105

บทท 4 ผลกระทบของวทยาศาสตรและเทคโนโลยทมตอมนษย

บทน า การด าเ นนชวตของมนษยในยคปจจบนน มความผกพนและ เชอมโยงอยกบความเจรญกาวหนาในดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยเ ปนอยางมาก ทง เครองมอเครองใช ตลอดจนปจจยสซงเปนปจจยพนฐานในการด ารงชวตของมนษย ไดแก อาหาร ทอยอาศย เครองน งห ม และยารกษาโรค ลวนแลวแตเปนผลผลตทมาจากการพฒนาทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยทง สน ยงไมนบรวมถงปจจยอน ๆ ทจ าเ ปนในการด ารงชวตของมนษย เช น โทรศพทมอถอ รถยน ต รถจกรยานยนต คอมพวเตอร เครองใชไฟฟา เปนตน สปปนนท เกตทต (ม.ป.ป. : 80) กลาววา วทยาศาสตรและเทคโนโลยมความจ าเ ปนและเพมความส าคญเปนล าดบมากขนตอการด ารงชวตของมนษยแมวาการพ ฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยจะเอออ านวยในดานชวตความเปนอยทสะดวกสบายและมอายยนนานขน หากการน าวทยาศาสตรและเทคโนโลยมาใช โดยมไดพจารณาอยางสขมรอบคอบและกวางไกลแลว ยอมเกดผลเสยตอสภาพแวดลอมและสมดลทางธรรมชาตอยางมหนต สเทพ อสาหะ (2526 : 10-11) กลาววา คงเปนทยอมรบกนวา ขณะนเราอยในยคทวทยาศาสตรและเทคโนโลยเจรญสงสด ทกอยางทเกยวของกบตวเราน นเ ปนผลมาจากการพฒนาของวทยาศาสตรและเทคโนโลยทงสน อกทงการพฒนาประเทศใหเจรญกาวหนาอยางยง ยนจ าเ ปนตองใช วทยาศาสตรและเทคโนโลยเปนปจจยหลกในการขบเคลอนทางเศรษฐกจใหแขงแกรงและเตบ โตอยางตอเ นองน าไปสการยกระดบคณภาพชวตและการอยดกนดของประชาชนในประเทศในระยะยาว ดงน นมนษยเราจ าเ ปนตองเตรยมการรบมอผลกระทบทอาจเกดขนจากวทยาศาสตร หากไมท าการวเคราะหถงอดตเกยวกบความส าเรจและความลมเหลวของการน าวทยาศาสตรและเทคโนโลยมาใช รวมถงผลกระทบของเทคโนโลยตาง ๆ แลว อาจท าใหมนษยสญพนธไปในทสดเพราะการแขงขน การแกงแยงทรพยากร การสรางมลพษขนในสงคมจะเปนสาเหตท าลายสงคมอนและตนเองในทสด และสวนทส าคญเปนอยางยงในการทมนษยจะใชวทยาศาสตรและเทคโนโลยใหเกดประโยชนอยางสงสดนน จะตองมหลกจรยธรรมควบคกนไปดวย จดประสงคการเรยนร เพอใหผเรยนสามารถ 1. อธบายบทบาทของวทยาศาสตรและเทคโนโลยทมผลกระทบตอมนษยได

106

2. บอกความสมพนธของวทยาศาสตรและเทคโนโลยทมผลกระทบตอมนษยได 3. ตระหนกถงผลกระทบของวทยาศาสตรและเทคโนโลยทมผลกระทบตอมนษยดานสงคม 4. อธบายผลกระทบของวทยาศาสตรและเทคโนโลยตอเศรษฐกจได 5. ตระหนกถงผลกระทบของวทยาศาสตรและเทคโนโลยทมผลกระทบตอมนษยดานวฒนธรรม 6. ตระหนกถงสถานการณการขาดแคลนพลงงานและทรพยากร 7. ทราบสาเหตการเกดมลพษทางอากาศ เสยง น า 8. เขาใจความหมายของจรยธรรมกบวทยาศาสตร

ผลกระทบของวทยาศาสตรและเทคโนโลยทมตอมนษย วทยาศาสตรและเทคโนโลยท าใหเกดการเปลยนแปลงวถการด ารงชวตของมนษย และยงมบทบาททส าคญย งตอการพฒนาเ ศรษฐกจและสง คมในแตละประ เทศ ดาน เศรษฐกจมอตสาหกรรมจ านวนมากทจะตองใชหรอแขงขนกบเทคโนโลยเหลาน ดานสงคมมคนทเกยวของและไดรบผล กระทบจากเทคโนโลยเ หลานหลายลานคน สวนในดานสงแวดลอมไดรบผลกระทบอยางมหาศาล โดยแบงผลกระทบออกเปน 2 ดาน ดวยกน คอ 1. ผลกระทบในทางดานบวกของวทยาศาสตรและเทคโนโลย วทยาศาสตรและเทคโนโลย มความส าคญและมประโยชนตอมนษยมากเพราะสามารถ ผลตสนคาและใหบรการตาง ๆ เพอตอบสนองความตองการของมนษยไดมากขน ความกาวหนาทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยท าใหมการคดคนและพฒนาสงอ านวยความสะดวกในดานตาง ๆ ท าใหมนษยมมาตรฐานความเปนอยและคณภาพชวตทดขน โดยเทคโนโลยไดเขามาเสรมปจจยพนฐานการด ารงชวตทงทางดานอาหาร ทอยอาศย เครองน งห ม และยารกษาโรค ตลอดรวมทงสงประดษฐ เครองมอเครองใชอน ๆ ทอ านวยความสะดวกสบายไดเปนอยางด 2. ผลกระทบในทางดานลบของวทยาศาสตรและเทคโนโลย เปนทยอมรบกนโดยทวไปวา พฒนาการของวทยาศาสตรและเทคโนโลยท าใหโลกของเราถกพฒนาขนมาโดยล าดบ และการพฒนานกเ ปนสง ทปรารถนาของมนษยเพราะสามารถตอบสนองความตองการสรางเสรมคณภาพชวตใหมนษยเราไดรบความสะดวกสบาย ไมวาจะเปนการท างาน การตดตอสอสาร การคมนาคม และอน ๆ แตกตองยอมรบวาความกาวหนาของการพฒนาทางเศรษฐกจอตสาหกรรมทมนษยสรางสรรคขนโดยอาศยวทยาศาสตรและเทคโนโลยมาเปนเครองมอทมความกาวหนาไปอยางสงแบบทไมเคยปรากฏมากอนในประวตศาสตรน น ได

107

สงผลกระทบในดานทเปนผลเสย สรางความเสยหายท าลายธรรมชาตและสงแวดลอม จนกอใหเกดปญหาตาง ๆ ตามมาอยางมากมายและรวดเรวพรอมทงนบวนจะมแตทวความรนแรงมากยง ขน ซงมนษยเองตองท าการปรบตวเพอรบมอกบปญหาทอาจเกดขนในอนาคต ผลกระทบของวทยาศาสตร และเทคโนโลยทมตอมนษย สามารถแบงออกเปน 4 สวน คอ 1.1 ผลกระทบของวทยาศาสตรและเทคโนโลยตอสงคม 1.2 ผลกระทบของวทยาศาสตรและเทคโนโลยตอเศรษฐกจ 1.3 ผลกระทบของวทยาศาสตรและเทคโนโลยตอวฒนธรรม 1.4 ผลกระทบของวทยาศาสตรและเทคโนโลยตอทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 1.1 ผลกระทบของวทยาศาสตรและเทคโนโลยตอสงคม สงคมไทยในอดตเปนสงคมทมการเปลยนแปลงแบบคอยเปนคอยไป แตหลงจากป 2552 เปนตนมา วทยาศาสตรและเทคโนโลยไดเขามามอทธพลและมบทบาทตอวธการด าเ นนชวตของ คนไทย โดยเฉพาะคนในสงคมเมอง ซงการเปลยนแปลงดงกลาวเหมอนเปนการปฏวต เ นองจากเปนปรากฏการณทด าเ นนไปอยางรวดเ รว สงเกตไดจากภายในระยะเวลาไมกสบปทผานมา ประเทศไทยมวทยาศาสตรและเทคโนโลยททนสมย เทยบเทากบประเทศผผลตเทคโนโลย ซงการเปลยนแปลงเหลานสงผลกระทบอยางยงตอการเปลยนแปลงของสงคมไทย กระนนกตาม คงปฏเสธมไดวาในปจจบนความเจรญทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยมผลกระทบตอสง คมไทยทงในทางบวกและทาง ลบมากมายเพ ยงใด แตสง ทน าพจารณาคอวทยาศาสตรและเทคโนโลยของไทยมไดเกดจากการคนควาวจยและทดลองทางวทยาศาสตรอยางเปนระบบ อกทงวทยาศาสตรและเทคโนโลยเ ปนเพยงเครองมอทน ามาซงภาพลกษณทดทนสมยของประเทศเทานน เนองจากประเทศไทยใช วธ ซอเทคโนโลยเขามาแทนการพฒนาความรทางวทยาศาสตรในขนพนฐาน ท าใหประเทศไทยถกมองวาเ ปนประเทศททนสมยแตไมพ ฒน า เนองจากยงมไดใชวทยาศาสตรและเทคโนโลยเปนแกนส าคญในการพฒนาประเทศอยางมงม นและมทศทางทแนนอน ดงนน การทประเทศไทยจะพงพาตนเองทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยได จ าเปนทจะตองสรางจตส านกของคนในชาตใหมทกษะในการคนควาหาความร รจกคด และรจกใช เหตผลในการแกไขปญหาตาง ๆ ได ปญหาตาง ๆ ทเกดขนมาจากการใช วทยาศาสตรและเทคโนโลยตอสงคมมอยางมากมายและรวดเรว พรอมทงนบวนจะมแตทวความรนแรงมากยงขน

108

ปญหาการเปลยนแปลงของประชากร

1) ปญหาการเปลยนแปลงของประชากรดานปรมาณ ประเทศไทยก าลงเขาสยคทอตราการเจรญเตบโตของประชากรชะลอตว และจ านวนประชากรของประเทศจะลดลงในทสด ขณะนจ านวนประชากรไทยจะยงคงเพมขนโดยผลจากการคาดประมาณพบวา จะเพมขนไมเกนหาลานคนและเปนไปไดทอาจจะเพมขนเพยงราวหนงลานคนจากจ านวนประชากรทงหมดทมในปจจบน การลดลงของจ านวนประชากรของประเทศไทยนาจะเกดขนกอนป พ.ศ. 2563 หรอในราวอกสบปขางหนา สาเหตมาจากภาวะการเจรญพนธทอยในระดบต ากวาอตราทดแทนตลอดชวงเวลา 20 ปทผานมา ซงมแนวโนมวาอาจจะลดต าลงไปอก อตราการเจรญพนธทลดลงสงผลใหจ านวนเดกเกดใหมในประเทศไทยลดลงนบตงแตช วงป พ .ศ. 2513 เปนตนมา น าไปสการเปลยนแปลงโครงสรางทางอายและเพศของประชากรซงจากภาพปรามดประชากร (รปท 4.2) ในชวงเวลาตาง ๆ แสดงใหเหนการเปลยนแปลงนอยางช ดเจน ทง น สดสวนประชากร วยเดกเรมลดลงในชวงหลายทศวรรษทผานมา เมอประชากรวยเ ดกเหลาน เ ตบโตเขาส วยเจรญพนธจงท าใหสดสวนของประชากรวยเจรญพนธลดลงตามไปดวย ซงทจรงแลวจ านวนหญงวยเจรญพนธในขณะนไดลดลงอยแลว เปนผลท าใหจ านวนการเกดในแตละปลดลงดวยแมวาอตราการเจรญพนธจะลดลงจากปจจบนหรอไมกตาม แนนอนวาแนวโนมการเปลยนแปลงทางประชากรจะไดรบอทธพลอยางมากจากการเคลอนยายถนของประชากรจากประเทศอน ซงสถานการณในอนาคตจะเปลยนแปลงไปในทศทางใดยงเปนสงทยากตอการประเมนอยางถกตอง โดยเฉพาะในสถานการณทประเทศไทยมชายแดนยาวตดกบประเทศเพอนบาน ซง ทผานมาประเทศไทยไดรบประชากรเพมขนมากกวาการเสยประชากรไปจากการยายถนระหวางประเทศ การเปลยนแปลงประชากรทางโครงสรางอาย แมจะคาดการณไดวาจ านวนประชากรของประเทศไทยจะไมเปลยนแปลงมากนกในอกสองทศวรรษหนาน ขอมลสวนนจะมงใหเหนการเปลยนแปลงโครงสรางอายของประชากร ภาพทแสดงการเปลยนแปลงนมอยสองรปแบบทแสดงผลใหเ หนอยางช ดเจน แบบแรก เ ปนดชนการเจรญเ ตบโตของประชากรรายอาย และแบบทสอง คอ การ เปลยนแปลงปรามดประชากร ประชากรทมอาย 65 ปขนไปจะมจ านวนเพมขนอยางรวดเ รว โดยทจ านวนประชากรวยท างานทมอายระหวาง 30-64 ปจะยงคงเตบโตตอไปอกระยะเวลาหนงจากน นจงจะเ รมลดลง โดยจ านวนประชากรวยเ ดกทมอาย 15-29 ป และกลมอายแรกเกดถง 14 ป ก าลง เ รมหดตวลดลง การเปลยนแปลงเหลานเหนไดอยางชดเจนจากภาพปรามดประชากรในชวงเวลาตาง ๆ ทช ใหเ หนการเปลยนแปลงอยางมากนบจากชวงป พ.ศ. 2503 ทมจ านวนประชากรวยเ ดกจ านวนมากทฐานปรามดประชากร กลายเปนโครงสรางประชากรวยท างานทเพมขนาดใหญขนในชวงเวลาตอมา ตอดวย

109

การมประชากรวยสงอายเพมขนอยางรวดเรวทเ หนไดช ดเจนในชวงป พ .ศ. 2543-2563 หลงจากป พ.ศ.2563 ไปแลวประชากรทมอายเกน 45 ปขนไปจะเปนกลมประชากรทคาดวาจะเ ตบโตเพมจ านวนมากขน และหลงจากป พ .ศ. 2583 เ ปนตนไปจะเปนการเพมขนของประชากรทมอายมากกวา 65 ปเทานน

รปท 4.1 แสดงดชนการเจรญเตบโตของประชากรรายอาย ป พ.ศ. 2543-2573 ทมา : ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช .)

รปท 4.2 แสดงปรามดประชากรของประเทศไทย ป พ.ศ. 2503-2573 ทมา : ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช .)

110

การทประชากรไทยมอายสงวยมากขนมนยส าคญตอระบบการดแลสขภาพของประเทศ สาเหตหลกของปญหาสขภาพของผสงอาย คอ ภาวะทเกดจากโรคเ รอรง ไดแก มะเ รง โรคหวใจและหลอดเลอด โรคระบบทางเดนหายใจเรอรง รวมทงโรคส าคญอน ๆ ของผสงอายเกยวกบความผดปกตของอวยวะรบสมผส เชน การสญเสยการมองเหนและการไดยน และความผดปกตทางระบบประสาท เชน ภาวะสมองเสอม ภาวะเหลานสะทอนถงความเ สอมทางสขภาพเมอมอายเพมมากขน เปาหมายส าคญของนโยบายสขภาพในยามทมจ านวนประชากรสงวยเพมมากขนเ รอย ๆ จงตองมงเนนใหประชากรสามารถชวยเหลอดแลตนเองในยามสงวยใหยาวนานมา กทสดเทาทจะท าได (เชน การจดโครงการผาตดตอกระจกเพอชวยการมองเหนในผสงอาย ) ตลอดจนควรดแลสขภาพใหแขงแรงยาวนานมากทสดกอนเขาสวยชรา ตลอดจนลดปจจยเสยงส าคญดานสขภาพ เชน การสบบหร การบรโภคเครองดมแอลกอฮอลมากเกนไป การมเพศสมพนธทไมปลอดภ ย การมความดนโลหตสง และการมดชนมวลกายสง การแกปญหาเหลานจ าเ ปนตองใช มาตรการทครอบคลมรอบดาน ทงจากการออกกฎหมายและการบงคบใช กฎหมายทมประสทธภาพควบคไปกบการรณรงคสงเสรมสขภาพ ตลอดจนการออกแบบช มชนและผง เมองทเ ออตอการใ ช ชวตทมคณภาพของประชากร การผนกก าลงรวมงานกนระหวางภาครฐและภาคประชาสงคมอยางมประสทธภาพจะสามารถสงผลชวยใหสงเหลานกลายเปนความจรงทเกดขนได

2) ปญหาการเปลยนแปลงประชากรดานคณภาพ การเพมขนของประชากรเปนปญหาทรฐตองหาทางดแล เพราะความตองการทรพยากรทจะมาเลยงประชากร และสงทตองกระท าตดตามมา กคอการสรางคณภาพใหกบประชาชนทเพมมากขน เพอทจะไดมประชากรทมคณภาพ ซงประกอบดวยปจจยดงน 2.1) การศกษาของประชากร

การศกษาของเดกไทยเรมตนจากสถาบน “ครอบครว” คอ “บาน” ถอเ ปนโรงเ รยนแหงแรกของเดก เปนททเดกไดรบความรกและความรตงแตยง เ ปนทารก โดยทพอแม ญาตพนอง ปยาตา-ยายเปรยบเสมอน “คร” คนแรกทเ ปนผเ ลยงด อบรมสงสอน การใช ชวตความเปนอย ปกปองคมภย และพยาบาลยามเจบปวย หรอพาไปหาหมอ เมอเดกเ ลกเ ดนได พดจาพอรเ รอง อายครบ ๓ ขวบ กถงเกณฑเขารบ “การศกษาขนพนฐาน” ทถอเปนหนาทของพอแม ผ ปกครองทจะพาเดกเขาเรยน หนงสอใหจบการศกษาภาคบงคบตามทภาครฐก าหนดซงเ ดกแตละคนจะใช เวลา ๑๒ ป มค ากลาวทวา “เดกฉลาด ชาตเจรญ” ค ากลาวน เ ปนสงสะทอนสภาพสงคม รวมถงการพฒนาประเทศไดดเปนอยางยง ประชากรในประเทศไดรบการศกษาทด มคณภาพยอมสงผลใหประเทศมบคลากรทมศกยภาพ มความสามารถทจะแขงขนกบนานาประเทศได ซงประเทศไทยได

111

ใหความส าคญกบการศกษามาโดยตลอด ดงจะเหนไดจากการเปนยทธศาสตรของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตตงแตฉบบท 1 จนถงฉบบท 11 ในปจจบน (พ.ศ. 2555 – 2558) และยทธศาสตรหนงทส าคญของแผนพฒนาฉบบในปจจบน กคอ “การพฒนาคนสสงคมแหงการเ รยนรตลอดชวตอยางยง ยน” ทมเ ปาหมายใหจ านวนปการศกษาเฉลยของคนไทยเพมขนเปน 12 ป ส านกงานสถตแหงชาตไดประมาณจ านวนปการศกษาเฉลยของคนไทย พบวา มแนวโนมเพมขนอยางตอเนองจาก 7.2 ป ในป พ.ศ. 2545 เ ปน 8.0 ป ในป พ.ศ. 2553 และเพมขนทงชายและหญง โดยชายมจ านวนปการศกษาเฉลยสงกวาหญงเลกนอย

รปท 4.3 แสดงประมาณจ านวนปการศกษาเฉลยของคนประชากรไทยอาย 15 ป ในชวงป พ .ศ. 2545-2555 ทมา : ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.) แตอยางไรกตามสงส าคญนอกเหนอจากจ านวนปการศกษาเฉลยแลว หากมองลงไปถง “คณภาพการศกษา” จากผลการทดสอบวชาสามญ 7 วชาของสถาบนทดสอบทางการศกษาแหงชาต (สทศ.) เมอวนท 7 – 8 มกราคม 2555 เพอใหมหาวทยาลยน าคะแนนไปใช ประกอบการรบบคคลเขาศกษาตอในระบบรบตรง มคะแนนตามรายวชา ดงน

112

รปท 4.4 แสดงผลการทดสอบวชาสามญ 7 วชาของสถาบนทดสอบทางการศกษาแหงชาต (สทศ.) เมอวน ท 7 – 8 มกราคม 2555

ทมา : http://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid=1282039379&catid=02 จากขอมลดงกลาวขางตนสะทอนคณภาพการศกษาของเ ดกไทยไดเ ปนอยาง ด นอกจากนหากพจารณาคะแนนต าสดและคะแนนสงสดเปนรายวชาจะพบวา มความแตกตางกนอยางมาก ในขณะทป 2558 ประเทศไทยจะกาวเขาส ประชาคมอาเซยน แตคณภาพการศกษาของเ ดกไทยโดยเฉพาะ ในวชาหลก ยง เ ปนเ รองทหลายฝ ายมความหวงใยอยางมากโดยเฉพาะภาษาองกฤษ ทควรจะตองหนกลบมาทบทวนหลกสตร วธการสอน รวมถงคณภาพของครผ สอนดวย เพอใหประเทศไทยมความพรอมทจะเขาส ประชาคมอาเซยนไดอยางมศกยภาพมากกวาทเปนอยในปจจบน ปญหาทส าคญอกดานหนงของการศกษาไทย คอ การอานหนงสอของคนไทย หมายถง การอานหนงสอทกประเภทรวมทงต าราเรยน ตลอดจนการอานจากอนเทอรเ นต ผลจากการส ารวจพฤตกรรมการอานหนงสอของประชากรป 2546 และ 2548 พบวา ประชาชนมแนวโนมอานหนงสอเพมขนจากรอยละ 61.2 ในป พ.ศ. 2546 เพมขนเปนรอยละ 69.1 ในป พ.ศ. 2548 สาเหตทไมอานหนงสอของคนไทย จากการส ารวจพบวา ผไมอานหนงสอมแนวโนมลดลงจากรอยละ 38.8 ในป พ.ศ. 2546 เหลอรอยละ 30.9 ในป พ.ศ. 2548 โดยทสาเหตหลกของการไมอานหนงสอของคนไทยใน ทกวย คอ การชอบฟงวทย/ดทว มากกวาการอาน การชอบฟงวทย/ดทวเปนสาเหตหลกทท าใหวยเดก ไมอานหนงสอ รองลงมาคอไมชอบอานหรอไมสนใจอาน และอาน

113

หนงสอไมออก การสงเสรมใหอานหนงสอ จากการส ารวจฯ ในป พ.ศ. 2548 เกยวกบความคดเหนในการสงเสรมเพอจงใจใหประชากรรกการอานหนงสอ พบวาประชากรรอยละ 31.6 เ หนวาหนงสอควรมราคาถกลง และควรมหองสมดประจ าหมบาน/ชมชน ถอไดวาเ ปนการสรางโอกาสในการอานใหกบประชาชนทอาศยอยในหมบาน/ชมชนมากยงขน การเลอกหนงสอทเหมาะกบสภาพทองถนนน ๆ จะเปนกลยทธอกอยางหนงทท าใหประชาชนสนใจอานหนงสอ รองลงมา คอ หนงสอควรมเนอหาสาระนาสนใจ (รอยละ 23.7) และควรสง เสรมใหพอแมปลกฝงใหเ ดกรกการอาน (รอยละ 20.5) 2.2) สขภาพของประชากร

คนไทยมอายยนขนอยางชดเจนในชวงสามทศวรรษทผานมาและสงคมไทยไดกาวสสงคมผสงอายแลว และจะเพมจ านวนขนอยางรวดเรว คาดวาอกยสบปขางหนาเราจะมผ สงอายสงถงหนงในสของประชากร แบบแผนการเจบปวยและเสยชวตเปลยนจากโรคตดตอเ ปนหลกมาเปนโรคไมตดตอ ซงเกดจากการถดถอยของสมรรถภาพการท างานของอวยวะตางๆในรางกายและผลสะสมของพฤตกรรมสขภาพทไมเหมาะสม เชน เบาหวาน/ความดนโลหตสง โรคหวใจ มะเ รง ฯลฯ จากผลการส ารวจสขภาพคนไทยโดยการตรวจรางกาย พบวาประชากรไทยมกไมรตววาเ ปนโ รคเรอรง หรอกลมทรวาเปนโรคเรอรงนนสวนใหญยงไมสามารถควบคมอาการและดแลรกษาตนเองไดอยางถกตอง ซงภาวะดงกลาว มกน ามาซงภาวะทพพลภาพในทสด ท าใหมภาวะพ งพงในการด ารงชวต และตองการไดรบการดแลจากบคคลในครอบครวหรอสงคมตอไป

ขอมลการศกษาภาวะโรคของคนไทย พบวาสาเหตหลกของการสญเสยปสขภาวะของคนไทยมาจากโรคไมตดตอเ ปนหลก ตามดวยกลมโรคตดตอโดยเฉพาะโรคเอดสซงเ ปนโรคตดตอทเกดจากพฤตกรรมสขภาพทไมเหมาะสม และการบาดเจบโดยเฉพาะจากอบตเหตจราจร ปจจยทางสงคมนอกระบบส าธารณสข (Social determinants of health) มสวนส าคญในการเปลยนแปลงสภาพปญหาสขภาพของประชากรไทย การพฒนาเศรษฐกจทผานมามผลท าใหสขภาพคนไทยดขนจาก “การอยดกนด” แตขณะเดยวกนกสรางปญหาตามมา เชน ปญหาจากมลภาวะ พฤตกรรมสขภาพ ปญหาสงคม ปญหาการกระจายรายไดอนน าไปสการแปลกแยกทางสงคม (Social exclusion) และความไมสงบทางการเมอง ท าใหเกดปญหาทงสขภาพทางกายและทางจตใจ การทสงคมกาวสสงคมผสงอายจะมผลใหมคาใชจายดานบรการสขภาพสงขนอยางหลกเลยงไมได เ นองจากคาใช จายทางสขภาพเพมสง ขนตามอายเ ปนลกษณะตวอกษร “J” (J Curve) กลาวคอ คาใชจายสขภาพจะสงในชวงวยแรกเกดจากน นจะลดต าทสดในชวงหน มสาว จากนนจะกลบสงขนในวยกลางคนและสงทสดในวยชรา

114

ระบบบรการสาธารณสขไทยในปจจบนและปญหา ประเทศไทยประสบผลส าเรจในการขยายความครอบคลมของสถานบรการสาธา รณสข โดยมโครงสรางหนวยบรการทงระดบปฐมภมและทตยภม กระจายครอบคลมทกจงหวด และตอมากมการจดหลกประกนสขภาพถวนหนาแกประชาชนไทย โดยมเปาหมายหลกเพอใหเกดความเปนธรรมในการเขาถงบรการสาธารณสขทจ าเปน อยางไรกดยงพบวาความไมเปนธรรมในการเขาถงบรการสาธารณสขยงคงด ารงอย อนเนองมาจาก

1. จ านวนเจาหนาทสาธารณสขไมเพยงพอโดยเฉพาะ แพทย ทนตแพทย เภสชกร พยาบาล รวมถงเจาหนาทดานวชาชพอนๆ ทจ าเ ปนส าหรบรองรบปญหาดานสาธ ารณสขททวจ านวนมากขน เชน นกกายภาพบ าบด อาชวบ าบด รวมถงบคลากรทไมใชสายวชาชพ เชน ผ ช วยผดแลผสงอาย

2. การขาดความเปนธรรมในการกระจายของบคลากรสาธารณสข รวมถงการกระจายของโรงพยาบาลตตยภมช นสงทมการกระจกตวบางพนท เชน กรงเทพมหานคร ในขณะทบางเขตพนทไมมบรการดงกลาว 3. บรการทจ าเปนส าหรบปญหาสขภาพใหม เชน บรการระยะกลางและบรการระยะยาวส าหรบผมภาวะทพพลภาพหรอพการ ทงในชมชนและในสถาบนยงไมไดรบการพฒนาเทาทควร บรการฟนฟสมรรถภาพทางกายทงช วคราวและถาวรเกอบทงหมดจ ากดอยในโรงพยาบาลใหญ ซงเปนขอจ ากดในการเขาถงบรการส าหรบผปวยทมภาวะทพพลภาพโดยเฉพาะส าหรบผปวยทอยในชนบท 4. ระบบบรการปฐมภมขาดคณภาพและไมเขมแขง แมวาจะมแนวคดในการผลกดนใหเกดบรการปฐมภมซงครอบคลมบรการสาธารณสขมลฐานดวย แตในทางปฏบตยงไมมกา รด าเนนการผลกดนอยางเปนระบบสถานบรการปฐมภมของรฐซงสวนใหญอยในสงกดกระทรวงสาธารณสขมบคลากรไมเพยงพอ และไดรบงบประมาณเพมเ ตมนอยกวาบรการรกษาเฉพาะทางอยางช ดเจน ในสวนคลนกเอกชนเ รมมบางสวนใหบรการอยางรอบดานตามแนวคดบรการสาธารณสขปฐมภมภายใตระบบหลกประกนสขภาพถวนหนา แตคลนกสวนใหญยง เนนใหบรการรกษาพยาบาลเปนหลก เมอพจารณาจากทศนคตของประชาชนกพบวา ยงไมเขาใจและขาดความเชอม นตอระบบบรการสาธารณสขปฐมภม ซงเหนชดเจนจากสดสวนการใช บรการทสถานอนามยและโรงพยาบาลชมชนมแนวโนมลดลง 5. ศกยภาพของบคลากรยงมจ ากดในการจดการกบปญหาสขภ าพทเปลยนแปลงไป มความซบซอนมากขนและตองการความรวมมอจากภาคสวนอนและชมชน

115

2.5) อาชพของประชากร ทศนคตของคนตออาชพชางไดเปลยนไปในอดต เพราะรฐบาลใหความส าคญในการจดการศกษาเพอการประกอบอาชพทางอตสาหกรรมมากขน และทศนคตของคนตออาชพชาง กเปลยนไปในทางทดขนและท าใหเกดแขนงวชาความรใหม ๆ ขน และอาชพใหมกเกดขนตามมาดวย ความรทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยยงเปนสอช กน าท าใหเกดระบบอตสาหกรรมเขามาสประเทศ ซงท าใหเกดอาชพใหม ๆ ทจ าเปนตอระบบอตสาหกรรม เชน อาชพทางดานการบรการ เพราะสงคมอตสาหกรรม เปนสงคมของผบรโภค สงคมททกคนตองท างานทงชายและหญงจงตองลดภาระทางบานลงและความเปนอยงาย สงอ านวยความสะดวกกเ ปนระบบอตโนมตหรอมอาชพรกษาความปลอดภย หรอรบจางท าความสะอาดอาคารบานเ รอน หรออาชพรบจางเ ลยง เ ดก เปนตน 1.2 ผลกระทบของวทยาศาสตรและเทคโนโลยทางดานเศรษฐกจ การปฏวตอตสาหกรรมในยโรป ในยคปฏวตอตสาหกรรมยค ท 1 การคนพบแหลงพลง งานจากถานหนราคาถกทมเหลอเฟอกบนวตกรรมทางเครองกล คอเครองจกรไอน าทเรมดวยการปนดาย การทอผาฝายและผาขนสตว ฯลฯ ผลกดนใหเกดการขยายตวของแรงงานอยางมหาศาล ประสทธภาพการผลตและผลผลตทมากมายและการกาวกระโดดทางเทคโนโลยอยางรวดเ รว รวมทงระบบโรงงานและขนตอนการผลตและการจดการแบบใหม เกดลทธ “พาณชยนยม” ขน การปฏวตอตสาหกรรม (Industrial revolution) จง เ ปนวลทนกประวตศาสตรใช เ รยกเหตการณทกอใหเกดการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจทขยายตวเรวมากในยโรป ใน ยคอตสาหกรรมเห ลกและ เห ลกกลา (Age of steel) ซ ง แมจะ ขยายตวช ากว าอตสาหกรรม สงทอ แตกไดกลายเปนตวส าคญในการขบเศรษฐกจแหงการปฏวตอตสาหกรรมในยคท 2 ประมาณ พ.ศ. 2575 เปนตนมา การเกดประเทศผน าดานอตสาหกรรมของโลก กอนสงครามโลกครง ท 1(พ.ศ.2457-2461) องกฤษยงคงมฐานะเปนประเทศผน าทางดานเศรษฐกจและอตสาหกรรมช นน าของโลก โดยเยอรมนเปนประเทศทมระดบการพฒนาใกลเคยงมากทสด จนกระทงในปพ.ศ.2463 จง เกดประเทศคแขงส าคญเพมขน ไดแก สหรฐอเมรกา สหภาพโซเวยต และญปน ความกาวหนาทางเทคโนโลยและเศรษฐกจถกผลกดนดวยการสรางเรอ เ รอก าปน รถยนต และทางรถไฟ ทอาศยเครองจกรไอน า เพอการส ารวจทางทะเลและการแสวงหาอาณานคม เพอหา

116

แหลงวตถดบใหมและตลาดระบายสนคา ความเจรญกาวหนาจงแผขยายไปสยโรปตะวนตก ทวปอเมรกาเหนอ และสงผลกระทบทวโลกในทสด ในชวงยคปฏวตอตสาหกรรมนมทฤษฏสงคมใหมเกดขนเปนทฤษฏทสบทอดมาจากทฤษฏทางชวภาพของชารล ดารวน ซง เ ปนกฎทางธรรมชาตทกลาววา “สงมชวตทแขงแรงและสมบรณทสดจงจะสามารถอยรอดได” มนษยไดน าเอาหลกทางวทยาศาสตรนมาปรบใช เ ปนทฤษฎทางสงคม ซงเปนการสงเสรมใหมการแขงขนแบบตวใครตวมน ผลจากการปฏวตอตสาหกรรมท าใหโครงสรางทางเศรษฐกจ เ รมเปลยนแปลงจากเกษตรกรรมมาเปนอตสาหกรรมแทน แรงงานเรมอพยพยายเขามาท างานในเมอง ท าใหเศรษฐกจเมองยงเจรญเตบโตขนอยางรวดเรว เกดอาชพใหม ๆ อยางหลากหลาย ท าใหมรายไดเพมสง ขน คณภาพสนคาดขน เกดระบบนายทน การขยายตวทางเศรษฐกจอยางรวดเ รวเกดขนเฉพาะในประเทศทมการพ ฒนาดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยเทานน จง เกดความไมเทาเ ทยมกนระหวางประเทศทพ ฒนาแลวกบประเทศทก าลงพฒนา ประเทศทพฒนาแลวจงกลายเปนประเทศมหาอ านาจ มอ านาจตอรองทางการคามากกวา อทธพลของชาตตะวนตกทมผลกระทบตอเศรษฐกจประเทศไทย ในสมยรชกาลท 4 คอทรงยนยอมท าสนธสญญาเบาวรง พ.ศ. 2598 กบประเทศองกฤษ เพอแลกเอกราชของประเทศ มการรบเอาวฒนธรรมของชาตตะวนตกเขามา มการตดตอคาขายระหวางประเทศมากขน หลงการท าสนธสญญาบาวรงประเทศไทยตองยกเลกพระคลงสนคาเปลยนเปนการคาแบบเสรด าเนนการโดยเอกชน ระบบเศรษฐกจของประเทศไทยจงเปลยนจากแบบเลยงตวเองมาเปนระบบเศรษฐกจเพอการคา เกดการเกษตรกรรมเพอสงออกแทนการปลกเพยงเพอบรโภคเทานน การเปลยนแปลงทางเศรษฐกจทส าคญคอการทมพอคาตางชาตเขามาเปดรานคา การตงโรงสขาว การท าปาไม โรงไฟฟา การเงน และการธนาคาร ตอมาในสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ไดประกาศใช พระราชบญญตกรมพระคลงสนคามหาสมบต ใน พ.ศ. 2418 ท าใหรายรบ ราย จายงบประมาณแผนดนเปนไปอยางเรยบรอย ในชวงหลงสงครามโลกครงท 2 เปนยคทวทยาศาสตรและเทคโนโลยเจรญกาวหนามากโดยประเทศไทยก าหนดเอาระบบเศรษฐกจไปเชอมโยงกบระบบเศรษฐกจโลก ดงน น เ ปาหมายในการพฒนาจงหมายถงการสรางความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ ในสมย จอมพลสฤษด ธนรชต ไดก าหนดแผนพฒนาเศรษฐกจขนครงแรกเรยกวา “แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต” โดยเ รมก าหนดแผนพฒนาเศรษฐกจฉบบแรกเมอป พ.ศ. 2524 มจดเนนเพอการพฒนาอตสาหกรรมเพอ

117

น าไปใชในการสงออก ซงตองมการน าเขาทง ทนเทคโนโลยและความรทางวทยาศาสตร ผลทตามมากคอภาคเกษตรกรรมถกทอดทง ทรพยากร ถกดงเ ขาส ภาคอตสาหกรรมซงตองใ ช ทรพยากรธรรมชาตมากมายมาเปนวตถดบในการผลตเพอสรางผลก าไรสงสด ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมถกท าลายไป สงผลกระทบถงคนสวนรวม การพฒนาประเทศใหกาวหนาทนกบความตองการของนานาประเทศ เ ปนนโยบายส าคญของรฐบาลทกยคทกสมย เพอการกระจายและเพมรายไดใหกบประชาชน โดยมการสง เสรมการวางแผนครอบครวเพอลดอตราการเพมประชากร เรง รดการผลตทงภาคเกษตรและอตสาหกรรม โดยมงม นทจะกาวไปสประเทศอตสาหกรรมใหม แตกพบกบอปสรรคในเ รองทยงไมสามารถพฒนาเทคโนโลยขนมาเองได เพราะยงขาดโครงสรางพนฐาน เชน การศกษาทางดานวทยาศาสตร การวจยและพฒนาทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย ความรวมมอในการถายทอดเทคโนโลยใหม ๆ จากตางประเทศ เกษตรกรรมสมยใหมในชวงประมาณ 60 ปทแลวเกด “การปฏวตเ ขยว” (The Green Revolution) คอ การน าเอาความกาวหนาทางวทยาศาสตรและ เทคโนโลย มาเพมประสทธภาพผลผลตสนคาเกษตรโดยมงตอบสนองความตองการของมนษย เชนการเพมผลผลตตอไรของพนธขาว โดยการใสปย ใชยาฆาแมลง แตไมค านงถงผลกระทบตอธรรมชาต หรอมงปลกพชอยางเ ดยว โดยทพชชนดอนๆ ถกท าลายไป ตลอดจนแมลงตาง ๆ กถอเ ปนศตรพชจงตองใช สารเคมท าลาย มนษยคดวาปญหาตาง ๆ ทเกดขนสามารถใชความรทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยจดการได ซงเราทราบดวา เราสามารถแกปญหาไดบางสวนเทานน เชน ปญหาน าเนาเสย เราไมสามารถท าใหน ากลบคนสสภาพเดมได ดงนนผลกระทบคอ ท าใหเสยสมดลของระบบนเวศเ รองของหวงโซอาหาร และยงท าใหดน แหลงน า เสยคณภาพไปดวย เมอสนแผนพฒนาเศรษกจและสงคมแหงชาตฉบบท 6 (พ.ศ.2530-2534) ปรากฏวาฐานะทางเศรษฐกจและสงคมของประเทศไทยเปลยนแปลงไปในทางทดขนในหลายๆ ดานดวยกน โดยเศรษฐกจของประเทศไทยขยายตวในอตราสง รอยละ 7 ตอป ตดตอกนสนแผนพฒนาฯ ฉบบท 6 มอตราการขยายตวโดยเฉลยของประเทศสงถงรอยละ 11.6 ตอปเปนผลใหมลคาสนคาสงออกเพมขนจาก 9,922 ลานบาท ใน พ.ศ.2524 เ ปน 1 ลานลานบาทในป พ.ศ.2558 ท าใหเศรษฐกจไทยเปนเศรษฐกจทเปดกวางสนานาชาตมากขน ปจจบนแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555-2559) โดยสรปสาระส าคญ (ประทป ตงมตธรรม) 1) วสยทศน “ประเทศมความมนคงเปนธรรม และมภมคมกนตอการเปลยนแปลง”

118

2) พนธกจ ไดแก การพฒนาฐานการผลตและบรการ การสรางความเปนธรรมและ ลดความเหลอมล าทางเศรษฐกจ สงคม และสรางภมคมกนจากวกฤตการณ 3) วตถประสงค เพอใหทรพยากรและสงแวดลอมอดมสมบรณอยางยง ยน คนไทยอย รวมกนอยางสนตสข และพรอมเผชญกบการเปลยนแปลงไดอยางเปนสข 4) เปาหมายหลก ไดแก เศรษฐกจมความเขมแขงสมดล ความสามารถในการแขงขนสงขน มหลกประกนสงคมททวถง และสงคมไทยมความสขอยางมธรรมาภบาล 5) ยทธศาสตร ไดแก การสรางฐานการผลตใหเขมแขง สมดล อยางสรางสรรค การสรางสภาพแวดลอมทเ อออ านวยตอการผลต การคา การลงทน การพฒนาคณภาพคน ทงความรค คณธรรม สงคม ม นคงเปนธรรม มพลงและเ อออาทร เนนการผลตและบรโภคทเ ปนมตรกบสงแวดลอม มความมนคงของพลงงานและอาหาร และเพมขดความสามารถในการแขงขนของประเทศ ปญหาทเกดขนระหวางการพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยตอเศรษฐกจของประเทศ

ไทย 1) ขาดก าลงคนทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยในสาขาบรการเฉพาะ เชน บรการพนฐานไมเพยงพอ มาตรฐานการวเคราะหทดสอบ การรบรองคณภาพผลตภณฑ 2) ประเทศไทยจ าเปนตองน าเขาเทคโนโลยในรปแบบตาง ๆ 3) เกดการขาดแคลนก าลงคนดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยเฉพาะวศวกร ชางเทคนคและชางฝมอ การเปลยนแปลงโครงสรางทางเศรษฐกจไปสการผลตในภาคอตสาหกรรมบรการและการเกษตรททนสมย ท าใหรฐตองลงทนมากในการผลตก าลงคนในแตละสาขา ผลกระทบอกทางหนงซ งจะท าใหการพฒนาเ ศรษฐกจไมไดผลตามเ ปาหมายคอ ผลกระทบตอตนทนจากสงคมทเกดจากแรงงานและประชาชนเกดการเ จบปวยอนเ นองมาจากสภาพแวดลอมทเลวราย รฐจะตองสรางสถานพยาบาล ผลตหรอน าเขายารกษาโรค ผลผลตลดลง ในขณะทรฐจะตองจายเงนเพมขน เศรษฐกจทอางวาเพมขน 7-8% นน เ ปนผลตอกลมคนเพยงนอยนด ในขณะทคนสวนใหญของประเทศยงยากจน ผลกระทบจากการพฒนาเศรษฐกจโดยเฉพาะปญหามลพษของสงแวดลอมจะกระทบกบคนสวนใหญในประเทศ ผลจากการใ ช แนวทาง การพฒน าประเ ทศไปสความทนสมย ไดก อให เกดการเปลยนแปลงแกสงคมไทยอยางมากในทกดาน ไมวาจะเปนดานเศรษฐกจ การเมอง วฒนธรรม สงคม และสงแวดลอม อกทงกระบวนการของความเปลยนแปลงมความสลบซบซอนจนยากทจะอธบายในเชงสาเหตและผลลพธได เพราะการเปลยนแปลงทงหมดตางเ ปนปจจยเชอมโยงซงกนและกน ส าหรบผลของการพฒนาในดานบวกนน ไดแก การเพมขนของอตราการเจรญเตบโตทาง

119

เศรษฐกจ ความเจรญทางวตถ และสาธารณปโภคตาง ๆ ระบบสอสารททนสมย หรอการขยายปรมาณและกระจายการศกษาอยางทวถงมากขน แตผลดานบวกเหลานสวนใหญกระจายไปถงคนในชนบท หรอผดอยโอกาสในสงคมนอย สงส าคญ กคอ “ความพอเพยง”ในการด ารงชวต ซง เ ปนเงอนไขพนฐานทท าใหคนไทยสามารถพ งตนเอง และด าเนนชวตไปไดอยางมศกดศรภายใตอ านาจและความมอสระในการก าหนดชะตาชวตของตนเอง ความสามารถในการควบคมและจดการเพอใหตนเองไดรบการสนองตอบตอความตองการตาง ๆ รวมทงความสามารถในการจดการปญหาตาง ๆ ไดดวยตนเอง ซงทงหมดนถอวาเปนศกยภาพพนฐานทคนไทยและสงคมไทยเคยมอยแตเ ดม ตองถกกระทบกระเทอน ซงวกฤตเศรษฐกจจากปญหาฟองสบและปญหาความออนแอของชนบท รวมทง ปญหา อน ๆ ทเกด ขน ลวนแตเ ปนขอพสจน และยนยนปรากฏการณนไดเ ปนอยาง ด (เศรษฐกจพอเพยง) พระราชด ารของในหลวง “การพฒนาประเทศจ าเ ปนตองท าตามล าดบขน ตองสรางพนฐานคอ ความพอม พอกน พอใช ของประชาชนสวนใหญเ บองตนกอน โดยใช วธการและอปกรณทประหยดแตถกตองตามหลกวชาการ เมอไดพนฐานความมนคงพรอมพอสมควร และปฏบตไดแลว จงคอยสรางคอยเสรมความเจรญ และฐานะทางเศรษฐกจขนทสง ขนโดยล าดบตอไป” (18 กรกฎาคม 2517)

1.3 ผลกระทบของวทยาศาสตรและเทคโนโลยตอวฒนธรรม วฒนธรรม คอ วถชวตทเกดจากระบบความสมพนธระหวาง มนษยกบมนษย มนษยกบสงคม และมนษยกบธรรมชาตจ าแนกออกเปน 5 ดาน ไดแก จตใจ สงคม และวตถ มการสงสมและสบทอดจากคนรนหนงไปสอกรนหนง จากสงคมหนงไปสอกสงคมหนงจนกลายเปนแบบแผนทสามารถเรยนร และกอใหเกดผลตกรรมและผลตผลทงทเปนรปธรรมและนามธรรม อนควรคาแกการวจย อนรกษ ฟนฟ พ ฒนา ถายทอด สง เสรม เสรมสรางเอตทคคะ และเผยแพร แลกเปลยน เพอสรางเสรมดลยภาพระหวางมนษย สงคมและธรรมชาตจงชวยใหมนษยสามารถด ารงชวตอยางมสนตภาพ สนตสข และอสรภาพ อนเปนพนฐานแหงอารยธรรมของมนษยชาต ซงอาจเขยนใหเปนระบบความสมพนธและกระบวนการเกดวฒนธรรมไดดงน - การแสดงความเคารพ - การสอสาร (ภาษา ฯลฯ) -กตญญ - อาหาร - ความรก ความอบอน - การกน - จงรกภกด - ความรบผดชอบตอกน - อาชพ - เมตตา กรณา - บทบาทหนาทซงกนและกน - ความชวยเหลอเกอกล ฯลฯ

120

จากระบบความสมพนธ 5 มต กอใหเกดวฒนธรรมทคนน ามาใช ในการด าเ นนวถชวตประจ าวน การเกดวฒนธรรมจากระบบความสมพนธเกดจากมผ น าทางความคดสรางสรรครปแบบหรอสญลกษณในการสอความ หรอการแสดงออก ฯลฯ ใหเ ปนรปธรรมทมนษยและสงคมยอมรบ แลวน าไปปฏบตตามความหมายทกลาวแลวในตอนตน เมอมนษยสมพนธกบมนษยหรอคนสมพนธกบคน หรอพดใหงายขนเมอคนพบกนยอมมวธการแสดงออกซงกนและกนดวยวธการอยางใดอยางหนง โดยจะมผน าคดขนมา เชน คนไทยพบกนหรอเจอกน ผ น าคดวาน าจะใช วธการไหวโดยใชมอประณมเปนรปดอกบวตม หรอหวใจและมระดบทตางกนออกไปในวยตาง ๆ ท าไมจงตองใชรปดอกบวตมหรอหวใจเพราะการไหวตองไหวดวยใจน าเอาใจออกมาท าความเคารพกน แลวเรากเหนดเหนงามใชกนมาสบทอดกนไป ส าหรบชนเผาอนชาตอน เมอพบกนกอาจจะใชวธการตางออกไปตามแตผน าหรอผทคด เชน จบมอ จบแกม กอดหรอเอาจมกชนกน ฯลฯ นอกจากการแสดงตอกนแลว ยงมการสอสารความเดมอาจจะใช มอทาทาง กรยาอากาศเพอบงบอกความตองการทจะไดหรอจะบอกใหรบร แตในสงคมกจะมผน าคดวาน าจะใช เ สยงเ ปนการแสดงการสอสาร เกดเ ปน “ภาษา” ขน เมอพบกจะมผ น าคดวธการจะอยร วมกนโดยการสรางขนบธรรมเนยมประเพณขนมา เชน การแตงงานจะตองมการสขอ มขนหมาก หรอ ถามการกระท าผดกจะมกตกาสงคมในการตดสนเรองราวตาง ๆ ส าหรบในเรองของความสมพนธระหวางคนกบธรรมชาต เกดวฒนธรรมไดอยางไร ค าวา ธรรมชาต เชน น า ดน ลม ไฟ ปาไม แรธาต ฯลฯ สง เหลานไมไดวฒนธรรมแตถาคนไปสมพนธเมอใด เชน คนไปสมพนธกบน า กอใหเกดผน าทางความคดวาน ามคณคาตอชวต ดงน นเราจะตองแสดงการขอบคณ กอใหเปนประเพณลอยกระทงขน ประเพณลอยกระทง กกลายเปนวฒนธรรม คนไปสมพนธกบดนเกดมพธท าขวญควายขน นอกจากทกลาวแลว เมอคนไปสมพนธกบธรรมชาตจะกอใหความคดสรางสรรคมาใชในชวตประจ าวน มการพฒนา ปรบปรง และสบทอด กลายเปนวฒนธรรมของคน จากตวอยาง ดงกลาวคงจะชวยใหเกดความเขาใจในเ รองวฒนธรรมงายขนวา “วฒนธรรมเกดจากระบบความสมพนธใน 5 มต คอ มนษย สงคม ธรรมชาต” นนเอง ความเจรญทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยนบเปนเครองมอในการปฏวตวฒนธรรมไทย จากวฒนธรรมดงเดมใหเขากบวฒนธรรมยคใหมทเ ตมไปดวยอารยธรรมตะวนตก และจากการปฏวตวฒนธรรมทเปนไปอยางรวดเรว ท าใหคนจ านวนมากของประเทศโดยเฉพาะคนในสงคมชนบทตาม ไมทนความเจรญทางเทคโนโลย ยงผลใหสภาพสงคมไทยในปจจบนมความหลากหลายทางวฒนธรรมอยางชดเจน จนบางครงไมสามารถสรปไดวาวฒนธรรมทด าเ นนอยในสงคมปจจบนนเปนลกษณะของวฒนธรรมไทยหรอไม เพราะดเหมอนวาเปนวฒนธรรมสากลทชาวโลกทวไปถอ

121

ปฏบตกนเสยมากกวา วกฤตวฒนธรรมไทยในปจจบน ประเ ดนปญหาวกฤตการณวฒนธรรมทส าคญๆ ไดดงน 1. การเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม สงผลใหเกด ความเ สอมโทรม

ของสภาพแวดลอม วฒนธรรมดงเดมมระบบความเชอและระบบคณคาในธรรมชาตจงเกดเ ปนประเพณตาง ๆ เชน ประเพณลอยกระทง พธแรกนาขวญ พธผปตา ฯลฯ เพอทจะไมท าลายลางธรรมชาต ซงเปน กศโลบายแกประชาชนใหเคารพเกรงกลวเพอประโยชนในอนาคต วฒนธรรมเหลานไดหมดคณคา ใน เ รองของสาระจะคง อย เฉพาะ รปแบบเท าน น และ เ น อง จากปจจบนมนษยใ ช ทรพยากรธรรมชาต ไดแก ปาไม ดน น า แรธาต เพอสนองความตองการอยางไมมขอบเขตจ ากด โดยมความเชอวามนษยอยเหนอธรรมชาต จงสงผลใหเกดความแหงแลง น าทวม อากาศเปนพษ เปนตน 2. สภาวะการลมสลายของสถาบนครอบครว แตเดมคนไทยจะอยรวมกนเปนชมชนตามหมบานในทองถนตาง ๆ ในระบบเครอญาต สภาพแวดลอมมอทธพลท าใหช มชนพ งพาอาศยซงกนและกนในดานสงคม เศรษฐกจ การปกครอง ปจจบนการพฒนาหนมาใชเทคโนโลย การประกอบอาชพตองพ ง เมองมากขนเกดการอพยพยายถนมาประกอบอาชพอตสาหกรรมและบรการ ท าใหครอบครวในชนบทลกตองแยกตวจากพอแม จะเหลอแตคนชราและเดกถกทอดทง บทบาทหนาทและสายใยแหงความเปนพอแมลดนอยลง คดการหยาราง เดกก าพรา เดกเรรอน จนเกดภาวะครอบครวลมสลาย 3. การเสอมศรทธาในสถาบนทางศาสนา สถาบนศาสนา เปนสถาบนหลกของสงคมไทย ทไดรบการยกยองใหเ ปนหลกในการด าเนนชวต แตในปจจบนสถาบนศาสนาประสบปญหาความมนคงเนองจากพระสงฆบางรปตกเปนขาวดานลบ ทงนเปนผลพวงมาจากความเจรญของเทคโนโลย เชน การอาศยวดเ ปนแหลงคาขาย ท าใหกจกรรมทไมถกตองและไมใชกจของสงฆ แพรกระจายสวดอยางรวดเ รว มสงอ านวยความสะดวก สงบนเทง ยวเยากเลศ ไดแพรเขาสวด จงท าใหพระสงฆและพฤตผดธรรมนองคลองธรรมกนมากขนซงขาวดานลบทเกดขนแตละครงสงผลกระทบตอจตใจพทธศาสนกชน ถาไมมการพฒนาระบบการปกครองคณะสงฆ ระบบการศกษาของสงฆ ระบบการบวช สถาบนศาสนาอนเปนพนฐานของวฒนธรรมทน ามาประพฤตปฏบตในการด าเ นนชวตประชาชนกจะเ สอมศรทธา ตอพระพทธศาสนาได

122

4. ขนบธรรมเนยมและประเพณของไทยถกละเลย การน าประเพณทดงามของไทยไปใชในทางไมถก ไมควร หรอบางอยางกลายเปนเ รองลาสมย เพราะความไมเขาใจความหมายและเนอหาอยางถองแท ไมสามารถเขาถงคณคาของแบบแผนดง เ ดม จงสงผลกระทบตอค านยมและวถชวตของคนไทยจ านวนมาก เช น ประเพ ณสงกรานตมการมการลวงละเมดทางเพศ สาดน าแขง ดมสรา ท าใหเกดอบตเหต ประเพณทอดกฐนทอดผาปามทงการพนน ดมสรา ถอเอาความสนกจากการละเลนเขามาบดบงคณคาของประเพณ การใชยาพนบานสมนไพรกถกละเลยเพราะเหนวาเปนสงลาสมย การจดงานประเพณกมงหวงการประกวดทตองลงทนมหาศาล ผลทไดกตกอยกบพอคา เปนตน 5. การวบตของภาษาไทยเกด ภาษาไทยซงเปนภาษาประจ าชาตเกดการวบต ผดเพ ยน ขาดการสบทอดเพราะความนยมในภาษาตางประเทศจนเกนไป ประกอบกบความมกงาย และความไมเขาใจ เ ปนเหตใหมการใชภาษาไทยอยางขาดความระมดระวง เกดความวบตผดเพ ยน เชน เวลาพ ดใช ภาษาไทยค า ภาษาองกฤษค า ตวควบกล าไมม ตว “ร” “ล” อานเหมอนกนหมด นอกจากนภาษาของวยร นสมยนถอเปนภาษาวบตทแตละค าไมไดถกตองตามหลกภาษาไทยเลย 6. มารยาทไทย เอกลกษณอนแสดงความเปนไทยถกมองขาม ลาสมยของคนรนใหม มารยาทไทยทเปนเอกลกษณอนไดแก การกราบ การไหว การแสดงความเคารพ การแสดงกรยาทาทางตอผใหญ การแสดงความเออเฟอแกเดก สตร คนชรา การแสดงความรก การยมแยม ฯลฯ ถกอทธพลวฒนธรรมตะวนตกมาครอบง า เกดการเปลยนแปลงอยาง ยงตอวฒนธรรมไทย เชน การไหวกเปลยนเปนการจบมอ การแสดงความรกอยางเปดเผย ตามทสาธารณะมให เ หนมากขนทกแหง 7. การขาดระเบยบวนยของคนในชาต คนไทยมอปนสยอสระเสร ดงทมค ากลาววา “ท าไดตามใจคอไทยแท” อนเ ปนสวนทท าใหคนไทยขาดระเบยบวนย ซงเปนลกษณะนสยทเปนอปสรรคขดขวางตอการพฒนา เชน ไมตรงตอเวลา การผดผอน การไมรกษาสมบตของสาธารณะ ชอบถออภสทธโดยเฉพาะอยาง ยงระเบยบวนยในชวตประจ าวน การจราจร การเขาแถวรบบรการ การท างาน การประช ม การรกษากฎหมาย การเคารพสทธของผอน ฯลฯ 8. คานยม คณธรรม และจรยธรรม อนเปนหลกยดเหนยวทางสงคมถกละเลย การดนรนเพอแสวงหาปจจยทางวตถมาเพอสนองความตองการของผคนในสงคม เ ปนสาเหตใหเกดกเลศ ความเหนแกตว คานยมทดถกมองขามภาวะทางดานคณธรรมและจรยธรรมตกต า กอใหเกดปญหาความรนแรงและเสอมเสยคณภาพของชวตและสงคม เชน การขายลกสาว

123

เปนโสเภณ หรอการทดแทนบญคณพอแมดวยการเปนโสเภณ การท าแทง ขาดความซอสตยในวชาชพ มการเอาเปรยบแรงงาน การปลอมปนอาหารและยา การหกหลงคดโกงในทางธรกจการคา ทจรตทางการเมอง การใชอ านาจกบคนทออนแอกวา แมแตการทวงถามสทธทตนพงไดกไมกลาทวงถาม 9. วถชวตและภมปญญาไทย ถกดหมน และมองขาม เยาวชนและประชาชนสมยใหมไมตระหนกในคณคาวถชวตและภมปญญาไทยเหนเปนสงทลาหลงนาละอาย เกดสภาวะไลตามวฒนธรรมจากตางประเทศทเปลยนแปลงและรดหนาอยางรวดเรว ไมสนใจศกษาสง ทดในวถชวตและภมปญญาของคนไทยทมมาแตอดตกอใหเกดการสญเสยขน เชน การเกษตรกรรมกนยมเกษตรกรรมแผนใหม การใช เทคโนโลยทมบรรพบรษสรางไวเปนสงลาสมย ไมเหมาะสมกบยค เชน การลงแขกเกยวขาวในสมยกอนหายไป ปจจบนเกษตรกรนยมใชรถเกยวขาวแทน สงผลใหความสมพนธของคนในชนบท เรมเปลยนไปในทางลบ 10. รสนยมในการแตงกายโดยใชผาไทย แบบไทยถกมองวาดอยพฒนา ชาวไทยสวนใหญแตงกายแบบสมยใหมตามรสนยมของสงคมตะวนตกและจ านวนไม นอย ดถกการแตงกายแบบไทย การใชผาไทยพนเมอง ท าใหวฒนธรรมพนบานซงเ ปนอาชพทหลอมรวมความเปนชมชนไวหมดไป และสญเสยเอาลกษณการแตงกายแบบไทยพนบานเพราะการมงเนนสระบบความเปนสากล 11. วฒนธรรมดานศลปะขาดการสบทอด ศลปะไทยทแสดงออกในรปแบบวรรณศลป ทศนศลป ศลปะการแสดงหลายสาขาไมไดรบความนยมหรอเอาใจใสเทาทควรขาดการปลกฝงและการถายทอดอยางเ ปนระบบ เยาวชนและประชาชนไมสามารถเขาถงคณคาทางศลปะของไทย เชน เพลงไทยเดม การละเลน การดนตร ไดกลบหนไปนยมชมชนในศลปะหลงไหลมาจากตางประเทศ นอกจากนยงมเ รองเกยวกบหตถกรรม ประตมากรรม โดยเฉพาะอยางยง สถาปตยกรรมไทยขาดคนสนใจและสบทอด 12. การด าเนนธรกจทองเทยวทมงแสวงหาเงนเปนส าคญ ท าลายภาพพจนของประเทศ การท าธรกจการทองเทยวนาจะเนนทเชญชวนใหนกทองเทยวมาชมคณคาของวฒนธรรมไทย มใชเพอบรการทางเพศและสงเสพตด อบายมข ซงกอใหเกดปญหา มลภาวะทางวฒนธรรมหลายอยาง วถชวตของชมชนพลกผนจนปรบตวไมทน ปญหาอาชญากรรม สงแวดลอม และปญหาโสเภณ ปญหาโรคเอดสแพรระบาดอยางรนแรง

124

13. การพฒนาประเทศทมงสรางสรรคความเจรญทางดานวตถเ ปนหล ก กอให เกด

คานยมใหมในทางทไมถกไมควร การพฒนาทมงเนนดานวตถหรอเพมรายได ท าใหเกดการละเลยตอความเจรญทางดานจตใจ ท าใหเสยสมดลทงในระดบบคคลและระดบสงคม ช มชนออนแอและแตกสลาย ชวตไม สามารถด ารงอยในสงคมอยางสงบสขเกดคานยมใหมในการขา ยทดนเพอความร ารวย ความสะดวก ความทนสมยแลวตองผนตวเองมาเปนคนงาน ลกจางในทตวเอง ซง เกดจากการพฒนาอตสาหกรรม หรอปจจบนการใชโทรศพทมอถอเปนทนยม แมแตเ ดกช นประถมยงมพกตดตว เ ปนเหมอนปจจยท 5 ทเพมขนมา สงผลใหเกดการลกขโมย หรอการขายบรการทางเพศเพอใหไดเ งนมาซอ หรอจายคาโทรศพท 14. การกดข การทารณ การใชแรงงานเดก เดกในปจจบนไดกลายเปนสนคา บรการในหลายรปแบบ เชน เปนโสเภณ ทง เ ดกหญงและเดกชาย ท างานในโรงงานอตสาหกรรมโดยบงคบใหท างานอยางทารณ ไมไดรบดวยความเปนธรรมทงในเรอง อาหาร ทอยอาศย และคาแรง นอกจากนยงมกลมลกพาเดก บงคบใหท างาน ขอทาน ลกขโมย ฯลฯ ซงผดกบวฒนธรรมไทยเปนอนมาก 15. ความรนแรงโหดเหยมทางอาชญากรรม ความเจรญกาวหนาทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยทเกดขนมความทนสมย เพอใช ในการพฒนาในทกดาน แตมนษยกลบน ามาสรางอาวธเพอใช ท าลายลาง ปลนจ ซงมทงระเบด อาวธนวเคลยร สารพษ ฯลฯ จากสภาพปญหาตาง ๆ เหลาน ท าใหสงคมไทยตองสญเสยทงคณภาพชวต คณภาพสงคม และสญเสยเอกลกษณความเปนไทยไปในทสด หากไมไดรบการยบยงและแกไขกอนทจะเกดความเสยหายอยางรายแรงดงกลาวอยางมอาจหลกเ ลยงได จงสมควรอยางยงทจะตองด าเนนการรณรงควฒนธรรมไทยเพอกระตนใหเกดความรสกนกคดไตรตรองใครครวญในการเลอกสรรวฒนธรรมอน และปลกฝงใหเกดความซาบซงรก และภาคภมใจในวฒนธรรมไทย เกดการตนตว ศกษา คนควา สรางความเขาใจน าไปประพฤตปฏบตและพฒนาอยางถกตอง อนจะยงผลใหเกดความสงบสขทงในวถชวตและสงคมสวนรวมในทสด 1.4 ผลกระทบของวทยาศาสตรและเทคโนโลยทางดานพลงงานและสงแวดลอม หลง จาก ยคปฏว ต อตสาหกรรมเกด ขน ใ นชวง ศตวรรษ ท 18 ท าใ ห เกดการใ ช ทรพยากรธรรมชาต และผลกระทบตอสงแวดลอมอยางมหาศาล เนองจากมการเปลยนแปลงวถการผลตจากแรงงานคนและสตวเปนเครองจกรและพลงงาน ท าใหทรพยากรธรรมชาตทง ทเ ปนวตถดบ

125

ในการผลต และพลงงานเชอเพลงจงถกใชหมดไปอยางฟ มเฟอย โดยไมค านงถงผลทตามมา ในบทนจะกลาวถงผลกระทบของวทยาศาสตรและเทคโนโลยตอพลงงานและสงแวดลอมดงน ผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาต ทรพยากรธรรมชาต (Natural resource) หมายถง สงตาง ๆ (สงแวดลอม) ทเกดขนเองตามธรรมชาตและมนษย สามารถน ามาใชประโยชนได เชน บรรยากาศ ดน น า ปาไม ทงหญา สตวปา แรธาต พลงงาน และก าลงแรงงานมนษย เ ปนตน (พรช ย ธรณธรรม และจนตนา ทวมา) ม 2 ประเภท คอ - ทรพยากรทใชแลวหมดไป คอทรพยากรทไมสามารถสราง ขนมาใหมได หรอตองใชเวลานานมากเพอสรางขนมาใหมเชน ถานหน น ามน และกาซธรรมชาต เปนตน - ทรพยากรทใชแลวไมสญสน คอทรพยากรสามารถสราง ขนมาใหมได แตใช แลวหมดเปลอง และอาจสญเสยคณภาพไป เชน แสงแดด ลม น า ดน และปาไม เปนตน ผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาต เชน การลดลงของพนทปา และการลดลงของพลงงานเชอเพลง เปนเรองส าคญทเกดขน เพราะพลงงานเชอเพลงจดอยในประเภททรพยากรทใช แลวหมดไป สวนปาไมในปจจบนน อาจจะตองถกจดอยในประเภททรพยากรทใชแลวหมดไปเชนกน เพราะถงแมจะปลกขนใหมเพอทดแทนไดแตกใช เวลาในการเจรญเตบโตคอนขางนานจงจะสามารถน ามาใชประโยชน ดงนนการปลกทดแทนจงไมทนกบการตด ถาง ท าลายปา และทส าคญตนไมยงชวยดดซมกาซคารบอนไดออกไซดทเ ปนตวการสรางผลกระทบตอสภาพแวดลอมอยางมากในปจจบนนดวย ดงนนในบทนจะกลาวถงผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาตดงน 1. ผลกระทบตอทรพยากรปาไม ปาไม เปนทรพยากรทางธรรมชาตทมคาเปนอยางมากกบสงมชวตอน ๆ ประโยชนและความส าคญของปาไม เชน - เปนผผลตอาหารใหกบสตวทไมสามารถสรางอาหารไดดวยตวเอง - เปนผบ าบดอากาศเสย โดยการน ากาซคารบอนไดออกไซดไปใช ในการสรางอาหารและปลอยกาซออกซเจนออกมาใหสงมชวตใชส าหรบการหายใจ - เปนแหลงตนน าล าธาร และยงมประโยชนอน ๆ อกมากมาย เชน เปนทอยอาศยของสตวปา ชวยลดการเกดน าปาไหลลาก เปนตน สา เห ตทท า ใ หเ กดผลกระทบตอทรพยากรปาไม เ น อง จากใน ยคปฏ ว ตอตสาหกรรมเพอตอบสนองตอความตองการของมนษย ท าใหเกดการลาอาณานคมขยายขอบเขตการใชทรพยากร และการขยายตวของสงคมเมอง สงผลใหมการใช ทรพยากรเพอเ ปนแหลงผลต การใชพลงงานเชอเพลงจากการเผาไหมจากพช หรอตนไมในยคเรมตนการใช พลงงานของมนษย

126

ดงนนการแผวถางปาจงเรมเกดมขนจากนนเปนตนมา และจ านวนประชากรทเพมขนอยางรวดเ รวท าใหมความตองการพนทอยอาศยและท ากนเพมขน สงผลตอการลดลงของผนปาอกดวย ส าหรบประเทศไทยประสบปญหาการบกรกถางปามาเปนเวลาช านาน ในตอนแรกทจ านวนปาลดลงนนเนองจากมการใหสมปทานในการตดไม แตหลงจาก พ.ศ. 2552 มการยกเลกสมปทานปาไม (จากตาราง 4.1) พนทปากยงคงลดลงแตในปรมาณทนอยลงเมอเ ทยบกบอดต การประเมนสถานการณพนทปาไมอยางตอเนองดวยเทคโนโลยจากการการส ารวจระยะไกลในชวงกวาสทศวรรษทผานมา ป พ.ศ. 2504 -2552 พบวาประเทศไทย ประเทศไทยสญเสยพนทปามากกวา 72 ลานไร หรอเฉลยประมาณ 1.6 ลานไรตอป (อนชต รตนสวรรณ) ตารางท 4.1 พนทปากอนและหลงการยกเลกสมปทานปาไม

รายการ พนทปา (ลานไร) ป พ.ศ. 2504 171.0 ป พ.ศ. 2525 97.8 ป พ.ศ. 2532 (ประกาศยกเลกสมปทานปาไม) 89.6 ป พ.ศ. 2541 81.1 ป พ.ศ. 2543 106.32 ป พ.ศ. 2548 100.63 ป พ.ศ. 2552 107.61

ทมา: กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช ถงแมวาจ านวนพนทปาไมดวามแนวโนมทเพมขน แตเนองจากปจจบนการลกลอบตดไมยงคงมอยไมวาจะเปนผนปาตะวนตก ผนปาทางภาคใต ภาคเหนอ และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ซงฟงดแลวผนปาทกผนก าลงถกท ารายจากความตองการของมนษย ทตองการพนทท ากน คาไมหายาก การขยายตวทางเศรษฐกจ และดวยปจจบนทมเทคโนโลยจงท าใหสะดวกตอการลกลอบมากยงขน ผลกระทบทเกดขนจาการลดลงของทรพยากรปาไม ทเราพบในปจจบนทเดนช ดทสด คออทกภย เมอคราวใดทฝนตกหนกเมอไมมตนไมไวยดหนาดนจะพบไดวามกมน าปาไหลหลาก และพดพาทอนซงขนาดใหญมาดวย ซงเปนหลกฐานชดเจนถงการบกรกปา ความเสยหายทเกดขนทงทรพยสนเงนทอง ทรพยากรธรรมชาต และรวมถงทรพยากรมนษย ถากลาวถงผลกระทบทตามมาท

127

เราคดวาหางไกลตวนน คอปญหาความแปรปรวนของสภาพอากาศ ฝนไมตกตองตามฤดกาล เกดความแหงแลง โลกรอนขนเนองจากขาดตนไมทจะชวยดดซบกาซคารบอนไดออกไซด

รปท 4.5 น าปาไหลหลากพดพาทอนซงท าลายบานเรอน ทมา: http://songkhlatoday.com/upload/pics/pic4fd1a92b8310f.jpg

2. ผลกระทบตอพลงงาน พลงงาน (Energy) คอ สงทท าใหสงตางๆเคลอนทได ถาไมมพลงงาน กไมมอะไรเกดขน สงใดกตามทเคลอนไหว เตบโต หรอท างานในทางใดทางหนง ยอมมพลงงาน มหนวยเปนจล (J) ประเภทของพลงงานม 2 ประเภท คอ 1) พลงงานศกย (Potential Energy) หมายถง พลงงานทสะสมอยทต าแหนงของวตถ

Ep = mgh 2) พลงงานจลน (Kinetic Energy) หมายถง พลงงานทเกดจากการเคลอนทของวตถ ถาวตถหรออนภาคหรอสงของเกดการเคลอนท แสดงวาวตถหรออนภาคนนมพลงงานจลน

Ek = 2

1 mv2

พลงงานศกยและพลงงานจลนสามารถพบไดในรปของพลงงานตาง ๆ ดงน 1. พลงงานเคม (Chemical Encrgy) 2. พลงงานความรอน (Thermal Energy)

128

5. พลงงานกล (Mechanical Energy) 4. พลงงานจากการแผรงส (Radiant Energy) 5. พลงงานไฟฟา (Electr ical Energy) 6. พลงงานนวเคลยร (Nuclear Energy) สวนพลงงานเชอเพลง เปนแหลงพลงงานทจะถกเปลยนไปอยใ นรปแบบพลงงานอนๆ เชน รถจกรไอน า พลงงานเชอเพลง เชนถานหนจะถกเผาไหมท าใหเกดรปแบบพลงงานความรอน เมอไดพลงงานความรอนกจะเกดไอน าไปเปนตวขบเคลอนใหรถจกรสามารถเคลอนทได แต รถยนตในปจจบนจะใช พลงงานเชอเพลงจากน ามน และกาซธรรมชาต เ ปนเชอเพลงในการขบเคลอนเปนตน กฎการอนรกษพลงงาน (Law of conservation of energy) กลาวไววา "พลงงานรวมของวตถจะไมสญหายไปไหน แตสามารถเปลยนจากรปหนงไปเปนอกรปหนงได"

พลงงานเชอเพลงม 3 ชนด คอ 1) ถานหน เปนฟอสซลทเกดจากการทบถมของซากสงมชวตจ าพวกพชเปนเวลาประมาณ 225-552 ลานป ซากเหลานจะถกแรงอดและทบถม ความรอนและเวลาทผานไปจงกลายเปนถานหนชนดตาง ๆ ถานหนทพบในประเทศไทย สวนใหญเปนลกไนตเ ปนสวนใหญ ซงมมากทอ าเภอแมเมาะ จงหวดล าปาง 2) น ามน เปนเชอเพลงซากดกด าบรรพทเปนของเหลวขนสด า เกดจากซากสตวเ ลก ๆ สาหราย และโปรตสตทอยในมหาสมทรและทะเลตนในแผนดนเมอรอยกวาลานปกอน 3) กาซธรรมชาต เกดขนจากสงมชวตชนดเดยวกนกบน ามน เ นองจากกาซธรรมชาตมความหนาแนนนอยกวาน ามน กาซธรรมชาตจงมกจะอยเหนอแหลงน ามน

รปท 4.6 การเกดน ามนและกาซธรรมชาต ทมา: http://www.admwebstudios.co.uk/GlobalEnvironment/Images/oilgasformation6bb.gif

129

น ามนเปนทรพยากรธรรมชาตทมคณประโยชนอยางมากมาย เ ปนแหลงพลงงานทถกใช มากทสดในโลก แตทวาน ามนจดเปนพลงงานทใชแลวหมดไป เ นองจากตนก าเ นดของน ามนน นเกดมาจากการทบถมของซากสงมชวตใตทองทะเลโดยตองใช เวลาหลายพนลานป แตสง ทเกดขนคอเพยงเวลาไมกรอยปน ามนก าลงจะหมดไปจากโลก สาเหตการลดลงของน ามนกเ นองมาจากการพฒนาทางดานอตสาหกรรม การพฒนาทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย ถงแมวาการพฒนานะเปนสง ทโหดราย แตแทจรงแลวผ ทใช เทคโนโลยอยางไมเหมาะสมตางหาก การใชพลงงานอยางไมค านงถง หรอตระหนกถงคณคาของพลงงานนนเปนสงทโหดรายยงกวา สงตาง ๆ มากมายรอบตวเราในปจจบนเชน รถยนต ไฟฟา ลวนม การใช พลงงานจากน ามนทงสน เมอน ามนก าลงจะหมดไป การขาดแคลนพลงงานจะเกดขน สงผลตอราคาน ามน ทสงขนอยางไมหยดยง เมอน ามนเ ปนปจจยทส าคญตอสงอ านวยความสะดวก และเกยวของกบชวตประจ าวนของเรา สงตาง ๆ รอบตวเราตางกลวนมราคาทสง ขนตามไปดวย เชน อาหาร เครองนงหม ยา ทอยอาศย ฯลฯ คาครองชพสงขน ในขณะทปญหาการวางงานยงคงมอย เกดการอาชญากรรมเพมขน โครงสรางของสงคมเ รมเปลยนแปลงไป จนกระทง ป พ.ศ. 2516 หลายๆประเทศเรมหาแหลงพลงงานใหม ทเรยกวา “พลงงานทดแทน” พลงงานทดแทน (Renewable energy) เปนพลงงานทใชแลวไมหมดไป พลงงานเหลาน เชน 1) พลงงานแสงแดด ถกจ ากดในบางประเทศทมแสงแดดนอยตอป เชน เดนมารก ถงแมจะมขอจ ากดแตพลงงานเหลานกมวธการเกบไวใชได เชน เซลลสรยะ (Solar cell) 2) พลงงานน านนถอวาเปนพลงงานทมอยางตอเนอง เขอนใชในการผลตกระแสไฟฟา เปนตน 3) พลงงานลมนนกถกจ ากดในประเทศทมภมประเทศไมเหมาะสม กงหนลมใช ในการผลตกระแสไฟฟา เปนตน 4) พลงงานชวภาพ เปนพลงงานทไดมาจากสงมชวต เชนการสกดน ามนจากปาลม การใช กาซมเทนจากการหมก และเอทานอลจากแปงและน าตาล 5) พลงงานนวเคลยร เกดจากการใช ธาตหนก เชน ยเรเ นยม มาท าใหเกดปฏกรย านวเคลยรในเตาปฏกรณปรมาณ ไดพลงงานออกมาใชเพอผลตกระแสไฟฟาเปนตน ดงน นการจะเ ลอกใช พลงงานชนดใดกตองดความเหมาะสมของประ เทศทงดานทรพยากร เงนลงทน และรวมถงความรความเขาใจของประชาชนอกดวย

130

ถงแมวาจะมการคนควาหาแหลงพลงงานใหมมาทดแทนแตถามนษยยงไมตระหนกถงคณคาและความส าคญของทรพยากรและพลงงานแลว ตอใหมมากแคไหนกไมเพยงพอตอความตองการของมนษย ดงนนเพอความยงยนของทรพยากรธรรมชาตและพลงงาน มนษยควรจะรจกใช รจกพอ รจกความไมฟ มเฟอย การอนรกษมเพยง 3 ค า คอ ใช ใหนอยทสด ใช ใหเกดประโยชนสงทสด และใชใหนานทสด เมอทรพยากรธรรมชาต และพลงงานลดลง ผลกระทบตอมาทเกดจากความกาวของวทยาศาสตรและเทคโนโลย คอ ผลกระทบตอสงแวดลอม 3. ผลกระทบตอสงแวดลอม สงแวดลอม (Environment) ตามพจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.2542 และพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2555 ไดใหความหมายของ “สงแวดลอม” หมายความวา สงตางๆ ทมลกษณะทางกายภาพและชวภาพทอยรอบตวมนษยซงเกดขนโดยธรรมชาตและสงทมนษยไดท าขน ความกาวหนาทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย เกดยคปฏวตอตสาหกรรม ท าใหมโรงงานอตสาหกรรมเกดขนมากมายและความรเ ทาไมถงการณถงผลกระทบทจะตามมา สงผลใ หสงแวดลอมทอยรอบตวมนษยเรมมการเปลยนแปลง และไมเหมาะสมกบการด ารงชวตของมนษย อาจแคเพยงท าใหเกดความร าคาญ ระคายเคอง เจบ ปวย จนถงขนเสยชวต ในสภาวะทสภาพแวดลอมมองคประกอบไมเหมาะตอการน ามาใช ประโยชน แตกลบเปนพษหรอ เปนอนตรายตอสขภาพหรอกอใหเ กดความร าคาญแกมนษ ย เ รยกวา “มลพษสงแวดลอม” เชน มลพษทางน า มลพษทางเสยง การเกดปรากฏการณเ รอนกระจก ฝนกรด รรวของโอโซน เอลนโญ ลานญา เปนตน

1) มลพษทางน า สภาวะทน ามคณภาพเปลยนไปจากธรรมชาตเ ดม จนมสภาพทเลวลง และสงผลตอการด ารงชวตของมนษยและสงมชวตในน า สาเหตเกดจากน าทงจากอาคาร บาน แหลงพกอาศย โรงงานอตสาหกรรม การระบายของเสยจากมลสตวลงแหลงน า เชน ฟารมสกร นากง บอเลยงปลา และการฉดพนสารเคม เปนตน ผลกระทบทเกดขนน าจะเสยคณภาพอาจเกดเพยงความร าคาญเนองจากกลน หรอถงขนไมสามารถใชอปโภค บรโภคได และน าเสยยงเปนแหลงแพรระบาดของเชอโรค เชน อหวาตกโรค บด และทองเสย เปนตน 2) มลภาวะทางเสยง จะท าใหเกดผลกระทบตอการไดยน แบงเปน 5 ลกษณะคอ

131

- หหนวกทนท เกดขนจากการทอยในบรเวณทมเสยงดงเกน 122 เดซเบล - หออช วคราว เกดขนเมออยในทมระดบเสยงดงตงแต 82 เดซเบลขนไปในเวลาไมนานนก - หออถาวร เกดขนเมออยในบรเวณทมระดบความดงมากเปนเวลานาน ๆ แหล งก าเ นดมลภ าวะทางเ สยง เ ชน ในบร เวณทมกา รจราจรคบคง โรง งานอตสาหกรรม สถานทกอสราง ชมชน สถานบรการ เปนตน 3) ปรากฏการณเรอนกระจก (Green house Effect) ปรากฏการณ เ รอนกระจก เ ปนปรากฏการณทความรอนจากดวงอาทตย ( รง สอนฟราเรด) บางสวนถกกกไวใกลผวโลก กาซทท าหนาทกกความรอนไวเ รยกวา “กาซเ รอนกระจก”

รปท 4.7 สาเหตการเกดปรากฏารณเรอนกระจก ทมา: http://www.myclimatechange.net/UserImage/5/Definition/GreenhouseEffect.jpg แหลงก าเนดของกาซเรอนกระจกคอ - กาซคารบอนไดออกไซด (CO2) เกดจากการเผาไหมเชอเพลง เชน ถานหน น ามนจากโรงงานอตสาหกรรม ยานพาหนะ การเผาปา และการหายใจของสงมชวต - กาซมเทน (CH4) เกดจากการสลายตวของอนทรยวตถ เชน ขยะมลฝอยทยอยสลายได ของเสย และอจจาระ - ไนตรสออกไซด (N2O) เปนกาซมพษทเกดจากเครองยนต การเผาถานหน

132

- CFCs (Chlorofluorocarbon) เปนกาซสงเคราะหทใชในอตสาหกรรมเครองท าความเยน เชน ตเยน เครองปรบอากาศ การเปาโฟม กระปองสเปรย การใช ท าความสะอาดอปกรณอเลกทรอนกส และใชเปนสารชะลางอน ๆ เมอเกดปรากฏการณเรอนกระจกจะสงผลใหอณหภมของอากาศบนโลกสงขน ท าใหเกด “ภาวะโลกรอน” (Global warming) ผลกระทบทตามมา คอ น าแขงบรเวณขวโลกละลาย ในอนาคตสงมชวตหลายชนดจะสญพนธ เชน หมขวโลก เพราะไมมทอยอาศย ดงรปท 4.8 เกดคลนความรอนจนถงขนาดท าใหมนษย และสตวเ สยชวต ผนปาจะถกแทนทดวยความแหงแลงจนกลายเปนทะเลทราย การเปลยนแปลงรปแบบภมอากาศโลก การเจรญเตบโตของพชในแตละทองท ผลผลตทางการเกษตรลดลง เกดการอพยพของสตวขนสบรเวณขวโลก

รปท 4.8 ปรากฏการณเรอนกระจกสงผลท าใหน าแขงบรเวณขวโลกละลาย ทมา: http://im.glogster.com/media/12/39/4/73/39047398.jpg

4) รรวของโอโซน (Ozone Hole) โอโซน (O3) เกดจากการรวมตวกนของโมเลกลกาซออกซเจน (O2) กบอะตอมอสระของออกซเจน (O) ดงรปท 4.9 อะตอมของออกซเจนเกดขนโดยมพลงงานจากรงสยวเ ปนตวชวยท าใหโมเลกลของออกซเจนแตกออกจากกน เมออะตอมของออกซเจนเปนอสระแลวกจะไปรวมกบโมเลกลของกาซออกซเจนท าใหเกดเปนโอโซนขนมา

133

รปท 4.9 การเกดโมเลกลโอโซน ทมา : http://www.odec.ca/projects/2226/pete6o2/Pages/Untitled1_clip_image222_2222.jpg

เราสามารถพบโอโซนไดในบรเวณใกลพนโลก และโอโซนในบรรยากาศช นสตราโตสเฟยร (หางจากพนโลกประมาณ 52 กโลเมตร) โอโซนทบรเวณใกลพนโลกถามปรมาณมากจะถอวาเปนพษกบสงมชวต สวนโอโซนในช นสตราโตสเฟยรจะชวยกรองความรอน และรงสจากแสงอาทตย “รงสยว” (Ultraviolet) โดยเฉพาะยวบ ทสองลงมายงพนโลก โอโซนทถกท าลายเปนโอโซนในช นสตราโตสเฟยร สาร CFC หรอ Halon เ ปนตวท าลายโอโซน เมอมสาร CFC หรอ Halon ลอยขนไปสช นบรรยากาศ สารเหลานจะถกรงสจากแสงอาทตยท าใหเกดการแตกตวออกมาในรปของคลอรน (จาก CFC) และโบรมน (จาก Halon) ซงสารคลอรนและโบรมนนจะไปท าปฏกรยาทางเคมกบโอโซน ท าใหกลายเปนออกซเจน (คาดกนวา 1 โมเลกลของคลอรนจะท าปฏกรยาไดมากกวา 122,222 ครงกอนทจะหลดไปสช นบรรยากาศอน ๆซงกหมายถงเปนการท าลายโมเลกลของโอโซนไดมากกวา 122,222 โมเลกลเชนกน กระบวนการเกดรรวของโอโซนในบรรยากาศแสดงดงน 1. แสดงโครงสรางโอโซน (O5) และ ซเอฟซ (CFC)

โอโซน (O3) ซเอฟซ (CFC)

134

2. การท าลายโครงสรางซเอฟซโดยรงสอลตราไวโอเลต (UV) จากแสงอาทตย

5. คลอรนทไดจากการแตกตวของซเอฟซแยงจบออกซเจนในโครงสรางโอโซนได

เปนสารประกอบคลอรนโมโนออกไซด

4. ออกซเจนอสระจากบรรยากาศจะเขาไปจบออกซเจนจากสารประกอบคลอรนโม

โนออกไซด เกดเปนกาซออกซเจน และคลอรนกเขาแยงจบออกซเจนในโครงสรางโอโซน เหมอนขอ 5

กาซออกซเจน (O2) คลอรนโมโนออกไซด (ClO)

กาซออกซเจน (O2)

คลอรน โอโซน

รงสอลตราไวโอเลต (UV)

135

กระบวนการนจะเกดวนเวยนอย อยาง นตอไป ซงจะ เหนไดวา สารซเอฟซ จะเปลยนแปลงโครงสรางของโอโซน ใหกลายเปนกาซออกซเจนธรรมดา ซงไมมคณสมบตกรองรงสจากแสงอาทตย เหมอนโอโซน จากการตรวจวดทงภาคพนดนและดาวเทยม ทบรเวณขวโลกเหนอการเพมขนของรงส UV-B สมพนธกบการลดลงของโอโซน ประมาณป ค.ศ. 2050 จะมการสญเสยโอโซนเพมขนเปน 50 เปอรเซนต ในแถบละตจดกลางของซกโลกเหนอและ 70 เปอรเ ซนตในซกโลกใต ซงมความรนแรงกวาปจจบนถง 10 เทา ท าใหรงสอลตราไวโอเลตสองถงพนโลกได 2 เทาตวในเขตละตจดกลางซกโลกเหนอ และ 4 เทาในซกโลกใต ผลกระทบทเกดขนเมอโอโซนลดลงเกดเ ปนรรว ท าใหรงสยวบสองลงมายงโลกไดมากขน ซงจะกอใหเกดผลกระทบตอสขภาพ โดยท าใหระบบภมคมกนของรางกายลดลงมผลท าใหเกดโรคตดเชอไดมากขน ทงยงท าใหเกดมะเรงผวหนงทงชนดรายแรงและไมรายแรง ท าใหเกดตอกระจกทเ ปนสาเหตท าใหตาบอด นอกจากนยงมผลกระทบตอสงมชวตอน ๆ ท าใหระบบนเวศวทยาเสยสมดลและมผลตอสงแวดลอมอน ๆ อกมาก การแกปญหาการเกดรรวของโอโซน มการท าอนสญญาเวยนนา วาดวยการพทกษโอโซน เมอป พ.ศ.2528 (1985) ปจจบนม สมาชก 176 ประเทศ รวมทงประเทศไทย ตอมาไดมขอก าหนดทเรยกวา พธสารมอนทรออล ทเกดขนเมอวน ท 16 กนยายน พ.ศ.2552 (1987)โดยประเทศตางๆทวโลกจ านวน ไดใหสตยาบนตอขอก าหนด วาดวยการลดและเลกใช สารท าลายช นโอโซน 5) ฝนกรด (Acid rain) ฝนกรดจะมคาความเปนกรดดาง pH นอยกวา 5 .6 โดยน าบรสทธจะมคาความเปนกรดดางทวดได คา pH = 7 คอ มคาเปนกลาง การเกดฝนกรดน นเ นองมาจากกาซ 2 ชนด ทปลอยออกมาจากโรงงานอตสาหกรรม หรอโรงไฟฟาทใชน ามนเชอเพลง ถานหน ในปรมาณทมาก คอ กาซออกไซดของไนโตรเจน (NOx) และซลเฟอรไดออกไซด (SO2) ออกมา ดงแสดงในรปท 4.10 กาซเหลานท าปฏกรยากบไอน าในอากาศ เกดเปนกรดไนตรก (HNO5) และกรดซลฟรก (H2SO4) และกรดเหลานจะละลายมากบฝน ฝนกรดสวนมากพบในบรเวณศนยกลางอตสาหกรรม ไดแก ทวปยโรป อเมรกา ญปน และจน ตะกอนกรดสามารถอยในรปของฝน หมอก และหมะ

136

รปท 4.10 การเกดฝนกรด ทมา: http://www.apsnet.org/edcenter/illglossary/Article%22Images/acidrain.JPG

ผลกระทบจากฝนกรด คอ ท าใหสตวน าหลายชนดไมสามารถด ารงชวตไดในสภาวะน าทเปนกรด สงผลตอการผสมพนธ วางไขของปลา ฝนกรดสามารถท าปฏกรยากบธาตอาหารทส าคญของพช เชน แคลเซยม, แมกนเซยม และโพแทสเซยม ท าใหพชไมสามารถน าธาตอาหารไปใชได ซลเฟอรไดออกไซดในบรรยากาศยงไปปดปากใบพช ท าใหความสามารถในการสงเคราะหแสงลดลง ท าใหโลหะ หน เปลยนสภาพไป เกดการกรอน และใชบรโภคไมได 6) เอล นโญ (El Nino) และลา นญา (La Nina) เปนค าภาษาสเปน (ภาษาองกฤษออกเสยงเปน “เอลนโญ”) แปลวา “บตรพระครสต” หรอ “พระเยซ” มชอเรยกอยางเ ปนทางการวา “El Nino - Southern Oscillation” หรอเ รยกอยาง สน ๆ วา “ENSO” หมายถง การเปลยนแปลงทเกดขนบรเวณมหาสมทรแปซฟกตอนใต ปรากฏการณเอลนโญ เปนปรากฏการณการไหลยอนกลบของผวน าทะเลทอนในชวงเวลา หนง ๆ จากบรเวณเสนศนยสตรทางมหาสมทรแปซฟกตะวนตก ไปยงบรเวณเสนศนยสตรของมหาสมทรแปซฟกตะวนออกและตามบรเวณชายฝงตะวนตกเฉยงเหนอของทวปอเมรกาใต ปรากฏการณลานญา เ ปนปรากฏการณทตรงขามกบ เอลนโญ เ นองจากลมคาตะวนออกเฉยงใตมก าลงแรงมากกวาปกต จงพดพาผวน าทะเลทอนจากตะวนออกไปสะสมอยทางตะวนตกมากยงขน ท าใหบรเวณดงกลาวซงเดมมอณหภมผวน าทะเลและระดบน าทะเลสงกวาทางตะวนออกอยแลวยงมอณหภมและระดบน าทะเลสงขนไปอก

137

รปท 4.11 แสดงทศทางกระแสน าอนในตอนทเกดเอลนโญ และลานญา ทมา : ดดแปลงจาก http://www.public.asu.edu/~edimaggi/Pictures/ElNinoLaNinaFigure.jpg

การเกดเอล นโญ และลา นญา จะไมเกดขนพรอมกน และไมสามารถคาดเดาไดอยางแมนย าวาจะเกดขนเมอใด แตผลกระทบทเกดขนคอ เมอเกดเอล นโญ ทางตอนเหนอของทวปอเมรกาใต จะมฝนตกชก สวนทางฝงทวปเอเชย และออสเตรเลย จะแหงแลงยาวนาน เกดไฟปา เ ปนพนทกวาง ซงในประเทศไทยกไดรบผลกระทบเมอป พ.ศ. 2541 ฝนตกนอยลง เ ปนผลใหระดบน าในอางเกบน าลดลง และอณหภมของอากาศสงขนจนนาเปนหวง ในทางกลบกนเมอเกดปรากฏการณลา นญา ทางตอนเหนอของทวปอเมรกาใต จะแหงแลง สวนทางฝงทวปเอเชย และออสเตรเลยจะเกดฝนตกชก อณหภมลดต าลง เชนในประเทศจนทเกดหมะตกอยางรนแรง รวมถงประเทศพมากเกดหมะตกดวย ซงในปทผานมา (พ.ศ. 2555) ประเทศไทยไดรบผลกระทบอยางชดเจนโดยมอณหภมต ากวาปกต และเกดฝนตกชก จรยธรรมกบวทยาศาสตร หากจะกลาววาสงคมในยคปจจบนก าลงเผชญกบปญหาทางจรยธรรม กคงจะไมผดนก กลาวคอผคนมากมายเผชญกบความสบสนทางความหมายของความดกบความช ว สบสนวาอะไรคอสงทจะใชเปนเกณฑตดสนความถกตอง แมในวงการวทยาศาสตรเองกมการวพากษวจารณกน

ออสเตรเลย

เอลนโญ

ลานญา อเมรกาใต

ทศทางกระแสน าอน

ทศทางกระแสน าอน

ทศทางลมสนคา

138

ในวงกว าง ทง ในหมน กวทยาศาสตรเ อง หรอจากบคคลอาชพอน ๆ เชน นกสงคมศาสตร สอสารมวลชน ตอการกระท าบางอยางของนกวทยาศาสตรวา เ ปนสง ทชอบตามหลกจรยธรรมหรอไม เชน สงมชวตดดแปรพนธกรรม การจดลขสทธผลตภ ณฑจ าพวกยารกษาโรค การท าความเขาใจกบหลกการพนฐานทางจรยธรรมจงเปนสงจ าเปนส าหรบพลเมองโลกในยคปจจบน จรยธรรม (ethics) เปนสงทมนษยสนใจมานานแลว ดงปรากฏในประวตศาสตรปรชญา ตงแตยคสมยกรกโบราณเปนตนมา โดยทมาของค าวา จรยธรรม ในภาษาองกฤษน นมทมาจากค าวา “ethos” ในภาษากรก ซงมความหมายวา ลกษณะนสยทสามารถตดสนคณคาได ตามความด ความงาม และความสข หากพ จา รณาความหมายของค า ว า จ รยธรรมใ นภ าษาไทย พจน า น กรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.2542 ไดใหความหมายของจรยธรรมไววา ธรรมทเ ปนขอประพฤตปฏบต , ศลธรรม, กฎศลธรรม โดยสอดคลองกบค าวา จรยา ซงหมาย ถง ความประพฤต , กรยาทควรประพฤต นอกจากน จรยธรรม ยงมความหมายอยางกวางครอบคลมไปถงคานยม (Value) หรอสงทเรายดม นวาจะบรรลถงวตถประสงคหรอจดมงหมายของสงคมหรอตวเราเอง เชน ความดความสจรต ขณะทความหมายอยางแคบของ จรยธรรม จะหมายถง ศลธรรม คณธรรม คอธรรมทควรประพฤต (Positive side) ความดระดบตาง ๆ ทสงคมหรอบคคลจ าเปนตองยดถอ สรปไดวา จรยธรรมนน หมายรวมถง กรยา มารยาท การประพฤต ทสงคมปรารถนา อนกอใหเกดแนวทางเพอบรรลและสรางสภาพชวตทดงามทงทางกาย วาจา ใจ อนกอใหเกดการกระท า การพด การคด ทเปนไปในทางทด และละเวนสงทผดตอปทสถานของสงคม (Social norm) ในสวนของทมาของจรยธรรมน น มนกปรชญาดานจรยศาสตรหลายส านก อธบายถงทมาของจรยธรรมแตกตางกนไป บางส านกเชอวา จรยธรรมเปนสง ทตองมการปลกฝง อาจจะเปนการสอนในโรงเรยน ในวด หรอในศาสนสถานอน ๆ ขณะทบางส านกกลบมองวาจรยธรรมน น เปนสงทเกดจากการเรยนรในชวตประจ าวนของแตละคน วาสงใดทถกหรอสงใดทผด ซงอาจอาจกลาวไดวา จรยธรรมส าหรบส านกน เ ปนเ รองของสามญส านก มากกวาทจะเปนเ รองของการปลกฝง แตกมขอถกเถยงวาหากจรยธรรมเปนเรองของสามญส านก เหตใดจงมความแตกตางกนของระดบหรอการรบรวาสงใดถกสงใดผดอย ซงมค าอธบายประการหนงวา แทจรงเรารบรจรยธรรมสากลรวมกน แตการใหคณคาและน าไปใช แตกตางกนไปตามประสบการณชวตของแต ละคน จงสรปไดวา “จรยธรรม” เปนเรองสากล เปนเรองของสามญส านกทเราสามารถเ รยนรไดในชวตประจ าวน

139

หากกลาวถงหลกจรยธรรมหรอสงดงามทพงปฏบตของผประกอบวชาชพตาง ๆ จะมค าเฉพาะ เรยกวา จรรยาบรรณ ซงพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.2542 ไดใหความหมายไว วา ประมวลความประพฤตทผประกอบอาชพการงานแตละอยางก าหนดขน เพอรกษาและสง เสรมเกยรตคณชอเสยงและฐานะของสมาชก อาจเขยนเปนลายลกษณอกษรหรอไมกได ดงน นจะเหนวา วตถประสงคของจรยธรรมวชาชพ หรอจรรยาบรรณวชาชพน น มขนเพอตอบสนองเปาหมายหรอวตถประสงคของศาสตรตน เชน ท าใหเกดการท างานรวมกนของสมาชกในศาสตรสาขาเ ดยวกน หรอท าใหคนทวไปเกดความเชอม นในศาสตรสาขาน น ตวอยางของศาสตรทมการน าหลกจรรยาบรรณไปใช เชน แพทย นกกฎหมาย วศวกร นกธรกจ ในปจจบนวทยาศาสตรไดมการพฒนาไปกาวไกล สงผลใหเกดความหลากหลายของวชาชพวทยาศาสตร จงเกดแนวคดในการจดท าจรรยาบรรณวชาชพวทยาศาสตรขน โดยในประเทศไทยไดมการตรากฎหมายพระราชบญญตสงเสรมวชาชพวทยาศาสตรและเทคโนโลย พ .ศ.2551 ขน สงผลใหเกดสภาวชาชพวทยาศาสตรตามความในพระราชบญญตดงกลาวตามมา ซงสภาวชาชพวทยาศาสตรไดมการประกาศขอบงคบสภาวชาชพวทยาศาสตรและเทคโนโลย วาดวยจรรยาบรรณแหงวชาชพวทยาศาสตรและเทคโนโลย พ.ศ.2555 ตามอ านาจในพระราชบญญตโดยมเ นอหาในสวนทเกยวของกบจรรยาบรรณจ านวน 2 หมวด คอ หมวด 1 วาดวยความส านกในการประกอบวชาชพ (code of ethics) และหมวด 2 วาดวย ความประพฤตในการประกอบวชาชพ (code of conducts) โดยมรายละเอยดดงน หมวด 1 ความส านกในการประกอบวชาชพ (code of ethics) 1. มเจตคตทดในการประกอบวชาชพโดยไมค านงถงฐานะ เชอชาต ศาสนา หรอลทธการเมอง 2. พงเผยแพรชอเสยงและคณคาแหงวชาชพใหเปนทปรากฏแกสงคม ไมกระท าการใด ๆ อนอาจน ามาซงความเสอมเสยเกยรตและศกดศรแหงวชาชพ 3. ประกอบวชาชพอยางเ ตมความสามารถ มความรบผดชอบ และมหลกการเพอรกษามาตรฐานการปฏบตวชาชพ 4. ปฏบตตามระเบยบ ขอบงคบของสภาวชาชพวทยาศาสตรและเทคโนโลย เคารพตอกฎหมายบานเมอง และด ารงตนในสงคมโดยชอบธรรม 5. ยอมรบขอผดพลาดของตนเองและพยายามแกไข หมวด 2 ความประพฤตในการประกอบวชาชพ (code of conducts) แบงเปน 4 ดาน ไดแก 1. ความประพฤตดานวชาชพ

140

1.1 พงพยายามแสวงหาความร ความกาวหนาทางวชาการตาง ๆ เพอการพฒนาตนเอง องคกร และวชาชพใหทนตอยคสมย 1.2 รกษาขอมลสวนบคคลและขอมลดานธรกจทไดจากการประกอบวชาชพไว เปนความลบ ยกเวนกรณทตองเปดเผยตามกฎหมาย และมเหตผลดานความปลอดภยของประชาชน 1.3 ไมใชอ านาจหนาทโดยไมชอบธรรม เพอใหไดมาซงผลประโยชนส าหรบตนเองหรอผอนโดยมชอบ 1.4 ไมประกอบวชาชพเกนความสามารถทตนเองจะกระท าได 1.5ไมโฆษณา หรอยอมใหผอนโฆษณา ซงการประกอบวชาชพเกนความเปนจรง 1.6 ไมละทงงานทไดรบท าโดยไมมเหตอนสมควร 1.7 ไมลงลายมอเปนผประกอบวชาชพ ในงานทตนเองไมไดรบท า ตรวจสอบ หรอควบคมดวยตนเอง 2. ความประพฤตดานวชาชพตอผรวมงานและผอน 2.1 ใหเกยรต เคารพในสทธและหนาทของผรวมวชาชพและผอน 2.2 สรางและรกษาไวซงความสมพนธอนด กบผรวมงานทงภายในและภายนอกวชาชพ 2.3 พงอ านวยความสะดวกและใหความรวมมอแกผร วมงานทงภายในและภายนอกวชาชพ 2.4 ไมสงเสรมหรอปกปองผประพฤตผด เพอผลประโยชนแหงตนหรอผกระท าการนน ๆ 2.5 ไมใชหรอคดลอกขอมล หรอเอกสาร ทเกยวกบงานของผอน เวนแตจะไดรบอนญาตจากผนนหรอมการอางองทางวชาการ 2.6 ไมกระท าการใด ๆ โดยจงใจใหเ ปนทเ สอมเสยแกชอเ สยง หรองานของผประกอบวชาชพอน 2.7 ยอมรบขอผดพลาดของผอนและใหความชวยเหลอและแนะน าตามความเหมาะสม 3. ความประพฤตดานวชาชพตอสาธารณชน 3.1 ประกอบวชาชพดวยความมสต ตระหนกในคณคาและศกดศรของความเปนมนษย

141

3.2 ปฏบตตอประชาชนดวยความเสมอภาคตามสทธมนษยชน โดยไมค านงถง เชอชาต ศาสนา และสถานภาพของบคคล 3.3 พงปฏบตหนาทโดยใชความรความสามารถอยางเ ตมทในการวนจฉยและแกไขปญหาดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย สงแวดลอมและสขภาพของบคคล ครอบครว และชมชน 3.4 รบผดชอบตองานทไดรบมอบหมายและใหความส าคญตอสาธารณะและสงแวดลอม ทงทางดานสวสดภาพ สขภาพและความปลอดภยของประชาชน 4. ความประพฤตดานวชาชพตอสงคมและประเทศชาต 4.1 พงประกอบกจแหงวชาชพใหสอดคลองกบนโยบายอนยงประโยชนแก สงคมและประเทศชาต 4.2 พงสรางทศนคตและความเขาใ จตอเพอนมนษยและสงคม น าความรดานสงคมศาสตร พฤตกรรมศาสตร และศาสตรอน ๆ มาประยกตในการประกอบวชาชพ 4.3 พงมสวนรวมในการปกปองคมครองสงคมจากการเสนอขอมลทผด 4.4 พงรบผดชอบรวมกบประชาชนในการรเ รม สนบสนนกจกรรมทกอใหเกดสนตสขและยกระดบคณภาพชวต 4.5 พงประกอบวชาชพโดยมงสงเสรมความมนคงของชาต ศาสนา และสถาบนพระมหากษตรย บทสรป การด ารงชวตของมนษยมความเกยวพ นกบวทยาศาสตรและเทคโนโลยอยางหลกเ ลยงไมได เรมตงแตมนษยถอก าเนดขนมาจวบจนกระทงไดตายจากโลกนไป ในทกชวงชวตของมนษยลวนแลวแตตองอาศยวทยาศาสตรและเทคโนโลยทง สน แตอยางไรกตามวทยาศาสตรและเทคโนโลยกเปนดาบสองคมซงขนอยกบมนษยทน าไปใช วาจะใช ใหเกดประโยชนหรอเกดโทษ สวนใหญมนษยมกจะน าวทยาศาสตรและเทคโนโลยไปใช เพอเกดประโยชนแกตนเองโดยไม ค านงถงวาจะเกดโทษแกคนอนหรอไม เมอมนษยสวนใหญคดเชนน จงท าใหเกดผลกระทบของวทยาศาสตรและเทคโนโลยทงในดานสงคม เศรษฐกจ วฒนธรรม รวมทงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม แตถาหากมนษยมจรยธรรมประจ าใจคดด พ ดด และท าด มนษยกไมตองมาแกปญหาของผลกระทบของวทยาศาสตรและเทคโนโลยกนทปลายเหตอยางเชนทกวนน

142

ค าถามประจ าบท 1. ผลกระทบของวทยาศาสตรและเทคโนโลยมกดาน ดานใดบาง

2. จงยกตวอยางและวเคราะหถงสาเหตของผลกระทบทางดานสงคมในมมมองของนกศกษามาพอสงเขป

3. ในอนาคตการเปลยนแปลงประชากรของประเทศไทยจะเปนอยางไร และสงผลกระทบดานใดบาง

4. จงยกตวอยางและวเคราะหถงสาเหตของผลกระทบทางดานวฒนธรรมในมมมองของนกศกษามาพอสงเขป

5. ใหนกศกษาอธบายการเกดภาวะโลกรอน และผลกระทบทเกดขน 6. สารใดเปนสาเหตท าใหเกดปรากฏการณเรอนกระจก และรรวของโอโซน 7. นกศกษามวธการปองกน หรอลดผลกระทบทเกดขนกบสงแวดลอม และเศรษฐกจ

จากวทยาศาสตรและเทคโนโลยอยางไร

143

เอกสารอางอง

1. สปปนนท เกตทต. (ม.ป.ป.). "แนวคดเกยวกบทศทางและนโยบายดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยศกษาของประเทศไทย," ใน ค วามหวง และอน าคตของชาตทา ง

วทยาศาสตรและเทคโนโลย, หนา 78-85. พระนครศรอยธยา : คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย สถาบนราชภฏพระนครศรอยธยา.

2. สเทพ อสาหะ. (2526). การสอนวทยาศาสตรระดบมธยมศกษา . มหาสารคาม : คณะ -วทยาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ มหาสารคาม.

3. ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, กระทรวงสาธารณสข และมหาวทยาลยมหดล. (ม.ป.ป.) . แผนยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย พ.ศ. 2554-2563.

4. กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช. (2554). 5. เศรษฐกจพอเพยง (ออนไลน) . สบคนจาก

http://www.chaipat.or.th/chaipat/content/porpeing/porpeing.html. (1 สงหาคม 2555).

6. พรชย ธรณธรรม และจนตนา ทวมา, สารานกรมไทยส าหรบเยาวชนฯ เลมท 19 7. ประทป ตงมตธรรม, แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 (2555-2559)

(ออนไลน) . สบคนจาก http://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid=1282039379&catid=02 . (1 สงหาคม 2555).

8. วทยาศาสตรและเทคโนโลยเพอชวตและสงคม(4000101) คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏนครสวรค

144