Antropolog w szafie „U Przyjaciół”

• Informacje ogólne• Jesteśmy niszowi• Dlaczego Oni?• Nie jesteśmy grupą w

sensie społecznym• Wnikanie• Czy jednak zamknięci?• Plener – czas oswojenia• I co dalej?

Informacje ogólne• Obiekt badań:

- grupa teatralna KLUB – TEATR – KAWIARNIA U PRZYJACIÓŁ

• Czas badań: (25 XI 2006 – 10 II 2007) - badania nad grupą rozpoczęły 25 listopada 2006 roku od wstępnej rozmowy z liderem grupy- początkowo były to spotkania bardzo sporadyczne, często nieformalne ale w przestrzeni zajmowanej przez Teatr - później stały się częstsze (do dwóch spotkań tygodniowo w różnorodnym natężeniu czasowym: od bardzo krótkich do długich aż 5-6 godzinnych)

• Rodzaje spotkań:- nieformalne - spotkania związane ze spektaklami (przed, w trakcie i po)- trzydniowy plener (02 – 04 II 2007)

• Metoda badań: - obserwacja uczestnicząca jawna- brak ankiet i wywiadów (mało pytań)- podstawa zarówno badania jak i wnikania: bycie

Jesteśmy niszowi• Teatr U Przyjaciół powstał w 2003

roku w Kawiarni Literackiej U Przyjaciół. Twórcy teatru deklarują, iż ich działania mają charakter społeczny, a efektem pracy ma być możliwość dalszego działania.

• Mówią, o sobie, że są niszowi i ich twórczość, mimo pierwotnych realizacji wystawianych z wielkim rozmachem, jest skierowana raczej do wąskiego grona odbiorców. Pomysły na spektakle i filmy krótkometrażowe czerpią głównie z literatury, posługując się przy tym sporą dozą czarnego humoru i absurdalnych skojarzeń.

• Dla swoich potrzeb realizatorskich oswajają Dziedziniec Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, przy którym mieści się również kawiarnia, oraz stary zakurzony strych, dodający kolejnym spektaklom trochę jakby zamierzonego, przerażającego klimatu.

Dlaczego oni?• Po spektaklach, „U Przyjaciół”, które

widziałam przed podjęciem badań, utkwiło mi w pamięci to, że twórcy dają widzowi złudzenie bliskości, są na wyciągnięcie ręki, przemawiają do niego, czasem nawet wchodząc z nim dialogi, a mimo wszystko tworzą nieprzenikniony dystans. Dystans ten zwiększa się jeszcze bardziej z powodu dopracowanych kostiumów i makijaży, w których aktorzy zmieniają się w odgrywane przez siebie postacie i ukrywają zarazem. Właśnie ten dystans był dla mnie nie tyle intrygujący co pociągający.

• Cel:- wniknięcie w grupę- sprawdzenie czy i na ile grupa jest zamknięta

Nie jesteśmy grupą w sensie społecznym

• Autor tych słów miał na myśli to, że grupa nie jest stała, że się zmienia jej skład, a zaangażowanie poszczególnych osób jest bardzo różnorodne, więc w gruncie rzeczy, jej trzon stanowi zaledwie kilka osób.

• Żadna grupa nie jest stała, a Teatr jest jednak pewną całością. Jak każda grupa posiada liderów (zarówno jawnych jak i ukrytych), każdy pełni w grupie różne funkcje.

• Mimo swojej deklaracji o nie tworzeniu „grupy w sensie społecznym”, autor tych słów, kiedy pojawiały się jakieś konflikty, używał sformułowań typu „działał na niekorzyść grupy” czy też „przeciw grupie”.

Wnikanie• Pierwsza rozmowa – „teatr”.• Podstawą wnikania – szczerość i działanie.

• Taki sposób „wnikania” choć wybrany podświadomie okazał się słuszny, ze względu na to, że nie mogąc doświadczyć perspektywy innych, mogłam podzielić dane doświadczenia, a podzielność doświadczenia oznacza, że jesteśmy częścią układu. Daje to sposobność, a wg Kristen Hastrup nawet pewność, do zrozumienia „światów”, tego, w jaki sposób są tworzone i przetwarzane wewnątrz układu[1].

• Obawy części osób, związane z moim pobytem w grupie.

• Unikanie wypowiadania się przy mnie, o sytuacjach konfliktowych czy negatywnych.

• Wszelkie moje wypowiedzi na temat członków grupy często odczytywano jako część eksperymentu, realizowanego planu czy analityczne opinie.

Cytaty:- Myślałam, że będziesz siedzieć z notatnikiem

i chłodno wszystko analizować.- Sylwia notuj! (podczas konfliktowej sytuacji)- ...a... to taki etap wtajemniczenia...- (Słyszałem), dlaczego tu jesteś, ale wiesz, już

zapomniałem o tym.- Dlaczego tak na mnie patrzysz?- Kreujemy się na grupę hermetyczną. - Będę podkopywał ten projekt.

Czy jednak zamknięci?• <<Nie jesteśmy grupą zamkniętą –

jeśli chciałbyś ciężko pracować przy „Tworzeniu Sztuki” napisz do nas (prześlemy do wypełnienia formularz „Adepta starającego się”)>>[2].

• <<Teatr U Przyjaciół nie jest grupą zamkniętą....Jeśli ktoś czuje, że został zaproszony, jeśli ma przekonanie, że ludzie, którzy to tworzą są interesujący, to rozpoczyna działanie>>[3].

• Czy sformułowanie „grupa nie jest zamknięta” dotyczy tego, że skład się zmienia, czy że każdy może do grupy wstąpić?

• Wyraźnie są sygnały, że trzeba przejść eliminację: wypełnić formularz, lub zostać zaproszonym.

Plener – czas oswojenia• Antropolog odkrywa i definiuje świat, przez to, że staje się jego

częściąi bierze w nim udział[4].

• Plener:- trzydniowy wyjazd w celu realizacji serii krótkich filmów- skład: 18 osób (w tym część z nich po raz pierwszy) - udział własny (obsługa kamery) - przekroczenie opozycji – ja/oni („czy to nasze?”)

• Intensywne działania podczas pleneru związane z filmowaniem, spowodowały zatarcie dystansu między mną a grupą. Doprowadziły do przekroczenia pewnej bariery w sensie praktycznym przeze mnie,

a w sensie mentalnym – przez grupę. • Oko kamery jednak, to ciągle oko podglądacza i wiem, że nadal tak

jestem postrzegana.

Wnioski• Grupa U Przyjaciół jest grupą zamkniętą pozornie. Przynależność do

grupy wiąże się przede wszystkim z działaniem osoby w grupie i wzajemnej akceptacji.

• Jest to ważne z tego powodu, że w Teatrze nie ma posad i gaży, a sztukę „się robi” czyli wypracowuje przez długi okres. Trzeba na to poświęcić sporo czasu i co za tym idzie wspólnie przebywać. Nie może być więc mowy o nie-przyjacielskich stosunkach.

• Nie należy przez to rozumieć, że w grupie nie ma konfliktów, jak na razie nie są one na tyle istotne by stały się przyczyną załamania struktury grupy.

• Nazwa U Przyjaciół to nazwa jak najbardziej trafna, a lider grupy nie ukrywa, że zapraszając kogoś w krąg teatralnych przyjaciół, kieruje się intuicją i podchodzi do tego bardziej emocjonalnie niż racjonalnie. Nowe osoby w grupie, to przede wszystkim (choć nie tylko) znajomi jej członków, lecz osoby te muszą wykazywać zaangażowanie.

• Grupa teatralna posiada również strukturę zbudowaną przez wzajemne i różnorodne relacje jakie w niej zachodzą. W tym sensie jest więc grupą społeczną.

I co dalej?

• Przychodząc do U Przyjaciół nie miałam konkretnych planów, a otwarta rola podglądacza codziennego życia nie odpowiadała mi w tej relacji. Dlatego też od początku chciałam dać coś w zamian i głośno o tym mówiłam. Dzielenie wspólnego doświadczenia dało mi nie tylko wiedzę o grupie ale i wiedzę o mnie samej.

• Nie zamierzam kończyć współpracy z Teatrem, mając nadzieję, że uda nam się wypracować układ, dający możliwość czerpania wiedzy o nas samych przez wspólne działania i wzajemne kontakty.

• Większość badań w naukach społecznych wymaga bezpośredniego, intymnego zetknięcia z konkretnymi aspektami współczesnego życia, co staje się źródłem większych i mniejszych zakłóceń. Jest to ten rodzaj zetknięcia, który niezbyt pomaga, lecz pobudza wrażliwość uczestniczących w nim osób[5].

Przypisy• [1] K. Hastrup, O ugruntowywaniu się światów – podstawy empiryczne

antropologii, [w]: Badanie kultury, Kontynuacje, Warszawa 2004, PWN, s. 92.• [2] http://www.uprzyjaciol.pl• [3] Przyjaciele z teatru, Głos Wielkopolski, Nr 31/637, 5/6 sierpnia 2006r, s. 8.• [4] K. Hastrup, O ugruntowywaniu się światów – podstawy empiryczne

antropologii, [w]: Badanie kultury, Kontynuacje, Warszawa 2004, PWN, s. 95.• [5] C. Geerttz, Zastane światło, Kraków 2003, Universitas, s. 35.

• Wykorzystane w prezentacji zdjęcia są własnością U Przyjaciół.

koniec