รายงานเรอง การขยายพนธพชโดยการเสยบกง และอนๆ จดทำาโดย

นาย อทธฤทธ สนยอด เลขท 5 ม.4/3

เสนอ

คณคร พจกานต ศรพมาย

รายงานเรองนเปนสวนหนงของวชา การงานอาชพและเทคโนโลย

ง.31101

คำานำา รายงานนเปนรายงานเกยวกบ การสบพนธแบบไมอาศยเพศของพชและการขยายพนธพชโดยไมใชเมลด จะพดถงการเสยบกงพชตางๆ และการขยายพนธ อนๆอกมากมาย

นาย อทธฤทธ สนยอด เลขท 5 ม.4/3

สารบญ

เรอง หนาการเสยบกง 1-2

การสบพนธแบบไมอาศยเพศ 3-5

การตดชำา 6-11

การตดตามะมวง 12-14

นายอทธฤทธ สนยอด

เลขท5 ม.4/3

มะปราง (Marian plum)

มะปรางจดเปนไมผลเขตรอนทนยมปลกในประเทศมาชานาน ในระยะหลงมการคดเลอกพนธทมคณภาพด จงทำาใหมะปรางเปนทรจกของผบรโภคมากขน แหลงผลตทสำาคญไดแก จงหวดปราจนบร นนทบร อางทอง นครนายก เปนตน สำาหรบวธการขยายพนธมะปรางทนยมทำากนมากทสด คอ การทาบกง และการเสยบกง สวนการขยายพนธดวยวธการอนๆ เชน การเพาะเมลด การตดชำา

การตอนกง มกไมคอยประสบผลสำาเรจ เทาทควร เนองจากมะปรางเปนพชทออกรากไดยาก

การเพาะเมลดเลอกเมลดทสมบรณนำามาลางนำา จากนนนำาไปผงในรมให

ประมาณสกครงวน จากนนนำาเมลดมาเพาะลงในกระบะหรอถงวสดทใชเพาะคอทราย : ขเถาแกลบ : ดน อตราสวน 1:1:1 ประมาณ 20-30 วน เมลดจะเรมงอกเมอเมลดโตกสามารถนำาไปเปนตนตอสำาหรบทาบกงหรอเสยบกงตอไป

การตอนกงเลอกกงมะปรางขนาดเสนผาศนยกลางประมาณ 1.0 – 2.0

เซนตเมตร ความยาว 50 – 75 เซนตเมตร กงทจะตอนควรเปนกงทไดรบแสงแดด ทำาการควนกงเปน 2 รอย ใชมดกรดเปลอกออกแลวขดเนอเยอเจรญออก การขดจะทำาการขดจากดานบนของรอยควนลงมาขางลางใชพกนแตะสาร IBA ความเขมขนทเหมาะสมคอ 8,500 – 11,000 สวนตอลาน ทาตรงบรเวณรอยควนดานบน หมดวยขยมะพราวซงแชนำาไวประมาณ 24 ชวโมง กอนหมควรบบนำาออกจากขยมะพราวใหมความชนแลวบรรจลงถงขนาด 4 X 6 นว จากนนผาครงถงแลวนำาไปหมรอยควนมดเปน 2 กระเปราะหวทายใหแนน ประมาณ 45 วน กงตอนจะเรมเกดราก ทงไวใหมปรมาณทมากซงอาจใชเวลาถง 65 นบจากวนทตอนกงถงจะทำาการตดกงลงชำา

การเสยบกงการเสยบกงกเปนวธหนงทไดรบความนยมทจะใชในการขยาย

พนธมะปราง วธการเสยบกงทไดผลด คอวธการเสยบลม (Cleft Grafting) ตนตอทใชควรมขนาด 0.5 – 1.0 เซนตเมตร สวน

ยอดของพนธดควรมขนาดใกลเคยงกบตนตอ โดยมความยาวประมาณ 6 – 8 นว วธการเสยบกงทำาคลายกบการเสยบกงมะมวง (ดวธการเสยบกงมะมวง) หลงจากทำาการเสยบกงไดประมาณ 45 – 60 วน กสามารถนำากงพนธออกจากถงพลาสตกนำาไปเกบไวในทรม แสงประมาณ 30 – 50 เปอรเซนต

การทาบกง การทาบกงซงเปนวธทนยมกนมากทสด เนองจากกงทาบมระบบรากแกว ซงเหมาะสำาหรบสภาพแหงแลงวธการทาบกงในขณะทตนตอยงอยในถงเพาะ หรอใชวธการขยายพนธคลายกบการทาบกงมะขาม

วธการทาบกงควรเตรยมตนตอเพาะเมลดมะปรางในถงพลาสตกขนาด 4x6

เมอตนตอมขนาดเทากบหลอดกาแฟ (อายประมาณ 1-2 ป) กสามารถนำามาเปนตนตอได การเลอกกงพนธด กงพนธดควรมขนาดใกลเคยงกบตนตอหรออาจจะโตกวาตนตอเลกนอย ความยาวกง ยาวประมาณ 30-50 เซนตเมตร เฉอนยอดกงพนธดเฉยงขนใหรอยแผลเขาไปในเนอไมประมาณ 1/3 ยาวประมาณ 1-2 นว เฉอนตนตอเปนรปลมยาวประมาณ 1-2 นว สงจากโคนประมาณ 3 นว สอดรอยแผลของตนตอเขากบรอยแผลของกงพนธด จดเนอเยอเจรญใหชดกน พนดวยพลาสตกใหแนน ใชเชอกฟางผกถงของตนตอใหตดกบกงพนธดหรออาจใชไมหลกชวยพยงถงของตนตอ เพอไมใหรอยแผลเคลอน ประมาณ 45-60 วน รอยแผลจะเชอมสนท ทำาการบากกงพนธดใตรอยตอประมาณ 15 วน จากนนคอยตดลงชำา ซงอาจจะมการเปลยนถงใหมใหมขนาดใหญขนเพอใหรากมการกระจายตวไดด

มะมวง

มะมวงเปนไมผลเศรษฐกจทสำาคญของประเทศทนยมปลกกนมาก เพราะนอกจากจะใชบรโภคกนภายในประเทศทง ยงสามารถสงเปนสนคาออกจำาหนายตางประเทศ พนธมะมวงทปลกกนปจจบนมจำานวนมากแตพนธทปลกเพอสงจำาหนายยงตางประเทศไดแกพนธนำาดอกไม หนงกลางวน ทองคำา แรด แกวลมรง เปนตน สำาหรบ การขยายพนธมะมวงสามารถทำาไดทงแบบใชเพศและไมใชเพศ การขยายพนธแบบใชเพศไดแก การเพาะเมลด ตนกลาทไดอาจจะงอกหนงตนตอเมลด (Monoembryony) หรองอกหลาย ๆ ตนตอหนงเมลด (Polyembryony)

การขยายพนธมะมวง

ใชเพศ (เพาะเมลด) ไมใชเพศ

Monoembryony Polyembryony อาศยรากตวเอง อาศยรากตนอน

การตดชำา การ

ตอน

การเสยบกง การทาบกง การตดตา

รปแบบของการขยายพนธ

การเพาะเมลดการขยายพนธดวยเมลดเปนวธการแบบดงเดมทำาไดงาย

รวดเรวและไดตนจำานวนมาก และเปดโอการทจะไดมะมวงพนธใหมทดเกดขน นอกจากนนการขยายพนธดวยวธนระบบรากทไดคอระบบรากแกว ( tap root system) สามารถหยงลกในดน ดดนำาและธาตอาหารไดดและเหมาะสำาหรบทจะนำาไปปลกในสภาพทดอนเขตแหงแลง แตขอเสยของวธการนคอ มกจะกลายพนธไปในลกษณะทเลวกวาตนแมและตองใชเวลานานจงจะออก ( long juvenility period ) ในปจจบนการเพาะเมลดมจดมงหมายเพอใชเปนตนตอ ( stock) ในการตอกงและทาบกง

คณสมบตของพนธมะมวงทใชเปนตนตอ1. สามารถขยายพนธไดงายมเปอรเซนตการงอกสง เมลดหา

งายและมราคาถก2. ตนกลามการเจรญเตบโตด นนคอไมตองเสยเวลาเลยงด

ตนตอนาน กสามารถจะทำาการทาบกงตอกงได ซงจะเปนการประหยดคาใชจายในการเลยงดตนตอในนอยลงไดทางหนง

3. ควรเปนตนตอทปรบตวไดกวางคอ สามารถทนตอสภาพแหงแลงไดดในขณะเดยวกนในสภาพทแฉะนำา กสามารถเจรญเตบโตไดเปนปกตอยางสมำาเสมอ

4. ควรเปนตนตอทไดจากพนธมะมวงทมการงอกหลายตนตอเมลด

พนธมะมวงทใชเปนตนตอ

ปจจบนพอทจะกลาวไดวาพนธทนยมใชเปนตนตอกนมากไดแก1. มะมวงพนธตลบนาค เปนมะมวงทพบมากในเขตภาคเหนอ

จดวาเปนพนธทมการเจรญเตบโต ปรบตวเขากบสภาพแวดลอมไดด หางาย ราคาถก

2. มะมวงพนธแกว ซงจดไดวาเปนพนธทนยมใชทำาเปนตนตอมากโดยเฉพาะในเขตภาคกลาง และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เปนพนธททนตอสภาพนำาขงและทนแลงไดด

การคดเลอกเมลดพนธมะมวงทใชเปนตนตอ1. ควรเปนเมลดทปราศจากโรคและแมลง2. ตองเปนเมลดทไดจากผลทแกเตมท ซงจะสงเกตจากนวลท

ผวผลซงมลกษณะสขาวๆ เกาะทผวผล หรออาจนำาผลมะมวงมาลอยนำาถาจมแสดงวาผลแก

วธการเพาะเมลดการเพาะเมลดในถงพลาสตก ใชถงพลาสตกสดำาขนาด 6X9

หรอ 8X10 นว เจาะรถงพลาสตกเพอระบายนำา วสดทใชเพาะเมลดอาจใชดนผสมขเถาแกลบ ผสมปยคอก อตราสวน 1:1:1 ดนทใชควรเปนดนรวนและยอยใหละเอยด

ขอดของการเพาะเมลดในถงพลาสตก1. ไดระบบรากแกวทสมบรณกวาเพาะในแปลง (การเพาะใน

แปลงเวลาถอนตนมาชำาในถงรากแกวมกจะขาด2. ตนไมชะงกการเจรญเตบโต

ขอเสย1. ตองใชแรงงานในการทำามาก2. ตองเสยเวลาในการแยกตนเนองจากหนงเมลดมกงอกตน

หลายตน

การเตรยมเมลดควรทำาการแกะเอากะลาออกโดยใชกรรไกรตดเปลอกดานบน

ใหขาดเหลอเปลอกดานลางไว แลวปดมวนเปลอกเมลดใหฉกออกจนพนเมลด จากนนนำาเมลดมาแชยากนรา แลวนำาไปเพาะโดยใหเอาทางดานนอกเมลดหรอดานรหายใจลง

การเพาะเมลดในแปลงเตรยมแปลงขนาดกวาง 1- 1.5 เมตร ความยาวขนอยกบ

สภาพพนท กำาจดวชพชและยอยดนใหละเอยด ผสมปยคอกหรอปยหมกลงไป ในแปลง ความสงของแปลงประมาณ 20 เซนตเมตร การฝงเมลดจะตองฝงเมลดใหมดลกษณะการวางเมลดทำาเชนเดยวกบการเพาะในถง 10-15 เซนตเมตร วางเมลดโดยหนดานใดดานหนงไปในทางเดยวกน สวนในกรณทไมแกะกะลาออกควรเอาทางดานรหายใจตงขน หลงจากเพาะเมลดเสรจแลวใหใชเปลอกถวหรอขเถาแกลบ หรอขยมะพราวกลบ รดนำาใหสมำาเสมอ ประมาณ 10 –15 วน เมลดจะเรมงอก เมอตนกลาเรมมใบสเขยวคอยแยกลงถงขอควรระวงไมควรยายตนกลาในขณะทแตกใบออนจะทำาใหตนเหยวตายเนองจากใบออนมการคายนำามาก

การตอนกงการตอนกงมะมวงโดยทวไปไมนยมทำากนเนองจากออกราก

ยาก นอกจากนนระบบรากทไดกจะเปนระบบรากพเศษ ( adventitious root systems) ซงไมเหมาะสำาหรบปลกในทดอน แตอยางไรกตามการตอนกงอาจใชประโยชนในการผลตตนตอมาตราฐาน เชน ตนตอมะมวงประเภทตนเตยซงจะไดตนมะมวงทมระบบรากตนเหมาะสำาหรบปลกในทลม และอาจนำายอดพนธดมาเปลยนซงกจะทำาใหไดตนพนธดมทรงพมขนาดเลกลงจะเปนผลดในการปลกในระยะชดเปนการใชประโยชนจากทดนใหเกดประโยชนสงสดคอปลกจำานวนตนตอไรไดมาก มการทดลองสารออกซนเพอ

เรงใหเกดรากของกงตอนโดยใช IBA ความเขมขนตงแต 10,000 – 50,000 มก./ล. พบวาความเขมขน 30,000 และ 50,000 มก./ล. ชกนำาใหกงตอนออกรากได 20 เปอรเซนตสวนความเขมขนอนๆไมชกนำาใหออกราก

วธการตอนกงมะมวงเลอกกงทมขนาดเสนผาศนยกลางประมาณ 1.5-2.0

เซนตเมตร ความยาวของกงทม 2 ขอ หรอกงทม 2 ฉตร อายของกงตอนประมาณ 8-12 เดอน ทำาการควนกงความยาวของรอยควน ประมาณ 1 นว ลอกเปลอกออกแลวขดเมอกออกใหหมด ทาสาร IBA ทผสมขผงลาโนลนบรเวณรอยควนดานบน หมดวยกาบมะพราวหรอขยมะพราว ประมาณ 45 วน กงตอนจะเรมเกดราก แตอยางไรกตามเปอรเซนตการเกดรากจะนอยมากคอ ประมาณ ไมถง 50 เปอรเซนต

การตดชำาการตดชำามะมวงในตนทใหผลผลตไมคอยประสบผลสำาเรจเทา

ทควร แตตนทมอายไมเกน 1 ป เมอนำากงมาตดชำาพบวามการเกดรากไดด มงานการทดลองเกยวกบอณหภมของวสด ทมผลตอการเกดรากของกงปกชำาทอณหภม 35 องศาเซลเซยส ทำาใหกงตดชำาเกดรากไดถง 85 เปอรเซนต นอกจากนการกรดโนกงรวมกบการใชสาร IBA ความเขมขน 5,000 สวนตอลาน กบกงตดชำาจะชวยใหมการเกดรากมากขน

วธการปกชำาเลอกกงจากตนทสมบรณแขงแรงความยาวของกงปกชำายาว

ประมาณ 6 นวนำากงปกชำามาจมใน NAA ความเขมขน 2,000 – 4,000 สวนตอลานหรอ IBA 5,000 สวนตอลานนำาไปปกชำาลงในวสด อาจใชทรายผสมขเถาแกลบอตราสวน 1:1 การปกชำาอาจปกชำาในกระบะหรอในถงไปใสในถงพลาสตกขนาดใหญ มดปากถงใหแนน

ประมาณ 30 –45 วน กงปกชำาจะเกดราก จากนนคอยแยกกงปกชำาลงถงชำา

การเสยบกงสำาหรบวธการเสยบกงมะมวงมหลายวธในทนจะขอกลาวถง

เฉพาะวธทนยมทำากนเทานน ซงไดแก

การเสยบกงแบบฝานบวบ ( Spliced grafting) ปฏบตดงน

เลอกตนตอมะมวงและกงพนธดใหมขนาดเทากน เสนผานศนยกลางประมาณ 0.5-1.0 เซนตเมตร ตดยอดตนตอทงใหสงจากพนประมาณ 3 นว สวนยอดพนธดทจะนำามาเสยบควรมความยาวประมาณ 6-8 นวและควรเปนตายอด ( terminal bud) ทำาการรดใบใหเหลอประมาณ 4-5 ใบ เฉอนตนตอใหเฉยงขนใหแผลทเฉอนยาวประมาณ 1- 1.5 นว เฉอนกงพนธดใหเฉยงลงใหแผลและองศาทเฉอนพอๆ กบทเตรยมตนตอ ประกบแผลของกงพนธดลงบนแผลทเตรยมไวบนตนตอใหสนท โดยจดวางแนวเนอเยอเจรญของตนตอและกงพนธใหชดกนพนดวยพลาสตกใหแนน หรออาจใชเชอกฟางมด รดนำาตนทเสยบและพนยากนรา จากนนนำาใสในถงพลาสตกใสขนาดใหญ นำาตนตอทเสยบเสรจใสใหเตมถง มดปากถงดวยเชอกฟาง นำากงทเสยบไวในทรมใหไดรบแสงประมาณ 30 เปอรเซนต ประมาณ 25-30 วน รอยแผลจะเชอมสนทและบางตนอาจมการแตกยอดใหม จงทำาการเปดถงเปดทงไวประมาณ 7 วนคอนนำาตนทเสยบตดออกจากถง เลยงไวประมาณ 2 เดอน คอยนำาไปปลกในแปลง

การเสยบกงแบบเสยบลม ( Cleft grating) ปฎบตดงน

เลอกตนตอและกงพนธดใหมขนาดใกลเคยงกน เสนผาศนยกลาง ประมาณ 0.5 เซนตเมตร หรอตนตออาจ

จะโตกวากงพนธดเลกนอย ตดยอดตนตอทงใหสงจากพนประมาณ 3 นว ผาตนตอใหยาวประมาณ 1 – 1.5 นว การเลอกยอดพนธด เชนเดยวกบการเสยบแบบฝานบวบ แตการเตรยมรอยแผลจะเฉอนตรงโคนใหเปนรปลมความยาว 1 –1.5 นวสอดโคนกงพนธดใหแนวเนอเยอเจรญของตนตอและกงพนธดสมผสกน พนดวยพลาสตกหรอมดดวยเชอกฟาง

นำาไปใสถงพลาสตกใสขนาดใหญ โดยปฎบตเชนเดยวกบการเสยบกงแบบฝานบวบ

การเสยบกงแบบเสยบขาง ( Stub or Side Grafting)

เลอกตนตอทมขนาดเสนผาศนยกลางประมาณไมเกน 1 นว เฉอนตนตอลงมาเปนมม 20 °-30 ° ใหรอยเฉอนยางประมาณ 2-3 นว ตำาแหนงรอยเฉอน ประมาณ 4-6 นว สงจากพน เลอกยอดพนธด ความยาวประมาณ 3 นวยอดพนธดมใบสเขยวเขมและควรมตายอด รดใบออกใหหมด ระวงอยาใหโดยตา ในกรณทตายอดยงไมเตงใหทำาการรดใบออกเหลอกานใบทงไวประมาณ 10-15 วน จงนำามาเสยบ เฉอนโคนกงพนธดเปนรปลม ใหความยาวของรอยเฉอนประมาณ 2 นว เสยบกงพนธดลงบนแผลทเตรยมไวบนตนตอ จดเนอเยอเจรญของกงพนธด และตนตอใหชดกน พนดวยพลาสตกใสใหมดยอดของกงพนธดขนไปประมาณ 3 นว ประมาณ 25-30 วนรอยแผลจะเชอมสนทและตาของกงพนธดจะเรมแตก ทำาการกรดพลาสตกตรงบรเวณปลายยอดออกเมอยอดใหมแตกออกมาใบเรมเปลยนเปนสเขยว ทำาการตดยอดตนตอทงโดยจะทำาการตดใหชดรอยตอ ในกรณทตาของกงพนธดไมแตกควรบงคบตาใหแตกโดยการควนหรอบากตนตอใหสงจากรอยตอประมาณ 3 นว

การเสยบกงแบบไซดวเนยร ( Side veneer grafting) วธการนการปฎบตคลายๆ กบการเสยบขาง ( Side grafting) ปฎบตดงน

เฉอนตนตอเฉอนลง โดยใหรอยแผลยาว 1.5 - 2 นว ตดชนสวนทเฉอนออกใหเหลอเพยง 1/3 ของสวนทเฉอนออกทงหมด เตรยมกงพนธด ทำาเชนเดยวกบการเสยบขาง โดยเฉอนใหเฉยงเปนปากฉลาม ใหแผลยาวเทากนกบแผลทเตรยมบนตนตอ เฉอนโคนกงพนธด ดานตรงขามกบทเฉอนครงแรกออกถงเนอไม ใหแผลทเฉอนออกมขนาดเทากบรอยเฉอนทเหลอบนตนตอ สวมกงพนธดลงบนแผลทเตรยมบนตนตอใหเยอเจรญตรงกนและใหลนของตนตอทบรอยเฉอนของกงพนธดพอด พนพลาสตกใหแนนใหมดรอยแผลและยอดพนธด ประมาณ 25-30 วน ยอดพนธดเรมแตกใหเปดพลาสตกบรเวณดานยอดออก เมอยอดพนธดแตกและมใบสเขยวแสดงวาตนสามารถหาอาหารเองได จงทำาการตดยอดของตนตอออก

การเสยบกงแบบเสยบเปลอกดดแปลง ( Modified Bark grafting) วธการนจะใชในกรณทเปลอกไมลอกออกจากเนอไมไดงาย เหมาะสำาหรบเปลยนยอดมะมวงในแปลงปลก และทำาการเปลยนยอดตนทมขนาดใหญ ซงปฎบตดงน

เลอกตนตอบรเวณทจะทำาการตอใหตรงความสงจากพนประมาณ 3-6 นว กรดเปลอกตนตอถงเนอไมความยาวประมาณ 3 นว ทำาการกรด 2 รอยใหขนานกน ความกวางประมาณ 0.5 นว ตดรอยกรดดานบนเผยอเปลอกออก และตดเปลอกออกใหเหลอความยาวประมาณ 0.5 นว การเตรยมกงพนธดความยาว 3 นว รดใบออกใหหมด ทำาการเฉอนกงพนธดใหเฉยงลงใหรอยแผลยาวประมาณ 2 นว เฉอนปลายรอยเฉอนทางดานตรงขามยาวประมาณ 0.5 นว เสยบกงพนธดลงบนรอยแผลของตนตอ การวางกงพนธดควรวางใหตรงรอยแผลของตนตอ พนดวยพลาสตกให

มดยอดพนธด ประมาณ 3 นว ประมาณ 21-30 วน ยอดพนธดจะเรมแตก ทำาการกรดพลาสตกตรงบรเวณดานบนยอดออกใหทำาดวยความระมดระวง เมอยอดพนธดแตก ใบเรมเปลยนเปนสเขยวจะทำาการตดยอดตนตอทง

การเสยบกงตนตอทมอายนอย ( Stone or Epicotyl or embryo grafting)

วธการนมการศกษาพบวามเปอรเซนตการตดสง นอกจากนนยงใชระยะเวลาในการเชอมประสานรอยตอสนคอ ประมาณ 10-15 วน กสามารถเชอมตดไดทงนอาจเนองจากตนตอกำาลงอยในระยะการเจรญเตบโตและตนทงอกใหมยงมอาหารสำารองในใบเลยง วธการนนาจะเปนวธการขยายพนธทนาจะไดรบความสนใจในอนาคต วธการขยายพนธโดยใชตนตอทมอายนอยมขนตอนการปฎบตดงน

การเตรยมตนตอ ทำาการเพาะตนตอลงในถงหรอในแปลงในกรณทเพาะในแปลงใหถอนมาใสถง อายของตนตอทใชอายประมาณ 15-20 วน นบจากวนงอก ตดยอดตนตอออกใหสงจากพน 1-2 นว จากนนใชมดบางๆอาจใชมดโกน หรอคตเตอรบางๆ ผายอดตนตอโดยใชวธการแบบเสยบลม ความยาวของรอยแผลประมาณ ½ นว การเตรยมยอดพนธด ควรมขนาดใกลเคยงกบตนตอและเปนกงทมตายอด ความยาวประมาณ 4-6 นว ทำาการรดใบออกใหเหลอ 4-5 ใบ เฉอนกงพนธดเปนรปลม ยาวประมาณ ½ นว นำายอดพนธดมาเสยบลงบนรอยแผลของตนตอ จดเนอเยอใหชดกน มดดวยเชอกฝาง 2 กระเปาะ นำาตนพนธทเสยบลงใสถงพลาสตกใส มดปากถงใหแนน วางไวในรมทงไวประมาณ 15-20 วน กสามารถทำาการเปดถงได

การเปลยนยอดตนใหญ ( Top working)การเปลยนยอดพนธตนใหญ เปนการเปลยนยอดพนธจากตน

ทปลกมากอนแลว แตอาจเปนพนธไมด หรอเปนพนธทมปญหาใน

เรองการออกดอกตดผล แทนทจะตดตนเกาทง เรากสามารถทจะทำาการเปลยนยอดใหเปนพนธใหมได ซงยอดทนำามาเปลยนกบตนใหญจะมการเจรญเตบโตเรว จากการสงเกตพบวา ยอดพนธทนำาไปเปลยนใหมสามารถออกดอกตดผลไดภายใน 1-2 ป

วธการเปลยนยอดตนใหญการเตรยมตนตอ ตนตอในทนหมายถงพนธเดมซงปลกอย

กอน ทำาการตดแตงกงใหโปรง ขนาดของกงทจะทำาการเปลยนยอดไมควรเกน 4 นว ตำาแหนงของการเปลยนควรอยใยชวงเปลยนวย การเตรยมตนพนธด ทำาการการเตรยมเชนเดยวกบการเสยบเปลอก และวธการเปลยนยอดตนใหญ ควรใชวธการเสยบเปลอกโดยทำาการเสยบตนบนของกงอาจจะทำาการเสยบกงเวนกง เพอใหกงทเหลอชวยหาอาหาร แลวทำาการเปลยนใหมหลงจากยอดทเปลยนครงแรกเจรญเตบโตด หลงจากทเปลยนยอดไดประมาณ 25-30 วน ยอดทนำาไปเปลยนกจะเรมแตก ใหบงคบตาโดยวธการบากหรอดานเหนอยอดตอประมาณ 3 นว พรอมทงกรดพลาสตกตรงบรเวณยอดของกงพนธด เมอกงพนธดแตกและใบเปลยนเปนสเขยวใหทำาการตดยอดเดมทง โดยจะทำาการตดกงดานลางกอน แลวจงจะทำาการตดดานบนเพอปองกนการฉกหกของกง รอยตวของกงควรทาดวยยากนราหรอสนำามน

การทาบกงการขยายพนธมะมวงโดยการทาบกงเปนวธการทนยมมาก

ทสดในปจจบน แตอยางไรกตามยงมปญหาในดานเทคนคอกมาก เพอทจะใหการทาบกงประสบผลสำาเรจสงวธการปฏบตในการทาบกงเพอใหไดตนทาบตดรอดตายมาก มวธการดงตอไปน

การเตรยมตนตอพนธของตนตอควรเปนพนธทปรบตวไดกวางกบสภาพ

แวดลอม และควรเปนพนธชนดเดยว (species) กบยอดพนธด

(scion) ซงจะมผลตอการเชอมของรอยประสานใหเขากนด (compatibility) พนธทนยมใชเปนตนตอไดแก พนธแกว และตลบนาค ขนาดของตนตอ ขนาดของตนตอมผลตอการทาบตดหากตนตอทใชมขนาดเลกกวา 4 มม. เปอรเซนตการทาบตดจะตำา ดงนน ตนตอทใชในการทาบควรมขนาดโตกวา 4 มม. หรอขนาดเทากบแทงดนสอดำา อายของตนตอ อายของตนตอทใชควรมอายไมตำากวา 2 เดอน และไมเกน 1 ป จากการสงเกตตนตอทมอายนอย ประมาณ 2-3 เดอน เมอนำาไปทาบ พบวา การเชอมของรอยตอและการเกดรากจะเกดขนเรว แตการใชตนตอทมอายนอยอาจประสบปญหาในเรองของหนอนควนกง ซงจะทำาลายตรงบรเวณโคนของตนตอทำาใหตนตอตายแตถาใชตนตอทมอายมากประมาณ 1 ป ไมพบการระบาดของหนอนชนดน หากตองการทจะใหกงทาบเกดรากไดเรวขนและปรมาณรากมาก ควรมการใชสารในกลมประเภทออกซน ไดแก IBA เชนความเขมขน 2,000 สวนตอลาน หรออาจใช NAA ความเขมขน 500-2,000 สวนตอลาน สำาหรบฤดกาลในการทาบกง ควรทำาในฤดฝน เพราะจะมเปอรเซนตตดสงแตในกรณทตองการทาบกงในชวงฤดหนาวควรมการใชสารเรงการเกดรากพวก IBA หรอ NAA

ตนตอทนำาขนทาบจะตองมวสดเพาะชำาหมราก ปจจบนวสดทนยมใชและไดผลด คอ ขยมะพราว และกาบมะพราว ถาเปนกาบมะพราวควรนำาไปแชนำาไวประมาณ 1 เดอน จากนนนำามาทบและหมตนตอนำาไปบรรจลงถงพลาสตกขนาด 4 x 6 นว มดปากถงใหแนนดวยเชอกฟาง โดยใหเหลอสวนปลายของเชอกฟางไวเพอใชผกตดกบกงกนลมโยกสวนการใชขยมะพราววธการ คอ นำาขยมะพราวมาผสมนำาโดยอยาใหขยมะพราวเปยกมากเกนไป เพราะจะทำาใหรากตนตอเนา นำาตนตอและขยมะพราวบรรจลงถงพลาสตกขนาด 4 x 6 นว และควรทำาการเจาะรกนถงกนถงกนนำาขง การบรรจขยมะพราวควรอดใหแนนประมาณครงถง ผกเชอกฟางใหแนน

วธการทาบกงปจจบนนยมทำากน 3 วธ คอ

วธการทาบกงแบบฝานบวบแปลง (Modified spliced approach grafting) เปนวธการทชาวสวนนยมใชกนมากเพราะสามารถทำาไดรวดเรว วธการทาบปฏบต ดงน

1. เลอกตนตอ ทมขนาดเสนผาศนยกลางประมาณแทงดนสอดำาตดยอดตนตอใหสนเหลอประมาณ 3 นว การเตรยมแผลของตนตอ เฉอนตนตอเปนรปปากฉลาม ยาวประมาณ 1 นว ควรเฉอนรอยแผลใหเรยบ สวนการเตรยมกงพนธด กงพนธดควรมขนาดใกลเคยงกบตนตอ แตในทางปฏบตกงพนธดมกโตกวาตนตอ ความยาวของกงประมาณ 50-75 ซม. เฉอนกงพนธดเปนรปโล เขาเนอไมเลกนอย ความยาวของรอยแผลประมาณ 1 นว นำาตนตอมาประกบกบกงพนธด โดยใหแนวเยอเจรญชดกนดานใดดานหนงพนดวยพลาสตก ซงอาจเปนพลาสตกส หรอพลาสตกใสกได พนใหแนนประมาณ 30-45 วน ตนตอจะเกดราก

2. วธการทาบกงแบบวเนยแปลง (Modefied veneer side approach grafting)

เปนวธการทาบแบบเสยบอกวธหนงทตองการใหมรอยตอเพมขนโดยเฉพาะบรเวณปลายกงตนตอเพอปองกนการฉกหกทแผลรอยตอ อกทงเพอสะดวกในการพนผาพลาสตก วธการทาบปฏบต ดงน

เตรยมตนตอวธการทาบแบบฝานบวบแปลง แตจะเฉอนปลายตนตออกดานหนงยาว 1/3 ของความยาวของรอยแผล เฉอนกงพนธดเฉยงขนยาวประมาณ 1 นว และตดชนสวนทเฉอนออกใหเหลอเพยง 1/3 ของความยาวของรอยเฉอน นำาตนตอประกบกบกงพนธด จดใหเนอเยอเจรญทบกน พนดวยพลาสตกประมาณ 30-45 วน ตนตอจะเรมเกดราก

3. การทาบกงแบบเสยบขางแปลง (Modified side approach grafting)

วตถประสงคการทาบวธนเหมอนการทาบกงแบบเสยบวธท 2 แตตองการใหมรอยตอเพมขนคอ ทงรอยตอดานหนา และดานหลง ขนตอนการทาบปฏบต ดงน

การเตรยมตนตอ เฉอนแผลตนตอเปนรปลม โดยใหมความยาวของรอยแผลทงสองดานประมาณ 1 นว การเตรยมกงพนธด เฉอนเฉยงขนเขาเนอไมเลกนอยยาวประมาณ 1 นว นำาตนตอมาประกบกบแผลของกงพนธด จดแนวเนอเยอเจรญใหชดกนพนดวยพลาสตกใหแนนประมาณ 30-45 วน ตนตอจะเกดราก

การตดกงทาบชำาลงถงหลงจากทาบได 30-45 วน ตนตอจะเกดรากโดยสงเกตวาราก

ทเกดขนมสนำาตาล ทำาการบากหรอควนกงพนธดใตรอยตอประมาณ 2 สปดาห เพอกระตนกงใหเกดรากเพมมากขน หลงจากนนคอยตดกงมาชำาลงถง มวธการดงน

ตดกงทาบเมอสงเกตวารากมสนำาตาลและมจำานวนรากมาก ทำาการรดใบทงประมาณครงหนงของใบทงหมด เพอลดการคายนำา แกะถงพลาสตกทหมตนตอออก ควรทำาดวยความระมดระวงอยาใหรากไดรบความกระทบกระเทอน นำากงพนธดมามดกบหลกเพอกนลมโยกและเพอใหกงพนธดมลำาตนตรง จากนนนำากงทาบชำาลงถงโดยใชวสดชำา คอ ขเถาแกลบ : ดน : ปยคอก อตราสวน 1 : 1 : 1 การชำาควรใหรอยตออยเหนอวสดชำา นำากงชำาเกบไวในทรมแสงสองประมาณ 50 เปอรเซนต หรออาจนำาไปเขาโรงอบ ซงทำาโครงแลวหมพลาสตกใส และหมดวยตาขายสดำา ทงไวประมาณ 3 สปดาห แลวนำาออกจากโรงอบวธการนจะลดเปอรเซนตการตายของกงชำาเมอชำาไดประมาณ 1-2 เดอน เมอกงทาบตงตวดแลวกสามารถนำาไปปลกในแปลงได

การทาบกงมะมวงหลายตอ (ตมยกษ)

การทาบกงวธการนจะใชในกรณทตองการกงพนธทมขนาดใหญซงมวธปฏบต ดงน

การเลอกกงพนธดขนาดของกงพนธดควรมขนาดเสนผาศนยกลางไมเกน 3 นว ความยาวประมาณ 1.5-2.0 เมตร วธการทาบใชหลกการเดยวกบการทาบกงขนาดเลกแตวธการเตรยมรอยแผลของกงพนธดจะลอกเปลอกออก แทนการเฉอนเขาไปในเนอไม การทาบกงมะมวงตนใหญ ควรใชจำานวนของตนตอ 2-4 ตน ทงนขนอยกบขนาดและความยาวของกงพนธ เตรยมรอยแผลรอบ ๆ กงในแนวเดยวกน จากนนกพนดวยพลาสตกใหแนน หลงจากทาบกงได 30-45 วน ตนตอจะเกดราก ตองทำาการกรดเอาถงพลาสตกทหมขยมะพราวออก ควรทำาดวยความระมดระวง จากนนจะใชขยมะพราวหมคลายกบการตอนกง ทงนเพอเพมพนทในการเจรญเตบโตของราก ประมาณ 1-2 เดอน เมอสงเกตเหนรากเดนเตมขยมะพราว คอยตวลงมาชำาในเขงหรอกระถาง กอนชำากงควรทำาการตดแตงกงและใบใหมากเพอลดการคายนำา การชำาลงในเขงควรใชดนผสมทเบาเพอสะดวกในการขนยาย เชน อาจใชดน 1 สวนผสมขเถาแกลบ 2 สวน เมอบรรจตนพนธลงในเขงและใชไมหลกยดกบลำาตนกบตวเขงเปนรปกากบาดทงไวในทรมประมาณ 2-3 เดอนแลวคอยนำาไปปลก

การตดตามะมวงวธการนไมคอยนยมแตใชในกรณทมกงพนธจำานวนนอยแตเรา

ตองการตนพนธมาก เชน อาจไดยอดพนธดมา 10 ยอด ถาเราจะใชวธการเสยบกงกจะไดตนพนธเพยง 10 ตน แตถาใชวธการตดตาอาจไดตนพนธถง 20-30 ตน วธการปฏบตมดงนคอ

การเตรยมตนตอ ตนตอทใชควรมขนาดเสนผาศนยกลางเกน 0.5 นว เพราะวธการตดตามะมวงทไดผลดจะใชวธการตดตาแบบ

ลอกเปลอกออก คอ วธเพลท (plate budding) การเตรยมยอดพนธดควรทำาการบมตาของกงพนธดซงมวธการปฏบต ดงนคอ

ทำาการเลอกยอดทสมบรณปราศจากโรคและแมลง ทำาการรดใบออกใหเหลอกานใบไว โดยตดทงไว 10-15 วน ตามะมวงกจะเตงพรอมทจะนำาไปตดตาได วธการตดตาแบบเพลทปฏบตดงน เลอกตนตอทมขนาดเสนผาศนยกลาง 0.5-1 นว ตนตอจะตองมเปลอกรอนไดงายกรดเปลอกตนตอถงเนอไมโดยกรดเปน 2 รอย ขนานกนตามความสง ยาวประมาณ 1 นว จากนนกรดตดสวนหวหรอสวนทายของรอยแผลดานใดดานหนงใชมดเผยอหวรอยกรดแลวลอกเปลอกขนหรอลงตามรอยกรดทเตรยมไว การเฉอนกงพนธเปนรปสเหลยมหรอรปโลและแกะเอาเนอไมออกประกบแผนตาเขากบแผลของตนตอแลวพนธดวยพลาสตกเมอตดตาไดประมาณ 3 สปดาห ใหแกพลาสตกออกแลวพนใหมโดยเวนตรงบรเวณตาหลงจากตดตาไดประมาณ 30 วน แผนตากจะเชอมประสานกบรอยแผลของตนตอ การบงคบตาหลงเปดพลาสตกตรงบรเวณตาแลว ใหใชมดบากเตอนตนตอเหนอรอยแผลประมาณ 2-3 นว โดยบากใหลกเขาเนอไมหรออาจทำาการควนรอบ ๆ ตนแทนการบาก เมอตาแตกใบออนรอจนกวาใบออนเรมแกจงตวยอดตนตอทง

มะมวงหมพานตการขยายพนธมะมวงหมพานตทนยมกนมากทสดในปจจบนคอ

การเสยบยอดเสยบลม พนธดทใชสงเสรมการปลกในปจจบนคอ พนธ ศก.60-1 และพนธ ศก.60-2

การขยายพนธโดยการเพาะเมลดการคดเมลดเพอใชทำาพนธ มหลกในการพจารณาดงน1. รปรางและขนาดของเมลดจะตองเปนไปตามลกษณะประจำา

พนธ

2. เมลดพนธทจะใหผลผลตสง ควรเปนเมลดทมนำาหนกโดยเฉลย 112-125 เมลดตอกโลกรม

3. ความงอกของเมลดมความสมพนธกบการถวงจำาเพาะของเมลด

4. เมลดทมความถวงจำาเพาะสง (เมลดจม) ยอมใหผลผลตทเปนเนอในเมลดสง

กอนทจะหยอดเมลดควรจะนำาเมลดลงแชนำาประมาณ 12-48 ชวโมง แลวนำาแชในนำายา คอบเปอรชลเฟต 1 เปอรเซนต 10-15 นาท แลวลางดวยนำาปนใส แลวผงใหแหง จะชวยปองกนกำาจดเชอรา และชวยใหเมลดงอกไดดขน

วธการเพาะเมลดวางเมลดใหดานโคงของเมลดขนดานบนแลวกดเมลดลงให

เสมอผวดน อยากดมากจนเกนไป เพราะเมลดจะงอกลำาบากและอาจจะเนาเปนโรคไดงาย ควรหาวสดพวกฟางมาคลมไว เพอปองกนความรอนเวลากลางวน จะชวยใหเปอรเซนตการงอกสงขน

เมอตนกลางอกจากเมลด ถาตนใดไมสามารถสลดเปลอกเมลดออกไดควรใชมดชวยถอดเปลอกเมลดออกจากตน

การเสยบยอดมะมวงหมพานตการเสยบขางตอตอในแปลงปลก เปนวธทนยมกนมากเพราะม

เปอรเซนตการงอกสงวธหนง ซงทำาไดถง 80 เปอรเซนตขนไป ขอจำากดคอจะตองทำาในเดอนพฤษภาคม และสงหาคม ในชวงทฝนทงชวง

เมอตนกลาอายได 45 วน จะเปนอายทเหมาะสมสำาหรบการเสยบ ซงเกษตรกรทวไปสามารถทจะทำาเปนการคาได ตนกลาทเสยบยอดตดแลว เมอมอาย 60-90 วน เปนชวงทเหมาะสมทสดทจะนำาไปปลก เพราะระบบรากไมเสยหาย

ขนตอนการปฏบตมดงนการเตรยมตนกลา1. ถงทใชถงพลาสตกพบกนขนาด 6x9 นว2. ดนเพาะใชดนผวทวไป ถาจะขนสงทางไกลควรผสมดน

เหนยว 50 เปอรเซนตเพอทปองกนดนเพาะแตก ซงจะทำาใหรากไดรบความกระทบกระเทอน

3. เมลดทเพาะใชเมลดทจมนำาถาจะใหตนกลาสมำาเสมอควรใชเมลดจากสายพนธเดยวกน

ขนตอนการเตรยมยอดและตนตอเมอตนกลาอายได 45 วน กพรอมทจะทำาการเสยบยอด1. การเสยบยอดพนธด เลอกทอนพนธทแขงแรง สมบรณ

แกจด (เรมผลยอดออน) ซงมขนาดเทากบขนาดตอตอ สวนมากจะใชยอดแขนงทเกดจากชอทเคยตดผลเมอฤดกาลทแลว ซงยอดแขนงนจะมประมาณ 2-5 ยอดตอชอเดม 1 ชอ เลอกยอดทสมบรณทสดจะได 1-2 ยอด/ชอ ตดใหมความยาวประมาณ 5 เซนตเมตร คดใบออกเหลอกานใบยาวสด 1-2 กานไว หรอตดใบใหเหลอไวประมาณ ¼ ของใบทงหมดไวกได แลวนำาบรรจถงพลาสตกทนท เมอรวบรวมยอดไดจำานวน 30-50 ยอดตอถง 8x10 นว แลวรวบปากถงรดยางใหแนน

2. นำายอดพนธลงแชนำายาฆาเชอรา 15 นาท (คาเบนดาซม 1 ชอนโตะตอนำา 1 ลตร) นำามาผงลมใหแหง นำาบรรจถงพลาสตก (ถงใหม) นำาไปเกบไวในทเยน ในตเยนจะเกบไว 7 วน

3. ตนตอราดนำาผสมนำายาฆาเชอรา (คาเบนดาซม 2 ชอนโตะตอนำา 10 ลตร) รดลวงหนา 1 วน

ขนตอนการเสยบยอดใชวธเสยบลม (Cleft grafting)

1. ตดยอดตนตอ เหลอใบจรงของตนตอไวประมาณ 4 ใบ ลำาตนเหนอใบควรเหลอไวประมาณ 1.5-2.5 เซนตเมตร

2. ผาตนตอใหรอยผาลก 1.0-1.5 เซนตเมตร3. เฉอนยอดพนธดใหเปนรปลม ยาวเทากบรอยผาตนตอ แลว

เสยบเขาทรอยผาตนตอทนท ขอควรระวงคอรอยเฉอนตองเรยบตรง ไมใหมอถกรอยแผล และตองทำาใหรวดเรว จดเนอเยอเจรญของตนตอและกงพนธดใหชดกน

4. พนรอยตอจากลางขนบนดวยเทปพลาสตกกวาง 0.8 เซนตเมตร ยาว 30 เซนตเมตร พนใหปดรอยแผล รดใหแนน สอดปลายเทปดงใหตง

5. เมอเสยบยอดไดจำานวนหนง คลมยอดใหมดดวยแผนพลาสตกใส (ชวคราว) เมอเสยบไดตามจำานวนชวงทำางานทงหมด เสรจคลมพลาสตกใสทวไปแปลง ทงไวประมาณ 10 วน จงจะไดเปดออก ถาอากาศรอนเกน35 . C ใหเปดหว-ทายแปลงเพอระบายความรอน

6. การตดตามผล หลงเสยบยอด 15 วน ยอดทเสยบเรมทยอยผล

7. การขนยายตนกลาทเสยบแลว ตองใหดนเพาะมความชนนอยทสด ระวงไมใหดนแตก หรอรากขาด

ขอควรปฏบตทจำาเปนทสดคอ1. อยาเคลอนยายตนตอ ยกเวนการยายเพอนำาไปปลก2. ตองมหลงคาคลมกนฝนทแปลงตนกลาททำาการเสยบยอด