“olanlar hep birbiriyle ilişkilidir ve aynıdır” | · 2020. 10. 22. · onuncusu olarak...

01/06/2017, 17)05“Olanlar hep birbiriyle ilişkilidir ve aynıdır” | www.sabitfikir.com

of 5http://www.sabitfikir.com/elestiri/“olanlar-hep-birbiriyle-iliskilidir-ve-aynidir”

“Olanlar hep birbiriyle ilişkilidir veaynıdır”Körburun, ülkemizin siyasi ve toplumsal olarak tuhafdönemeçlerinden birine denk gelmiş kıymetli bir roman.

Hikmet Hükümenoğlu’nun son romanı Körburun büyük bir roman. Bunusöylerken, kelimenin işaret ettiği iki anlamı da kastediyorum: İlk olarak,yaklaşık 600 sayfaya yayılan bu cüsseli roman, elinize aldığınızda size uzunsoluklu bir okuma vaat ediyor. İkinci olarak ise –fiziksel hacminden çokdaha önemlisi– kapsadığı zaman ve gerçekliğin yanı sıra içerdiği karaktersayısı ve bundan mütevellit girift ilişki ağlarıyla, okudukça başka başkakapılar açarak okuru yeni dünyalara davet eden, zamanda yolculuklaraçıkaran, farklı temalar arasında yumuşak geçişlerle seyahat ettiren,kurmacanın geniş topraklarına yayılmış, zengin bir eser. Kuşkusuz böylesigeniş bir alanda at koşturmak hiç kolay iş değil. Bunca farklı tarihseldönemde bunca karaktere ses vermek, bunu yaparken her birininotantikliğini ve biricikliğini korumak, tutarlı olmak, ipin ucunukaçırmamak, attığın çengellerin hakkını verebilmek, sonradan sökükleresebebiyet verecek şekilde ilmek atlamamak ve sanırım en önemlisi çemberitamamlamak büyük bir metinle hercümerç olmaya gönüllü bir yazarın enciddi sınavlarından biri… Hükümenoğlu, kanımca bu sınavı geçmiş! Romanı bir bütün yapan her bir hikayecik birbirine sıkı sıkı örülmüş;roman bu haliyle şahsına münhasır dünyasını yaratabilmiş ve okurunu odünyaya davet etmek konusunda ısrarcı.

Bir roman bizim için öncesiz bir ürün olsa da, aslında uzun bir yolun sondurağı. O son ürünü okuyup da hakkında fikir edinmenin yanı sıra beneğer bilgi alma şansım varsa bir okur olarak işin mutfağını da merak edenbiriyim. Bir eseri bugüne getiren sürecin ayrıntıları da en az eserin kendisikadar fikir veriyor çünkü, neticeyi özümsemek için ekstra bir yardımsunuyor. Hükümenoğlu, bloğunda, kitabına dair kaleme aldığı bir yazıda



üç buçuk yılda yazdığı romanın hikayesini şöyle özetliyor (ki bunuyaparken Körburun’un geniş kapsamını tarifliyor): “04:00 beni ruhen çokyormuştu ve tek istediğim biraz daha eğlenceli şeyler yazmaktı.Eğlenceliden kastım, metnin neşeli olması değil. Yazarken kendi kendimidaha fazla eğlendirebileceğim fırsatlar yaratmam. Sanırım bu yüzden birseri öykü yazmaya karar verdim. (...) 04:00'ün son düzeltmeleriniyaparken kafamda bir-iki öykünün kahramanları belirmeye başlamıştı bile.(...) Temiz bir defter ve yeni kalemler satın aldım. (...) Masanın başınaoturup yazacağım öykülerle ilgili notlar çıkarmaya başladım. Ve çokgeçmeden tüm planlarım tepetaklak oldu. (…) Sekiz-dokuz kısa öykü diyeoturduğum masanın başından üç buçuk yıl sonra 700 sayfalık bir romanlakalktım. İşte Körburun böyle ortaya çıktı. (…) Artık öyle bir noktayagelmiştim ki bütün öyküler birbirini yutmuş ve tek bir öykü halini almıştı.Tüm karakterlerin birbirleriyle bir bağı, bir ilişkisi vardı. Birbirlerininhayatına girip çıkıyorlar, arkalarında zincirleme trafik kazası gibi hasarlarbırakıyorlardı. Defterlerime baktım ve öykü yazma planımın suyadüştüğünü fark ettim. 1960'da başlayan ve 90'lara kadar uzanan kocamanbir kurgu çıktı ortaya.”

İstanbul'un burnunun dibinde ama bir o kadar da uzak



Peki Körburun ne hakkında? Öncelikle romana da ismini veren Körburunadası hakkında konuşmak gerek: Bir coğrafi şekilden fazlası olanKörburun, İstanbul açıklarında bir ada. Şehirlilerin pek rağbet etmediği,ziyaretçisi seyrek, vapurun bile günde sabah ve akşam olmak üzere sadeceiki kez uğradığı, Rum azınlıkların Türklerle herhangi bir sorunyaşamaksızın birlikte yaşadığı, içine kapalı, kendi halinde bir ada burası.Her yazar, zihninde yeşeren bir hikayeyi anlatmaya koyulduğundakuşkusuz pek çok şeyle birlikte kurgusunu üzerine inşa edeceği birmekanın peşine düşüyor ya, işte o yaratılan ya da tariflenen mekan, romanışahlandırabildiği gibi plastik bir dünyaya da mahkum edebiliyor. Körburunbu açıdan iyi işleyen bir icat. İcat diyorum çünkü Prens Adaları’nınonuncusu olarak kayda geçen ve gerçekte olmayan bu yok-ada,Hükümenoğlu’nun yarattığı bir fantazya. Hükümenoğlu bu tercihine dair,“Kurgu için yeni bir coğrafya-tarih yaratma daha uygundu,” diyor. Vekanımca bir yazar olarak niyetlendiği bu yaratımı başarıyla hayatageçiriyor. Bu konuda şu cümleleri de oldukça aydınlatıcı: “o kurguyuBüyükada'nın tarihini ve coğrafyasını bozmadan bir türlü yerineoturtamıyordum. İşte o yüzden kendi adamı yaratmaya karar verdim.İnsanların pek hatırlamadığı, turistlerin rağbet etmediği, akıntılaryüzünden teknelerin yanaşmadığı, günde sadece iki vapur seferi yüzündengidip gelmesi dert olan, İstanbul'un burnunun dibinde ama bir o kadar dauzak, onuncu Prens Adası.”

Ada, bir zemin olmanın yanı sıra eş zamanlı olarak Hükümenoğlu’nunyarattığı onlarca karakterden biri yer yer neredeyse bir bedene kavuşuyor;söz almasa da fon oluşturduğu, nesiller arası akıp giden ve farklı dünyalararasında köprüler kuran kalabalık hikayelerin merkezinde, üzerine düşenpasları layıkıyla karşılıyor. Bu haliyle “mekanın belleği”, “mekan ile insanilişkisi” açısından da roman okura çok şey söylüyor.

Beri yandan, bu hayali adanın varlığı romanı gerçek dışı bir yere aslataşımıyor, olan biten her şeyin mayasında bir ülkenin tarihinde gerçektenyaşanmış hem siyasi hem de toplumsal olaylar var. Türkiye’de 1960 ila



1990 yılları arasında vuku bulan, bireylerin yaşamlarını türlü şekillerdederinden ekleyen yıkıcı tarihsel olayların gölgesinde ilerleyen roman, buözelliğiyle bir ülkenin otuz yılının fotoğrafını çekiyor. En çok da buözelliğiyle Körburun adası, kurguyu taşıyan bir zemin olarak, (ki etrafısularla çevrili ve “dünyaya uzak” bir ada olmasının tercih edilmesi bufırsatı yaratan en önemli şey) roman için bir laboratuvar işlevi görüyor.Üzerinde ve civarında otuz yıl boyunca yaşanan, yıllar içinde biçim ve şekildeğiştirse de özünde aynı motivasyonla tekrar tekrar gerçekleşen türlü olayve ilişki vesilesiyle (27 Mayıs olayları, 1964’te Rumların sınır dışı edilmesi,12 Eylül vs). Körburun bir topluma bakmak, onu mercek altına alıpincelemek ve anlamak, ülkenin kaderinin bireyin kaderini nasıl hunharcaetkilediğini, tarihin –özellikle yüzleşilmeyen tarihin– tekerrür ettiğini veher neslin toplumsal buhranlar adına kendi payına düşeni yaşadığınıçözümlemek üzere eksiksiz bir kesit sunuyor.

Körburun, talih mi yoksa talihsizlik mi pek tanımlamayadigim bir şekildeülkemizin siyasi ve toplumsal olarak tuhaf dönemeçlerinden birine denkgelmiş kıymetli bir roman. “Ülkemizin tarihi öyle kısır bir döngü ki, ister60'ları yazın, ister 70'leri ya da 80'leri, aslında hep bugünüanlatıyorsunuz,” diyen Hükümenoğlu’na katılmamak elde değil. Sırf busebeple alabildiğine güncel ve capcanlı.

Melisa Kesmez



Hikmet Hükümenoğlu’nun çizgileriyle Körburun adası (hikmethukumenoglu.com’dan)

Görsel: Türksen Kızıl

“olanlar hep birbiriyle ilişkilidir ve aynıdır” | · 2020. 10. 22. · onuncusu olarak...

Documents