NOT FOR PUBLICATION

ANG WIKANG FILIPINO SA MEDIA NGAYON

Nicanor G. Tiongson

Ngayong umaga ay nais kong magbigay ng ilang kurokuro tungkol

sa kalagayan ng wikang Filipino sa ating media ngayon ,

partikular sa print media, radyo, telebisyon at pelikula. Tatlo ang

pangunahing obserbasyon na tatalakayin ko.

A. FILIPINO NA ANG PANGUNAHING WIKA NG MEDIA NGAYON

Ang wikang Filipino ang de facto na lingua franca at

pangunahing wika ng komunikasyon sa halos lahat ng media

ngayon. Sa print media, maaaring ang pangunahing mga

broadsheets ay nasa Ingles pa rin, pero ang halos lahat ng mga

tabloid, na mas marami at mas laganap sa karaniwang

mambabasa, ay nasa Filipino. Sa mga tabloid na tulad ng

Tempo, Ngayon, Balita, Tonite, Abante at iba pa makikita ang

pruweba na iba nang talaga ang Filipino sa Tagalog, at ang

Filipino ang higit na nauunawaan at ginagamit ng karaniwang

tao sa kalye, mula estudyante at propesyunal hanggang driver

at tindera sa palengke. Sa mga tabloid na ito, maluwag ang

1

paggamit sa wika at sensationalism ang nananaig na

katangian, lalo na sa mga headlines.

Halos lahat ng mga talk shows sa radyo sa NCR, maging ito ay

tungkol sa showbiz, kalusugan, relihiyon, batas, at balita, ay

nasa Filipino at ang mga ito’y nakararating sa mga rehiyon.

May mga galamay na estasyon na ang Maynila sa mga

probinsiya na may mga programang gumagamit ng rehiyonal

na wika, pero Filipino pa rin ang gamit ng mga regional

correspondents kapag nakikipag-ugnayan sila sa mga

programa sa Kamaynilaan. Kapag nag-iinterbyu ang mga

correspondents sa iba’t ibang rehiyon, karaniwang Filipino ang

ginagamit ng mga iniinterbyu, kasama na ang mga Abu Sayaf.

Kung ang gamit ng iniinterbyu ay rehiyunal na wika, nilalagyan

ito ng salin sa Filipino, na maaring dubbed o subtitled.

Filipino na rin ang pangunahing wika sa mga programa sa TV

sa NCR – sa variety shows, talk shows, sitcoms, telenovela at

drama, reality shows, at maski na sa mga documentaries,

news and public affairs programs. Ang mga ito’y nakararating

sa iba’t ibang sulok ng bansa, at ngayon sa pamamagitan ng

satellite sa mga bansa sa mundo na maraming Pilipinong

immigrant o overseas worker. Dahil sa Filipino diaspora,

kinailangang maging global ang wikang Filipino, lalo na at ang

tunog nito at kaakibat na kultura ang hinahanap-hanap ng mga

homesick na pinoy na nangingibambansa.

2

Sa pelikula, Filipino ang tanging ginagamit ng mainstream o

studio-produced films, tulad ng ginagawa ng Star Cinema,

Regal, Viva at iba pang commercial studios. At ito’y dahil ang

masang manonood na pinupuntirya ng kanilang investment ay

wikang Filipino ang naiintindihan at ginagamit. Dahil ang

karamihan sa mga manonood ay nasa urban centers tulad ng

NCR, mapapansin ang pagnanais ng mga pelikulang ito na

magmukhang urbanisado at sopistikado. Kaya Ingles ang

madalas na gamiting titulo at ang kanilang dialogo ay,

madalas kaysa hindi, gumagamit ng taglish.

Sa larangan ng indie film, Filipino ang ginagamit ng karamihan

sa mga pelikulang ginagawa sa NCR at karatig lalawigan, pero

dumadami na rin ang mga pelikulang likha sa mga rehiyon na

nagsasalita ng iba’t ibang rehiyunal na wika, at ito’y maaaring

magkaroon ng epekto sa wikang Filipino, tulad ng tatalakayin

mamaya.

Sa kabuuan ay masasabi na hindi na dapat pagtalunan pa ang

pagiging lingua franca sa media ng wikang Filipino, at dahil

dito ito na nga siguro ang wikang siyang nag-uugnay sa iba-

ibang rehiyon na bumubuo ng bansa. Kung magkaganito nga,

anong uri naman kaya ng bansa ang nabubuo sa kasalukuyang

paraan ng paggamit ng Filipino sa media. Sapat na ba na

Filipino ang de factong lingua franca ng media?

3

B. KARANIWANG GINAGAMIT ANG FILIPINO SA MEDIA BILANG

WIKA NG IMPORMASYON AT ALIWAN LAMANG.

Ang paggamit ng wikang Filipino ng media ngayon, at ang

kaakibat na pagpapalaganap nito, ay hindi dahil sa pagnanais

ng media na mapalaganap ang wikang pambansa kundi upang

maabot nito ang pinakamalawak na antas ng mga manonood

at tagapakinig , para tumaas ang ratings ng isang programa,

at sa gayo’y magkamal ng malaking salapi ang mga prodyuser.

Kaya naman ang tunguhin ng maraming programa sa

telebisyon at radyo ay entertainment o aliw. Sa pagnanais na

maging popular, ibinababa ng maraming tagamedia ang lebel

ng usapan sa radyo, telebisyon at kahit print sa antas ng

“karaniwang tao” o “masa” na tila sa kanilang pananaw ay

mahina ang pang-unawa at mababaw ang kaligayahan.

Kaya naman ang mga tabloid sa Filipino, kahit na ang

pinakamalaman sa kanila, ay kailangang magpaka”masa” at

sumakay sa mainit na tsismis at iskandalo para kagatin ng tao.

Sa paligsahan ng mga tabloid para kumita, pagaan nang

pagaan ang saysay ng mga balita samantalang palakas nang

palakas ang ugong ng intriga, sex at kontrobersiya. At dahil

hindi professionalism kundi sensationalism ang bumebenta,

mababa rin ang pamantayan ng peryodismo. Ang mga balita

ay madalas na kulang o walang research, hindi balanse at may

kinikilingan. Wari bagang ang motto ng maraming tabloid

writers ay “Shoot first, ask questions later.”

4

Sa TV at radyo, at kasama dito ang mga news programs, lagi

nang pinagtutuunan ng pansin ang anim na kategorya:

patayan, holdapan, pang-aabuso, aksidente, kalamidad, at higit

sa lahat, showbiz tsismis. Sa pagpili ng news, ang kinikilangan

ay iyong may kontrobersiya, may inaantig na maapoy na

damdamin at mahahayap na salita. Kaya naman ang popular

sa media ay mga taong pinanggagalingan ng mga ito. Ang

kahabaan ng news program ay nagdudulo sa climax – ang

showbiz balita, na para bagang ito ang pinakaimportanteng

item sa araw na iyon. At para maging “interesante” ang balita,

malayang binubudburan at binuburdahan ng mga anchor o

host ng balita, na wari mo’y eksperto sila sa alinmang isyu, at

sa tonong arogante o maton.

Bakit nga kaya sa mga programang nasa wikang Filipino,

madalas ay mas impormal ang tono, tila mas maluwag ang

pamantayan ng propesyunalismo, mas mababa ang katangiang

artistiko. Dito’y tila hindi uso ang mahinahong usapan at

tahimik na pag-unawa at pagsusuri sa mga isyu, kundi

maiingay na taltalan at mababaw na pabonggahan. At ang

tingin sa pagiging media personality ay lisensya para barilin

ang sinumang kalaban.

Sa kabilang banda, bakit kapag ang dyaryo at programa sa

radyo at telebisyon ay nasa Ingles, tila ang mga taga-media ay

mas mahinahon, mga ideya at isyu ang sinusuri, at mas kritikal

ang talakayan. Paghambingin na lamang ang pagbabalita sa TV

Patrol at sa ANC News. Madalas ikatuwiran ng mga prodyuser

5

na magkaiba kasi ang audience ng news sa Ingles at balita sa

Filipino. Ano kaya ang ibig sabihin nito? Na kapag masa ang

audience ay dapat ibaba ang panuntunan ng journalism at

bigyang diin ang aliw? Na kapag ang audience ay ang middle

at upper class ay dapat itaas ang pamantayan at gawing mas

malaman at analitikal ang news program? Hindi kaya ito ay

isang uri ng snobbery at condenscension na lalo lamang

nagbabaon sa “masa” sa kulturang mababaw at superpisyal at

lalo pang nagpapalaki sa guwang sa pagitan ng mayaman at

mahirap?

C. MAY KAKAIBANG KONTRIBUSYON ANG INDIE FILM SA

WIKANG FILIPINO

Lumaganap at umunlad ang Independent o indie film mula

2005 hanggang sa kasalukuyan, dahil sa pagdating at

paglaganap ng digital video technology. Dahil mas murang di

hamak sa celluloid ang DV (kung 30 milyon ang nagagasta sa

mainstream film, mga 3 hanggang 5 milyon lang ang kailangan

ng indie film) , nagawa ng mga filmmaker na makapagprodyus

ng sarili nilang pelikula, para maipahayag ang sariling bisyon at

pananaw tungkol sa lipunan at pagkataong Pilipino, nang hindi

pinakikialaman ng mga prodyuser o studio executives na ang

hangad ay kumita sa takilya.

Matapang na binulatlat ng indie film ang maraming paksain na

lagi nang iniiwasan ng mainstream films dahil ang mga ito’y

6

pangit, nakaka-depress, at di nakaaaliw sa manonood. Marami

sa mga indie films ay tungkol sa kahirapan, sa korupsyon, sa

pang-aabuso sa kapwa, sa pang-aapi sa mahihina at mahihirap.

At dahil hubad na katotohanan ang gustong isiwalat ng indie

filmmaker, ang estilong karaniwang ginagamit ng mga

pelikulang indie ay neo-realismo, o bagong uri ng realismo na

nagsasabing tungkulin ng pelikula na ipakita ang realidad sa

lipunan nang hindi ito pinagaganda o pinagtatakpan, sa

paraang madadama ng manonood ang realidad na iyon. Higit

pa rito, nilalayon ng indie filmmaker na yugyugin ang

manonood upang magawa niyang unawain at suriin ang

inilalarawan ng pelikula.

At dahil nais ng indie filmmaker na magpakatotoo, nagsimula

na ring gumawa ng pelikula ang mga filmmaker sa rehiyon,

gamit ang kani-kanilang wika at karanasan. Sa ngayon, wala

nang duda na ang mga pelikula mula sa mga rehiyon ay maaari

nang itabi sa mga pelikula ng NCR, tulad ng pinatutunayan ng

mga pelikulang rehiyunal na nanalo sa mga prestihiyosong

paligsahang pampelikula dito at sa ibang bansa. Nakaugalian

na sa mga pelkikulang ito na gumamit ng subtitle sa Ingles,

para maunawaan ang diyalogo ng pelikula ng mga taong hindi

nakaiintindi ng wikang rehiyunal.

Dalawa ang magandang kontribusyon ng indie film sa

pagpapaunlad ng wikang Filipino ngayon. Una, dahil tinuklas at

7

binusisi ng mga indie film ang maraming realidad na itinago ng

pelikulang komersyal, nabuksan din nito ang mga salita na

kaugnay ng mga realidad na iyon, at sa gayo’y napayaman ang

wikang Filipino. Nariyan ang mga salitang kung tawagi’y balbal

o slang o idiolect na galing sa mga grupo o komunidad na hindi

bahagi ng karamihan at kalakaran, tulad ng mga salitang gamit

sa titulo ng mga pelikulang ito: mudraks, para sa mother o ina;

tirador, para sa mga mandurukot o magnanakaw; baryoke,

para sa karaoke sa baryo; cuchera, para sa babaeng

nagsusuperbays ng pagtatago ng pakete ng drugs sa puwit o

tiyan ng mga drug mules; samarito, para sa good Samaritan;

ranchero, para sa mga bilanggo; qwerty, para sa di tamang

keyboard style na di na mababago dahil laganap na; ombre,

para sa lalaki, at zombading, para sa zombie na bading sa gay

lingo. Nariyan din ang rakenrol at taksikab, at text language

na Ligo na U, Lapit na Me. May mga bagong salita rin na

nagpasok ng bagong ideya o realidad sa wika, tulad ng neo-

rebolusyon at kamera obskura.

Malaki din ang iyayaman ng wikang Filipino kung tatanggapin

niya ang mga salita mula sa rehiyunal na wika na ginawang

popular ng mga titutlo ng pelikulang rehiyunal, tulad ng : sa

Cebuano, Ang Damgo ni Elueteria (Ang Pangarap ni Eleuteria),

Un Diutay Mundo (Maliit na Miundo), Hunghong sa Yuta (Bulong

sa Lupa); sa Ilonggo, Yanggaw (Aswang) at Namets (Masarap);

sa Bikol, Sarong Adlaw (Isang Araw), Sarong Banggi (Isang

Gabi), at Aki ning Maisug (Anak ng Maisug); sa Kapampangan,

8

Kaleldo (Init ng Tag-araw) at Manenaya (Naghihintay); sa

Pampango Aeta, Manoro (Guro); sa Maguindanao, Limbunan

(Silid ng Baabeng Ikakasal) at Qiyamah (Wakas ng Daigdig); sa

Maranaw, Gabon (Alapaap) at Angan-angan (Mga Pangarap).

Ang pangalawa at mas mahalagang epekto ng indie film sa

wikang Filipino ay ang paggamit dito sa pelikulang hindi lang

makatotohanan kundi lalo’t higit mapagmuni, mapanuri at

kritikal. Tulad ng nasabi na, pangunahing layunin ng indie

filmmaker di lamang ang maglahad sa manonood ng bago at

mahalagang impormasyon tungkol sa realidad kundi tulungan

din ang manonood na maunawaan at masuri ang realidad na

iyon. Ito ay malaking ambag sa pagpapaunlad at

pagpapayaman sa wikang Filipino.

D. KONKLUSYON

Bilang konklusyon, hayaan ninyong lagumin ko ang

pangunahing punto ng maikling pananalitang ito:

1) Una, walang alinlangan na ang wikang Filipino na ang siyang

pangunahing wika sa komunikasyon sa apat na media sa

kasalukuyan, Ito ang wikang nag-uugnay sa Maynila at sa

iba’t ibang rehiyon ng bansa at vice versa, at siya ring nag-

uugnay sa Pilipinas sa mga komunidad ng mga Pilipinong

naninirahan o nagtatrabaho sa ibang bansa. Ito ang una o

pangalawang wika ng karamihan sa Pilipinas at unang

language of compromise sa pagitan ng iba’t ibang wikang

sinasalita sa Pilipinas.

9

2) Pangalawa, bagamat ito’y laganap na sa media, mapapansin

pa rin na ang wikang Filipino ay madalas na ginagamit sa

mga tabloid o sa mga programa sa radyo at telebisyon na

ang nananaig na tono ay impormal, at waring hindi gaanong

istrikto ang pamantayan ng propesyunalismo. Sa maraming

babasahin at palabas sa Filipino, ang tila nangingibabaw na

layunin ay mang-aliw, manlibang, lumikha ng ugong at ingay

ng kasayahan.

3) Pangatlo, naiiba ang epekto ng indie film sa wikang Filipino.

Dahil ang estilo ng mga ito ay neo realismo, binibigyang diin

ang makatotohang paglalahad ng lahat ng uri ng realiidad sa

Pilipinas, saan mang sulok ng bansa ito manggaling. Dahil

dito, nakakaambag ito sa paglago ng wikang Filipino dahil sa

mga bagong salitang kaakibat ng mga bagong paksaing na

ito. Mas mahalaga, nagagamit ng indie film ang wikang

Filipino sa paglalahad ng mga katotohanang personal at

panlipunan sa paraang nagbibigay ng impormasyon at

pagkaunawa at gumagamit ng perspektibang kritikal sa mga

paksaing ito, bagay na hindi nagagawa ng pelikulang

komersiyal.

Batay sa mga nabanggit na, malinaw na kailangan pa ring

ipagpatuloy ang proseso ng intelektuwalisasyon ng wikang

10

pambansa at ang paggamit nito sa mga diskursong impormatibo

at analitikal sa media. Marahil, kailangang bawasan ang tsismis at

lagyan ng mas matibay na datos at analisis ang mga talk show sa

radyo at TV, at pasulatin sa mga tabloid ang mga mapanuring

manunulat. Dapat nang ibalik sa mga news program sa Filipino

ang pormalidad at objectivity para matulungan ang tagapanood

na pag-isipan at suriin ang halaga at implikasyon ng mga

pangyayaring ibinabalita. Kailangang itaguyod at palaganapin ang

paggamit ng Filipino ng mga opisyales ng gobyerno, mga

edukador, at ibang propesyunal, lalo na kapag nagsasalita sila sa

media sapagkat malaki ang magagawa nila para makapagbigay

ng kamulatan sa mga manonood at tagapakinig ng media. Sa

bagay na ito, dapat purihin ang paggamit ni Pangulong Noynoy

Aquino ng wikang Filipino na malaman, matuwid, at walang

borloloy sa kanyang mga SONA, sapagkat napaparating niya sa

karaniwang mamamayan ang mahahalagang isyu na dapat nilang

harapin. Isipin na lamang kung ang pagliitis kay CJ Corona ay

ginawa sa Filipino, mas malaki sana ang nagawa nito sa

pagtataas ng kamalayang pampulitka nina Juan at Juana de la

Cruz.

Kung magagawa ng taga-media na iangat ang kalidad ng

impormasyon at antas ng kritikal na talakayan sa iba’t ibang

media, mas malaki ang maiaambag ng media di lamang sa

pagbubuo ng bansa sa pamamagitan ng paggamit ng iisang wika

kundi sa paghuhubog ng mga mamamayan na maalam,

11

mapanuri, at mapagpasiya. Sa ganitong paraan, ang media, na

gumagait ng wikang Filipino, ay magiging matibay na haligi ng

ating demokrasya.

4 Agosto 2012

12