQÆÑÓ~ü

ÖÏO\ ≥Å∞Q «~° „áêO`åʼnõΩ "≥o§# ≥ÅOQÍ „Ñ[ʼnõΩ =∂„ «O

JÑÓ~°fi"≥∞ÿ# P Œ~° ÅaèOzOk.

ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ Œ∞‰õΩ ¿ãfiKåÛù, ™êfi «O„`åºÅ∞

<≥·*ÏO „áêO « „Ñ[Å Z_» ≥QÆx áÈ~å\ÏÅ =Å#, ÉèÏ~° «

„ÑÉèí∞ «fi K«~°ºÅ =Å#, ã~åú~ü Ñ>ËÖò KåHõK«HõºO =Å# x*ÏOÃÑ·

XuÎ_çÃÑiyOk. 1948 ÃãÃÑìO|~ü 13# ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £ÃÑ· áÈbã∞

K«~°º „áê~°OÉèí"≥∞ÿOk. ÃãÃÑìO|~ü 17# z=i x*ÏO g∞~ü L™ê‡<£

JbMÏ<£ ÖÁOyáÈÜ«∂_»∞. nx`À ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £‰õΩ q=ÚHÎ Hõey,

ÕâßxH ™êfi «O„ «ºO ÅaèOz# ãO= «û~°O «~åfi « WHõ _ç „Ñ[ʼnõΩ

™êfi «O„ «ºO ÅaèOzOk.

ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £ ~å„ëêìxH x*ÏO #∞O_ç q=ÚHÎ Hõey#ÑÊ\H

ãfi «O„ « ÉèÏ~° « Õâ◊OÖ’ U~åROÖ’ ÖËx q èŒOQÍ ^•^•ÑÙ <åÅ∞QÆ∞

ã¨O=`«û~åÅ áê@∞, JO>Ë 1952Ö’ ZxflHõÅ∞ [iy |∂~°∞æÅ

~å=∞H õ$ëê ‚~å=Ù =ÚYº=∞O„uQÍ ZxflH õÜÕ∞ºO`« =~°‰ õΩ,

„Ñ*Ï„ÑÉèí∞`åfixH WHõ _ç „Ñ[Å∞ <ÀK«∞HÀÖË Œ∞.

=Úb¯ L Œº=∞O

1948 #∞O_ç 52 =~°‰õΩ <åÅ∞ˆQà◊§áê@∞ q∞e@s,

ã≤qÖò JkèHÍ~°∞Å áêÅ<å HÍÖÏxfl Pã¨~åKÕã¨∞H˘x =∞^Œ~åã¨∞

~åROÖ’x PO„^èŒ∞Å∞ J<ÕHõ =∞Ok WHõ¯_»‰õΩ=zÛ L^ÀºQÍÅ#∞

ŒH¯OK«∞‰õΩ<åfl~°∞. ≥ÅOQÍ "åiH WOw¡+π ~å Œ#fl ‰õΩO\ ™ê‰õΩ`À

q∞e@s, ã≤qÖò áêʼnõΩÅ∞ qK«Hõ∆Ï~°Ç≤Ï`«OQÍ L^ÀºQÍÅÖ’

PO„ èŒ∞Å#∞ xOáê~°∞. JÖÏ xÜ«∞q∞OK«|_»¤ JO„ èŒ∞Å∞, "≥#∞"≥O@<Õ

`«=∞"åix Ñ≤eÑ≤OK«∞H˘x =∞ixfl L^ÀºQÍÅ#∞ `«=∞"åiˆH

Hõ@ìÉ\Ïì~°∞. JÖÏ J„Hõ=∞OQÍ L^ÀºQÍÅÖ’ ã≤÷~°Ñ_»¤ PO„ èŒ∞Å∞ «=∞#∞

`å=Ú ã¨OѶ¨∞ ã¨O㨯~°ÎÅ∞QÍ =i‚OK«∞H˘x, `≥ÅOQÍ „Ѩ[ÅÃÑ·

JkèHÍ~° Œ~åÊxfl „Ñ Œi≈OK«_»O „áê~°OaèOKå~°∞. =Úb¯ x|O èŒ#Å∞

J=∞Å∞Ö’ L#flÑÊ\H PO„ èŒ∞Å∞ ^˘OQÆ ãiìѶ≤H@¡ À L^ÀºQÍÅ#∞

ŒH¯OK«∞HÀ=_®xfl WHõ _ç „Ñ[Å∞ ˘O Œ~°QÍ<Õ Ñã≤QÆ\Ïì~°∞. Ѷe «OQÍ

''ÔQ·~ü =Úb¯ - QÀÉϺH±—— JO@∂ L Œºq∞OKå~°∞. ''W_ô¡ - ™êOÉÏ~ü

QÀÉϺH±——, ''QÀOQÆ∂~° ÑK«Û_ç QÀÉϺH±—— ÖÏO\ x<å^•Å∞ JÑC_Õ

ÑÙ@∞ì H˘KåÛ~Ú.

Hõeã∞O^•=∞x q#fláêÅ∞ – HÍ*Ë •Ì=∞x =∞# áêÅ∞ 1 #n#^•Å ^•~°∞Å∞ =∞#q – #n[ÖÏÅ ^•~°Å∞ "åiq 2

≥ÅOQÍ „áêO «ÑÙ ÑÖ¡Å∞ – PO„ è• áêʼnõΩÅ =ÚÖ¡Å∞ 3 ã"≥∞ÿYº ~å¢+ìO`À ŒQÍ – ÖˉõΩO_® áÈ~ÚOk *ÏQÍ 4

qâßÖÏO„ èŒÖ’<Õ „Ñ*Ï~å[º™ê÷Ñ#‰õΩ áÈ~å@O KÕ™êÎ=∞O@∞#flHõ=¸ºxã∞ìÅ∞ ÉOQÍÖòÖ’ Uáê\ Jaè=$kúx ™êkèOK«QÆeyO„_»∞?≥ÅOQÍÏ "ÕÔ~· Õ ã∞uÎ "≥Ú «Î#O@∞#fl^•? H˘_»=e

P_»#O@∞#fl^•? ≥ÅOQÍÏ "ÕÔ~· Õ g∞ áÈ~å\ÏxH J_Õ¤q∞\?-HÍà’l

PO„ èŒ~åRO U~åÊ@∞

=∞ Œ~åã∞ ~åROÖ’ ÉèÏQÆOQÍ L#fl PO„ èŒ∞Å∞ L^ÀºQÆ

~°OQÆOÖ’, =#~°∞Ö’¡ «=∞#∞ «q∞à◊√Å∞ ^ÀÑ≤_ôH QÆ∞iKÕã∞Î<åfl~°x

„Ñ ÕºHõ ~åR L Œº=∂xH #_»∞OayOKå~°∞. á⁄\˜ì N~å=ÚÅ∞ „Ñ ÕºHõ

JO„ èŒ~åRO H˘~°‰õΩ 1952 JHÀì|~ü 19# P=∞~° x~åÇ~°nHõ∆

„áê~°OaèOKå~°∞. ~å[^è•x ã¨=∞㨺`À áê@∞, Pi÷Hõ ã¨=∞㨺Å∞

Z Œ∞~°=Ù`åÜ«∞x TÇ≤ÏOz#ÑÊ\H „Ñ ÕºHõ PO„ èŒ ~åRO W=fi_®xH

HO„ Œ „ÑÉèí∞ «fiO JOwHõiOzOk. HÍx =∞ Œ~åã∞ #QÆ~°OÖ’ ÉèÏQÆO

~Ú"åfiÅx HÀ~°∞ «∂ «# x~åÇ~°nHõ∆#∞ H˘#™êyOz 63= ~ÀA

_çÃãO|~ü 15# á⁄\ì N~å=ÚÅ∞ „áê`åºQÆOKÕâß~°∞. nO`À

„Ñ ÕºHõ ~åR L Œº=∞O f„=~°∂ÑO^•eÛOk. HO„ Œ „ÑÉèí∞ «fiO ky=zÛ

1953 JHÀì|~ü1# =∞ Œ~åã∞ ~åROÖ’#∞O_ç PO„ èŒ∞Å#∞ q_»nã≤,

„Ñ ÕºHõ PO„ èŒ ~å„ëêìxfl U~åÊ@∞ KÕÜ«∞_»"≥∞ÿ#k. =∞ Œ~åã∞ #QÆ~°OÖ’

PO„ 茉õΩ ÉèÏQÆO HÍ"åÅ#fl ÅHõ∆ ºO`À nHõ∆ H˘#™êyOz, 1952Ö’

á⁄\˜ì N~å=ÚÅ∞ K«xáÈQÍ, qâßÖÏO„ èŒ U~åÊ@∞ H˘~°‰õΩ „áê`åºQÆO

KÕã≤#@∞¡QÍ <Õ\<åÜ«∞‰õΩÅ∞ =i‚OK«_»O K«i„ «#∞ =„H©HõiOK«_»"Õ∞

«ÑÊ "Õ~°∞ HÍ Œ∞.

PO„ èŒ „Ѩ Õâò U~åÊ@∞‰õΩ =ÚO Œ∞#fl Ѩiã≤÷ «∞Å∞

1948Ö’ ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ Œ∞ ~åRO, 1953Ö’ PO„ èŒ~åRO

"Õ~°∞"Õ~°∞QÍ U~åÊ>ÿ# «~°∞"å « PO„ èŒ∞Å∞ ÉèÏëê„ÑÜ«ÚHõÎ ~å„ëêìÅ

ÑÅ¡qx JO Œ∞‰õΩ<åfl~°∞. Hõ~°∞=ÙHÍÅOÖ’ XÅ¡#x ÑOÑ≤Oz# "≥ÚQÆ_»∞,

ÑO@HÍÅOÖ’ ÑOÑ≤OK«=∞x J_çy#@∞¡ x*ÏO#∞O_ç ™êfi «O„`åºxfl

á⁄O Œ_»OÖ’HÍx, ~°*ÏHÍ~°∞Å J~åK«HÍÅ#∞O_ç ~°H∆OK«_»OÖ’HÍx

Ñ\˜ìOK«∞HÀx PO„ èŒ∞Å∞, ÉèÏëê „ÑÜ«ÚHõÎ ~å„ëêìÅ ÑÅ¡q`À '' JO Œin

≥Å∞Q——#x, ≥ÅOQÍ „Ñ[Å∞ ‰õÄ_® «=∞"å~#x HõÑ@„¿Ñ=∞#∞

XÅHõÉ’âß~°∞. ≥Å∞QÆ∞ =∂\Ï¡_Õ "å~°O ŒiH XH ~å„ëêìxfl U~åÊ@∞

KÕÜ«∂Å<Õ |∂@HõÑÙ x<å^•xfl =ÚO Œ∞‰õΩ ≥KåÛ~°∞. qâßÖÏO„ èŒ

U~åÊ@∞#∞ `≥ÅOQÍ"åã¨∞Å∞ =ºuˆ~H˜ã¨∂Î<Õ =KåÛ~°∞. W^Õ

ã=∞Ü«∞OÖ’ Hõ=¸ºxã∞ìÅ∞ ‰õÄ_® qâßÖÏO„ èŒ U~åÊ@∞‰õΩ «O^•#

ÑÅHõ_»O`À PO„ è•<åÜ«∞Hõ «fiO Ü≥ÚHõ "å^•xH =∞iO « |ÅO

KÕ‰õÄiOk. JO ÕH͉õΩO_® ™êfi «O„`åº#O «~°O U~åÊ>ÿ# ~å„ëêìÅÖ’

‰õÄ_® JHõ _»Hõ _» ÉèÏëê„ÑÜ«ÚHõÎ ~å„ëêìÅ "å ŒO =ÚO Œ∞‰õΩ =zÛOk.

nO`À P<å\˜ ˆHO„ Œ „ѨÉèí∞ «fiO ã¨∞„Ѷ‘O HÀ~°∞ì [_ç Ѷ[Öò Jb

J 茺Hõ∆ «# 1953Ö’ ~å„ëêìÅ ÑÙ#ifl~å‡ÏxÔH· Hõg∞+<£#∞ U~åÊ@∞

KÕã≤Ok. J Õ Zãπ.P~ü.ã≤ (¿ãì\ò s P~°æ<≥·*Ë+<£ Hõg∞+<£). Õâ◊OÖ’x

qq èŒ „áêO`åÅ#∞ Ñ~°º\Oz, ~å„ëêìÅ ÑÙ#~üx~å‡ÏxH «y#

ã∂K«#Å∞-ãÅÇÅ∞ W"åfiÅ#fl Õ D Hõg∞+<£ „Ñ è•# ÉÏ èŒº «.

PO Œ∞Ö’ ÉèÏQÆOQÍ<Õ D Hõg∞+<£ ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ Œ∞, PO„ èŒ ~å„ëêìÅÖ’

Ñ~°º\Oz „Ñ[Å, ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩÅ Jaè„áêÜ«∂Å#∞ ¿ãHõiOz

«# x"ÕkHõ#∞ HO„ Œ „ÑÉèí∞`åfixH ã=∞iÊOzOk. P x"ÕkHõÖ’

ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ Œ∞ ~åROÖ’x 8 ≥Å∞QÆ∞ =∂\Ï¡_Õ lÖÏ¡Å#∞ „Ѩ ÕºHõ

~åROQÍ U~°Ê~°KåÅx, ^•xH˜ ''ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^Œ∞ ~åRO—— Jx

<å=∞Hõ~°O KÕÜ«∂Åx ã¨∂zOzOk. D U~åÊ@∞#∞ J~Ú^Œ∞

ãO= «û~åÅ∞ ÑsH∆Oz, P «~°∞"å « XHõ "Õà◊ ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ Œ∞ ~åR

âßã#ãÉèíÖ’ =¸_çO@ Ô~O_»∞=O «∞Å =∞Ok JOwHõi¿ãÎ JÑC_»∞

PO„ èŒ ~åROÖ’ qb#O HÍ=K«∞Û#x «# x"ÕkHõÖ’ ã∂zOzOk.

~å„ëêìÅ ÑÙ#~üx~å‡O H˘~°‰õΩ xÜ«∞q∞Oz# Ѷ[Öò Jb Hõg∞+<£

"≥e|∞zÛ# Jaè„áêÜ«∂Å∞:

1. qb<åxfl =ºu~HOK«_®xH K«∂Ñ≤Oz# HÍ~°ÏÅ∞ : (qb#O`À

≥ÅOQ͉õΩ [iQ #ëêìÅ∞)

Z‰õΩ¯= Jaè=$kú K≥Ok# „áêO`«O`À, `«‰õΩ¯= Jaè=$kú

K≥Ok# „áêO`åxfl HõÅÑ_»O ã=∞~°÷hÜ«∞O HÍ Œ∞.

Ö’@∞ |_≥\ò À L#fl PO„ èŒ ~å¢ëêìxfl q∞QÆ∞Å∞ |_≥\ò À

L#fl ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £ ~å¢+ìO`À HõeÑ≤ Õ, ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £ ~å¢+ìO

#+ìáÈHõ «ÑÊ Œ∞.

„a\+π áêÅ#Ö’ ÑÙ\ì ÃÑiy# PO„ èŒ∞ʼnõΩ q^•º=HÍâßÅ∞

JkèHõOQÍ L#flO Œ∞#, x*ÏO HÍÅOÖ’ ≥Å∞QÆ∞ x¿+ èŒO,

L~ °∂ Ì < ÕÑ ¨^ ä Œ ºOÖ’ J~ °H˘~ ° K «^ Œ ∞=ÙÅ∞ K «kq#

`≥ÅOQÍ"åi`À HõÅѨ_»O =Å# L^ÀºQÍÅxflO\ ˜h

PO„ èŒ∞ÖË ŒH¯OK«∞‰õΩ<Õ J=HÍâ◊O =ÙOk.

ѨšѨ٠„áêO`«OQÍ L#fl PO„^茄áêO`åxˆH #n[ÖÏÅhfl

qxÜ≥∂yOK«|_Õ J=HÍâ◊=Ú#flO^Œ∞# `≥ÅOQ͉õΩ

h\=#~°∞ÅÖ’ <åºÜ«∞O [~°∞QÆ Œ∞.

=∂@Ö’¡ =∞#=∞O`å J#fl Œ=Ú‡Å∞ – KÕ «Ö’¡ K«∂âßOQÍ L#fl Œ=Ú‡Å∞ 5 qâßÖÏO„ èŒ U~åÊ@∞ |Å=O «O – q_»nã≤ KÕ •ÌO ѶÅ=O «O 6

=∂ Éèí∂=ÚÅ∞ z#flÉ’Ü«∂~Ú «_®i – K«∂ã∂ÎáÈ Õ «fi~°Ö’<Õ =∞~À Z_®i 7 áêʼnõΩÅO`å xOk «∞Å∞ – áêe «∞ÅO`å |Ok «∞Å∞ 8

2.qb<åxH J#∞‰õÄÖÏOâßÅ∞: (qb#O`À PO„ 茉õΩ HõeQ ÖÏÉèÏÅ∞)

PO„ èŒ ~å„ëêìxH ~å[ è•x ã=∞㺠L#flO Œ∞#, ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £

JѨÊ\ ˜ˆH Jaè=$kú K≥Ok L#flO^Œ∞#, Ô~O_»∞ ~å¢ëêìÅ

qb#O`À PO„^èŒ ~å¢ëêìxH˜ L#fl ~å[^è•x ã¨=∞㨺

Ѩiëê¯~°=∞=Ù`«∞Ok.

≥ÅOQÍÖ’ Yx[ =#~°∞Å∞ qiqQÍ L#flÑÊ\H PÇ~°

ã=∞㺠=ÙOk. PO„ èŒÖ’ PÇ~åxH H˘~° « ÖË#ÑÊ\H Yx[

=#~°∞Å H˘~° « =ÙOk. Ô~O_»∞ „áêO`åÅ qb#O`À W~°∞

„áêO`åÅ ã=∞ãºÅ∞ Ñiëê¯~°=∞=Ù`å~Ú.

(WHõ _ç Yx[ =#~°∞Å∞ PO„ èŒ∞ʼnõΩ LÑÜ≥∂QÆÑ_®¤ÜÕ∞

«ÑÊ, JHõ _ç PÇ~° è•<åºÅ∞ =∂„ «O WHõ _ç „Ñ[ʼnõΩ ŒHõ ÖË Œ∞)

Hõg∞+<£ ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ Œ∞ ~å„ëêìxfl „Ñ ÕºHõOQÍ<Õ LOKåÅ<Õ

ã≤áê~°ã∞Å`À ≥ÅOQÍ „Ñ[Ö’¡ ãO`À+O "≥e¡qiã≤Ok. qâßÖÏO„ èŒ

U~åÊ@∞ÔH· Z Œ∞~°∞K«∂ã≤# PO„ èŒ∞ʼnõΩ x~åâ◊ HõeyOk. PO„ èŒ~åR

~å[H©Ü«∞<åÜ«∞‰õΩÅ∞ HO„ ŒOÃÑ· «=∞ XuÎ_çx ÃÑOK«_®xH <å@HÍÅ∞

„áê~°OaèOKå~°∞. J Õ ã=∞Ü«∞OÖ’ qâßÖÏO„ èŒ U~°Ê_»∞ «∞O Õ"≥∂##fl

ÉèíÜ«∞O`À ≥ÅOQÍÖ’ =∞~À™êi „Ñ*Ï L Œº=∞O |Ü«∞Å∞ ÕiOk.

[=Ç~üÖÏÖò <≥„Ç˙ Jaè„áêÜ«∞O :

1953 PO„ èŒ ~åRO U~åÊ@∞ ã=∞Ü«∞OÖ’ qâßÖÏO„ èŒ

x<å ŒOÃÑ· <≥„Ç˙ QÍ~°∞ f„=OQÍ =ºu~HOKå~°∞. P<å\ Hõ~°∂flÖò

„ÃÑãπ HÍ#ÊùÔ~<£ûÖ’ ''qâßÖÏO„^èŒ x<å^ŒO "≥#∞Hõ ^Œ∞~å„Hõ=∞

L^Õ Ìâ◊ºÑ¨Ói`« ™ê„=∂[º"å^Œ `«`«fi=ÚO^Œx—— ÉÏǨ@OQÍ

„ÑHõ\OKå~°∞. « Œ#O «~°O 1955 =~°‰õΩ [iy# PO„ èŒ <åÜ«∞‰õΩÅ

Ǩg∞Å∞, XuÎ_»∞ʼnõΩ ÖÁOy 1955 =∂iÛ 5 # x*Ï=∂ÉÏ £

ãÉèíÖ’ =∂\Ï¡_»∞ «∂ '' ≥ÅOQÍ-PO„ èŒ „áêO`åÅ∞ Hõeã≤ LO>Ë,

á⁄O «#‰õΩ Œ~°HõáÈ Õ q_®‰õΩÅ∞ WK«∞Û‰õΩ#fl>Ë¡ H˘O «HÍÅO «~åfi «

q_çáÈ=K«∞Û#x—— J<åfl~°∞.

ÃÑ ŒÌ=∞#∞+µºÅ XÑÊO ŒO

F"≥·Ñ٠Ѷ[Öò Jb Hõq∞+<£ Ô~O_»∞ „áêO`åÅ#∞ Hõe¿Ñ

Ñiã≤÷ «∞Å∞ ÖË=x ÕeÛK≥ÑÊQÍ, =∞~À "≥·ÑÙ HO„ Œ „ÑÉèí∞ «fiO ‰õÄ_®

Uq∞ KÕÜ«∂Ö’ `ÕÅ∞ÛHÀÖËx _ÀÖÏÜ«∞=∂#ã≤÷uÖ’ LO_»QÍ,

PO„^èŒ<åÜ«∞Hõ`«fiO `«=∞ѨÅ∞‰õΩ|_çx „ѨÜ≥∂yOz ˆHO„^•xfl

ã=∞‡uOÑ*Ë¿ã „ÑÜ«∞ «flOÖ’ LO_»QÍ, PO„ èŒ<åÜ«∞‰õΩÅ Çg∞ʼnõΩ,

„ÑÖ’ÉèÏʼnõΩ H˘O Œ~°∞ ≥ÅOQÍ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ ÖÁOyáÈ~Ú, ã"≥∞ÿHõº

~åR U~åÊ@∞#∞ ã=∞‡uã∂Î ÃÑ ŒÌ=∞#∞+µºÅ XÑÊO^•xH ã≤ ŒÌÑ_®¤~°∞.

1956 Ö’ ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £, PO„ èŒ ~å¢ëêìÅ =ÚYº=∞O„ «∞Å

J 茺Hõ∆ «# ‰õΩ Œ∞~°∞Û‰õΩ#fl XÑÊO ŒOÖ’ PO„ èŒ ~å¢+ìO «~°ÑÙ# É["å_»

QÀáêÖò Ô~_ç¤, hÅO ãOr=Ô~_ç¤, JÅ∂¡i ã «º<å~åÜ«∞ ~åA,

Q“`«∞ ÅK«Û#flÅ∞ áêÖÁæ#QÍ, `≥ÅOQÍ ÃÑ^ŒÌÅ∞QÍ |∂~°∞æÅ

~å=∞Hõ$ëê‚~å=Ù, H˘O_® "≥OHõ@~°OQÍÔ~_ç¤, =∞„i K≥<åflÔ~_ç¤, *.q.

#iûOQÆ~å=ÙÅ∞ ãO «HÍÅ∞ KÕâß~°∞.

XÑÊO ŒOÖ’x „Ñ è•# JOâßÅ∞ : („ÉÏÔH@¡Ö’ LÅ¡OѶ∞#Å∞) XHõ „áêO`åxH =ÚYº=∞O„u Ñ Œq Åaè¿ãÎ =∞~À „áêO`åxH

LÑ =ÚYº=∞O„u Ñ Œq ŒHͯe. ÇÏŸO, Pi÷Hõ, Ô~"≥#∂º,

„ѨÏoHõ, "å˜[ºO, Ѩi„â◊=∞Å âßYÖ’¡ U"Õx Ô~O_»∞

âßYÅ#∞ ≥ÅOQÍÏ "åiH JÑÊyOKåe.

(PO„ 茉õΩ K≥Ok# ãOr=Ô~_ç¤H =ÚYº=∞O„u Ñ Œq ŒHõ QÍ,

`≥ÅOQ͉õΩ ^ŒHͯeû# LѨ=ÚYº=∞O„u Ѩ^Œqx~° Œ∞ÌKÕâß~°∞.)

≥ÅOQÍÖ’ =∞ Œºáê# x¿+^•xfl ≥ÅOQÍ âßã#ãÉèí∞ºÅ∞

HÀi# q èŒOQÍ J=∞Å∞ KÕÜ«∂e.

(`≥ÅOQÍÖ’ =∞^Œºáê#O J=∞Å∞ KÕÜ«∞_»O, PO„^èŒÖ’x¿+^•xfl qkèOK«_»O`À `≥ÅOQÍ #∞O_ç JOk#

P^•Ü«∂xfl PO„ èŒ „áêO «O Ö’@∞‰õΩ ÉèísÎ KÕã∞‰õΩ<åfl~°∞)

áêÅ<å =ºÜ«∂xfl PO„ 茖 ≥ÅOQÍÅ∞ 2 : 1 x+ÊuÎÖ’

ÉèíiOKåe. q∞ye# `≥ÅOQÍ P^•Ü«∂xfl `≥ÅOQÍ

Jaè=$kúH qxÜ≥∂yOKåe.

(Ö’@∞ |_≥\ò À qb#"≥∞ÿ# PO„ èŒ ~å¢+ìO ã"≥∞ÿHõº ~å¢+ìOÖ’

`«#=O`«∞ "å\Ï<Õ ã¨=∞‰õÄ~°ÛÖËHõáÈ~Ú#O^Œ∞=Å#,

≥ÅOQÍ „áêO « q∞QÆ∞Å∞ PO„ èŒ „áêO «ÑÙ áêÅ<å =ºÜ«∞O

"å\Ï „HO Õ Y~°Û~ÚOk.)

qâßÖÏO„ èŒ#∞ U~åÊ@∞ KÕ¿ã@ÑC_»∞ XHõ"Õà◊ L^ÀºQÆ∞Å#∞

`˘ÅyOKåeû=¿ãÎ «y# x+ÊuÎÖ’<Õ `˘ÅyOKåe.

(`˘ÅyOKÕ Ñ¨iã≤÷u `«Öˇ`«Î#O^Œ∞#, H˘`«ÎQÍ fã¨∞‰õΩ<Õ

L^ÀºQÍÖ’¡ ˘OQÆ ãiìѶ≤ÔH@¡ À PO„ èŒ∞ÖË xÜ«∞q∞OK«|_®¤~°∞.)

L^ÀºQÆ∞Å xÜ«∂=∞HÍÖ’¡ [<åÉèÏ x+ÊuÎx „áêuÑkHõQÍ

fã¨∞HÀ"åe.

( ≥ÅOQ͉õΩ ~å=Åã≤# 5 ÅHõ∆Å L^ÀºQÍÖ’¡ 2 ÅHõ∆Å∞

PO„ èŒ∞Å∞ «#∞flHõáÈÜ«∂~°∞.)

ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^Œ∞ ~å¢+¨ ìOÖ’x q^•º=HÍâßÅ#∞ WHõ¯_ç

q^•º~°∞÷ÅH ŒH¯ÖÏ K«∂_®e. ≥ÅOQÍÏÖ’x ™êOHuHõ

q^•º ã¨Oã¨÷Ö’¡ „Ѩ"Õâ◊O WHõ¯_ç q^•º~°∞÷ňH Ѩiq∞`«O

ÑOKå~Úf ZÅHõ∆< ¡KÕÛ – =∞#‰õΩ |∂@HõÑÙ Qͺãπ Hõ<≥Hõ∆< ¡K≥Û 9 áêeOKå~°∞ PO„ èŒ∞Å∞ UÉè· Uà◊√§ – q_»∞=Hõ «ÑÊÖË Œ∞ =∞#O L#fl Tà◊√§ 10

JO Œih ã=∂#O KÕ™êÎ=∞x X@∞ì – ZH¯OKå~°∞ WO «HÍÅO =Ú#QÆK≥@∞ì 11 KÕÜ«∂Å#∞O Œ@ „Ñ[ʼnõΩ ¿ã= – Z=iH ≥eÜ«∞ Œ∞ÖË JkèHÍ~° Ü«∂= 12

KÕÜ«∂e. Z\ì Ñiã≤÷ «∞Ö’¡ ~åRO "≥Ú «ÎO g∞ Œ L#fl q^•º

™œHõ~åºÅÖ’ ≥ÅOQÍ q^•º~°∞÷ʼnõΩ =¸_çO@ XHõ =O «∞‰õΩ

«QÆæ‰õΩO_® K«∂_®e. D Ô~O_çO\˜Ö’ ≥ÅOQ͉õΩ Uk

W+ì"≥∞ÿ Õ ^•xx ZOK«∞HÀ=K«∞Û.

( «ÑÙÊ_»∞ =Úb¯ ãiìѶ≤ÔH@¡ À PO„ èŒ∞ÖË JkèHõOQÍ WHõ _ç

q^•º=HÍâßÅ#∞ qxÜ≥∂yOK«∞‰õΩ<åfl~°∞).

L^ÀºQÍÅÖ’ 2 : 1 x+ÊuÎx áê\OKåe.

(WHõ¯_ç"åiH˜ ã¨iÜ≥ÿ∞# `≥Å∞QÆ∞ ~å^Œx, Jxfl âßYÅÖ’

PO„ èŒ∞Å<Õ xOáê~°∞)

L^ÀºQÆ xÜ«∂=∞HÍʼnõΩ 12 ã¨O=`«û~åÅ x"åã¨O

«ÑÊxãiQÍ áê\OKåe.

(x|O^è Œ##∞ Ѩ~°º"ÕH˜ ∆OKåeû# "å~°O`å PO„^è Œ∞ÖË

J~Ú#O^Œ∞# `«Ñ¨ÙÊ_»∞ x"å㨠Ѩ„`åÅ#∞ ã¨=∞iÊOz<å

J_çy# "å~°∞ ÖË~°∞).

`≥ÅOQÍ =º=Ǩ~åÅ#∞ Ѩ~°º"ÕH˜∆OK«_®xH˜ „áêOfÜ«∞

=∞O_»ex U~åÊ@∞ KÕÜ«∂e.

(PO„^èŒ JkèHÍ~° Ü«∞O„`åOQÆO Pã¨~å`À, <åÜ«∞‰õΩÅ`À

xO_ç# =∞O Œ|ÅO`À, «ÑC_»∞ ÖHõ Å`À =∞ÉèíºÃÑ_»∞ «∂

`≥ÅOQÍ „áêOfÜ«∞ =∞O_»e ã≤á¶ê~°ã¨∞Å∞ Z#fl_»∂

ÖHõ KÕÜ«∞‰õΩO_® LÅ¡OѶ≤∞OKå~°∞.)

`≥ÅOQÍÖ’x =º=™êÜ«∞ Éè í∂=ÚÅ#∞ PO„^è Œ∞Å∞

H˘#∞QÀÅ∞KÕÜ«∞~å^Œ∞.

(h\ áê~°∞ ŒÅ =ãu L#fl Éèí∂=ÚÅ∞, #Å¡~QÆ_ç <ÕÅÅ∞

KåÖÏ=~°‰õΩ PO„ èŒ∞Å Pnè#OÖ’H "≥àϧ~Ú).

Hͺa<≥\ò =∞O„ «∞Å xÜ«∂=∞HõO 3:2 x+ÊuÎÖ’ [~°QÍe.

≥ÅOQ͉õΩ K≥Ok# =∞O„ «∞Ö’¡ XHõ~°∞ =Úã≤¡O =∞ «ã∞Î_»∞

LO_®e.

ZÖÏÔQ· Õ<Õq∞ „Ñ*Ïaè„áêÜ«∂xH =ºu~HõOQÍ ≥ÅOQÍ

„áêO`åxfl |Å=O «OQÍ PO„ èŒ ~åRO`À HõeÑ≤ 1956 #=O|~ü

1 # Õâ◊OÖ’x "≥Ú Œ\ ÉèÏëê „ÑÜ«ÚHõÎ ~åROQÍ PO„ èŒ„Ñ Õâò#∞

U~åÊ@∞KÕâß~°∞.

P<å\ ˜ ^Õâ◊ ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ HÍx, `≥ÅOQÍ

ÃÑ ŒÌÅ∞HÍx Ѷ[Öò Jb Hõg∞+<£‰õΩ U=∂„ «O qÅ∞= WzÛL<åfl

WÑÙÊ_»∞ ≥ÅOQÍ Wxfl Hõ+ì#ëêìÅ#∞ Ö’#ÜÕ∞ºkHÍ Œ∞.

ã"≥∞ÿHõº ~å¢+ìOÖ’ ≥ÅOQÍ „Ñ[Å ã≤÷uQÆ «∞Å∞ :

„a\ ˜+π áêÅ# =Úyã≤áÈ`Õ ¿ãfiKåÛù ™êfi`«O„`åºÅ∞

Åaè™êÎÜ«∞x Õâ◊"åã∞Å∞ ÉèÏqOz#>Ë¡, x*ÏO áêÅ# JO «"≥∞ÿ Õ

«=∞ | «∞‰õΩÅ∞ ÉÏQÆ∞ Ѩ_»∞`åÜ«∞x, ÉÏx㨠«fiO, x~°O‰õΩâ◊ «fiO

#tOz ã=∂# «fiO Åaèã∞ÎO Œx, K« Œ∞=ÙÅ`À áê@∞ H˘Å∞=ÙÅ∞

ã=∞‰õÄ~°∞`åÜ«∞x, «=∞ á⁄ÖÏʼnõΩ ™êQÆ∞h~°∞ Åaèã∞ÎO Œx, ‰õÄ_»∞,

QÆ∂_»∞, h_»Å‰õΩ Ö’@∞O_» Œx ≥ÅOQÍ "åã∞Å∞ ‰õÄ_® Z<≥fl<Àfl

HõÅÅ∞ Hõ<åfl~°∞. HÍh P HõÅÅhfl ѨQÆ\˜ HõÅÖË#x, =¸<åflà◊§

=ÚK«Û>Ë#x J~°÷O HÍ=_®xH ZO`ÀHÍÅO Ñ@ìÖË Œ∞.

'~å"Õ∞â◊fi~°O áÈ~Ú<å â◊<Õâ◊fi~°O áÈÖË^Œ#fl@∞¡— x*ÏO

#"å|∞ áÈÜ«∂_Õ HÍx x~°O‰õΩâ◊ «fiO áÈÖË Œ∞, ¿Ñ ŒiHõO áÈÖË Œ∞,

"≥∂™êÅ∞ «QÆæÖË Œ∞. ÃÑ·QÍ =∞ixfl Ô~@∞¡ ÃÑiQÍ~Ú. „a\+π K« Œ∞=ÙÅ∞

<ÕiÛ# PO„ èŒáêʼnõΩÅ∞ HõÅ¡ÉÁe¡ Hõ|∞~°¡ À, "≥∂™êÅ`À ≥ÅOQÍÖ’

«=∞ ™ê„=∂*Ϻxfl qãÎiOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. gi áêÅ#`À ≥ÅOQÍ

"åã∞Å | «∞‰õΩÅ∞ ÃÑ#Og∞ Œ#∞O_ç á⁄~ÚºÖ’ Ñ_»¤@¡~ÚOk. Ç≤Ï@¡~ü

Œ∞~°ÇÏOHÍ~åÅ∞, ŒH∆τѶ≤HÍ ≥Å¡*Ïu "åi q=Hõ∆, <årÅ qHõ$ «

K«~°ºÅ#∞ PO„ è• áêʼnõΩÅ∞ ≥ÅOQÍ ≥~°ÃÑ·H ZH¯OKå~°∞. PO„ è•

áêʼnõΩÅ PQÆ_®Å =ÚO Œ∞ x*ÏO #"å|∞ xÜ«∞O «$ «fiO ‰õÄ_®

KåÖÏ z#fl ≥· áÈ~ÚOk. ~åAÅ áêÅ#, ≥Å¡ ˘~°Å Ñ~ÀHõ∆ áêÅ#,

x*ÏO „Ѩ`«ºHõ ∆ áêÅ#, ~°*ÏHõ~° ¡ J=∂#∞+¨ K«~°ºÅÖÏO\ ˜

"å\#xflO\x "Õ∞à◊qOz PO„ èŒáêʼnõΩÅ∞ ≥ÅOQÍ „áêO`åxfl

HÍÅhQÍ =∂~°∞ÛH˘x PkèÑ`åºxH •~°∞Å∞ Ñ~°∞K«∞‰õΩ<åfl~°∞. PO„ èŒ

áêʼnõΩÅ, JkèHÍ~°∞Å PQÆ_®Å`À ≥ÅOQÍ"åã∞Å | «∞‰õΩÅ∞ Jxfl

~°OQÍÖ’¡ |Ö·áÈÜ«∂~Ú.

'Q˘„Ô~Å∞ u<Õ"å_»∞ áÈ~Ú |„Ô~Å∞ u<Õ"å_»∞ =zÛ#@∞¡—

x*ÏO ™ê÷#OÖ’ PO„ èŒ áêʼnõΩÅ∞ =KåÛ~°∞. ≥Å∞QÆ∞ *Ïu XHõ >ÿ Õ

P *ÏuH xO_»∞ Œ#O =ã∞ÎO Œx, =∂Ü«∞=∂@Å∞ K≥Ñ≤Ê =∂Ü«∞

KÕâß~°∞. "å=ÚÅ∞ "Õ∞¿ã "åiH ÑK«ÛQÆ_ç¤ Ñ¶ÅÇ~°O J#fl@∞¡ PO„ è•

áêʼnõΩÅ JqhuH ≥ÅOQÍÏ H˘O_»Å∞, QÆ∞@ìÅ∞, "åQÆ∞Å∞, =OHõÅ∞,

K≥~°∞=ÙÅ∞ ÑO\ HOkH KåÅ_»O ÖË Œ∞.

qb#O «~åfi « XHõ „áêO «O HÀ\©â◊fi~°∞ʼnõΩ xÅÜ«∞OQÍ

=∂~°QÍ, =∞~À „áêO «O PHõe Kå=ÙʼnõΩ HO„ Œ aO Œ∞=~ÚOk.

K«∞@ìOQÍ WHõ _çH˜ =zÛ# PO„ èŒ∞Å∞ K«@ìO Kå@∞# |i ≥yOz

PO„ èŒ∞Å WO@ Ñhfl~°∞ – ≥ÅOQÍ HõO@ Hõhfl~°∞ 13 Pi÷HõOQÍ J„QÆÉèÏQÍ# ‰õΩÑÊO – ≥ÅOQÍωõΩ «ÑÊÖË Œ∞ =∞iO « HõÑÊO 14

PO„ èŒ∞Å áêÅ# f~°∞ f~°∞ - „Ñ[Å ~å «Å∞ `å~°∞=∂~°∞ 15 „áêOfÜ«∂aè=$kú "Õ~°∞ "Õ~°∞ - áêʼnõΩÅO`å X\ì ŒQÍHÀ~°∞ 16

„Ѩ=iÎã¨∂Î, `≥ÅOQÍÏ „Ѩ[Å#∞ x@ìxÅ∞=Ù<å, Ѩ@ìѨQÆÖË

^ÀK«∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. PO„ èŒ∞Å∞ [Å =#~°∞Å∞#fl Éèí∂™êfi=ÚÅ∞,

"åºáê~°∞Å∞, L^ÀºQÆ∞Å∞ Jx =¸_»∞ =ÚYº"≥∞ÿ# =~åæÅ∞QÍ

ã≤÷~°Ñ_»QÍ, ≥ÅOQÍ"åã∞Å∞ =∂„ «O „ÑHõ$uÃÑ· P è•~°Ñ_ç# Ô~· «∞Å∞,

‰õÄbÅ∞, x~°∞^ÀºQÆ∞Å∞QÍ | «∞‰õΩÅ#∞ "≥à◊§nã∞Î<åfl~°∞.

h\˜ ™œHõ~°ºO ÖËHõ, q Œ∞ºK«ÛùHÎ ÖËHõ, L#fl K≥~°∞=ÙʼnõΩ

=∞~°=∞‡ «∞ÎÅ∞ ÖËHõ ≥ÅOQÍÖ’x XHõѨÊ\˜ =∂Q͘ Éèí∂=ÚÅ∞

"≥∞@ì Éèí∂=ÚÅ∞QÍ, "≥∞@ìÉèí∂=ÚÅ∞ c_»∞ Éèí∂=ÚÅ∞QÍ, c_»∞

Éèí∂=ÚÅ∞ Z_®~°∞Å∞QÍ =∂iáÈ «∞<åfl~Ú. Ѷe «OQÍ Hõ#fl ‰õÄ «∞à◊§<Õ

J=Ú‡‰õΩ<Õ ã≤÷u F"≥·ÑÙ, „¿Ñ=∞`À ÃÑOK«∞‰õΩ#fl Ñâ◊√=ÙÅ#∞ Hõ™ê~ÚʼnõΩ

J=Ú‡‰õΩ<Õ Œ∞ã≤÷u =∞~À"≥·ÑÙ Z Œ∞Ô~·Ok.

„Ñ ÕºHõ ≥ÅOQÍ L Œº=∞O – 1969 :

"≥∂™êÅ#∞ Ѩã≤QÆ\˜ì# `≥ÅOQÍÏ "å~°∞ J_»áê^Œ_»áê

xÅnã∞Î#flÑÊ\H© 1969 Ö’ ÑÙ\ì# „Ñ ÕºHõ ≥ÅOQÍ L Œº=∞"Õ∞

K≥ÑCHÀ «y#kQÍ QÆ∞iÎOÑÙ á⁄OkOk. D L Œº=∞OÖ’ P<å\˜

=ÚYº=∞O„u „|LJ#O ŒÔ~_ç¤ x~°O‰õΩâ◊ áêÅ#‰õΩ ã∞=∂~°∞ 400

=∞Ok L Œº=∞ HÍ~°∞Å∞ |Ö·áÈÜ«∂~°∞. D L Œº=∞HÍ~°∞ʼnõΩ ZÖÏO\˜

Q“~°=O ÅaèOK«ÖË Œ∞. =∞ Œ~åã∞ ~å¢ëêìxH =ºu~HõOQÍ áÈ~å_ç#

á⁄\ì N~å=ÚÅ∞‰õΩ ŒH¯# Q“~°=OÖ’ XHõ âß «O Q“~°=O ‰õÄ_®

=∞# ≥ÅOQÍ g~°∞ʼnõΩ ŒHõ ÖË Œ∞. <å\˜ L Œº=∞ <åÜ«∞‰õΩ_»∞

_®II K≥<åflÔ~_ç¤ HO„ Œ „ÑÉèí∞ «fiO, PO„ èŒ <åÜ«∞‰õΩÅ ‰õΩÜ«Ú‰õΩÎʼnõΩ

«ÖÁyæ, PO„ èŒ∞ʼnõΩ |OQÍ~°∞ ÑÖÏ¡xfl JOkOKå_»x JO@∞O\Ï~°∞.

L Œº=∂xfl K«ÖÏ¡~°Û_®xH 1969Ö’ JdÅÑHõ∆ XÑÊO ŒO

‰õΩ^Œ∞~°∞Û‰õΩ<åfl~°∞.

1969 <å\ JdÅ ÑHõ∆ XÑÊO ŒO :

1. x|O^èŒ#ʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ KÕi#"åix L^ÀºQÍÅ#∞O_ç

`˘ÅyOz, "åi™ê÷#OÖ’ ™ê÷x‰õΩÅ#∞ xÜ«∞q∞OKåe.

(WÑÊ\=~°‰õΩ XHõ ix ‰õÄ_® `˘ÅyOK«ÖË Œ∞)

2. `«Ñ¨C_»∞ =Úe¯ ã¨iìѶ ≤ ÔH\òÅ#∞ ã¨=∞iÊOz# "åix

qKåiOz, tH∆OKåe.

(qKåiOzO Õ ÖË#ÑC_»∞ tH∆OK«_»"≥∞Hõ _çk?)

3. ™ê÷xHõ ãOã÷ʼnõΩ =Úe¯ x|O èŒ#Å#∞ qãÎiOKåe.

(„ÑÉèí∞ «fi ãOã÷ÅÖ’<Õ k‰õΩ¯ÖË ŒO>Ë ™ê÷xHõ ãOã÷ÅÖ’ "Õ~

K≥áêÊÖÏ?)

4. ã‘xÜ«∂sìx x~°‚~ÚOK«_»OÖ’ <åºÜ«∞™ê÷<åÅ f~°∞ÊÅ#∞

Q“~°qOKåe.

(<åºÜ«∞™ê ÷<åÅ#∞ ã¨O„Ñ ¨kOKå ˆ~QÍx, f~°∞ÊÅ#∞

Q“~°qOK«ÖË Œ∞)

5. PO„ èŒ „áêO`åxH "≥zÛOz# ≥ÅOQÍ x èŒ∞Å#∞ ÖH¯Oz,

~åÉ’ÜÕ∞ HÍÅOÖ’ ≥ÅOQ͉õΩ H\Ï~ÚOKåe.

( ≥ÅOQÍÏ q∞QÆ∞Å∞<Õ ÕÅÛÖË Œ∞. JO Œ∞H H\Ï~ÚOKÕ „Ñâ◊fl

L Œ~ÚOK«ÖË Œ∞)

6. ~å[ è•x #QÆ~°OÖ’ q^•º =ã «∞Å#∞ ÃÑOKåe.

(„ѨÉèí∞`«fi ~°OQÆOÖ’ ÃÑOK«ÖËHõáÈÜ«∂~°∞ HÍx „ÃÑ·"Õ@∞

~°OQÆOÖ’ ÑÙ@ìQ˘_»∞QÆ∞ÖÏ¡ ÑÙ@∞ìH˘KåÛ~Ú)

ZÖÏÔQ·`Õ<Õq∞ `≥ÅOQÍÏ L^Œº=∞O ã¨^Œ∞Ì=∞xyOk.

1971Ö’ [iy# áê~°¡"≥∞O\ò ZxflHõÖ’¡ WHõ _ç „Ñ[Å∞ HÍO„ÔQãπ

áêsìx z «∞Îz «∞ÎQÍ F_çOz, ≥ÅOQÍ „Ñ ÕºHõ ~åR x"å ŒO`À

ZxflHõÅ |iÖ’ky# ≥ÅOQÍ „Ñ*Ïãq∞uH „|Çχ~° äŒO Ñ_»∞ «∂

10 =∞Ok áê~°¡"≥∞O@∞ ãÉèí∞ºÅ#∞ ÔQeÑ≤OKå~°∞. nx`À ≥ÅOQÍ

„Ñ[ÅO`å „Ñ ÕºHõ ~å„ëêìxfl HÀ~°∞‰õΩO@∞<åfl~°x Ö’HÍxH "≥Å¡_≥·Ok.

Œ∞~° Œ$+ì=âß «∞Î Ju ÃÑ ŒÌ „Ñ*Ï™êfi=∞º Õâ◊OQÍ K≥ÑC‰õΩO@∞#fl

<å\˜ =∞# Õâ◊ „Ѩ è•x N=∞u WOk~åQÍOnè „Ñ¨[Å f~°∞Ê#∞

HÍÅ~åâß~ °∞. PO„^ è Œ<åÜ«∞‰ õ ΩÅ QÍ~ °_ ô q^ŒºÅ‰ õΩ P"≥∞

ÖÁOyáÈ=_»O`À PO„ è• HÍO„ÔQãπ =∂„ «"Õ∞ "≥∂ãO KÕã∞Î#fl Œx

ÉèÏqOKÕ™ê÷<åxfl "≥Ú`«ÎO HÍO„ÔQãπ áêsìÜÕ∞ "≥∂ã¨OKÕã≤O^Œx

K≥ÑC‰õΩ<ÕÖÏKÕã≤Ok. „Ñ*Ïãq∞u ¿Ñ~°∞`À ÔQez# ZO.ёʼnõΩ Z~°"Õã≤

HÍO„ÔQãπ áêsìÖ’ HõÅ∞ÑÙH˘x P áêsì ŒQÍKÕã≤Ok. P L Œº=∞OÖ’Oz

ÑÙ@∞ìH˘zÛ, ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞QÍ Zky# "å~°O`å<Õ_»∞ HÍO„ÔQãπ

áêsìÖ’<Õ LO_ç ≥ÅOQ͉õΩ J_»∞QÆ_»∞QÆ∞<å J_»∞¤ «QÆ∞Å∞ «∞<åfl~°∞.

"Õ~åÊ@∞"å ŒOÃÑ· ÉÏ|∞ Ü«∞ ŒúO – *· PO„ èŒ L Œº=∞OÖ’ "Õ~åÊ@∞H ã≤ ŒúO 17 „ÑÉèí∞ «fi HõàÏâßÅÅ∞ =∞#"≥· Õ – q^•º~°∞÷Å∞ "å~°∞ 18

qâ◊fi q^•ºÅÜ«∂Å∞ =∞#"≥· Õ – "≥·ãπ Kèå#ûÅ~üÅ∞ "å~°∞ 19 Ñk lÖÏ¡Å∞ =∞#"≥· Õ – HõÖHõì~°∞¡ "åà◊√§ 20

1969 Ö’ 10 =∞Ok áê~°¡"≥∞O@∞ ã¨Éèí∞ºÅx¿ãÎ HÍã¨Î FÑ≤Hõ

Ñ ¨@ ì=∞#fl WOk~°=∞‡ =∂@‰õΩ W"åeì=~°‰ õ Ω PQÍO.

WOÔHO «HÍÅO PQÍe? -HÍà’l

*· PO„ è• L Œº=∞O

=Úe¯ x|O^è Œ#Å∞ K≥Å∞ ¡ÉÏ>Ë#x ã¨∞ „Ñ ‘OHÀ~ °∞ ì

Kåi„`å`«‡Hõ"≥∞ ÿ# f~°∞Ê W=fi_»O`À PO„^è Œ∞ÅÖ’ HõÅHõÅO

|Ü«∞Å∞ ÕiOk. =Úe¯ x|O èŒ#Å∞ K≥Å∞¡ÉÏ@∞ JÜÕ∞º@@¡~Ú Õ

PO„ èŒ „Ñ ÕºHõ ~åROQÍ U~°Ê_®Åx *· PO„ èŒ L Œº=∂xfl KÕÑ\Ïì~°∞.

D L Œº=∂xH PO„ èŒ∞ÅO`å ã"≥∞ÿHõºOQÍ JO_»QÍ xÅ|_®¤~°∞.

[iˆQ =~°‰õΩ [Ü«∞ÉèËi, [~°QÆHõáÈ`Õ ~°ÉèËi J#fl@∞¡

[iy#O`«HÍÅO `≥ÅOQÍ =#~°∞Å#∞ q[Ü«∞=O`«OQÍ

H˘Å¡Q˘\Ïì~°∞. =Úe¯ x|O^èŒ#Å K≥Å∞¡ÉÏ@∞Ö’ ã¨∞„Ñ‘O HÀ~°∞ì

≥ÅOQ͉õΩ J#∞‰õÄÅOQÍ f~°∞Êx=fi@O`À «=∞ ^ÀÑ≤_ôH J_»∞¤

«ye#@∞ì ÉèÏqOz# PO„ èŒáêʼnõΩÅ∞ '*·PO„ 茗 ¿Ñ~°∞`À ~°ÉèËi

"≥∂yOKå~°∞. *· PO„ è• L Œº=∞ÅHõ∆ ºO PO„ èŒ ~åR U~åÊ@∞ HõO>Ë

`≥ÅOQÍ ~°Hõ ∆Å∞ ZuÎ"Õã≤, PO„^è Œ∞Å^ÀÑ≤_ôH˜ ǨÏ^Œ∞ ÌÅ∞

K≥iÑ≤"ÕÜ«∞_»"Õ∞ =ÚYº"≥∞ÿOk. P L^Œº=∂xfl K«Å¡|~°K«_»_®xH˜

P<å\ HO„ Œ „ÑÉèí∞ «fiO P~°∞ ã∂„`åÅ Ñ äŒHÍxfl „ÑHõ\OzOk.

P~°∞ ã∂„`åÅ Ñ äŒHõO`À *· PO„ èŒ L Œº=∞O PyáÈ~ÚOk HÍx,

≥ÅOQÍÏ =∂„ «O K≥ÑÊÖË#O « #+ìáÈ~ÚOk.

P~°∞ ã∂„`åÅ Ñ äŒHõO =Å¡ ≥ÅOQ͉õΩ [iy# #ëêìÅ∞ :

=Úe¯ x|O èŒ#Å∞ ~° Œ∞Ì.

≥ÅOQÍ „áêOfÜ«∞ Hõq∞\ ~° Œ∞Ì.

~å[ è•xx „Ѷ‘ *’<£QÍ "åiH "å~ K≥ÑCHÀ=_»O.

x"å㨠Ѩiq∞ux 12 ã¨O=`«û~åÅ #∞O_ç <åÅ∞QÆ∞

ãO= «û~åʼnõΩ «yæOK«_»O.

PO„ è• ≥ÅOQÍʼnõΩ K≥Ok# P^•Ü«∞ =ºÜ«∂Å#∞ q_çQÍ

K«∂¿Ñ Ñ Œúux ~° Œ∞Ì KÕÜ«∞_»O.

D Ñ äŒHõOÖ’ PO„ èŒ∞ʼnõΩ J#∞‰õÄÅ"≥∞ÿ# x|O èŒ#Åhfl

á⁄Å∞¡ áȉõΩO_®, HÍÅÜ«∂Ѩ# ÖˉõΩO_® J=∞Å∞ KÕÜ«∞|_»QÍ,

`≥ÅOQ͉õΩ J#∞‰õÄÅOQÍ L#fl x|O^è Œ#Å∞ J=∞Å∞‰õΩ

<ÀK«∞HÀÖË^Œ∞. qâßÖÏO„^è Œ U~åÊ@∞ `«~åfi`« ‰õΩ^Œ∞~°∞Û‰õΩ#fl

XѨÊO^•ÅÖ’ÔHÖÏ¡ D P~°∞ã¨∂„`åŠѨ^ä ŒHõ"Õ∞ PO„^è Œ∞ʼnõΩ

J`«ºkèHõOQÍ "Õ∞Å∞#∞ KÕ‰õÄ~°ÛQÍ, `≥ÅOQÍωõΩ =∂„`«O Hõ+¨ì

#ëêìÅ#∞ ÃÑOzOk.

PO„ èŒ áêÅ#Ö’ ≥ÅOQ͉õΩ[iy#/[~°∞QÆ∞ «∞#fl #ëêìÅ∞ã"≥∞ÿHõº ~åR U~åÊ@∞`À Jxfl ~°OQÍÅÖ’ ≥ÅOQÍωõΩ

J<åºÜ«∞"Õ∞ [iyOk. J<åºÜ«∂Å =Å¡ [~°∞QÆ∞`«∞#fl #+¨ìO

ã¨iKÕÜ«∞ÖË#O`« ^Œ∂~°O "≥o§áÈ~ÚOk. Hõeã≤ LO_»_®xH˜

gÅ∞ÖË#O « =º`庙êÅ∞ ÃÑiyáÈÜ«∂~Ú. H˘xfl „Ñ è•# ~°OQÍÅÖ’

U"Õ∞~°‰õΩ #+ìáÈÜ«∂"≥∂ ã∂÷ÅOQÍ ≥Å∞ã∞‰õΩO^•O.

1. q^•º ~°OQÆO :

q^•º=O «∞Å#∞ |\ì Jaè=$kú P è•~°Ñ_ç LO@∞O Œx

K≥|∞` «∞O\Ï~ °∞. x*ÏOHÍÅOÖ’ ` ≥Å∞Q Æ ∞‰ õ Ω „áê^ è•#º` «

HõeÊOK«HõáÈ=_»O =Å¡ ≥ÅOQÍ H˘O « #+ìáÈQÍ, ã"≥∞ÿHõº ~åR

U~åÊ@∞ «~åfi « ≥ÅOQÍÖ’x q^•º™œHõ~åºÅxflO\x PO„ èŒ∞ÖË

KÕlH¯OK«∞HÀ=_»O, q^•º=ã «∞Å HõÅÊ#Ö’ q=Hõ∆#∞ K«∂Ñ≤OK«_»O

=Å ¡ ã ¨~ ° fiO #+ ¨ ìáÈÜ«∂O. áê~ î °âßÅÅ∞, H õàÏâßÅÅ∞,

qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Å∞, #iûOQ∑ ã∂¯ÖòÅ∞ "≥Ú ŒÅQÆ∞ "å\#xflO\x

™ê÷Ñ≤OK«_»OÖ’ ≥ÅOQÍÏ#∞ "≥∂ã"Õ∞ KÕâß~°∞. „ÑÉèí∞ «fi q^•ºãOã÷Å

q+Ü«∞OÖ’<Õ HÍHõ, Z~Ú_≥_£ q^•ºãOã÷Ö’¡ ‰õÄ_® ≥ÅOQÍ#∞

xÅ∞=Ù<å =ÚOKå~°∞. „ÑÉèí∞ «fi Y~°∞Û`À #_çKÕ q^•º ãOã÷Åhfl

PO„ è•, ~åÜ«∞Åã‘=∞ÅÖ’ LO_»QÍ, "åºáê~å «‡Hõ Œ$+≤ì À #_»∞ã∞Î#fl

„ÃÑ·"Õ\ò q^•º ã¨Oã¨÷Å∞ `≥ÅOQÍÏ JO`«\Ï Ñ¨Ù@ìQ˘_»∞QÆ∞ÖÏ¡

ѨÙ@∞ìH˘KåÛ~Ú. XHõ QÆ∞O@∂~°∞ lÖÏ¡‰õΩ WKÕÛ „QÍO@∞, Jxfl

≥ÅOQÍ lÖϡʼnõΩ WKÕÛ „QÍO@∞ Hõ#fl Z‰õΩ¯=.

~åROÖ’ „áêOfÜ«∞ Ñ ¨ik è H õey# P~ ° ∞

qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂ÅÖ’ HÀ™êÎ PO„ èŒÖ’ Ô~O_»∞, ~åÜ«∞Åã‘=∞Ö’ Ô~O_»∞,

≥ÅOQÍÖ’ XHõ\, ~å[ è•xÖ’ XHõ\ L<åfl~Ú. ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ Œ∞#∞

„Ѷ‘*’<£QÍ K≥ÑC‰õΩO@∞#flO Œ∞# WHõ _ç ãOã÷Å#∞ ≥ÅOQÍÏ MÏ`å

„HO Œ [=∞Hõ@ì_®xH gÅ∞ ÖË Œ∞. WqQÍHõ ~åR "åºÑÎ ÑikèQÆÅ

qâ◊fi q^•ºÅÜ«∂ÅÖ’ =∞Ç≤ÏàÏ qâ◊fi q^•ºÅÜ«∞O, „^•q_» ÉèÏ+Å

qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Å∞ ~åÜ«∞Åã‘=∞Ö’ LO_»QÍ, "≥· Œº qâ◊fi q^•ºÅÜ«∞O

q[Ü«∞"å_»Ö’ L#flk. ãfiÜ«∞O „ÑuÑuÎ Hõey# ãOã÷Ö·# ãO㯠$ «

qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞O, ã¨`«º™ê~Ú L#fl`« q^•º ã¨Oã¨÷Å∞ ‰õÄ_®

~åÜ«∞Åã ‘=∞Ö’< Õ L<åfl~Ú. WqáÈ#∞ q∞ye# Jxfl

qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Å∞, P ™ê÷~Ú ã¨O㨠÷Å∞, XHõ¯ HÍHõfÜ«∞

qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞O `«Ñ¨Ê Jhfl ~å[^è•x #QÆ~°OÖ’<Õ L<åfl~Ú.

„ѨÉèí∞`åfiã¨∞Ѩ„ «∞Å∞ =∞#"≥· Õ – _®Hõì~°∞¡ "åà◊√§ 21 HÀ~°∞ìÅ∞ =∞#"≥· Õ – [_ôÅ∞ "åà◊√§ 22

Jaè=$kú Ñ ä•# PO„ è• *’~°∞ - Jxfl ~°OQÍÅÖ’ "åi Õ <À~°∞ 23 #ÖÁæO_»Ö’ Hõ@Hõ@ „`åQÆ∞h~°∞ - áêÅ=¸~°∞Ö’ Ñ`åÎÖË Œ∞ ™êQÆ∞h~°∞ 24

`≥ÅOQÍ „áêO`« „Ѩ[Å "≥#∞HõÉÏ@∞ `«#O ^Œ∂~°O

JÜÕ∞º=~°‰õΩ „Ñ ÕºHõ ~åR "å ŒO H˘#™êQÆ∞ «∂<Õ LO@∞Ok.

D PO^Àà◊##∞ PÑQÆeQ â◊HÎ Z=iH© ÖË Œ∞. gÖ· Õ «=∞

ã¨Ç¨Ü«∂xfl JOkOKåe. gÅ∞HÍHõáÈ`Õ XHõà◊√§ KÕ¿ã

„ÑÜ«∞`åflʼnõΩ J_»∞¤~åHõáÈ=_»O =∞Ozk. -HÍà’l

qâßYÑ@flOÖ’ PO„ è• qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞O, u~°∞ÑuÖ’ "≥OHõ>Ëâ◊fi~°

qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞O, QÆ∞O@∂~°∞Ö’ <åQÍ~°∞˚#, J#O`«Ñ¨Ó~üÖ’

Hõ$+¨‚^Õ=~åÜ«∞, ‰õΩѨÊOÖ’ „^•q_» ÉèÏ+¨Å qâ◊fi q^•ºÅÜ«∂Å∞

L<åfl~Ú. =~°OQÆÖòÖ’ ™ê÷Ñ≤Oz# ™êOHuHõ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂xfl

~å[^è•xˆH `«~°eOKå~°∞. HÀ™êÎO„^èŒ, ~åÜ«∞Åã‘=∞ „áêO`åÅÖ’

=º=™êÜ«∞, ™êOHuHõ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂ʼnõΩ ãO|OkèOz# âßYÅ#∞

<ÅH˘ÖÏÊ~°∞. HÍx WÖÏO\ âßYÅ ™ê÷Ñ#‰õΩ ≥ÅOQÍ lÖÏ¡Å∞

=∂„ «O <ÀK«∞HÀÖË Œ∞. #ÖÁæO_»Ö’ ™ê÷Ñ≤OKåÅx â◊O‰õΩ™ê÷Ñ# KÕã≤#

™ê~°fi„uHõ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂xfl ‰õÄ_® ~å[^è•xˆH `«~°eOKå~°∞.

XHõ =∂@Ö’ K≥áêÊÅO>Ë qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Å∞, P ™ê÷~ÚH K≥Ok#

"≥Ú «ÎO 21 ãOã÷ÅÖ’ PO„ èŒ ~åÜ«∞Åã‘=∞Ö’¡ 10, ~åR ~å[ è•xÖ’

10, ≥ÅOQÍÖ’ 1 =∂„ «"Õ∞ L<åfl~Ú. W\©=ÖË =∞~À =¸_»∞

qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Å#∞ ™ê÷Ñ≤OKåÅx „Ѩã¨∞ Î` « =ÚYº=∞O„u

~å[âıY~üÔ~_ç¤ fã∞‰õΩ#fl x~°‚Ü«∞OÖ’ ‰õÄ_® ÑHõ∆áê «"Õ∞ •yL#flk.

PO„ èŒ ~åRO#∞O_ç =zÛHõeã≤# HÀ„™êÎO„ èŒ-~åÜ«∞Åã‘=∞ „áêO`åÅ#∞

Ô~O_»∞ „áêO`åÅ∞QÍ K«∂Ñ≤Oz Ô~O_»∞ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Å#∞ JHõ _»

™ê÷Ñ≤OKåÅx x~°‚~ÚOK«QÍ, 4 lÖÏ¡Å ~åÜ«∞Åã‘=∞`À ≥ÅOQÍ#∞

[=∞Hõ_»∞ «∂, WѨÊ\˜H JHõ _» L#fl JkèHõ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Å#∞

ÑiQÆ#Ö’xH fã∞HÀ‰õΩO_®, ≥ÅOQ͉õΩ XHõ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂xfl

=∂„ «O H\Ï~ÚOK«_»O ZO « Ѷ∞’~°"≥∂ PÖ’zOK«O_ç

q^•º~°OQÆOÖ’ ≥ÅOQ͉õΩ [iy# J<åºÜ«∂Å∞ (2001-02) :

PO„ èŒ ~åÜ«∞Åã‘=∞ ≥ÅOQÍ

ExÜ«∞~ü HõàÏâßÅÅ∞ 266 138 176

_ç„w HõàÏâßÅÅ∞ 167 70 74

Jxfl ~°HÍÅ áê~î°âßÅÅ∞ 26,786 12,857 17,594

Jxfl áê~î°âßÅÖ’¡ Láê 蕺ܫÚÅ∞ 88,435 38,552 65,040

JHõ∆~åãº`å âß «O 39% 38% 30%

Z~Ú_≥_£ ExÜ«∞~ü HõàÏâßÅÅ Y~°∞Û 17.4 7.73 2.63

(ãO= «û~åxH HÀ@¡Ö’)

1969 #∞O_ç <Õ\=~°‰õΩ Z~Ú_≥_£

ExÜ«∞~ü HõàÏâßÅʼnõΩ Y~°∞Û HÀ@¡Ö’ 365 162 55

Z~Ú_≥_£ _ç„w HõàÏâßÅʼnõΩ Y~°∞Û

(ãO= «û~åxH HÀ@¡Ö’) 38.52 8.74 5.76

1956 #∞O_ç <Õ\=~°‰õΩ Y~°∞Û HÀ@¡Ö’ 848 181 121

„ÃÑ·=∞s ã∂¯Öòû âß`åÅÖ’ 48 23 29

PO„ èŒ, ~åÜ«∞Åã‘=∞ÅÖ’x qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Å∞ P „áêO «ÑÙ

q^•º~°∞÷ʼnõΩ, L^ÀºQÆ∞ʼnõΩ =∂„`«"Õ∞ xÅÜ«∞O HÍQÍ, ~å[^è•x

#QÆ~°OÖ’x ã¨Oã÷ÅÖ’ ‰õÄ_® P „áêO «O "åˆ~ ã≤OÇ¨Ï ÉèÏQÆO

ŒH¯OK«∞‰õΩ<åfl~°∞. WHõ _ç ãOã÷ÅÖ’x "≥·ãπ-Kå<£ûÅ~üÅ∞, „Ñ≤xûáêÖòû,

JkèHÍ~°∞Å∞, L^ÀºQÆ∞ÅÖ’ JkèHõÉèÏQÆO PO„^èŒ∞ÖËHÍQÍ, JHõ¯_ç

ãOã÷ÅÖ’ ≥ÅOQÍÏ "åiH HõhãO J>O_»~üÖÏO\ áÈã∞ìÅ∞ ‰õÄ_®

ŒHõ ÖË Œ∞. WHõ _» ‰õÄ_® =∞#"åiH ŒH¯Ok ã‘fiÑ~°∞¡, J>O_»~üû,

Hõ¡~ü ÅÖÏO\ L^ÀºQÍÖË. JO Œ∞Ö’ ‰õÄ_® PO„ èŒ∞Å∞ ÖË~°x K≥ÑÊÖËO.

=Úb¯ x|O èŒ#Å∞ J=∞Å∞Ö’ L#fl HÍÅOÖ’ ‰õÄ_® =∞# q^•º

™œHõ~åºÅ∞ =∞#‰õΩ ŒHõ ÖË Œ∞. ~å[ è•xÖ’ L#fl@∞=O\ ~åR"åºÑÎ

Ñikè Hõey# Ü« x=iû\©ÅÖ’ ≥ÅOQÍωõΩ K≥Ok# "å~°∞ 10

âß «OÖ’¿Ñ LO_»QÍ, ≥ÅOQÍË «~°∞Å∞ 90 âß «OÃÑ·QÍ L<åfl~°∞.

WkÖÏ LO_»QÍ PO„ è•, ~åÜ«∞Åã‘=∞ÅÖ’x, qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂ÅÖ’

P „áêO`åxH K≥Ok#"å~ 99 âß «O HÍQÍ, XHõ âß «O ‰õÄ_®

≥ÅOQÍÏ "å~°∞ L#fl@∞¡ ^•MÖÏÅ∞ ÖË=Ù.

PO„ èŒ „áêO «OÖ’ ÅHõ∆=∞Ok [<åÉèωõΩ, ~åÜ«∞Åã‘=∞Ö’

70 "ÕÅ =∞Ok [<åÉèωõΩ XHõ „ÑÉèí∞ «fi ExÜ«∞~ü HõàÏâßÅ LO_»QÍ,

≥ÅOQÍÏÖ’ =∂„ «O P~°∞ ÅHõ∆Å [<åÉèωõΩ XHõ „ÑÉèí∞ «fi ExÜ«∞~ü

HõàÏâßÅ#∞ U~°Ê~°Û_»O ^ÀÑ≤_ô q è•#OÖ’ ÉèÏQÆ"Õ∞. ÅH∆Í _≥Éè·ƒ"ÕÅ

=∞OkH XHõ „ÑÉèí∞ «fi _ç„w HõàÏâßÅ P Ô~O_»∞ „áêO`åÅÖ’ LO_»QÍ,

=¸_»∞ ÅHõ∆Å _≥É·ƒ "ÕÅ =∞OkH XHõ _ç„w HõàÏâßÅ ≥ÅOQÍÖ’

L#flk. "≥~Úº [<åÉèÏH XHõ „áê äŒq∞Hõ áê~î°âßÅ JHõ _» LO_»QÍ,

Ô~O_»∞ "ÕÅ [<åÉèωõΩ XHõ\ WHõ _» L#flk.

2. "≥· ŒºO :

ã"≥∞ÿHõº ~å¢+ì U~åÊ@∞‰õΩ =ÚO Õ WHõ _» L™ê‡xÜ«∂, QÍOnè,

x*ÏO, Hͺ#û~ü, h֒Ѷ~ü, HÀ~°O\, Ü«Ú<åx, „Ñã∂u Pã∞Ñ„ «∞Å∞

xi‡OK«|_ç, „Ñ*Ï~ÀQƺ Ñi~°Hõ∆‰õΩ ZO «QÍ<À ^ÀÇÏ ŒÑ_®¤~Ú.

J~Ú`Õ qâßÖÏO„^èŒ U~åÊ@∞ `«~åfi`« „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ áêʼnõΩÅ

q=Hõ∆=Å¡ D =º=ã÷#∞ <åâ◊#O KÕâß~°∞. ã"≥∞ÿHõº ~åR U~åÊ@∞

`«~°∞"å`Õ "≥·^Œº =º=ã¨÷‰õΩ „QÆǨÏO Ѩ\ ˜ìOk. x*ÏO P~À÷ÃѶ_çH±

Pã¨∞Ѩ„ux ã¨fiÜ«∞O „ѨuѨuÎ ã¨Oã÷QÍ =∂iÛ ¿Ñ ŒÅ‰õΩ JO Œx

„^•Hõ∆ÑO_»∞QÍ KÕã≤, q∞QÆ å Pã∞Ñ„ «∞ÅxflO\x „ÑÉèí∞ «fiO xsfi~°ºO

KÕã≤Ok. D |∂@HõÑÙ áêʼnõΩÅ ~åHõ À áêeKÕÛ P=ÙÅ∞ áÈ~Ú

Q˘_»∞¤\Ï=ÙÅ∞ ^ŒHͯ~Ú. ™ê=∂#∞ºÅ‰õΩ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ ÖËx

„ÃÑ·"Õ\ò HõàÏâßÅÅ∞ "åi"≥· Õ – q^•º~°∞÷Å∞ =∞#O 25 „ÃÑ·"Õ\ò Pã∞Ñ„ «∞Å∞ "åi"≥· Õ – ~ÀQÆ∞Å∞ =∞#O 26

Ñi„â◊=∞Å∞ "åi"≥· Õ – HÍÅ∞+ºO =∞#‰õΩ 27 HÍO„\ÏHõì~°∞¡ "åÔ~· Õ – ‰õÄbÅ∞ =∞#O 28

HÍ~Àʈ~\ò Pã¨∞Ѩ„`«∞Å∞ W|ƒ_ç =Ú|ƒ_çQÍ, ѨÙ@ìQ˘_»∞QÆ∞ÖÏ¡

ѨÙ@∞ìH˘KåÛ~Ú. =∞^茺`«~°QÆu "åiˆH JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ ÖËx D

Pã∞Ñ„ «∞Å∞ c Œ"åiH Q˘_»∞¤\Ï=ÙÖË. x~°O‰õΩâ◊√_≥·# x*ÏO #"å|∞

„Ѩ*Ï~ÀQƺOÃÑ· K«∂Ñ≤Oz#O`« „â◊^Œú, „Ѩ*Ï™êfi=∞º „ѨÉèí∞`«fiOQÍ

K≥ÑÙʉõΩO@∞#fl D „ÑÉèí∞`åfiÅ∞ K«∂Ñ≤OK«ÖËHõáÈÜ«∂~Ú.

ZO`ÀHÍÅO #∞O_ ç ¿ã=ÅOkã¨∂ Î =ã ¨ ∞ Î#fl

Pã∞Ñ„ «∞ÅxflO\x x èŒ∞Å ÖËq∞H QÆ∞iKÕã≤, =∂ `å «Å∞ <Õ «∞Å∞

`åQÍ~°x K≥ÑCHÀ=_®xH =∂„ «"Õ∞ LÑÜ≥∂QÆÑ_ÕÖÏ KÕâß~°∞. „ÑÉèí∞ «fi

Pã∞Ñ„ «∞Å ™ê÷#OÖ’ HÍ~ÀÊ~\ò ~°OQÍxH Ñ@ìO Hõ\Ïì~°∞. „ÑÉèí∞ «fi

Pã¨∞Ѩ„`«∞ÅÖ’ =∞O^Œ∞Å∞O_»=Ù. _®Hõì~°∞¡O_»~°∞. =ã¨`«∞Å∞O_»=Ù.

x èŒ∞Å∞ H\Ï~ÚOK«_»O ÖË Œ∞. z=iH g\x H=ÅO áÈã∞ì=∂~°ìO

Pã∞Ñ„ «∞Å∞QÍ =∂„ «"Õ∞ q∞yÖÏÛ~°∞. WÑÊ\˜H „ÑÉèí∞ «fi Pã∞Ñ„ «∞Å#∞

#~°Hõ‰õÄáêÅ∞QÍ ™ê=∂#º [#O K≥ѨC‰õΩO@∞<åfl~°∞. „ѨÉèí∞`«fi

Pã¨∞Ѩ„`«∞Å∞ "≥·^Œº ¿ã=Å#∞ JOkOK«ÖËHõáÈ=_»O, HÍ~Àʈ~\ò

Pã¨∞Ѩ„`«∞Å qѨs`«"≥∞ÿ# Y~°∞ÛÅ#∞ ÉèíiOK«ÖËHõáÈ=_»O =∞^茺#

™ê=∂#º [#O Õ=ÙxÃÑ· ÉèÏ~°O "Õã≤ ~ÀQÍÅ`À ‰õΩq∞eáÈ «∞<åfl~°∞.

H˘O`«=∞Ok `åǨÏ`«∞‰õΩ q∞Oz JѨCÅ#∞ KÕã≤ HÍ~Àʈ~\ò

Pã¨∞Ѩ„`«∞Å"≥·Ñ¨Ù Ѩ~°∞ÔQuÎ, JѨCÖ’¡ =Úxy r=K«Ûù"åÅ∞QÍ

| «∞‰õΩÅ#∞ "≥à◊§nã∞Î<åfl~°∞. qz„ «"Õ∞=∞O>Ë HÍ~ÀÊ~\ò Pã∞Ñ„ «∞Åhfl

PO„ èŒ∞ʼnõΩ K≥Ok#"Õ HÍQÍ, „ÑÉèí∞ «fi Pã∞Ñ„ «∞ÅÖ’ ‰õÄ_® _®Hõì~°∞¡,

ã≤|ƒOkÖ’ Z‰õΩ¯=âß «O PO„ èŒ∞ÖË.

¿Ñ^ŒÅ‰õΩ Ô~O_»∞ ~°∂áêÜ«∞ʼnõΩ XHõ H˜Ö’ aÜ«∞ºO

W=fiÖË=∞x KÕ «∞Ö ÕÎã≤# D „ÑÉèí∞ «fiO, „ÑÉèí∞`Àfi^ÀºQÆ∞ʼnõΩ =∂„ «O

HÍ~ÀÊ~\ò Pã∞Ñ„ «∞Å "≥· Œº Y~°∞ÛÅ#∞ ÉèíiOK«_®xH =ÚO Œ∞‰õΩ

~å=_»O q_»∂¤~°O. L^ÀºQÆ∞ÅÖ’ JkèHõ âß`«O PO„^è Œ∞ÖË

J~Ú#O^Œ∞=Å¡<À, HÍ~ÀÊ ˆ~\ò Pã¨∞Ѩ„`«∞Åxfl PO„^è Œ∞Å"Õ

J~Ú#O Œ∞=Å¡<À D |∂@HõÑÙ "≥ãÅ∞ÉÏ@∞#∞ HõeÊOz LO_»=K«∞Û.

„ÑÉèí∞`Àfi^ÀºQÆ∞Å∞ „ÑÉèí∞ «fi Pã∞Ñ„ «∞ÅÖ’ ¿ã=Å#∞ á⁄O Œ_®xH

JOwHõiOK«_»O ÖË^ŒO>Ë Jq ZÖÏ Ñ¨xKÕã¨∞Î<åflÜ≥∂ J~°÷O

KÕã¨∞HÀ=K«∞Û. ¿Ñ^Œ„Ѩ[ʼnõΩ z#fl z#fl =∞O^Œ∞Å#∞ Lz`«OQÍ

JOkOK«ÖË=∞x K≥|∞ «∞#fl „ÑÉèí∞ «fiO, L^ÀºQÆ∞ʼnõΩ ÃÑ ŒÌ"≥Ú «ÎOÖ’

K≥e¡OK«_®xH =ÚO Œ∞‰õΩ ~å=_»OÖ’ PO «~°º"Õ∞q∞\’? Jã‡nÜ«ÚÅ

HÍ~ÀÊ~\ò Pã∞Ñ„ «∞Å#∞ ÖÏÉèÏÅ ÉÏ\Ö’ ÑÜ«∞xOÑKÕÜ«∞_®xH

D "≥ãÅ∞ ÉÏ@∞#∞ HõeÊOz=ÙO_»=K«∞Û. HÍ~ÀÊ~\ò Pã∞Ñ„ «∞Åxfl

H=ÅO „ÑÉèí∞ «fi ãÇÜ«∞O`À<Õ QÆ>ìHõ QÆÅ∞QÆ∞ «∞<åflÜ«∞x JO Œ∞Ö’x

~ÀQÆ∞Ö·# =∞O„ «∞Å#∞, JkèHÍ~°∞Å#∞, L^ÀºQÆ∞Å#∞ K«∂ã≤#ÑC_»∞

≥eã≤áÈ «∞#flk. WO «ÃÑ ŒÌ Z «∞Î# „ÑÉèí∞ «fiO #∞O_ç ~å~ÚfÅ#∞

JO Œ∞‰õΩO@∞#fl D HÍ~ÀÊ~\ò Pã∞Ñ„ «∞Å∞ „áêÏÅ`À áÈ~å@O

[~°∞ѨÙ`«∞#fl ~ÀQÆ∞Å∞=¿ãÎ, "åix L™ê‡xÜ«∂, QÍOnèʼnõΩ

"≥à◊§=∞O\ÏÔ~O Œ∞HÀ!

Pã∞Ñ„ «∞Å∞(2001-02) PO„ èŒ ~åÜ«∞Åã‘=∞ ≥ÅOQÍ

ÇÏŸq∞Ü≥∂ Pã∞Ñ„ «∞Å∞ 139 56 50

„ã‘Î, tâ◊√ Pã∞Ñ„ «∞Å∞ 5 2 2

PÜ«Ú~fi Œ Pã∞Ñ„ «∞Å∞ 392 195 128

"≥@~°fls Pã∞Ñ„ «∞Å∞ 120 50 90

1956 #∞O_ç ≥ÅOQÍÏÖ’ XHõ [#~°Öò Pã∞Ñ„ux

‰õÄ_® U~åÊ@∞ KÕÜ«∞ÖË Œ∞. ≥ÅOQÍωõΩ H\Ï~ÚOz# x èŒ∞Å#∞O_ç

L=∞‡_ç „áêO`åÅ „Ñ[Å J=ã~åÅ#∞ <≥~°"Õ~°∞ã∞Î#fl L™ê‡xÜ«∂,

QÍOnèÖÏO\ ˜ „ѨÉè í∞`«fi Pã¨∞Ѩ„`«∞ʼnõΩ J~°H˘~° x^è Œ∞Å#∞

JO^Œ*Ëã¨∞ Î<åfl~°∞. g\ ˜H˜ UÜÕ∞\ ˜HÍÜÕ∞_»∞ ˆH\Ï~ÚOѨÙÅ∞

«yæáÈ «∞<åfl~Ú. W Õ ã=∞Ü«∞OÖ’ HÍ~ÀÊ~\ò Pã∞Ñ„ «∞ʼnõΩ, #iûOQ∑

Ǩϟ"£∞ʼnõΩ ã¨aû_ô èŒ~°Ö’¡ ã÷ÖÏÅ∞, *ÏfÜ«∞ ÉϺO‰õΩÅ ^•fi~å

|∞∞ÏÅ∞ HõeÊã¨∂Î „Ѩ*Ï^èŒ<åxfl ^Œ∞ifixÜ≥∂QÆѨ~°∞ã¨∞Î<åfl~°∞.

L^•ÇÏ~°‰õΩ JáÈÖ’ Pã∞Ñ„uH P<å_»∞ ZHõ~åxH =¸_»∞ ÅHõ∆Å

~°∂áêÜ«∞Å =∂Ô~¯\ò èŒ~° L#fl Éèí∂q∞x H=ÅO ZHõ~åxH Zxq∞k

"ÕÅ <åÅ∞QÆ∞ =O ŒÅ ~°∂áêÜ«∞Å (~°∂. 8,400/–) K˘ÑÙÊ# 30

ZHõ~åÅ Éèí∂q∞x H\Ï~ÚOKå~°∞.

U<å\#∞O_À L#fl WHõ _ç L™ê‡xÜ«∂, QÍOnè "≥∞_çHõÖò

HÍÖËrÅ#∞ q[Ü«∞"å_»Ö’x "≥· Œº q è•# Ѩi+¨ ü‰õΩ J#∞|O èŒ

ãOã÷Å∞QÍ =∂~åÛ~°∞. q[Ü«∞"å_», u~°∞ÑuÅÖ’ P~ÀQƺ âߢ™êÎÅ

ã¨Oã¨÷Å#∞ ™ê÷Ñ≤OK«_»O =Å¡ JHõ¯_ç „Ñ¨[ʼnõΩ "≥∞~°∞ÔQ·# ¿ã=Å∞

JO^Œ∞`«∞<åfl~Ú HÍx, `≥ÅOQÍÏÖ’x U XHõ¯lÖÏ¡ ‰õÄ_® D

J Œ$ëêìxH <ÀK«∞HÀÖË Œ∞.

Z «∞ΉõΩáÈ=_®Å∞ "åi"≥· Õ – ZuÎáÈ «Å∞ =∞#‰õΩ 29 L^ÀºQÆ∞Å∞ "åÔ~· Õ – x~°∞^ÀºQÆ∞Å∞ =∞#O 30

Éèí=<åÅ∞ "åi"≥· Õ – ÑÓiQÆ∞_çÃãÅ∞ =∞#q 31 QÆ∞„~°O Ñ~°∞QÆ∞ =∞#ÔH· Õ – *ÏH±áê\ò "åiH 32

= ŒÌO>Ë QÆ ≥Ì ZH¯ ÃÑ ŒÌiHõO KÕ™êÎ"å?

=¸_»∞HÀ@¡ KÕ «∞Å∞

h "Õ∞_»#∞ Ñ_» À™êÎ~Ú - "≥∞_»<Õ q_»n™êÎ~Ú

h‰õΩ xÅ∞K«∞ ÇωõΩ¯ ÖË Œ∞ - hHOHÍ k‰õΩ¯ÖË Œ∞

x*ÏO #"å|∞‰õΩ =ºu~HõOQÍ ^•â◊~°kä „"åã≤# D Hõq « <Õ\ PO„ è• áêʼnõΩʼnõΩ ‰õÄ_® ãiQÍæ<Õ ãiáÈ «∞Ok.

3. L^˼Qꁰ :

g~Àz`« áÈ~å\ÏʼnõΩ, qѨ¡"À^Œº=∂ʼnõΩ =∂~°∞¿ÑÔ~·#

≥ÅOQÍÏ Ü«Ú= « <Õ_»∞ x~åâ◊, xãÊ $ÇÏÖ’¡ =ÚxyáÈ~ÚOk.

PH õe ˆHH õÅ`À JÅ=∞\ ˜ã ¨ ∞ Î#flk. ~å ¢+ ¨ ìOÖ’x Láêk è

J=HÍâßÅxflO\˜Ö’ HÀ™êÎ, ~åÜ«∞Åã‘=∞"åi ǨÏ_®q_Õ `«Ñ¨Ê

≥ÅOQÍÏ "åã∞Å T¿ã qxÑ≤OK«_»O ÖË Œ∞. P~°∞ã∂„`åÅ Ñ äŒHõO

¿Ñ~°∞# =Úe¯ x|O^èŒ#Å#∞ HÍÅ~åã≤, L^ÀºQÍÅxflO\ ˜x

QÆ∞O_»∞QÆ∞ «ÎQÍ PO„ èŒ∞ÖË KÕlH¯OK«∞‰õΩx, ≥ÅOQÍωõΩ x~°∞^ÀºQÍxfl

q∞yÖÏÛ~°∞. P~°∞ ã∂„`åÅ Ñ äŒHõO ~åHõ=ÚO Õ ≥ÅOQÍÏ "åã∞ʼnõΩ

ŒHͯeû# 22"ÕÅ L^ÀºQÍÅÖ’ ≥ÅOQÍË «~°∞Å∞ xÜ«∞q∞OÑ|_®¤~°∞.

Ãã„Hõ>ËiÜ«∞\ò U~åÊ@∞ KÕã≤#ÑÙÊ_»∞ =∞~À 50 "ÕÅ =∞Okx kQÆ∞=∞u

KÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. `≥ÅOQÍÏ "åiH˜ `≥Å∞QÆ∞ ~å^Œx WOHÀ ÅHõ∆

L^ÀºQÍÅ#∞ PO„ èŒ – ~åÜ«∞Åã‘=∞ "åi`À xOáê~°∞. „ÑÉèí∞ «fi~°OQÆ

ã ¨O㨠÷Å∞, HÍ~ÀÊ ˆ~+¨< £Å#∞ =Úe¯`À xq∞`« ÎO Öˉ õΩO_®

`≥ÅOQÍË`«~°∞Å`À xO¿Ñâß~°∞. ™ê÷xHõ ã¨Oã¨÷ÅÖ’ Ѩ^Œúf áê_»∞

ÖˉõΩO_® D „áêO «O "åix ŒiKÕ~°hÜ«∞ÖË Œ∞.

1983 Ö’ „ÑÉèí∞ «fiO WzÛ# ÖHõ Å „ÑHÍ~°"Õ∞ Zh"ÀÅÖ’

Ô~O_»∞ ÅHõ∆Å W~°"≥· <åÅ∞QÆ∞"ÕÅ=∞Ok PO„^èŒ∞Å∞ HÍQÍ, ÅH∆Í

`˘q∞‡k"ÕÅ =∞Ok =∂„ «"Õ∞ ≥ÅOQÍωõΩ K≥Ok#"å~°∞. QÆ « 45

Uà◊√§QÍ L^ÀºQÍÖÖ’ ≥ÅOQÍÏ"åiH˜ K≥ѨÊÖË#O « J<åºÜ«∞O

[iy<å Ñ\ìOK«∞‰õΩ<Õ"å~ Hõ~°∞"≥·<å~°∞. ≥Å∞QÆ∞ Õâ◊O ~åHõ À D

=º`庙êÅ∞ =∞iO « ÃÑiQÍ~Ú. ≥Å∞QÆ∞ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞O, FÃÑ<£

Ü« x=iû\©, Ñ^•‡=f =∞Ç≤ÏàÏ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂ÅÖ’ ≥ÅOQÍ

„áêux 茺O <å=∞=∂„ «"Õ∞. ≥ÅOQ͉õΩ K≥Ok# q^•º=O «∞ÅO`å

ˆH=ÅO ZOáê ¡Üü∞" ≥∞O\ò Z ˆHÛOlÅÖ’ ¿Ñ~° ¡ #"≥∂^Œ∞ ˆH

Ñiq∞ «"≥∞ÿ<å~°∞. Ñi„â◊=∞ÅÖ’ ÑxKÕã∞Î#fl"å~°∞ ‰õÄ_® Ô~O_»∞#fl~°

ÅH õ ∆Å=∞Ok PO„^ è Œ ∞Ö Ë HÍQÍ, ÅH õ ∆Ö’Ñ ¨ Ù =∂„` «" Õ ∞

` ≥ÅOQÍÏ"å~ ° ∞<åfl~ ° ∞ . k#ã¨i" Õ` «#O`À H õO ÃÑhÅÖ’

ÑxKÕ¿ã"åiÖ’ ãÇ≤Ï «O 83% PO„ èŒ∞ÖË HÍQÍ, 17% =∂„ «O

≥ÅOQ͉õΩ K≥Ok#"å~°∞ L<åfl~°∞. XHõ ~°OQÍÔ~_ç¤ lÖÏ¡Ö’<Õ L#fl

Ѩi„â◊=∞Ö’¡ ^•^•Ñ¨Ù 1,60,000 =∞Ok `≥ÅOQÍË`«~°∞Å∞

ÑxKÕã∞Î#fl@∞¡ JOK«<å.

x*ÏO HÍÅOÖ’x ≥ÅOQÍÏ L^ÀºQÆ∞Å∞ Ñ Œg q~°=∞

KÕã≤#ÑÙ_»∞ P MÏmÅxflO\h PO„ èŒ∞Å`À xOáê~°∞. P~°= *’<£Ö’

ÉèÏQÆ"≥∞ÿ# ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£#∞ „Ѷ‘*’<£QÍ K≥ѨC‰õΩO@∂ L^ÀºQÍÅhfl

PO„ èŒ∞ÅH Hõ@ìÉ\Ïì~°∞. ≥ÅOQÍÏ lÖÏ¡ÅÖ’‰õÄ_® JkèHÍ~°∞Å

™ê÷~Ú L^ÀºQÍÅxflO\˜x PO„ èŒ∞Å`À<Õ xOáê~°∞. J Õ HÀ™êÎ-

~åÜ«∞Åã‘=∞ÅÖ’ z~°∞^ÀºQÍÅÖ’ ‰õÄ_® ≥ÅOQÍωõΩ K≥Ok#"åiH

™ê÷#g∞Ü«∞ÖË Œ∞. ~åR "åºÑÎOQÍ ÃÑ· ™ê÷~Ú JkèHÍ~°∞ÅO`å PO„ èŒ∞ÖË

J~Ú#O^Œ∞# Ö’áê~ÚHÍiQÍ =º=ǨÏ~°O #_çzáÈ`«∞#flk.

<åºÜ«∞™ê÷<åÅÖ’ ‰õÄ_® 95% `≥ÅOQÍË`«~°∞ÖË J~Ú#O^Œ∞#

HÀ~°∞ìÅÔHH¯<å ≥ÅOQ͉õΩ <åºÜ«∞O [~°QÆ_»O Hõ+ì"Õ∞. ≥ÅOQÍÏH

Ѩiq∞`«=∞~Ú# ã¨O㨠÷ÅÖ’ ‰õÄ_® PO„^è Œ∞Å^Õ PkèѨ`«ºO.

„ѨÉèí∞`Àfi^ÀºQÍÅÖ’ JkèHõÉèÏQÆO PO„^èŒ∞ňH Hõ@ìɡ@ì_»O <Õ\ ˜H˜

[~°∞QÆ∞`«∞#fl `«O`Õ. lÖÏ¡ HõÖˇHõì~°∞¡, [_ô˚Å∞, JkèHÍ~°∞Å∞ =O\˜

Ѩ^Œ=ÙÅ∞ PO„^èŒ∞ʼnõΩ ^ŒHõ¯QÍ, H˘kÌáê\˜ Hõ¡~°∞¯Å∞, |O„\’`«∞Å∞

≥ÅOQÍωõΩ ŒHͯ~Ú. „Ѩã¨∞Î «O Ãã„Hõ>ËiÜ«∞\òÖ’ ѨxKÕã¨∞Î#fl

L^ÀºQÆ∞ÅÖ’ 87% PO„ èŒ∞ÖË LO_»_®xfl |\˜ì ≥ÅOQÍωõΩ [iy#,

[~°∞QÆ∞ «∞#fl J<åºÜ«∂xfl JOK«<å "Õã∞HÀ=K«∞Û.

L#fl`À^ÀºQÍÅ∞ (2001-02) PO„ èŒ ~åÜ«∞Åã‘=∞ ≥ÅOQÍ

S.Z.Zãπ 115 19 27

S.Ñ≤.Zãπ. 50 19 20

S.ZѶπ.Zãπ. 48 6 20

ÃÇ·ÏHÀ~°∞ì [_ôÅ∞ 15 2 8

≥ÅOQÍÏ HÀ~°∞ìÅÖ’ qq èŒ ~°HÍÅ [_ôÅ∞ 69 13 31

≥ÅOQÍÏ WO[hiOQ∑ HÍÖËrÅ „Ñ≤xûáêÖòû 7 1 25

PO„ èŒ WO[hiOQ∑ HÍÖËrÅ „Ñ≤xûáêÖòû 27 - -

~åÜ«∞Åã‘=∞ WO[hiOQ∑ HÍÖËrÅ „Ñ≤xûáêÖòû 2 10 -

Z<£.l.~°OQÍ HÍÖËrÅ „Ñ≤xûáêÖòû 9 4 -

Z<£.l.~°OQÍ É’~°∞¤ "≥∞O|~°∞¡ 9 2 4

Z.Ñ≤.Ñ≤.Zãπ.ã≤.É’~°∞¤ "≥∞O|~°∞¡ 7 6 2

Hõ=∞i¬Ü«∞Öò \ωõΩû PѶ‘ã∞Ö’ JkèHÍ~°∞Å∞ 418 42 161

HõÖHõì~°∞¡ 10 1 -

"≥·ãπ Kèå<£ûÅ~°∞¡ 10 2 5

il„™êì~°∞¡ (qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Å∞) 6 7 4

W<£Ñ¶~‡+¨<£ >ˇHÍflÅr JkèHÍ~°∞¡ 5 - -

ÉèÏ+ XHõ >Ë HÍx – Ü«∂ã "Õ~°∞ 33 *Ïu XHõ >Ë HÍx – hu "Õ~°∞ 34

„Ñ[ÖÁHõ >Ë HÍx – áêʼnõΩÅ∞ "Õ~°∞ 35 K« Œ∞=ÙÖÁHõ >Ë HÍx – H˘Å∞=ÙÅ∞ "Õ~°∞ 36

610 l.F. ÑÓ~åfiÑ~åÅ∞ :

≥ÅOQÍωõΩ L^ÀºQÍÅÖ’ J<åºÜ«∞O [iyO Œx <å\˜

=ÚYº=∞O„u Zhì ~å=∂~å=Ù 30–12–1985# 1975 #∞O_ç

1985 =~°‰õΩ [iy# J„Hõ=∂Å#∞ ã¨iKÕ¿ã L^ÕÌâ◊ºO`À 610

r.F.#∞ *ÏsKÕÜ«∞_»"≥∞ ÿ#k. `≥ÅOQÍ "åiH˜ |^Œ∞Å∞QÍ

L^ÀºQÍÅ#∞ á⁄Ok# PO„ èŒ∞Å#∞ "åi „áêO`åÅH |kb KÕã≤, P

™ê÷#OÖ’ `≥ÅOQÍ "åi<Õ xÜ«∞q∞OKåÅ<Õk D l.F.

=ÚM’º ÕÌâ◊ºO. "åãÎ"åxH D l.F. 31–3–1986 <å\˜H J=∞Å∞

KÕÜ«∂eûOkQÍ HÍÅ =º=kèx x~°‚~ÚOKå~°∞. HÍh 20 ãO= «û~åÅ∞

QÆ_çz<å áêʼnõΩÅ q=Hõ∆ =Å#, JkèHÍ~°∞Å∞ ≥ÅOQÍ#∞ ã=u

«e¡ ãO`å#OQÍ ÉèÏqã∞Î#flO Œ∞=Å¡ <Õ\H© J=∞Å∞‰õΩ <ÀK«∞HÀÖË Œ∞.

WkÖÏ LO_»QÍ D =∞ 茺HÍÅOÖ’ ≥ÅOQÍÏ "åã∞ʼnõΩ ŒHͯeû#

=∞ixfl L^ÀºQÍÅ#∞ PO„ èŒ∞Å∞ H˘Å¡Q˘\Ïì~°∞. Ѷe «OQÍ ≥ÅOQ͉õΩ

K≥Ok# q^•º=O`«∞Å∞ ~À_»¡"≥O|_ç u~°QÆ_»"≥∂, J_»=ÙÅáêÅ∞

HÍ=_»"≥∂ P#"å~ÚfQÍ =∂iOk.

1956Ö’ ã"≥∞ÿHõº ~å¢+ìO U~°Ê_ç# <å\#∞O_ç WÖÏO\˜

ãOѶ∞@#Å∞ HÀH˘Å¡Å∞. 1968 <å\˜H ≥ÅOQ͉õΩ K≥O^•eû#

25 "ÕÅ L^ÀºQÍÅ#∞ PO„ èŒ∞Å∞ KÕlH˜ OK«∞‰õΩ#fl@∞¡ x~åÌiOz,

WÑÙÊ_»∞ 610 l.F.#∞ q_»∞ ŒÅ KÕã≤#@∞¡QÍ<Õ, 21–1–1969#

<å\ =ÚYº=∞O„u „|LJ#O ŒÔ~_ç¤ l.F. 36#∞ *Ïs KÕã≤#ÑÊ\H

J=∞Å∞‰õΩ <ÀK«∞HÀÖË Œ∞.

610 l.F.Ö’x „Ñ è•# JOâßÅ∞ :

1. x|O èŒ#ʼnõΩ =ºu~HõOQÍ xÜ«∞q∞OK«|_ç# "åix "åi"åi

ãfiã÷ÖÏʼnõΩ 31–3–1986 Ö’QÍ ÑOÑ≤OKåe.

2. E~åÅ, Nâ‹ ·ÅO, N~åO™êQÆ~ ü „áê*ˇ‰ õΩ ìÅ H˜O^Œ

xÜ«∞q∞OK«|_ç# <å<£ QÆl>_£ H_»~ü L^ÀºQÍʼnõΩ K≥Ok#

™ê÷xH «~°∞Å#∞ "åi"åi *’<£Å‰õΩ |kb KÕÜ«∂e.

3. Ãã„Hõ>ËiÜ«∞\ò, âßMÏkèÑ «∞Å HÍ~åºÅÜ«∂ÅÖ’ Ö’HõÖò "åiH

«y# <åºÜ«∞O [~°QÍe.

4. Ö’HõÖò HͺO_ç_Õ@∞¡QÍ É’QÆãπ ã¨iìѶ≤ÔH@¡`À L^ÀºQÍÅ#∞

á⁄Ok#"åiH =ºu~HõOQÍ K«~°ºÅ∞ fã∞HÀ"åe.

5. J„Hõ=∞ xÜ«∂=∞HÍÅ∞, „Ñ"≥∂+#¡‰õΩ ãO|OkèOz ≥ÅOQÍ

JÉèíº~°∞÷Å∞ KÕã¨∞‰õΩ<Õ JÑ‘ÊÅ¡xflO\ ˜x 31–3–86Ö’QÍ

Ѩi+¨¯iOKåe.

6. „ÃÑã≤_≥xûÜ«∞Öò P~°¤~ü `«~åfi`« [iy# xÜ«∂=∞HÍÅ∞,

„Ñ"≥∂+#¡xflO\x ÑijeOz 30–6–1986 Ö’QÍ ~å¢+ì

ãz"åÅÜ«∞OÖ’x Jxfl qÉèÏQÍÅ#∞ ÑijeOz ≥ÅOQÍ

L^ÀºQÆ∞ʼnõΩ [iy# J<åºÜ«∂Å#∞ ãi KÕÜ«∂e.

610 l.F. *Ïs JÜÕ∞º <å\˜H 59"ÕÅ ≥ÅOQ͉õΩ

K≥Ok# L^ÀºQÍÅ#∞ ™ê÷xˆH`«~°∞Å∞ ^ŒH˜¯OK«∞‰õΩ#fl@∞¡ JOK«<å.

J~Ú Õ "å\x ã=iOK«HõáÈQÍ <Õ\H P ãOYº Ô~O_»∞#fl~° ÅHõ∆Å∞

^•\O Œx JO@∞<åfl~°∞.

610 l.F.ÃÑ· z «Îâ◊√kÌÖËx ~å[H©Ü«∞ áêsìÅ∞ :

Kè«O_»âßã#∞_çQÍ ¿Ñ~°∞QÍOz# ZhìP~ü `å<Õ 1985Ö’

q_»∞ ŒÅ KÕã≤# 610 lF#∞ J=∞Å∞ KÕÜ«∞‰õΩO_® <åÅ∞Qà◊§áê@∞

Ñ ŒgHÍÖÏxfl "≥à◊§|∞KåÛ~°∞. 1989–94 =∞ 茺 HÍO„ÔQãπ JkèHÍ~°OÖ’

=Ù<åfl D l.F.#∞ J=∞Å∞ KÕÜ«∞ÖËHõáÈ~ÚOk. 1995 #∞O_ç

2004 =~°‰õΩ JkèHÍ~°OÖ’ =Ù#fl ≥Å∞QÆ∞ Õâ◊O „ѨÉèí∞ «fiO D

l.F.#∞ J=∞Å∞ KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. `≥Å∞QÆ∞^ÕâßxH˜ H˘O`«HÍÅO

q∞„ «ÑHõ∆OQÍ, =∞iH˘O «HÍÅO â◊„ «∞ÑHõ∆OQÍ L#fl Hõ=¸ºxã∞ìÅ∞

D q+Ü«∞OÖ’ =¸QÆÉ’Ü«∂~°∞. ≥ÅOQÍÖ’ =∂„ «"Õ∞ LxHx

Hõey L#fl a*Ñ≤ ≥Å∞QÆ∞ ÕâßxH q∞„ «ÑHõ∆OQÍ LO_ç‰õÄ_® Ug∞

™êkèOK«ÖËHõáÈ~ÚOk. „Ñã∞Î «O JkèHÍ~°OÖ’ L#fl HÍO„ÔQãπ Ô~O_Õà◊√§

QÆ_çz<å D r."À J=∞Å∞ KÕ™êÎ=∞O@∂<Õ PK«~°Ö’ P Hõq∞\©

D Hõq∞\© Jx HÍÅO "≥Å¡nã∞Î#flk.

HõOKÕ KÕ#∞ "Õ∞ã≤#@∞¡ „ÑÉèí∞ «fi L «Î~°∞fiÅ#∞ JkèHÍ~°∞ÖË

J=∞Å∞ KÕÜ«∞‰õΩO_® J_»∞¤‰õΩO@∞O_»QÍ J_çˆQ^≥=ix? J=∞Å∞

KÕÜ«∞ÖËx L «Î~°∞fi#∞ ZO Œ∞‰õΩ *Ïs KÕã≤#@∞ì? D l.F#∞ J=∞Å∞

KÕÜ«∞HõáÈ=_»O`À *Ïs KÕã≤# ~å=∂~å=Ù, PÜ«∞# «~°∞"å « =zÛ#

=ÚYº =∞O„ «∞ÅO Œih Jã=∞~°∞÷Å HO Õ [=∞Hõ\Ïìe. Jã=∞~°∞÷_≥·#

~åA#∞ #=Ú‡‰õΩ<ÕHõ#fl JãÅ∞ ~å*Ë ÖËHõáÈ=_»O L «Î=∞=∞x hu

âß„™êÎÖ’¡ K≥|∞ «∞O\Ï~°∞. D l.F J=∞Å∞‰õΩ <ÀK«∞HÀHõáÈ=_®xH

ÉÏ^èŒ∞ºÖˇ=~À QÆ∞iÎOzOn ÖË^Œ∞, tH˜∆OzOn ÖË^Œ∞. `≥ÅOQ͉õΩ

J<åºÜ«∞O [iQ l.FÅhfl JHõ∆~°O á⁄Å∞¡áȉõΩO_® PQÆ"Õ∞Ѷ∂Åg∞ Œ

J=∞Å=Ù «∞O_»QÍ, ≥ÅOQ͉õΩ „ÑÜ≥∂[#O KÕ‰õÄ~Û U l.F

‰õÄ_® J=∞Å∞ HÍ=_»O ÖË ŒO>Ë áêʼnõΩÅ ÑHõ∆áê «O ZO « f„=OQÍ

=ÙO^À J~°÷O KÕã∞HÀ=K«∞Û.

D l"ÀÃÑ· y~üQÍ¡h Hõg∞+¨<£ `«# x"ÕkHõ#∞ U<å_À

„ѨÉèí∞`åfixH˜ JO^Œ*Ëã≤Ok. Hͺa<≥\ò P"≥∂kOzOk. J~Ú<å

J=∞Å∞ KÕÜ«∞@OÖ’ J Õ å`åû~°O. P Hõg∞+<£ «# «∞k iáÈ~°∞ìÖ’

`≥ÅOQÍÏ "åã¨∞ʼnõΩ L^ÀºQÍÅÖ’ Jxfl ~°OQÍÅÖ’ ‰õÄ_®

J<åºÜ«∞"Õ∞ [iyO Œx ãÊ+ìOQÍ ¿Ñ~˘¯#_»O QÆ=∞<å~°›O.

Éèí∂=ÚÖÁHõ >Ë HÍx – èŒ~°Å∞ "Õ~°∞ 37 # Œ∞ÖÁHõ >Ë HÍx – áê~ f~°∞ "Õ~°∞ 38

~å¢+ìO XHõ >Ë HÍx – HõëêìÅ∞ "Õ~°∞ 39 JÃãOc¡Ö’ PO„ 茉õΩ 187 ã‘@∞¡ - ≥ÅOQ͉õΩ 107 ã‘@∞¡ 40

`≥ÅOQÍ ‰õΩ_ç, Z_»=∞Å Hõ$ëê‚, QÀ^•=i #^Œ∞Å∞

áê~°∞ «∞<åfl, Õâ◊OÖ’<Õ J„QÆ™ê÷#OÖ’ =ÙO_®eû# D „áêO «O PO„ èŒáêʼnõΩÅ q=Hõ∆ =Å¡ Õâ◊OÖ’<Õ "≥#∞Hõ|_ç# „áêO «OQÍ QÆ∞iÎOÑÙá⁄OkOk. ≥ÅOQ͉õΩ ™êQÆ∞h~°∞ JO ŒHõáÈ=_»"Õ∞QÍHõ, HõhãO„`åQÆ∞h\H ‰õÄ_® <ÀK«∞HÀÖËHõáÈ~ÚOk. Hõ$ëê‚ #kH ™êfiQÆ «OÑÅ∞‰õΩ «∞#fl áêÅ=¸~°∞‰õΩ ™êQÆ∞h~°∞ ÖË Œ∞, g_À¯Å∞ ÑÅ∞‰õΩ «∞#fl#ÖÁæO_»‰õΩ „`åQÆ∞h~°∞ ÖË Œ∞. <åQÍ~°∞# ™êQÆ~ü x~å‡ÏxH #ÖÁæO_»lÖÏ¡ 21 „QÍ=∂Å#∞ HÀÖ’Ê~ÚOk. D lÖÏ¡ "åã¨∞Å∞ á¶È¡Ô~·_£h\˜H˜ |Öˇ· ѨÙ@∞ìHõ`À<Õ HÍÅ∞¡ KÕ`«∞Å∞ =OHõ~°Öˇ· Jq\˜`«<åxflJ#∞Éèíqã∞Î<åfl~°∞. ≥ÅOQÍ HõëêìʼnõΩ JãÖ·# HÍ~°ÏÅÖ’ h\˜=#~°∞ÅÖ’ [iy# "≥∂ã"Õ∞ „Ñ è•#"≥∞ÿ#k. ~åR è•<åºQÍ~°OQÍ¿ÑÔ~xflHõQÆ#fl HÀ™êÎ lÖϡʼnõΩ ™êQÆ∞h\˜x JO^Œ*Ëã¨∞Î#fl Hõ$ëê‚,QÀ^•=i # Œ∞Å∞ Ô~O_»∞ ‰õÄ_® ≥ÅOQÍ „áêO «OÖ’<Õ „Ñ"ÕtOz

D „áêO «"åã∞Å#∞ "≥H¯iã∂Î, J Œ#OQÍ D „áêO « „Ñ[Å Hõhfl\x

‰õÄ_® «=∞Ö’ HõÅ∞ÑÙH˘x HÀ™êÎO„ èŒ Éèí∂=ÚÅ#∞ «_»∞ÑÙ «∞<åfl~Ú.

Hõ$ëê‚ #k :

=∞ÇÏ|∂Éò #QÆ~üÖ’ „Ñ"Õtã∞Î#fl D #k 69% Ñs"åÇÏHõ

„áêO`åxfl ≥ÅOQÍÖ’<Õ Hõey=Ù#flk. H=ÅO 13% Ñs"åÇÏHõ

„áêO «O Hõey=Ù#fl HÀ™êÎO„ 茉õΩ 65% h\x qxÜ≥∂yã∞ÎO_»QÍ,

18% Ñs"åÇÏHõ „áêO «O Hõey=Ù#fl ~åÜ«∞Åã‘=∞‰õΩ 20% h\x

qxÜ≥∂yã∞Î<åfl~°∞. ≥ÅOQÍ h\"å\Ï ÕÅÛ‰õΩO_® "≥Ú «ÎO h\x

H˘Å¡Q˘>Ëì Ñ äŒHÍÅ∞ ã≤ ŒÌO KÕã∞Î<åfl~°∞.

1930Ö’ „áêO áÈã∞‰õΩ#fl <åQÍ~°∞# ™êQÆ~ü „áê*‰õΩì‰õΩ

ã"≥∞ÿHõº ~å¢+ì U~åÊ@∞‰õΩ =ÚO Õ 1952Ö’ x*ÏO #"å|∞ NHÍ~°O

K«∞@ìQÍ, L=∞‡_ç „áê*ˇ‰õΩìQÍ xi‡OK«_®xH˜ =∞^Œ~åã¨∞ ~å¢+¨ìO

=ºuˆ~H˜Oz# Ѷ¨e`«OQÍ<Õ PO„^èŒ∞Å∞ „Ѩ`ÕºHõ ~å¢+¨ìO H˘~°‰õΩ

L Œºq∞Oz „Ñ ÕºHõ ~å„ëêìxfl ™êkèOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. J~Ú Õ PO„ èŒ„Ñ Õâò

U~åÊ@∞`À PO„ èŒ∞Å ‰õΩÜ«Ú‰õΩÎÅ HÍ~°OQÍ D „áê*‰õΩì ≥ÅOQÍ

„áêO`åxH˜ Q˘_»∞¤\Ï=ÙÖÏ =∂iáÈ~ÚOk. #ÖÁæO_» lÖÏ¡Ö’

xi‡Oz# D „áê*‰õΩì PO„ èŒ, ≥ÅOQÍ „áêO`åʼnõΩ ‰õΩ_ç Z_»=∞

HÍÅfiÅ •fi~å ã=∂# h\x JOkOKÕ XÑÊO ŒO`À „áê~°OÉèí"≥∞ÿOk.

HÍh <Õ_»∞ ‰õΩ_ç HÍÅ∞= ^•fi~å PO„^èŒ „áêO`åxH˜ 20 ÅHõ∆Å

ZHõ~åʼnõΩ ÃÑ·QÍ ™êQÆ∞h~°O^Œ∞`«∞O_»QÍ, Z_»=∞ HÍÅfi ^•fi~å

`≥ÅOQÍ „áêO`åxH˜ ˆH=ÅO 5 ÅHõ∆Å ZHõ~åʼnõΩ =∂„`«"Õ∞

h~°O^Œ∞`«∞#flk. D 5 ÅHõ∆Å ZHõ~åÅÖ’ ‰õÄ_® x|O^èŒ#ʼnõΩ

=ºuˆ~HõOQÍ =Å㨠"å^Œ∞Å∞ KÕlH˜¯OK«∞‰õΩ#fl Éèí∂=ÚÅ∞ Hõe¿ã

=Ù<åfl~Ú. Z_»=∞ HÍÅ∞= ^•fi~å #ÖÁæO_», Y=∞‡O lÖϡʼnõΩ

JO^•eû# h\x =∂„ «O ÑÓiÎ ™ê÷~ÚÖ’ qxÜ≥∂QÆOÖ’H Õ‰õΩO_®

ÔH.ZÖò.~å=Ù ‰õΩÜ«Ú‰õΩÎÅ`À `≥ÅOQÍ h\˜x Hõ$ëê‚ lÖÏ¡‰õΩ

«~°eOK«_»O [iyOk. QÆ∞O@∂~°∞Ö’ ™êQÆ=Ù «∞#fl á⁄ÖÏÅ∞, "≥Ú «ÎO

`≥ÅOQÍÖ’ ™êQÆ=Ù`«∞#fl á⁄ÖÏÅHõO>Ë Z‰õΩ¯=. „áê*ˇ‰õΩìÖ’

=ÚOÑÙ‰õΩ QÆ∞Ô~·Ok ≥ÅOQÍ „áêO «O. „áê*‰õΩì x~å‡ÏxH ~åà‹§uÎ#

‰õÄbÅ∞ ≥ÅOQÍ "åã∞Å∞. „áê*‰õΩì x~å‡"≥∞ÿOk ≥ÅOQÍÏÖ’<Õ.

J~Ú<å D „áê*‰õΩì ≥ÅOQÍ "åã∞ʼnõΩ "≥ÚO_çK≥~Úºx K«∂Ñ≤ã∂Î

=ÚO Œ∞‰õΩ "≥o§Ok. Ѷe «OQÍ ÅHõ∆ÖÏk=∞Ok ≥ÅOQÍÏ „Ñ[Å∞

x~å„â◊Ü«ÚÖ·<å~°∞. „QÍ=∂ʼnõΩ „QÍ=∂ÖË =Åã "≥àϧeû =zÛOk.

«@ì, áê~° QÆ∞iOz ≥eã≤#O «QÍ ÑÅHÍ, |ÅáêÅ QÆ∞iOz ≥eÜ«∞x

áêÅ=¸~°∞ ÖË|~ü ~å„uO|=à◊√§ Hõ+≤ìOz „áê*‰õΩì x~å‡ÏxH Hõ$+≤

KÕâß~°∞. WO «HõëêìÑ_®¤ áêÅ=¸~°∞‰õΩ ŒH¯O Õg∞ ÖË Œ∞.

Nâ‹·ÅO „áê*‰õΩì x~å‡ÏxH ≥ÅOQ͉õΩ K≥Ok# 117

„QÍ=∂Å∞ =ÚOѨىõΩ QÆ∞Ô~·<å~Ú. Ô~O_»∞#fl~° ÅHõ∆Å =∞Ok

x~å„â◊Ü«ÚÖ·<å~°∞. WHõ _ç ‰õΩ_ç HÍÅ∞= ~åÜ«∞Åã‘=∞‰õΩ H˘O «=~°‰õΩ

LÑÜ≥∂QÆÑ_çO ÕHÍx, Z_»=∞ HÍÅ∞= ≥ÅOQ͉õΩ =∂„ «O K«∞Hõ

h\x ‰õÄ_® JOkOK«ÖËHõ áÈ~ÚOk.

1948Ö’ x*ÏO #"å|∞ „áê~°OaèOz# «∞OQÆÉèí„ Œ „áê*‰õΩì

#∞O_ç =∞ÇÏ|∂Éò #QÆ~ü‰õΩ 20 \ZOã≤Å h\x W"åfieû =ÙO_»QÍ,

1956 «~°∞"å « =∂„ «O =∞ÇÏ|∂Éò#QÆ~ü ãiÇÏ Œ∞Ì=~°‰õΩ „ «qfi#

HÍÅ∞= JHõ _Õ PyáÈ~ÚOk.

~å*’e|O_» _≥·=~°¬<£Ö’ K«@ìѨ~°OQÍ, <åºÜ«∞|^ŒúOQÍ

=∞ǨÏ|∂Éò#QÆ~ü „áêO`åxH˜ ~å"åeû# h\ ˜x ~åÜ«∞Åã‘=∞

<åÜ«∞‰õΩÅ∞ [|~°Ìã‘ÎQÍ `«∂=ÚÅ∞ ѨQÆ∞ÅQ˘\˜ì, ˆQ@∞¡ ÖËÑ≤ hà◊√§

=∞o§OK«∞‰õΩ<åfl PO„ èŒ„Ñ Õâò „ÑÉèí∞ «fiO Hõà◊√§ =¸ã∞H˘x KÀ ŒºO

K«∂ã¨∞Î#flk.

|Kå= ü „\|∞º#ÖòÖ’ E~åÅ „áê*‰õΩì‰õΩ 17 \.ZO.ã‘Å

h\ ˜x ˆH\Ï~ÚOz<å, 30 ã¨O=`«û~åÅ∞ QÆ_çzáÈ~Ú<å D

„áê*‰õΩì‰õΩ "≥∂Hõ∆O HõÅ∞QÆÖË Œ∞. „áê*‰õΩì#∞ ‰õΩkOz 10 \.ZO.ã‘.ʼnõΩ

Ñiq∞ «O KÕã≤ z=~°‰õΩ „áê*‰õΩì#∞ xi‡Oz#ÑÊ\H HÍÅ∞=Å Ñ#∞Å∞

ÑÓiÎ HÍÖË Œ∞. ÑÓiΙê÷~ÚÖ’ h~°∞ xOÑÙ‰õΩ<ÕO Œ∞‰õΩ Hõ~åfl@Hõ =ÚOÑÙ

„QÍ=∂ʼnõΩ K≥e¡OKåeû# 30 HÀ@∞¡ K≥e¡OK«Hõ áêÅ=¸~°∞ á⁄ÖÏÅ#∞

WÑÊ\H© ZO_»É_»∞ «∂<Õ L<åfl~°∞.

PO„ èŒ∞ʼnõΩ x~°‚Ü«∂kèHÍ~°O - ≥ÅOQ͉õΩ ÉÏxã «fiO 41 J#fl>Ë¡ KÕâß~°∞ ~å¢ëêìxfl [áê<£ – PO„ èŒ <Õ\ [áê<£ – ≥ÅOQÍ <å\ [áê<£ 42

Hõeã¨∞O_®Åx Ô~O_»∞ „áêO`åÅ á⁄`«∞ÎÅ∞ – áêʼnõΩÅO`å XˆH „áêO`åxH˜ `˘`«∞ÎÅ∞ 43 |_≥@∞ H\Ï~ÚOÑÙ WHõ _» - Y~°∞ÛÃÑ>Ëìk JHõ _» 44

QÆ#∞Ö’¡Oz |OQÍ~åxfl |Ü«∞@‰õΩ f¿ãÎ =KÕÛ P^•Ü«∞O Hõ#fl -Éèí∂q∞H h\ =ãu HõeÑ≤¿ãÎ =KÕÛ P^•Ü«∞O Z‰õΩ¯=

-ã~ü J~°ú~ü HÍ@<£

4. h\ =#~°∞Å∞ :

QÀ^•=i #k :

QÀ^•=i #k Ü≥ÚHõ¯ 79% Ѩs"åǨÏHõ „áêO`«O

≥ÅOQÍÖ’ =ÙO_»QÍ, 21% Ñs"åÇÏHõ „áêO «O =∂„ «"Õ∞ HÀ™êÎ

PO„ èŒÖ’ =ÙOk. HÍx D #k ≥ÅOQÍÏ „áêO`åxH 10% h\x

‰õÄ_® JOkOK«ÖËHõáÈ~ÚOk.

35 ãO= «û~åÅ „H «O „áê~°OÉèí"≥∞ÿ# áÈK«Oáê_»∞ „áê*‰õΩì

áêʼnõΩÅ q=Hõ∆=Å¡ <Õ\H ‰õÄ_® ÑÓiÎ HÍÖËHõáÈ~ÚOk. HÍx 13

ã¨O=`«û~åÅ „H˜O^Œ "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\ ˜ì# `≥Å∞QÆ∞ QÆOQÆ „áê*ˇ‰õΩì

PQÆ"Õ∞Ѷ∂Å`À ÑÓ~°Î~ÚOk. Z#fl_À "≥Ú ŒÅ∞ ÃÑ\ì# áÈK«Oáê_»∞

WOHÍ ÑÓiÎ HÍÖË •? J<Õ J#∞=∂#O „Ñ[ʼnõΩ =ã∞ÎO Œ#∞‰õΩ<åfl~À

U"≥∂! nxH =∞ 茺֒<Õ N~åO™êQÆ~üQÍ <å=∞Hõ~°O KÕâß~°∞.

x*ÏOHÍÅOÖ’<Õ „áê~°OÉèí"≥∞ÿ# x*ÏO™êQÆ~ü „áê*‰õΩì „HO Œ

L#fl Éèí∂=ÚÅ#∞ =Åã"å Œ∞Å∞ ÃÑ ŒÌZ «∞Î# KÕlH¯OK«∞‰õΩ<åfl~°∞.

« •fi~å D „áê*‰õΩì ≥ÅOQÍ „Ñ[ÅHõ#fl PO„ èŒ∞ÅH JkèHõOQÍ

„ÑÜ≥∂[#O KÕ‰õÄ~°Û_»O Œ∞~° Œ$+ìO.

=∞Or~å #kÃÑ· xi‡Oz# ã≤OQÆ∂~°∞ „áê*‰õΩì L=∞‡_ç

Pã≤ÎQÍ K≥ÑÙʉõΩ<Õ ~å[ è•x #QÆ~° „Ñ[ʼnõΩ „`åQÆ∞h~°OkOK«_®xH

Ѩiq∞`«O KÕâß~°∞. D „áê*ˇ‰õΩì „H˜O^Œ XHõ¯ ZHõ~åxH˜ ‰õÄ_®

™êQÆ∞h~°OkOK«HõáÈQÍ, HõhãO „áê*‰õΩì K«∞@∞ìÑHõ Å L#fl "≥∞ ŒH±

lÖÏ¡Ö’x „QÍ=∂Å „Ñ[ʼnõΩ =∞Ozh\x ‰õÄ_® JOkOK«_»O ÖË Œ∞.

WÖÏ =ÙO_»QÍ D „áê*‰õΩì x~å‡ÏxH Y~°∞Û KÕã≤# 250 HÀ@¡

x èŒ∞Å#∞ ≥ÅOQÍ "å\ÏQÍ K«∂Ñ≤OKå~°∞.

`≥ÅOQÍ h\ ˜=#~°∞Å∞ `≥ÅOQÍ J=ã¨~åÅ#∞

f~°Û‰õΩO_® W «~°∞Å J=ã¨~åÅ#∞ f~°Û_»O U <åºÜ«∞ã¨∂„`åÅ∞

JOwHõiOK«=Ù. =∞# [ÖÏÅ#∞ PO„ 茄áêO`åxH =∞o§OK«_»OÖ’

Hõ$+≤KÕã≤# ÔH.ZÖò.~å=Ù#∞ JÑ~° Éèíw~° èŒ∞_»∞QÍ =i‚ã∞ÎO>Ë =∞#O

`«ÅÅ∂Ѩ_»OÖ’ J~°÷"Õ∞ ÖË^Œ∞. U<å\˜#∞O_À L#fl K≥~°∞=ÙÅhfl

ZO Œ∞‰õΩ =∂Ü«∞=∞Ü«∂ºÜ≥∂ =∞#O xÅnÜ«∂e.

=ÚYº=∞O„u ~å[âıY~° Ô~_ç¤ [ÅÜ«∞[O :

(q^•º™êQÆ~ü ~å=ÙQÍi hà◊√§-x*ÏÅ∞ ÑÙãÎHõOÖ’x ÉèÏQÆO)

„ÑÉèí∞ «fiO «ÅÃÑ\ì# [ÅÜ«∞[O ÑÓ~°Î~Ú Õ ≥ÅOQÍÖ’

"≥Ú «ÎO 39 ÅHõ∆Å 83 "ÕÅ ZHõ~åʼnõΩ ™êQÆ∞h~°O Õ J=HÍâ◊O

LO@∞Ok. PO„^茄áêO`«OÖ’ 107 ÅHõ∆Å 20 "ÕÅ ZHõ~åʼnõΩ

™êQÆ∞h~°O Œ∞ «∞Ok. ≥ÅOQÍÖ’ ™êQÆ∞h~°O Õ Éèí∂q∞Ö’ 15 ÅHõ∆Å

73 "ÕÅ ZHõ~åʼnõΩ h~°∞ eѶπì =∂~°æOQÍ JO Œ=Åã≤ LO@∞Ok.

J Œ#OQÍ ≥ÅOQÍÖ’ 1 ÅHõ∆ 4 "ÕÅ ZHõ~åÅ∞ ã≤÷sHõiOÑ|_ç Õ

PO„ èŒÖ’ 20 ÅHõ∆Å∞ 33 "ÕÅ ZHõ~åÅ∞ ã≤÷sHõiOÑ|_» å~Ú.

PO„^茄Ѩ^Õâò J=`«~° <å\ ˜H˜ `≥ÅOQÍÏ PO„^èŒ

„áêO`åÅÖ’ ™êQÆ∞h~°O^Õ Éèí∂q∞ x+¨ÊuÎ 1:1.7 (z#fl `«~°Ç¨

„áê*‰õΩìÅ ^•fi~å ™êQÆÜÕ∞º Éèí∂q∞ 18 ÅHõ∆Å ZHõ~åÅ∞QÍ ÉèÏq¿ãÎ

D x+ÊuÎ 1:1.3) HÍQÍ 2004 <å\H P x+ÊuÎ 1:3.8 J~ÚOk.

[ÅÜ«∞[O « Œ#O «~°O P x+ÊuÎ 1:2.7 J=Ù «∞Ok. JO>Ë Z=Ô~xfl

„ÑÜ«∞`åflÅ∞ KÕã≤<å ≥ÅOQÍ q∞QÆ å „áêO « Jaè=$kú ™ê÷~ÚH

KÕ~°∞HÀÖËHõáÈ=@=∞@∞Oz HõhãO PO„ èŒ„Ñ Õâò U~°Ê_»Hõ ÑÓ~°fi=Ú#fl

ã≤÷uÖ’ ‰õÄ_® ÖËHõáÈ=_»O J «ºO « Œ∞~° Œ$+ìHõ~°O. WOHõ U^À

ÑQÆÅn™êÎO, ≥ÅOQÍ#∞ Jaè=$kú KÕ™êÎO Jx „ÑÉèí∞ «fiO „ÑQÆÖσùÅ∞

ÑÅ∞‰õΩ «∞O>Ë ZÖÏ #=∞‡_»O?

WHõ „áê*ˇ‰ õΩ ìÅ q=~åÅÖ’H˜ "≥_ ç` Õ [ÅÜ«∞[˝O

HÍ~°º„Hõ=∞OÖ’ Ô~O_»∞ ãO= «û~åÅÖ’ ÑÓiÎ KÕÜ«∞ «ÅÉ\˜ì# „áê*‰õΩìÅ

HÀ= XHõ@~Ú Õ J~Ú Õà◊¡Ö’ ѨÓiÎ KÕÜ«∞|∂x# „áê*ˇ‰õΩì „âı˜

Ô~O_»=k. D Ô~O_»∞ H@ysÅ∞ HÍHõ =∞iH˘xfl „Ñ ÕºHõ „áê[‰õΩìÅ#∞

‰õÄ_® „ÑÉèí∞ «fiO KÕÑ\ìOk. Ô~O_Õà◊§Ö’ ÑÓiÎKÕÜ«∞ ŒÅz# "≥Ú «ÎO

Zxq∞k „áê*ˇ‰õΩìÅÖ’ `≥ÅOQ͉õΩ K≥Ok# =¸_»∞ „áê*ˇ‰õΩìÅ∞

Õ"å Œ∞Å ("≥Ú Œ\ ¿Ñ¶*ò), Jb™êQÆ~ü, QÆ∞ «Ê - D =¸_»∞ ZuÎáÈ «Å

Ñ äŒHÍÖË. PO„ èŒ „áêO «OÖ’ =Oâ◊ è•~° Ô~O_»= Œâ◊-"≥Ú Œ\ ¿Ñ¶*ò,

`å\ÑÓ_ç, ÑÙ+¯~°O, ™È=∞tÅ, ≥Å∞QÆ∞QÆOQÆ „áê*‰õΩìÅ∞ "≥Ú «ÎO

J~ÚkO\x KÕÑ\Ïì~°∞. D J~ÚkO\Ö’ `å\ÑÓ_ç, ÑÙ+¯~°O

q∞#Ǩ~Ú¿ãÎ q∞ye#q „QÍq\ © „áê*ˇ‰õΩìÅ∞. D ˆH@ysÖ’

≥ÅOQÍÃÑ· 1185 HÀ@∞¡ Y~°∞Û ÃÑ_» å~°∞. 1 ÅHõ∆ 23 "ÕÅ ZHõ~åÅ

„H˘ « PÜ«∞Hõ@∞ì‰õΩ h~°O Œ∞ «∞Ok. J Œ#OQÍ 93 "ÕÅ ZHõ~åÅ

PÜ«∞Hõ@∞ì ã≤÷sHõiOÑ|_»∞ «∞Ok. PO„ 茄áê*‰õΩìÅÃÑ·# 4592 HÀ@∞¡

Y~°Û=Ù`å~Ú. 11 ÅHõ∆Å 25 "ÕÅ ZHõ~åÅ PÜ«∞Hõ@∞ì ™êQÆ∞Ö’H

=ã¨∞ÎOk.

WHõ J~Ú Õà◊¡ „áê*‰õΩìÅ q+Ü«∂xH =¿ãÎ ≥ÅOQÍÖ’

P~°∞ „áê*ˇ‰õΩìÅ#∞ JO>Ë Zeq∞<Õ\˜ =∂^èŒ=Ô~_ç¤, N~åO™êQÆ~ü

kfifÜ«∞^Œâ◊, N~åO™êQÆ~ü =~°^ŒHÍÅ∞=, cè=∂, HõÅfi‰õΩiÎ,

<≥@ìOáê_»∞Å#∞ KÕÑ\Ïì~°∞. N~åO™êQÆ~ü =~° ŒHÍÅ∞=, kfifÜ«∞ Œâ◊

≥ÅOQÍωõΩ PHõe `åÑO – PO„ èŒ∞Å áêÅ# Õ D áêÑO 45 Hõeã∞O_®Å<Õk |∂@HõO – HÍ*ËÜ«∂Å#fl Õ JãÖ·# <å@HõO 46

h\ =#~°∞Åhfl HÀ™êÎH áê~°∞ - H\Ï~ÚOÑÙÅhfl PO„ è•H ã∞=∂~°∞ 47 ≥ÅOQ͉õΩ F>Ë¿ãÎ XHõ=∂~°∞ - áêʼnõΩÅ áêÅ#Ö’ f~°∞ =∂~°∞ 48

`«Ñ¨Ê q∞ye# <åÅ∞QÆ∞ ZuÎáÈ`«Å Ѩ^äŒHÍÖË. PO„^茄áêO`«OÖ’

Ѩ<≥flO_»∞ „áê*ˇ‰õΩìÅ∞ `À@Ѩe¡, ~°≠O~°≠Ï=u, ѨÙezO`«Å,

QÆ∞O_»¡Hõ=∞‡, ~å=∞f~°÷O ÉϺÖxûOQ∑ i[~åfiÜ«∞~ü, QÆ∞~°∞~åѶ∞"ÕO„ Œ,

ÔH.ã≤.HÍÅ∞= P^èŒ∞hHõ~°, QÍÖË~°∞ #QÆi, ÃÑ#fl JǨϟaÅO

kfifÜ«∞ Œâ◊, ÇÏO„n-h"å, z„`å=u #k ÉϺÖxûOQ∑ i[~åfiÜ«∞~ü,

"≥eQ˘O_». D ˆH\yiÖ’ `≥ÅOQÍÖ’ 9 "ÕÅ 536 HÀ@¡

~°∂áêÜ«∞Å∞ "≥zÛOz 15 ÅHõ∆Å 83 "ÕÅ ZHõ~åÅ∞ ™êQÆ∞H fã∞‰õΩ=¿ãÎ

PO„ èŒÖ’ 12 "ÕÅ 439 HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å Y~°∞Û`À 18 ÅHõ∆Å 13

"ÕÅ H˘ «Î PÜ«∞Hõ@∞ì‰õΩ h~°OkOK«_»"Õ∞ HÍHõ =∞~À 14 ÅHõ∆Å 31

"ÕÅ ZHõ~åÅ PÜ«∞Hõ@∞ì#∞ ã≤÷sHõi™êÎ~°∞.

WHõ „Ñ ÕºHõ „áê*‰õΩì H@ysÖ’ KÕÑ_»∞ «∞#fl áÈÅ=~°OÃÑ·

7981 HÀ@∞¡ Y~°∞Û Jx „ÑÉèí∞ «fiO K≥|∞ «∞<åfl =ÚOÑÙ‰õΩ QÆ∞~°ÜÕ∞º

ÉÏkè «∞Å ÑÙ#~å"åã, ãÇÜ«∞ HÍ~°º„Hõ=∂Å∞, =ÚOÑÙ‰õΩ QÆ∞~°ÜÕ∞º

Éèí∂=ÚÅ #+ìÑiÇ~°O "≥Ú ŒÖ·#q fã∞‰õΩO>Ë =∞~À 5 "ÕÅ HÀ@∞¡

ZÖÏQÆ∂ J=Ù «∞O Œx xÑÙ∞Å JOK«<å. D „áê*‰õΩì =¸ÅOQÍ

7 ÅHõ∆Å 20 "ÕÅ ZHõ~åÅ∞ ™êQÆ∞‰õΩ =™êÎÜ«∞x K≥|∞ «∞<åfl~°∞. HÍx

23 ÅHõ∆Å 21 "ÕÅ ZHõ~åÅ PÜ«∞Hõ@∞ì HÀãO ÉèÏs Ãã·A HÍÅ∞=Å∞

«=Ùfi «∞<åfl~°∞. ≥ÅOQÍÖ’ Œ∞=Ú‡QÆ∂_≥O, ZÅ¡OÑe¡ „áê*‰õΩìÅ∞

KÕѨ\˜ì 3876 HÀ@∞¡ Y~°∞ÛÃÑ\˜ì 3 ÅHõ∆Å 39 "ÕÅ ZHõ~åʼnõΩ

™êQÆ∞h~°Ok™êÎ=∞x „ÑÉèí∞ «fi QÆÏOHÍÅ∞ "≥Å_çã∞Î<åfl~Ú. JO>Ë

"≥Ú «ÎO [ÅÜ«∞[OÖ’ ≥ÅOQÍÖ’ ~°∂áêÜ«∞Å∞ (14597) 14

"ÕÅ 597 HÀ@∞¡ Y~°∞ÛÃÑ_ç Õ PO„ 茄áêO`åxH˜ 25,012 HÀ@∞¡

Y~°∞ÛÃÑ_»∞`«∞<åfl~°∞. (áÈÅ=~°O J^Œ#Ѩ٠Y~°∞Û Ñ¨iQÆ#Ö’H˜

fã∞HÀÖË Œ∞.) JO>Ë ≥ÅOQÍÃÑ· Y~°∞Û 35 âß «O PO„ èŒÃÑ· 65

âß «O Jx QÆÏOHÍÅ∞ ãÊ+ìOQÍ K≥|∞ «∞O>Ë ≥ÅOQ͉õΩ 50

âß «OÃÑ·QÍ ÃÑ@∞ì|_ç ÃÑ_»∞ «∞<åfl=∞x K≥ÑÊ_»O q_»∂¤~°"Õ∞ HÍ Œ∞

ÑzÛ J| ŒúO Jx J~°÷=∞=Ù «∞Ok. J|^•úÅx Ñ ÕÑ Õ „ÑKå~°O

KÕÜ«∞_»O ^•fi~å "å\ ˜H˜ K≥Å∞¡ÉÏ@∞ HõeÊOKåÅ#flk „ѨÉèí∞`«fi

L ÕÌâ◊º"≥∞ÿ#@∞¡ HÍ#=™ÈÎOk. =ÚYº=∞O„u K«O_ôѶ∞_£Ö’ [iy#

=ÚYº=∞O„ «∞Å ã=∂"Õâ◊OÖ’ «=∞ áêsì J 茺‰õ∆Ω~åeH ≥ÅOQÍÖ’

JkèHõâß «O (50 âß «O HõO>Ë Z‰õΩ¯=) x èŒ∞Å#∞ ã=∞‰õÄ~åÛ=∞x

K≥ÑÊ_»O WO Œ∞‰õΩ x Œ~°≈#O. 6-10-2005 <å_»∞ =ÚYº=∞O„u

Ѩ„uHÍ qÖËY~°¡ ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ QÆ`« ã¨O=`«û~°O h\˜áê~°∞^ŒÅ

~°OQÆOÖ’ HÀ™êΉõΩ 22 âß`«O, ~åÜ«∞Åã‘=∞‰õΩ 21 âß`«O,

≥ÅOQ͉õΩ 57 âß «O x èŒ∞Å∞ Y~°∞Û KÕ™ê=∞x K≥|∞ «∂<Õ D

Pi÷Hõ ãO= «û~°OÖ’ WÑÊ\˜H ≥ÅOQÍωõΩ 51 âß «O, ã‘=∞‰õΩ

21 âß «O, HÀ™êΉõΩ 28 âß «O x èŒ∞Å∞ "≥zÛOKå=∞x K≥áêÊ~°∞.

=ÚYº=∞O„u K≥Ñ≤Ê# JOÔHÅ#∞ |\ì x~°∞_»∞ ≥ÅOQÍÖ’ 1893

HÀ@∞¡ D ãO= «û~°O 6 <≥ÅÅÖ’ 1052 HÀ@∞¡ JO>Ë "≥Ú «ÎO

2945 HÀ@∞¡ Y~°∞Û KÕã≤#@∞¡ ≥Å∞™ÈÎOk. HÀ™êÎ, ã‘=∞ʼnõΩ HõeÑ≤

W Õ =º=kèÖ’ H=ÅO 2536 HÀ@∞¡ Y~°∞Û KÕã≤#@∞¡ K≥|∞ «∞<åfl~°∞.

W Õ q+Ü«∂xfl ÑÙ#~°∞^•…\ã∂Î H˘O Œ~°∞ =∞O„u=~°∞ºÅ∞ Ñ„uHÍ

qÖËY~°¡ ã=∂"Õâ◊OÖ’ ≥ÅOQ͉õΩ QÆ « 20 <≥ÅÖ’ 2990 HÀ@∞¡

Y~°∞Û KÕ™ê=∞x, PO„ èŒ „áêO`åxH 2400 HÀ@∞¡ Y~°∞Û KÕ™ê=∞x

q=iOKå~°∞. J~Ú Õ „ÑuÑH∆ÍÅ∞ ≥ÅOQÍÖ’ ÃÑ\˜ì#@∞¡ K≥|∞ «∞#fl

ÉèÏs "≥Ú «ÎO 2990 HÀ@¡ q=~åÅ∞ J_»QÆQÍ á⁄<åflÅ ÅHõ;Ü«∞º

QÆ « Ñ ≥Ìxq∞k <≥ÅÖ’¡ [ÅÜ«∞[OÖ’ ÉèÏs „áê*‰õΩìÅÃÑ·# H=ÅO

1140 HÀ@∞¡ Y~°∞Û ÃÑ\Ïì=∞x XÑC‰õΩ<åfl~°∞. q∞QÆ å 1850 HÀ@¡

~°∂áêÜ«∞Å ãOQÆ Õq∞\? nxH „ÑÉèí∞ «fiO ŒQÆæ~° ["åÉË"≥∞ÿ<å LO^•?

WÖÏ «ÑC_»∞ „ÑKå~°O KÕÜ«∞_»OÖ’ „ÑÉèí∞ «fi L ÕÌâ◊ºO ≥ÅOQÍ

„Ñ[Å#∞ „Ñux èŒ∞Å#∞ =∞ÉèíºÃÑ@ì_»O «ÑÊ =∞~˘Hõ\ HõxÑ≤OK« Œ∞.

QÆ « `˘q∞‡k ãO= «û~åÅÖ’ ≥Å∞QÆ∞ Õâ◊O 177 HÀ@∞¡ =∂„ «"Õ∞

Y~°∞Û ÃÑ\ìO Œx P ÖHõ # K«∂¿ãÎ «=∞ Ѷ∞# «#∞ "≥∞K«∞ÛHÀ"åÅx

„ѨÉèí∞ «fiO «Ñ¨#. Jk x["Õ∞ HÍ=K«∞Û QÍx ≥ÅOQÍÖ’ 50

âß «OHõ<åfl Z‰õΩ¯= x èŒ∞Å Y~°∞Û KÕã∞Î<åfl=∞x '_ÀÅ∞— "å~ÚOK«_»O

"≥#Hõ U^À =ÓºÇÏO, "≥∂@∞QÍ K≥áêÊÅO>Ë ‰õΩ„@ HÍ#=™ÈÎOk.

WO ÕQÍHõ ≥ÅOQÍÑ@¡ „ÑÉèí∞ «fiO K«∂ÑÙ «∞#fl ^•~°∞

q=Hõ∆‰õΩ WOHÍ J<ÕHõ L^•ÇÏ~°Å#∞ ¿Ñ~˘¯#=K«∞Û.

Jxfl J#∞=∞`«∞Å∞ L#fl N~åO™êQÆ~ü kfifÜ«∞ ^Œâ◊,

N~åO™êQÆ~ü =~° ŒHÍÅ∞= Ñ#∞Å#∞ J~Ú Õà◊¡ H@ysÖ’H

„`Àã≤ J#∞=∞ «∞Å∞ ÖËx ≥Å∞QÆ∞QÆOQÆ#∞ Ô~O_Õà◊§Ö’ ÑÓiÎ

KÕÜ«∂eû# „áê*‰õΩìÅ *Ïa`åÖ’H KÕ~°Û_»OÖ’ JO «~å~°÷O

Uq∞\? q=Hõ∆ HÍ^•?

WK«ÛOѨe ¡, áÈÅ=~°O „áê*ˇ‰ õΩ ìÅ∞ Ô~O_»∞ ‰ õÄ_®

ZO`ÀHÍÅOQÍ XH QÍ@# Hõ\ì"ÕÜ«∞|_®¤~Ú. Ô~O_çO\H©

HO„ Œ =∞O„u «fi âßYÅ J#∞=∞ «∞Å∞ ÖË=Ù. á⁄~°∞QÆ∞ ~å„ëêìÅ∞

JÉèíºO «~åÅ∞ ÖË=<≥ «∞Î «∞<åfl~Ú. D <ÕÑ äŒºOÖ’ WK«ÛOÑe¡x

QÍeH˘kÖËã≤ PQÆ"Õ∞Ѷ ¨∂ÅÃÑ·# áÈÅ=~°O „áê*ˇ‰õΩì#∞

|_≥\ò H\Ï~ÚOÑÙÅ∞ ≥ÅOQ͉õΩ - |_≥\ò Y~°∞ÛÅ∞ PO„ 茉õΩ 49 HÍO„ÔQãπ áêsì HÍ Œ∞ "Õ~°∞"Õ~°∞ - JkèHÍ~°O ŒH¯ Õ "åi =∂@=∂~°∞ 50

„Ñ ÕºHõ ~åROÖ’ „| «∞‰õΩÅ∞ =∂i f~°∞ - „|u‰õΩO>Ë K«∂_˘K«∞Û =∂~°∞ f~°∞ 51 h\˜"å\Ï ÖËx áÈuÔ~_ç¤H˜ ÃÑ^ŒÌÃÑ^ŒÌ Q@∞¡ - „áê*ˇ‰õΩìÅ∞O_ô áê~°x `≥ÅOQÍ HÍÅ∞=Å∞ 52

KÕÑ@ì_®xH HÍ~°O XHõ >Ë - q=Hõ∆.

`≥ÅOQÍÖ’ WK«ÛOѨe¡, Ö’Ü«∞~ü ÃÑ<£QÆOQÆ, ÖˇO_ç,

JkÖÏÉÏ^£Ö’x J<ÕHõ =∞^茺`«~°Ç¨ „áê*ˇ‰õΩìÅ∞ „QÍq\©

=∂~åæ# h~°Ok™êÎ~Ú. „ÑÉèí∞ «fiO g\ÃÑ· U=∂„ «O Œ$+≤ì

™êiOK«ÖË^Œ∞. Z<Àfl Uà◊√§QÍ #Å¡Q˘O_»"åã¨∞Å HÀiHõ

Zãπ.ZÖò.a.ã‘. ™⁄~°OQÆO - D Ñxx "Õy~°Ñ~°K«‰õΩO_®

g\x [ÅÜ«∞[OÖ’x U eã∞ìÖ’#∂ KÕ~°Û‰õΩO_® "≥eQ˘O_»

™⁄~°OQÍxfl KÕ~°Û_»OÖ’ L ÕÌâ◊º"≥ÚHõ >Ë - q=Hõ∆.

≥ÅOQÍ „áê*‰õΩìÖ’¡ JkèHõâß «O ZuÎáÈ «Å Ñ äŒHÍÖË. "å\˜

J=∞Å∞‰õΩ Ô~O_»∞"ÕÅ "≥∞QÍ"å@¡ q^Œ∞º`«∞Î J=ã¨~°O.

ã=∂O «~°OQÍ q Œ∞º «∞Î „áê*‰õΩìÅ#∞ „áê~°OaèOK«‰õΩO_®

™êQÆ∞h\ ˜ ZuÎáÈ`«Å Ѩ^ ä ŒHÍÅ∞ ѨÓi ÎK Õ ¿ã Î "å\ ˜

QÆ Õ=∞=Ù «∞Ok?

D q+Ü«∞OÖ’ „ÑÉèí∞ «fiO PÖ’K«# KÕã≤#@∞ì ÖË Œ∞. HÍ~°O

q=Hõ∆. ZÖÏO\˜ J#∞=∞`«∞Å∞, h\˜ ˆH\Ï~ÚOѨÙÅ∞ ÖËx J<ÕHõ

„áê*‰õΩìÅ∞ ÇÏO„n-h"å, QÍÖË~°∞ #QÆi, ≥Å∞QÆ∞ QÆOQÆ, "≥eQ˘O_»

=O\q ÑÓiÎ KÕÜ«∞_®xH ~åR |_≥@∞#∞ LÑÜ≥∂yã∂Î, ≥ÅOQÍ

„áê*ˇ‰õΩ ìÖˇ ·# WK«ÛOѨe¡, ^Œ∞=Ú‡QÆ∂_≥O, „áêÇ≤Ï`«-KÕ"≥à◊ ¡,

N~åO™êQÆ~ü =~° ŒHÍÅ∞=, Õ"å Œ∞Å =¸_À Œâ◊ - g\x *ÏfÜ«∞

„áê*‰õΩìÅ∞QÍ QÆ∞iÎOz g\H 25 "ÕÅ HÀ@∞¡ W"åfiÅx HO„^•xfl

HÀ~°_»O `≥ÅOQÍ Ñ¨@¡ „¿Ñ=∂? q=H∆Í? Wk ˆH=ÅO PO„^èŒ

„áê*‰õΩìÅ#∞ ~åR |_≥\òÖ’ ÑÓiÎKÕã≤ ≥ÅOQÍ „áê*‰õΩìÅ ÉèÏ~åxfl

HO„ ŒOÃÑ· <≥\ì KÕ «∞Å∞ Œ∞Å∞ÑÙ‰õΩ<Õ ÉÏ èŒº`å~åÇ≤Ï «º"≥∞ÿ# K«~°º‰õΩ

ÑÓ#∞HÀ=_»O «ÑÊ =∞~˘Hõ\ HÍ Œ∞.

HÀ™êΉõΩ ÖÏaèOKÕ áÈÅ=~°O „áê*ˇ‰õΩì l.F. 96 #∞

WO[h~ü W<£ pѶπ 24-08-2004 <å_»∞ ÑOÑ≤# „Ñuáê Œ##∞

P"≥∂kã∂Î 10-09-2004 <å_»∞ JO>Ë 17 ~ÀAÖ’¡<Õ q_»∞ ŒÅ

KÕÜ«∞_»O [~°∞QÆ∞ «∞Ok. L#flÑà◊OQÍ 7 ÅHõ∆Å 20 "ÕÅ ZHõ~åÅ

PÜ«∞Hõ@∞ì#∞ 23 ÅHõ∆Å 21 "ÕÅ ZHõ~åʼnõΩ ÃÑOz<å ZÖÏO\˜

JÉèíºO «~°O LO_» Œ∞. W Õ q èŒOQÍ ã‘=∞‰õΩ ÖÏaèOKÕ áÈuÔ~_ç¤áê_»∞

l.F 170x ã¨O|Okè « pѶπ WO[h~ü Hõ_»Ñ¨#∞O_ç 20-08-

2005 # ÑOÑ≤# „Ñuáê Œ##∞ P"≥∂kã∂Î =¸_»∞ "å~åÖ’¡<Õ

JO>Ë 13-09-2005# q_»∞ ŒÅ KÕ™êÎ~°∞. WO Œ∞Ö’ 7 ÅHõ∆Å 63

"ÕÅ ZHõ~åʼnõΩ xHõ zÛQÍ h\ ã~°Ñ¶~å KÕ™êÎO Jx Çg∞ W™êÎ~°∞.

Hõ$ëê‚ [ÖÏÅÃÑ· ZÖÏO\˜ ǨωõΩ¯ ÖˉõΩ<åfl Z=~°∂ JÉèíºO`«~°O

≥eÜ«∞*ËÜ«∞~°∞. WHõ ≥ÅOQ͉õΩ ÖÏaèOKÕ „áêÇ≤Ï «-KÕ"≥à◊¡ ã‘ O‰õΩ

=ÚYº=∞O„u Çg∞Å#∞ ‰õÄ_® „ÑHõ #É\ì J<ÕHõ J"åO «~åÅ∞

HõeÊ™êÎ~°∞. 160 \˜.ZO.ã≤.ʼnõΩ |^Œ∞Å∞QÍ 50 \˜.ZO.ã≤.ʼnõΩ

J#∞=∞u Wã¨∂Î Wk „ѨHõ¯ ~å„ëêìÅ JÉèíºO`«~åÅ QÆ∞iOz

ÑijeOK«=∞x K≥|∞ «∂ 3 <≥ÅÅ «~°∞"å « l.F. 557 #∞ q_»∞ ŒÅ

KÕ™êÎ~°∞. J<åºÜ«∞=∞x Jxfl áêsìÅ∞ Q˘_»=ÃÑ_ç`Õ l.F. 623

<≥Å~ÀAÅ «~åfi « WzÛ ã=i™êÎ~°∞. WO`åKÕ¿ãÎ Wk 'W<≥fiã≤ìQ+<£—

HÀãO WzÛ# L «Î~°∞"Õ. q∞ye# „áê*‰õΩìÅ =∂kiQÍ 'x~å‡O—

HÀã¨O HÍ Õ. P W<≥fiã≤ìQ+¨<£ Ѩ#∞Å∞ ‰õÄ_® WO «=~°‰õΩ JO>Ë

l.F. WzÛ <åÅ∞QÆ∞ <≥ÅÖ·<å „áê~°OÉèíO HÍÖË Œ∞. PÇ! ã"≥∞ÿHõº

~åROÖ’ `≥ÅOQ͉õΩ ZO`« <åºÜ«∞O [~°∞QÆ∞`«∞O^À XHõ¯™êi

PÖ’zOK«O_ç?

5. =º=™êÜ«∞O :

™êQÆ∞h~°∞ JO^Œ‰õΩO_® KÕã≤ `≥ÅOQÍ =º™êÜ«∂xfl

áêʼnõΩÅ∞ <åâ◊#O KÕâß~°∞. ‰õΩO@Å∞, K≥~°∞=ÙʼnõΩ =∞~°=∞ «∞ÎÅ∞

KÕÜ«∞‰õΩO_® =∂QÍ Éèí∂=ÚÅ∞ "≥∞@ì Éèí∂=ÚÅ∞QÍ =∂~O Œ∞‰õΩ

Hõ$+≤ KÕâß~°∞. ≥ÅOQÍÏÖ’ =∂QÍ ÑO@ ÃÑiyO Œx „ÑÉèí∞ «fiO

ÖHõ Å∞ K≥|∞ «∞#flk. HÍx D ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ‰õΩ É’~°∞ÉÏ=ÙÖË HÍ~°=∞#fl

~°ÇÏ™êºxfl qÑ≤Ê K≥ÑÊ_»OÖË Œ∞. „áê*‰õΩìÅ =ÚOÑÙ‰õΩ ÅHõ∆ÖÏk ZHõ~åÅ

≥ÅOQÍ Éèí∂=ÚÅ∞ #+ìáÈÜ«∂~Ú. =ÚOÑÙ‰õΩ QÆ∞iHÍx Éèí∂=ÚÅÖ’

J`«ºkèHõ âß`«O PO„^èŒ∞Å =â◊"≥∞ÿáÈÜ«∂~Ú. XHõ¯ ã≤OQƈ~˜

HõOÃÑh=Å¡<Õ ≥ÅOQÍ P~°∞ ÅHõ∆Å ZHõ~åÅ =º=™êÜ«∞ Éèí∂q∞x

HÀÖ’Ê~ÚOk. iÜ«∞Öò Z¿ãì\ò, á¶êOÇÏ∫*òÅ „HO Œ WÑÊ\˜H =¸_»∞

ÅHõ ∆Å ZHõ~åʼnõΩ ÃÑ·QÍ #+¨ ìáÈÜ«∂O. PO„^è Œ „áêO`«O`À

áÈeÛ#@¡~Ú Õ ≥ÅOQÍÖ’ h\ =ãuHQÍx, q Œ∞º ü ãaû_ôH

QÍx KÕã≤# Y~°∞Û KåÖÏ «‰õΩ¯=. D XHõ q+Ü«∞OÖ’<Õ QÆ « 45

Uà◊§Ö’ ≥ÅOQÍωõΩ ÅHõ∆ÖÏk HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å #+ìO "å\e¡O Œ@.

=∞# Ô~· «∞Å P «‡ÇÏ «ºÅ∞ „ÑÑOKåxfl HõkeOz<å, =∞#

Hõ=¸ºxã∞ì áêsìÖ’ Hͺ_»~üyi ≥ÅOQÍk - b_»~°∞ yi PO„ èŒk 53 PO„ èŒ∞Å x~°‚Ü«∂kèHÍ~°OÖ’ - ≥ÅOQÍ k"åÖÏ MÏÜ«∞O 54

#HõûÖ·@¡ «∞áêH© «∂\ÏÅ"å~ü - ÖHõ Ö’¡ QÆÅ¡O «∞ =∞#¿Ñ~°∞ 55 ≥ÅOQÍ Jaè=$kúx HÀ~°∞ HÀ~°∞ - Z Œ∞Ì ÑÙO_»∞<Õ Hõ • HÍHHÀ~°∞ 56

áêʼnõΩÅ#∞ HõkeOK«ÖËHõáÈÜ«∂~Ú. ѨÙ~°∞QÆ∞=∞O^Œ∞Å∞ Ô~·`«∞Å

„áêÏÅ#∞ fÜ«∞_®xH LÑÜ≥∂QÆÑ_»∞ «∞<åfl~Ú. âßâ◊fi «"≥∞ÿ# K«~°ºÅ∞

KÕѨ@ì#O^Œ∞# P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ K«i„`« WHõ¯_ç Ô~·`«∞Å r=#OÖ’

ÉèÏQÆ"≥∞ÿáÈ~ÚOk.

`≥ÅOQÍÏ „áêO`«OÖ’x Éè í∂=ÚÅ#∞ PO„^è Œ∞Å∞

H˘#∞QÀÅ∞KÕÜ«∞~å^Œ<Õ x|O^èŒ##∞ Ju„Hõq∞Oz ™ê~°=O`«"≥∞ÿ#,

h\˜=#~°∞Å∞#fl Éèí∂=ÚÅ#∞ PO„^èŒ∞Å∞ `«=∞ =â◊OKÕã¨∞HÀ=_»O

=∞iO`« f„=`«~°O KÕã¨∞ Î<åfl~°∞. `«∞á¶ê#∞Ö’ H˘|ƒiK≥@∞¡

‰õÄeáÈ~Ú#ѨC_»∞ HÀ™êÎ Ô~·`«∞ʼnõΩ ã¨Ç¨Ü«∞=∞OkOK«_»OÖ’

U=∞~°áê@∞ KÕÜ«∞ÖË Œ∞HÍx, WHõ _ç Ô~· «∞Å P «‡ÇÏ «ºÅ q+Ü«∞OÖ’

g∞#"Õ∞ëêÅ∞ ÖˇH ˜¯OKå~°∞. =∞# „áêO`«OÖ’ PÖòHõc~ü

Ñâ◊√= èŒâßÅ#∞ ™ê÷Ñ≤Oz =∞# Ñâ◊√ãOÑ Œ#O`å ÇÏiOK«∞‰õΩáÈÜÕ∞ÖÏ

KÕâß~°∞.

J «ºkèHõ ™êQÆ∞Éèí∂q∞ ≥ÅOQÍÏÖ’<Õ LOk. # Œ∞Åhfl

WHõ _ç#∞O_Õ „Ñ=Ç≤Ïã∞Î<åfl~Ú. J~Ú<å ≥ÅOQÍÖ’<Õ =º=™êÜ«∞O

"≥#∞Hõ|_çáÈ=_®xH „Ñ è•# HÍ~°O áêʼnõΩÅ q=Hõ∆<Õ.

≥ÅOQÍÖ’ ™êQÆ∞h\ ™œHõ~°ºO QÆÅ Éèí∂q∞Ö’ ã∞=∂~°∞

63 âß «O É’~°∞¡, ÉÏ=ÙÅ „H˜O Œ<Õ L#flk. 16 ÅHõ∆Å q Œ∞º ü

ÑOÑÙÃã@¡ •fi~å ã∞=∂~°∞ 25ÅHõ∆Å ZHõ~åÖ’¡ ≥ÅOQÍ Ô~· åOQÆO

ÑO@Å∞ ÑO_çã∞Î<åfl~°∞. W «~° „áêO`åÅ Ô~· «∞ʼnõΩ «# Y~°∞Û`À

„áê*‰õΩìÅ∞ xi‡Oz ™êQÆ∞h~°∞ JOkã∞Î#fl „ÑÉèí∞ «fiO ™⁄O « Y~°∞Û`À

™êQÆ∞h~°∞ ™œHõ~°ºO HõeÊOK«∞‰õΩ#fl ≥ÅOQÍ Ô~· åOQÍxH «y#O «

q Œ∞º ü ã~°Ñ¶~å KÕÜ«∞_»O ÖË Œ∞. „ÑÉèí∞ «fi Jã=∞~°÷ « =Å¡ ~ÀA‰õΩ

=¸_»∞, <åÅ∞QÆ∞ QÆO@ʼnõΩ q∞Oz =º=™êÜ«∂xH q Œ∞º ü ã~°Ñ¶~å

KÕÜ«∞ÖËx Ѩiã≤÷u. JkèHÍ~°OÖ’H˜ ~å=_®xH˜ Lz`« HõÔ~O@∞

W™êÎ=∞x, PK«~°Ö’ qѶ¨Å"≥∞ÿOk. ã¨"≥∞ÿHõº~åROÖ’ L#flO^Œ∞ˆH

≥ÅOQÍ Ô~· åOQÍxH D n#ã≤÷u ^•ÑÙiOzO Œx K≥ÑÊ_®xH

q Œ∞º Œ∞`åÊ Œ# - qxÜ≥∂QÆO J<Õ XHõ JOâ◊O KåÅ∞. HÍ=Åã≤#O «

ÉÁQÆ∞æ L<åfl ~å=∞QÆ∞O_»O, H˘`«ÎQÆ∂_≥OÅÖ’ 3850 "≥∞QÍ"å@¡

q^Œ∞º^Œ∞`åÊ^Œ# (~åR L`«ÊuÎÖ’ =¸_çO@ Ô~O_»∞ =O`«∞Å∞)

[~°∞QÆ∞ «∞<åfl, <åQÍ~°∞˚#™êQÆ~ü, Nâ‹·ÅO „áê*ˇ‰õΩìÅÖ’ ≥ÅOQÍ

"å\Ï ã∞=∂~°∞ 1360 "≥∞QÍ"å@∞¡ L<åfl ≥ÅOQÍ Ô~· åOQÍxH

Hõ Ô~O@∞#∞ W=fi_»O ÖË^Œ∞. W`«~° „áêO`åʼnõΩ, ~å„ëêìʼnõΩ

=∞o§ã∞Î<åfl~°∞. ~å=∞QÆ∞O_»OÖ’ L «ÊuÎ J=Ù «∞#fl 2600 "≥∞QÍ"å@¡

HõÔ~O@∞`À<Õ ≥ÅOQÍ J=ã~åÅhfl f~°Û=K«∞Û. HÍh Z<£\Ñ≤ã≤

Pnè#OÖ’ ~å=∞QÆ∞O_»O äŒ~°‡Öò Ñ=~ü ¿ãì+#∞¡ LO_»_»O =Å¡ ~åR

"å\ÏQÍ L «ÊuÎ J=Ù «∞#fl q Œ∞º «∞ÎÖ’ H=ÅO 27 âß «O (600

"≥∞QÍ"å@∞¡) =∂„ «"Õ∞ Åaèã∞Î#flk. H˘ «ÎQÆ∂_≥OÖ’ 1250 "≥∞QÍ"å@∞¡

L «ÊuÎ J=Ù «∞<åfl W «~° „áêO`åʼnõΩ =∞o§ã∞Î<åfl~°∞.

6. Ñi„â◊=∞Å∞ :

Ѩi„â◊=∞Å∞ PO„^èŒ∞ʼnõΩ ^Õ"åÅÜ«∂ÖË HÍ=K«∞Û. HÍh

`≥ÅOQÍÏ "åiH˜ =∂„`«O W"Õ Ñ¨i„â◊=∞Å∞ "≥·^•ºxH˜ ÖÁOQÆx

~åK«Ñ¨ÙO_»∞ÖÏ Ñ¨iq∞OKå~Ú. `≥ÅOQÍ „áêO`«OÖ’ W|ƒ_ç

=Ú|ƒ_çQÍ Ñi„â◊=∞Å∞ ™ê÷Ñ≤OK«_»O`À "å`å=~° HÍÅ∞+ºO U~°Ê_ç

„Ѩ[Å P~ÀQͺxfl ^≥|ƒfã¨∞Î<åfl~Ú. =∞~À"≥·Ñ¨Ù ã¨"≥∞ÿHõº ~å¢+¨ì

U~åÊ@∞‰õΩ =ÚO^Œ∞ r=<Àáêkèx HõeÊOz# Ѩi„â◊=∞Åhfl

=¸ «Ñ_®¤~Ú. H˘ «ÎQÍ =ã∞Î#fl Ñi„â◊=∞ÅÖ’ ≥ÅOQÍÏ "åã∞ʼnõΩ

Láêkè ÅaèOK«_»O ÖË Œ∞.

qb<åxH =ÚO Œ∞ ≥ÅOQÍ „Ñ[ʼnõΩ HõÅÊ «~°∞=ÙÖÏ¡

LÑÜ≥∂QÆÑ_»¤ 'P[O*ÏÇ≤Ï q∞Öòû, L™ê‡xÜ«∂ ÔHq∞HõÖòû, x*ÏO

+µQÆ~üû, `å*ò QÍ¡ãπ áêºHõìs, „áêQÍ@∂Öòû, ã≤iÑÓ~ü ¿ÑÑ~ü q∞Öòû,

ã≤OQƈ~˜ HÍÅsãπ, ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ Pãπɡ™êìãπ— ÖÏO\ ˜ „Ѩ=ÚY

Ѩi„â◊=∞Å∞ =¸ã≤"Õ «‰õΩ QÆ∞Ô~·<å~Ú. x*ÏO HÍÅOÖ’ U~åÊ@∞

KÕã≤# ÃãO„@Öò ÖϺÉò#∞ P~ü.P~ü. ÖϺÉòQÍ =∂~Ûã≤ PO„ èŒ∞Å`À

xO¿Ñâß~°∞, 1956‰õΩ =ÚO Œ∞#fl Ñi„â◊=∞ÅxflO\Ö’ ≥ÅOQÍ

"åã∞ÖË L^ÀºQÆ∞Å∞ HÍQÍ, <Õ_»∞ Jq PO„ èŒ∞ÅH ™ê÷=~åÖ·<å~Ú.

Ñi„â◊=∞Åhfl ≥ÅOQÍÖ’<Õ =ÙO_»QÍ x~°∞^ÀºQÆ∞Å∞ ‰õÄ_® WHõ _Õ

JkèHõOQÍ ZO^Œ∞‰õΩ<åfl~À, D „áêO`«"Õ∞ ZO^Œ∞‰õΩ Jaè=$kú

K≥O Œ_»OÖË À xÅnÜ«∂eû# ã=∞Ü«∞=∂ã#fl"≥∞ÿOk. P<å_»∞ Ô~·ãπ

q∞Å∞¡Å∞ «ÑÊ =∞~ Ñi„â◊=∞Å∞ ÖËx PO„ èŒ „áêO «O "å~°∞ <Õ_»∞

áêi„âßq∞HõOQÍ =ÚO^ŒO[Ö’ ZO^Œ∞‰õΩ<åfl~À QÆ=∞xOKåe.

PO„ èŒ∞Å∞ Ñi„â◊=∞Å#∞ U~åÊ@∞ KÕã∞‰õΩ<Õ ™œÅÉèíºO H˘~°H ¿ãì\ò

ÃѶ·<å<£û HÍ~Àʈ~+¨<£, z#fl `«~°Ç¨ Ѩi„â◊=∞Å Jaè=$kú ã¨Oã¨÷,

WO_»¢ã≤ìÜ«∞Öò W<£„á¶ê¢ãìHõÛ~ü HÍ~ÀÊ~+<£Å#∞ „ÑÉèí∞ «fiO ã$+≤ìOz#@∞¡

Jq JOkOz# ~°∞ÏÅ#∞, á⁄Ok# =º‰õΩÎÅ#∞ ÑijeOz#ÑÙÊ_»∞

J~°÷=∞=Ù`«∞#flk. W\©=Å „ѨHõ\ ˜Oz# „Ѩ`ÕºHõ Pi÷Hõ *’<£Å

q+Ü«∞OÖ’ ‰õÄ_® Jxfl PO„ è• lÖÏ¡ÖË ZOÑ≤Hõ HÍ|_®¤~Ú.

PO„ è• „áê*‰õΩìʼnõΩ Çïëê~°∞ - ≥ÅOQÍωõΩ ZuÎáÈ «Å ÉË*Ï~°∞ 57 `åÉËÅ∞ Ñ~°∞QÆ∞`À HõÅfi‰õΩiÎ ZuÎáÈ «Å∞ - z~°∞ « Ñ~°∞QÆ∞`À ≥Å∞QÆ∞QÆOQÆ 58

PO„ è• áêʼnõΩÅ ™êfiÇÏHÍ~°O - ≥ÅOQÍ „Ñ[Å ÇÇHÍ~°O 59 L^ÀºQÆ∞Ö’¡ PO„ èŒ∞Å JkèHÍ~°O - ≥ÅOQÍ „Ñ[ʼnõΩ JO èŒHÍ~°O 60

Ñi„â◊=∞Å ™ê÷Ñ#‰õΩ ≥ÅOQÍÏ =º=™êÜ«∞ Éèí∂=ÚÅ#∞,

h\x, «‰õΩ¯= èŒ~°H q Œ∞º «∞Î#∞ „ÑÉèí∞`åfiÅ∞ JOkOKå~Ú. ÃÑ·QÍ

~À_»∞¤ ™œHõ~åºÅ∞, á¶È#∞ ™œHõ~åºÅ∞ HõÅ∞QÆ*Ëâß~Ú. ÃÑ@∞ì|_»∞Åg∞ Œ

20% =~°‰õΩ ã¨aû_ôÅ#∞ J#∞=∞uOKå~°∞. ¿ãÖòû \ÏH±ûÖ’

q∞#Ç~ÚOÑÙxKåÛ~°∞. WO`å KÕ¿ãÎ U ‰õΩÅO"åi Ñi„â◊=∞ÅÖ’

P ‰õΩÅO"åˆ~ L^ÀºQÆ∞Å∞, U „áêO`«O"åi Ѩi„â◊=∞ÅÖ’ P

„áêO «O"å~ L^ÀºQÆ∞Å∞. Ô~_ç¤ ÖϺÉòûÖ’ PO„ èŒ „áêO`åxH K≥Ok#

Ô~_»¡ˆH JkèHõ L^ÀºQÍÅ∞ ÅaèOK«QÍ, ã≤sãπ HõOÃÑhÖ’ PO„^èŒ

„áêO`åxH K≥Ok# ~åAʼnõΩ L^ÀºQÍÅ∞ ÅaèOKå~Ú. JÖÏQ Hõ=∞‡

‰õΩÅO "åi HõOÑhÅÖ’ P ‰õΩÅã∞ÎÖË L^ÀºQÍÅ#∞ á⁄O ŒQÆeQÍ~°∞.

g@xfl\˜=Å¡ áêi„âßq∞HõOQÍ ≥ÅOQÍ Jaè=$kú K≥O Œ∞ «∞<åfl

L^ÀºQÆ =ãu =∂„ «O ÅaèOK«_»O ÖË Œ∞. PO„ èŒ∞Å Ñi„â◊=∞Åhfl

ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £ K«∞@∂ì L#fl ~°OQÍÔ~_ç¤ lÖÏ¡H Ñiq∞ «=∞=Ù «∞O_»QÍ

HÀ™êÎO„^èŒ lÖÏ¡ÅÖ’ H˘`«ÎH˘`«Î Ѩi„â◊=∞Å∞ ѨÙ@∞ìH˘ã¨∞Î<åfl~Ú.

≥ÅOQÍ W «~° lÖÏ¡ÅÖ’ L#fl Ñi„â◊=∞Å∞ ‰õÄ_® T_çáÈ=_»"Õ∞

ÉÏ è•Hõ~°"≥∞ÿ# q+Ü«∞O.

Ѩi„â◊=∞Å#∞ ™ê÷Ñ≤OKÕO`«=~°‰õΩ `≥ÅOQÍ "åã¨∞Å#∞

Éèí=# x~å‡ ‰õÄbÅ∞QÍ ÑxKÕ~ÚOz# PO„ èŒ áêi„â◊q∞Hõ "Õ «ÎÅ∞

Ѩi„â◊=∞Å∞ „áê~°OaèOz# ~ÀA#∞O_ç `≥ÅOQÍ "åã¨∞Å#∞

ˆQ@∞^•\˜ ֒ѨʼnõΩ ~åhÜ«∞@O ÖË^Œ∞. q^ÕâßʼnõΩ ZQÆ∞=∞u

KÕÜ«∞|_»∞`«∞#fl „QÍ<≥·\ò HõOÃÑhʼnõΩ =Ú_çã¨~°∞HõO`å `≥ÅOQÍ

„áêO`åx Õ HÍQÍ, Ñi„â◊=∞Å Ü«∞[=∂#∞Å∞, L^ÀºQÆ∞Å∞ =∂„ «O

≥ÅOQÍË «~°∞ÖË. ≥ÅOQÍÖ’x "≥Ú «ÎO „ÃÑ·"Õ@∞ Ñi„â◊=∞ÅÖ’

23% =∂„ «"Õ∞ ≥ÅOQÍ L^ÀºQÆ∞Å∞<åfl~°∞. W Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’

PO„^èŒÖ’x Ѩi„â◊=∞ÅÖ’ `≥ÅOQÍ L^ÀºQÆ∞ÖË ÖËHõáÈ=_»O

QÆ=∞<å~°›O.

Ñi„â◊=∞Å ~å~ÚfÅ∞ PO„ èŒ ~åÜ«∞Åã‘=∞ ≥ÅOQÍ

q^Œ∞ºK«ÛùH˜Î 60% 7.5% 12.5%

=º=™êÜ«∞ Ñi„â◊=∞Å∞ 54 23 23

*ÏfÜ«∞ ÉϺO‰õΩÅ ~°∞ÏÅ∞ 54 16 30

Ѩi„â◊=∞Å∞ 6000 750 1250

HÍi‡‰õΩÅ∞ ÅHõ∆Ö’¡ 2.56 0.30 0.95

Ñi„â◊=∞ÅÖ’ k#ãi ‰õÄbÅ∞ ÅHõ∆Ö’¡ 3.16 0.70 0.81

7. QÆ$ÇÏ x~å‡O :

~å[^è•x #QÆ~ °OÖ’ qK«Û ùÅ q_çQÍ Z<£ ˆH ¡" £Å∞,

Jáê~üì"≥∞O\òÅ∞, HÍÅhÅ∞ ÑÙ@∞ìH˘ã∞Î<åfl~Ú. ÃÇ·Ï>H± ã≤\©, "≥∞QÍã≤\©

¿Ñ~°¡ À ÑÙ~å «# ãO㯠$u =∂Ü«∞=∞ø «∞#flk. ãQÆ@∞# ≥ÅOQÍ

"åã∞Å Wà◊§ ã÷ÖÏÅHõ<åfl <åÅ∞QÆ∞ Ô~@¡ "≥·âßźO`À PO„ èŒ∞Å "Õ∞_»Å∞

ÃÑ~°∞QÆ∞ «∞<åfl~Ú. Ѷe «OQÍ ÅHõ∆ÖÏk ZHõ~åÅ =º=™êÜ«∞ Éèí∂=ÚÅ∞

=Åã¨"å^Œ∞Å QÆ$Ç¨Ï x~å‡ÏxˆH qxÜ≥∂yOѨ|_»∞`«∞<åfl~Ú.

ÃÇ · Ï^ Œ~åÉÏ^ £ lÖÏ ¡ #∂~ ° ∞âß` «O Q Æ $Ç ¨ Ï x~å‡Ïx ˆH

qxÜ≥∂yOÑ|_»QÍ, ~°OQÍÔ~_ç¤ lÖÏ¡Ö’ ãQÆO Éèí∂=ÚÅ∞ =º=™êÜ«∞O

#∞O_ç •i =∞àϧ~Ú. #ÖÁæO_», =∞ÇÏ|∂Éò#QÆ~ü, =~°OQÆÖò, "≥∞ ŒH±

lÖÏ¡Å∞ ‰õÄ_® =Åã¨"å^Œ∞Å J_®¤Å‰õΩ =º=™êÜ«∞ Éèí∂=ÚÅ#∞

JiÊã∞Î<åfl~Ú. [<åÉèÏ ÖHõ Ö’¡ H͉õΩO_® Wà◊§ ã÷ÖÏÅ Pnè<åxfl

|\ì K≥áêÊÅO>Ë ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £Ö’ 60% PO„ èŒ∞Å Õ Jx K≥áêÊeû#

Ñiã≤÷u Z Œ∞Ô~·Ok. QÆ$ÇÏ x~å‡ ~°OQÆO "ÕQÆO ÑÙOA‰õΩ#fl Œx

K≥Ñ ¨Ê_ »O H õ<åfl ` ≥ÅOQÍË` «~ ° ∞Å QÆ$Ç ¨Å∞ â ◊~ °" ÕQ ÆO`À

ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞<åflÜ«∞x K≥ѨÊ_»O "åã¨ÎqHõ`«‰õΩ ^ŒQÆæ~°QÍ =ÙO@∞Ok.

≥ÅOQÍË «~°∞Å QÆ$ÇÏ x~å‡ÏʼnõΩ Wà◊§ ã÷ÖÏÅ ¿Ñ~°∞#, W@∞HõÅ∞

«Ü«∂~°∞ KÕ¿ã <≥ÑO`À =º=™êÜ«∞ Éèí∂=ÚÅ∞ «QÆ∞æ «∞O_»QÍ, Wã∞Hõ

`«~°eOѨÙ`À Éèí∂QÆ~°ƒù[ÖÏÅ =∞@ìO `«yæáÈ~Ú =º=™êÜ«∞O

≥|ƒuO@∞#flk. ~å[ è•x #QÆ~°O K«∞@∂ì =O ŒHÖ’g∞@~°∞¡ iÜ«∞Öò

Z¿ãì\ò "åºáê~°∞Å =â◊"≥∞ÿáÈ~ÚOk.

~å[ è•x #QÆ~°OÖ’ Jxfl „áêO`åÅ "å~°∞ L#flÑÊ\H©

PO„ èŒ – ≥ÅOQÍ "åã∞Å∞ =∂„ «O y„~° wã≤#@∞¡QÍ Z=iH

"å~ q_çáÈ~Ú#@∞ìQÍ L<åfl~ HÍx, Hõeã≤ L#fl@∞¡ ÖË Œ∞. ÃÑiy#

#QÆ~°O áê «|ã‘Î, H˘ «Î |ã‘ÎÅ∞QÍ q_çáÈQÍ, H˘ «Î|ã‘ÎÖ’ PO„ èŒ –

≥ÅOQÍÏÅ∞QÍ q_»nã≤#@∞¡ HÍÅhÅ∞ ≥eÜ«∞*Ëã∞Î<åfl~Ú. Ec¡

Ç≤ÏÖòû, |O*Ï~å Ç≤ÏÖòû, ãOr=Ô~_ç¤ #QÆ~ü, "≥OQÆà◊~å=Ù #QÆ~ü, ‰õÄHõ\ò

Ѩe¡, =#ã¨÷eѨÙ~°O ÖÏO\ ˜q PO„^èŒ∞Å ™ê÷=~åÅ∞QÍ QÆ∞iÎOѨÙ

á⁄O ŒQÍ, J_»¤QÆ∞@ì, [QÆ üyiQÆ∞@ì, <å=∂ÅQÆ∞O_»∞, | «∞Hõ=∞‡‰õΩO@

ÖÏO\q ≥ÅOQÍÏ "åã∞ʼnõΩ K≥Ok#qQÍ QÆ∞iÎOÑÙ á⁄O^•~Ú.

ÅH©¤HÍ Ñ¶ÓÖò, @áêÊK«|∂„ «, ѶÅH±<å=∂ =O\ |ã‘ÎÅ ™ê÷#OÖ’

|O*Ï~å Ç≤ÏÖòû, Ec¡ Ç≤ÏÖòû, ÃÇ·Ï>H±ã≤\© ÖÏO\ HÍÅhÅ∞ KÀ@∞

KÕã¨∞‰õΩO@∞<åfl~Ú. Z\ÁzÛ HÍÅO QÆ_»∞ã¨∞Î#fl H˘kÌ `≥ÅOQÍÏ

"åã∞Å *Ï_»Å∞ =∂„ «O he h_»Å∞QÍ<Õ q∞yeáÈ «∞<åfl~Ú.

JkèHÍ~°OÖ’ PO„ èŒ∞Å Õ Ñ@∞ì - ≥ÅOQ͉õΩ q∞yeOk á⁄@∞ì 61 Hõ=Ú‡‰õΩ<åfl~°∞ ≥ÅOQÍÏ K«∞@∞ì - ÑHõ∆áê « áêÅ# Õ D QÆ∞@∞ì 62

63 64qâßÖÏO„ Õ =Ú ŒÌ<åfl~°∞ - LÑ=ÚYº=∞O„u ~° ŒÌ<åfl~°∞ JkèHÍ~° Ñ‘~î°O PO„ èŒ∞Å l ŒÌ<åfl~°∞ - =ÚYº=∞O„u Ñ Œq =∞#‰õΩ = ŒÌ<åfl~°∞

QÆ$ÇÏ x~å‡ ~°OQÆOÖ’ 1956Ö’ „áê~°OÉèí"≥∞ÿ# ^ÀÑ≤_ô

1969 <å\˜ „Ѩ ÕºHõ ≥ÅOQÍ L Œº=∞ ѨÙ@∞ìHõ À Ѩ~åHÍ+ì‰õΩ

KÕ~°∞‰õΩ#flk. „Ñ ÕºHõ ≥ÅOQÍ L Œº=∞O =Úyã≤# "≥O@<Õ Ñ äŒHõO

„ÑHÍ~°O ^ÀÑ≤_ô "≥Ú ŒÖ·Ok. ~å[ è•x #QÆ~°OÃÑ· „Hõ=∞OQÍ Ñ@∞ì

™êkèOK«_®xH Çï_®, ÇÏ∫ã≤OQ∑ É’~°∞¤Å∞ U~åÊ@∞ KÕâß~°∞. ÇÏ∫ã≤OQ∑

É’~°∞¤ ^•fi~å ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £ K«∞@∂ì H˘ «ÎH˘ «Î HÍÅhÅ#∞ U~åÊ@∞

KÕã≤ PO„^èŒ∞ʼnõΩ ^è•~å^Œ`«ÎO KÕâß~°∞. JÖÏO\˜"Õ 'Éèí~°`ü#QÆ~ü,

ÉÏQ∑eOQÆOÑe¡, Zãπ.P~ü. #QÆ~ü, "≥OQÆà◊~å=Ù #QÆ~ü, =∞ÅH±¿Ñ@,

=#ã÷eѨÙ~°O, =∞øÖÏe, QÆKüÉ∫e, q[Ü«∞#QÆ~ü HÍÅh, "≥∞Ç≤Ïn

Ñ@flO—ÅÖ’ xi‡Oz# HÍÅhÅ∞. L^•. Pã≤Ü«∂Ö’ÔHÖÏ¡ Ju ÃÑ ŒÌ ≥·#

‰õÄHõ\òÑe¡ HÍÅhÖ’ 97% Wà◊§#∞ PO„ èŒ∞ÖË ÔH·=ãO KÕã∞HÀ=_»O

ѨHõ∆áê`« áêÅ#‰õΩ x^Œ~°≈#O. WѨÊ\˜=~°‰õΩ „ѨÉèí∞`«fiO, Ǩï_®,

ÇÏ∫ã≤OQ∑ É’~°∞¤, ÖË|~ü _çáê~üì"≥∞O\ò xi‡Oz# "≥Ú «ÎO QÆ$ÇÅÖ’

90% PO„ èŒ∞ÖË KÕlH¯OK«∞‰õΩx ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £#∞ K«∞@∞ì=Ú\Ïì~°∞.

1970Ö’ Ec¡Ç≤ÏÖòû ÇÏ∫ãπ ae¤OQ∑ ™⁄Ãã·\©H ZHõ~å‰õΩ

=O Œ~°∂áêÜ«∞Å <å=∞=∂„ «O èŒ~°‰õΩ 1,398 ZHõ~åÅ#∞ è•~å Œ «ÎO

KÕâß~°∞. PHõ¯_» L#fl `≥ÅOQÍ ¿Ñ^Œ „Ѩ[Å#∞, yi[#∞Å#∞

«iq∞H˘\ì P ™⁄Ãã·\©H è•~å Œ «ÎO KÕã≤# Éèí∂q∞ qÅ∞= „Ñã∞Î «

èŒ~°Ö’¡ "ÕÅ HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Ö’¡ LO@∞Ok. f~å K«∂¿ãÎ P ™⁄Ãã·\©Ö’

JkèHõâß`«O PO„^èŒ∞ÖË ã¨Éèí∞ºÅ∞. iÜ«∞ÖòZ¿ãì\ò "åºáê~°∞Å∞

=â◊Ñ~°∞K«∞‰õΩ#fl Éèí∂=ÚÅ#∞ "å~°∞ áê¡@∞¡QÍKÕã≤ ZHõ~åxH K≥e¡Oz#

èŒ~°ÖÖ’ QÆ*ÏÅ#∞ J=Ú‡ «∞<åfl~°∞. ≥ÅOQÍÏ"åã∞Å∞ «=∞ ãO «uH

50 QÆ*ÏÅ ã÷ÖÏÅ#∞ H˘xÃÑ@ìÖË#O «QÍ èŒ~°Å∞ JHÍâß#flO\Ï~Ú.

K≥~°∞=ÙÅ∞, ‰õΩO@Å∞ ‰õÄ_® |∂@HõÑÙ iÜ«∞Öò Z¿ãì\ò "åºáê~°∞Å

PHõeH˜ Ѷ¨ÅǨ~°"≥∞ÿáÈ`«∞<åfl~Ú. J@g „áêO`åÅ∞, |O[~°∞

Éèí∂=ÚÅ∞ iÜ«∞Öò Z¿ãì\ò "åºáê~°∞ʼnõΩ ã≤~°∞Å∞ ÑO_çã∞Î<åfl~Ú.

áêi„âßq∞Hõ"å_»Å ¿Ñ~°∞# `≥ÅOQÍ ¿Ñ^Œ„Ѩ[Å Éèí∂=ÚÅ#∞

¿ãHõiOz, ãaû_ô ~@¡ À |∂@HõÑÙ áêi„âßq∞Hõ"Õ «ÎʼnõΩ Hõ@ìÉ\Ïì~°∞.

WO`å KÕ¿ãÎ P "åºáê~°∞Å∞ ãaû_ô èŒ~°Å‰õΩ á⁄Ok# Éèí∂=ÚÅ#∞

JkèHõÖÏÉèÏʼnõΩ J=Ú‡‰õΩ<åfl Ñ\ìOK«∞‰õΩ<Õ <å èŒ∞_Õ ÖË_»∞.

9. Ñ„uHõÅ∞ - >eq[#∞¡ :

Jã`åºÅ#∞, J~°úã`åºÅ#∞ ã`åºÅ∞QÍ =∂~°Û_®xH H˘xfl

k# Ѩ„uHõÅ∞ áÈ\© Ѩ_»∞`«∞<åfl~Ú. K«^Œ∞=Ù~åx "åix É’ÖÏÎ

H˘\˜ìOK«_®xH˜ W^ÕѨxx H˘xfl >ˇeq[<£ Kèå#à◊√§ KÕѨ\Ïì~Ú.

áêÅ=¸~°∞ lÖÏ¡Ö’x 24 ÅHõ∆Å [<åÉèÏÖ’ 14 ÅHõ∆Å [#O =Åã

áÈ~Ú<å D Ѩ„uHõʼnõΩ QÆ∞~°∞ΉõΩ ~åÖË^Œ∞ HÍh, `≥ÅOQÍ

=ÚYº=∞O„ «∞Å#∞ kOKÕÜ«∞_»OÖ’ „Ñu~ÀE "≥Ú Œ\¿Ñr "å~°ÎÖË.

UHõOQÍ F ≥ÅOQÍ =ÚYº=∞O„u<Õ |ѶÓ<£QÍ z„uã∂Î HÍ~°∂ì<£Å#∞

„Ѩu~ÀE „ѨK«∞iOKåÜ«∞O>Ë g∞_çÜ«∂ PkèѨ`«ºO ZÖÏ

H˘#™êQÆ∞ «∞#fl^À JOK«<å "ÕÜ«∞=K«∞Û.

Ñ ¨ „uHÍ ~ °OQ ÆOÖ’ Jã¨=∂#`«Å∞ H˘\Á ìzÛ#@∞ ì

HõxÑ≤ã∞Î<åfl~Ú. qb<åxH =ÚO Œ∞ ≥ÅOQÍÏ „áêO «OÖ’ L#fl

Ѩ„uHõÅhfl PO„^èŒ áêʼnõΩÅ q=Hõ∆‰õΩ QÆ∞Ô~· HÍÅQÆ~°ƒùOÖ’ Hõeã≤

áÈÜ«∂~Ú. Ѷe «OQÍ Ñ„uHÍ ~°OQÆOÖ’ PO„ èŒ∞Å QÆ∞`åºkèÑ`åºxH

Z^Œ∞ˆ~ ÖˉõΩO_® áÈ~ÚOk. áêʼnõΩÅ∞ J㨇nÜ«∞ Ѩ„uHõňH

„ѨHõ@#Å∞, ã¨aû_ôÅ∞, „QÍO@¡#∞ =∞OE~°∞ KÕã¨∂Î H˘xfl

k#Ñ„uHõÅ#∞ «=∞ áêsì Hõ~°Ñ„`åÅ∞QÍ =∂~°∞Û‰õΩO@∞<åfl~°∞.

g∞_çÜ«∂ "≥Ú`«ÎO PO„^èŒ∞Å QÆ∞Ñ≤Ê\’¡<Õ L#flO^Œ∞#

≥ÅOQÍ Hõ+ì#ëêìÅ∞ „ÑÉèí∞ «fiO Œ$+≤ìHQÍh, |Ü«∞\ „ÑÑOK«O

Œ$+≤ìH QÍh ≥eÜ«∞hÜ«∞_»O ÖË Œ∞. ≥ÅOQÍ ¿Ñ~°∞ qO>Ë<Õ H˘xfl

¿ÑѨ~°¡‰õΩ HõOѨ~°O ѨÙ@∞ìH˘ã¨∞Î#fl@∞¡ HõxÑ≤ã¨∞Î#flk. z#flz#fl

ãOѶ∞@Å#∞ Ñ`åHõ ji¬HõÅ∞QÍ =Ú„kOz ÃÑ ŒÌÑ‘@ "Õã∞Î#fl H˘xfl

k#Ѩ„uHõÅ∞, L"≥fi`«∞Î# ÖËz# `≥ÅOQÍ L^Œº=∞ "å~° ÎÅ∞

„áê=ÚYº`«ÖËxqQÍ Ö’Ñ¨e ¿ÑrňH Ѩiq∞`«O KÕã¨∞Î<åfl~°∞.

L Œº=∂xfl q[Ü«∞=O «O KÕÜ«∂ÅO>Ë „Ñã∞Î «=Ú#fl k#Ñ„uHõÅ#∞,

„Ñ™ê~° ™ê èŒ<åÅ#∞ =∂„ «"Õ∞ #=Ú‡‰õΩO>Ë ãiáÈ Œ∞. ÑHõ∆áê « èÀ~°

K«∂Ñ≤ã¨∞ Î#fl g∞_çÜ«∂ÃÑ· ‰õÄ_® L^Œº=∞O #_çÑ≤OKåeû#

J=ã¨~°=ÚOk.

10. ã≤x=∂ ~°OQÆO :

ã≤x=∂ ~°OQÆOÖ’ Ö·\ò ÉÏÜü∞#∞O_ç Ç‘Ï~À =~°‰õΩ "≥Ú «ÎO

PO„ èŒ∞ÖË. ≥ÅOQÍ ã¨O㨠$ux <åâ◊#O K≥Ü«∞º_®xH˜ ã≤x=∂

~°OQÆO #_»∞O ayOz#@∞¡ HõxÑ≤ã∞Î#flk. WHõ _ç Ü«∂ã#∞, ÉèÏ+#∞,

ã¨O㨯 $ux ã≤x=∂Å ^•fi~å J==∂# Ѩ~°∞ã¨∞Î<åfl~°∞. ~“_ô

"Õ+ è•~°∞ʼnõΩ, Çãº#@∞ʼnõΩ ≥ÅOQÍ Ü«∂ã ¿Ñ~°∞`À ÉèÏ+#∞

`«yeã¨∞Î<åfl~°∞. "åã¨Î"åxH˜ "å~°∞ `≥ÅOQ͉õΩ K≥Ok# ÉèÏ+¨QÍ

K«∂Ñ≤ã∞Î#fl ÉèÏ+ ‰õÄ_® ≥ÅOQÍÏÖ’ ZHõ _® HõxÑ≤OK« Œ∞. x*ÏO

HÍÅOÖ’ L~°∂Ì Ñ^•Å HõÅ~ÚHõ À ≥Å∞QÆ∞#∞ ãOHõ~°O KÕã≤ =∂\Ï¡_Õ

"å~°∞ ≥ÅOQÍÖ’ XHõ âß «O ‰õÄ_® ÖË~°∞. JÖÏO\ ÉèÏ+#∞

"≥Ú «ÎO ≥ÅOQÍ „áêO`åx Õ J#fl@∞¡ |∂@HõÑÙ „ÑKå~åxfl «=∞

ã≤x=∂Å ^•fi~å „ÑKå~°O KÕã∞Î<åfl~°∞.

65 66

67 68

qb<åxH ÃÑ ŒÌ=∞#∞+µÅ P"≥∂ ŒO - WOHÍ H˘#™êy¿ãÎ «ÑÊ Œ∞ „Ñ=∂ ŒO ã"≥∞ÿHõº ~åRO`À PO„ 蕉õΩ „Ñ"≥∂ ŒO - ≥ÅOQÍωõΩ q∞yeOk qëê ŒO

HÀ™êÎO„ èŒÃÑ·<Õ áêʼnõΩÅ ÉèíHÎ - ≥ÅOQÍ „Ñ[ʼnõΩ ÖË Œ∞ Éèí∞HÎ PO„ è• áêʼnõΩÅ ŒO`å ‰õΩÜ«ÚHÎ - HÍ=Åã≤O Õ =∞#‰õΩ q=ÚHÎ

ã≤x=∂ ~ °OQ Æ=∞O`å 99 âß` «O PO„^ è Œ ∞Å ˆH

K≥Ok#O Œ∞=Å¡<À U"≥∂HÍx ã≤x=∂ ~°OQÍxH W|ƒ_ç=Ú|ƒ_çQÍ

ãaû_ôÅ#∞ „ÑHõ\OK«_»OÖ’ áÈ\©Ñ_»∞ «∂ „ÑÉèí∞ «fiO „Ñ*Ï èŒ<åxfl

Œ∞ifixÜ≥∂QÆÑ~°∞ã∞Î#flk. ~å"≥∂rѶ≤eOã≤\©H, ã≤x=∂ ã∂ì_çÜ≥∂ʼnõΩ,

ã≤x=∂~°OQÆOÖ’ L#fl "åiH˜ ã¨aû_ô ^èŒ~°Å‰õΩ Wà◊§ ã¨÷ÖÏÅ#∞

ˆH\Ï~ÚOK«_»O q_»∂¤~°O. ã≤x=∂"å~°∞ JÖÏ ã¨O„QÆÇ≤ÏOz#

Éèí∂=ÚÅ#∞ «ÑC^•i Ñ\ìOz#ÑC_»∞‰õÄ_® J_çy# "å~°∞ ÖË~°∞.

~å=∞Hõ$ëê‚ ã∂ì_çÜ≥∂ WÑÊ\˜H "åºáê~° ã=Ú^•Ü«∞OQÍ =∂iOk.

11. W «~° ~°OQÍÅ∞ :

z\òû, ÃѶ·<å<≥ûãπ, @∂~üû PO_£ „\Ï"≥Öòû, „Ñ≤O\˜OQ∑,

Hõ<£„ãìHõ∆<£û, iÜ«∞Öò Z¿ãì\òûÖÏO\ "å\Ö’‰õÄ_® PO„ èŒ∞Å Õ ÑÓiÎ

PkèѨ «ºO.

W «~åÅ∞ (2001-02) PO„ èŒ ~åÜ«∞Åã‘=∞ ≥ÅOQÍ

„QÆO ä•ÅÜ«∂Å∞ 630 243 466

ÑOKå~Úf âßYÅ∞ 883 342 295

Jyfl=∂ÑHõ HO„^•Å∞ 104 40 62

Wq QÍHõ Jxfl ~°OQÍÅÖ’ J_»∞QÆ_»∞QÆ∞<å ≥ÅOQÍωõΩ

J<åºÜ«∞"Õ∞ [iyOk. ~åROÖ’<Õ "≥#∞Hõ|_ç# lÖÏ¡QÍ =Ú„^Œ

<≥uÎ<≥`«∞ΉõΩ#fl =∞ǨÏ|∂Éò#QÆ~ü‰õΩ <åÅ∞QÆ∞âß`«O `≥Å¡HÍ~°∞¤Å#∞

ˆH\Ï~ÚOz, J„QÆ™ê÷#OÖ’ L#fl `«∂~°∞ÊQÀ^•=iH˜ 7 âß`«O

≥Å¡HÍ~°∞¤Å#∞ H\Ï~ÚOK«_»O â’K«hÜ«∞O. ã=∞„QÆ „QÍg∞Ïaè=$kÌ

Ñ äŒHõO (S.P~ü._ç.Ñ≤) „HO Œ H\Ï~ÚOÑÙÖÖ’ z «∂Î~°∞‰õΩ "≥Ú Œ\˜

™ê÷#O ŒHõ QÍ, P «~åfi « ™ê÷<åÅ#∞ «∂~°∞ÊQÀ^•=i, QÆ∞O@∂~°∞Å∞

ŒH¯OK«∞‰õΩ<åfl~Ú. [<åÉèÏ „áêuÑkHõ# H͉õΩO_® QÆ∞_ç¤ ÖHõ Å`À

JkèHõ âßã¨#ã¨ÉèÏ™ê÷<åÅ#∞ PO„^茄áêO`«"Õ∞ ^ŒH˜¯OK«∞‰õΩ#flk.

`≥ÅOQÍ âßã¨#ã¨Éèí ™ê÷<åÅÖ’ JHõ¯_»Hõ¯_» PO„^èŒ∞ÖË ã‘@¡#∞

ŒH¯OK«∞‰õΩ<åfl~°∞. ≥ÅOQÍÏ HÀ\ÏÖ’ JÖÏ ÔQez# =Åã"å Œ∞Å∞

=∞O„uÑ Œ=ÙÅ#∞ ‰õÄ_® ŒH¯OK«∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. „Ñã∞Î « =ÚYº=∞O„u

~å[âıY~üÔ~_ç¤ ≥ÅOQÍÖ’x 9 lÖÏ¡Ö’¡ *ÏfÜ«∞ Láêkè Çg∞

Ñ äŒHÍxfl J=∞Å∞ KÕÜ«∂Åx x~°‚~ÚOKå_»O>Ë ≥ÅOQÍ "≥#∞HõÉÏ@∞

f„= «#∞ TÇ≤ÏOK«=K«∞Û. ~ÀA"ås ‰õÄb Ñ#∞Å#∞ HõeÊOKÕO Œ∞‰õΩ

L ÕÌtOz# *ÏfÜ«∞ Láêkè Çg∞ Ñ äŒHÍxfl K«∂Ñ≤ã∂Î, •xfl ‰õÄ_®

≥ÅOQÍ Jaè=$kúQÍ =i‚OK«_»O H˘OK≥ÑÙ |∞kÌ HÍHõ =∞~q∞\?

≥ÅOQÍÃÑ· JáÈÇÏÅ∞1. „ÑHõ$uÑ~°OQÍ<Õ ≥ÅOQÍ "≥#∞Hõ|_ç# „áêO «O HÍ Œ∞ :

ãHõÅ ãOÑ ŒÅ∞ Hõey# ≥ÅOQÍ <Õ_»∞ ÑÙ>ì_»∞ Œ∞ó

YOÖ’ =ÚxyáÈ~ÚOk. ~å¢+ ¨ ìOÖ’x Jxfl lÖÏ ¡ÅHõ<åfl

=∞ÇÏ|∂Éò#QÆ~üÖ’<Õ J «ºkèHõ ™êQÆ∞Éèí∂q∞ =ÙOk. Y=∞‡O lÖÏ¡Ö’

J «ºkèHõ P@qHõ ãOÑ Œ =ÙOk. PkÖÏÉÏ £, HõsO#QÆ~ü, =~°OQÆÖò,

Y=∞‡O lÖÏ¡ÅÖ’ Z#ÖËx ÉÁQÆ∞æ xH∆áêÅ∞<åfl~Ú. ≥ÅOQÍÖ’<Õ

J «ºkèHõ q Œ∞º ü L «ÊuÎ J=Ù «∞#flk. ~å¢+ìOÖ’ ¿Ñ~°∞QÍOz# „Ñ è•#

# Œ∞Ö·# Hõ$+‚, QÀ^•=i # Œ∞Å Ñs"åÇÏHõ „áêO «O 70 âß`åxH

ÃÑ·QÍ ≥ÅOQÍÖ’<Õ LOk.

'JOQÆ\’¡ Jhfl L<åfl JÅ∞¡x <À\’¡ â◊x— J#fl@∞¡ WHõ _»

Jhfl L<åfl WHõ _ç „Ñ[ʼnõΩ Jhfl Hõ~°∞"Õ. „`åQÆ_®xH hà◊√§ÖËx

„Ѩ[Å∞ `≥ÅOQÍÏÖ’<Õ L<åfl~°∞. u#_®xH˜ uO_çÖËx"å~°∞

=∞#"å~. LO_»_®xH WÅ∞¡ÖËxk =∞# T~¡. K« Œ=_®xH «y#xfl

q^•º ãOã÷Å∞ ÖË=Ù. K«kq# "åiH H˘Å∞=ÙÅ∞ ÖË=Ù. =º=™êÜ«∂xH

™êQÆ∞h~°∞ ÖË Œ∞. h~°∞ LO>Ë Hõ~°O@∞ LO_» Œ∞. ÃÑ·QÍ ≥ÅOQÍ

„Ѩ[ʼnõΩ "≥∂™êÅ∞ KÕ¿ã ‰õΩÜ«ÚH˜Î `≥eÜ«∞^Œ∞. "≥∂™êÅ#∞O_ç

~°H∆OK«∞‰õΩ<Õ Ü«ÚHÎ ≥eÜ«∞ Œ∞. Ñ~°º=™ê#OQÍ ≥ÅOQÍ"åã∞Å∞

«~° «~åÅ∞QÍ J+ìHõëêìÅ<Õ =Oâ◊ áê~°OѨ~°º Pã≤ÎQÍ «=∞ ÉèÏq

«~åʼnõΩ JO Œ*Ëã∞Î<åfl~°∞. ≥ÅOQÍ "≥#∞HõÉÏ@∞‰õΩ HÍ~°‰õΩÅ∞QÍ

x*ÏO #"å|∞Å#∞ K«∂Ñ≤Oz WO «HÍÅO PO„ èŒ áêʼnõΩÅ∞ Ñ|ƒO

QÆ_çáê~°∞. HÍh "åã¨Î"åxH˜ PO„^èŒ áêʼnõΩÅ∞ =zÛ# `«~°∞"å`Õ

`≥ÅOQÍ ^ÀÑ≤_ô f„="≥∞ÿOk. Hõ$ëê‚, QÀ^•=iÅ#∞O_ç h\˜x,

ã≤OQÆ~ #∞O_ç ÉÁQÆ∞æ#∞, ≥ÅOQÍ „áêO «OÖ’x ã∞#flÑÙ~å~Úx

PO„^èŒ∞Å∞ H˘Å¡Q˘@ì_»O =Å¡<Õ `≥ÅOQÍ „áêO`«O "≥#∞Hõ|_ç

áÈ~ÚO Œ<Õk "åãÎ=O.

„ÑHõ$uÑ~°OQÍ ≥ÅOQÍ "≥#∞Hõ|_ç# „áêO «OHÍ<ÕHÍ Œ∞.

"≥#∞Hõ‰õΩ <≥\ ˜ì"ÕÜ«∞|_ç# „áêO`«O =∂„`«"Õ∞. qb#O ~ÀA#

≥ÅOQÍ PO„ èŒ HõO>Ë "≥#∞Hõ|_çÖË Œ∞. WHõ _» J<å_Õ q∞QÆ∞Å∞

|_≥\ò LO_Õk. J_»áê Œ_»áê «∞á¶ê<£Å‰õΩ QÆ∞iÜ≥ÿ∞ =Åã¨=zÛ#

PO„^èŒ∞Å#∞ P^Œ∞HÀQÆeQÍ~°∞. WHõ¯_ç q∞QÆ∞Å∞ |_≥˚\ò, WHõ¯_ç

ãOÑ Œ À<Õ PO„ èŒ „áêO`åxfl Jaè=$kú ÑiKå~°∞. JHõ _ç Jaè=$kú

zǨflÅhfl ã¨"≥∞ÿHõº ~åR U~åÊ@∞ `«~åfi`Õ ~°∂á⁄O^ŒQÍ, WHõ¯_ç

Jaè=$kú zÇflÖË"≥∞ÿ<å LO>Ë, Jq ã"≥∞ÿHõº ~åR U~åÊ@∞‰õΩ =ÚO Œ∞

~°∂ѨÙk^Œ∞̉õΩ#fl"Õ. P=∂@H˘¿ãÎ x*ÏO #"å|∞ ~åÜ«∞Åã‘=∞,

69 70

71 72

PO„ èŒ∞ʼnõΩ zHͯ~Ú Éè’QÍÅ∞ - ≥ÅOQ͉õΩ ŒHͯ~Ú ~ÀQÍÅ∞ ZÑÊ\H© PO„ èŒ∞ÅH<å Ü≥∂QÍÅ∞ - WOH<åflà◊§x =∞# D `åºQÍÅ∞

PQƉõΩO_® ™êQÆ∞ «∞<åfl~Ú "≥∂™êÅ∞ - "≥∞e"ÕÜ«∞Hõ «ÑÊ Œ∞ =∞# g∞™êÅ∞ PO„ èŒ∞Å ÇωõΩ¯Å ~°Hõ∆ - ≥ÅOQÍ Pã∞ÎÅ ÉèíHõ∆

HÀ™êÎO„ èŒÅ#∞ Dãπì WO_çÜ«∂ HõOÃÑhH˜ ^•~å Œ «ÎO KÕâß_ÕHÍx

≥ÅOQÍ#∞ =∂„ «O = Œ∞Å∞HÀÖËHõáÈÜ«∂_»O>Ë Ñiã≤÷ux J~°÷O

KÕã¨∞HÀ=K«∞Û.

„ÑHõ$uÑ~°OQÍ ≥ÅOQÍ "≥#∞Hõ|_ç# „áêO «=∞x KÕã∞Î#fl

QÀÉ ˇÖ ò û „Ñ ¨Kå~ °=∞O`å |∂@HõO. ` « ∞á ¶ ê# ¡=Å ¡QÍx,Éèí∂HõOáêÅ=Å¡QÍx ZÖÏO\ „Ñ=∂ ŒOÖËx ã∞~°H∆ «"≥∞ÿ# „áêO «O=∞# ≥ÅOQÍ. U „áêO`åxfl =â◊Ñ~°K«∞HÀ"åÅ<åfl =ÚO Œ∞QÍ"åi ãO㯠$ux <åâ◊#O KÕÜ«∂Å<Õ ã∂„`åxfl JHõ∆~åÅ áê\ã∂Î,„Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ =∞# ãO㯠$ux ã~°fi<åâ◊#O KÕã∂Î, =∞#ÃÑ· Ñ@∞ì™êkèOz =∞#Å#∞ ãfiO « ~åROÖ’<Õ Ñ~å~Ú"åiQÍ =∂~åÛÅx‰õΩÜ«Ú‰õΩÎÅ∞ Ñ#∞fl «∞<åfl~°∞. "åi Z «∞ÎÅ#∞ z «∞ÎKÕã≤ „Ñ ÕºHõ ~å„ëêìxfl™êkèOK«∞‰õΩO>Ë `«fi~°Ö’<Õ =∞#k ‰õÄ_® Jaè=$kú K≥Ok#

„áêO «"Õ∞##fl x[O ≥Å∞ã∞ÎOk.

2. #Hõûe[O =Å¡<Õ ≥ÅOQ͉õΩ #+ìO [~°∞QÆÖË Œ∞ :

f„"«"å ŒO L#flO «HÍÅO Jaè=$kúH J_»¤OH Jx ™ê‰õΩÅ∞

K≥|∞ «∂<Õ LO\Ï~°∞ =∞# áêʼnõΩÅ∞. Jaè=$kú ÖËHõáÈ Õ f„="å ŒO

ѨÙ@ìHõ `«Ñ¨Ê^Œx `«~°`«~åÅ K«i„`« `≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î#flk. "åã¨Î"åxH˜

"≥#∞HõÉÏ@∞`«#O =ÖË¡ #Hõûe[O ѨÙ@∞ì‰õΩ~åQÍ, #HõûÖˇ·@¡=ÖË¡

≥ÅOQÍ "≥#∞Hõ|_ç L#fl Œx JkèHÍ~°OÖ’ L#fl"å~°∞ "åkã∂Î

LO\Ï~°∞. `≥ÅOQ͉õΩ J<åºÜ«∞O [iy#O^Œ∞=Å¡, ¿Ñ^ŒiHõO

ÃÑ~°QÆ_»O =Å¡, x~°∞^ÀºQÆO q[$OaèOK«_»O`À<Õ #Hõûe[O ÑÙ\˜ì

"Õà◊¥¡#∞‰õΩOk. „áêO`åÅhfl ã=∂O «~°OQÍ Jaè=$kú K≥Ok=ÙO>Ë,

áêÅ#Ö’ q=Hõ∆ ÖˉõΩO>Ë U<å_À #Hõûe[O *Ï_»Å∞ ÖˉõΩO_®

áÈÜÕ∞q.

Jaè=$kúH `å=Ú =ºu~HõO HÍ Œx #HõûÖòû Z<Àfl™ê~°∞¡

„ÑHõ\OKå~°∞. ãOÑ Œ HO„nHõ$ «=∞=_®<Õfl "å~°∞ =ºu~Hã∞Î<åfl~°∞.

#HõûÖòû`À =¸ «Ñ_ç# ãOã÷ÅHõ<åfl „ÑÉèí∞`åfiÅ∞ =¸ã≤"Õã≤# ãOã÷ÖË

JkèHõO. =¸ «Ñ_ç# Ñi„â◊=∞Å#∞ ≥iÑ≤OKåeûOkQÍ #HõûÖ·@∞¡

J<ÕHõ™ê~°∞¡ _ç=∂O_£ KÕâß~°∞. #HõûÖ·\ò L Œº=∞O f„=OQÍ L#fl Œx

K≥|∞`«∞#flѨÊ\ ˜H˜ `≥ÅOQÍÖ’ Ѩi„â◊=∞Å∞ q[Ü«∞Ѩ^ä ŒOÖ’

#_»∞ã¨∞Î<åfl~Ú.

K«~°º–„ÑuK«~°º J<Õ Ñ ŒúuÖ’ áÈbã∞Å∞ – #HõûÖ·@¡ =∞ 茺

™ê è•~° „Ñ[Å∞ #eyáÈ «∞<åfl~°∞. <å<å\H© ≥ÅOQÍ ÑÖ¡Å∞

MÏm J=Ù «∞<åfl~Ú. áÈbã∞Å∞ «=∞ HÍ~°º ŒHõ∆ «#∞ „Ñ Œi≈OK«_®xH,

#HõûÖ·@∞¡ «=∞ LxHx x~°∂Ñ≤OK«∞HÀ=_®xH Ñ_»∞ «∞#fl «O\ÏÅÖ’

z=iH ≥ÅOQÍ „áêO «"Õ∞ «Å¡_çe¡ áÈ «∞#flk. ≥ÅOQÍ „áêO «O

"Õ~°~Ú Õ #Hõûe[O •#O «@ Õ ã=∞ã≤áÈ «∞O Œ<Õk xifi"å^•Oâ◊O.

3. ≥ÅOQÍ „Ѩ ÕºHõ ~å¢+ì"≥∞ÿ Õ =Úã≤¡OÅ ~å[ºOQÍ =∂~° Œ∞ :

≥ÅOQÍ „Ñ ÕºHõ ~å¢+ì"≥∞ÿ Õ =Úã≤¡OÅ ~å[º"≥∞ÿáÈ «∞O Œx,

„ÑKå~°O KÕã∞Î<åfl~°∞, WO Œ∞Ö’ Z@∞=O\ "åãÎ=O ÖË Œ∞. HÍO„ÔQãπ

áêÅ#Ö’ ` ≥ÅOQÍ =ÚYº=∞O„` « ∞Å#∞ `˘ÅyOKåÅ<Õ

Œ∞~°∞ ÕÌâ◊ºO`À PO„ èŒ∞Å ‰õΩuû`åÅ =Å¡<Õ ~å[ è•xÖ’ =∞ « HõÅÇÅ∞

[iy#@∞¡ K«i„ « ≥eÜ«∞*Ëã∞Î#flk.

`≥ÅOQÍ"åã¨∞Å∞ ZO`À HÍÅO#∞O_Õ Ç≤ÏO^Œ∂

=Úã≤¡OÅ∞QÍ ã¨Ç¨Ïr=#O ™êyOK«_»O <Õ~°∞Û‰õΩ<åfl~°∞. =Úã≤¡O

ѨO_»∞QÆÖ·# [ǨÏOw~üÑ‘~ü Œ~åæ *Ï «~°Å#∞ Ãã· «O Ç≤ÏO Œ∞=ÙÅ∞

[~°∞ѨىõΩO@∞<åfl~°∞. `≥ÅOQÍÖ’x Ç≤ÏO^Œ∂ - =Úã≤¡OÅ#∞

`ÀÅ∞ÉÁ=∞‡Å#∞ KÕã≤, PO„^èŒ áêʼnõΩÅ∞ <å@Hõ=∂_»∞`«∞<åfl~°∞.

P=∂@H˘¿ãÎ WÑÊ\=~°‰õΩ [iy# =∞ «HõÅÇÅÖ’ =Úã≤¡OÅ #∞O_ç

WHõ _ç Ç≤ÏO Œ∞=ÙÅ#∞ ~°H∆OK«_®xH JHõ _ç Ç≤ÏO Œ∞=ÙÅ∞ U<å_≥·<å

=ÚO Œ∞‰õΩ =KåÛ~å? JÖÏQ WHõ _ç =Úã≤¡OÅ#∞ ~°H∆OK«_®xH JHõ _ç

=Úã≤¡OÅ∞ „áêÏÖÁ_®¤~å? Hõeã≤ rqOK«_®xfl QÆ∞iOz WHõ¯_ç

„Ѩ[ʼnõΩ ÉÏQÍ `≥Å∞ã¨∞. D q+¨Ü«∞OÖ’ PO„^èŒ∞Å#∞ K«∂ã≤

<Õ~°∞ÛHÀ"åeû# J=ã~°O ÖË Œ∞.

4. ÉèÏ+¨ XHõ >ÿ Õ Hõeã≤ =ÙO_®ÖÏ? :

„ѨѨOK«OÖ’ XˆHÉèÏ+¨ =∂\Ï¡_Õ "åiH˜, XˆH =∞`åxfl

áê\OKÕ "åiH J<ÕHõ ÕâßÅ∞<åfl~Ú. Õâ◊OÖ’ XHÉèÏ+#∞ =∂\Ï¡_Õ

"åiH "Õ~°∞"Õ~°∞ ~å¢ëêìÅ∞<åfl~Ú. XHõ «e¡ ~°HõÎO ÑOK«∞‰õΩÑÙ\ì#

J#fl Œ=Ú‡ÖË q_çáÈ «∞O_»QÍ, =∞#ã∞Å∞ HõÅ∞=x ÉèÏ~åºÉèí~°ÎÖË "Õ~°∞

HÍÑÙ~åÅ#∞ ZOK«∞‰õΩO@∞O_»QÍ, Ñ~°ãÊ~° q~°∞ ŒÌ"≥∞ÿ# ÉèÏ"åÅ`À

Hõeã≤ LO_Õ ≥O Œ∞‰õΩ? ÉèÏ+`À Hõeã≤ =Ù~_®Å#_»O ÉèÏ=ºO HÍ Œ∞.

HõÅ∞"åeûOk ÉèÏ"åÖË HÍx, ÉèÏ+¨ HÍ Œ∞. HõeÑ≤Ok „áêO`åÅ<Õ

HÍx, =∞#ã∞Å#∞ HÍ Œ∞. h\Ö’ #∂<≥ Hõeã≤#@∞¡ Hõeâß"Õ∞ «ÑÊ,

áêÅ∞ hà◊√¡ÖÏ HõÅ∞=ÖËHõáÈÜ«∂O. HõÅÑ_®xH =ÚO Õ qb<åxH

≥ÅOQÍÏ "åã∞Å∞ =ºu~HOKå~°O>Ë, WHõ _ç „Ñ[Å Wëêì WëêìÅ`À

xq∞ «ÎO ÖˉõΩO_®<Õ Hõeáê~°#flk JOwHõiOz f~åeû# q+Ü«∞O.

J~Ú<å ÉèÏ+ XHõ >Ë J#fl q+Ü«∂xfl ‰õÄ_® PO„ èŒ∞Å∞

JOwHõiOz#@∞¡ ^•YÖÏÅ∞ ÖË=Ù. =∞# ÉèÏ+¨#∞, Ü«∂ã¨#∞

73 74

75 76

H˘Å¡Q˘@ì_®xH áêʼnõΩʼnõΩ tHõ∆ - =∞# Ñk lÖÏ¡Å∞ "åiH ŒH∆ Hõeã∞O^•=∞x ZÑC_»∂ "≥Ú‰õΩ¯Å∞ - ZO ≥·<å ≥eqÖ’ "å~ #Hõ Å∞

ãiKÕã∞‰õΩO^•=∞O\Ï~°∞ Jxfl ÖHõ Å∞ - ≥iz K«∂ÑÖË Œ∞ D<å\H |∞‰õΩ¯Å∞ q_»nã≤ K«∂¿ãÎ =∞#k ‰õÄ_® ~å^•i - L Œºq∞¿ãÎ „Ñ ÕºHõ~åRO ~å^• =∞i

U<å\˜#∞O_À `«=∞ ã≤x=∂Å ^•fi~å „Ñ¨`«ºHõ∆OQÍ, Ѩ~ÀHõ∆OQÍ

=ºuˆ~H˜ã¨∂Î =ã¨∞Î<åfl~°∞. `≥Å∞QÆ∞ ÉèÏ+¨#∞ ~°H˜∆OK«_®xH˜ K«~°ºÖË

KÕѨ@ìHõáÈQÍ, q^•º~°OQÍ#flO`å POQÆ¡O`À xOÑ≤, `≥Å∞QÆ∞#∞

Hõ#∞=∞~°∞QÆ∞ KÕâß~°∞. x["≥∞ÿ# ≥Å∞QÆ∞#∞ =∂\Ï¡_Õ"å~°∞ ~åROÖ’<Õ

XHõ âß`åxH q∞Oz HõxÑ≤OK«~°∞. L~°∂Ì, WOw¡+µ Ñ^•Å HõÅ~ÚHõ

ÖËx Õ ÉèÏ"åÅ#∞ ãiQÍ =ºH©ÎHõiOK«ÖËx ‰õÄ_»eÖ’ L<åflO. WOHÍ

ÉèÏ+#∞ Ñ@∞ìH˘x Hõeã≤ LO_®Å#_»O ÕxH? P=∂@H˘¿ãÎ ≥ÅOQÍ

„Ñ[Åk ãÔ~·# ≥Å∞QÆ∞ HÍ Œx Qe KÕã∞ÎO\Ï~°∞. HÍx ÉèÏ~° åxfl

PO„nèHõiOz# uHõ¯#, ÉèÏQÆ=`åxfl `≥Å∞wHõiOz# áÈ`«#Å∞

≥ÅOQÍ „áêO «O"å~ Jx K«i„ «HÍ~°∞Å∞ JO@∞<åfl~°∞.

5. ~å¢ëêìÅ∞ q_çáÈ=_»O *ÏfÜ«∞"å^•xH ≥|ƒHÍ Œ∞ :

Jaè=$kúH z#fl ~å¢ëêìÖË ^ÀÇÏ ŒÑ_»∞ «∞#fl@∞¡ Ñiã≤÷ «∞Å∞

≥eÜ«∞*Ëã∞Î<åfl~Ú. =∞#Hõ#fl ÃÑ ŒÌ ~å¢ëêìÖ·# L «Î~° „Ñ Õâò, cÇ~ü,

=∞^茺„Ѩ^ÕâòÅ∞ =∞#Hõ<åfl "≥#∞Hõ|_ç L<åfl~Ú. z#fl ~å¢ëêìÖˇ·#

ÑO*ÏÉò, ÇÏ~åº<å, Ç≤Ï=∂KåÖò „Ñ ÕâòÅ∞ =∞#Hõ<åfl =ÚO Œ∞<åfl~Ú.

™êfi «O„`åº#O «~°O - ÉèÏëê „ÑÜ«ÚHõÎ ~å¢ëêìÅ U~åÊ@∞ «~åfi «

Z<Àfl ~å¢ëêìÅ<Õ~°Ê~°K«∞‰õΩ<åflO. Dâß#º „áêO «OÖ’ z#fl z#fl

~å„ëêìÅ∞ ѨÙ@∞ìH˘KåÛ~Ú. ѨO*ÏÉò, ǨÏ~åº<åÅ∞ q_çáÈÜ«∂~Ú.

x#flQÍHõ "≥Ú#fl Ç≤ÏOn =∂\Ï¡_Õ ~å¢ëêìÅ#∞O_Õ L «Î~åOK«Öò, *Ï~°öO_£,

Kè«fÎãπѶ∞_£Å∞ ÑÙ@∞ìH˘KåÛ~Ú. Õâ◊OÖ’#∞#fl 28 ~å¢ëêìÅ∞ ÉèÏëê

Ñ~°OQÍHÍh, [<åÉèÏ Ñ~°OQÍ HÍh, "≥·âßźÑ~°OQÍ HÍh U~°Ê~°z#q

HÍ=Ù. ÅHõ∆Ö’¡ [<åÉèÏ =Ù#fl ~å¢ëêìÅ∞ XHõ"≥·ÑÙ, H˘xfl ÕâßÅHõ<åfl

Z‰õΩ¯= [<åÉèÏ =Ù#fl ~å¢ëêìÅ∞ =∞~˘Hõ"≥·ÑÙ D Õâ◊OÖ’<Õ =Ù<åfl~Ú.

„Ñ ÕºHõ ≥ÅOQÍ ~åRO [<åÉèÏ Ñ~°OQÍ, "≥·âßźÑ~°OQÍ Õâ◊OÖ’

WÑÙÊ_»∞#fl ãQÆO ~å¢ëêìÅHõ<åfl ÃÑ ŒÌ Õ J=Ù «∞Ok.

"≥·âßźѨ~°OQÍ J~°∞ÏK«Öò „Ѩ^Õâò, J™êûO, QÀ"å,

ÇÏ~åº<å, Ç≤Ï=∂K«Öò„Ñ Õâò, =∞ÑÓ~ü, q∞*’~åO, "Õ∞Ѷ∂ÅÜ«∞,

<åQÍÖÏO_£, ÑO*ÏÉò, ã≤H¯O, „uÑÙ~°, [=¸‡HÍj‡~ü, L «Î~åOK«Öò,

*Ï~°öO_£, K«fÎãπѶ¨∞_£, ˆH~°à◊, ѨtÛ=∞ɡOQÍÖò ~å„ëêìÅ∞ U~åÊ@∞

HÍÉ’ÜÕ∞ =∞# ≥ÅOQÍÏ Hõ#fl z#fl"Õ.

6. ≥ÅOQÍ L Œº=∞O "Õ~åÊ@∞ "å ŒO HÍ Œ∞ :

`≥ÅOQÍ L^Œº=∂xfl "Õ~åÊ@∞ "å^Œ=∞x, „áêOfÜ«∞

« «fi=∞x JkèHÍ~°OÖ’ L#fl |∂@HõÑÙ <åÜ«∞‰õΩʼnõΩ q=∞i≈OK«_»O

JÅ"å>ÿáÈ~ÚOk. HÍx =∞# Hõ<åfl =ÚO Õ, 1952Ö’<Õ L=∞‡_ç

=∞„^•ã∞ ~å¢+ìO #∞O_ç "Õ~åÊ@∞ H˘~°‰õΩ L Œº=∂Å∞ #_çÑ≤ „Ñ ÕºHõ

''PO„ èŒ ~å¢+ìO—— U~°Ê~°K«∞‰õΩ#flk PO„ èŒ∞ÖË#x =∞izáÈ~å Œ∞. „Ñ ÕºHõ

PO„ èŒ ~å¢+ìO H˘~°‰õΩ á⁄\ì N~å=ÚÅ∞ P<å_»∞ KÕã≤Ok Q˘Ñ¨Ê

HÍ~°º"Õ∞ J~Ú Õ ≥ÅOQÍ "åã∞Å∞ <Õ_»∞ #_çÑ≤ã∞Î#fl L Œº=∞O

‰õÄ_® Q˘ÑÊ HÍ~°º"Õ∞.

„Ñ ÕºHõ ~å¢+ìO H˘~°‰õΩ L Œº=∂xfl #_çÑ≤ã∞Î#flO « =∂„`å#

≥ÅOQÍ „Ñ[Å Õâ◊ÉèíHÎx â◊OHOKåeû# J=ã~°O ÖË Œ∞. *ÏfÜ«∞

"å^•xH „ÑfHõÖ·# ÇÏŸo, ~åvÑÓi‚=∞ =O\ *ÏfÜ«∞ ÑO_»∞QÆÅ∞

Õâ◊ „Ñ[ʼnõΩ nè@∞QÍ ≥ÅOQÍÏ "åã∞Å∞ [~°∞ÑÙ‰õΩO@∞O_»QÍ,

D Ô~O_»∞ *ÏfÜ«∞ ÑO_»∞QÆʼnõΩ PO„ èŒ „áêO «OÖ’ P#"åÖË ÖËx

q+Ü«∂xfl QÆ=∞xOKåe.

7. áêi„âßq∞HÍaè=$kúH PO„ èŒ∞Å∞ HÍ~°O HÍ Œ∞ :

PO„^ è Œ ∞Å =Å ¡< Õ D „áêO` «OÖ’ Ñ ¨i„â ◊=∞Å∞

ÑÙ@∞ìH˘KåÛÜ«∞x =∞~À ‰õΩq=∞~°≈ |Ü«∞Å∞ ÕiOk. HÍx PO„ èŒ

„áêO «OÖ’ XHõ Ñi„â◊=∞ ‰õÄ_® ÖËx ~ÀA#<Õ WHõ _» Ô~O_˘O ŒÅ

Ñi„â◊=∞Å∞O_Õq. qb#O «~åfi « P Ñi„â◊=∞Åhfl Jã=∞~°∞÷Ö·#,

JqhuÑ~°∞Ö·# PO„ è• JkèHÍ~°∞Å KÕu"å@O =Å¡<Õ =¸ã≤"Õ «‰õΩ

QÆ∞Ô~·<å~Ú. P «~åfi « P Ñi„â◊=∞Å ™ê÷#OÖ’<Õ PO„ èŒ∞Å∞ „ÑÉèí∞ «fiO

#∞O_ç „Ñ¨`ÕºHõ =ã¨`«∞Å#∞ á⁄Ok #∂`«# Ѩi„â◊=∞Å#∞

U~°Ê~°K«∞‰õΩ<åfl~°∞. =_ç¤OKÕ ™ê÷#OÖ’ PO„^èŒ áêʼnõΩÅ∞O_»QÍ,

`≥ÅOQÍ "åã¨∞ʼnõΩ Ñ¨i„â◊=∞Å#∞ ™ê÷Ñ≤OK«∞‰õΩ<Õ J=HÍâ◊"Õ∞

ÖˉõΩO_® áÈ~ÚOk. J~Ú<å Jxfl ~°HÍŠѨi„â◊=∞ʼnõΩ

=Ú_çã~°∞‰õΩÅ∞ ≥ÅOQÍÖ’ JO Œ∞ÉÏ@∞Ö’ =ÙO_»QÍ, PO„ èŒ∞Å

Q˘Ñ¨Ê`«<åxfl =i‚OK«_»OÖ’ Bz`«º"Õ∞=ÚOk? "åi „áêO`«OÖ’

Ñi„â◊=∞Å#∞ ÃÑ@∞ì‰õΩ<Õ "å`å=~°OQÍh, =ã «∞Å∞QÍh ÖËHõáÈ=_»O

=Å¡<Õ WHõ _» Ѩi„â◊=∞Å#∞ ™ê÷Ñ≤OKåˆ~ «Ñ¨Ê ≥ÅOQÍ „áêO «

Jaè=$kúÃÑ· Jaè=∂#O`ÀQÍx, ~å[^è•x #QÆ~° Jaè=$kúÃÑ·

„¿Ñ=∞`ÀQÍx HÍ<ÕHÍ^Œ∞. ã¨aû_ç ^èŒ~°Ö’¡ ã¨÷ÖÏÅ∞, h\ ˜=ã¨u,

q Œ∞ºK«ÛùHÎÖÏO\q á⁄Ok Ñi„â◊=∞Å#∞ ™ê÷Ñ≤OKå~°∞. J~Ú<å "å~°∞

ÃÑ\ì# Ñi„â◊=∞Å ^•fi~å ‰õÄ_® ÖÏÉèÏÅ∞, L^ÀºQÍÅ∞ PO„ èŒ∞ÅH

ÅaèOK«QÍ, HÍÅ∞+ºO HõOÑÙ ≥ÅOQ͉õΩ ŒH¯Ok.

8. PO„ èŒ∞Å=Å¡ ~å[ è•x Jaè=$kú K≥O ŒÖË Œ∞ :

PO„^èŒ∞Å =Å¡<Õ ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ Jaè=$kú K≥OkO^Œx F

|∂@HõÑÙ "å^•xfl "å~°∞ =ÚO Œ∞‰õΩ ≥ã∞Î<åfl~°∞.

qâßÖÏO„^èŒ U~åÊ@∞‰õΩ =ÚO^Œ∞ Hõ~°∞=Ù HÍ@HÍÅ

ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ =∞# Ñ¨Öˇ¡ [<åʼnõΩ D #QÆ~°O HÍ=∞^Õ#∞=ÙÖÏ

r=<Àáêkèx HõeÊOzOk. HÍx Jaè=$kú K≥OkO Œx K≥ÑÙʉõΩO@∞#fl

77 78

79 80

Hõeã∞O_®ÅO>Ë PO„ èŒ∞ÅH WOÑÙ - "åiH˘~°H ≥ÅOQÍ "åã∞Å =ÚOÑÙ ZO`«HÍÅO Hõeã¨∞<åfl `«Ñ¨Ê^Œ∞ HõOѨ٠- JO^Œ∞ˆH „Ѩ`ÕºHõ ~å„ëêìxÔH· KÕÜ«∂e `≥OѨÙ

Jxfl ~°OQÍÅÖ’ PO„ èŒ∞Å Õ#@ |_®~Ú - ≥ÅOQÍ ~°Hõ∆ HÀãO «ÑÊ Œ∞ Å_®~Ú ≥ÅOQÍH"≥∂ ~åàÁ§K≥Û - PO„ è•ÔH· Õ hàÁ§K≥Û

D #QÆ~°O <Õ_»∞ ≥ÅOQÍ ÑÖ¡ „Ñ[Å#∞ x~åâ◊H QÆ∞i KÕã∞Î#flk.

#QÆ~°O xO_®, U J_»¤g∞ Œ K«∂ã≤<å ≥ÅOQÍ ‰õÄbÅ∞ Ñ#∞ÅH˘~°‰õΩ

Ѩ~°∞QÆ∞Å∞ ÃÑ_»∞ «∞<åfl~°∞. "å~åxH˜ XHõ™êi ‰õÄ_® Ѩx^˘~°Hõx

Ñiã≤÷u „Ñ «ºHõ∆OQÍ HõxÑ≤ã∞Î#flk. ÃÑ~°∞QÆ∞ «∞#fl ÑÅ∞ JO «ã∞ÎÅ

Éèí=<åÅ∞ `≥ÅOQÍ „Ѩ[ʼnõΩ P„â◊Ü«∞O W=fiÖËHõáÈ`«∞<åfl~Ú.

Ѷe «OQÍ ZHõ _» K«∂ã≤<å MÏm áê¡@¡Ö’ QÆ∞_çÃãÅ∞ "≥Å∞ã∞Î<åfl~Ú.

=¸ã‘ #kH˜ W~°∞"≥ ·Ñ ¨ ÙÅ =ÚiH˜Ö’ rqã¨∞ Î#fl "å~°O`å

`≥ÅOQÍÏ"åˆ~#x =∞izáÈ~å^Œ∞. x~°∞^ÀºQÆO`À Ü«Ú=‰õΩÅ∞

~À_»¡"≥O|_ç u~°∞QÆ∞ «∞<åfl~°∞. k‰õΩ¯`ÀK«x =∞iH˘O Œ~°∞ J_»=ÙÅ∞

Ñ@∞ì‰õΩx u~°∞QÆ∞ «∞<åfl~°∞. Jqhu ~å[º"Õ∞Å∞ «∞#flk. HÍÅ∞+ºO`À

HõOÑ~°O ÑÙ@∞ìH˘ã∞Î#flk. W Õ<å ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £ Jaè=$kú?

ѨÅ∞ JO`«ã¨∞ ÎÅ Éè í=<åÅ∞, qâßÅ"≥∞ ÿ# HÍÅhÅ∞

qãÎiOK«_»"Õ∞<å Jaè=$kú JO>Ë? HÀ@¡‰õΩ Ñ_»QÆÖuÎ#"å~°∞ F"≥·ÑÙ,

‰õÄ\˜H˜ ÖËx"å~°∞ =∞~À"≥·Ñ¨Ù =ÙO_»_»"Õ∞<å Jaè=$kú? ã¨OѨ^Œ

ˆHO„nH õ $` «" ≥ ∞ ÿáÈ~ÚOk. ` ≥ÅOQÍ Ë` «~ ° ∞Å K Õ` « ∞Ö’ ¡ ˆH

ãOÑ ŒO`åáÈ «∞#flk. KÕ «HÍx „ÑÉèí∞`åfiÅ=Å¡<≥· Õ<Õq∞, ÑHõ∆áê «ÑÙ

ÑiáêÅ# =Å¡<≥· Õ<Õq∞, H˘O Œ~°∞ L^ÀºQÆ∞Å∞, H˘O Œ~°∞ HÍO„\ÏHõì~°∞¡

Jqhu`À „Ñ*Ï èŒ<åxfl Àz, ÃÑ ŒÌÃÑ ŒÌ Éèí=<åÅ∞ xi‡OK«∞‰õΩ#flO «

=∂„`å# Jaè=$kú [iy#\Ï¡? [<åÉèÏ ÃÑ~°QÆ_»O QÍh, Éèí=<åÅ∞

ÃÑ~°QÆ_»O QÍh Jaè=$kúH „áê=∂HõO HÍ Œ∞. „Ñ[ʼnõΩ =ã «∞Å∞

ÃÑiy Õ, r=<Àáêkè ÃÑiy Õ, r=# „Ñ=∂ÏÅ∞ ÃÑiy Õ x["≥∞ÿ#

Jaè=$kú [iy#@∞¡ K≥ѨÙÊHÀ"åe. „ѨѨOK«=∞O`«\Ï [<åÉèÏ

ÃÑiyáÈ «∞#fl>Ë¡ ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £Ö’#∂ ÃÑiyOk. ÑÖ¡@∂à◊¡Ö’ ‰õÄ_®

HÍO„H©\ò Éèí=<åÅ∞ KÀ@∞ KÕã∞‰õΩO@∞#fl>Ë¡ ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £Ö’ Éèí=<åÅ

JO «ã∞ÎÅ∞ ÃÑiQÍ~Ú. W ŒO`å PO„ èŒ∞Å =Å¡<Õ [iyO ŒO>Ë ZÖÏ?

Kåi‡<å~ü, HÀ\, Pa_£ûÅ∞ „áê è•#º «#∞ HÀÖ’Ê~Ú – ‰õÄHõ\òÑe¡,

=#ã¨÷eѨÙ~°O, =∂^•Ñ¨Ó~ü, Ѷ≤eO ã≤\ © ÖÏO\˜q „áê^è•#º`«#∞

ãO «iOK«∞‰õΩO>Ë Jaè=$kú K≥Ok#\Ï¡?

P=∂@H˘¿ãÎ WÑÊ\H© ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £Ö’ K≥ÑCHÀ Œy#qQÍ

¿Ñ~˘¯O@∞#fl QÆO_ç¿Ñ@ K≥~°∞=Ù, Çï¿ã<£ ™êQÆ~ü, L™ê‡<£ ™êQÆ~ü,

<≥„Ç˙ [O «∞ „Ñ Œ~°≈# âßÅ, ™êÖÏ~ü[OQ∑ =ã∞Î „Ñ Œ~°≈# âßÅ,

JÃãOc¡ Éèí=#O, L™ê‡xÜ«∂ qâ◊fi q^•ºÅÜ«∞O, L™ê‡xÜ«∂ PãÊ„u,

Ãã„ÔH>ËiÜ«∞\ò, QÀÖÁ¯O_» HÀ@ ÖÏO\ Jaè=$kú zÇflÅhfl PO„ èŒ∞Å

„Ѩ"Õ∞Ü«∞O ÖˉõΩO_®<Õ ã¨"≥∞ÿHõº ~å¢ëêìxH˜ =ÚO Õ WHõ _»∞<åfl~Ú.

Z=iH© JO Œ∞ÉÏ@∞Ö’ ÖËx ÃÇ·Ï>H± ã≤\©, ãaû_ôÅ`À Z"≥∞‡Ö˺Å

HÍÅhÅ∞, ã≤x=∂ ã¨∞ì_çÜ≥∂Å∞, HÍ~Àʈ~\ò Pã¨Ê„ «∞Å∞, ~å"≥∂r

Ѷ≤Öò‡ã≤\© ÖÏO\"Õ PO„ èŒ∞Å áêÅ#Ö’ Jaè=$kú K≥O^•~Ú. D

Jaè=$kúH ‰õÄ_® Ñ~ÀHõ∆OQÍ ≥ÅOQÍÏ"å~ #+ìáÈQÍ PO„ èŒ∞ÖË

Jaè=$kú K≥O^•~°∞. "åi =∂\Ö’¡ K≥áêÊÅO>Ë ™ê=∂#∞ºxH WO_»¡

ã¨÷ÖÏň~@∞¡ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ÖË#O`« Z`«∞Î Z^ŒQÆ_»O Jaè=$kú

J#fl=∂@! WOHÍ K≥áêÊÅO>Ë #QÆ~°OÖ’x L^ÀºQÍÅhfl PO„ èŒ∞ÖË

=â◊Ѩ~°∞Û‰õΩx, "åˆ~ Jaè=$kú K≥Ok#=∂@ "åãÎ=O. áêʼnõΩÅ∞

HõeÊOz# =ã «∞Å P è•~°OQÍ PO„ èŒ∞ÖË Ñi„â◊=∞Å#∞ ™ê÷Ñ≤OK«∞‰õΩx,

"å~ ÖÏÉèÏÅ#∞ QÆ_çOKå~°#flk x[O. áê « ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £ #QÆ~°O

K«∞@∂ì =Åã"å Œ∞Å∞ JO Œ"≥∞ÿ# HÍÅhÅ∞ xi‡OK«∞‰õΩ#fl =∂@

ã¨`«ºO. HÍh, g@xflO\ ˜=Å¡ `≥ÅOQÍ „Ѩ[Å∞ xHõ~°OQÍ

#+¨ìáÈÜ«∂~°∞. '=∞Ok Z‰õΩ¯"≥ ·`Õ =∞l˚QÆ Ñ¨Å∞K«#— J#fl@∞¡

≥ÅOQÍË «~°∞Å =ÅãÅ =Å¡ ãÇÏ[ =#~°∞Å ÑOÑHõOÖ’ =∞#"Õ∞

#+ìáÈÜ«∂O. XHõ =∂@Ö’ K≥áêÊÅO>Ë '=∞# ÑÑÙÊ#∞, "åi á⁄@∞ì#∞

HõÅ∞ÑÙ‰õΩx JO Œ~°O Hõeã≤ T Œ∞‰õΩx uO@∞<åfl=∞x =∞~°záÈ~å Œ∞—.

JO>Ë ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ Œ∞#∞ P è•~°OQÍ KÕã∞H˘x PO„ èŒ∞Å∞ Jaè=$kú

K≥O^•~HÍx, PO„ èŒ∞Å=Å¡ ≥ÅOQÍ"åã∞ʼnõΩ ŒH¯O Õq∞ÖË Œ∞.

QÀÖÁ¯O_» ~åAÅ∞, x*ÏO áêʼnõΩÅ∞ Ñ#∞flÅ ~°∂ÑOÖ’

„Ѩ[Å#∞ ^Àz ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ #QÆ~åxfl Jaè=$kú KÕâß~°∞. "å~°∞

‰õÄ_® =∞#ÃÑ· „¿Ñ=∞`À Jaè=$kú KÕÜ«∞HõáÈ~Ú<å, J Œ$+ì=âß «∞Î

P Jaè=$kú =∂„`«"Õ∞ <Õ_»∞ =∞#‰õΩ q∞yeOk. <Õ\˜ áêÅ#Ö’

‰õÄ_® U ≥·<å Jaè=$kú [iyLO>Ë, Jk‰õÄ_® PO„ èŒ∞Å Jaè=$kú

H˘~ °‰ õ Ω [iyO^Õ ` «Ñ ¨ Ê , ` ≥ÅOQ͉ õ Ω ÃÑ^ Œ ÌQÍ

LÑÜ≥∂QÆÑ_»∞ «∞#fl Õg∞ÖË Œ∞. J~Ú<å P Jaè=$kú ‰õÄ_® ≥ÅOQÍÏ

x^èŒ∞Å`À, `≥ÅOQÍÏ „Ѩ[Å#∞ =∞ÉèíºÃÑ\ ˜ì KÕã¨∞Î#fl^Õ Jx

=∞izáÈ~å Œ∞. P~°∞ ã∂„`åÅ Ñ äŒHõO J=∞Å∞Ö’H ~åHõ=ÚO Œ∞

D #QÆ~°OÖ’x ™œHõ~°ºÅhfl `≥ÅOQÍ "åiH˜ =∂„`«"Õ∞

JO Œ∞ÉÏ@∞Ö’ LO_Õq. HÍx <Õ_»∞ KåÖÏ "å\ÃÑ· ≥ÅOQÍÏ

"åã¨∞Å∞ Ѩ@∞ì HÀÖ’Ê`«∞O_»QÍ, PO„^èŒ∞ňH ѨÓiΠǨωõΩ¯Å∞

Åaèã∞Î<åfl~Ú. WkÖÏ LO>Ë XHõ"≥·ÑÙ ~å[ è•x Jaè=$kúx ≥ÅOQÍ

Jaè=$kúQÍ K«∂Ñ≤ã∂Î, =∞~À"≥·ÑÙ Jaè=$kú ѶÖÏÅ#∞ ‰õÄ_® "å~

ŒH¯OK«∞‰õΩO@∂ 'P~°∞ã∂„`åÅ Ñ äŒHõO—`À ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £ JO Œin

(„Ѷ‘*’<£) Jx K≥ѨÙ`«∂ `≥ÅOQ͉õΩ Jaè=$kúÖ’ "≥ÚO_çKÕ~Ú

K«∂Ñ≤ã¨∞Î<åfl~°∞. 1956 <å\˜ ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ (áê`«|ã‘Î) ZÖÏO\˜

Jaè=$kúH <ÀK«∞HÀHõáÈQÍ, =Åã"å Œ∞Å J_®¤Å∞ =∂„ «"Õ∞ (H˘ «Îã≤\©)

81 82

83 84

Z_» ≥QÆx "≥∂™êʼnõΩ UàÁ§K≥Û - JO Œ∞H „Ñ ÕºHõ ~å„ëêìxH HÍàÁ§K≥Û áêʼnõΩÅ ÑHõ∆áê « <å@HÍÅ∞ - ≥ÅOQ͉õΩ âßâ◊fi « HÍ@HÍÅ∞

Hõ$ëê‚ QÀ^•=~°∞Å [ÖÏÅ∞ - PO„ èŒ∞ÅH JOkã∞Î<åfl~Ú Ñ¶ÖÏÅ∞ ~åR=∞O`å PO„ è• T_»Å∞ - WOÔHÑC_˘ Œ∞Å∞`å~Ú D Ñ‘_»Å∞

Jaè=$kú K≥O^•~Ú. áê`«|ã‘Îx Ѩije¿ãÎ ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ ZO`«

Jaè=$kú K≥OkO^À J~°÷"≥∞ÿáÈ «∞Ok.

9. „Ñ ÕºHõ ~å¢+ì L Œº=∞O ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩÅ ã$+≤ì HÍ Œ∞ :

≥ÅOQÍ „Ñ ÕºHõ ~å¢+ì x<å ŒO ~å[H©Ü«∞ x~°∞^ÀºQÆ∞Å∞

ѨÙ\ ˜ìOKå~°<Õ Ñ¨ÙHÍ~°¡Ö’ "åã¨Î=O ÖË^Œ∞. „Ѩ*Ï|ÅO ÖËx^Õ U

L Œº=∞=¸ xÅ^˘‰õΩ¯HÀÖË Œx „ÑÑOK« K«i„ « Z<Àfl™ê~°∞¡ ~°∞A=Ù

KÕã≤Ok. J<åºÜ«∂Å∞ [~°∞QÆHõáÈ Õ „Ñ[ʼnõΩ Zxfl HõÅ¡ÉÁe¡ Hõ|∞~°∞¡

K≥Ñ≤Ê<å L Œº=∂ÅÖ’ áêÖÁæ#~°<Õk JHõ∆~° ã «ºO. r=<åxH QÆ_»∞¤

Ñiã≤÷ «∞Å∞#fl =∞# Õâ◊OÖÏO\ ÕâßÅÖ’, „Ñ ÕºHOz PHõe Kå=ÙʼnõΩ

xÅÜ«∞"≥∞ÿ# ≥ÅOQÍ =O\ „áêO`åÅÖ’ Ñ#∞Å#∞ q_çzÃÑ\˜ì

L Œº=∂ÅÖ’ áêÖÁæ#_»O ™ê 茺OHÍx Ñx. „Ñ*Ï L Œº=∞OQÍ ~°∂ÑÙ

k Œ∞̉õΩ#fl HÍ~°O KÕ «<Õ 1971Ö’ 10 =∞Ok ZO.Ñ≤.Å∞ ÔQeKå~°∞.

ÔQez#"å~°∞ UO KÕâß~°#flk WHõ¯_» J„Ѩã¨∞Î`«O. „Ѩ[Å∞ `«=∞

Hõ~°Î"åºxfl `å=Ú x~°fiiÎOKå~°∞. qq èŒ HÍ~°ÏÅ =Å¡ L Œº=∞O

J#∞‰õΩ#fl Ѷe «O ÑÓiÎQÍ ™êkèOz LO_»HõáÈ=K«∞Û, JO «=∂„`å#

L Œº=∂<Õfl â◊OHOK«_»O ÉèÏ=ºOHÍ Œ∞.

WÑÊ\˜H D L Œº=∂xH ≥ÅOQ͉õΩ K≥Ok# L^ÀºQÆ∞Å∞

ÉÏǨ@OQÍ<Õ `«=∞ =∞^ŒÌ`«∞#∞ „ѨHõ\ ˜OKå~°∞. ~å[H©Ü«∂Å`À

ã¨O|O^èŒO ÖËx "Õ∞^è•=ÙÅ∞, ™ê=∂#º „Ѩ[Å∞, q^•º~°∞÷ÅÖ’

J`«ºkè‰õΩÅ∞ „Ѩ`ÕºHõ ~å¢ëêìxfl ã¨=∞i÷ã¨∞Î<åfl~°∞. qq^èŒ ~å[H©Ü«∞

áêsìÅÖ’ ÉèÏQÆ"≥∞ÿ#O Œ∞# PÜ«∂ áêsìÅ x~°‚Ü«∂ʼnõΩ «ÖÁQÆæ_»O`À

Ju «‰õΩ¯==∞Ok ≥ÅOQÍ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ =∂„ «"Õ∞ ≥ÅOQÍ#∞

ÉÏÇ@OQÍ ã=∞i÷OK«ÖËHõáÈ «∞<åfl~°∞.

10. 1969 ≥ÅOQÍ L Œº=∞ Ѷe`åÅ∞ :

1969<å\˜ `≥ÅOQÍ L^Œº=∞O J#∞‰õΩ#fl ÅH∆ͺxfl

™êkèOK«ÖËHõáÈ~Ú<å D L Œº=∞O «~åfi Õ "≥Ú Œ\™êiQÍ ≥ÅOQÍ

=ºHÎH (Ñ≤.q. #~°ã≤OÇ~å=Ù) =ÚYº=∞O„u Ñ Œq ÅaèOzOk. P

«~°∞"å Õ =∞„iK≥<åflÔ~_ç¤, @OQÆ∞@∂i JO[Ü«∞º ÖÏO\ "å~°Å‰õΩ

=ÚYº=∞O„u Ñ Œ=ÙÅ∞ ŒHͯ~Ú. H\Ï~ÚOÑÙÅÖ’ ‰õÄ_® H˘kÌáê\˜

ÃÑ~°∞QÆ∞ ŒÅ „áê~°OÉèí"≥∞ÿOk. JdÅѨHõ∆ XѨÊO ŒO, P~°∞ã¨∂„`åÅ

Ñ äŒHÍÅ∞ =ÚO Œ∞‰õΩ =KåÛ~Ú. J~Ú Õ g@xflO\=Å¡ ≥ÅOQ͉õΩ

XiyO Õq∞@x „ÑtflOKÕ"å~°∞ ‰õÄ_® ÖËHõáÈÖË Œ∞. qq èŒ HÍ~°ÏÅ

=Å¡ D K«~°ºÅ∞ ≥ÅOQÍ HõëêìÅ#∞ «yæOK«ÖËHõáÈ~Ú =ÙO_»=K«∞Û.

HÍx, P<å\ ˜#∞O_Õ `≥ÅOQÍ „áêO`åxH˜ QÆ∞iÎOѨ٠ÅaèOz,

≥ÅOQÍ ¿Ñ~°∞ qO>Ë<Õ PO„ èŒáêʼnõΩʼnõΩ =∞‰õΩ ÑÙ>Ëì Ñiã≤÷ «∞Å∞

Z Œ∞~°Ü«∂º~Ú.

P L Œº=∞"Õ∞ [~°∞QƉõΩO_® LO>Ë WÑÙÊ_»∞ [iyO Œx

K≥ÑÙʉõΩO@∞#fl #+ìOHõ<åfl Z<ÀflÔ~@∞¡ Z‰õΩ¯= #+ìO [iy =ÙO_Õk.

J==∂<åÅ∞ =∞iO « ÃÑiQq. K≥<åflÔ~_ç¤, ã «º<å~åÜ«∞ Ô~_ç¤ ÖÏO\˜

"åiH ˜ Q Æ=~ ° fl~ ü Ñ ¨^ Œ=ÙÅ∞ ^ Œ ˆH ¯q HÍ=Ù. L^ Œ º=∞O

ÑÙ@∞ìH˘zÛ#O Œ∞=Å¡<Õ Ñ≤.q.#~°ã≤OÇ~å=Ù, t=â◊OHõ~ü, =∞e¡HÍ~°∞<£,

"≥OHõ@™êfiq∞, JO[Ü«∞ºÅ‰õΩ HO„ ŒOÖ’ =∞O„u Ñ Œ=ÙÅ∞ ŒHͯ~Ú.

XHõ"Õà◊ <å\˜ L^Œº=∞O Ug∞ ™êkèOK«ÖË^Œx K≥ѨÙʉõΩO^•=∞<åfl

D<å\˜ L^Œº=∂xH˜ P L^Œº=∞"Õ∞ „¿Ñ~° Jx JOwHõiOK«Hõ

`«Ñ¨Ê^Œ∞.

11. ≥ÅOQÍ U~°Ê_ç Õ WHõ _ç „Ñ[ʼnõΩ ŒH¯ „ÑÜ≥∂[<åÖËq∞\?

Hõ$ëê‚, QÀ^•=i, `«∞OQÆÉèí„^Œ #^Œ∞Ö’¡ `≥ÅOQÍ H˘~°‰õΩ

ˆH\Ï~ÚOz# h\˜x qxÜ≥∂QÆѨ~°∞Û‰õΩx Ô~·`«∞Å∞ ÖÏÉèíO

á⁄O^Œ∞`å~°∞.

≥ÅOQÍÖ’ L «ÊuÎ J=Ù «∞#fl q Œ∞º ü À =º=™êÜ«∂xH

J=ã~°"≥∞ÿ# "Õ∞~°‰õΩ ã~°Ñ¶~å KÕÜ«∞=K«∞Û.

ã∞=∂~°∞ Ô~O_»∞ ÅHõ∆Å =∞Ok x~°∞^ÀºQÆ∞Å∞ L^ÀºQÆ∞Å∞QÍ

=∂~°∞`å~°∞.

≥ÅOQÍ ãO㯠$u, ÉèÏ+Å∞ ÑÙ#~°∞ ŒÌiOÑ|_» å~Ú. ÉèÏ+

ãO㯠$ «∞Å J==∂<åxH ™ê÷#=ÚO_» Œ∞.

#Hõûe[O ÑÓiÎQÍ «∞_»∞K«∞‰õΩáÈÜÕ∞ J=HÍâ◊=ÚOk.

≥ÅOQÍ =#~°∞Å qxÜ≥∂QÆO H˘O «"Õ∞~°‰õΩ «Qæ J=HÍâ◊O

L#flO Œ∞# "å\x ÉèÏq «~åʼnõΩ ÑkÅÑ~°K«=K«∞Û.

q^•º~ ° ∞ ÷ʼn õ Ω q^•º=HÍâßÅ∞ ÃÑ~ ° ∞Q Æ ∞`å~Ú.

12. ≥ÅOQÍk ‰õÄ_® Ѷ∞#"≥∞ÿ# K«i„ Õ :

™êfi «O„ «º áÈ~å\ÏxH n@∞QÍ x*ÏO x~°O‰õΩâ◊ «fiOÃÑ·

#_çÑ≤Oz# áÈ~å@O, ™ê÷xH «~°∞ʼnõΩ =ºu~HõOQÍ #_çÑ≤Oz# =Úe¯

L Œº=∞O, ã"≥∞ÿHõº ~åR U~åÊ@∞ <å\ #∞O_ç PO„ èŒ∞ʼnõΩ =ºu~HõOQÍ

#_çÑ≤ã∞Î#fl áÈ~å\ÏÅxfl x["≥∞ÿ# K≥· «<åºxH „Ñu~°∂áêÖË. HÍx

≥ÅOQÍ K«i„ «#∞ HÍÅ~åÜ«∞_®xH áêʼnõΩÅ∞ KÕã≤# qHõ$ « KÕ+ìÅ

=Å¡ D<å\ „Ñ[ʼnõΩ P áÈ~å\ÏÅ P#"åà◊√§ =∂Ü«∞"≥∞ÿ<å~Ú.

K«i„ «Ö’ q[Ü«∞QÍ äŒÅ∞ =∂„ «"Õ∞ xez LO\ÏÜ«∞<Õk XHõ ã «ºO

HÍQÍ, =∂#gÜ«∞ HÀÏÅ#∞ Pq+¨¯iOK«^ŒÅz# `≥ÅOQÍ

áÈ~å\ÏÅ∞ „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ Hõ#∞=∞~°∞ÔQ· áÈ «∞<åfl~Ú. «=∞ ÑÓsfi‰õΩÅ

q[Ü«∞QÍ äŒÅ#∞ ÑÙãÎHõ ~°∂ÑOÖ’ Õ=_®xH ≥ÅOQÍ "åã∞Å∞

„ÑÜ«∞uflOK«HõáÈ=_»O XHõ HÍ~°O HÍQÍ, ÖËx K«i„ «#∞ ≥ÅOQÍ

85 86

87 88

J Œ~°Q˘_»∞ «∞<åfl~Ú "åi "Õ∞_»Å∞ - =∂Ü«∞=∞=Ù «∞<åfl~Ú =∞# *Ï_»Å∞ ã¨"≥∞ÿHõº x<å ŒÑ¨Ù THõ ŒOѨÙ_»∞ „ѨKå~°O - ≥ÅOQÍ "åã¨∞Å∞ ‰õÄ_® «Å∂Ѩ_»"Õ∞ qKå~°O

PO„ è• ≥ÅOQÍÅ@ ÉÏ~Ú ÉÏ~Ú - HõÅÇÅ`À Hõeã∞O_Õ ≥O Œ∞HÀ~Ú Jxfl ~°OQÍÅÖ’ PO„ èŒ∞Å Õ#@ |_®~Ú - ≥ÅOQÍ ~°Hõ∆ HÀãO «ÑÊ Œ∞ Å_®~Ú

„Ñ[ÅÃÑ· áêʼnõΩÅ∞ |Å=O «OQÍ ~°∞kÌ# HÍ~°OKÕ «=∞ K«i„ «#∞

=∞izáÈÜ«∂~°∞. Pk=∞ *Ï «∞Å =∞#∞QÆ_» áÈ~å\ÏÅ#∞Oz WÑÊ\˜

=~°‰õΩ ≥ÅOQÍωõΩ K≥‰õΩ¯K≥ Œ~°x K«i„ « LOk. „ÑÑOK«OÖ’ „áêp#

<åQÆiHõ «Å‰õΩ n>ÿ# <åQÆiHõ « LOk. «iz K«∂¿ãÎ ≥ÅOQÍÖ’

„Ñu T~À¡ WO Œ∞‰õΩ ãO|OkèOz# U^À XHõ P#"åÅ∞ HõxÑ≤ã∞ÎOk.

PkèÑ «ºO K≥ÖÏ~ÚOKÕ *Ï «∞Å∞ "≥#∞Hõ|_»¤"åi K«i„ «#∞

ÃÑ·H ~åhÜ«∞~°x P~°∞ºÅ HÍÅO<å\#∞O_Õ ≥Å∞ã∞Î#flk. WO «\˜

L Œº=∂xH Ѷ∞#"≥∞ÿ# K«i„ « PáêkOK«ÖËHõáÈ~Ú<å Ѷ~°"åÖË Œ∞

HÍx, ã¨O‰õΩz`«`«fiO`À ^•xfl "Õ~åÊ@∞ "å^ŒOQÍ z„uOK«_»O

K«∂ã¨∞ÎO>Ë „Ѩu `≥ÅOQÍ áœ~°∞xÃÑ· `ÕÅ∞¡, *ˇ„~°∞Å∞ áêH˜#@∞¡

J=Ù «∞#flk. PO„ è• PkèÑ «ºO`À #_çz# Ñ„uHõÅxfl P L Œº=∂xH

=„HõÉèÏ+º"Õ∞ K≥ÑÊ_»O =Å¡<Õ D ^Ò~åƒùQƺã≤÷u <≥ÅH˘#fl Œ#_»OÖ’

Z@∞=O\ ãO ÕÇÏO ÖË Œ∞. „Ñã∞Î « L Œº=∂xfl ‰õÄ_® W Õ q èŒOQÍ

Hõ#∞=∞~°∞QÆ∞ KÕ¿ã J=HÍâßÅ∞#flO^Œ∞# „Ѩ[Å∞, L^Œº=∞HÍ~°∞Å∞

U=∞~°∞áê@∞`À "≥∞ÅQÆ=Åã≤# J=ã~°O ZO ≥·<å LOk.

≥ÅOQÍ - ~å[H©Ü«∞ áêsìÅ∞HÍO„ÔQãπ áêsì :

U ZO_» HÍQ˘_»∞QÆ∞ Ѩ>Ëì "åiÖ’ HÍO„ˆQãπ "åˆ~

J„Qã~°∞Åx JO ŒiH© ≥eã≤# q+Ü«∞"Õ∞. ≥ÅOQÍ HõëêìʼnõΩ JãÅ∞

HÍ~°‰õΩÅ∞ HÍO„ÔQãπ "å~ HÍQÍ, H˘OQÆ [ÑOÖÏ ≥ÅOQÍ ã=∞ãºÅÃÑ·

W «~° áêsìÅ#∞ q=∞i≈OK«_»OÖ’ =∂„ «O =ÚO Œ∞O\Ï~°∞. ã"≥∞ÿHõº

~åR U~åÊ@∞ #∞O_ç UHõ è•\QÍ 26 ãO= «û~åÅ∞ JkèHÍ~°OÖ’

L#flk P áêsìÜÕ∞. JO ÕQ͉õΩO_® HÍO„ÔQãπ áêsì P èŒfi~°ºOÖ’<Õ

≥ÅOQÍ „Ñ[Å JcèëêìxH =ºu~HõOQÍ ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ Œ∞#∞ qb#O

KÕâß~°∞. qb# XѨÊO^ŒÃÑ· ã¨O`«HÍÅ∞ KÕã≤# W~°∞ „áêO`åÅ

<åÜ«∞‰õΩÅ∞ P áêsìH K≥Ok# "å~. HÍO„ÔQãπ ÑHõ∆áê « áêÅ#‰õΩ

=ºu~HõOQÍ<Õ 1969 Ö’ ≥ÅOQÍ „Ñ[Å∞ L Œºq∞OKå~°∞. J Õ

HÍO„ÔQãπ ǨÏÜ«∂OÖ’<Õ HÍO„ÔQãπ "åˆ~ *ˇ·PO„^è• L^Œº=∂xfl

#_çÑ≤OKå~°∞. HÍO„ÔQãπ =ÚYº=∞O„u „|LJ#O ŒÔ~_ç¤ ÇÏÜ«∂OÖ’

ã∞=∂~°∞ 400 =∞Ok ≥ÅOQÍ Ü«Ú=‰õΩÅ∞ <ÕÅH˘iQÍ~°∞. ã∞=∂~°∞

8 ŒâßÉÏÌÅ K«i„ «#∞ Hõey L#fl HÍO„ÔQãπ áêsìx 1971 <å\˜

áê~°¡"≥∞O@∞ ZxflHõÖ’¡ ≥ÅOQÍ „Ñ[Å∞ pèH˘\Ïì~°∞. „Ñ*Ï™êfi=∞º

Ñ ŒúuÖ’ ≥ÅOQÍ „Ñ*Ï ãq∞uH F@∞ "Õã≤, «=∞ „Ñ ÕºHõ ~åR

HÀiHõ#∞ "≥e|∞zÛ<å, „Ѩ*Ïaè „áêÜ«∂xfl áê`«~°Ö’ ÃÑ\ ˜ìOk

HO„ ŒOÖ’#∞#fl P<å\ HÍO„ÔQãπ áêsìÜÕ∞.

'‰õÄ¿ã QÍ_ç Œ =zÛ "Õ∞¿ã QÍ_ç Œ#∞ K≥_»Q˘\ì#@∞ì— „Ñ ÕºHõ

≥ÅOQÍ ~åRO HÀãO L Œºq∞Oz#ÑC_»ÖÏ¡ ≥ÅOQÍ „áêO`åxH

K≥Ok# HÍO„ÔQãπ áêsì <åÜ«∞‰õΩÅ∞ 'QÆ∞OÑÙÖ’ QÀqO Œ— J#fl@∞¡

≥ÅOQÍ x<å^•xfl JO Œ∞H˘x «=∞ LxHx HÍáê_»∞HÀ"åÅ<Õ

`åѨ„`«Ü«∞O`À L^Œº=∂xH˜ `«∂@∞¡ á⁄_»=_»O P#"å~ÚfQÍ

=ã∞Î#flk. W Õ «O„ «OÖ’ ÉèÏQÆOQÍ «∂ «∂ =∞O„`åÅ`À ≥ÅOQÍ

HÍO„ÔQãπ á¶È~åxfl U~åÊ@∞ KÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. `≥ÅOQÍ L^Œº=∞O

TѨO Œ∞‰õΩO@∞#fl Œâ◊Ö’ \˜.P~ü.ã≤.ã≤. H˜ K≥Ok# <åÜ«∞‰õΩÅ∞

~ÀAHÀ=∂@ K≥|∞ «∂, QÆ∞OÑÙÖ’ QÀqO Œ J#fl@∞¡ å=Ú ãÇ≤Ï «O

≥ÅOQÍ ~åR U~åÊ@∞ H˘~°H áÈ~å_»∞ «∞#fl@∞¡ á¶ÈAeKåÛ~°∞.

≥ÅOQÍ H˘~°‰õΩ áÈ~å_»∞ «∞#fl "åiÃÑ· q=∞~°≈Å∞ QÆ∞Ñ≤Êã∂Î HÍÅO

QÆ_çáê~°∞. `å=Ú JkèHÍ~°OÖ’H =¿ãÎ ≥ÅOQÍ =KÕÛã≤#>Ë¡ Jx

„ѨQÆÖσùÅ∞ ѨeH˜ WHõ¯_ç „Ñ¨[Å#∞ JÜ≥∂=∞Ü«∂xH˜ QÆ∞iKÕã≤,

L^Œº=∂xH˜ TѨÙ~å‰õΩO_® KÕÜ«∞_»OÖ’ `«=∞ =O`«∞ áê„`«#∞

áÈ+≤OKå~°∞. JkèHÍ~°O ^Œ‰õΩ¯`«∞O^À ÖË^À J<Õ J#∞=∂#O`À

\˜.P~ü.Zãπ.`À á⁄ «∞ΉõΩ «Ç¨Ï «Ç¨ÏÖÏ_ç, f~å JkèHÍ~°O ŒHͯHõ

JkèHÍ~° =∞ «∞ÎÖ’ "≥∞ÿ=∞~°záÈ «∂ ≥ÅOQÍ#∞ =∞izáÈÜ«∂~°∞.

ÃÑ·QÍ «=∞ áêÅ#Ö’ ≥ÅOQÍ Jaè=$kú K≥O Œ∞ «∞O ŒO@∂ ã<åfl~Ú

<˘‰õΩ¯Å∞ <˘‰õΩ¯ «∂ „ѨHõ ^•i Ѩ\ìOѨEã¨∞Î<åfl~°∞. JkèHÍ~°OÖ’

ÖËx ~ÀA# ≥ÅOQ͉õΩ áÈ~å_»=∞x K≥ÑC‰õΩO@∂, JkèHÍ~°O

ŒHͯHõ =¸QÆ<À=Ú áê\™êÎ=∞#_»O H˘OQÆ[áêxfl QÆ∞~°∞ΉõΩ ≥ã∞Î#flk.

P<å_»∞ HÀ@Å∞ ^•\# "åi =∂@Å∞, <Õ_»∞ KÕ «Å∞ K«∂¿ãÎ QÆ_»Ñ

‰õÄ_® •@_»O ÖË Œ∞. ≥ÅOQÍ ~åR U~åÊ@∞‰õΩ Jxfl "≥·ÑÙÅ#∞O_ç

J#∞‰õÄÅ Ñiã≤÷ «∞Å∞ U~°Ê_ç#ÑC_»∞ gi =∞ø#„= «"Õ∞ J_»¤OHQÍ

=∂i#O Œ∞# K«i„ «Ö’ =∂Ü«∞x =∞K«ÛQÍ q∞yeáÈ`å~°x QÆ∞iÎOz

z «Îâ◊√kú À „Ñ ÕºHõ ~åR U~åÊ@∞‰õΩ ãÇÏHõiOKåÅ<Õ ãOHõÖÏÊxfl

U~°Ê~°K«∞HÀ"åÅx „Ñ[Å∞ Ptã∞Î<åfl~°∞.

89 90

91 92

≥ÅOQÍ ‰õÄ_® ~åROÖ’ ÉèÏQÆ"Õ∞#@ - x èŒ∞Å∞ H\Ï~ÚOKåÅO>Ë ÉèÏ~°"Õ∞#@ PO„ è• ÑÖ¡Ö’¡ ÃãÅÜÕ∞\ h~°∞ - =ÅãÅ`À z#flÉ’~ÚOk T~°∞

PO„ è• „áê*‰õΩìʼnõΩ Çïëê~°∞ - ≥ÅOQÍÏ ZuÎáÈ «Å ÉË*Ï~°∞ # «Î#_»HõÖ’ N~åO™êQÆ~ü - z~°∞ « Ñ~°∞QÆ∞Ö’ ≥Å∞QÆ∞QÆOQÆ

Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞ :

Jkè<åÜ«∞Hõ «fiOÖ’ L#fl PO„ è• Hõ=¸ºxã∞ì <åÜ«∞‰õΩʼnõΩ

Z Œ∞~°∞ K≥¿ÑÊ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ ≥ÅOQÍ Hõ=¸ºxã∞ìÅÖ’ ÖË#O Œ∞#

Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì ZOK«∞‰õΩ#fl qâßÖÏO„ èŒ "å^•xH˜ Z@∞=O\˜

J_»¤OH Z Œ∞~°∞HÍÖË Œ∞. x*ÏOg∞ Œ g~Àz « áÈ~å@O ™êyOz#

Hõ=¸ºxã¨∞ìʼnõΩ qâßÖÏO„ èŒ x<å ŒO P Q˘Ñ¨Ê «<åxH˜ QÆ∞iÎOѨÙ

ÖˉõΩO_® KÕã≤Ok. PO„^èŒ Hõ=¸ºxã¨∞ì <åÜ«∞‰õΩÅ∞ `≥ÅOQÍ

Hõ=¸ºxã∞ì HÍ~°ºHõ~°ÎÅ#∞ *O_®Å#∞, «∞áê‰õΩÅ#∞ "≥∂¿ã "å~°∞QÍ<Õ

ÉèÏqã∞Î<åfl~°∞ HÍx, U<å_»∂ ÉèÏ= „ÑHõ@# ¿ãfiK«Ûù‰õΩQÍx, HõÅO

Ñ@∞ì‰õΩ<Õ J=HÍâßxH QÍx ™ê÷#g∞Ü«∞ÖË Œ∞.

„Ñ ÕºHõ ~åR L Œº=∞O Ñ@¡ Hõ=¸ºxã∞ìÅ∞ Ãã·O èŒ=ÙxÖÏ

J_»∞¤Ñ¨_»∞`«∞<åfl~°∞. Hõ+¨ìѨ_ç 'WÅ∞¡Hõ\ ˜ì HõÅ∞¡`åy `«QÆ∞Åɡ\˜ì#@∞¡—

qÑ¡"åÅ`À x*ÏO x~°O‰õΩ+ «fiO #∞O_ç ≥ÅOQÍ#∞ q_çÑ≤OK«_®xH

„áê åºQÍÅ∞ KÕâß=∞x Q˘ÑÊQÍ K≥ÑC‰õΩO@∂, qb# ã=∞Ü«∞OÖ’

J «∞º`åûÇxfl „Ñ Œi≈Oz ≥ÅOQÍ#∞ Hõ™ê~Ú KÕuÖ’ ÃÑ@ì_»O

"≥·¿Ñ "≥ÚQÆ∞æ K«∂áê~°∞. ã"≥∞ÿHõº ~åR U~åÊ@∞#∞ „áÈ «ûÇ≤ÏOz H˘O «

LxHx HÀÖ’ÊQÍ, =∞~À™êi „Ñ ÕºHõ ~å„ëêìxfl =ºu~Hã∂Î L#fl

HÍãÎ LxHx ‰õÄ_® T_»∞Û‰õΩ<åfl~°∞. ≥ÅOQÍ „Ñ[Å D<å\˜

âßÑ<å~å÷ʼnõΩ =∞~À #∂~à◊§=~°‰õΩ Hõ=¸ºxã∞ìʼnõΩ ~åR ÑQÍæÅ∞

ŒH¯ J=HÍâßÅ∞ ÖË=Ù. ÉèÏ+ XHõ >ÿ#O Œ∞# Hõeã∞O_®Åx HÍH

QÀÅ KÕã∞Î#fl Hõ=¸ºxã∞ìÅ∞, "åi áêsìÖ’ =∂„ «O Hõeã∞O_»ÖËHõ

‰õΩHõ Å∞ zOÑ≤# qãÎiÖÏ =ÚHõ Å∞ =ÚHõ Å∞QÍ q_çáÈÜ«∂~°∞.

PO„ èŒ Éèí∂™êfi=∞º â◊‰õΩÎʼnõΩ [O@ "å~Ú ŒºOQÍ =∂i,

ã¨"≥∞ÿHõº`å ~åQÍxfl qxÑ≤ã¨∂Î, ™ê„=∂[º "å^•xH˜ =ºuˆ~HõOQÍ

áÈ~å_»∞ «∞<åfl=∞x „ÑQÆÖσÅ∞ ÑÅ∞‰õΩ «∂, PO„ èŒ áêʼnõΩÅ q=Hõ∆#∞

xÅ∞=iOK«_»OÖ’ qѶÅ"≥∞ÿ, g~°∞ Ñ≤zÛ K«∂ѨÙÅ∞ K«∂ã¨∞Î<åfl~°∞.

≥ÅOQÍ „áêOfÜ«∞ É’~°∞¤#∞ ≥Å∞QÆ∞ Õâ◊O Jkè<Õ « ~° Œ∞ÌÑ~°z#

~ÀA# HÍh, ÖË^• 610 r"À q+¨Ü«∞OÖ’ HÍx XHõ ¿ÑѨ~ü

¿ãì\ò"≥∞O\ò À ≥ÅOQÍ „Ñ[ʼnõΩ ãO`À+O HõeyOz<å, ≥ÅOQÍ

"åã∞Å∞ Hõ=¸ºxã∞ìÅ#∞ J‰õΩ¯# KÕ~°∞ÛH˘x LO_Õ"å~°∞. „Ñ ÕºHõ

~åR U~åÊ@∞ q+¨Ü«∞OÖ’ Hõ=¸ºxã¨∞ ìÅ#∞ #=Ú‡HÀ=_»O

‰õΩHõ `ÀHõ#∞ Ñ\ì QÀ^•=i Dk#@∞¡QÍ<Õ LO@∞Ok.

≥Å∞QÆ∞ Õâ◊O áêsì :

≥Å∞QÆ∞ Õâ◊O áêsì JkèHÍ~°OÖ’H =KåÛH ≥ÅOQ͉õΩ

HõëêìÅ∞ Ô~\ìOÑÜ«∂º~Ú. PO„ èŒ∞Å PkèÑ «ºO =∞iO « ÃÑiyOk.

Hõ=∞‡ ‰õΩÅã∞ÎÅ áêsìQÍ K≥ÑC‰õΩ<Õ ã≤÷uH ≥Å∞QÆ∞ Õâ◊O kQÆ*Ï~°Û|_»¤k.

≥Å∞QÆ∞ Õâ◊O Jkè<Õ « ~å=∂~å=Ù‰õΩ ~å[H©Ü«∞ Ñi*Ï#O ÖËHõáÈ=_»O

=Å¡, PÜ«∞# PO„ èŒ JkèHÍ~°∞ÅÃÑ·<Õ Z‰õΩ¯=QÍ P è•~°Ñ_ç#O Œ∞#

PÜ«∞# fã¨∞‰õΩ#fl K«~°ºÅhfl ≥ÅOQ͉õΩ #+ì"Õ∞ HõeyOKå~Ú.

„áêOfÜ«∂aè=$kú É’~°∞¤ ~° Œ∞Ì "≥Ú Œ\ q=Hõ∆ HÍQÍ, ≥Å∞QÆ∞ QÆOQÆ

Ѩ äŒHõO`À ≥ÅOQÍ x èŒ∞ʼnõΩ HÀ « Ѩ_»_»O =∞~À q=Hõ∆. gi

áêÅ<å HÍÅOÖ’ ™ê÷Ñ≤OK«|_»¤ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Åhfl PO„^èŒ,

~åÜ«∞Åã‘=∞, ~å[ è•x „áêO`åňH Ѩiq∞ «"≥∞ÿ<å~Ú. JѨÊ\˜H

~å[ è•xÖ’ L#fl "≥· Œº q^•ºÅÜ«∂Å#∞ q[Ü«∞"å_» "≥· Œº q è•#

Ѩi+¨`«∞ ÎÖ’ ÉèÏQÆOQÍ =∂~åÛ~°∞. Ѩ^•‡=f =∞Ç≤ÏàÏ qâ◊fi

q^•ºÅÜ«∂xfl ~åÜ«∞Åã‘=∞Ö’ U~åÊ@∞ KÕâß~°∞. #ÖÁæO_»Ö’ U~åÊ@∞

KÕÜ«∞ ãOHõeÊOz, „áê~°OaèOz# FÑ<£ Ü« x=iû\©x ~å[ è•xH

«~°eOKå~°∞.

≥Å∞QÆ∞ Õâ◊O ‰õΩ@∞OÉ áêÅ#‰õΩ NHÍ~°O K«∞\ì#O Œ∞#

P áêsì ≥ÅOQÍ =º‰õΩÎʼnõΩ =ÚMº=∞O„u Ñ Œ=ÙÅ#∞ QÆ « 23

Uà◊§#∞O_ç Hõ@ìɡ@ìÖËHõ áÈ=_»"Õ∞ HÍHõ, `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsì

L#flO «=~°‰õΩ Hõ@ìÉ_»∞ «∞O Œ#fl Qͺ~°O\© ÖË Œ∞. =∂=∂ JÅ∞¡à◊√§

ÉèÏQÍÅ#∞ ÑOK«∞H˘x 17 Uà◊§ HÍÖÏxfl áêeOz XHõix q∞Oz

XHõ~°∞ ≥ÅOQÍωõΩ [iQ #+ìOÖ’ áÈ\© Ñ_®¤~°∞. ~å=∂~å=Ù,

K«O„ ŒÉÏ|∞Å <åÜ«∞Hõ «fiOÖ’ PO„ èŒ, ~åÜ«∞Åã‘=∞ʼnõΩ =_ç¤OÑÙÅ∞

ÃÑiQÍ~Ú. PO„ èŒ L^ÀºQÆ∞Å ™ê÷#OÖ’ ≥ÅOQÍ "åix xOáêeû#

Ѩiã≤÷u «ÖˇuÎ#ѨC_»∞ ''<Õ#∞ H˘\ì#@∞¡ #\˜™êÎ, h=Ù U_çÛ#@∞¡

#\OK«∞—— J#fl@∞¡ HõO\ «∞_»∞ÑÙQÍ 610 r"À#∞ q_»∞ ŒÅ KÕã≤

~å=∂~å=Ù KÕ`«∞Å∞ ^Œ∞Å∞ѨÙHÀQÍ, ^•xfl J=∞Å∞ KÕÜ«∞‰õΩO_®

J_»∞¤HÀ=_»OÖ’ `˘q∞‡k#flˆ~à◊§áê@∞ K«O„^ŒÉÏ|∞ q[Ü«∞O

™êkèOKå_»∞. PO„ èŒ ãO㯠$ux ~°∞ ÕÌ „ÑÜ«∞ «flO ‰õÄ_® ≥Å∞QÆ∞ Õâ◊O

áêsì áêÅ<å HÍÅOÖ’<Õ JkèHõOQÍ ÃÑiyOk.

`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsì HÍÅOÖ’ `≥ÅOQ͉õΩ ^ŒH˜¯Ok

â◊OY∞™ê ÷Ñ ¨# ~åàı§. XHõ¯ Ѩ^ ä ŒH õO ‰ õÄ_® HÍ~°º~ °∂ѨO

^•ÅÛÖËHõáÈ~ÚOk. PO„ èŒ, ~åÜ«∞Åã‘=∞ʼnõΩ K≥~À qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂xfl

93 94

95 96

PO„ èŒ∞Å∞ Jg∞~°∞ - ≥ÅOQÍ ÑH©~°∞ PO„ è•Ö’Oz =zÛ# =∞#™ê~°∞ - "Õ~°∞Ê@∞ ~åR=∞O>Ë T~°∞HÀ~°∞

≥ÅOQÍÏ ~À_»∞¡ QÆ «∞‰õΩÅ f~°∞ - PO„ èŒ QÆb¡ ~À_»¡‰õΩ `å~°∞ =∞ Œ~åã∞ ~åROÖ’x Œ∞~°ÇÏOHÍ~°O - ≥ÅOQÍÏÃÑ· „ÑfHÍ~°O

Hõ\ìɡ\ ˜ì# `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsì `≥ÅOQ͉õΩ =∂„`«O ZO^Œ∞‰õΩ

Hõ@ìÉ@ìÖËHõáÈ~ÚO^À WHõ _ç „Ñ[Å∞ PÖ’zOKåe. =∂~°∞=¸Å

L#fl ‰õΩÑÊOÖ’ UHõOQÍ „^•q_» qâ◊fi q^•ºÅÜ«∂xfl K«O„ ŒÉÏ|∞

™ê÷Ñ≤Oz ÑHõ∆áê « áêÅ#Ö’ P áêsìx Ñ~åHÍ+ª‰õΩ KÕ~åÛ_»∞. J~Ú<å

ã"≥∞ÿHõº ~åR "å Œ"Õ∞ «=∞ ÅHõ∆ º=∞x ÉÏÇÏ@OQÍ<Õ „ÑHõ\Oz#O Œ∞#

P áêsì ≥ÅOQÍ q+Ü«∞OÖ’ Q˘_»∞¤\Ï=Ù<Õ «ÅÑ≤OÑ*Ëã∞Î#flk.

ÉèÏ~°fÜ«∞ [#`å áêsì :

'XHõ F@∞ Ô~O_»∞ ~å„ëêìÅ∞— Jx zÅ∞Hõ ÑÅ∞‰õΩÅ∞ ÑeH#

a*Ñ≤ QÆ ≥Ì<≥H¯# «~åfi « 'XH áêsì - Ô~O_»∞ q è•<åÅ∞— J#fl@∞ìQÍ

„Ñ=iÎOzOk. «# áêÅ<å HÍÅOÖ’ Õâ◊OÖ’ =¸_»∞ H˘ «Î ~å„ëêìÅ#∞

U~åÊ@∞ KÕã≤, `≥ÅOQÍ "åã¨∞Ö’¡ Pâ◊Å∞ ˆ~Ñ≤Ok. `«=∞ áêsì

HÍH˜<å_»Ö’ „Ѩ`ÕºHõ `≥ÅOQÍ H˘~°‰õΩ f~å‡#O KÕâß=∞x

K≥ѨC‰õΩO@∂, `≥ÅOQÍ#∞ U~°Ê~°K«_®xH˜ ZÖÏO\˜ „Ѩܫ∞`«flO

KÕÜ«∞‰õΩO_®<Õ Pˆ~à◊§ JkèHÍ~åxfl "≥ÅQÆɡ\Ïì~°∞. 2004 =~°‰õΩ

`≥ÅOQÍ JOâ◊O Z`«ÎÖË=∞x a*ˇÑ≤ *ÏfÜ«∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞

P ÕtOK«_»O`À ~åR a*Ñ≤ =¸QÆÉ’~ÚOk. 2004 «~åfi « a*Ñ≤

«# LxH<Õ HÀÖ’Ê~ÚOk.

~åROÖ’ a*Ñ≤ LxHH ãÇÏHõiOz# =¸Å ãÎOÉèíOQÍ

¿Ñ~°∞ QÆ_çOz# #~O„ Œ WÑÊ\˜H P áêsìH Œ∂~°=∞Ü«∂º_»∞. WHõ

q∞yeO ŒÖÏ¡ PO„ èŒ <åÜ«∞‰õΩÅ∞, ≥ÅOQÍ F@~°¡ À q∞#∞‰õΩ q∞#∞‰õΩ

=∞O@∞#flk. JkèHÍ~°OÖ’ L#fl<å_»∞ Ug∞ KÕÜ«∞ÖËx D áêsì,

JkèHÍ~°O áÈ~Ú# «~åfi « P áêsì ‰õÄ_® ≥ÅOQÍ "å^•xfl

<≥uÎÔH «∞ΉõΩ#flk. ~åROÖ’ U^À XHõ áêsì Pã~å`À <≥@∞ìH˘ã∞Î#fl

P áêsìÃÑ·<Õ Ñ¨ÓiÎQÍ ÉèÏ^Œº`« ÃÑ\ ˜ ì x„^ŒáÈ=_»O J`åºâı

J=Ù «∞O Œ#_»OÖ’ ãO ÕÇÏO ÖË Œ∞. ÉèÏ~°fÜ«∞ [#`å áêiì *ÏfÜ«∞

HÍ~°º=~°æO W\©=Å „Ñ ÕºHõ ≥ÅOQÍ ~åRO H˘~°‰õΩ f~å‡xOK«_»O

KåÖÏ ãO «ã≤OK« ŒQÆæ ÑiÏ=∞O.

≥ÅOQÍ ~åR ãq∞u :

U„Ñ≤Öò 27, 2001 # ≥Å∞QÆ∞ Õâ◊O „ÑÉèí∞ «fiOÖ’ _çÑÓº\˜

ã‘ÊHõ~üQÍ Ñ¨xKÕã¨∞Î#fl HõÅfi‰õΩO@ K«O„^ŒâıY~ü ~å=Ù K«O„^ŒÉÏ|∞

<åÜ«Ú_»∞ÃÑ· u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ ÉÏ=Ù\Ï#∞ ZQÆ∞~°"Õã∂Î ≥ÅOQÍ „Ñ ÕºHõ

~åR ™ê èŒ#ÔH· ' ≥ÅOQÍ ~åR ãq∞u—x ™ê÷Ñ≤OKå_»∞. 1972 «~åfi «

ѨÙ\ ˜ì# `≥ÅOQÍ áêsìÅÖ’ \ ˜PÔ~¿ãû Ju ÃÑ^ŒÌ áêsì Jx

K≥ÑCHÀ=K«∞Û. ÑÙ\©ì ÑÙ@ìQÍ<Õ ãOK«Å# q[Ü«∂Å#∞ ™êkèOz, P

áêsì ≥ÅOQÍ L Œº=∂xH˜ NHÍ~°O K«∞\ìOk. WHõ _ç „Ñ¨[Å∞

‰õÄ_® q∞QÆ å ≥ÅOQÍ áêsìÅ Hõ<åfl, P áêsìx JkèHõOQÍ<Õ

P ŒiOz, J‰õΩ¯# KÕ~°∞Û‰õΩ<åfl~°x, JÑÊ\’¡ [iy# ™ê÷xHõ ZxflHõÅ∞

~°∞A=Ù KÕâß~Ú. _çѨӺ\˜ ã‘ÊHõ~ü Ѩ^ŒqH˜ âßã¨# ã¨Éèíº`åfixH˜

~år<å=∂ KÕã≤, ZO`À H˘O « `åºQÆO KÕã≤# K«O„ ŒâıY~ü ~å=Ù#∞

„Ñ[Å∞ #=∞‡_»O <åºÜ«∞"Õ∞. 'L Œº=∞O #∞O_ç q~°q∞OK«∞‰õΩO>Ë

~åà◊§`À H˘\ì K«O¿Ñ ÇωõΩ¯#∞ ≥ÅOQÍ „Ñ[ÅHã∞Î<åfl#x— PÜ«∞#

ÉÏÇÏ@OQÍ K≥Ñ≤Ê# ÑÅ∞‰õΩÅ∞ WHõ _ç „Ñ[Å#∞ ÉÏQÍ „ÑÉèÏq «O

KÕâß~Ú. D „ÑHõ@# 1969 <å\ L Œº=∞OÖ’ 'ÉÏxã „| «∞‰õΩ

Hõ#fl Kå"Õ "Õ∞Å∞— J<Õ x<å ŒO`À P<å_»∞ „Ñ[Å#∞ "Õ∞ÖÁ¯eÑ≤#

ÔH.q.~°OQÍÔ~_ç¤ „ÑHõ@##∞ QÆ∞~°∞ΉõΩ ≥ã∞Î#flk.

≥ÅOQÍ ~åR ãq∞uÖ’ a*Ñ≤ #∞O_ç ~år<å=∂ KÕã≤

|Ü«∞@‰õΩ =zÛ# #~O„ Œ KÕ~°@O`À P áêsìÃÑ· „Ñ[Ö’¡ =∞iO «

qâßfi™êxfl ÃÑOzOk. J_»áê, Œ_»áê =∂#= ãÇÏ["≥∞ÿ# «ÑCÅ`À,

H˘xfl «ÑC_»∞ x~°‚Ü«∂Å`À D áêsì ≥ÅOQÍ ™ê èŒ#Ö’ ZQÆ∞_»∞

kQÆ∞_»∞Å#∞ Z Œ∞~˘¯O@∞<åfl WOHÍ z «Îâ◊√kú À<Õ ÑxKÕã∞Î#fl Œx

„Ѩ[Å∞ #=Ú‡`«∞<åfl~°∞. QÆ`« Pˆ~à◊§#∞O_ç „Ñ¨`ÕºHõ `≥ÅOQÍ

ã=∞ãº#∞ PiáÈh‰õΩO_® ~å= HÍ+ìOÖÏ ~°yeã∂Î =ã∞Î#fl \©PÔ~ãπ

=∞O@Ö‰õΩ «Ö’ ãq∞ èŒ#∞ WHõ _ç „Ñ[Å∞ ã=∞iÊOK«QÆey Õ „Ñ ÕºHõ

~åRO =∞iO « "ÕQÆOQÍ U~°Ê_»∞ «∞O Œ#_»OÖ’ ã¨O ÕǨÏO ÖË Œ∞.

W «~° áêsìÅ#∞ #=Ú‡HÀ=_»O Hõ#fl ≥ÅOQÍ ~åRO H˘~°H ÑÙ\ì#

áêsìÅ#∞ #=Ú‡HÀ=_»O ã=Úz «O.

97 98

99 100

=ÅãÅ lÖÏ¡QÍ áêÅ=¸~°∞ - lÖÏ¡Ö’ Ñ`åÎÖË Œ∞ ™êQÆ∞h~°∞ WHõ _Õ „Ñ=Ç≤Ïã∞ÎO Œ@ Hõ$ëê‚ h~°∞ - ÑO@ʼnõΩ P è•~°O "å#h~°∞

PO„ è•Ö’ K«∂_®e hà◊¡ f~°∞ - ≥ÅOQÍÏ „áê*‰õΩìÅ∞ ~åà◊¡ f~°∞ ≥ÅOQÍÏ"åi Ñ Œ=ÙÅ∞ ÉÁHõ f~°∞ - HõOH<å Ѷe «OÖË Œ∞ ‰õΩHõ f~°∞

'' ≥ÅOQÍ a_»¤ P"Õâ◊Ѩ~°∞_»∞. JO «~°∞‡Y «fiO, u~°QÆ|_Õ « «fiO

- Ô~O_»∂ ã¨=∞áêà◊¡Ö’ LO\Ï~Ú. `≥ÅOQÍÏ =∞x+≤Ö’

Éè’àÏ «#O, Ö∫HõºO ≥eÜ«∞x J=∂Ü«∞Hõ «fiO, =Ú‰õΩ¯ã∂\˜ «#O,

ã¨OѨ^ŒHÀã¨O JOQÆÖÏ~°ÛHõáÈ=@O, ^èŒ~凄QÆǨÏO =O\ ˜

QÆ∞QÆÏÅ∞ WHõ _ç ™ê^•=∞x+≤ P «‡#∞ Ñ\˜ì™êÎ~Ú. =ºHÎQÆ «OQÍ

K«∂ã≤<å, ™ê=∂lHõOQÍ K«∂ã≤<å <åºÜ«∞"≥∞ÿ# áÈ~å\ÏÅ∞ D

QÆ_»¤g∞ Œ «Ñ¨Ê WOHÀKÀ@ =KÕÛ J=HÍâ◊O ÖË Œ∞.——

- ^•â◊~°kä ~°OQÍKå~°º

101 102

103 104

ã"≥∞ÿHõº ~åROÖ’ =ÚMº=∞O„ «∞Å∞PO„ èŒ„Ñ Õâò "≥Ú Œ\ =ÚYº=∞O„uQÍ Ñ Œg ÉÏ èŒº «Å∞

KÕÑ\ì# hÅO ãOr=Ô~_ç¤ "≥Ú Œ\ ~À*Ë ≥ÅOQ͉õΩ W"åfieû#

LÑ=ÚYº=∞O„u Ñ Œqx ~° Œ∞Ì KÕã≤ ÑHõ∆áê « áêÅ#‰õΩ NHÍ~°O

K«∞\Ïì~°∞. L^ÀºQÆ∞Å ã‘xÜ«∂i\©Ö’ =∞„^•ã¨∞ #∞O_ç =zÛ#

L^ÀºQÆ∞ʼnõΩ „Ñ"≥∂+#∞¡, ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £ ~å„ëêìxH K≥Ok# L^ÀºQÆ∞ʼnõΩ

i=~°¬#∞¡ J=∞Å∞ KÕã≤ q=Hõ∆ K«∂Ñ≤OKå_»∞. ≥ÅOQÍÏ L^ÀºQÆ∞ʼnõΩ

L#fl r`åÅÖ’ HÀ « ÃÑ\ì PO„ è• L^ÀºQÆ∞Å r`åÅ ÃÑOÑÙ`À D

„áêO`åxH „^ÀÇÏO KÕâß_»∞. =ÚYº=∞O„u Ñ Œq #∞O_ç kyáÈ «∂

‰õÄ_® `«# „áêO`åxˆH K≥Ok# ^•"≥∂^Œ~°O ã¨Or=Ü«∞º‰õΩ

=ÚYº=∞O„u Ñ Œqx Hõ@ìÉ\ì ≥ÅOQ͉õΩ J<åºÜ«∞O KÕÜ«∞_»"Õ∞

HÍHõ Ñ≤.ã≤.ã≤. J 茺Hõ∆ Ñ Œqx ‰õÄ_® ≥ÅOQÍ "åiH ŒHõ ‰õΩO_®

KÕÜ«∞_»OÖ’ q[Ü«∞O ™êkèOKå_»∞.

« Œ∞Ñi =ÚYº=∞O„uQÍ =zÛ# •"≥∂ Œ~°O ãOr=Ü«∞º

=ÚYº=∞O„uQÍ q"å^•ãÊ Œ∞_»∞ HÍHõáÈ~Ú#ÑÊ\H© =Úb¯ x|O èŒ#

q+Ü«∞OÖ’ ≥ÅOQ͉õΩ J#∞‰õÄÅOQÍ ã∞„Ñ‘OHÀ~°∞ì f~°∞Ê WzÛ#

ã¨O^Œ~°ƒ ùOÖ’ =∂r =ÚYº=∞O„uQÍ =∂iáÈ~Ú# DÜ«∞#

JO ŒiHõ<åfl =ÚO Œ∞QÍ *· PO„ è• L Œº=∂xH Ñ≤Å∞ÑÙx=fi_»OÖ’

=ÚO^Œ∞O_»∞@ =Å# `≥ÅOQÍ ^Œ$+≤ìÖ’ DÜ«∞# qÅ<£QÍ<Õ

q∞yeáÈÜ«∂_»x K≥ÑÊHõ «ÑÊ_»OÖË Œ∞.

ã ¨Or=Ü«∞º#∞ J*Ï ˝` «OÖ’H˜ ѨOÑ≤ Ô~O_»=™êi

=ÚYº=∞O„uQÍ Ñ Œg ÉÏ èŒº «#∞ KÕÑ\ì# ãOr=Ô~_ç¤ ãOr=Ü«∞º

ÑÙ#~°∞ ŒÌiOz# LÑ=ÚYº=∞O„u Ñ Œqx =∞m§ ~° Œ∞Ì KÕã≤ =∞~À™êi

≥ÅOQ͉õΩ "≥ÚO_çKÕ~Úx K«∂Ñ≤OKå_»∞.

ã¨Or=Ô~_ç¤ ™ê÷#OÖ’ =ÚYº=∞O„uQÍ =zÛ# HÍã¨∞

„|LJ#O ŒÔ~_ç¤ ≥ÅOQÍ Z_»Å K«∂Ñ≤Oz# q=Hõ∆ `å~å™ê÷~ÚH

KÕiOk. K≥<åflÔ~_ç¤x J_»∞¤ ˘ÅyOK«∞HÀ"åÅ<Õ L ÕÌâ◊ºO`À PÜ«∞##∞

HO„^•xH ÑOÑ≤OKå_»∞. ÑHõ∆áê`åxH DÜ«∞# «Å∞ÑÙÅ∞ ÉÏ~å¡

≥~°=_»O`À 1969 Ö’ „Ñ ÕºHõ ≥ÅOQÍ L Œº=∞O ÑÙ@∞ìH˘zÛOk.

D L Œº=∞OÖ’ ã∞=∂~°∞ 400 =∞Ok q^•º~°∞÷Å#∞ x~åÌH∆ºOQÍ

K«OÑ≤OK«_»OÖ’ DÜ«∞# áê„ « „Ñ è•#"≥∞ÿ#k.

≥ÅOQÍ L Œº=∞ Ѷe «OQÍ „|LJ#O ŒÔ~_ç¤ ~år<å=∂`À

≥ÅOQÍ =ºHÎ Ñ≤.q.#~°ã≤OÇ~å=Ù =ÚYº=∞O„uQÍ ZxflÔH· =Úb¯

x|O èŒ#ÖÃÑ· ÃÇ·ÏHÀ~°∞ì WzÛ# f~°∞Ê#∞ ã"åÖò KÕã∂Î ã∞„Ñ‘OHÀ~°∞ì‰õΩ

JÑ‘ÊÅ∞ KÕã≤ ≥ÅOQÍωõΩ <åºÜ«∞O [iÑ≤OK«_®xH z «Îâ◊√kú À

Hõ$+≤KÕâß~°∞. ã¨∞„Ñ‘OHÀ~°∞ì =Úb¯ x|O^èŒ#ÅÃÑ· `≥ÅOQ͉õΩ

J#∞‰õÄÅOQÍ f~°∞Ê WzÛ#ÑC_»∞ Ñ≤.q. ÇÏ~å¬xfl "≥e|∞K«Û_»O`À

PÜ«∞# Ѩ^ŒqˆH QÆO_»O U~°Ê_çOk. f~°∞ʉõΩ =ºuˆ~HõOQÍ

Jaè„áêÜ«∂xfl "≥e|∞zÛ# ã¨Or=Ü«∞º‰õΩ PO„^èŒ∞Å∞ h~å[#O

Ѩ@ìQÍ, f~°∞Ê#∞ ǨÏi¬Oz# Ñ≤.q.x kOz"ÕÜ«∞_®xH˜ PO„^è•

=∞O„`«∞Å∞ ~år<å=∂ KÕã≤ ~åRѨu áêÅ##∞ ÃÑ\˜ìOK«_»OÖ’

q[Ü«∞O K≥O^•~°∞. ~åRÑu áêÅ# =Úyã≤# «~°∞"å « ‰õÄ_®

Ñ≤.q.x =ÚYº=∞O„uQÍ =∞m§ ZxflHõ H͉õΩO_® J_»∞¤HÀ"åÅ<Õ

Œ∞~°∞ ÕÌâ◊O`À áêsì J 茺Hõ∆ Ñ Œq #∞O_ç ‰õÄ_® ~år<å=∂ KÕ¿ã

=~°‰õΩ PO„ è• <åÜ«∞‰õΩÅ∞ x„ ŒáÈÖË Œ∞.

Ñ≤.q. ™ê÷#OÖ’ L «Î~åO„ èŒ #∞O_ç Y=∞‡O‰õΩ =Åã =zÛ#

[ÅQÆO "≥OQÆà◊~å=Ù =ÚYº=∞O„uQÍ ZOÑ≤Hõ KÕÜ«∞|_ç ≥ÅOQÍ

<åÜ«∞‰õΩÅ#∞ «#‰õΩ Z Œ∞~°∞ÖˉõΩO_® KÕ¿ã L ÕÌâ◊ºO`À K≥<åflÔ~_ç¤

L «Î~°„Ñ Õâò QÆ=~°fl~üQÍ, Ñ≤.q.x JdÅ ÉèÏ~° « HÍO„ÔQãπ HÍ~°º Œi≈QÍ

xÜ«∞q∞OKÕÖÏ KÕÜ«∞_»OÖ’ q[Ü«∞O K≥O^•_»∞. HO„ ŒO Z=∞Ô~hû

qkèOK«_»O`À DÜ«∞# ÑiáêÅ#Ö’x Ö’@∞áê@∞¡ „Ñ[Å Œ$+≤ìH

JO`«QÍ ~åÖË^Œ∞. J^Œ$+¨ì=âß`«∞Î ã¨=∞~°÷"≥∞ÿ# =ÚYº=∞O„uQÍ

K≥ѨCHÀ|_»∞`«∞#fl DÜ«∞# <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’ [iy# ZxflHõÖ’¡

HÍO„ÔQãπ‰õΩ 30 ™ê÷<åÖË ŒHͯ~Ú.

≥ÅOQÍ L Œº=∞ <åÜ«∞‰õΩ_»∞ =∞„i K≥<åflÔ~_ç¤ WOk~å

HÍO„ÔQãπ *O_® „HO Œ =ÚYº=∞O„uQÍ ZxflÔH· HO„ ŒOÖ’ ≥ÅOQÍ

"åiH˜ =∞O„uѨ^Œ=ÙÅ∞ WÑ≤ÊOK«_»OÖ’ q[Ü«∞O K≥O^•_»∞.

ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £ #QÆ~åxfl PO„ èŒ∞Å∞ ÔH·=ãO KÕã∞HÀ‰õΩO_® J_»∞¤‰õΩ<Õ

L ÕÌâ◊ºO`À ~°OQÍÔ~_ç¤ lÖÏ¡#∞ ã$+≤ìOKå_»∞. PO„ è• ~åÜ«∞Åã‘=∞

q^•º~°∞÷Å∞ ≥ÅOQÍ q^•ºãOã÷Ö’¡ ã‘@∞¡ á⁄O Œ‰õΩO_® J_»∞¤‰õΩ<Õ

L^ÕÌâ◊ºO`À *’#Öò Ѩ^Œúux „Ѩ"Õâ◊ÃÑ\Ïì_»∞. JO`ÕH͉õΩO_®

N~åO™êQÆ~ü x~å‡OÖ’ JkèHõ „â◊ Œú K«∂Ñ≤Oz ≥ÅOQÍ „áêO`åxH

h~°∞ JO ÕÖÏ K«~°ºÅ∞ fã∞‰õΩ<åfl_»∞. ≥ÅOQ͉õΩ ã=Úz «"≥∞ÿ#

™ê÷<åxfl HõeÊOK«_®xH˜ K«~°ºÅ∞ fã¨∞‰õΩO@∞#fl ã¨=∞Ü«∞OÖ’

=∞ «HõÅÇÅ#∞, Jã=∞‡ux ã$+≤ìOz DÜ«∞##∞ kOz"ÕÜ«∞_»OÖ’

PO„ è• <åÜ«∞Hõ «fiO q[Ü«∞O K≥OkOk.

~å[ è•xÖ’ x"å™êÅ∞ "Õ~°∞ "Õ~°∞ - H˘\ÁìzÛ#@∞¡ WO_»¡ f~°∞ "Õ~°∞ =∞# J Œ$+ìO <˘ã@ÖË Œ∞ - KÕ «Ö’¡<Õ LOk

"≥·Ñ¶ÅºO x~åâ◊‰õΩ HÍ~°#O H͉õÄ_» Œ∞ - H˘ «Î „¿Ñ~°‰õΩ ÑÙ<åk HÍ"åe `åºQÍÅ =Å¡ ÅaèOKÕ ã∞YâßO «∞ÅHõ<åfl =∞~k Q˘ÑÊkHÍ Œ∞

105 106

107 108

DÜ«∞# ™ê÷#OÖ’ =∞~À ≥ÅOQÍ =ºHÎ \. JO[Ü«∞º

=ÚYº=∞O„uQÍ <åq∞<Õ@∞ KÕÜ«∞|_ç#ÑÊ\H =∞ «HõÖÇÅ#∞ =∞m§

„áê~°OaèOz U_®k#fl~° Hõ#fl =ÚO Õ =ÚYº=∞O„uÑ Œq #∞O_ç

kyáÈÜÕ∞ÖÏ PO„ è• <åÜ«∞‰õΩÅ∞ „ÑÜ«∞uflOKå~°∞. PO„ è•<åÜ«∞‰õΩÅ∞

~år"£QÍOnè ŒQÆæ~° #_çÑ≤Oz# <å@HõO`À ≥ÅOQ͉õΩ K≥Ok#

JO[Ü«∞º#∞ ÉÏǨÏ@OQÍ J==∂#Ѩ~°z, Ѩ^Œg „|+¨µìxfl KÕã≤

≥ÅOQÍ#∞ J==∂#Ñ~°Kå~°∞. PÜ«∞# ™ê÷#OÖ’ =zÛ# Éèí=#O

"≥OHõ@~åOÔ~_ç¤ „Ѩ[Å`À ã¨O|O^èŒ"Õ∞ ÖˉõΩO_® P~°∞ <≥ÅÖË

ѨiáêeOz#O Œ∞# PÜ«∞# QÆ∞iOz K≥ѨCHÀ"åeûO Õg∞ ÖË Œ∞.

Éèí=#O ™ê÷#OÖ’ q[Ü«∞ÉÏã¯~° Ô~_ç¤ =ÚYº=∞O„uQÍ <åq∞<Õ\ò

KÕÜ«∞|_ç, =¸_»∞ =∂™êÅ∞ Jã¨O`«$Ñ≤Î ÃãQÆÅ =∞^茺 HÍÖÏxfl

QÆ_çÑ≤#ѨÊ\ ˜H©, `«~°∞"å`« [iy# ZxflHõÖ’¡ \ ˜._ç.Ñ≤.H˜ „Ѩ[Å∞

„|Çχ~° äŒO Ñ@ì_»O`À DÜ«∞# =ÚYº=∞O„uQÍ KÕã≤O Õg∞ ÖË Œx

K≥ѨCHÀ=K«∞Û. J~Ú Õ *·PO„ è• L Œº=∞OÖ’ q[Ü«∞ÉÏ㨠~°Ô~_ç¤

≥ÅOQÍ „Ñ[ÅÃÑ· JHõ ã∞ "≥Å¡|∞zÛ# HÍ~°OKÕ DÜ«∞# g∞ Œ

≥ÅOQÍ „Ñ[ʼnõΩ U<å_»∞ ã Œa„áêÜ«∞O ÖË Œ∞.

"≥Ú^Œ\˜™êiQÍ HÍO„ÔQãπ áêsì ™ê÷#OÖ’ `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O

=ÚYº=∞O„uQÍ Zhì~å=∂~å=Ù Ñ ŒqÖ’H =zÛ# "≥O|_Õ ≥ÅOQÍ

„áêOfÜ«∞ =∞O_»ex ~°^Œ∞ÌѨ~°K«_»O, P™ê÷# Hõq Ѩ^Œq #∞O_ç

^•â◊~°käx J==∂#Hõ~°OQÍ `˘ÅyOK«_»O DÜ«∞# ≥ÅOQ͉õΩ

KÕã≤# Ѷ¨∞#HÍ~åºÅ∞QÍ K≥ѨCHÀ=K«∞Û. \ϺOH±|O_£ÃÑ· L#fl

q„QÆǨÅxfl PO„^è• =º‰õΩÎňH ˆH\Ï~ÚOKå_»∞. NNH˜ ™ê÷#O

HõeÊOKå_Õ HÍx •â◊~°käH ™ê÷#O HõeÊOK«ÖËHõáÈÜ«∂_»∞. L^ÀºQÍÅÖ’

`≥ÅOQ͉õΩ J<åºÜ«∞O [iyO^Œx "≥Úã¨e Hõhfl~°∞ HÍiÛ

HõO\˜`«∞_»∞ѨÙQÍ XHõ l.F.#∞ q_»∞^ŒÅ KÕâß_»∞ HÍx J=∞Å∞

KÕÜ«∞‰õΩO_®<Õ áêÅ<åHÍÖÏxfl =ÚyOK«∞‰õΩ<åfl_»∞. Nâ‹·ÅO

Z_»=∞HÍÅ∞= T¿ã Z`«Î‰õΩO_® ‰õΩ_çHÍÅ∞=‰õΩ ã¨O|OkèOz#

≥Å∞QÆ∞QÆOQÆ, Ñ‘ÖË~°∞, #QÆi, ÇÏO„n-h"å „áê*‰õΩìÅÃÑ· x èŒ∞Å#∞

‰õΩiÑ≤OKå_»∞. JѨÊ\ ˜ ~åRѨu *ˇ·Öòã≤OQ∑ QÍiKÕ #ÖÁæO_»Ö’

â◊O‰õΩ™ê÷Ñ# KÕÜ«∞|_ç# ™ê~°fi„uHõ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂xfl ~å[ è•xH

`«~°eOK«_»OÖ’ J`«∞º`åûǨÏO K«∂Ñ≤OKå_»∞. W^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’

q[Ü«∞"å_»Ö’ P~ÀQƺ âß„™êÎÅ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂xfl, u~°∞ѨuÖ’

=∞Ç≤ÏàÏ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂xfl U~åÊ@∞ KÕ~ÚOKå_»∞. DÜ«∞#ÃÑ·

u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ KÕã≤ <å^≥O_»¡ ÉèÏ㨯~°~å=Ù =ÚYº=∞O„uQÍ ZxflÔH·

<≥Å~ÀAÅ áê@∞ ѨxKÕã≤#ѨÊ\ ˜H© `«# Ѩ^Œqx ~°H˜∆OK«∞‰õΩ<Õ

L ÕÌâ◊ºO`À ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £ áê « #QÆ~åaè=$kúH ÑkHÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å∞

=∞OE~°∞ KÕ™ê_»∞. „Ñ*Ï™êfi=∞º Ñi~°Hõ∆Ö’ Jxfl ~å[H©Ü«∞ áêsìÅ∞

ZhìP~ü‰õΩ =∞ ŒÌ «∞ ÑÅHõ_»O`À uiy =ÚYº=∞O„uQÍ ZxflÔH·# ZhìP~ü

âßã# ãÉèí#∞ ~° Œ∞ÌKÕã≤ uiy ZxflHõÖ’¡ ÔQez |O èŒ∞=~åæxH ÃÑ ŒÌÑ‘@

"Õâß_»∞. 1989 ZxflHõÖ’¡ \._ç.Ñ≤. F_çáÈ~Ú HÍO„ÔQãπ‰õΩ q[Ü«∞O

ŒHõ _»O`À Ô~O_»==∂~°∞ Ñ ŒqÖ’H =zÛ# K≥<åflÔ~_ç¤x kOK«_®xH

PO„ è• <åÜ«∞Hõ «fiO =∞m§ =∞ «HõÅÇʼnõΩ P[ºO áÈã≤Ok. Ѷe «OQÍ

U_®kˆH J==∂#Hõ~°OQÍ Ñ¨^Œq#∞O_ç kyáÈ"åeû =zÛOk.

U<å_»∂ „Ѩ «ºHõ∆ ZxflHõÖ’¡ áêÖÁæ#‰õΩO_® ~å[H©Ü«∂xfl #_çÑ≤#

<Õ Œ∞~°∞=∞e¡ =ÚMº=∞O„uQÍ <åq∞<Õ\ò KÕÜ«∞|_ç PÜ«∞# <ÕiÊ#

Jã¨=∞‡u ~å[H©Ü«∂ňH |e JÜ«∂º_»∞. gi ™ê ÷#OÖ’

q[Ü«∞ÉèÏã¯~°Ô~_ç¤ =∞~À™êi <åq∞<Õ\ò KÕÜ«∞|_ç «# KÕ «∞Åg∞ Œ∞QÍ

ZhìP~ü‰õΩ =∞~À™êi JkèHÍ~åxfl JѨÊyOKå_»∞. ZhìP~ü#∞

"≥#∞fláÈ@∞ á⁄_çz PÜ«∞# JÅ∞¡_»∞ <å~å K«O„ ŒÉÏ|∞ <åÜ«Ú_»∞

=ÚYº=∞O„uQÍ «##∞ å#∞ „ÑHõ\OK«∞‰õΩ<åfl_»∞. h\ g∞ Œ ~å «Å

=∂kiQÍ ≥ÅOQÍ Ñ äŒHÍÅ∞ „ÑHõ\Oz KÕ «∞Å∞ Œ∞Å∞ÑÙ‰õΩ<åfl_»∞.

=∞ǨÏ|∂Éò#QÆ~ü#∞ ^Œ`« Î`« fã¨∞‰õΩ<åfl#x K≥Ñ≤Ê P lÖÏ¡‰õΩX~°QÆɡ\ ˜ìO^Õq∞ ÖË^Œ∞. ѨÙ\ ˜ì#^ŒQÆæ~°ÖÏ¡ JѨCÅ∞ `≥zÛ PO„^è•„áê*‰õΩìʼnõΩ Y~°∞Û KÕã≤ ≥ÅOQ͉õΩ zÑÊ q∞yÖÏÛ_»∞. «# xÜ≥∂[Hõ=~°æ"≥∞ÿ# ‰õΩÑÊOÖ’ UHõOQÍ F Ü« x=iû\©<Õ ™ê÷Ñ≤Oz ÑHõ∆áê «áêÅ##∞ ~°∞A=Ù KÕâß_»∞. *ˇ· PO„^è• L^Œº=∞OÖ’ ~å[H©Ü«∞<åÜ«∞‰õΩ_çQÍ Ñ¨Ù@∞ìH˘zÛ ã¨"≥∞ÿHõº ~åRO HÍ"åÅO@∂ ѨšqxJO^Œ∞‰õΩ<åfl_»∞. `≥ÅOQÍ L^Œº=∂xfl ^≥|ƒf¿ã ^Œ∞~°∞^ÕÌâ◊O`À≥ÅOQÍ „áê*‰õΩìÅ∞ ZHõ _» "Õã≤# Q˘OQÆo JHõ _Õ J#fl@∞¡ LO_»QÍ

H˘ «ÎQÍ WK«ÛOÑe¡, Õ"å Œ∞Å ¿Ñ~°¡ À â◊O‰õΩ™ê÷Ñ#Å∞ KÕã≤ KÕ «∞Å∞^Œ∞Å∞ѨىõΩ<åfl_»∞.

„Ñã∞Î « =ÚYº=∞O„u ~å[âıY~°Ô~_ç¤ :

''K«O„ ŒÉÏ|∞<åÜ«Ú_»∞#∞ QÆ ≥Ì kOz Õ ≥ÅOQÍ ~åRO

=KÕÛã≤#>Ë¡—— Jx ÉèÏqã¨∞Î#fl «~°∞OÖ’ âßã¨#ã¨Éèí‰õΩ =ÚO Œã¨∞Î

ZxflHõÅ∞ ~å=@O, P ZxflHõÖ’¡ `≥ÅOQÍ ~åRO H˘~°‰õΩ

áÈ~å_»∞`«∞#fl `≥ÅOQÍ ~åR ã¨q∞u HÍO„ÔQãπ áêsì`À Hõeã≤

áÈ\©KÕÜ«∞_»O, ZxflHõÖ’¡ K«O„ ŒÉÏ|∞ z «∞Î z «∞ÎQÍ F_çáÈ=_»O

ÖÏO\˜q „Ѩ`ÕºHõ ~åRO H˘~°‰õΩ "Õ~Ú Hõà◊§`À Z^Œ∞~°∞K«∂ã¨∞Î#fl

≥ÅOQÍ „Ñ[Å Hõà◊§Ö’ HÍOu~YÅ∞ xOáê~Ú. HÍx P ãO`À+O

=ÚxQ"åà◊√§ LO>Ë =ÚOKÕ =Ú~îåÅ∞ W|ƒ_ç=Ú|ƒ_çQÍ ÑÙ@∞H˘™êÎ~Ú "≥∂Hõie¡ „| «Hõ_»O HõO>Ë Kå=_»O "Õ∞Å∞

„ÑÜ«∞`åflxfl q~°q∞OK«#O «=~°‰õΩ áÈQÀ@∞ì‰õΩ<Õk Uq∞ LO_» Œ∞ Zxfl™ê~°∞¡ F_ç<å ÔQÅ=_®xH =∞~À J=HÍâ◊O LO@∞Ok

109 110

111 112

"åã¨Î=~°∂ѨO ^•ÅÛ‰õΩO_® #∂`«# =ÚYº=∞O„uQÍ =zÛ#

_®II "≥ ·.Zãπ.~å[âıY~° Ô~_ç ¤ J_»∞QÆ_»∞QÆ∞<å Ãã·O^Œ=ÙxÖÏ

J_»∞¤‰õΩO@∞<åfl~°∞. `˘q∞‡ Õà◊§ áêÅ#Ö’ K«O„ ŒÉÏ|∞ KÕã≤# #+ìO

Hõ#fl Ô~O_»∞#fl~à◊§Ö’ "≥·.Zãπ.P~ü. Z‰õΩ¯= #ëêìxfl HõÅ∞QÆ*Ëâß_»∞.

J~Ú Œ∂à◊√§ W=fi=∞<åfl W=fi#x "≥ÚO_çHã≤# Œ∞~Àº èŒ#∞x áê„ «#∞

áÈ+≤ã∞Î#fl ~åR =ÚYº=∞O„u ≥ÅOQÍ ~å„ëêìxfl J_»∞¤HÀ=_®xH

â◊ «q è•Å „ÑÜ«∞uflã∞Î<åfl_»∞.

QÆ`« 50 ã¨O=`«û~åÅÖ’ DÜ«∞# Hõ#fl =ÚO^Œ∞

ѨiáêeOz# PO„^è• =ÚYº=∞O„`«∞Å∞ WHõ¯_ç h\˜=#~°∞Å#∞,

L^ÀºQÍÅ#∞ QÆ∞O_»∞QÆ∞ «ÎQÍ H˘Å¡Q˘\ì#^•xx ~å[âıY~°Ô~_ç¤ ‰õÄ_®

H˘#™êyOK«_®xˆH HõOHõO Hõ@∞ì‰õΩ#fl@∞¡ `≥Å∞ã¨∞Î#flk. „Ѩã¨∞Î`«

=ÚYº=∞O„u Ѩ^Œg HÍÅOÖ’ `≥ÅOQ͉õΩ [iy# #ëêìÅ#∞

ã∂÷ÅOQÍ Ñije^•ÌO.

L^ÀºQÍÅ∞ : K«O„ ŒÉÏ|∞#∞O_ç "å~°ã «fiOQÍ ãO„Hõq∞Oz#

610 l.F ã=∞ãº#∞ ~å[âıY~°Ô~_ç¤ ‰õÄ_® Ñi+¯iOK«‰õΩO_®

g∞#"Õ∞ëêÅ#∞ ÖH¯ã∂Î Ñ|ƒO QÆ_»∞ÑÙ «∞<åfl_»∞.

„ÑÉèí∞ «fi L^ÀºQÍÅÖ’ J=Ù\ò ™ÈiûOQ∑ q è•<åxfl „Ñ"Õâ◊ÃÑ\˜ì

~åÉ’ÜÕ∞ L^ÀºQÍÅxflO\x PO„ è•, ~åÜ«∞Åã‘=∞ "åiH

Hõ@ìÉ\ÏìÅx ‰õΩÜ«Ú‰õΩÎÅ∞ Ñ#∞fl «∞<åfl_»∞. WÑÊ\˜H HÍO„\ωõΩì

Ѩ^Œúu# L^ÀºQÍÅ ¿Ñ~°∞`À W~°"≥· "ÕÅ L^ÀºQÍÅ#∞

J㨇nÜ«ÚʼnõΩ Hõ@ìɡ\Ïì_»∞. J>ˇO_»~°∞¡, „_≥·=~°∞¡ ÖÏO\˜

áÈã∞ìÖ’¡ ≥ÅOQÍ "å~°∞ JkèHõOQÍ L#fl HÍ~°OKÕ P

áÈã∞ìÅ<Õ ~° Œ∞ÌKÕÜ«∂Åx JO@∞<åfl_»∞.

áÈÅ=~°O „áê*‰õΩì : ≥ÅOQÍ lÖÏ¡ Y=∞‡O‰õΩ K≥Ok#

ÅHõ ∆ÖÏk Pk"åã¨∞Å, ¿Ñ^Œ „Ñ ¨[Å P~° Î<å^•Å#∞

ÖHõ KÕÜ«∞‰õΩO_® =O ŒÖÏk „QÍ=∂Å#∞ =ÚOÑÙ‰õΩ QÆ∞iKÕã∂Î

PO„^è• „áêO`åxH˜ hà◊§OkOKÕ áÈÅ=~åxfl xi‡Oz

f~° å#x ~ÀAHÀ „ÑHõ@# QÆ∞Ñ≤Êã∞Î<åfl_»∞.

áÈuÔ~_ç¤áê_»∞ ÃÇÏ_£ Ô~QÆ∞ºÖË@~ü : q Œ∞º ü L`åÊ Œ# H˘~°‰õΩ

xi‡OK«|_»¤ Nâ‹·ÅO „áê*‰õΩì#∞O_ç =∞„^•ã∞ #QÆ~åxH =∞Oz

h\ ˜x JOkOKÕ <≥ѨO`À P „áê*ˇ‰õΩì‰õΩ QÆO_ç H˘\˜ì

~åÜ«∞Åã‘=∞ Ô~· åOQÍxH DÜ«∞#Hõ#fl =ÚO Œ∞#fl áêʼnõΩÅ∞

ѨOzÃÑ@ìQÍ, DÜ«∞# UHõOQÍ áÈuÔ~_ç¤áê_»∞ ÃÇÏ_£

Ô~QÆ∞ºÖË@~ü ™ê=∞~å÷ºxfl Ñk"ÕÅ ‰õĺÃã‰õΩ¯Å #∞O_ç #Å∞|k

<åÅ∞QÆ∞"ÕÅ ‰õĺÃã‰õΩ¯Å‰õΩ ÃÑOK«∞ «∂ ~°ÇÏãºOQÍ l.F.#∞

*Ïs KÕâß_»∞.D K«~°º`À Hõ$ëê‚ #k<Õ ~åÜ«∞Åã‘=∞‰õΩ

=∞Å∞ÑÙ‰õΩ<Õ ‰õΩ„@‰õΩ ≥~°ÖËáê_»∞. «# ãfiO « lÖÏ¡ Hõ_»Ñ‰õΩ

ÖÏÉèíO HõeyOK«_®xH =¸_»∞ HÀ@¡ ≥ÅOQÍÏ "åã∞Å#∞

#>Ëì\’¡ =ÚOK«_®xH ã≤ ŒÌ=∞Ü«∂º_»∞.

ÑÙezO «Å „áê*‰õΩì : Hõ$ëê‚ #kÖ’ WÑÊ\˜H "≥Ú «ÎO h\x

qxÜ≥∂yOK«∞‰õΩO@∂ Ô~O_»∞ ÑO@Å∞ ÑO_çOK«∞‰õΩO@∞#fl

Hõ$ëê‚ _≥ÖÏì‰õΩ J Œ#OQÍ XHõ ZHõ~å PÜ«∞Hõ@∞ì ÖË#ÑÊ\H

=ÚK«Û@QÍ =¸_»= ѨO@ ¿Ñ~°∞`À ѨÙezO`«Å#∞

xi‡™êÎ#O@∞<åfl_»∞. `«^•fi~å #ÖÁæO_» lÖÏ¡Ö’x Z<Àfl

Éèí∂=ÚÅ∞, ™êQÆ~ü PÜ«∞Hõ@∞ì „QÍ=∂Å∞, HÀ@¡ qÅ∞"≥·#

ã¨∞#flѨ٠~å~Ú xˆH∆áêÅ∞ =ÚxyáÈ`åÜ«∞x `≥Å∞ã¨∞Î<åfl

MÏ «~°∞ KÕÜ«∞_»O ÖË Œ∞.

PO„ è•Ö’ xi‡Oz# „áê*‰õΩìÅ`À XHõ \.ZO.ã≤. h\H

=¸_»∞ "ÕÅ ZHõ~åÅ áê~°Hõ=∞x, ≥ÅOQÍÏÖ’ xi‡ã∞Î#fl

ZuÎáÈ «Å Ñ äŒHÍÅ „HO Œ XHõ \.ZO.ã≤.H =ÚÃÑÊÂ=¸_»∞

"ÕÅ ZHõ~åÅ áê~°Hõ=∞x x~åÌiOK«_»O ≥ÅOQÍ Jaè=$kúH

"≥·.Zãπ.P~ü. Wã∞Î#fl qHõ$ « x~°fiK«#O.

Jã=∂# «fiO =Å¡<Õ qÑ¡"åÅ∞ ÑÙ@∞H˘™êÎ~Ú XHõ ÇÏ Œ∞Ì#∞ ^•\# ãÇÏ#O ã∞QÆ∞O JxÑ≤OK«∞HÀ Œ∞

x~åâ◊ ÖˉõΩO_® L Œºq∞¿ãÎ q[Ü«∞O «ÑÊ Œ∞

„ѨÉèí∞`«fi, ¿Ñ^ŒÔ~·`«∞Å Éèí∂=ÚÅ J=∞‡HõO : ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£

K«∞@∞ì„ÑHõ Å L#fl =¸_»∞ <åÅ∞QÆ∞ lÖÏ¡ÅÖ’x „ÑÉèí∞ «fi,

¿Ñ Œ, Œo « Ô~· «∞Å Éèí∂=ÚÅxflO\x „ÃÑ·"Õ@∞ =º‰õΩÎʼnõΩ

Hõ@ìɡ_»∞`«∞<åfl_»∞. Ô~·`«∞ʼnõΩ <å=∞=∂„`«Ñ¨Ù ^èŒ~° K≥e¡Oz

Éèí∂=ÚÅ#∞ ÔH·=ãO KÕã∞‰õΩO@∂ =∞ 茺 ŒàÏiÅ Pã~å`À

„ѨÉèí∞`«fi"Õ∞ (Ǩï_®) iÜ«∞ÖòZ¿ãì\ò "åºáê~°O KÕã¨∞Î#flk.

QÆ ≥Ì<≥H˜ # "≥O|_Õ [ÅÜ«∞[˝O ¿Ñ~°∞`À UHõHÍÅOÖ’ 38

„áê*‰õΩìʼnõΩ â◊O‰õΩ™ê÷Ñ# KÕã≤, x èŒ∞ÅxflO\x HÍO„\ÏHõì~°¡‰õΩ

Hõ@ìÉ\ì JqhuH «Å∞ÑÙÅ∞ ÉÏ~å¡ ≥iKå_»∞. D _»|∞ƒ#∞

~å[^è•x #QÆ~°O K«∞@∂ì L#fl Éèí∂=ÚÅ#∞ H˘#∞QÀÅ∞

KÕÜ«∞_®xH˜ qxÜ≥∂yã¨∂Î ™ê=∂#∞ºxH˜ JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’

ÖË#O`«QÍ Éèí∂q∞ ^èŒ~°Å∞ ÃÑOK«∞`«∞<åfl_»∞. ã¨O^Œ\’¡

ã¨_Õq∞Ü«∂ J#fl@∞¡ J㨇nÜ«ÚʼnõΩ ÖÏÉèíO KÕ‰õĈ~Û

L Õúâ◊ºO`À J=Ù@~ü iOQ∑~À_»∞¤#∞ „áê~°OaèOz, «#"åi

Éèí∂=ÚÅ#∞ «Ñ≤Êã∂Î, ¿Ñ ŒÅ Éèí∂=ÚÅ#∞ Hõ$ëê‚~°ÊO KÕã∂Î,

J=Ù@~ü iOQ∑~À_»∞¤ JÖ·<£"≥∞O@∞#∞ QÆO@ QÆO@‰õΩ =∂~°∞ã∂Î

QÍ~°_ô KÕã∞Î<åfl_»∞.

[iy#^•xH qKåiOK«Hõ [~°QÆÉ’ÜÕ∞^•xÔH· =ÚO Œ∞‰õΩ #_»"åe

113 114

115

q Œº : <åÅ∞QÆ∞ lÖÏ¡Å∞#fl ~åÜ«∞Åã‘=∞ „áêO «OÖ’ WÑÊ\˜H

lÖÏ¡‰õΩ XHõ\ Hõ#fl Z‰õΩ¯= Ü« x=iû\©Å∞ L#flÑÊ\H©

W\©=Å „ѨHõ\ ˜Oz# =¸_»∞ Ü«¸x=iû\ ©ÅÖ’ =∞~À

Ü«¸x=iû\ ©x „ѨHõ\ ˜ã¨∂Î, Ѩk lÖÏ¡Å `≥ÅOQÍÏ

„áêO`åxH XH Ü« x=iû\©x H\Ï~ÚOKå_»∞. QÆ∞~°∞‰õΩÅ

q^•ºÅÜ«∂ÅÖ’ ‰õÄ_® ≥ÅOQÍωõΩ J<åºÜ«∞"Õ∞ KÕ™ê~°∞.

UHõOQÍ Hõ_»Ñ lÖÏ¡Ö’ „ÑÉèí∞ «fi ~°OQÆOÖ’ "≥· Œº, WO[hiOQ∑

HõàÏâßÅÅ#∞ ™ê÷Ñ≤OKåÅx x~°‚~ÚOK«_»O "≥·.Zãπ.P~ü.

ÑHõ∆áê « áêÅ#‰õΩ xÅ∞"≥ «∞Î ™êHõ∆ ºO.

`≥ÅOQÍ P^•Ü«∂xfl PO„^è• Jaè=$kúH˜ "≥zÛã¨∂Î

≥ÅOQÍ „áê*‰õΩìʼnõΩ HO„ Œ"Õ∞ ãÇÜ«∞O KÕÜ«∂Åx „ÑHõ@#Å∞

KÕã¨∂Î `≥ÅOQÍÏ „Ѩ*τѨux^èŒ∞ʼnõΩ =∞O„uѨ^Œ=ÙÅ∞, W`«~°

„ÑÖ’ÉèÏÅ∞ K«∂ÃÑ_»∞ «∂ ≥ÅOQÍÏÃÑ· „ÑtflOK«‰õΩO_® "åi <Àà◊§#∞

<˘H¯ ÃÑ_»∞ «∞<åfl_»∞.

QÆ=∞xHõ : QÆ « Ü«∂É· ãO= «û~åÅÖ’ PO„ è• ~åÜ«∞Åã‘=∞‰õΩ K≥Ok#"å~°∞ ã¨∞=∂~°∞ 44 ã¨O= «û~åÅ∞ ѨiáêeOK«QÍ, ≥ÅOQ͉õΩK≥Ok#"å~°∞ H=ÅO 6 ãO= «û~åÖË áêeOK«_»O QÆ=∞<å~°›O.

=ÚyOѨÙKÕã∞‰õΩ#fl XÑÊO^•Åxfl |∞@ì •YÖ·<å~Ú. ~ÀA ~ÀA‰õΩ

"≥∂™êÅ∞ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. `≥ÅOQÍ „Ѩ[Å rq`åÅ∞

kQÆ*Ï~°∞`«∞<åfl~Ú. „Ѩ`ÕºHõ `≥ÅOQÍÏ L^Œº=∂ʼnõΩ Ñ¶¨e`«"Õ∞

ŒHõ ‰õΩO_® KÕÜ«∂Åx ‰õΩ„@Å∞ Ñ#∞fl «∞<åfl~°∞. f~° „áêO «OÖ’x

„Ѩ[Åg∞ Œ K«∂Ñ≤OKÕ „â◊ Œú Hõ#fl JkèHõ „â◊ Œú#∞ Ñ‘~î°Éèí∂q∞ g∞ Œ

x=ã≤OKÕ „Ñ[Å g∞ Œ K«∂Ñ≤OKåeû LO@∞Ok. HÍx ã"≥∞ÿHõº ~åR

U~åÊ@∞ ~ÀA#∞O_ç Hõ_»∞ÑÙ xO_ç# "åiH =_礙êÎ=∞O@∞<åfl~°∞.

x^è Œ∞Å ˆH\Ï~ÚOѨÙÖ’¡ ѨHõ ∆áê`«"Õ∞ K«∂Ñ≤OKå~°∞. Hõ$ëê‚,

#n*ÖÏÅxflO\˜x PO„^茉õΩ =∞o§OKå~°∞. QÀ^•=i [ÖÏÅ#∞

qxÜ≥∂yOKÕ ≥ÅOQÍÏ Ñ äŒHÍÅ#∞ HÍy`åÅH Ñiq∞ «O KÕâß~°∞.

1956 #∞O_ç 1969 =~°‰õΩ ŒH¯OK«∞‰õΩ#fl L^ÀºQÍÅ#∞ ~åRÑu

L «Î~°∞fi ^•fi~å l.F. 36 J=∞Å∞ H͉õΩO_® J_»∞¤Ñ_®¤~°∞. 1969

#∞O_ç 86 =~°‰õΩ ^ŒH˜¯OK«∞‰õΩ#fl JkèHõ L^ÀºQÍÅ#∞ PO„^è•

„áêO`åxH «~°eOz, P ™ê÷<åÅÖ’ ≥ÅOQÍÏ "åix xOáêeû#

610 l.F. D<å\H J=∞Å∞HÍÖË Œ∞. P~°∞ ã∂„`åÅ XÑÊO ŒOÖ’

PO„ èŒ∞ʼnõΩ J#∞‰õÄÅ"≥∞ÿ# x|O èŒ#Åhfl J=∞Å∞‰õΩ <ÀK«∞HÀQÍ,

`≥ÅOQÍωõΩ ÖÏÉèíO HõÅQÍeû# x|O^èŒ#Å#∞ Jz"Õâß~°∞.

ÃÑ ŒÌ=∞#∞+µºÅ XÑÊO ŒO, JdÅÑHõ∆ XÑÊO ŒO, 5 ã∂„`åÅ Ñ äŒHõO,

P~°∞ã∂„`åÅ Ñ äŒHõO, 8 ã∂„`åÅ Ñ äŒHõOÖÏO\=xfl ≥ÅOQ͉õΩ

Z@∞=O\˜ <åºÜ«∞O KÕÜ«∞ÖËHõáÈÜ«∂~Ú. „ѨÉèí∞`«fi P^•Ü«∞O

`≥ÅOQÍ #∞O_ç JkèHõOQÍ LO_»QÍ, ˆH\Ï~ÚOѨÙÖ’¡ PO„^è•

„áêO`åxH JkèHõOQÍ LO@∞<åfl~Ú. qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Åhfl PO„ è•

- ~åÜ«∞Åã‘=∞Ö’¡<Õ ˆHO„nHõ$`«"≥∞ÿ<å~Ú. L#fl q^•º ã¨Oã¨÷Å<Õ

H˘#™êyOKÕ J=HÍâ◊O ÖË Œ∞. H˘ «Îq ™ê÷Ñ≤OKÕ J=HÍâßÅ∞ ‰õÄ_®

JãÖË ÖË=Ù. ™ê÷Ñ≤Oz<å QÆ∞O@∂~°∞, q[Ü«∞"å_», qâßYÑ@flO,

z`«∂Î~°∞, J#O`«Ñ¨Ó~ü, Hõ_»Ñ¨Å∞ Z^Œ∞~°∞K«∂ã¨∂Î<Õ L<åfl~Ú.

≥ÅOQÍÖ’ L#fl Ѩi„â◊=∞Åxfl WѨÊ\˜H =¸ «Ñ¨_®¤~Ú. H˘ «Î

Ñi„â◊=∞Å#∞ HÀ™êÎO„ èŒ lÖÏ¡Ö’¡ xO¿Ñã∞Î<åfl~°∞. ≥ÅOQÍÖ’ ÉÁQÆ∞æ

QÆ#∞Å∞O>Ë PO„ èŒ „áêO «OÖ’ q Œ∞º ü Ñi„â◊=∞Å#∞ <≥ÅH˘ÅÊ_»O

#QÆ∞ÉÏ>Ë. ÉÁQÆ∞æQÆ#∞Å∞, ã¨∞#flѨÙ~å~Ú `«yæáÈ`«∞<åfl~Ú. ~åR

JѨCÅ∞ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. ~åR JѨCÖ’¡ `≥ÅOQÍÏ "å\Ï

ÃÑ~°∞QÆ∞ «∞#flk. x~°∞^ÀºQÆ∞Å∞ ÃÑ~°∞QÆ∞ «∞<åfl~°∞. x#fl\ ~ÀAHõ#fl

D ~ÀA J è•fi#flOQÍ «Ü«∂Ô~·áÈ «∞#flk.

áêʼnõΩÅ "åQÍú<åÅ∞ HÍ~°º~°∂ѨO ^•ÅÛÖËHõáÈÜ«∂~Ú.

<åQÍ~°∞#™êQÆ~üÖ’ "≥∂ãO KÕâß~°∞. Nâ‹·ÅO „áê*‰õΩì q+Ü«∞OÖ’

"≥∂ã"Õ∞ KÕâß~°∞. =∞# „áê*‰õΩìÅ∞ J#∞‰õΩ#fl ã=∞Ü«∞OÖ’ ÑÓiÎ

HÍHõáÈ=_®xfl xÅn¿ã"å~°∞ÖË~°∞. K≥~°∞=ÙÅ∞, ‰õΩO@Å∞, "åQÆ∞Å∞,

J_»=ÙÅ∞ =∂Ü«∞"≥∞ÿáÈ «∞<åfl Ñ\˜ìOK«∞‰õΩ<Õ"å~°∞ ÖË~°∞. Ñ≤@ìÅ∞, QÆ∞@ìÅ∞

Ñi„â◊=∞Å ≥|ƒ‰õΩ <åâ◊#=∞ø «∞<åfl, ã=∞ãÎ KÕu=$ «∞ÎÅ∞ KÕ<Õ «Å∞

=∂Ô~¯\ò =∂Ü«∞‰õΩ HõxÑ≤OK«‰õΩO_® áÈ «∞<åfl J_çQ"å~°∞ ÖË~°∞.

`≥ÅOQÍË`«~° „áêO`åÅÖ’ H˘`«Î „áê*ˇ‰õΩìÅ#∞ „áê~°OaèOz,

K«∂ã∞ÎO_»QÍ<Õ ÑÓiÎ KÕã∞‰õΩO@∞<åfl „ÑtflOK«ÖËHõáÈ «∞<åflO. Ñk"ÕÅ

HÀ@¡ „Ѩ`ÕºHõ áêº ˆHr KåÅx Hõ=¸ºxã¨∞ ìÅ∞ H˘`« Îáê@#∞

JO Œ∞‰õΩ<åfl~°∞. xHõ~°OQÍ ãO= «û~åxH ≥ÅOQÍÏ "å\ÏHO Œ

5 "ÕÅ HÀ@¡ JÑCÅ∞ ÃÑ~°∞QÆ∞ «∞O_»QÍ, H=ÅO 5 "ÕÅ HÀ@∞¡ W¿ãÎ

ãiáÈ «∞O Œx J~°÷OÑ~°÷O ÖËx "å Œ#Å#∞ "å~°∞ =ÚO Œ∞‰õΩ ≥KåÛ~°∞.

WѨÊ\ ˜ ˆH áê`åà◊OÖ’H˜ `≥ÅOQÍÏx `Àã≤"Õâß~°∞. ^•xfl

QÆ>ìH¯OK«_®xH „ÉÇχ «~°O ‰õÄ_® HÍ Œ∞. JO>Ë ã"≥∞ÿHõº ~åROÖ’

ÉÏQÆ∞Ñ_Õ J=HÍâßÅ∞ JãÖË ÖË=Ù. WHõ q∞yeO ŒÖÏ¡ q_çáÈ=_»"Õ∞.

q_çáÈ`Õ =∞# x^è Œ∞Å`À Z#fl\ ˜HÀ XHõ<å\ ˜H˜ ÉÏQÆ∞Ѩ_Õ

J=HÍâ◊=ÚO@∞Ok.

116

«∞ÑCÑ\ì Kå=_»O Hõ<åfl «∞k=~°‰õΩ [fieOK«_»"Õ∞ =∞Ozk Hõ~°Î=º x~°fiÇωõΩ =ºHÎQÆ « HÍ~°ÏÅ∞ J_»∞¤~å‰õÄ_» Œ∞

"å~Ú^•Å∞ "Õ¿ã JÅ"å@∞ q[Ü«∂xH | ŒÌ â◊„ «∞=Ù Ñ_çáÈ`å"Õ∞"≥∂#x #_»=Hõ =∂#∞‰õΩO\Ï=∂?

117 118

119 120

„Ñ=∂^•Å∞ LO\ÏÜ«∞x „ÑÜ«∂ÏÅ∞ =∂<Õ™êÎ=∂? J<åºÜ«∂Å∞, J„Hõ=∂Å`À ~årÑ_»_»"Õ∞ Ѷ∞’~°"≥∞ÿ# <Õ~°O

<åºÜ«∞O JÅãºO HÍ=_»O J<åºÜ«∞O`À ã=∂#"Õ∞ "≥·Ñ¶ÅºO x~åâ◊‰õΩ HÍ~°O H͉õÄ_» Œ∞ - H˘ «Î „¿Ñ~°‰õΩ ÑÙ<åk HÍ"åe

PHõe Kå=ÙÅ`À, P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ`À `«Å¡_çÅ∞ ¡`«∞#fl

≥ÅOQÍÏ"åã∞Å∞, Z=fii#∞O_ç ‰õÄ_® ãÇÜ«∞O Ji÷OK«_»OÖË Œ∞.

PO„^茄áêO`«OÖ’x QÆ[O ã¨÷ÖÏxfl‰õÄ_® PtOK«_»OÖË^Œ∞. "å~°∞

Jqhu`À ãOáêkOK«∞H˘#fl ãOÑ Œ#∞ ÑOz W=fi=∞x HÀ~°_»O

ÖË Œ∞. =∞# „áêO`åxfl „Ѩ ÕºHõ ~åROQÍ QÆ∞iÎOKåÅx =∂„ «"Õ∞

L Œºq∞ã∞Î<åflO. ≥ÅOQÍÏ#∞ HÀ~ ÇωõΩ¯ WHõ _ç „Ñ[ʼnõΩ L#flk.

HÍQÍ ` ≥ÅOQÍ#∞ HÍ^ Œ< Õ Ç ¨ ω õ Ω ¯ Z=iH © Ö Ë^ Œ ∞ .

HÍ Œ#QÆÅ∞QÆ∞ «∞<åfl~°O>Ë =∞# „áêO «O`À "åiH ÖÏÉèíO L#fl>Ë¡

ÉèÏqOKåeû LO@∞Ok.

JO «~°æ « Ñ~å~ÚáêÅ# #∞O_ç q=ÚHÎ HÀãO ≥ÅOQÍ

=∞~À L Œº=∂xH ã≤ Œú"≥∞ÿ#k. D L Œº=∞O ^•fi~å Uk =∂i<å,

=∂~°HõáÈ~Ú<å =∞# =#~°∞Å g∞ Œ =∞#H ÇωõΩ¯ Åaèã∞ÎO Œ#_»OÖ’

=∂„ «O ãO ÕÇÏO ÖË Œ∞. ãfiÑiáêÅ# ~åROQÍ =∞# ≥ÅOQÍÏ#∞

fiÛk ŒÌ\ÏxH Z@∞=O\ åºQÍÅÔH·<å "≥#∞HÍ_»É’=∞x =∞#=∞O`å

„Ñu[ KÕ •ÌO.

g∞Ô~#∞fl‰õΩ#fl <åÜ«∞‰õΩÅ#∞ xÅnÜ«∞O_ç. T~°∂~å

ã`庄QÆÇÅ∞ KÕÜ«∞O_ç. JÑC_»∞ ≥ÅOQÍ «fi~°Ö’ =ã∞ÎOk.

*· ≥ÅOQÍ *·*· ≥ÅOQÍ

J#∞|O^èŒ=Ú-1ã¨"≥∞ÿHõº ~åROÖ’ =ÚYº=∞O„ «∞ŠѨ ŒgHÍÅO

PO„ è• =ÚYº=∞O„ «∞Å∞

„|Ǩ‡#O ŒÔ~_ç¤ 7 ã¨O= «û~åÅ 7 <≥ÅÅ∞

Zhì~å=∂~å=Ù 7 ãO= «û~åÅ 6 <≥ÅÅ∞

<å ≥O_»¡ ÉèÏã¯~°~å=Ù 1 <≥Å

<Õ Œ∞~°∞=∞e¡ [<å~°ú<£ Ô~_ç¤ 1 ãO= «û~°O10 <≥ÅÅ∞

Éèí=#O "≥OHõ„\ÏOÔ~_ç¤ 9 <≥ÅÅ∞

ÃãÃÑìO|~ü 2006 <å\H "≥Ú «ÎO 17 ãO= «û~åÅ 09 <≥ÅÅ∞

~åÜ«∞Åã‘=∞ =ÚYº=∞O„ «∞Å∞

hÅO ãOr=Ô~_ç¤ (Ô~O_»∞ q_» «Å∞) 5 ãO= «û~åÅ 3 <≥ÅÅ∞

^•"≥∂ Œ~°O ãOr=Ü«∞º 2 ãO= «û~åÅ 2 <≥ÅÅ∞

q[Ü«∞ÉèÏ㨠~°Ô~_ç¤( ŒÑ¶ Œá¶êÅ∞QÍ) 2 ãO= «û~åÅ 6 <≥ÅÅ∞

K«O„ ŒÉÏ|∞<åÜ«Ú_»∞ 8 ãO= «û~åÅ 8 <≥ÅÅ∞

~å[âıY~°ÔÔ~_ç¤(ÃãÃÑìO|~ü 2006 <å\H) 2 ãO= «û~åÅ 6 <≥ÅÅ∞

ÃãÃÑìO|~ü 2006 <å\H "≥Ú «ÎO 20 ãO= «û~åÅ 11 <≥ÅÅ∞

≥ÅOQÍ =ÚYº=∞O„ «∞Å∞

Ñ≤.q.#~°ã≤OǨ~å=Ù 1 ãO= «û~°O 4 <≥ÅÅ∞

=∞„i K≥<åflÔ~_ç¤(Ô~O_»∞ q_» «Å∞) 3 ãO= «û~åÅ 7 <≥ÅÅ∞

\. JO[Ü«∞º 1 ãO= «û~°O 4 <≥ÅÅ∞

"≥Ú «ÎO 6 ãO= «û~åÅ 03 <≥ÅÅ∞

L «Î~åO„ 茉õΩ K≥Ok ≥ÅOQÍÖ’ ã≤÷~°Ñ_»¤

[ÅQÆO "≥OQÆà◊~å=Ù 4 ãO= «û~åÅ 2 <≥ÅÅ∞

~åRÑu áêÅ# 9 <≥ÅÅ∞

J#∞|O èŒ=Ú -2ã¨"≥∞ÿHõº ~åROÖ’ U~åÊ>ÿ# qâ◊fi q^•ºÅÜ«∂Å∞

PO„ èŒ, ~åÜ«∞Åã‘=∞ „áêO`åÅ∞

<åQÍ~°∞# qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞O, QÆ∞O@∂~°∞ 1976

NHõ$+‚ Õ=~åÜ«∞ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞O, J#O «ÑÓ~ü 1978

Ñ^•‡=u qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞O, u~°∞Ñu 1983

ãO㯠$ « qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞O, z «∂Î~°∞ 1985

"≥· Œº, P~ÀQƺ âß„™êÎÅ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞O, q[Ü«∞"å_» 1986

„^•q_» ÉèÏ+Å qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞O, ‰õΩÑÊO 2002

"Õ=∞# qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞O, Hõ_»Ñ 2006

~å[ ~å[ #~O„ Œ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞O, ~å[=∞O„_ç 2006

≥ÅOQÍ „áêO «O

HÍHõfÜ«∞ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞O, =~°OQÆÖò 1976

≥ÅOQÍ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞O, x*Ï=∂ÉÏ £ 2006

QÆ=∞xHõ : ~åR ~å[ è•xÖ’ U~°Ê~°z# qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Å∞ Jxfl

„áêO`åÅ "åiH˜ ã¨=∂#OQÍ<Õ LѨÜ≥∂QÆѨ_»∞ «∞#flO Œ∞# "å\˜

q=~åÅ∞ W=fiÖË Œ∞.

QÆ=∞xHõ : `≥ÅOQÍ =ÚYº=∞O„`«∞Å#∞ ѨxKÕÜ«∞hÜ«∞‰õΩO_®

J_»∞QÆ_»∞QÆ∞<å J_»∞¤ «QÆÅ_»O`À U =ÚYº=∞O„u «# Ñ Œg HÍÖÏxfl

ѨÓiÎ KÕã¨∞HÀÖË^Œ∞. Ñ≤.q.#~°ã≤OǨ~å=Ù =ÚYº=∞O„uQÍ L#fl

HÍ~°O KÕ «<Õ ~åRÑu áêÅ##∞ qkèOÑ*Ëâß~°∞. K≥<åflÔ~_ç¤x Ô~O_»∞

™ê~°∞¡, JO[Ü«∞º#∞ XHõ ™êi =ÚYº=∞O„uQÍ kOKÕÜ«∞_®xH =∞ «

HõÅÇʼnõΩ P[ºO áÈâß~°∞.

121 122

123 124

ZO « Q˘ÑÊ x~°‚Ü«∞"≥∞ÿ<å HÍ~°º~°∂ÑO ^•ÅÛHõáÈ Õ ÖÏÉèíO ÖË Œ∞ L#fl «"≥∞ÿ# Pâ◊Ü«∞O HÀãO [#‡O`å QÆ_çÑ≤<å =º~°÷O HÍ Œ∞

"≥~Úº ™êÇÏã"≥∞ÿ# PÖ’K«#ÅHõ<åfl XHõ ™êÇÏã HÍ~°ºO Q˘ÑÊk *· ≥ÅOQÍ *·*· ≥ÅOQÍ

J#∞|O èŒ=Ú -2

JO «º„áê㨠À K«∞~°HõÅ∞~åR=∞O`å PO„ èŒ T_»Å∞

J Œ~°Q˘_»∞ «∞<åfl~Ú "åi "Õ∞_»Å∞

=∂Ü«∞=∞=Ù «∞<åfl~Ú =∞# *Ï_»Å∞

WOÔHÑC_˘ Œ∞Å∞`å~Ú D Ñ‘_»Å∞

PO„ è•- ≥ÅOQÍÏÅ@ ÉÏ~ÚÉÏ~Ú

HõÅÇÅ`À Hõeã∞O_Õ ≥O Œ∞HÀ~Ú

Jxfl ~°OQÍÅÖ’ PO„ èŒ∞Å<Õ Œ@ |_®~Ú

≥ÅOQÍ ~°Hõ∆HÀãO «ÑÊ Œ∞ Å_®~Ú

"å~°O\Ï~°∞...........

PO„ èŒ∞Å Q“~°=O xÅÉ@∞ì

J=ã~°"≥∞ÿ Õ ≥ÅOQÍ `åHõ@∞ìÃÑ@∞ì

WOÔHO «HÍÅO =∞# D 'T— H˘@∞ì

WÑÊ\ÔH·<å "Õ∞ÖÁ¯x 'pè— H˘@∞ì

qâßÖÏO„ èÕ =Ú ŒÌ<åfl~°∞

LÑ=ÚYº=∞O„u ~° ŒÌ<åfl~°∞

JkèHÍ~° Ñ‘~î°O "åi l ŒÌ<åfl~°∞

h\ ^•~°Å∞ =∞#‰õΩ = ŒÌ<åfl~°∞

L^ÀºQÆ x~°∞^ÀºQÆ ÑOÑHÍÅ∞

L^ÀºQÍÅÖ’ "åi ÃÑOÑHÍÅ∞

x~°∞^ÀºQÆOÖ’ =∞# =ÚOÑHÍÅ∞

HÍ ŒO>Ë z~°∞^ÀºQÆOÖ’ xOÑHÍÅ∞

PO„ èŒ∞ʼnõΩ zHͯ~Ú Éè’QÍÅ∞

≥ÅOQ͉õΩ ŒHͯ~Ú ~ÀQÍÅ∞

ZÑÊ\H© "åiH<å Ü≥∂QÍÅ∞

WOÔH<åflà◊§x =∞# D `åºQÍÅ∞

PO„ èŒ∞Å ÇωõΩ¯Å ~°Hõ∆

≥ÅOQÍÏ Pã∞ÎÅ ÉèíHõ∆

JO Œ∞Ö’<Õ áêʼnõΩʼnõΩ tHõ∆

=∞# Ñk lÖÏ¡Å∞ "åiH ŒH∆

≥ÅOQÍH"≥∂ ~åàÁ§KÕÛ

PO„ è•ÔH· Õ hàÁ§KÕÛ

Z_» ≥QÆx "≥∂™êʼnõΩ UàÁ§KÕÛ

JO Œ∞H „Ñ ÕºHõ ~å„ëêìxH HÍàÁ§KÕÛ

Hõ$ëê‚ QÀ^•=~°∞Å [ÖÏÅ∞

PO„ èŒ∞ÅH JOkã∞Î<åfl~Ú Ñ¶ÖÏÅ∞

≥ÅOQÍÏ "≥#∞HõÉÏ@∞H"Õ =¸ÖÏÅ∞

ZÅ∞ÔQuÎ Kå\ÏeûO Õ =∞# HõÖÏÅ∞

\.P~ü.Zãπ. ÑÙ@∞ìHõ À..........

=∞#QÆm§ QÆm§ ÑÙ<åk ~åàÁ§KÕÛ

HÍy`åÅÃÑ· HõàÏâßÅÖÁKÕÛ

=∞O„ «∞Å =∂@Ö’¡ L^ÀºQÍÖÁKÕÛ

W ŒO`å K«∂ã∂ÎO>Ë Tã~°"≥àı§ QÆ∞~ ÎKÕÛ

PQƉõΩO_® ™êQÆ∞ «∞<åfl~Ú "≥∂™êÅ∞

HõÅ¡ÉÁe¡ Hõ|∞~°¡ À HõÑ@ "ÕëêÅ∞

U"≥∞ÿáÈÜ«∂~Ú ≥ÅOQÍ "åã∞Å ~ÀëêÅ∞

"≥∞e"ÕÜ«∞Hõ «ÑÊ Œ∞ =∞# g∞™êÅ∞

Hõeã∞O_®ÅO>Ë PO„ èŒ∞ÅH WOÑÙ

"åiH˘~°H ≥ÅOQÍÏ "åã∞Å =ÚOÑÙ

ZO « HÍÅO Hõeã∞<åfl «ÑÊ Œ∞ HõOÑÙ

JO Œ∞H „Ñ ÕºHõ ~å„ëêìxÔH· KÕÜ«∂e ≥OÑÙ