„podsumowanie efektów wdrażania projektów w ramach ...€¦ · natomiast za czynniki...

„Badanie ewaluacyjne finansowane ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu państwa w ramach pomocy technicznej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko"

~ 1 ~

„Podsumowanie efektów wdrażania projektów

w ramach Priorytetu XIII Infrastruktura szkolnictwa wyższego Programu

Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007-2013 (PO IiŚ)”

Raport końcowy

Fot.: Raport końcowy Ewaluacja wybranych projektów realizowanych w ramach Priorytetu XIII „Infrastruktura szkolnictwa wyższego” Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007-2013

~ 2 ~

Raport końcowy został opracowany przez Zespół badawczy w składzie:

Cezary Przybył – kierownik badania

Sebastian Pałka

Paweł Huras

Magda Matysiak

Wojciech Pieniążek

Jarosław Chojecki

Zamawiający:

Narodowe Centrum Badań i Rozwoju

ul. Nowogrodzka 47a, 00-695 Warszawa

www.ncbr.gov.pl

Wykonawca:

Agrotec Polska Sp. z o.o.

ul. Dzika 19/23 lok. 55

00-172 Warszawa

tel.: + 48 22 403-80-26

fax: + 48 22 403-80-25

e-mail: [email protected]

mailto:[email protected]

~ 3 ~

STRESZCZENIE

Badaniem ewaluacyjnym pt. „Podsumowanie efektów wdrażania projektów w ramach Priorytetu

XIII Infrastruktura szkolnictwa wyższego Programu Operacyjnego Infrastruktura

i Środowisko 2007-2013 (PO IiŚ)” objęte zostało 59 projektów wdrażanych w ramach

Priorytetu XIII PO IiŚ oraz inne projekty, przede wszystkim finansowane z funduszy UE,

realizowane przez beneficjentów Priorytetu XIII, które mogą mieć wpływ na realizację celów

wskazanych w Priorytecie XIII PO IiŚ.

Głównym celem badania były kompleksowa ocena efektów interwencji podejmowanych

w ramach Priorytetu XIII "Infrastruktura szkolnictwa wyższego" PO IiŚ w odniesieniu do celów

Programu oraz celów wskazanych w dokumentach strategicznych, ze szczególnym

uwzględnieniem kryterium użyteczności.

Metodologia badania objęła uzupełniający się katalog metod oraz technik badawczych,

analitycznych i eksperckich gwarantujących triangulację metodologiczną. W trakcie badania

przeprowadzone zostały:

analiza danych i materiałów zastanych (desk research),

pogłębione wywiady (wywiady indywidualne, diady, triady, mini FGI)

z przedstawicielami wszystkich 38 uczelni – beneficjentów XIII Priorytetu PO IiŚ,

zogniskowany wywiad grupowy (FGI) z przedstawicielami instytucji uczestniczących

w procesie wdrażania i zarządzania Priorytetem XIII PO IiŚ (NCBiR, OPI PIB),

analiza case study dla 7 projektów zrealizowanych w ramach Priorytetu XIII PO IiŚ,

badanie kwestionariuszowe CAWI z przedstawicielami uczelni publicznych w Polsce,

panel ekspertów.

W ramach XIII Priorytetu PO IiŚ zostało zawartych 59 umów o dofinansowanie. Umowy

podpisane w wyniku przeprowadzonych konkursów stanowiły większość – zawarto ich 33.

Z kolei liczba projektów indywidualnych równa była 26. Łączna wartość umów (ogółem)

zawartych na realizację projektów indywidualnych wyniosła 1 971 614 454 zł, a średnia

wartość projektu osiągnęła poziom 75 831 325,15 zł. W przypadku projektów

konkursowych łączna wartość (ogółem) podpisanych umów o dofinansowanie była niższa

i wyniosła 1 541 118 475 zł, przy średniej dla projektu równej 44 031 956,42 zł.

Realizowane projekty polegały w szczególności na: budowie, przebudowie lub rozbudowie

istniejących obiektów infrastruktury (budowa nowoczesnych sal wykładowych i laboratoriów

wraz z wyposażeniem w aparaturę wykorzystywaną w procesie dydaktycznym) oraz

dostosowaniu stanu technicznego infrastruktury do wymogów nowego wyposażenia. Wsparcie

kierowane było na kompleksowe rozwiązania, w których wykorzystane zostały również

technologie informacyjne i komunikacyjne, które przyczyniają się do realizacji celów

dydaktycznych w szkolnictwie (wyposażenie umożliwiające organizację kształcenia zdalnego,

tworzenie warunków dla budowy tzw. kampusów wirtualnych oraz wdrożeń informatycznych

w zakresie zarządzania uczelnią poprzez tzw. zintegrowane systemy, a także zakup

specjalistycznego oprogramowania wykorzystywanego przez studentów w procesie nauczania).

~ 4 ~

Realizacja celów i wskaźników XIII Priorytetu PO IiŚ

W ramach badania utworzono listę najważniejszych czynników wpływających na realizację

celów oraz wskaźników Priorytetu. Z jednej strony były to czynniki wpływające negatywnie –

obniżające skuteczność interwencji, natomiast z drugiej strony wystąpiły czynniki wpływające

na większą skuteczność – część z nich po części pozwoliła zniwelować czynniki negatywne

i wzmocnić osiągnięte efekty.

Do czynników negatywnie wpływających na realizację założonych celów można zaliczyć:

czynniki demograficzne – zmniejszającą się liczba studentów, niż demograficzny itp.;

problemy z rzeczową realizacją projektu (brak doświadczenia beneficjentów

w realizacji projektów o tak dużym zakresie, problemy z wyłonieniem wykonawców,

problemy budowlane itp.);

ograniczenia w limitach przyjęć na poszczególne kierunki;

wątpliwości beneficjentów odnośnie możliwości częściowego wykorzystania

infrastruktury na cele komercyjne1;

obniżający się poziom przyjmowanych nowych studentów;

kształcenie na tych samych kierunkach w ramach jednej uczelni/jednego miasta.

Natomiast za czynniki pozytywnie wpływające na realizację założonych celów należy uznać:

wysoki prestiż oraz renomę jednostek naukowych będących projektodawcami;

rozwijające się społeczeństwo informacyjne – rozwój społeczeństwa informacyjnego

powoduje wyższe umiejętności korzystania z nowych technologii i technik

informacyjnych przez studentów (tzw. kompetencje cyfrowe);

prowadzone kampanie promujące kierunki ścisłe oraz techniczne;

komplementarność z innymi projektami;

atrakcyjność inwestycji, która przyciąga nowych studentów.

Stan infrastruktury szkolnictwa wyższego

Na podstawie analizy wniosków o dofinansowanie oraz wywiadów z beneficjentami można

stwierdzić, że duża część posiadanej przez beneficjentów infrastruktury była w bardzo złym

stanie. Najczęstsze problemy związane z infrastrukturą dydaktyczną to:

duże rozproszenie budynków po kampusie/mieście – utrudniało to proces dydaktyczny,

ograniczało interdyscyplinarność,

stary sprzęt – sprzęt na którym odbywały się zajęcia i badania w ramach dydaktyki był

przestarzały, nie zapewniał możliwości kształcenia w oparciu o obecnie

wykorzystywane technologie,

1 W końcowej fazie ewaluacji wprowadzone zostały wytyczne i procedury w zakresie możliwości wykorzystania 20% zasobów na cele komercyjne. Wniosek bazuje na informacjach zebranych podczas badań (prowadzonych przed wprowadzeniem nowych rozwiązań).

~ 5 ~

stare budynki – zajęcia niejednokrotnie odbywały się w starych budynkach bez

klimatyzowanych pomieszczeń oraz odpowiedniej infrastruktury ICT (brak stanowisk

komputerowych, rzutników, wi-fi itp.)

stare laboratoria – laboratoria oprócz braku odpowiedniego wyposażenia nie zawsze

spełniały wszystkie wymogi BHP,

brak przystosowania do potrzeb osób niepełnosprawnych – obiekty dydaktyczne nie

zawsze były przystosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych.

W ramach XIII Priorytetu wspartych zostało 59 projektów realizowanych przez 38 uczelni.

Biorąc pod uwagę, że liczba uczelni publicznych w Polsce wynosi 134, należy wskazać że

wspartych zostało 28% szkół wyższych, a więc prawie co trzecia uczelnia. Odsetek ten wśród

podmiotów, które ze względów zapisów konkursowych mogły złożyć wniosek, wynosi 59%.

W ramach projektów zostało i zostanie wybudowanych lub gruntownie przebudowanych/

zmodernizowanych 125 obiektów. Obiekty te jak wynika z badań są w zdecydowanej większości

nowoczesnymi ośrodkami dydaktycznymi wyposażonymi w najnowocześniejszy sprzęt oraz

laboratoria dydaktyczne.

W efekcie stan infrastruktury na poszczególnych wydziałach (w przypadku projektów

międzywydziałowych, na wydziałach ściśle współpracujących z powstałymi jednostkami)

poprawił się. Wśród najważniejszych zmian można wskazać na:

Budowę nowych budynków,

Powstanie nowych auli wykładowych,

Powstanie nowych laboratoriów wyposażonych w najnowszą aparaturę badawczą,

Powstanie miejsc do pracy grupowej,

Budowa przestrzeni wspólnych dla studentów,

Umiejscowienie całych wydziałów w jednym miejscu,

Budowa terenowych stacji badawczych.

Komplementarność projektów

Beneficjenci XIII Priorytetu PO IiŚ zrealizowali w sumie 499 projektów inwestycyjnych (liczba

nie uwzględnia projektów zrealizowanych w ramach XIII Priorytetu) współfinansowanych ze

środków unijnych. Średnio każdy z beneficjentów zrealizował ponad 13 projektów. Sześciu

beneficjentów zrealizowało ponad 20 przedsięwzięć inwestycyjnych.

Wszystkim beneficjentom XIII Priorytetu PO IiŚ można przypisać realizację projektów

komplementarnych na poziomie przestrzennym/geograficznym2. Mniej podmiotów, choć

wciąż należy wskazać na większość, wpisuje się w komplementarność funkcjonalną3,

2 Komplementarność przestrzenna/ geograficzna występuje w sytuacji przestrzennego powiązania projektów między sobą, czyli ma miejsce wtedy, gdy wsparcie z różnych źródeł ukierunkowane jest na te same tereny lub do tych samych środowisk. 3 Komplementarność funkcjonalna polega na wpisywaniu się projektu w istniejącą sieć działań/projektów/ inwestycji jako kolejny element tej sieci.

~ 6 ~

a komplementarność bezpośrednią4 realizują już tylko nieliczne podmioty. Istota

komplementarności jest obecna w świadomości beneficjentów, którzy deklarują dążenie do

realizacji przedsięwzięć wzajemnie uzupełniających się. W ich opinii tylko poprzez wdrażanie

przedsięwzięć zintegrowanych możliwe jest pełne wykorzystanie potencjału projektów czy

nawet samo osiągnięcie zakładanych podstawowych celów.

Należy wskazać na bardzo wysoki poziom aktywności beneficjentów w realizacji projektów

„miękkich”. Łącznie szkoły wyższe zrealizowały 1619 projektów wspófinansowanych w ramach

PO KL, w tym 33% (537 projektów) stanowią przedsięwzięcia zrealizowane przez beneficjentów

XIII Priorytetu PO IiŚ. 321 projektów sfinansowano ze środków Działania 4.1. Wzmocnienie

i rozwój potencjału dydaktycznego uczelni oraz zwiększenie liczby absolwentów kierunków

o kluczowym znaczeniu dla gospodarki opartej na wiedzy. Średnio beneficjenci zrealizowali 14

projektów współfinansowanych z PO KL. Ponadto 8 podmiotów zrealizowało ponad 20

przedsięwzięć.

Badanie pokazało istotę realizacji projektów „miękkich” jako przedsięwzięć

komplementarnych wobec projektów finansowanych w ramach XIII Priorytetu PO IiŚ.

Wszyscy beneficjenci wskazywali na kluczową rolę projektów „miękkich” w utrzymaniu

wspartej infrastruktury. Istotnie często pojawiały się głosy, mówiące o tym, że tylko dzięki

przedsięwzięciom komplementarnym możliwe jest wykorzystanie nowoczesnego sprzętu

i aparatury zgodnie z ich przeznaczeniem.

Efekty projektów w zakresie jakości kształcenia

Realizowane inwestycje były zgodne z potrzebami podmiotów, niejednokrotnie były częścią

szerszych strategii rozwoju uczelni (głównie w wymiarze modernizacji infrastuktury).

Osiągnięte efekty wskazują na wzrost jakości prowadzonej dydaktyki, a wzrost jakości

w połączeniu z posiadaniem nowoczesnej infrastruktury przekłada się na wzrost potencjału

naukowo-dydaktycznego. Wzrost poziomu umożliwia uczelniom zintensyfikowanie pewnych

działań jak np. możliwość współpracy z innymi podmiotami, prowadzenie międzynarodowych

projektów, większy prestiż czy wzrost poziomu kadry dydaktyczno-naukowej. Podjęcie tychże

działań w dłuższym okresie może przyczynić się do dalszego wzrostu poziomu dydaktyki, z tym

że zaistnieje w pewnym momencie konieczność kolejnych inwestycji w wymianę aparatury

badawczej.

Główne efekty w zakresie poprawy jakości kształcenia:

perspektywa uczelni

Unowocześnienie posiadanej infrastruktury,

Uruchomienie nowych kierunków studiów,

Uruchomienie nowych specjalizacji,

Wprowadzenie nowych treści do programów kształcenia,

Wprowadzenie nowych metod kształcenia,

Efekty w obszarze aktywnego i praktycznego kształcenia studentów,

4 Komplementarność bezpośrednia występuje w sytuacji, gdy projekt jest bezpośrednią kontynuacją lub uzupełnieniem dotychczasowych projektów.

~ 7 ~

Zwiększeni ilości zajęć grupowych i w zespołach interdyscyplinarnych,

Przyciągniecie uznanych naukowców – zwiększenie możliwości pozyskiwania grantów,

perspektywa studentów

Dostęp studentów do nowoczesnej aparatury badawczej,

Dostęp studentów do nowych bibliotek oraz baz danych,

Prowadzenie zajęć w sala multimedialnych na sprzęcie interaktywnym,

Relatywnie większe zainteresowanie studentów – niespadająca liczba studentów,

Dostęp do specjalistycznego oprogramowania,

Możliwość kształcenia na odległość,

Efekty w obszarze podniesienia komfortu kształcenia,

Zwiększenie możliwości kształcenia osób niepełnosprawnych,

Zwiększenie możliwości działalności kół naukowych studentów,

Zwiększenie szans studentów w różnego rodzaju konkursach.

Efekty projektów w zakresie współpracy międzynarodowej

Internacjonalizacja aktywności naukowej wymaga od szkół wyższych dużego zaangażowania we

współpracę międzynarodową. To nie tylko pociąga za sobą koszty, ale także wymaga sprawnych

struktur administracyjnych wspomagających realizację przedsięwzięć międzynarodowych

(dotyczy to na przykład obsługi finansowej i rozliczania projektów międzynarodowych, co

często jest dość skomplikowane i wymaga specjalistycznej wiedzy), jak i potencjału w zakresie

infrastruktury badawczej i naukowej.

Oceniając wpływ projektów na współpracę międzynarodową wyszczególniono następujące

obszary, w których identyfikowano najczęściej pozytywne zmiany:

Wymiana studentów,

Wizyty studyjne zagranicznych naukowców,

Angażowanie w prace doktorskie promotorów zagranicznych,

Wzrost liczby zagranicznych doktorantów, naukowców,

Organizowanie specjalistycznych międzynarodowych konferencji naukowych,

Nawiązywanie stałej współpracy z uczelniami i instytutami zagranicznymi,

Projekty międzynarodowe,

Import nowoczesnych technologii edukacyjnych.

Efekty dodatkowe i pośrednie

Do zidentyfikowanych w ramach badania efektów niezamierzonych zaliczyć można:

poprawa bezpieczeństwa prowadzonych badań laboratoryjnych,

poprawa komfortu warunków pracy i studiowania,

oddziaływanie na inne kierunki studiów, nie objęte zakresem projektu (zjawisko

następuje w wyniku motywowania władz wydziałów czy uczelni do tego, by zmiany –

~ 8 ~

zapewne jednak na mniejszą skalę – wprowadzać na innych kierunkach, czego

ostatecznymi beneficjentami są zawsze studenci),

zainteresowanie przedsiębiorców programem studiów na wspieranych kierunkach,

wykorzystywanie infrastruktury w celu organizowania specjalistycznych,

międzynarodowych konferencji naukowych w ściśle określonych dziedzinach,

wzrost liczby doktorantów z zagranicy,

zatrudnianie pracowników naukowych z zagranicy,

powroty polskich naukowców do kraju celem podjęcia pracy na uczelniach

beneficjentów,

liczne wizyty studyjne zagranicznych naukowców,

zwiększenie liczby osób wybierających studia doktoranckie w ramach tej samej uczelni,

tworzenie przestrzeni do nieformalnych kontaktów, wymiany wiedzy i spostrzeżeń

między studentami, doktorantami, naukowcami z różnych dziedzin nauki – działanie

sprzyjające budowaniu interdyscyplinarności nauki,

nawiązywanie współpracy z firmami w celu naukowego testowania ryzykownych

(z punktu widzenia przedsiębiorstw) rozwiązań,

integrowanie się środowiska studenckiego ze środowiskiem naukowym – nie tylko

w ramach godzin przeznaczonych na zajęcia dydaktyczne,

wzajemne motywowanie się studentów do podejmowania studiów kolejnego stopnia

(w tym doktoranckich),

tworzenie w ramach zajęć projektów prototypów urządzeń, które nierzadko

wygrywają krajowe oraz międzynarodowe konkursy,

zainteresowanie ze strony turystów zwiedzaniem wybudowanych budynków, centrów,

zdobywanie przez uczelnie prestiżowych nagród (np. Budynek Roku),

oddziaływanie na zmiany w przestrzeni miejskiej (wpływ na decyzje władz

publicznych o nowej infrastrukturze towarzyszącej w bliskich okolicach powstałych

budynków),

możliwość uczestniczenia w elitarnych programach naukowych dzięki posiadanej

infrastrukturze,

podniesienie prestiżu uczelni w oczach mieszkańców, turystów oraz naukowców

z kraju i zagranicy,

korzystanie z potencjału studentów innych kierunków (np. architektury) na etapie

urządzania, aranżacji wnętrz powstałych sal, budynków (w tym możliwość

organizowania wystaw prac studentów kierunków artystycznych),

zmiana nastawienia studentów do własności publicznej – brak aktów wandalizmu,

liczne wyróżnienia przyznawane przez Polską Komisję Akredytacyjną (PKA)

kierunkom objętym wsparciem Programu,

nawiązywanie nowych kontaktów z innymi uczelniami krajowymi i zagranicznymi

dzięki wzmożonej mobilności doktorantów,

wzrost liczby grantów naukowych,

~ 9 ~

udział w różnego rodzaju piknikach naukowych, przybliżanie nauki społeczeństwu,

prowadzenie tematycznych zajęć dla młodzieży szkolnej z elementami pokazów

naukowych,

nawiązywanie współpracy z organizacjami pozarządowymi, samorządami, szpitalami

itp.

Podstawowymi grupami odbiorców prowadzonych inwestycji są studenci, doktoranci czy też

przedsiębiorcy zatrudniający absolwentów wspieranych kierunków. Zrealizowane badania

pokazują, że kolejnymi grupami interesariuszy korzystającymi pośrednio z efektów projektu

mogą być:

młodzież szkolna – szczególnie poprzez prowadzone zajęcia z wykorzystaniem

elementów posiadanej aparatury,

turyści – możliwość zwiedzania wybranych części powstałych kompleksów,

mieszkańcy regionu – oddziaływanie projektu na tkankę miejską, inspirowanie władz

lokalnych do inwestowania w infrastrukturę towarzyszącą,

ogół społeczeństwa – wszelkie zmiany w jakości kształcenia wpływają w ostateczności

na ogół społeczeństwa poprzez szeroko rozumiane zmiany w usługach publicznych czy

rozwiązaniach dostarczanych przez prywatne firmy.

Efekty projektów w kontekście wyzwań społeczno-gospodarczych

Efekty projektów powstałych w ramach XIII Priorytetu PO IiŚ odpowiadają na wyzwania

społeczno-gospodarcze stojące przed szkolnictwem wyższym. Wyzwania te dotyczą głównie

dostosowania oferty kształcenia do potrzeb rynku pracy, współpracy z otoczeniem społeczno-

gospodarczym, w tym transferu wiedzy do gospodarki oraz niżu demograficznego

i wynikających z tego konsekwencji. Należy jednak pamiętać, że projekty stworzyły pewien

potencjał, którego spożytkowanie i „wypełnienie treścią” jest procesem o wiele ważniejszym, ale

też trudniejszym. W niektórych aspektach (np. komercjalizacja wiedzy) potencjał ten jest

wykorzystywany w ograniczonym stopniu. Warto prowadzić działania o charakterze

systemowym (korzystne rozwiązania prawne i proceduralne) wspierające możliwość

wykorzystania powstałych projektów w kontekście zidentyfikowanych wyzwań społeczno-

gospodarczych.

~ 10 ~

ABSTRACT

The evaluation survey entitled “Recapitulation of Implementation Effects of Projects as Part of

Priority 13 Higher Education Infrastructure of Infrastructure and Environment Operational

Programme 2007-2013 (IE OP)” encompassed 59 projects implemented as part of Priority 13

of the IE OP and other projects, primarily financed from the EU funds, implemented by

beneficiaries of Priority 13, which may influence fulfillment of objectives indicated in Priority 13

of the IE OP.

The main objective of the survey was comprehensive evaluation of effects of interventions

undertaken as part of Priority 13 “Higher Education Infrastructure” of the IE OP in reference to

programme objectives indicated in strategic documents, with special attention given to the

utility criterion.

Survey methodology encompassed a complementary catalogue of methods and study, analytical

and expert techniques guaranteeing methodological triangulation. In the course of the survey,

the following activities were conducted:

Desk research;

In-depth interviews (individual interviews, dyads, triads, mini FGI) with representatives

of all thirty-eight universities – beneficiaries of Priority 13 of the IE OP;

Focused group interview (FGI) with representatives of institutions participating in the

process of implementation and management of Priority 13 of the IE OP (National Centre

for Research and Development in Poland, Information Processing Institute – National

Research Institute);

case study analysis for seven projects implemented as part of Priority 13 of the IE OP;

CAWI questionnaire survey with representatives of public universities in Poland;

Experts’ panel.

As part of Priority 13 of the IE OP, fifty-nine co-financing agreements were concluded.

Agreements signed as a result of the conducted competitions were the majority – thirty-three

of such agreements were concluded. On the other hand, the number of individual projects

equalled twenty-six. The total value of agreements concluded for implementation of individual

projects amounted to PLN 1,971,614,454, whereas the average value of a project reached

the level of PLN 75,831,325.15. In case of competition projects, the total value of signed

agreements was lower and amounted to PLN 1,541,118,475, with the average value per

project equal to PLN 44,031,956.42.

In particular, the projects consisted in: construction, re-building or extension of existing

infrastructural facilities (construction of modern lecture halls and laboratories, along with

provision of apparatus used in the didactic process) and adjustment of the technical status of the

infrastructure to the requirements of new fittings. Support related to comprehensive solutions,

with the use of IT and communication technologies contributing to implementation of didactic

targets in education (equipment enabling organisation of distance education, establishment of

conditions for construction of the so-called virtual campuses and implementation of IT solutions

with respect to university management via so-called integrated systems along with purchase of

specialist software used by students in the learning process).

~ 11 ~

Implementation of Objectives and Indices in Priority 13 of the IE OP

As part of the survey, a list of most important factors influencing implementation of objectives

and targets of the Priority was prepared. On the one hand, these were factors with negative

influence – decreasing the efficiency of interventions; on the other hand, there were also factors

increasing efficiency – some of them allowed for levelling the negative factors and strengthening

the accomplished effects.

Factors with negative influence on implementation of stipulated targets include:

Demographic factors: decreasing number of students, demographic low, etc.;

Problems related to substantive project implementation (lack of beneficiaries’

experience in implementation of projects with such extensive range, problems with

selecting contractors, construction problems, etc.);

Restrictions in acceptance quotas for specific study programmes;

Beneficiaries’ doubts with respect to the possibility of partial use of infrastructure

for commercial purposes5;

Decreasing level of accepted new students;

Education on the same study majors within one university/ one city.

On the other hand, factors that had positive impact on implementation of stipulated targets

included:

High prestige and renown of scientific units which are project initiators;

Developing IT community: development of IT community results in higher skills in use

of new technologies and IT techniques by students (so-called digital competences);

Conducted campaigns promoting sciences and technical studies;

Complementarity with other projects;

Attractiveness of investments that draws in new students.

Status of Higher Education Infrastructure

On the basis of analysis of applications for co-financing and interviews with beneficiaries, it is

possible to conclude that a significant part of infrastructure held by beneficiaries was in a very

bad condition. Most frequent problems related to the didactic infrastructure included:

Significant dispersion of buildings within a campus/ city – this hindered the didactic

process and limited interdisciplinarity;

Old equipment: equipment which was used for classes and tests as part of the didactic

process was obsolete, did not provide the possibility of teaching on the basis of currently

used technologies;

Old buildings: classes were often held in buildings without air-conditioned rooms and

proper ICT infrastructure (no computer stands, projectors, Wi-Fi, etc.);

5 In the final stage of the evaluation, guidelines and procedures were introduced within the scope of possibilities of using 20% of resources for commercial purposes. The conclusion relies on information collected during survey (conducted before the introduction of new solutions).

~ 12 ~

Old laboratories: the laboratories, apart from lack of proper equipment, did not always

comply with all OHS requirements;

Lack of adjustment for the needs of handicapped persons: didactic facilities were not

always adjusted for the needs of handicapped persons.

As part of Priority 13, fifty-nine projects implemented by thirty-eight universities received

support. Taking into account the fact that the number of public universities amounts to 134, it is

necessary to indicate that 28% of universities received support, i.e. almost every third

university. Among entities that could file applications on account of competition regulations, this

percentage amounts to 59%.

As part of projects, 125 facilities were/ will be built or generally overhauled. Such facilities,

according to the survey, are mostly modern didactic centres provided with state-of-the-art

equipment and didactic laboratories.

In effect, the status of infrastructure at individual faculties (in the case of inter-faculty projects,

on faculties closely cooperating with established units) improved. The most important changes

included:

Construction of new buildings;

Establishment of new lecture halls;

Establishment of new laboratories equipped with state-of-the-art research apparatus;

Establishment of places for group work;

Construction of common spaces for students;

Location of entire faculties in one place;

Construction of field research stations.

Complementarity of Projects

Beneficiaries of Priority 13 of the IE OP implemented 499 investment projects in total (the

number does not take into account projects implemented as part of Priority 13) co-financed

from the EU funds. On average, each beneficiary implemented over thirteen projects. Six

beneficiaries implemented over twenty investment enterprises.

All beneficiaries of Priority 13 of the IE OP completed projects that were complementary

on the spatial/ geographic level6. Fewer projects, even though still in majority, were

included in functional complementarity7, whereas the premise of direct complementary

was fulfilled by only few entities. The core of complementarity is present in the beneficiaries’

awareness who declare that they aim for implementation of projects that are mutually

complementary. In their opinion, only implementation of integrated projects offers the

possibility of full use of the projects’ potential or even accomplishment of stipulated basic

targets.

6 Spatial/ geographic complementarity occurs in the situation of spatial connection of projects, i.e. it takes place when support from various sources is directed to the same areas or to the same communities. 7 Functional complementarity consists in inclusion of projects in the existing network of activities/ projects/ investments as subsequent elements of such network.

~ 13 ~

It is necessary to indicate very high level of beneficiaries’ activity in performance of “soft”

projects. In total, universities implemented 1,619 projects co-financed as part of the IE OP,

where 33% (537 projects) are projects implemented by beneficiaries of Priority 13 of the IE OP.

321 projects were financed from the funds of Measure 4.1. Strengthening and Development of

Didactic Potential of Universities and Increasing the Number of Graduates from Faculties of Key

Importance for Knowledge-Based Economy. On average, beneficiaries implemented fourteen

projects co-financed from the HC OP. Furthermore, eight entities implemented over twenty

projects.

The survey has shown the significance of implementing “soft” projects as complementary

enterprises with respect to projects financed as part of Priority 13 of the IE OP. All

beneficiaries indicated key role of “soft” projects in maintenance of supported

infrastructure. There were also voices claiming that only thanks to complementary

enterprises it is possible to use modern equipment and apparatus in line with their

intended use.

Effects of Projects in the Area of Education Quality

The implemented investments complied with the needs of entities and were often a part of

broader development strategies of universities (mainly in the dimension of infrastructure

modernisation). The accomplished effects show increased quality in didactics, whereas

increased quality in combination with the modern infrastructure translates to greater scientific

and didactic potential. Increased level allows the universities to intensify certain activities such

as, e.g., possibility of cooperation with other entities, conduct of international projects, greater

prestige or increased level of didactic and scientific personnel. Undertaking such activities in a

longer period may contribute to further increase in the level of teaching, yet at a certain moment,

it will be necessary to perform further investments with respect to exchange of research

apparatus.

Main effects in the area of improvement of quality of teaching:

University’s perspective

Modernisation of infrastructure held;

Establishment of new study majors;

Establishment of new study specialisation;

Introduction of new content to teaching programmes;

Introduction of new methods of teaching;

Effects in area of active and practical teaching of students;

Increase in the number of group classes and in interdisciplinary teams;

Attracting renowned scientists – greater possibility of grant procurement;

Students’ perspective

Access of students to modern research apparatus;

Access of students to new libraries and databases;

Conduct of classes in multimedia rooms on interactive equipment;

Relatively greater interest of students – number of students that does not drop;

~ 14 ~

Access to specialist software;

Possibility of distance learning;

Effects in the area of increasing comfort of teaching;

Increased possibilities of teaching handicapped persons;

Increased possibilities of students’ associations;

Increase of students’ chances in various competitions.

Effects of Project in the Area of International Cooperation

Internationalization of scientific activities requires great involvement in international

cooperation on the part of universities. This not only generates costs, but also requires efficient

administrative structures supporting implementation of international projects (for example, this

refers to financial servicing and settlement of international projects, which is quite complicated

and calls for specialist knowledge), as well as potential in the area of research and scientific

infrastructure.

When evaluating the impact of projects on international cooperation, the following areas were

distinguished where positive changes have been identified most frequently:

Exchange of students;

Study visits of foreign scientists;

Increased number of foreign Ph.D. students and academics;

Organisation of specialist international scientific conferences;

Establishment of regular cooperation with universities and foreign institutions;

International projects;

Import of modern educational technologies.

Additional and Indirect Effects

Among unintentional effects identified during the study, it is possible to include:

Improvement of safety of the conducted laboratory studies;

Improvement of comfort of work and study conditions;

Impact on other study majors not encompassed by the scope of the project (the

phenomenon occurs as a result of motivation of authorities of faculties or universities

to introduce changes – probably on a smaller scale – at other faculties, and the end

beneficiaries are always students);

Interest of entrepreneurs in study curricula of supported study majors;

Use of infrastructure for the purpose of organising specialist international scientific

conferences in strictly defined areas;

Increased number of foreign Ph.D. students;

Hiring foreign scientific employees;

Returns of Polish scientists to the country with the aim of starting work at beneficiary

universities;

Numerous study visits of foreign scientists;

~ 15 ~

Increased number of persons who choose Ph.D. studies at the same university;

Creation of a space for informal contacts, exchange of knowledge and experiences

among students, Ph.D. students and academics in various areas of science – activity

conducive to building interdisciplinarity of science;

Establishment of cooperation with companies for the purpose of scientific testing of

risky (from the point of view of companies) solutions;

Integration of student community with the scientific community – not only during

times assigned for didactic classes;

Mutual motivation of students to start studies of subsequent degrees (including Ph.D.

studies);

Creation of prototypes of devices during classes, which often win domestic and

international competitions;

Interest on the part of tourists in visiting the constructed buildings and centres;

Procurement of prestigious awards by universities (e.g. Building of the Year);

Impact on changes in urban structure (decisions of authorities about new

accompanying infrastructure in close vicinity of constructed buildings);

Possibility of participation in elite scientific programmes thanks to possessed

infrastructure;

Increasing the university’s prestige in the eyes of inhabitants, tourists and scientists

from the country and abroad;

Using the potential of students at other faculties (e.g. architecture) at the stage of

arrangement of interiors of rooms and buildings (including the possibility of organising

exhibitions of works of art students);

Change in the students’ attitude to public property: no acts of vandalism;

Numerous distinctions granted by the Polish Accreditation Commission to study majors

encompassed by the support programme;

Establishment of new contacts with other domestic and foreign universities thanks to

increased mobility of Ph.D. students;

Increased number of scientific grants;

Participation in various types of science picnics, making the society acquainted with

science;

Conduct of thematic classes for school children with elements of scientific exhibitions;

Establishment of cooperation with non-governmental organisations, local

governments, hospitals, etc.

Basic groups of recipients of the conducted investments are students, Ph.D. students and

entrepreneurs hiring graduates of supported study majors. The implemented survey shows that

subsequent groups of stakeholders who make indirect use of project effects may be:

School youth: in particular via conducted classes with the use of elements of possessed

apparatus;

Tourists: possibility of visiting selected parts of created complexes;

~ 16 ~

Region inhabitants: impact of the project on the urban tissue, inspiring local authorities

to invest in accompanying infrastructure;

Society in general – all changes in the quality of teaching influence, eventually, the

society in general by broadly understood changes in public services or solutions

supplied by private companies.

Effects of Projects in the Context of Social and Economic Challenges

Effects of projects created as a part of Priority 13 of the IE OP respond to numerous social and

economic challenges that stand ahead of the higher education. These challenges refer primarily

to adjustment of the educational offer to the needs of labour market, cooperation with the social

and economic environment, including transfer of knowledge to economy and the demographic

low and consequences resulting from it. However, it is necessary to remember that the projects

generated a certain potential and the use of it and “filling it with content” is a much more

important process, but also more difficult. In some aspects (e.g. commercialisation of

knowledge), this potential is used in a limited degree. It is worth conducting system-type

activities (beneficial legal and procedural solutions) supporting the possibility of using the

created projects in the context of identified social and economic challenges.

~ 17 ~

SPIS TREŚCI

STRESZCZENIE ...................................................................................................................................................................... 3

ABSTRACT ........................................................................................................................................................................... 10

1 WPROWADZENIE .................................................................................................................................................... 19

2 OPIS WYNIKÓW BADANIA. ANALIZA I INTERPRETACJA .......................................................................... 21

2.1 Ocena stopnia realizacji zakładanych celów XIII Priorytetu PO IiŚ oraz NSRO ....................................... 21

2.1.1 Ocena postępu wdrażania Priorytetu XIII PO IiŚ .................................................................................... 21

2.1.2 Ocena stopnia osiągnięcia wartości docelowych wskaźników produktów i rezultatu ......... 25

2.1.3 Ocena wpływu interwencji na wskaźniki kontekstowe ....................................................................... 43

2.1.4 Czynniki mające wpływ na realizację wskaźników i celów Priorytetu XIII PO IiŚ ................... 49

2.1.5 Podsumowanie ....................................................................................................................................................... 61

2.2 Ocena stanu oraz wykorzystania infrastruktury dydaktycznej szkolnictwa wyższego w kontekście

realizacji projektów w ramach XIII Priorytetu PO IiŚ ..................................................................................................... 65

2.3 Ocena komplementarności i synergii projektów realizowanych przez beneficjentów XIII

Priorytetu PO IiŚ ............................................................................................................................................................................... 86

2.3.1 Ocena komplementarności w kontekście działań inwestycyjnych ................................................. 88

2.3.2 Ocena komplementarności w kontekście projektów "miękkich" ................................................. 101

2.3.3 Ocena działań promocyjnych kierunków związanych z realizacja projektów w ramach XIII

Priorytetu PO IiŚ ....................................................................................................................................................................... 108

2.4 Efekty realizowanych projektów w kontekście jakości kształcenia i potencjału naukowo-

dydaktycznego uczelni ................................................................................................................................................................ 111

2.5 Efekty realizowanych projektów a współpraca międzynarodowa uczelni ............................................. 127

2.6 Ocena wystąpienia efektów dodatkowych i pośrednich oraz korygujących .......................................... 134

2.7 Efekty projektów a wyzwania społeczno-gospodarcze w obszarze szkolnictwa wyższego ........... 140

2.8 Ocena spójności efektów projektów w kontekście dokumentów strategicznych ................................ 145

3 WNIOSKI, ZALECENIA I REKOMENDACJE ..................................................................................................... 157

4 SPIS TABEL, RYSUNKÓW I WYKRESÓW ....................................................................................................... 160

5 ANEKS ....................................................................................................................................................................... 163

5.1 Metodologia i przebieg badania ................................................................................................................................ 163

5.1.1 Podejście metodyczne do ewaluacji – ewaluacja oparta o kryterium użyteczności i

partycypacyjny model ewaluacji ....................................................................................................................................... 163

5.1.2 Wykorzystane metody i techniki badawcze ........................................................................................... 163

5.1.3 Opis przebiegu badania ................................................................................................................................... 166

5.2 Narzędzia badawcze ........................................................................................................................................................ 166

5.2.1 Scenariusz wywiadu pogłębionego z przedstawicielami beneficjentów .................................. 166

5.2.2 Scenariusz wywiadu grupowego ................................................................................................................. 174

5.2.3 Kwestionariusz badania CAWI z uczelniami publicznymi ............................................................... 175

5.3 Sprawozdania z analizy metodą case study ........................................................................................................... 191

~ 18 ~

WYKAZ SKRÓTÓW

SKRÓT WYTŁUMACZENIE

CAWI Wywiad kwestionariuszowy realizowany przez Internet (ang. Computer-

Assisted Web Interview)

FE Fundusze Europejskie

FGI Zogniskowany wywiad grupowy (ang. Focus Group Interview)

GUS Główny Urząd Statystyczny

IDI Indywidualny wywiad pogłębiony (ang. Individual In-Depth Interview)

MNiSW Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego

MRR / MIR Ministerstwo Rozwoju Regionalnego/Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju

NCBiR Narodowe Centrum Badań i Rozwoju

NSRO Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia

OPI/OPI PIB Ośrodek Przetwarzania Informacji - Państwowy Instytut Badawczy

PKA Polska Komisja Akredytacyjna

PO IG Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarska na lata 2007-2013

PO IiŚ/ PO IiŚ

2007-2013 Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013

PO KL Program Operacyjny Kapitał Ludzki na lata 2007-2013

PO RPW Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej na lata 2007-2013

WoD Wniosek o dofinansowanie

WoP Wniosek o płatność

~ 19 ~

1 WPROWADZENIE

Badaniem ewaluacyjnym pt. „Podsumowanie efektów wdrażania projektów w ramach Priorytetu

XIII Infrastruktura szkolnictwa wyższego Programu Operacyjnego Infrastruktura

i Środowisko 2007-2013 (PO IiŚ)” objęte zostało 59 projektów wdrażanych w ramach

Priorytetu XIII PO IiŚ oraz inne projekty, przede wszystkim finansowane z funduszy UE,

realizowane przez beneficjentów Priorytetu XIII, które mogą mieć wpływ na realizację celów

wskazanych w Priorytecie XIII PO IiŚ.

Głównym celem badania były kompleksowa ocena efektów interwencji podejmowanych

w ramach Priorytetu XIII "Infrastruktura szkolnictwa wyższego" PO IiŚ w odniesieniu do celów

Programu oraz celów wskazanych w dokumentach strategicznych, ze szczególnym

uwzględnieniem kryterium użyteczności.

Cel główny badania został zrealizowany przez następujące cele szczegółowe:

Główny cel Priorytetu XIII wskazany w PO IiŚ to rozwój nowoczesnych ośrodków

akademickich, przede wszystkim kształcących specjalistów w zakresie nowoczesnych

technologii. W jego ramach wsparcie było udzielane na realizację inwestycji

infrastrukturalnych służących prowadzeniu działalności dydaktycznej na poziomie wyższym,

głównie w zakresie nauk ścisłych i technicznych oraz działalności rozwojowej i naukowo-

badawczej powiązanej z dydaktyką. Realizowane projekty polegały w szczególności na:

budowie, przebudowie lub rozbudowie istniejących obiektów infrastruktury (budowa

nowoczesnych sal wykładowych i laboratoriów wraz z wyposażeniem w aparaturę

wykorzystywaną w procesie dydaktycznym) oraz dostosowaniu stanu technicznego

infrastruktury do wymogów nowego wyposażenia. Wsparcie kierowane było na kompleksowe

rozwiązania, w których zastosowane zostały również technologie informacyjne

i komunikacyjne, które wykorzystywane są do celów dydaktycznych w szkolnictwie

(wyposażenie umożliwiające organizację kształcenia zdalnego, tworzenia warunków dla

budowy tzw. kampusów wirtualnych oraz wdrożeń informatycznych w zakresie zarządzania

uczelnią poprzez tzw. zintegrowane systemy, a także specjalistycznego oprogramowania

wykorzystywanego przez studentów w procesie nauczania).

Ewaluacja objęła identyfikację oraz analizę efektów bezpośrednich i pośrednich

realizowanych projektów, a także analizę wpływu interwencji podjętej w badanym obszarze

1. Ocena stanu wykorzystania infrastruktury powstałej w

wyniku wsparcia

2. Ocena wpływu wsparcia realizowanego w ramach Priorytetu

XIII na osiągnięcie celów sformułowanych dla sektora

szkolnictwa wyższego w PO IiŚ oraz NSRO, w tym na wartości właściwych dla interwencji

wskaźników kontekstowych

3. Ocena komplementarności i synergii projektów realizowanych

przez beneficjentów Priorytetu XIII PO IiŚ z innym projektami

(w szczególności finansowanymi ze środków UE) w kontekście celów

PO IiŚ i NSRO dla sektora szkolnictwa wyższego

4. Ocena wpływu interwencji na cele określone w dokumentach

strategicznych w zakresie szkolnictwa wyższego (w tym: Deklaracji Bolońskiej, Strategii Lizbońskiej, Strategii Europa

2020 oraz Strategii UE dla regionu Morza Bałtyckiego)

5. Ocena stanu szkolnictwa wyższego w Polsce oraz wpływu analizowanej

interwencji na ten stan (w tym identyfikacja rezultatów

niezamierzonych), ocena użyteczności efektów projektów w kontekście

aktualnych wyzwań stojących przed szkolnictwem wyższym w Polsce

~ 20 ~

na wartość wskaźników kontekstowych. W badaniu zostały uwzględnione wyniki dotychczas

zrealizowanych analiz dotyczących Priorytetu XIII, w szczególności na temat wstępnych efektów

realizacji projektów.

Głównymi kryteriami oceny, jakie zostały wykorzystane w trakcie przeprowadzania badania

były:

skuteczność – ocena stopnia realizacji zakładanych celów oraz wpływu czynników

zewnętrznych na ostateczne efekty (na poziomie projektów, Priorytetu i Programu);

trafność – ocena, czy i w jakim stopniu zaproponowana w ramach Priorytetu XIII

interwencja odpowiadała na potrzeby sektora szkolnictwa wyższego zdiagnozowane

w ramach dokumentów strategicznych i jakie są rekomendacje dla przyszłych działań;

użyteczność – ocena, czy i w jakim stopniu rzeczywiste efekty interwencji podjętej

w ramach Priorytetu XIII (zamierzone i niezamierzone) odpowiedziały na istotne

potrzeby lub wyzwania, w szczególności w obszarze szkolnictwa wyższego w Polsce; jak

w wyniku wsparcia zwiększył się potencjał naukowo-dydaktyczny beneficjentów

i w związku z tym ich możliwości partycypacji w programach oferowanych w nowym

okresie programowania.

Jako podstawowe zasady realizacji niniejszego badania ewaluacyjnego wykorzystane zostały

dwie uzupełniające się koncepcje ewaluacji, oparte zarówno na podstawach naukowych, jak

i poparte teorią badawczą:

ewaluacja oparta o kryterium użyteczności (UBE – Utility based evaluation),

podejście partycypacyjne w ewaluacji.

Metodologia badania objęła uzupełniający się katalog metod oraz technik badawczych,

analitycznych i eksperckich gwarantujących triangulację metodologiczną. W trakcie badania

przeprowadzone zostały:

analiza danych i materiałów zastanych (desk research),

pogłębione wywiady (wywiady indywidualne, diady, triady, mini FGI)

z przedstawicielami wszystkich 38 uczelni – beneficjentów XIII Priorytetu PO IiŚ,

zogniskowany wywiad grupowy (FGI) z przedstawicielami instytucji uczestniczących

w procesie wdrażania i zarządzania Priorytetem XIII PO IiŚ (NCBiR, OPI PIB),

analiza case study dla 7 projektów zrealizowanych w ramach Priorytetu XIII PO IiŚ,

badanie kwestionariuszowe CAWI z przedstawicielami uczelni publicznych w Polsce,

panel ekspertów.

Niniejszy raport końcowy zawiera opis, analizę i interpretację wyników

przeprowadzonego badania oraz wnioski, zalecenia i rekomendacje opracowane na tej

podstawie. Uzupełnieniem raportu jest aneks zawierający opis metodologii badania,

zastosowane narzędzia badawcze oraz sprawozdania z przeprowadzonej analizy case study.

~ 21 ~

2 OPIS WYNIKÓW BADANIA. ANALIZA I INTERPRETACJA

Niniejszy rozdział zawiera opis oraz analizę i interpretację wyników przeprowadzonego badania

ewaluacyjnego. Poszczególne podrozdziały dotyczą zagadnień i tematów kluczowych z punktu

widzenia realizacji celu głównego i celów szczegółowych badania. W każdym podrozdziale

zawarte zostały cząstkowe wnioski i podsumowania, które stanowią podstawę do opracowania

wniosków, zaleceń i rekomendacji z całego badania zawartych w kolejnym rozdziale. Pytania

badawcze, na które udzielona została odpowiedź w poszczególnych podrozdziałach

umieszczone zostały w ramce na początku każdego z nich.

2.1 Ocena stopnia realizacji zakładanych celów XIII Priorytetu PO IiŚ oraz

NSRO

W ramach rozdziału została udzielona odpowiedź na następujące pytania badawcze:

1/ Czy właściwie zostały oszacowane wartości wskaźników na poziomie projektów, m.in. czy zadeklarowane

przez beneficjentów wartości wskaźników rezultatu zostały właściwie oszacowane biorąc pod uwagę

możliwości ich osiągnięcia w aspekcie niżu demograficznego?

2/ Czy aktualny stan zaawansowania realizacji projektów umożliwi wykonanie celów PO IiŚ i NSRO? Jeśli

nie, to jakie czynniki wpłynęły na niezrealizowanie celów?

3/ Jaki był wpływ analizowanej interwencji na zmiany wartości wskaźników kontekstowych?

2.1.1 Ocena postępu wdrażania Priorytetu XIII PO IiŚ

W poniższym podrozdziale przeprowadzona została analiza rzeczowo-finansowa w zakresie XIII

Priorytetu PO IiŚ. Opis sporządzono przede wszystkim na podstawie danych Krajowego Systemu

Informatycznego SIMIK8.

W Szczegółowym Opisie Priorytetów9 przewidziano realizację projektów w ramach dwóch

trybów: indywidualnego i konkursowego. Projekty indywidualne realizowane były zgodnie

z listą opublikowaną na podstawie art. 28 ust. 1a ustawy o zasadach prowadzenia polityki

rozwoju na stronach internetowych MIR. Z kolei inne projekty uzyskały dofinansowanie

w ramach przeprowadzonych konkursów. Tryb konkursowy stosowany był w przypadku

dostępnych wolnych środków w ramach Priorytetu dla pozostałych projektów zgłaszanych

w ramach procedury aplikacyjnej (obsługiwanej przez instytucję wdrażającą – OPI PIB).

Z danych zaczerpniętych z Krajowego Systemu Informatycznego SIMIK10 wynika, że w ramach

XIII Priorytetu PO IiŚ zostało zawartych 59 umów o dofinansowanie. Umowy podpisane

w wyniku przeprowadzonych konkursów stanowiły większość – zawarto ich 33. Z kolei liczba

projektów indywidualnych równa była 2611. Łączna wartość umów (ogółem) zawartych na

realizację projektów indywidualnych wyniosła 1 971 614 454 zł, a średnia wartość projektu

8 Należy zwrócić uwagę na prawdopodobny błąd w KSI SIMIK - projekt UJ „Rozbudowa i modernizacja infrastruktury dydaktycznej na kierunkach przyrodniczych i ścisłych UJ” jest przypisany do dwóch województw (3 powiatów). Opis projektu wskazuje natomiast, że był realizowany tylko w Krakowie - taki stan rzeczy przyjęto w podrozdziale. 9 http://www.poiis.wfosigw.opole.pl/media/PO IiŚ/20150421_SzOP_dokument_glowny_wersja_4_4.pdf, str. 217. 10 https://www.funduszeeuropejskie.2007-2013.gov.pl/AnalizyRaportyPodsumowania/Strony/KSI_raporty.aspx 11 Sposób wyboru projektów indywidualnych był m.in. przedmiotem analiz prowadzonych w ramach badania ewaluacyjnego pt. "Śródokresowa ocena realizacji celów szczegółowych założonych w XIII Priorytecie PO IiŚ jako odpowiedź na potrzeby rozwojowe szkolnictwa wyższego, zapotrzebowanie rynku pracy na absolwentów kierunków priorytetowych oraz realizacji celów Strategii Lizbońskiej" (EGO s.c., s. 28-30).

http://www.poiis.wfosigw.opole.pl/media/POiS/20150421_SzOP_dokument_glowny_wersja_4_4.pdf

https://www.funduszeeuropejskie.2007-2013.gov.pl/AnalizyRaportyPodsumowania/Strony/KSI_raporty.aspx

~ 22 ~

osiągnęła poziom 75 831 325,15 zł. W przypadku projektów konkursowych łączna wartość

(ogółem) podpisanych umów była niższa i wyniosła 1 541 118 475 zł, przy średniej dla

projektu równej 44 031 956,42 zł12.

Rysunek 1. Liczba projektów i ich wartość wg trybu konkursowego i indywidualnego

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych KSI SIMIK, stan na 30.04.2015 r.

Umowy na realizację projektów o najwyższej łącznej wartości zostały zawarte

z beneficjentami z województw: mazowieckiego (niemal 785 mln zł), pomorskiego (prawie

520 mln zł) oraz wielkopolskiego (prawie 375 mln zł). Zaś o najniższej – z beneficjentami

z województwa lubuskiego (ponad 27 mln zł) i kujawsko-pomorskiego (ponad 26 mln zł).

Szczegółowy rozkład wartości podpisanych umów wg województw przedstawiono na

poniższym wykresie.

Wykres 1. Wartość podpisanych umów w podziale na województwa

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych KSI SIMIK, stan na 30.04.2015 r. (na wykresie pokazane zostały tylko

te województwa, w których zawarte zostały z uczelniami umowy o dofinansowanie).

12 Wydatki kwalifikowalne (które w tym przypadku równe są wartości dofinansowania) wyniosły ponad 91% ogólnej wartości projektów.

PROJEKTY KONKURSOWE

liczba = 33

łączna wartość = 1 541 118 475 zł

PROJEKTY INDYWIDUALNE

liczba = 26

łączna wartość = 1 971 614 454 zł

784 913 494 zł

519 529 192 zł

374 964 936 zł

358 054 111 zł

338 494 099 zł

304 956 628 zł

204 500 024 zł

171 398 482 zł

161 524 193 zł

116 219 499 zł

63 528 602 zł

31 197 977 zł

29 999 999 zł

27 160 037 zł

26 291 656 zł

Mazowieckie

Pomorskie

Wielkopolskie

Łódzkie

Dolnośląskie

Śląskie

Podlaskie

Zachodniopomorskie

Małopolskie

Podkarpackie

Lubelskie

Świętokrzyskie

Opolskie

Lubuskie

Kujawsko-pomorskie

~ 23 ~

Rozkład wartości podpisanych umów wg województw jest różny od rozkładu liczby projektów,

ponieważ najwięcej umów zawarto w województwach mazowieckim (10, w tym 2 projekty

indywidualne), śląskim (7, w tym 2 projekty indywidualne) oraz łódzkim (7, w tym 4 projekty

indywidualne). Umowy na realizację tylko jednego projektu zawarto z beneficjentami

z województw: świętokrzyskiego, opolskiego, lubuskiego (projekty konkursowe) oraz kujawsko-

pomorskiego (projekt indywidualny). Żadna z uczelni z województwa warmińsko-

mazurskiego nie zawarła umowy na realizację projektu w ramach Priorytetu XIII PO IiŚ13.

Najwyższą skuteczność aplikacyjną (rozumianą jako stosunek podpisanych umów do złożonych

wniosków o dofinansowanie w ramach trybu konkursowego) osiągnęli beneficjenci

z województw: lubuskiego (jedyny wniosek – złożony przez Uniwersytet Zielonogórski –

otrzymał dofinansowanie), zachodniopomorskiego (5 wniosków/3 umowy) i mazowieckiego

(15 wniosków/8 umów), natomiast najniższą beneficjenci z województw (oprócz

wspomnianego wcześniej województwa warmińsko-mazurskiego): kujawsko-pomorskiego

(5 wniosków/brak umów), małopolskiego (10 wniosków/1 umowa) i lubelskiego

(5 wniosków/1 umowa). Poniżej na wykresie przedstawione zostało zestawienie prezentujące

liczbę złożonych wniosków (w ramach trybu konkursowego) i liczbę zawartych umów

(w ramach trybów: konkursowego i indywidualnego) wg województw.

Wykres 2. Liczba wniosków o dofinansowanie i zawartych umów w podziale na województwa

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych przekazanych przez NCBiR i OPI PIB.

13 Projekt Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie (złożony w ramach konkursu nr 2) o wartości ponad 40 mln zł jest projektem rezerwowym na liście rankingowej projektów rekomendowanych do wsparcia (lista z dnia 28.04.2015 r.). Z uwagi na terminy i brak środków projekt nie uzyska więc wsparcia w ramach XIII Priorytetu PO IiŚ.

15

12

10

10

7

6

5

5

5

4

2

2

2

2

1

1

8

5

1

4

3

2

1

3

1

1

1

1

1

1

2

2

3

2

4

3

1

1

3

3

1

1

mazowieckie

śląskie

małopolskie

pomorskie

łódzkie

dolnośląskie

kujawsko-pomorskie

lubelskie

zachodniopomorskie

wielkopolskie

opolskie

podkarpackie

podlaskie

świętokrzyskie

lubuskie

warmińsko-mazurskie

Liczba złożonych wniosków (tryb konkursowy)

Liczba zawartych umów (tryb konkursowy)

Liczba zawartych umów (tryb indywidualny)

~ 24 ~

Jedną z kluczowych kwestii oceny projektów był potencjał dydaktyczny uczelni –

potencjalnego beneficjenta. Kryteria oceny projektów zostały określone w ten sposób,

ponieważ wsparcie w ramach Priorytetu XIII miało być kierowane wyłącznie do

wiodących ośrodków akademickich w kraju. Liczbę uczelni – beneficjentów Priorytetu XIII

PO IiŚ w odniesieniu do liczby funkcjonujących szkół wyższych (publicznych) oraz w odniesieniu

do liczby uczelni, które potencjalnie mogły aplikować o środki XIII Priorytetu PO IiŚ14 na

poziomie województw ilustruje poniższy wykres. Wszystkie uczelnie z województw łódzkiego

i lubuskiego, które potencjalnie mogły otrzymać dofinansowanie w ramach XIII Priorytetu

zawarły umowę o dofinansowanie co najmniej jednego projektu. Wysoką skuteczność

w aplikowaniu osiągnęli też potencjalni beneficjenci z województw: dolnośląskiego

(4 beneficjentów/5 potencjalnych beneficjentów), zachodniopomorskiego (4/5) i podlaskiego

(2/3). Najniższą skuteczność osiągnęli potencjalni beneficjenci z województw: warmińsko-

mazurskiego (brak beneficjentów/1 potencjalny beneficjent), kujawsko-pomorskiego (1/3)

i lubelskiego (2/5).

Wykres 3. Liczba beneficjentów na tle liczby publicznych szkół wyższych oraz liczby szkół

wyższych – potencjalnych beneficjentów (w podziale na województwa)

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych KSI SIMIK (stan na 30.04.2015 r.) oraz bazy Instytucje szkolnictwa

wyższego (POL-on).

14 Na podstawie analizy kryteriów oceny projektów do potencjalnych beneficjentów nie zaliczono uczelni artystycznych, muzycznych, wychowania fizycznego, wojskowych i PWSZ.

20

14

13

13

11

9

9

8

7

7

5

5

4

3

3

3

9

6

5

5

7

5

5

5

3

2

3

3

2

1

2

1

5

3

4

3

4

2

3

4

3

1

1

2

1

1

1

0

mazowieckie

małopolskie

dolnośląskie

wielkopolskie

śląskie

lubelskie

pomorskie

zachodniopomorskie

łódzkie

podkarpackie

kujawsko-pomorskie

podlaskie

opolskie

lubuskie

świętokrzyskie

warmińsko-mazurskie

Liczba uczelni publicznych

Liczba uczelni - potencjalnych beneficjentów

Liczba uczelni - beneficjentów

~ 25 ~

Jeżeli chodzi o średnią wartość projektów zrealizowanych w ramach Priorytetu XIII PO IiŚ, to

należy wskazać na dominację województwa podlaskiego. Średnia wartość przedsięwzięć równa

była ponad 100 mln zł (z uczelniami z województwa podlaskiego zawarte zostały 2 umowy

o dofinansowanie). Ponadto wysoka średnia wartość zrealizowanych projektów wystąpiła także

w województwach: wielkopolskim (ponad 93 mln) i pomorskim (ponad 86 mln).

Wykres 4. Średnia wartość projektów zrealizowanych w ramach XIII Priorytetu PO IiŚ w podziale

na województwa

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych KSI SIMIK, stan na 30.04.2015 r. oraz GUS (BDL).

Zgodnie z założeniami wsparcia łączna wartość i liczba realizowanych projektów ma

związek z potencjałem znaczących ośrodków akademickich funkcjonujących na terenie

poszczególnych województw, gdzie mają miejsce inwestycje w rozwój infrastruktury

dydaktycznej. Dlatego powyższa analiza pokazała dominację województw:

mazowieckiego, pomorskiego, wielkopolskiego, dolnośląskiego, śląskiego oraz łódzkiego.

Wśród beneficjentów należy także wskazać na dominację dużych ośrodków miejskich – 53

spośród 59 zrealizowanych projektów wdrażali beneficjenci mający siedzibę w stolicy

województwa. Tylko 6 projektów zrealizowano w innych miastach: Koszalinie (2 projekty),

Gliwicach (2 projekty), Gdyni i Częstochowie.

2.1.2 Ocena stopnia osiągnięcia wartości docelowych wskaźników produktów

i rezultatu

Celem niniejszego rozdziału jest pokazanie zaawansowania realizacji wskaźników na etapie

prowadzenia niniejszej ewaluacji. Informacje te służyć będą jako kontekst dla prowadzonych

w dalszej części raportu ocen dotyczących efektów realizacji projektów w ramach XIII Priorytetu

PO IiŚ. Nie należy ich jednak traktować jako informacji podsumowujących jego realizację

(ostatecznych) ze względu na to, że duża część projektów znajduje się w trakcie realizacji.

102 250 012 zł

93 741 234 zł

86 588 199 zł

73 422 983 zł

67 698 820 zł

63 528 602 zł

51 150 587 zł

43 565 233 zł

38 739 833 zł

31 197 977 zł

29 999 999 zł

29 731 833 zł

27 160 037 zł

26 920 699 zł

26 291 656 zł

Podlaskie

Wielkopolskie

Pomorskie

Mazowieckie

Dolnośląskie

Lubelskie

Łódzkie

Śląskie

Podkarpackie

Świętokrzyskie

Opolskie

Zachodniopomorskie

Lubuskie

Małopolskie

Kujawsko-pomorskie

~ 26 ~

Ostateczne podsumowanie poziomu realizacji wskaźników będzie możliwe po 31 grudnia 2015

roku.

Zgodnie z założeniami PO IiŚ miernikami osiągnięcia zarówno celu głównego XIII Priorytetu w

postaci rozwoju nowoczesnych ośrodków akademickich, przede wszystkim kształcących

specjalistów w zakresie nowoczesnych technologii, jak i celów szczegółowych

(ukierunkowanych na: 1/ unowocześnienie infrastruktury szkolnictwa wyższego oraz

zwiększenia udziału liczby studentów na priorytetowych kierunkach studiów i 2/ podniesienie

jakości kształcenia poprzez wykorzystanie technologii informacyjnych i komunikacyjnych) są

wskaźniki produktu i rezultatu.

Do wskaźników produktu zaliczono:

1. Liczba projektów (szt.),

2. Liczba obiektów edukacyjnych wspartych w wyniku realizacji projektów

(wybudowanych, przebudowanych, zmodernizowanych) (szt.),

- w tym liczba obiektów nowo wybudowanych (szt.),

3. Liczba uczelni, które wdrożyły kompleksowe rozwiązania w zakresie infrastruktury ICT

w nauczaniu (szt.).

Z kolei wskaźniki rezultatu to:

1. Dodatkowa liczba miejsc na wspartych kierunkach,

2. Liczba studentów korzystających ze wspartej infrastruktury (os.),

- w tym liczba studentów na kierunkach ścisłych i technicznych korzystających ze

wspartej infrastruktury (zgodnie z listą kierunków opracowaną przez MNiSW),

3. Liczba studentów wykorzystujących utworzoną, w ramach projektów infrastrukturę ICT

- w tym uczestniczących w kursach eLearning (liczba użytkowników) (os.).

By móc ocenić stopień osiągnięcia poszczególnych wskaźników posłużono się danymi zawartymi

we wnioskach o płatność (bieżącą lub końcową15) oraz (w przypadku braku stosownych

informacji we wnioskach o płatność bieżącą) kartach monitoringowych – dane przekazane przez

OPI PIB. W przypadku wskaźników rezultatu trzeba mieć na uwadze, że beneficjenci mają 12

miesięczny okres na ich osiągnięcie od upływu daty zakończenia okresu kwalifikowalności, co

powoduje, że przedstawione poniżej dane dotyczące wartości osiągniętych mogą ulec zmianom.

Dodatkowo – nie powinno być zaskoczeniem, że poziom realizacji wskaźników jest stosunkowo

wyższy w przypadku projektów indywidualnych – co wynika z tego, że projekty te rozpoczęły się

w początkowym okresie programowania.

Oceniając poniżej przedstawione wyliczenia trzeba pamiętać też, że wartości osiągnięte

i szacowane do osiągnięcia odnoszone są do wartości zapisanych w najnowszej wersji PO IiŚ16,

która nie uwzględnia jednak zmiany docelowych wartości wskaźników wynikłych ze

zwiększenia liczby projektów objętych dofinansowaniem. Wartości docelowe wskaźników

określone w PO IiŚ oszacowano dla 36 projektów. Obecnie jednak – z uwagi na dokonywane

15 W zależności od etapu zaawansowania projektu. 16 Wersja 4.0 Programu.

~ 27 ~

realokacje środków17 – projektów realizowanych jest 59, co z pewnością istotnie zwiększyłoby

zakładane wartości docelowe, gdyby były aktualizowane na poziomie Programu.

Wskaźnik produktu: Liczba projektów

Wartość docelowa wskaźnika określona w PO IiŚ: 36

Obecny poziom realizacji wskaźnika (wnioski o płatność lub karty monitoringowe18):

25 (tj. 69% wartości docelowej określonej w PO IiŚ)

Szacowany docelowy poziom realizacji wskaźnika, który zostanie osiągnięty po

zakończeniu realizacji zakontraktowanych projektów: 59 (tj. 164% wartości docelowej

z PO IiŚ)

Ryzyko nieosiągnięcia wartości docelowej wskaźnika: bardzo niskie

W chwili przeprowadzania przedmiotowej ewaluacji w całości zakończono 25 projektów

z 59 faktycznie realizowanych – co oznacza, że faktyczna realizacja wskaźnika jest na

poziomie 69%. Ten poziom realizacji wskaźnika wynika nierzadko z faktu niemożliwości

rozliczenia końcowego WoP z przyczyn często mało istotnych z punktu widzenia celów projektu

(np. konieczność powtórzenia przetargu na zakup rolet okiennych, opóźnienie w dostarczeniu

jakiegoś elementu wyposażenia sal), a jednocześnie nieopóźniających już samego faktu

korzystania z powstałej infrastruktury. W trakcie badania zidentyfikowano też przypadki

projektów, w których nadal trwają wzmożone wysiłki w kierunku dotrzymania terminu

zakończenia i rozliczenia finalnego projektu – jednak i w tych przypadkach beneficjenci

deklarują dotrzymanie zakładanych terminów.

Ponieważ realizacja wskaźnika jest kluczowym warunkiem do otrzymania przez uczelnie

środków, ewaluator nie dostrzega na tym etapie zagrożenia w realizacji przedmiotowego

wskaźnika na poziomie zakładanych 59 projektów (poziom 36 projektów zapisany w Programie

zostanie z pewnością osiągnięty). Trzeba tu podkreślić determinację ze strony samych uczelni

w kierunku terminowego zamknięcia inwestycji.

Analizując przedmiotowy wskaźnik z uwagi na charakter (projekt wydziałowy lub

międzywydziałowy/ogólnouczelniany) oraz tryb (indywidualny lub konkursowy) projektu,

można zauważyć lepszą realizację przedmiotowego wskaźnika w przypadku projektów

wydziałowych oraz (zdecydowanie) indywidualnych.

17 Mowa tu o przesunięciu środków z pomocy technicznej na dofinansowanie przewidzianych na perspektywę finansową 2007-2013 inwestycji m.in. w zakresie uczelni wyższych (ok. 18 mln euro). Zmiany miały głównie charakter finansowy przez co wymagały akceptacji Komisji Europejskiej, która nastąpiła na początku okresu sprawozdawczego, 27 stycznia 2014 roku. Była to trzecia zmiana Programu i stanowiła kontynuację dwóch poprzednich, zatwierdzonych przez Komisję Europejską 3 sierpnia 2011 roku oraz 21 grudnia 2011 r. Przewidywały one zwiększenie puli przeznaczonej na Program dzięki dodatkowym środkom z UE w ramach tzw. dostosowania technicznego i Krajowej Rezerwy Wykonania. 18 Dane pochodzą z ostatnich wniosków o płatność (w części projektów są to więc wnioski o płatność końcową, a w części - wnioski o płatność bieżącą) lub z kart monitoringowych (tylko w przypadku braku stosownych informacji w WoP bieżącą).

~ 28 ~

Tabela 1. Poziom realizacji wskaźnika „Liczba projektów” w zależności od charakteru, trybu i statusu projektu

Charakter/tryb/status projektu Wartość docelowa wskazana przez

beneficjentów19

% realizacji

wskaźnika20

Międzywydziałowy/Ogólnouczelniany 34 41%

Wydziałowy 25 44%

Indywidualny 26 62%

Konkursowy 33 27%

Zakończony 25 100%

Niezakończony 34 0%

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych zawartych w WoP oraz kartach monitoringowych.

Wskaźnik produktu: Liczba obiektów edukacyjnych wspartych w wyniku realizacji

projektów (wybudowanych, przebudowanych, zmodernizowanych)


Obecny poziom realizacji wskaźnika (wnioski o płatność lub karty monitoringowe): 99

(tj. 88% wartości docelowej określonej w PO IiŚ)



z PO IiŚ)


Wartość docelowa wskaźnika określona w PO IiŚ podlegała korekcie w roku 2013, kiedy to

obniżono jego wartość z poziomu 120 do 112. W chwili obecnej wskaźnik jest zrealizowany na

poziomie 88% względem wartości w Programie oraz na poziomie 79% względem wartości

zadeklarowanych21 przez samych beneficjentów (w oparciu o dane z 59 projektów). Taki poziom

realizacji to wynik przede wszystkim braku rozliczenia wniosków o płatność końcową. Podobnie

jak w przypadku wcześniejszego wskaźnika, ewaluator nie dostrzega jednak ryzyka

niezrealizowania wartości wskaźnika na poziomie zapisanym w PO IiŚ.

Analizując wskaźnik z uwagi na charakter oraz tryb projektu można także zwrócić uwagę na

jego lepszą realizację w przypadku projektów wydziałowych oraz (zdecydowanie)

indywidualnych.

19 W tym miejscu wskazano wartości docelowe deklarowane przez beneficjentów – z uwagi na aneksowanie UoD i ewentualne zmiany wartości wskaźników, dane pochodzą z WoP lub kart monitoringowych.

20 % realizacji dotyczy wszystkich projektów (zakończonych jak i niezakończonych).

21 Wartości zadeklarowane przez beneficjentów pochodzą z WoP lub kart monitoringowych i są to wartości, które beneficjent zobowiązał się osiągnąć i rozliczyć zgodnie z zawartą umową o dofinansowanie.

~ 29 ~

Tabela 2. Poziom realizacji wskaźnika „Liczba obiektów edukacyjnych wspartych w wyniku realizacji projektów (wybudowanych, przebudowanych, zmodernizowanych)” w zależności od charakteru, trybu i statusu projektu


beneficjentów

% realizacji

wskaźnika


Wydziałowy 44 86%

Indywidualny 51 98%

Konkursowy 74 66%

Zakończony 40 100%



Wskaźnik produktu: Liczba obiektów edukacyjnych wspartych w wyniku realizacji

projektów – w tym liczba obiektów nowo wybudowanych






z PO IiŚ)


Część wsparcia obejmowała również budowę nowych obiektów dydaktycznych. W ramach

wszystkich 59 realizowanych projektów powstać miało 61 nowych obiektów. W chwili obecnej

wskaźnik został osiągnięty na poziomie 94% względem założeń Programu oraz na poziomie

77% względem zobowiązań beneficjentów. W związku z tym nie dostrzega się zagrożenia

niezrealizowania wartości wskaźnika na poziomie określonym w Programie.

Analizując poziom realizacji wskaźnika z uwagi na charakter, status oraz tryb projektu

potwierdza się ponownie przewaga projektów wydziałowych oraz indywidualnych pod

względem poziomu realizacji wskaźnika.

Tabela 3. Poziom realizacji wskaźnika „Liczba obiektów edukacyjnych wspartych w wyniku realizacji projektów – w tym liczba obiektów nowo wybudowanych” w zależności od charakteru, trybu i statusu projektu


beneficjentów

% realizacji

wskaźnika


Wydziałowy 23 87%

Indywidualny 36 97%

Konkursowy 25 48%

Zakończony 21 100%

~ 30 ~



Wskaźnik produktu: Liczba uczelni, które wdrożyły kompleksowe rozwiązania w zakresie

infrastruktury ICT w nauczaniu






z PO IiŚ)

Ryzyko nieosiągnięcia wartości docelowej wskaźnika: brak

Wskaźnik ten z uwagi na swoją specyfikę może wprowadzać w błąd. Z jednej bowiem strony

mówi o liczbie uczelni, które wdrożyły kompleksowe rozwiązania w zakresie infrastruktury ICT

w nauczaniu – może to sugerować, że w przypadku gdy uczelnia realizuje więcej niż jeden

projekt to powinna wykazywać realizację przedmiotowego wskaźnika tylko raz (w takim

wypadku wartość docelowa wyniosłaby 38 – czyli tyle, ilu było beneficjentów). Z drugiej strony,

analizując ten wskaźnik trzeba odwołać się do definicji określonej w SzOP22, gdzie

„kompleksowość projektu oznacza, że realizacja przedsięwzięcia obejmować będzie budowę/

rozbudowę/przebudowę infrastruktury uczelni wraz z zakupem wyposażenia pozwalającym na

zastosowanie ICT w dydaktyce oraz istotnie przyczyni się do rozwoju infrastruktury informatycznej

uczelni. Oznacza to, że wspierany projekt nie może przewidywać wyłącznie budowy lub rozbudowy

obiektu dydaktycznego bez rozwoju jego infrastruktury informatycznej. Nabywane wyposażenie

musi znajdować się w obiekcie objętym budową/rozbudową/przebudową, a jego zastosowanie

musi być związane z obiektem objętym budową/rozbudową/przebudową w ramach projektu”.

Biorąc pod uwagę tę właśnie definicję oraz stan realizacji przedstawiony w sprawozdaniach

z realizacji XIII Priorytetu23, proponujemy skupić się na liczbie projektów, a nie uczelni,

analizując poziom realizacji przedmiotowego wskaźnika24.

Uczelnie realizujące projekty wdrażały bowiem infrastrukturę ICT na poziomie projektów, a nie

na poziomie całych uczelni – oznacza to, że w przypadku realizowania przez uczelnie dwóch

różnych projektów (np. na różnych wydziałach), ICT wdrażane było tylko na tych wydziałach,

czyli były to de facto osobne i ograniczone terytorialnie inwestycje. Wskaźnik nie powinien więc

mówić o liczbie uczelni, które wdrożyły tego typu rozwiązania (żadne z wdrożonych rozwiązań

nie dotyczyło całej uczelni), a raczej powinien skupić się na: liczbie wdrożonych kompleksowych

rozwiązań w zakresie ICT – w ten sposób uniknięto by powstałych problemów

interpretacyjnych.

22 Wersja z 29 kwietnia 2015 roku. 23 Dla przykładu: W sprawozdaniu za rok 2014 szacowana wartość wskaźnika na koniec okresu programowania została określona na poziomie 57 sztuk (najprawdopodobniej nie zostały ujęte tu 2 projekty, które rozpoczęły się w 2013 roku). 24 W drugim przypadku – skupienia się na unikatowych beneficjentach (których jest 38), a nie na projektach – szacowana wartość docelowa wskaźnika wyniosłaby 38, czyli 380% wartości docelowej określonej w PO IiŚ.

~ 31 ~

Wartość docelowa wskaźnika określona w Programie została już przekroczona. Z kolei to, czy

wskaźnik zostanie osiągnięty na poziomie wszystkich beneficjentów uzależnione jest od

pozytywnego zakończenia realizacji i rozliczenia pozostałych projektów – podobnie jak

w przypadku wszystkich wskaźników produktu.

Analizując poziom realizacji wskaźnika z uwagi na charakter, status oraz tryb projektu

potwierdza się ponownie przewaga projektów indywidualnych pod względem poziomu

realizacji wskaźnika.

Tabela 4. Poziom realizacji wskaźnika „Liczba uczelni, które wdrożyły kompleksowe rozwiązania w zakresie infrastruktury ICT w nauczaniu” w zależności od charakteru, trybu i statusu projektu


beneficjentów

% realizacji

wskaźnika


Wydziałowy 25 48%

Indywidualny 26 73%

Konkursowy 33 36%

Zakończony 25 100%



Wskaźnik rezultatu: Dodatkowa liczba miejsc na wspartych kierunkach

Wartość docelowa wskaźnika określona w PO IiŚ: 2 000

Obecny Poziom realizacji wskaźnika (wnioski o płatność lub karty monitoringowe):

6 706 (tj. 335% wartości docelowej określonej w PO IiŚ)


zakończeniu realizacji zakontraktowanych projektów (wnioski o płatność lub karty

monitoringowe): 13 266 (tj. 663% wartości docelowej z PO IiŚ)


Beneficjenci wielokrotnie zwracali uwagę w trakcie wywiadów jakościowych na to, że

kluczowym elementem projektów była możliwość zwiększania liczby miejsc na kierunkach

uznanych za priorytetowe. Zgodnie z deklaracjami i prognozami realizowanymi na etapie

składania WoD, liczba studentów na tych właśnie kierunkach miała rosnąć z roku na rok. Dane

z WoP oraz kart monitoringowych pokazują, że w tej chwili znacznie przekroczono już wartość

docelową określoną w Programie. Poziom zadeklarowany przez samych beneficjentów został

zaś zrealizowany w 50,6% - co wynika przede wszystkim z faktu niezakończenia części

projektów. Należy mieć też na uwadze, że uczelnie szacując możliwą liczbę dodatkowych miejsc

na poszczególnych kierunkach musiały kierować się przepisami prawa, które zezwalają na

samoistne zwiększenie liczby miejsc na kierunku jedynie o 2% względem dotychczasowej liczby.

Wszelkie plany zwiększania miejsc o więcej niż 2% muszą uzyskać poparcie władz uczelni oraz

MNiSW.

Poniżej przedstawiono poziom realizacji wskaźnika z uwagi na charakter, tryb oraz status

projektu.

~ 32 ~

Tabela 5. Realizacja wskaźnika „Dodatkowa liczba miejsc na wspartych kierunkach” w zależności od charakteru, trybu i statusu projektu


beneficjentów

% realizacji

wskaźnika


Wydziałowy 4188 45%

Indywidualny 4862 67%

Konkursowy 5405 26%

Zakończony 7354 79%



Nie jest zaskoczeniem, że najwyższy poziom realizacji wskaźnika (79%) ma miejsce

w przypadku projektów zakończonych (rozliczonych WoP o płatność końcową). Trzeba jednak

odnotować, że nawet w tym przypadku nie udało się zrealizować w 100% wartości

zadeklarowanych. Główną przyczyną tego stanu rzeczy (poza wspomnianym wyżej

ograniczeniem 2%) może być to, że część projektów kończyła się już w trakcie roku

akademickiego (2014/2015), co de facto uniemożliwiało zwiększanie liczby miejsc na

poszczególnych kierunkach. Z deklaracji badanych wynika, że znaczna część z brakujących

miejsc została już stworzona na potrzeby roku akademickiego 2015/2016. By móc to jednak

zweryfikować należy wykorzystać dane monitoringowe, które pozyska OPI PIB po rozpoczęciu

roku akademickiego 2015/2016.

Wskaźnik rezultatu: Liczba studentów korzystających ze wspartej infrastruktury


Obecny poziom realizacji wskaźnika (wnioski o płatność lub karty monitoringowe):






Wartość docelowa zapisana w PO IiŚ została już znacznie przekroczona. Poziom realizacji

wskaźnika w przypadku wartości zadeklarowanych przez samych beneficjentów wynosi zaś

41,1%.


projektu. Podobnie jak wyżej, najwyższy poziom realizacji wskaźnika ma miejsce w projektach

zakończonych oraz indywidualnych. W przypadku projektów zakończonych (podobnie jak

25 Wartość docelowa została określona na potrzeby pierwszej wersji PO IIŚ (1.0) i nie podlegała zmianom na przestrzeni lat. Można domniemywać, że tak niska wartość to wynik dużej ostrożności instytucji opracowującej specyfikę XIII Priorytetu. Owa ostrożność mogła wynikać z tego, że w okresie przygotowywania Programu zainteresowanie uczelniami technicznymi było znacznie niższe niż obecnie (dla przykładu: jeszcze w roku akademickim 2009/2010 liczba chętnych wynosiła tylko 2,9 na miejsce, natomiast w roku 2013/2014 – 4,1).

~ 33 ~

w przypadku poprzedniego wskaźnika) nie udało się jednak osiągnąć wartości zadeklarowanych

przez beneficjentów. Wynikać to może z tego, że nie wszystkie dodatkowe miejsca na

kierunkach zostały już stworzone przez beneficjentów (zgodnie z analizą powyżej). Zdaniem

ewaluatora wskaźnik zostanie osiągnięty w przyszłości biorąc pod uwagę przyjmowane przez

uczelnie rozwiązania polegające na umożliwianiu studentom z innych kierunków korzystania

z powstałej infrastruktury (uczelnie coraz częściej bowiem korzystają z przyzwolenia

polegającego na tym, że maksymalnie 25% ogółu studentów korzystających ze wspartej

infrastruktury mogą stanowić studenci kierunków nie uznawanych za „kierunki priorytetowe”).

Na osiągnięcie wartości wskaźnika będzie miało też wpływ uruchomienie tych brakujących

miejsc dodatkowych na kierunkach priorytetowych.

Tabela 6. Realizacja wskaźnika „Liczba studentów korzystających ze wspartej infrastruktury” w zależności od charakteru, trybu i statusu projektu


beneficjentów

% realizacji

wskaźnika




Konkursowy 119970 21%




Wskaźnik rezultatu: : Liczba studentów korzystających ze wspartej infrastruktury – w tym

liczba studentów na kierunkach ścisłych i technicznych korzystających ze wspartej

infrastruktury





zakończeniu realizacji zakontraktowanych projektów (wnioski o płatność i lub karty



Zgodnie z kierunkiem wsparcia, istotne było to, by z powstałej infrastruktury korzystali przede

wszystkim studenci kierunków ścisłych i technicznych. Jak pokazują powyższe wartości –

kierunek ten jest w pełni realizowany przez beneficjentów, co pozwoliło na znaczne

26 Wartość docelowa została określona na potrzeby pierwszej wersji PO IIŚ (1.0) i nie podlegała zmianom na przestrzeni lat. Zdaniem ewaluatora wartość wskaźnika została znacznie zaniżona względem wartości poprzedniego wskaźnika (który również okazał się niedoszacowany). Wytyczne Programu wskazują bowiem, że udział studentów kierunków priorytetowych w ogólnej liczbie studentów korzystających z powstałej infrastruktury powinien być na poziomie minimum 75%, Biorąc pod uwagę wartość poprzedniego wskaźnika na poziomie 30 000 wszystkich studentów korzystających, można zakładać, że wartość przedmiotowego wskaźnika mogła zostać określona na poziomie minimum 22 500 studentów kierunków ścisłych i technicznych.

~ 34 ~

przekroczenie wartości docelowej zaplanowanej w Programie. Z drugiej strony, poziom

realizacji wartości deklarowanych przez beneficjentów wynosi 41% - najlepiej poziom ten

kształtuje się w przypadku projektów zakończonych (osiągając poziom 87%) oraz

indywidualnych. Brak osiągnięcia wartości zakładanych w przypadku projektów już

zakończonych należy w największym stopniu wiązać z niezrealizowaniem jeszcze wskaźnika

dotyczącego dodatkowych miejsc na wspartych kierunkach. Biorąc pod uwagę to, że poziom

realizacji tego wskaźnika jest o 8 p.p. wyższy niż wskaźnika dotyczącego liczby dodatkowych

miejsc, można zakładać, że wskaźnik ten zostanie osiągnięty znacznie szybciej np. dzięki

„wsparciu” studentów z innych kierunków ścisłych i technicznych (niż te wspierane w ramach

projektu w ramach PO IiŚ) istniejących w ramach uczelni, którzy też mogą z tej infrastruktury

korzystać.

Tabela 7. Realizacja wskaźnika „Liczba studentów korzystających ze wspartej infrastruktury – w tym liczba studentów na kierunkach ścisłych i technicznych korzystających ze wspartej infrastruktury” w zależności od charakteru, trybu i statusu projektu


beneficjentów

% realizacji

wskaźnika








Wskaźnik rezultatu: Liczba studentów wykorzystujących utworzoną, w ramach projektów

infrastrukturę ICT








Przekroczenie wskaźnika produktu dotyczącego liczby uczelni, które wdrożyły infrastrukturę

ICT przekłada się wprost na wartość wskaźnika dotyczącego liczby studentów z tej

infrastruktury korzystających. Cel (wartość docelowa) określony w Programie został

przekroczony niemal pięciokrotnie. Jednakże zobowiązania beneficjentów zostały zrealizowane

dopiero na poziomie 42% – ponownie najlepiej sytuacja wygląda w przypadku projektów

zakończonych oraz indywidualnych. W przypadku projektów zakończonych poziom realizacji

wartości zakładanych jest najwyższy spośród wszystkich wskaźników rezultatu i wynosi 91%.

W opinii ewaluatora, brak 100% realizacji wartości zakładanej należy wprost wiązać zarówno

z: nieuruchomieniem jeszcze wszystkich z zadeklarowanych miejsc na wspartych kierunkach,

~ 35 ~

jak i z nieuruchomieniem (jak widać poniżej) znacznej części zajęć w formie e-learningu.

Realizacja obu wspomnianych wskaźników przyczyni się bezpośrednio do zrealizowania

wskaźnika dotyczącego liczby studentów wykorzystujących utworzoną, w ramach projektów,

infrastrukturę ICT. W tym przypadku widać wyraźnie stopień zależności pomiędzy

poszczególnymi wskaźnikami – problem z osiągnięciem jednego wpływa na nieosiągnięcie

wartości zakładanej innego wskaźnika.

Tabela 8. Realizacja wskaźnika „Liczba studentów wykorzystujących utworzoną, w ramach projektów infrastrukturę ICT” w zależności od charakteru, trybu i statusu projektu


beneficjentów

% realizacji

wskaźnika








Wskaźnik rezultatu: : Liczba studentów wykorzystujących utworzoną, w ramach projektów

infrastrukturę ICT – w tym uczestniczących w kursach eLearning (liczba użytkowników)








Jednym z elementów tworzonej infrastruktury ICT była możliwość uruchomienia studiów

w postaci e-learningu. Nierzadko, uruchamiany e-learning w ramach projektu był pierwszą tego

typu inicjatywą na uczelniach beneficjentów. Jak widać na podstawie powyższych danych, taka

forma kształcenia cieszy się dużym zainteresowaniem studentów, mimo, że zobowiązania

beneficjentów w tym zakresie zostały zrealizowane na poziomie 18%, z drugiej strony – wartość

docelowa określona w PO IiŚ jest zrealizowana już na poziomie 535%.


projektu. Podobnie jak wyżej, najwyższy poziom realizacji wskaźnika ma miejsce w projektach

zakończonych oraz indywidualnych.

~ 36 ~

Tabela 9. Realizacja wskaźnika „Liczba studentów wykorzystujących utworzoną, w ramach projektów infrastrukturę ICT – w tym uczestniczących w kursach eLearning (liczba użytkowników)” w zależności od charakteru, trybu i statusu projektu


beneficjentów

% realizacji

wskaźnika




Konkursowy 34244 8%




Jak widać, realizacja tego wskaźnika jest na najniższym poziomie spośród wszystkich

wskaźników. Trzeba jednak mieć na uwadze, że e-leraning to ostatni uruchamiany element

projektu. Zajęcia przez Internet wymagają uruchomienia zajęć stacjonarnych rzeczywistych.

Stąd też, zdaniem ewaluatora poziom realizacji tego wskaźnika jest w tej chwili

(w rzeczywistości) na znacznie wyższym poziomie – co potwierdziły także niektóre wywiady

z przedstawicielami uczelni objętych analizą case study27. Przyrost zajęć w postaci e-learningu

jest dynamiczny i by móc rzeczywiście określić poziom realizacji tego zjawiska należałoby

zebrać dane od beneficjentów już po rozpoczęciu nowego roku akademickiego – szczególnie

z uwagi na fakt, że spora część projektów zakończyła się w trakcie trwania roku akademickiego

2014/2015, co utrudniało uruchomienie zajęć w formie e-learningu.

Podsumowując ocenę dotyczącą poziomu realizacji wskaźników produktu i rezultatu w ramach

XIII Priorytetu trzeba mieć na uwadze, jak to przedstawiano powyżej, dwa odrębne aspekty.

Pierwszym z nich jest poziom realizacji wartości docelowych określonych w samym Programie.

Drugim zaś aspektem są szacunki beneficjentów określane na potrzeby wniosków

o dofinansowanie. Osobno też należy rozpatrywać wskaźniki produktu i rezultatu.

W przypadku wskaźników produktu do chwili obecnej nie zrealizowano, w 3 z 4 przypadków,

poziomu zakładanego w samym Programie. Z kolei wartości szacunkowe określone przez

beneficjentów nie są jeszcze zrealizowane w żadnych przypadku. Taki stan rzeczy to wynik

nierozliczenia znacznej części projektów wnioskiem o płatność końcową. Nakładały się na to

różne przyczyny, do których zaliczyć można:

późne podpisywanie umów z beneficjantami w wyniku realokacji środków na

projekty XIII Priorytetu PO IiŚ28,

opóźnienia w realizacji projektów spowodowane:

27 W wywiadach nie rzadko zwracano uwagę, iż obecnie wskaźniki e-learningu są już znacznie przekroczone pomimo, iż na etapie WoP końcową wykazywano jeszcze wartość 0. W niektórych takich przypadkach najnowsze dane wskazują na osiąganie tego wskaźnika na poziomie niemal 200% co pozwala zakładać, że całościowo poziom realizacji jest zdecydowanie wyższy niż wynika z ukazanych tu danych.

28 Wśród beneficjentów, których projekty znajdowały się na listach rezerwowych pojawiały się głosy, że po podpisaniu umowy mieli zaledwie 11 miesięcy na zrealizowanie projektu, który wedle pierwotnego harmonogramu miał trwać do 3 lat.

~ 37 ~

o niepoprawnie/niekompletnie/nierzetelnie opracowaną dokumentacją

przetargową (co skutkuje m.in. dużą ilością pytań do SIWZ – koniecznością

udzielania odpowiedzi, przesuwania terminów składania ofert itp.),

o brakiem złożonych/brakiem ważnych ofert ze strony oferentów,

o nienależytą jakością ofert złożonych przez oferentów (konieczność wzywania do

uzupełnień/wyjaśnień skutkuje wydłużeniem trwania procedury przetargowej),

o złożeniem ofert przekraczających dostępny budżet beneficjentów (co może

powodować konieczność rozpisania nowego postępowania),

o różnicami kursowymi dla przetargów rozpisanych w walutach obcych,

o wykorzystywaniem przez potencjalnych oferentów informacji

o współfinansowaniu zamówień ze środków UE i składanie ofert, które mogą

przekraczać ceny rynkowe,

o błędami w prowadzonej procedurze o wyłonienie wykonawcy (konieczność

powtórzenia czynności oceny i wyboru oferty, odwoływanie się oferentów do

KIO, wydłużające termin możliwości podpisania umowy z wykonawcą),

o w przypadku skomplikowanych postępowań (na zakup sprzętu) trudnościami

w opracowaniu SIWZ w zakresie opisu funkcji planowanej do zakupu aparatury

(zagrożenie nieuprawnionego wskazania nazw czy producentów),

problemy w pozyskiwaniu decyzji administracyjnych na realizację projektów

(pozwolenia na budowę, pozwolenia na użytkowanie obiektu),

problemy z jakością prac po stronie wykonawców robót (opóźnienia w realizacji,

nieprzestrzeganie harmonogramu, nienależyta mobilizacja, błędy w wykonanych

robotach i konieczność ich korekt, problemy z instalacją specjalistycznej aparatury

badawczej itp.),

problemy z finansowym rozliczeniem realizacji projektów – występujące opóźnienia

w zakresie poprawnego opracowywania wniosków o płatność (na poziomie

beneficjentów).

Mimo występujących problemów na różnych etapach realizowanych projektów, w żadnym

przypadku nie zdiagnozowano zagrożenia niezrealizowania w całości projektu na czas. Wybrane

projekty objęte są w dalszym ciągu szczególną uwagą OPI PIB, co wynika z ustaleń zawartych

w "Ekspertyzie dotyczącej ryzyk, zagrożeń i problemów w związku z zamykaniem projektów

realizowanych w ramach XIII Priorytetu PO IiŚ 2007-2013". Brak zagrożeń w zakresie

zrealizowania projektów pozwala też zakładać, że wartości docelowe wskaźników produktu

będą osiągnięte. W tym miejscu trzeba podkreślić też, iż wartości docelowe wskaźników

produktu zakładane przez beneficjentów wynikały niemal wyłącznie z zakresu przedmiotowego

projektu i pośrednio – z dostępnych środków finansowych. Nie jest zatem zasadne ocenianie

poprawności samej metodologii szacowania wartości produktów. Można jednak porównać

efektywność planowaną na etapie Programu z efektywnością oszacowaną przez samych

beneficjentów (biorąc pod uwagę zakładane wartości docelowe oraz dostępne środki

finansowe) – ocena szczególnie istotna z punktu widzenia wskaźników rezultatów. W tym celu

przeprowadzono analizę polegającą na wyliczeniu średniej wartości docelowej wskaźników

zaplanowanych w jednym projekcie oraz wyliczeniu średniego kosztu (w euro) osiągnięcia

jednej jednostki poszczególnych wskaźników – biorąc pod uwagę wartości docelowe z Programu

~ 38 ~

oraz wniosków o dofinansowanie, a także wartości alokacji z pierwszej (1.0) i ostatniej wersji

PO IiŚ (wersja 4.4). Tego typu podejście ma jednak istotne ograniczenie, które należy mieć na

uwadze analizując jego wynik. Należy bowiem zauważyć, ze najczęściej w ramach projektu

realizowanych jest kilka wskaźników, w związku z tym wyliczenie polegające na podzieleniu

całej alokacji przez wartość docelową każdego wskaźnika z osobna nie odzwierciedla właściwie

średniego kosztu osiągnięcia jednej jego jednostki. Ograniczenie to jednak jest w pewnym

stopniu minimalizowane poprzez zastosowanie tej samej metodologii dla obu wariantów:

wartości docelowych z Programu jak i wartości docelowych zadeklarowanych przez

beneficjentów. Wyniki tego typu hipotetycznej symulacji (zakładającej sytuację, kiedy cała

alokacja jest przeznaczona tylko na jeden wskaźnik) przedstawiono w tabeli poniżej.

Tabela 10. Efektywność osiągania wskaźników produktu i rezultatu

a. b. c. d. e. f. g. h.

Wskaźnik

Wa

rto

ść d

oce

low

a z

Pro

gra

mu

Liczba

projektów

Alokacja

z wersji

1.0 PO IiŚ

Wa

rto

ść d

oce

low

a o

kre

ślo

na

prz

ez

be

ne

ficj

en

tów

Liczba

projektów

Alokacja

z wersji

4.4 PO IiŚ Różnica w

średnim

koszcie

osiągania 1

jednostki

wskaźnika (g

– d)

36 588 235

294,00 € 59

710 835

135,00 €

Średnia

wartość

wskaźnika

w jednym

projekcie

Średni koszt

osiągnięcia

jednej

jednostki

wskaźnika

(euro)

Średnia

wartość

wskaźnika

w jednym

projekcie

Średni

koszt

osiągnięcia

jednej

jednostki

wskaźnika

(euro)

Wskaźniki produktu

Liczba projektów 36 1,00 16 339 869,28 59 1,00 12 048

053,14 - 4 291 816,14

Liczba obiektów

edukacyjnych

wspartych w wyniku

realizacji projektów

(wybudowanych,

przebudowanych,

zmodernizowanych)

112 3,11 5 252 100,84 125 2,12 5 686

681,08 434 580,24

Liczba obiektów

edukacyjnych

wspartych w wyniku

realizacji projektów –

w tym liczba

obiektów nowo

wybudowanych

50 1,39 11 764 705,88 61 1,03 11 653

035,00 - 111 670,88

Liczba uczelni, które

wdrożyły

kompleksowe

rozwiązania

w zakresie

infrastruktury ICT

w nauczaniu

10 0,28 58 823 529,40 59 (38)29 1,00 (0,64)

12 048

053,14

(18 706

87,76)

- 46 775

476,26 (-

40 117 341,64)

29 W nawiasie podano tożsame wyliczenia dla sytuacji, gdy przyjmiemy, iż wartość docelowa wskaźnika wynosi 38, a nie 59.

~ 39 ~

a. b. c. d. e. f. g. h.

Wskaźnik

Wa

rto

ść d

oce

low

a z

Pro

gra

mu

Liczba

projektów

Alokacja

z wersji

1.0 PO IiŚ

Wa

rto

ść d

oce

low

a o

kre

ślo

na

prz

ez

be

ne

ficj

en

tów

Liczba

projektów

Alokacja

z wersji

4.4 PO IiŚ Różnica w

średnim

koszcie

osiągania 1

jednostki

wskaźnika (g

– d)

36 588 235

294,00 € 59

710 835

135,00 €

Średnia

wartość

wskaźnika

w jednym

projekcie

Średni koszt

osiągnięcia

jednej

jednostki

wskaźnika

(euro)

Średnia

wartość

wskaźnika

w jednym

projekcie

Średni

koszt

osiągnięcia

jednej

jednostki

wskaźnika

(euro)

Wskaźniki rezultatu

Dodatkowa liczba

miejsc na wspartych

kierunkach

2000 55,56 294 117,65 13266 224,85 53 583,23 - 240 534,42

Liczba studentów

korzystających ze

wspartej

infrastruktury

30000 833,33 19 607,84 183 129 3103,88 3 881,61 - 15 726,23

Liczba studentów

korzystających ze

wspartej

infrastruktury – w

tym liczba studentów

na kierunkach

ścisłych i

technicznych

korzystających ze

wspartej

infrastruktury

5000 138,89 117 647,06 163 698 2774,54 4 342,36 - 113 304,70

Liczba studentów

wykorzystujących

utworzoną, w

ramach projektów

infrastrukturę ICT

15 000 416,67 39 215,69 177 461 3007,81 4 005,59 - 35 210,10

Liczba studentów

wykorzystujących

utworzoną, w

ramach projektów

infrastrukturę ICT –

w tym

uczestniczących w

kursach eLearning

(liczba

użytkowników)

1 500 41,67 392 156,86 45 336 768,41 15 679,26 - 376 477,60

Źródło: opracowanie własne.

W przypadku wskaźników produktu zwiększenie alokacji i liczby projektów spowodowało

niewielki spadek średniej wartości wskaźnika planowanego do osiągnięcia w jednym projekcie

oraz niewielkie zmiany (w zależności od wskaźnika: wzrost lub spadek) w zakresie kosztu

~ 40 ~

osiągnięcia jednej jednostki wskaźnika30. Biorąc to pod uwagę można powiedzieć, że

efektywność w obu wariantach jest zbliżona – zwłaszcza, że w przypadku 59 projektów, średnia

wartość jednego projektu zmniejszyła się z 16 do 12 mln euro31.

Zupełnie inaczej przedstawia się efektywność wskaźników rezultatu. Beneficjenci oszacowali

wartości docelowe poszczególnych wskaźników na poziomie znacznie przewyższającym

szacunki instytucji przygotowującej założenia XIII Priorytetu i tym samym zweryfikowali

realność tych założeń. W tabeli powyżej widać wyraźnie różnicę w zakładanym koszcie

osiągania jednej jednostki poszczególnych wskaźników rezultatu – szacunki beneficjentów są

o wiele bardziej realne i efektywne. Oczywiście ostateczną poprawność tych wyliczeń będzie

można ocenić kiedy wszystkie projekty się zakończą i będą znane ostateczne wartości

wskaźników.

W przypadku wskaźników rezultatu trzeba też zwrócić uwagę, że w każdym przypadku

zrealizowano już cele określone w Programie, przekraczając wartości docelowe o minimum

250%. Z pewnością osiągnięcie tych wartości było łatwiejsze, bowiem wartości w Programie

odnosiły się do potencjału tylko 36 projektów, a w rzeczywistości mamy do czynienia z 59

projektami (co stanowi wzrost liczby projektów na poziomie 163%). Trzeba jednak zauważyć,

że gdyby dokonano korekty wskaźników poprzez zwiększenie ich wartości docelowych średnio

o 1,63 to nie spowodowałoby to w żadnym z przypadków sytuacji nieosiągnięcia takich

wartości. Pozwala to wnioskować o ostrożnym szacowaniu tych wartości na etapie tworzenia

Programu.

Argumentem potwierdzającym ową ostrożność szacowania wskaźników docelowych na etapie

tworzenia Programu jest analiza projektów indywidualnych, których jest 26 (czyli o 10 mniej,

niż wszystkich projektów docelowo zakładanych w Programie32). Biorąc pod uwagę wartości

docelowe poszczególnych wskaźników rezultatu i obecny poziom ich realizacji (w %)

przedstawiony w powyższych tabelach tego rozdziału widać, że potencjał owych 26 projektów

(mierzony wyłącznie rzeczywistym poziomem realizacji wartości docelowych) w zupełności

wystarczyłby do tego, by zrealizować w pełni, a nawet przekroczyć, wartości docelowe

określone na poziomie Programu.

Inaczej sytuacja wygląda w przypadku realizowania przez beneficjentów własnych zamierzeń,

które wielokrotnie przekraczały wartości zapisane w Programie. W tym przypadku poziom

realizacji większości wskaźników oscyluje w granicach 40-50% (jedynie w przypadku

wskaźnika dotyczącego e-learningu jest to 18%, jednakże jak już wspomniano – w tej chwili już

poziom ten z pewnością jest zdecydowanie wyższy).

Jak pokazują wyliczenia przeprowadzone dla projektów już zakończonych – w tej chwili nie ma

wskaźnika, który na poziomie całościowym zostałby zrealizowany na poziomie co najmniej

100%. Oczywiście są przykłady projektów, gdzie poszczególne wskaźniki zostały zrealizowane

w pełni lub zostały nawet przekroczone, jednak jak widać więcej jest przypadków, gdzie do tego

30 Za wyjątkiem wskaźnika dotyczącego liczby uczelni, które wdrożyły kompleksowe rozwiązania w zakresie infrastruktury ICT w nauczaniu – zwiększenie wartości wskaźnika przy jednocześnie silnym spadku kosztu potrzebnego do jego osiągnięcia. 31 Z tego powodu naturalnym może się wydawać spadek wartości wskaźników produktu w przeliczeniu na jeden projekt. 32 Zgodnie z PO IIŚ wartość docelowa w zakresie liczby projektów wynosi 36.

~ 41 ~

deklarowanego poziomu nadal brakuje co najmniej kilkanaście procent. Wpływ na

nieosiągnięcie w 100% wartości zakładanych z pewnością mają takie czynniki jak:

brak realizacji wskaźników produktu,

brak oddania infrastruktury do użytku lub planowane oddanie jej w niedalekiej

przeszłości,

rywalizacja między uczelniami w zakresie tych samych kierunków

Często w tym samym mieście w ramach różnych uczelni istnieją te same lub nieznacznie

różniące się od siebie kierunki studiów. To powoduje, że studenci chętni na podjęcie nauki

w tym mieście podzielą się pomiędzy te uczelnie.

[...] to wynika częściowo z takiej rywalizacji pomiędzy uniwersytetem naszym a uniwersytetem

medycznym, gdzie część osób, kandydatów zorientowanych na studia biologiczno-medyczne, jak może

to wybiera też medycynę. Więc tu nie ukrywamy, mamy z tym problem33.

Uczelnie chcąc przyciągać do siebie kandydatów muszą więc posiadać unikatową infrastrukturę

oraz rozbudowywać programy studiów o nowe, uzupełniające treści (w trakcie badania

identyfikowano zarówno przypadki wprowadzania zajęć w obszarach ściśle związanych z nową

aparaturą badawczą, jak i zamieniano elementy dotychczas teoretyczne na zajęcia praktyczne

w laboratoriach). Przedstawiciele beneficjentów zwracali uwagę na zjawisko przejmowania lub

utraty studentów na rzecz innych uczelni, które w ramach konkretnego projektu zrealizowały

np. jakiś projekt inwestycyjny, przez co są w stanie przyciągnąć kandydatów z całego kraju, a nie

tylko (jak dotychczas) regionu. Jest to związane ze wzrostem oddziaływania uczelni w wyniku

realizowanych projektów z poziomu lokalnego/regionalnego na poziom krajowy. Przejmowanie

studentów ma miejsce zarówno od uczelni nie-beneficjentów (znacznie częściej), jak i innych

uczelni beneficjentów (przypadki jednostkowe)34.

odmienny charakter prawny kierunków na różnych uczelniach

Czynnik ten może nie jest zbyt powszechny, bowiem w dużej mierze dotyczy uczelni

medycznych i uczelni realizujących studia o podobnym profilu. Okazuje się bowiem, że te same

kierunki studiów na różnych uczelniach dają odmienne uprawnienia na rynku pracy – jest to

z pewnością kluczowe dla kandydatów wybierających nie tylko konkretny kierunek, ale

i konkretną uczelnię.

[...] pewne kierunki nie mają takiego statusu prawnego po skończeniu tych samych kierunków co na

Uniwersytecie Medycznym. Uniwersytet Medyczny jak student skończy, to może pracować w szpitalu

bez problemu, różne tam badania komórek i temu podobne robić, natomiast po naszym uniwersytecie

po biologii nie ma takich uprawnień jeszcze35.

33 IDI z beneficjentem. 34 W przypadku beneficjentów nie zidentyfikowano jednak takiego zjawiska w sytuacji, gdy realizowane projekty dotyczyły tego samego obszaru nauki (czyli konkurencja między uczelniami nie obejmuje kierunków bezpośrednio wspartych projektem). 35 IDI z beneficjentem.

~ 42 ~

szacowanie wskaźników na etapie WoD i studiów wykonalności

Problemy sporej części beneficjentów z osiąganiem w pełni wskaźników rezultatu pozwalają

przypuszczać, że część z nich zbyt optymistycznie przeprowadziła proces szacowania wartości

docelowych.

Zjawisko to potwierdzały przeprowadzone badania wśród beneficjentów, którzy zwracali

jednak uwagę na to, że w chwili przygotowywania tych prognoz uwarunkowania zewnętrzne

były odmienne niż obecnie. Spora bowiem część beneficjentów przygotowywała prognozy

w latach 2006-2008, kiedy prognozy demograficzne nie były jeszcze tak pesymistyczne jak kilka

lat później36, ale jednak zwracały uwagę na pewien trend spadkowy, który nie do końca został

wzięty pod uwagę przez te uczelnie, które liczyły na to, że spadek liczby studentów nie będzie

jednak następował na kierunkach technicznych i istotnych z punktu widzenia potrzeb rynku

pracy37.

Drugim czynnikiem wpływającym na przygotowywane szacunki były analizy popytu na

poszczególne kierunki studiów (przede wszystkim kierunki wspierane w ramach PO IiŚ). Jak się

okazuje bowiem – uczelnie na potrzeby studiów wykonalności prowadziły diagnozę

zapotrzebowania na absolwentów poszczególnych kierunków. Diagnozy te były zarówno

teoretyczne (modele), jak i praktyczne (badania wśród przedsiębiorców, analizy trendów

gospodarczych i kierunków rozwoju kraju, analizy historyczne w krajach zachodnich itp.).

Uczelnie założyły, że wspierane kierunki są kierunkami przyszłościowymi, więc nawet

w przypadku spadku liczby studentów na uczelniach, spadek ten nie nastąpi na tych właśnie

kierunkach (przyjęcie założenia, że nawet jeśli nie nastąpi wzrost na tych kierunkach, to liczba

studentów utrzyma się na stałym poziomie).

Drugi wskaźnik - liczba studentów korzystających ze wspartej infrastruktury. Tu mamy 5 tysięcy 300,

biorąc pod uwagę studentów tych kierunków priorytetowych. U nas na wydziale mamy 5 kierunków

teraz, jeden z tych kierunków powstał po stworzeniu projektu. Czyli wspierane są 4 kierunki. I na

podstawie badania, jaki jest stan osobowy na tych czterech kierunkach plus prognozy, wyszedł nam

wskaźnik na poziomie 5 tysięcy 300. Tylko prognozy były robione lat temu 4, 5 w zasadzie i wtedy ten

współczynnik potencjalnych kandydatów był dużo większy, niż obecnie jest w rzeczywistości. Więc

wskaźnik 5 tysięcy 300 jest takim bardzo optymistycznym wskaźnikiem. W tym momencie właśnie

pracujemy nad określeniem tego wskaźnika rzeczywistego – na podstawie tego, jakie są nabory na

poszczególnych kierunkach w ciągu kilku ostatnich lat. I możemy dopiero określić, czy ten wskaźnik

zostanie utrzymany czy nie, ale nie jestem w stanie teraz powiedzieć, z jakim prawdopodobieństwem

zostanie utrzymany38.

Jeśli chodzi o liczbę studentów, to tutaj zrobiliśmy również takie rozeznanie, które się znajduje

w Studium Wykonalności, mianowicie jaka była dotychczasowe zmiany w stanie liczbowym

studentów. Cofnęliśmy się do roku 2004-2005 i w ten sposób wychodziło nam, jak się zmienia stan

liczbowy studentów na naszym wydziale, którzy korzystaliby z tej wspartej infrastruktury. Zrobiliśmy

oczywiście takie szacowanie biorąc pod uwagę zmiany demograficzne i wszelkie zmiany w strukturze

36 W latach 2005-2008 wskazana tendencja była nieznaczna (spadek z 508 do 501 studentów na 10 tys. mieszkańców), ale już od 2009 r. zmiana była wysoce dynamiczna – spadek z 493 do 403 studentów na 10 tys. mieszkańców, czyli o 18,5%. 37 Taki kierunek myślenia był powszechny w trakcie prowadzonych wywiadów. Dodatkowo, na podobne tłumaczenia wskazują historyczne raporty ewaluacyjne dotyczące również XIII Priorytetu 38 IDI z beneficjentem

~ 43 ~

zainteresowań kandydatów na studia. Założyliśmy coraz bardziej zwiększające się zainteresowanie

studiami inżynierskimi, no zwłaszcza tymi naszymi kierunkami. I biorąc pod uwagę nawet to, że

demografia nam wskazywała, że będziemy mniej mieli studentów, to jednak uznaliśmy, że jesteśmy

w takim profilu, gdzie wzrost tej liczby studentów będzie. W tej chwili raczej wyszło na to, że jest

trochę gorzej. Widzimy, że takie kierunki, które są u nas, prowadzą również i inne wydziały na uczelni,

i troszeczkę rozkładają się właśnie te wybory kandydatów. Dlatego tutaj tego wzrostu takiego, jak

utrzymywaliśmy, nie mamy. Zarysował się taki dołek przez ostatnie 2 lata, czy 3 lata nawet, ale teraz

z powrotem wracamy i idziemy do góry, tym niemniej jeszcze tego poziomu nie mamy. Chcieliśmy

wskazać, że te nasze kierunki, które podlegały wsparciu, są prowadzone również na sąsiednich

wydziałach i chcemy udostępnić infrastrukturę również tym innym wydziałom39.

Oceniając poziom szacowania wskaźników nie można zapomnieć o przykładach beneficjentów,

którzy wykazywali się na tym etapie dużą dozą zachowawczości i ostrożności (dobre praktyki).

W tych przypadkach szacunki były bardzo ostrożne i w dużej mierze uwzględniały już

negatywne trendy demograficzne. Przedstawiciele uczelni podkreślali, że łatwiej będzie im

wystąpić o korektę wartości docelowej wskaźnika na pewnym etapie

i zwiększyć tą wartość niż przygotowywać wyjaśnienia, co do powodów nieosiągnięcia wartości

zakładanych. Już w roku 2013 w opracowanym raporcie ewaluacyjnym40 stwierdzono, że około

połowa beneficjentów ocenia z perspektywy czasu, że zadeklarowane przez nich rezultaty

projektu w należytym stopniu uwzględniały zachodzące zmiany demograficzne. Co piąty

przyznawał, że przynajmniej niektóre wskaźniki mogły być przeszacowane i tyle samo

beneficjentów stwierdziło, że ich uczelni lub kierunków niż demograficzny nie dotyka, więc

problem nie wydaje im się istotny.

Biorąc pod uwagę powyższe nie da się obecnie jednoznacznie stwierdzić, że beneficjenci

zbyt optymistycznie szacowali wartości docelowe wskaźników. Kwestia ta jest

zróżnicowana w zależności od uczelni. Ponadto, uczelnie w dalszym ciągu mają czas

(12 miesięcy od zakończenia okresu kwalifikowalności) na to by wykazać osiągnięcie wartości

zakładanych wskaźników rezultatów41, a patrząc na wartości już osiągnięte w projektach

zakończonych (poziom około 80%) – wydaje się to realne i do zrealizowania. Kierując się

wypowiedziami przedstawicieli uczelni można domniemywać, że w większości przypadków

wartości zakładane zostaną w tym czasie osiągnięte. Dowodem tego może być chociażby

dotychczasowy brak problemów z rekrutacją studentów na wsparte kierunki (poza nielicznymi

wyjątkami, gdzie wymagana jest chociażby dodatkowa rekrutacja we wrześniu), ale też próby

udostępniania powstałej infrastruktury studentom tych samych kierunków, ale z innych

wydziałów (o czym była mowa powyżej).

2.1.3 Ocena wpływu interwencji na wskaźniki kontekstowe

Wskaźniki kontekstowe dostarczają informacji ilościowej na temat sytuacji społeczno-

gospodarczej dotyczącej obszarów, w których prowadzona jest interwencja publiczna. Powinny

39 IDI z beneficjentem 40 Badanie podsumowujące realizację Priorytetu XIII Infrastruktura szkolnictwa wyższego Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Pakiet 2, EGO, Warszawa 2013. 41 Trzeba tu podkreślić, że w chwili przeprowadzania wywiadów pogłębionych pojawiały się głosy o dużych rozbieżnościach w wartościach osiągniętych wskaźników. Na uczelniach zwracano uwagę, że obecnie wartości te są już znacznie wyższe niż te, które posiada obecnie OPI PIB w danych monitoringowych. Są to jednak deklaracje jakościowe – brak informacji ilościowych w tym zakresie

~ 44 ~

odzwierciedlać strukturę analizy społeczno-gospodarczej Programu, w szczególności analizy

SWOT. Przy ich ocenie i analizie należy uwzględnić dwie ważne kwestie. „Po pierwsze –

w większości przypadków – na zdarzenia społeczno-gospodarcze wpływają różnorodne czynniki

oraz wieloaspektowy kontekst, a interwencja jest tylko jednym z tych czynników. Po drugie,

interwencje publiczne oprócz efektów zamierzonych, mogą również przynieść efekty

niezamierzone, zarówno pozytywne, jak i negatywne42”.

Zawarte w PO IiŚ wskaźniki kontekstowe dotyczące XIII Priorytetu (na poziomie Programu) to:

Utworzone miejsca pracy (w podziale na miejsca pracy dla mężczyzn i kobiet),

Absolwenci szkół wyższych na kierunkach matematycznych, przyrodniczych

i technicznych (% absolwentów szkół wyższych ogółem).

Na osiągnięcie wartości docelowych założonych dla tych wskaźników mają wpływ projekty

realizowane w ramach PO IiŚ, w tym projekty z XIII Priorytetu.

Pierwszy z wymienionych wskaźników ma charakter wysoce kontekstowy, ponieważ głównym

obszarem wsparcia ze środków PO IiŚ jest infrastruktura techniczna, zaś tworzenie miejsc pracy

nie należy do celu głównego ani do celów szczegółowych Programu. Na potrzeby monitoringu

Programu zbierane są od beneficjentów dane dotyczące utworzonych nowych etatów

(zatrudnieni na podstawie umowy o pracę) związanych bezpośrednio z projektem (nie wlicza

się m.in. miejsc utworzonych u wykonawców). Zgodnie z interpretacją MIR na osiągnięcie

wartości docelowej wskaźnika kontekstowego ma wpływ zarówno wskaźnik produktu (miejsca

pracy utworzone w trakcie trwania projektu i sfinansowane ze środków PO IiŚ), jak i wskaźnik

rezultatu (miejsca pracy powstałe w efekcie realizacji projektu utworzone do roku po

zakończeniu realizacji projektu). Minimalna trwałość miejsca pracy powinna wynosić 2 lata (od

momentu jego powstania). Bazując na wartościach docelowych przedstawionych przez

beneficjentów we wnioskach o płatność/ kartach monitoringowych należy uznać, że w efekcie

realizacji projektów z XIII Priorytetu powstało i powstanie ok. 525 etatów (ECP) - tj. niemal 9%

wartości docelowej przewidzianej dla całego PO IiŚ. Należy zwrócić uwagę na czynnik

(zidentyfikowany w trakcie prowadzonych wcześniej ewaluacji dotyczących projektów z XIII

Priorytetu jako problem/ bariera43) związany z trudnościami i wątpliwościami

interpretacyjnymi dotyczącymi sposobu rozliczania i kwalifikowalności kosztów osobowych

zespołu projektowego. W 34 z 59 projektów nie zakładano utworzenia miejsc pracy w ramach

projektu (wskaźnik produktu).

Kolejny wskaźnik kontekstowy jest dużo bliżej związany z Priorytetem XIII PO IiŚ

(przyporządkowany jest do celu szczegółowego nr 6 PO IiŚ – Rozwój nowoczesnych ośrodków

akademickich, w tym kształcących specjalistów w zakresie nowoczesnych technologii) –

Absolwenci szkół wyższych na kierunkach matematycznych, przyrodniczych i technicznych

(% absolwentów szkół wyższych ogółem). Wartość bazowa wskaźnika wynosiła wg zapisów

42 Przewodnik po metodach ewaluacji: Wskaźniki monitoringu i ewaluacji, Dokument roboczy nr 2, sierpień 2006. 43 Badanie podsumowujące realizację Priorytetu XIII Infrastruktura szkolnictwa wyższego Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (pakiet 2), EGO s. c., Warszawa 2013; Ewaluacja wybranych projektów realizowanych w ramach Priorytetu XIII "Infrastruktura szkolnictwa wyższego" Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007-2013, Agrotec, Warszawa 2013.

~ 45 ~

zawartych w PO IiŚ (w roku akademickim 2004/2005) – 14,7%44. Założono, że do roku

2012/2013 wartość wskaźnika wzrośnie do poziomu 22%. Dane GUS wskazują, że nie udało się

osiągnąć wartości docelowej wskaźnika na poziomie zapisanym w Programie (w roku

akademickim 2012/2013 wskaźnik osiągnął wartość 20,9%45). Dane GUS dotyczące zmian

wartości wskaźnika zostały zaprezentowane na wykresie poniżej.

Wykres 5. Odsetek absolwentów szkół wyższych na kierunkach matematycznych, przyrodniczych i technicznych (łącznie z cudzoziemcami) w latach 2003-2013

Źródło: opracowanie własne na podstawie http://strateg.stat.gov.pl.

Warto dodać, że zmiany w zakresie odsetka absolwentów szkół wyższych na kierunkach

matematycznych, przyrodniczych i technicznych są zróżnicowane ze względu na województwo

(np. w województwie świętokrzyskim odsetek ten podwoił się wzrastając z 10,1% (rok

akademicki 2004/2005) do 21,1% (2012/2013), a województwach łódzkim, lubuskim

i opolskim uległ nieznacznemu zmniejszeniu (o ok.1-5%); najwyższy odsetek (2012/2013) jest

w województwie małopolskim – 29%, a najniższy w kujawsko-pomorskim – 14,7%).

Dane dla roku akademickiego 2013/2014 wskazują, że wartość wskaźnika nadal rośnie

osiągając w skali kraju 22,8% (dane bez cudzoziemców).

Oceniając wpływ interwencji (projekty w ramach XIII Priorytetu PO IiŚ) na wartość odsetka

absolwentów szkół wyższych na kierunkach matematycznych, przyrodniczych i technicznych

należy mieć na uwadze, że użytkowanie pierwszych projektów rozpoczęło się dopiero w latach

2010-2011, a 3/4 z nich zakończyło się/zakończy się w latach 2014-2015. Oznacza to, że realnie

interwencja miała znikomy (ograniczony) wpływ na wartość wskaźnika kontekstowego.

Rzeczywista ocena będzie możliwa dopiero w perspektywie najbliższych 4-5 lat. Należy więc

w tej sytuacji odnotować fakt, że wartość wskaźnika systematycznie rośnie, a wpływ projektów

zrealizowanych w ramach XIII Priorytetu PO IiŚ może się przyczynić do wzmocnienia tego

trendu. Oznacza to też, że na zmiany wartości tego wskaźnika ma wpływ wiele czynników, które

oddziałują na jego wartość pozytywnie, jak i negatywnie (więcej na temat zidentyfikowanych

czynników w kolejnym podrozdziale raportu) oraz projekty komplementarne realizowane przez

uczelnie (więcej w rozdziale 2.3). Określenie ich siły wpływu wydaje się bardzo trudne.

Jako wskaźniki kontekstowe zostały w ramach niniejszego badania uznane również dwa

wskaźniki na poziomie Priorytetu XIII określone w PO IiŚ jako wskaźniki rezultatu:

44 Wartość bazowa zapisana w PO IiŚ (14,7%) różni się minimalnie od wartości wynikającej z pozyskanych aktualnie danych GUS (14,8%). Być może wartość bazowa w PO IiŚ został określona na podstawie szacunkowych/niepełnych danych. 45 Zgodnie ze Sprawozdaniem rocznym z realizacji priorytetu za 2014 wartość wskaźnika wyniosła dokładnie –20,87%.

14,5 14,8 15,4 16,3 19 18,2 17,3 17,4

18,9 19,9 20,9

0

5

10

15

20

25

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

http://strateg.stat.gov.pl/

~ 46 ~

Udział liczby studentów na priorytetowych kierunkach ścisłych i technicznych

w stosunku do ogólnej liczby studentów na uczelniach (%) (zgodnie z listą kierunków

priorytetowych zatwierdzonych przez MNiSW),

Udział kobiet w liczbie absolwentów kierunków ścisłych i technicznych w stosunku do

ogólnej liczby absolwentów tych kierunków (%).

Takie podejście wynika z wysokiej kontekstowości wymienionych wskaźników – zmiany ich

wartości nie można przypisać wyłącznie do interwencji publicznej w ramach XIII Priorytetu

PO IiŚ (więcej o czynnikach mających wpływ na wartości wskaźników w kolejnym

podrozdziale).

Diagnoza sektora szkolnictwa wyższego przygotowana na potrzeby PO IiŚ wskazywała na

spadek liczby studentów kierunków ścisłych, przyrodniczych i technicznych powodujący

zmniejszanie się zasobu specjalistów w obszarach związanych z nowoczesnymi technologiami,

a tym samym ograniczone możliwości rozwoju dziedzin w największym stopniu decydujących

o konkurencyjności gospodarki oraz atrakcyjności inwestycyjnej46: od roku akademickiego 1999/

2000 notuje się systematyczny spadek udziału studentów na kierunkach inżynieryjno-technicznych

w stosunku do ogółu studentów. Obecnie odsetek studiujących w tej grupie kierunków studiów

wynosi 7,9% (2005/2006). Zauważalny jest niższy udział kształcących się kobiet w tej grupie

kierunków wynoszący 17,9% (GUS). Najmniejszy odsetek kobiet studiował na kierunkach

informatycznych (11%) natomiast kobiety przeważają wśród ogólnej liczby studentów kierunków

medycznych (76,3%) oraz biologicznych (81,9%)47.

Zakładano, że wartość wskaźnika wzrośnie z 20,9% (rok bazowy) do 27% w roku 2013.

Aktualne dane pokazują, że obecnie udało się odwrócić niekorzystny trend opisany

w diagnozie. Poniżej pokazano jak kształtuje się udział studentów, do których przede

wszystkim było kierowane wsparcie w ramach XIII Priorytetu PO IiŚ (studenci kierunków

matematycznych, przyrodniczych i technicznych48). Dane te wskazują, że udział studentów tych

kierunków w ogólnej liczbie studentów systematycznie rośnie od 2009 roku (w 2009 r. udział

ten wynosił 22,3%, zaś w 2014 r. – 29,1%).

Wykres 6. Udział studentów kierunków matematycznych, przyrodniczych i technicznych w ogólnej liczbie studentów uczelni wyższych w latach 2007-2014 (w %)

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS (http: strateg.stat.gov.pl).

46 SzoP, str. 212. 47 PO IiŚ, str. 64. 48 Grupy kierunków "Nauka" oraz "Technika, przemysł, budownictwo" według klasyfikacji ISCED'97.

22,5 22,4 22,3 23,1 24,4

25,9 27 29,1

10

15

20

25

30

35

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

http://strateg.stat.gov.pl/

~ 47 ~

Zgodnie z danymi zawartymi w Sprawozdaniu rocznym z realizacji priorytetu za 2014 wartość

wskaźnika wynosi 33,76%49. Powyższe dane wskazują więc, że wartość wskaźnika zostanie

osiągnięta (a nawet przekroczona), co przy stanie zaawansowania projektów wskazuje, że na

wartość wskaźnika ma wpływ wiele innych zmiennych.

Zgodnie z Informacją MNiSW z dnia 17 stycznia 2012 r. o popularności kierunków studiów

w ostatnich 5 latach w uczelniach nadzorowanych przez MNiSW, spośród najczęściej wybieranych

przez kandydatów kierunków studiów (na studia stacjonarne pierwszego stopnia i jednolite

studia magisterskie) w roku akademickim 2011/2012 w pierwszej 15 było aż 5 kierunków

wspieranych w ramach XIII Priorytetu PO IiŚ (1 miejsce - budownictwo, 3 miejsce - informatyka,

8 miejsce - inżynieria środowiska, 10 miejsce - mechanika i budowa maszyn, 14 miejsce -

automatyka i robotyka). Jak zauważono w raporcie pn. „Ewaluacja wybranych projektów

realizowanych w ramach Priorytetu XIII Infrastruktura szkolnictwa wyższego PO IiŚ 2007-2013”,

zmiany te są wynikiem wzrostu świadomości w społeczeństwie na temat zdobywania

wykształcenia oraz dopasowywaniem się do potrzeb rynku pracy50. Udział projektów

realizowanych w ramach XIII Priorytetu PO IiŚ we wzroście popularności kierunków

technicznych pokazało także badanie przeprowadzone w 201351. Wyniki pokazały, że

w przypadku dwóch zespołów kierunków studiów (techniczne oraz matematyczno-fizyczno-

chemiczne) liczba aplikujących kandydatów na uczelniach objętych finansowaniem

z priorytetu XIII nie tylko rosła, ale był to wzrost zauważalnie większy, niż równoczesny wzrost

liczby studentów tych kierunków w całej Polsce. Na przykład między 2009 i 2012 r. liczba

kandydatów na kierunki techniczne na uczelniach-beneficjentach wzrosła o 30%, podczas gdy

w skali kraju – o 13%. Jest to potwierdzenie wysokiego popytu na kierunki objęte Priorytetem XIII

(liczba studentów rośnie mimo dotykającego uczelnie niżu demograficznego), ponadprzeciętnej

atrakcyjności uczelni publicznych podejmujących projekty inwestycyjne w ramach PO IiŚ52, ale też

(a może przede wszystkim) – bardzo wysokiego potencjału dydaktycznego tych uczelni53.

Dodatkowo GUS odnotował niewielkie zmiany w zakresie kierunków studiów wybieranych

przez absolwentów szkół średnich. W roku akademickim 2013/2014 najwięcej osób kształciło

się na kierunkach ekonomicznych i administracyjnych (20,2%), społecznych (9,8%) oraz

pedagogicznych (9,4%). Były to również najbardziej popularne kierunki w poprzednich latach,

jednak w stosunku do roku poprzedniego ich łączny udział spadł o 2,5 p. p. Porównanie

popularności poszczególnych kierunków studiów w latach 2010/2011 – 2013/2014 wskazuje,

że maleje zainteresowanie kierunkami ekonomicznymi i administracyjnymi, pedagogicznymi,

humanistycznymi, społecznymi. Rosnącym zainteresowaniem cieszą się kierunki

49 Różnice wynikają z faktu, że kierunki określone jako priorytetowe i wspierane w ramach PO IiŚ tworzą szerszy zestaw niż kierunku matematyczne, przyrodnicze i techniczne definiowane przez GUS na potrzeby obliczania wskaźnika. 50 Ewaluacja wybranych projektów realizowanych w ramach Priorytetu XIII Infrastruktura szkolnictwa wyższego PO IiŚ 2007-2013, Agrotec Polska Sp. z o. o. na zlecenie NCBiR, Warszawa 2013. 51 Badanie podsumowujące realizację Priorytetu XIII Infrastruktura szkolnictwa wyższego Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (pakiet 2), EGO s. c., Warszawa 2013, str. 98.

52 Badanie podsumowujące realizację Priorytetu XIII Infrastruktura szkolnictwa wyższego Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. (pakiet 2), EGO s. c., Warszawa 2013, str. 98.

53 Według Agaty Wroczyńskiej najważniejszymi motywami wyboru uczelni wyższej dla studentów są: wysoki poziom nauczania oraz pozycja uczelni w rankingach. Patrz: A. Wroczyńska, Oczekiwania współczesnych studentów wobec uczelni wyższych – prezentacja wyników prowadzonych badań, Warszawa 2013.

~ 48 ~

zaklasyfikowane do grupy ochrony i bezpieczeństwa, związane z architekturą

i budownictwem oraz inżynieryjno-techniczne54.

Oceniając wpływ interwencji na wartość omawianego wskaźnika należy pamiętać

o zastrzeżeniach poczynionych już w analizie poprzednich wskaźników kontekstowych,

a dotyczących wielości i zróżnicowania czynników mających wpływ na wartość wskaźnika.

Wykorzystując dane GUS dotyczące liczby studentów (stan w dniu 30.11.2014r.) pochodzące ze

sprawozdania o studiach wyższych S-10, dane dotyczące poziomu realizacji wskaźnika zawarte

w Sprawozdaniu rocznym z realizacji priorytetu za 2014 oraz dane monitoringowe pochodzące

z wniosków o płatność/kart monitoringowych można wskazać na następujące prawidłowości:

aktualnie ponad 13% studentów kształcących się na kierunkach wpieranych

w ramach XIII Priorytetu PO IiŚ korzysta z infrastruktury dydaktycznej powstałej

w ramach projektów (użytkowanych),

szacunki wskazują, że po zakończeniu realizacji wszystkich projektów z powstałej

w ich ramach infrastruktury korzystać będzie ponad 1/3 wszystkich studentów

kierunków ścisłych i technicznych, które objęte były wsparciem w ramach XIII

Priorytetu PO IiŚ,

po zakończeniu realizacji wszystkich projektów liczba miejsc na wspartych

kierunkach wzrośnie o ok. 2-3%.

Dane GUS wskazują, że zakładana (37%) wartość docelowa wskaźnika "Udział kobiet w liczbie

absolwentów kierunków ścisłych i technicznych w stosunku do ogólnej liczby absolwentów tych

kierunków (%)" zostanie osiągnięta. Aktualne dane wskazują na poziom osiągnięcia wskaźnika

na poziomie ponad 41%. Wskaźnik ma wartość sctricte kontekstową, ponieważ w ramach

Priorytetu XIII nie przewidziano działań zmierzających do szczególnego traktowania

i wspierania kobiet. Na poziomie całego Programu zagwarantowano realizację zasad równości

mężczyzn i kobiet oraz niedyskryminacji ze względu na płeć.

Podsumowując należy stwierdzić, że określenie wpływu projektów z XIII Priorytetu PO IiŚ na

wskaźniki kontekstowe jest bardzo trudne, a w niektórych przypadkach wręcz niemożliwe.

Ograniczenie to wynika z wielości i zróżnicowania czynników oddziałujących na sytuację

w szkolnictwie wyższym. Są to czynniki o charakterze makro i mikro, uświadamiane

i nieuświadamiane, dające się kontrolować i nie podlegające kontroli. Należy również pamiętać,

że prowadzone były komplementarne działania/projekty (m.in. kierunki zamawiane, kampanie

promocyjne MNiSW), których cele pokrywały się z celami XIII Priorytetu PO IiŚ i przez to

wpisywały w realizację wskaźników kontekstowych. Warto też mieć na uwadze stan

zaawansowania wdrażania XIII Priorytetu PO IiŚ – np. ocena wpływu interwencji na liczbę

i strukturę absolwentów będzie możliwa dopiero w dłuższej perspektywie czasowej. Biorąc to

wszystko pod uwagę należy uznać, że efekty projektów z XIII Priorytetu PO IiŚ wzmacniają

zmiany zachodzące w szkolnictwie wyższym (zgodnie z kierunkiem wynikającym z przyjętych

celów).

54 Szkoły wyższe i ich finanse w 2013 r., GUS, Warszawa 2014, str. 33.

~ 49 ~

2.1.4 Czynniki mające wpływ na realizację wskaźników i celów Priorytetu XIII

PO IiŚ

Trendy i uwarunkowania rozwoju sektora szkolnictwa wyższego w Polsce w ostatnich

latach

W Badaniu podsumowującym realizację Priorytetu XIII Infrastruktura szkolnictwa wyższego

Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko55 trafnie zdefiniowano kontekst dla

projektów realizowanych w ramach XIII Priorytetu PO IiŚ. Wskazano na dynamiczne zmiany,

które miały miejsce na przestrzeni ostatnich 20 lat w Polsce, czyli proces przejścia od elitarnego

do masowego modelu szkolnictwa wyższego. Autorzy wskazali zarówno na pozytywne skutki

takiej zmiany, jak również na wyzwania, przed którymi stanęły polskie szkoły wyższe i cały

system edukacji. Do ryzyk zaliczono obniżenie jakości kształcenia, utrwalenie niskich nakładów

na naukę, powstanie dużej liczby kierunków niewymagających inwestycji w infrastrukturę

np. pedagogika, socjologia, niż demograficzny oraz słabe powiązania efektów studiów z rynkiem

pracy.

Nieaktualne są dane zawarte w diagnozie PO IiŚ dotyczące rosnącej liczby studentów. Jak

czytamy w diagnozie: Rosnące potrzeby w tej dziedzinie są silnie zdeterminowane przez

gwałtowny wzrost liczby studentów. W roku akademickim 2005/2006 w szkołach wyższych

wszystkich typów kształciło się 1953,8 tys. studentów (w tym 10092 cudzoziemców);

w porównaniu z rokiem akademickim 1990/1991 liczba studentów wzrosła o 1550,0 tys. osób

(384%). W okresie ostatnich piętnastu lat współczynnik skolaryzacji brutto wzrósł blisko

czterokrotnie z 12,9 w roku akademickim 1990/1991 do 48,9 w roku akademickim 2005/200656.

Podstawowym wskaźnikiem, który dobrze ilustruje zmiany zachodzące w szkolnictwie wyższym

w ostatnim czasie jest liczba studentów i absolwentów. Aby możliwe było porównywanie

wskazanych wskaźników prezentuje się je w odniesieniu do liczby ludności. Dane

przedstawione na poniższym wykresie pokazują, że od 2005 roku systematycznie spada liczba

studentów. Co prawda w latach 2005-2008 wskazana tendencja była nieznaczna (spadek z 508

do 501), ale już od 2009 roku zmiana była wysoce dynamiczna – spadek z 493 do 403

studentów na 10 tys. mieszkańców, czyli o 18,5%. Równocześnie w 2013 roku po raz

pierwszy odnotowano spadek liczby absolwentów szkół wyższych. Wskaźnik ten

systematycznie wzrastał od 2005 roku. Zdiagnozowany spadek liczby studentów i absolwentów

należy uznać za konsekwencję niżu demograficznego lat dziewięćdziesiątych.

55 Badanie podsumowujące realizację Priorytetu XIII Infrastruktura szkolnictwa wyższego Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, EGO s. c. na zlecenie NCBiR, Warszawa 2013, str. 3. 56 PO IiŚ, str. 61.

~ 50 ~

Wykres 7. Liczba studentów i absolwentów uczelni wyższych w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców w latach 2005-2013

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS (BDL).

Jak wynika z prognozy przeprowadzonej przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego na

podstawie prognoz GUS dotyczących liczby ludności oraz założeń o stałości poziomu

współczynnika skolaryzacji netto w wyodrębnionych grupach wiekowych, wskutek

postępującego niżu demograficznego, w latach 2023-25 liczba studentów na polskich uczelniach

spadnie do ok. 1,25 mln osób. W późniejszych latach liczba studentów będzie ponownie wzrastać,

ale nie osiągnie poziomu z pierwszej dekady XXI wieku. W latach 2030-2035 liczba studiujących

będzie zbliżona do tej z przełomu wieków57. Na problem niżu demograficznego wskazano także

w raporcie ze śródokresowej oceny realizacji celów szczegółowych założonych w XIII

Priorytecie PO IiŚ. Jednakże zasygnalizowano w nim, że ten problem może nie dotyczyć

kierunków dotowanych w ramach XIII Priorytetu PO IiŚ – jedynym problemem, zdaniem

respondentów, który się pojawia jest perspektywa niżu demograficznego i w związku z tym obawa

niezapewnienia trwałości projektów. W odpowiedzi na tę obawę w wypowiedziach respondentów

dwukrotnie pojawiło się stwierdzenie, iż, co prawda liczba studentów będzie w najbliższym czasie

maleć, jednakże w ramach tego trendu maleć będzie także liczba zdających na kierunki

humanistyczne, natomiast kierunki politechniczne i matematyczno-przyrodnicze będą cieszyły się

rosnącym powodzeniem ze względu na łatwość zdobycia pracy po ukończeniu tychże kierunków58.

Pośrednim potwierdzeniem przytoczonej wypowiedzi mogą być dane MNiSW na temat

najchętniej wybieranych typów uczelni w ostatnich 6 latach. Z danych tych wynika, że od roku

2011 najwięcej chętnych jest na studia techniczne.

57 Szkolnictwo wyższe w Polsce, MNiSW, 2013, str. 8. 58 Śródokresowa ocena realizacji celów szczegółowych założonych w XIII Priorytecie PO IiŚ jako odpowiedź na potrzeby rozwojowe szkolnictwa wyższego, zapotrzebowanie rynku pracy na absolwentów kierunków priorytetowych oraz realizacji celów Strategii Lizbońskiej, EGO s. c., Warszawa, str. 32.

508 506 504

501 493 472 451 435

402

102 103 107 110 114 123 128 126 118

0

100

200

300

400

500

600

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

studenci

absolwenci

~ 51 ~

Rysunek 2. Liczba zgłoszeń kandydatów przypadająca na 1 miejsce w poszczególnych typach uczelni wyższych

Źródło: dane MNiSW.

Ponadto warto wskazać, że obecnie zagrożenie dotyczące spadku liczby osób w wieku

studenckim opisywane w diagnozie PO IiŚ staje się faktem - poważnym zagrożeniem dla

szkolnictwa jest stale zmniejszająca się liczba młodzieży w wieku 18-24 lat uwarunkowana

czynnikami demograficznymi. Zmiany te będą dotyczyć przede wszystkim szkolnictwa

niepublicznego i mniejszych ośrodków akademickich59. Poniżej zamieszczono prognozowaną

dynamikę liczby osób w takim właśnie wieku.

Wykres 8. Liczba młodzieży w wieku 18-24 lat w latach 2013-2030 (prognoza od roku 2015)


Dodatkowo ma miejsce spadek udziału studentów w grupie wiekowej 19-24 lata

(współczynnik skolaryzacji netto) notowany od 2010 roku. Udział studentów spadł z poziomu

53,7% w 2010 r. do pułapu 50,4% w 2013 r. Zdaniem ewaluatora może być to wynikiem tego, że

częściej młodzi ludzie wybierają karierę zawodową zamiast studiów wyższych – młodzi ludzie

59 PO IiŚ, str. 63.

3510815 3381960 3244825 3102561 2979756 2872718 2774871 2692274 2570897 2832395

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2025 2030

~ 52 ~

są rozczarowani sytuacją na rynku pracy wśród absolwentów, częściej decydują się na

zdobywanie doświadczenia zawodowego niż poświęcenie kilku lat na zdobycie tytułu magistra,

który i tak w ich ocenie nie pomoże w znalezieniu pracy. Sytuacja taka prawdopodobnie częściej

dotykać będzie osób, które w przypadku pójścia na studia, wybrałyby kierunki humanistyczne

społeczne, a nie techniczne.

Wykres 9. Relacja (%) liczby studentów do liczby ludności w wieku 19-24 lata w latach 2003-2013


Za stały wzrost udziału studentów w grupie osób w wieku 19-24 lata w latach 2003-2009

odpowiadały przede wszystkim dwa czynniki. Z jednej strony była to zmiana struktury

demograficznej ludności (wzrastająca liczebność grupy młodzieży w tradycyjnym wieku

studenckim w populacji), zaś z drugiej – coraz większa popularność studiów wyższych wśród

młodych ludzi.

W tym obszarze warto także przywołać dane GUS z 2013 r. – liczba studentów w szkołach

wyższych od 2006 roku stale maleje. W roku akademickim 2013/2014 w 438 szkołach wyższych

wszystkich typów kształciło się 1 549,9 tys. studentów, w tym w 146 filiach i zamiejscowych

podstawowych jednostkach organizacyjnych – 81,5 tys. studentów oraz w 97 zamiejscowych

ośrodkach dydaktycznych i punktach konsultacyjnych – 13,4 tys. studentów60. W ewaluacji

podsumowującej wdrażania XIII Priorytetu PO IiŚ zwrócono uwagę, iż, w krajach o najwyższej

dostępności wyższego wykształcenia udział studiujących w odpowiedniej kohorcie wiekowej

przekracza 50%61. Zatem Polskę można jeszcze zaliczyć do krajów o bardzo wysokiej

dostępności wyższego wykształcenia. Według autorów przywołanego raportu w takim modelu

społeczeństwa wiedza akademicka postrzegana jest jako użyteczna na wielu płaszczyznach życia

społecznego. W takich społeczeństwach szeroki krąg obywateli jest uznawany za osoby

odpowiednie do posiadania wyższego wykształcenia62.

Dane statystyczne pokazują, że udało się przeciwstawić się zagrożeniu opisanemu w diagnozie

PO IiŚ w zakresie odpływu młodych ludzi za granicę w celu zdobywania wykształcenia - Obecnie

zauważalnym trendem staje się migracja młodzieży w poszukiwaniu atrakcyjniejszych warunków

dla zdobywania wykształcenia za granicą pozostającą w dużym związku z migracją zarobkową

młodych dobrze wykształconych osób. Unowocześnienie bazy dydaktycznej oraz większe otwarcie

60 Szkoły wyższe i ich finanse w 2013 r., GUS, Warszawa 2014, str. 25. 61 Badanie podsumowujące realizację Priorytetu XIII Infrastruktura szkolnictwa wyższego Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, EGO s. c. na zlecenie NCBiR, Warszawa 2013, str. 20. 62 Szkolnictwo wyższe w Polsce, MNiSW, 2013, str. 5.

46,8

48,3

49,4 49,8

51,0

52,7

53,7 53,7 53,0

52,7

50,4

46,0

48,0

50,0

52,0

54,0

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

~ 53 ~

uczelni na programy międzynarodowe może jednak przeciwdziałać temu zjawisku63. Istotnym

kontekstem funkcjonowania polskiego sektora szkolnictwa wyższego jest także znaczenie

polskich ośrodków akademickich na arenie międzynarodowej. Wskaźnikiem pozytywnych

zmian może być rosnąca liczba studentów zagranicznych na polskich uczelniach. Poniżej

zaprezentowano zmiany liczby studentów (bez cudzoziemców) oraz liczby studentów

z zagranicy w latach 2003-2014.

Wykres 10. Liczba studentów ogółem oraz studentów z zagranicy w skali kraju w latach 2003-2014

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Jak widać, od roku 2006 ma miejsce stały spadek liczby polskich studentów na uczelniach, przy

jednoczesnym (od roku 2003) wzroście liczby studentów – cudzoziemców. Wzrastająca liczba

cudzoziemców nie rekompensuje skali ubytku liczby polskich studentów. By móc zrozumieć

udział zagranicznych studentów w procesie minimalizowania strat związanych ze stałym

zmniejszaniem się liczby studentów polskich przedstawiono w poniższej tabeli liczbę studentów

z zagranicy wraz z wartościami pokazującymi zmiany w liczbie studentów polskich (bez

cudzoziemców) rok do roku i obliczono w jakim stopniu liczba studentów zagranicznych

wpływała na te różnice w poszczególnych latach. W latach 2004-2005 bez udziału studentów

zagranicznych nie doszłoby do spadku ogólnej liczby studentów. W kolejnych jednak latach

widać wyraźnie, że brak tej grupy studentów spowodowałby znacznie większy ubytek na

polskich uczelniach w stosunku od tego, który faktycznie miał miejsce. Analiza wartości z lat

2006-2014 pozwala twierdzić, że obecność studentów cudzoziemców wpłynęła na

zmniejszenie ubytku studentów ogółem na polskich uczelniach średnio o 61%.

Tabela 11. Wpływ liczby studentów zagranicznych na zmianę liczby studentów w Polsce w poszczególnych latach

Rok

a b c

liczba studentów

cudzoziemców

zmiana liczby studentów polskich

(rok do roku) (a/b)*100%

2004 7608 66137 12%

2005 8118 26559 31%

2006 10185 -14266 -71%

63 PO IiŚ, str. 63.

1839084 1931780 1911351 1865274

1715678

1519576

7380 8118 11365

14965 20934

29172

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

40000

0

500000

1000000

1500000

2000000

2500000

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

liczba studentów (bez cudzoziemców) liczba studentów cudzoziemców

~ 54 ~

2007 11365 -6163 -184%

2008 13021 -12852 -101%

2009 14965 -33225 -45%

2010 17000 -64741 -26%

2011 20934 -84855 -25%

2012 24253 -64116 -38%

2013 29172 -131986 -22%

2014 35983 -87153 -41%


Udział cudzoziemców w ogólnej liczbie studentów uczelni wyższych od 2003 r. systematycznie

wzrasta. Warto zwrócić uwagę na dynamikę wzrostu po 2009 r. – w ciągu czterech lat udział

studentów z zagranicy wzrósł ponad dwukrotnie.

Wykres 11. Udział studentów zagranicznych w ogólnej liczbie studentów uczelni wyższych w latach 2003-2013


Czynniki, które przyczyniają się do wzrostu popularności polskich uczelni na arenie

międzynarodowej wskazano w przywoływanym wcześniej raporcie z ewaluacji wybranych

projektów realizowanych w ramach XIII Priorytetu PO IiŚ. Można wskazać na szereg elementów

o zróżnicowanym charakterze, np. pogłębiająca się globalizacja, zmiany świadomościowe

przezwyciężające stereotypy na temat Polski i Polaków, działania promocyjne na szczeblu uczelni

czy kraju oraz sukcesy polskich naukowców. Wpływ na to może też mieć realizacja projektów

w ramach Priorytetu XIII PO IiŚ i pojawienie się na polskich uczelniach (oprócz dogodnych

warunków lokalowych) unikalnej w skali Europy czy świata aparatury badawczej64. O coraz

większej atrakcyjności Polski dla studentów z zagranicy świadczą także dane Komisji

Europejskiej przywołane przez MNiSW w zakresie Programu Erasmus. Jeszcze w roku

akademickim 2007/2008 liczba studentów wyjeżdżających z Polski trzykrotnie przekraczała

liczbę studentów, którzy przyjeżdżali do naszego kraju. W ostatnich latach nastąpił jednak

dynamiczny wzrost liczby studentów z zagranicznych uczelni i w efekcie w roku akademickim

2011/2012 liczba studentów przyjeżdżających na polskie uczelnie stanowiła już niemal 60%

liczby studentów wyjeżdżających z Polski65. Według danych GUS, najwięcej studentów

64 Ewaluacja wybranych projektów realizowanych w ramach Priorytetu XIII Infrastruktura szkolnictwa wyższego PO IiŚ 2007-2013, Agrotec Polska Sp. z o. o. na zlecenie NCBiR, Warszawa 2013.

65 Szkolnictwo wyższe w Polsce, MNiSW, 2013, str. 29.

0,4 0,5 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9

1,2 1,4

1,7

2,3

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

~ 55 ~

cudzoziemców studiuje na uniwersytetach, uczelniach ekonomicznych i medycznych. Z kolei

biorąc pod uwagę grupy kierunków studiów – najwięcej studentów z zagranicy obserwuje się na

kierunkach związanych z „naukami społecznymi, gospodarką i prawem”, „zdrowiem i opieką

społeczną” „naukami humanistycznymi i sztuką”66.

Opisane wcześniej zmiany w liczbie studentów generują zmiany w całym sektorze szkolnictwa

wyższego. Po dynamicznym wzroście liczby studentów i czasie rozwoju sektora wyższych szkół

niepublicznych nastąpił okres przeobrażeń w tym obszarze. Dane GUS z 2013 r. pokazały, że od

roku 2008 spada liczba szkół niepublicznych, która od 1997 r. systematycznie wzrastała.

W 2008 r. liczba szkół niepublicznych równa była 325, zaś w 2013 r. – 30667. Warto podkreślić,

że liczba szkół publicznych pozostawała na względnie stałym poziomie. Na poniższym wykresie

przedstawiono szczegółowe dane.

Rysunek 3. Liczba uczelni publicznych i niepublicznych w latach 1990-2013

Źródło: Szkoły wyższe i ich finanse w 2013 r., GUS, Warszawa 2014, str. 31.

Należy mieć na uwadze, że naturalną konsekwencją zmniejszającej się liczby studentów na

uczelniach niepublicznych jest spadek liczby tych szkół. Należy zwrócić uwagę na dynamikę

spadku liczby studentów szkół niepublicznych w odniesieniu do szkół publicznych. Odpływ

studentów z uczelni publicznych jest mniej dynamiczny. Dane gromadzone przez GUS

przedstawiono na poniższym wykresie.

66 Szkoły wyższe i ich finanse, GUS 2013 rok. 67 Szkoły wyższe i ich finanse w 2013 r., GUS, Warszawa 2014, str. 32.

~ 56 ~

Rysunek 4. Liczba studentów na uczelniach publicznych i niepublicznych w latach 1991-2013


Ważnym aspektem funkcjonowania sektora szkolnictwa wyższego jest dopasowanie do potrzeb

rynku pracy. W raporcie Analiza kwalifikacji i kompetencji kluczowych dla zwiększenia szans

absolwentów na rynku pracy68 wskazano na najważniejsze aspekty oceny (z perspektywy

pracodawców) zasobów absolwentów polskich szkół wyższych. Z przeprowadzonego badania

wynika, iż używając języka ocen szkolnych, generalnie pracodawcy oceniają, że uczelnie kształcą

kompetencje absolwentów na „dostateczny” „dostateczny plus” (średnia ocen na skali 0-5 nieco

ponad 3). Stosunkowo najlepiej pracodawcy ocenili kształcenie przez uczelnie kompetencji

technicznych i komputerowych (średnia ocen 3,56), następnie kompetencji komunikacyjnych

(3,17), a najgorzej w ocenie pracodawców uczelnie kształcą kompetencje osobiste – 3,11. Warto

przy tym zauważyć, że te ostatnie (w szczególności gotowość uczenia się nowych rzeczy oraz

logiczne myślenie, analiza faktów) zostały uznane przez pracodawców za najbardziej potrzebne.

Widać zatem, że aktualna oferta dydaktyczna i potencjał uczelni odpowiadają na potrzeby

pracodawców w średnim stopniu, w związku z czym powinny one ulec znacznym zmianom. Przy

czym stopień nieadekwatności oferty uczelni do potrzeb pracodawców jest różny zależnie od typu

uczelni: najczęściej krytykowane są uczelnie niepubliczne, z mniejszych ośrodków, a w mniejszym

stopniu zarzuty pracodawcy odnoszą do uczelni renomowanych69. Potencjalni pracodawcy

krytykowali: zbyt dużą liczbę studentów przyjmowanych na studia, niedopasowanie kierunków

do potrzeb rynku pracy, zbyt małą liczbę zajęć aktywizujących studenta, zbyt dużo nacisk na

przyswajanie wiedzy i zbyt mały na rozwinięcie umiejętności krytycznego myślenia,

przyzwyczajenie studentów do indywidualnego toku pracy, zbyt mały nacisk na pracę

zespołową70.

68 Analiza kwalifikacji i kompetencji kluczowych dla zwiększenia szans absolwentów na rynku pracy, Agrotec Polska Sp. z o. o. na zlecenie NCBiR, Warszawa 2014.

Analiza kwalifikacji i kompetencji kluczowych dla zwiększenia szans absolwentów na rynku pracy, Agrotec Polska Sp. z o. o. na zlecenie NCBiR, Warszawa 2014, str. 107.

70 Analiza kwalifikacji i kompetencji kluczowych dla zwiększenia szans absolwentów na rynku pracy, Agrotec Polska Sp. z o. o. na zlecenie NCBiR, Warszawa 2014, str. 108.

~ 57 ~

Ponad to innym istotnym obszarem funkcjonowania szkół wyższych, zarówno publicznych, jak

i niepublicznych, jest współpraca z otoczeniem, czyli głównie z pracodawcami. W przywołanym

już badaniu poświęconym kwalifikacjom i kompetencjom absolwentów, wskazano, że

współpraca uczelni z pracodawcami opiera się przede wszystkim na organizacji staży i praktyk

zawodowych. Część uczelni prowadzi konsultacje programów oraz nowych kierunków bądź

likwidacji niepotrzebnych (61% badanych uczelni konsultuje programy studiów

z pracodawcami, co uznać za zjawisko pozytywne i dobrze rokujące na przyszłość). Jednakże

w tych działaniach uczestniczy nieznaczna część pracodawców, co oznacza, że do szkół

wyższych nie dociera holistyczny komunikat z rynku pracy71.

Wysokość środków finansowych przeznaczonych na dydaktykę

Badani przyznawali, że jednym z elementów szacowania wskaźników związanych ze

zwiększeniem liczby studentów była wysokość nakładów przewidzianych na dydaktykę.

Badania jakościowe pokazały, że część beneficjentów zakładała na podstawie danych

historycznych, że środki na działalność dydaktyczną będą dalej znacząco rosły, co umożliwi

zwiększenie liczby kształconych studentów oraz pokrycie kosztów eksploatacyjnych inwestycji.

Jak pokazuje poniższy wykres w 2009 roku wysokość tych środków przestała rosnąć w szybkim

tempie – w ostatnich kilku latach pozostaje bez zmian i kształtuje się na podobnym poziomie

(11-13 mld zł). W porównaniu z rokiem 2000 wysokość nakładów wzrosła jednak zdecydowanie

(o 250%). Brak przewidywanego źródła finansowania (wynikający z założenia, że corocznie

wysokość nakładów będzie znacząco rosła) wpłynął na problemy z realizacją wskaźników.

Wykres 12. Środki z budżetu państwa przeznaczone na szkolnictwo wyższe (wartości w mln)


Sama kwestia zwiększenia liczby studentów jest elementem dyskusyjnym, nie wszyscy badani

zgadzają się z tezą, że znacząco należy zwiększać liczbę studentów. Z jednej strony mniejsza

liczba kandydatów na studia może oznaczać, że na studia stacjonarne na uczelnie publiczne

zaczną dostawać się studenci, którzy w latach wcześniejszych zostaliby studentami studiów

niestacjonarnych na uczelniach publicznych lub studentami uczelni niepublicznych. Z drugiej

strony mniejsza liczba kandydatów, przy założeniu utrzymania podobnej wysokości środków

finansowych przeznaczonych na szkolnictwo wyższe, może wpływać pozytywnie na jakość

kształcenia (większa liczba środków w przeliczeniu na jednego studenta).

71 Analiza kwalifikacji i kompetencji kluczowych dla zwiększenia szans absolwentów na rynku pracy, Agrotec Polska Sp. z o. o. na zlecenie NCBiR, Warszawa 2014, str. 122.

5326,7 6829,6

8822,3 9888,7

11091 11722,4 12402,1 13203,4

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

~ 58 ~

W przypadku gdy beneficjent chciałby zwiększyć liczbę studentów występują pewne

ograniczenia ministerialne. Uczelnia w danym roku nie może zwiększyć liczby studentów

o więcej niż 2%. Nie jest to czynnik zupełnie blokujący. Limit ten dotyczy całej jednostki, są więc

wydziały mniej popularne wśród kandydatów i to pozwala na większą liczbę przyjęć na kierunki

priorytetowe, które w ocenie rozmówców cieszą się w ostatnim czasie dużym

zainteresowaniem. Jednakże wymaga to zgody senatu uczelni. Wydział, który zwiększyłby liczbę

studentów dostałby także większe środki na dydaktykę. Wśród wydziałów panuje pewnego

rodzaju rywalizacja o środki – przez co decyzje o zwiększeniu liczby studentów mogą być

blokowane.

Przygotowanie absolwentów szkół średnich do podjęcia studiów

Oprócz środków finansowych kwestią poddaną analizie był poziom wiedzy nowo

przyjmowanych studentów (m.in. z kluczowych przedmiotów takich jak np. matematyka, fizyka,

biologia czy chemia). W trakcie badań jakościowych z beneficjentami, można było spotkać się

z poglądem, że w wyniku zmian w szkolnictwie średnim, poziom wiedzy studentów obniża się.

Treści, które znali studenci kilka lat temu, obecnie w chwili dostania na studia nie są im znane.

Badani, którzy wskazywali na obniżenie się poziomu wiedzy absolwentów szkół średnich

z przedmiotów takich matematyka czy fizyka (np. brak znajomości całek), mówili o większych

trudnościach z podniesieniem jakości dydaktyki w podmiocie – jest to pogląd raczej

przeważający. Druga część badanych, mówiła, że dostrzega obniżający się poziom studentów,

jednak w wyniku mniejszego zainteresowania absolwentów szkół średnich podjęciem studiów

(mniejsza liczba studentów) są w stanie, w krótkim czasie wyrównać różnice i kształcić na

wysokim poziomie. Trzecia grupa badanych wskazywała, że poziom studentów wzrósł i pozwala

to w lepszym stopni kształcić specjalistów w konkretnych dziedzinach – pogląd najrzadszy.

Pojawiły się też opinie, że obniżenie poziomu przyjmowanych studentów było chwilowe.

Wprowadzone zmiany w szkolnictwie ponadgimnazjalnym np. zmodyfikowanie programów

kształcenia oraz wprowadzenie obowiązkowej matury z matematyki (która jest jednym

z kluczowych przedmiotów na większości kierunków priorytetowych) ma pozytywny wpływ na

poziom przyjmowanych kandydatów. Badani zwrócili także uwagę, że w ostatnich latach

zdecydowanie wzrosła świadomość kandydatów na studia odnośnie wybieranego kierunku

(mniej osób wybiera, kierunek przypadkowo, decyzje o wyborze studiów związane są z sytuacją

na rynku pracy). W ich ocenie studenci w pełni świadomie (racjonalnie) wybierają dany

kierunek, co wpływa na ich zaangażowanie.

Odwołując się do danych przedstawiających zdawalność egzaminów maturalnych (wykres

poniżej) widać nieznaczną tendencje spadkową, wskazującą na obniżający się poziom

kandydatów na studiach (mniejsza zdawalność matur generalnie pokazuje trend spadku jakości,

mniej osób jest dobrze przygotowanych). Dodatkowo, analizując średni wynik egzaminów

maturalnych, należy raczej wskazać na zwiększone trudności z kształceniem przyszłych

studentów.

~ 59 ~

Wykres 13. Średnia zdawalność egzaminów maturalnych


Czynniki wpływające na stan i zaawansowanie realizacji projektów w ramach

XIII priorytetu PO IiŚ

W ramach niniejszego podrozdziału zawarta została krótka analiza czynników wpływających na

stan i zaawansowanie realizacji projektów w ramach XIII Priorytetu PO IiŚ.

Czynniki wpływające na stan wdrażania projektów mogą być zasadniczo podzielone na te

zależne od beneficjentów oraz niezależne od nich (tj. na wystąpienie których beneficjent nie ma

wpływu).

Poniżej wylistowane zostały obszary, w których zidentyfikowane zostały przykładowe czynniki

wpływające na stan wdrażania badanych projektów (a zatem pośrednio i na zakres, charakter

oraz tempo osiągnięcia poszczególnych efektów).

Kwestia promesy przyznania środków z PO IiŚ jest bardzo ważnym czynnikiem pośrednio

wpływającym na występowanie w projektach obszarów ryzyk realizacyjnych (głównie

związanych z realizacją projektów w okresie kwalifikowalności wydatków PO IiŚ). Beneficjenci

projektów z list rezerwowych, którym przyznane zostało dofinansowanie w zaawansowanej

fazie realizacji Programu (tj. 2013 lub 2014, a nawet 2015 r.72) w praktyce często dopiero

wówczas rozpoczynali rzeczową realizację projektu (ogłaszanie przetargów, kontraktowanie

wykonawców itp.). Takie podejście skutkuje tym, iż mogą wystąpić w tych projektach problemy

z realizacją inwestycji w okresie kwalifikowalności wydatków (tj. do końca b.r). W połączeniu

z powyższym, oprócz faktu, iż część projektów polegała na budowie/przebudowie budynków

(roboty budowlane, często o bardzo szerokim zakresie robót), warto nadmienić, iż zakupywana

w ramach projektów XIII Priorytetu infrastruktura badawcza służąca działalności rozwojowej

i naukowo-badawczej powiązanej z dydaktyką jest w wysokim stopniu specyficzna i unikatowa

w skali międzynarodowej (co naturalne, mogą się w takim przypadku pojawić problemy

z poszukiwaniem wykonawcy czy instalacją tej infrastruktury).

72 http://www.ncbir.pl/fundusze-europejskie/program-operacyjny-infrastruktura-i-srodowisko/aktualnosci/art,3310,konkurs-nr-2-aktualizacja-listy-rankingowej-projektow-rekomendowanych-do-wsparcia.html

86,5

79,0

89,0

79,0 78,0 81,0

75,0

80 81

71

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

http://www.ncbir.pl/fundusze-europejskie/program-operacyjny-infrastruktura-i-srodowisko/aktualnosci/art,3310,konkurs-nr-2-aktualizacja-listy-rankingowej-projektow-rekomendowanych-do-wsparcia.html



~ 60 ~

W ocenie efektów uwzględniany będzie także podział projektów na te już zakończone oraz te

które są w trakcie realizacji73 (wraz ze stopniem zaawansowania ich realizacji). W poniższej

tabeli pokazano liczebności projektów ze względu na rok rozpoczęcia i zakończenia

Tabela 12. Liczba projektów XIII Priorytetu PO IiŚ w podziale na rok rozpoczęcia i planowany rok zakończenia74

Liczba projektów Planowany termin zakończenia realizacji projektu

2011 2012 2013 2014 2015 Suma

Rok

rozpoczęcia

projektu

2007 2 5 1 4 8 20

2008 - - 3 4 12 19

2009 - 1 2 1 3 7

2010 - - 1 1 1 3

2011 - - - - 4 4

2012 - - - - 4 4

2013 - - - - 2 2

Suma 2 6 7 10 34 59

Źródło: opracowanie własne na podstawie rozdziału XV SIWZ - LISTA PROJEKTÓW.

Jak widać na podstawie tabeli projekty realizowane w ramach XIII Priorytetu PO IiŚ to dość

długie procesy. Składa się na nie zarówno sam proces inwestycyjny (budowa przebudowa), ale

również wyposażenie (aparatura badawcza, sprzęt ICT, itp.) oraz działania typowo projektowe

(rozliczanie, zarządzanie, działania informacyjne i promocyjne).

Kluczową kwestią w rozpatrywaniu czynników oddziałujących na stan wdrażania projektów są

generalnie opóźnienia w realizacji inwestycji. Te mogą wynikać z różnych przyczyn np. z:

braku doświadczenia beneficjentów (na początku wdrażania priorytetu XIII PO IiŚ)

w realizacji projektów o tak dużym zakresie (brak doświadczenia instytucjonalnego,

brak doświadczonych kadr, zbyt mała liczba pracowników w strukturach biur

projektowych uczelni odpowiedzialnych za realizację projektów z XIII Priorytetu),

problemów powstałych na etapie realizowanych zamówień publicznych (problemy te

mogą skutkować opóźnieniem w wyborze oferenta nawet o okres ponad jednego roku,

a w skrajnych przypadkach i dłużej),

problemów wynikających z kolizji projektów z innymi działaniami inwestycyjnymi

modernizacyjnymi – aspekt szczególnie istotny z uwagi na fakt, iż w projektowanym

badaniu ewaluacyjnym kwestia komplementarności oraz synergii efektów projektów

stanowi istotną część badania,

problemów w pozyskiwaniu decyzji administracyjnych na realizację projektów

(pozwolenia na budowę, pozwolenia na użytkowanie obiektu, zezwolenia konserwatora

zabytków itp.),

73 Liczba projektów niezakończonych zgodnie ze stanem na dzień 31.06.2015 r. wynosi 23 – dane na podstawie rozdziału XV SIWZ - LISTA PROJEKTÓW.

74 W tabeli przedstawiono faktyczny rok rozpoczęcia inwestycji, nie rok zawarcia umowy o dofinansowanie.

~ 61 ~

problemów z jakością prac po stronie wykonawców robót (opóźnienia w realizacji,

nieprzestrzeganie harmonogramu, nienależyta mobilizacja, błędy w wykonanych

robotach i konieczność ich korekt, problemy z instalacją specjalistycznej aparatury

badawczej itp.),

problemów z finansowym rozliczeniem realizacji projektów – występowanie opóźnień

w zakresie poprawnego opracowania wniosków o płatność (na poziomie beneficjentów).

Kwestia ta może być istotna np. z uwagi na występowanie korekt finansowych

w przypadku naruszenia warunków umowy o dofinansowanie oraz zasad

kwalifikowalności wydatków w ramach PO IiŚ.

2.1.5 Podsumowanie

Na podstawie przeprowadzonych analiz można utworzyć listę najważniejszych czynników

wpływających na realizację celów oraz wskaźników Priorytetu. Z jednej strony były to czynniki

wpływające negatywnie – obniżające skuteczność interwencji, natomiast z drugiej strony

wystąpiły czynniki wpływające na większą skuteczność – część z nich po części pozwoliła

zniwelować czynniki negatywne i wzmocnić osiągnięte efekty.

Do czynników negatywnie wpływających na realizację założonych celów można zaliczyć:

czynniki demograficzne – zmniejszającą się liczba studentów, niż demograficzny itp.

Szczegółowo czynniki te zostały omówione na początku podrozdziału w części Trendy

i uwarunkowania rozwoju sektora szkolnictwa wyższego w Polsce w ostatnich latach. Jest

to jeden z czynników kluczowych wpływających na realizację celów PO IiŚ;

problemy z rzeczową realizacją projektu (brak doświadczenia, problemy

z wyłonieniem wykonawców, problemy budowlane itp.) - czynniki szczegółowo

omówione w części Czynniki wpływające na stan i zaawansowanie realizacji projektów

w ramach XIII priorytetu PO IiŚ. Jest to jeden z czynników kluczowych wpływających na

realizację celów PO IiŚ;

ograniczenia w limitach przyjęć na poszczególne kierunki – decyzje o liczbie miejsc

na poszczególnych wydziałach podejmowane są na poziomie centralnym. Powoduje to

brak możliwości przyjęcia większej liczby studentów, co wpływa na poziom realizacji

wskaźników;

wątpliwości beneficjentów odnośnie możliwości częściowego wykorzystania

infrastruktury na cele komercyjne75 – np. brak jednoznacznej (w ocenie

beneficjentów) interpretacji czy studia podyplomowe mogą być prowadzone

w pomieszczeniach dydaktycznych finansowanych z PO IiŚ. Beneficjenci deklarowali, że

gdyby mogli uzyskiwać dochód na bieżąco mogliby uzupełniać infrastrukturą

dydaktyczną o nowy sprzęt/ laboratoria/ ICT. Na chwilę obecną badani w przeciągu

najbliższych 5 lat dostrzegają duży problem z wymianą infrastruktury na nową.

W tempie obecnych zmian brak modernizacji infrastruktury wpłynie na ponowny

spadek jakości dydaktyki (aspekt ten jest szerzej opisywany w rozdziałach 2.2.1 i 2.7);

75 Wytyczne w zakresie możliwości komercyjnego wykorzystania zostały wprowadzone w końcowym etapie realizacji ewaluacji. W trakcie prowadzenia badań beneficjenci nie mieli jeszcze o nich wiedzy.

~ 62 ~

obniżający się poziom przyjmowanych nowych studentów – na początku należy

zaznaczyć, że nie wszyscy badani na to wskazywali, niektórzy (jednak będący

w mniejszości), stwierdzali, że poziom studentów rośnie. Może to być związane

z większą popularnością szkolnictwa zawodowego i policealnego. Mniej studentów

oznacza także często wyższy ich poziom, dlatego ten czynnik nie jest w pełni

negatywny, bo wyższy poziom studentów daje możliwość prowadzenia dydaktyki na

wyższym poziomie;

kształcenie na tych samych kierunkach w ramach jednej uczelni/miasta –

czynnikiem negatywnie wpływającym na realizację wskaźników jest konkurencja

pomiędzy wydziałami prowadzącymi podobne kierunki np. informatykę w ramach

jednej uczelni. Sytuacja ta może odnosić się także, do rywalizacji o studentów w jednym

mieście pomiędzy różnymi uczelniami. Mogą wystąpić także przypadki zakupu

podobnego sprzętu.

Natomiast za czynniki pozytywnie wpływające na realizację założonych celów należy uznać:

beneficjenci będący wiodącymi ośrodkami naukowymi w regionach – czynnikiem

pozytywnie wpływającym na osiąganie celów oraz realizację wskaźników jest wysoki

prestiż oraz renoma jednostek naukowych będących projektodawcami. Jednostki te

zgodnie z kryteriami wyboru są wiodącymi ośrodkami naukowymi o dużym potencjale.

Podmioty te mają mniejsze problemy z realizacją dużych inwestycji, ale także

z podnoszeniem jakości dydaktyki i zapleczem kadrowym w swoim podmiocie. Duże

ośrodku mają także większe możliwości zapewnienia płynności finansowej

realizowanych inwestycji. Jest to jeden z czynników kluczowych wpływających na

realizację celów PO IiŚ;

rozwijające się społeczeństwo informacyjne – rozwój społeczeństwa informacyjnego

powoduje wyższe umiejętności korzystania z nowych technologii i technik

informacyjnych przez studentów (tzw. kompetencje cyfrowe);

prowadzone kampanie promujące kierunki ścisłe oraz techniczne – różnego

rodzaju prowadzone działania promocyjne zmieniają wizerunek studentów i studiów na

kierunkach ścisłych oraz technicznych (szerzej na ten temat w rozdziale 2.3.3);

komplementarność z innymi projektami – beneficjenci realizowali także szereg

innych projektów powiązanych z działaniami PO IiŚ. Wzajemne wsparcie projektów

wzmacnia ich efekty oraz pozwala osiągnąć cele. Z drugiej strony jednak może się

okazać, że duża liczba realizowanych projektów zmniejsza efektywność realizowanych

działań. Podobne działania mogą wypełniać te same wskaźniki w różnych programach

(więcej na temat projektów komplementarnych w rozdziałach 2.3.1 i 2.3.2);

atrakcyjne inwestycje przyciągają nowych studentów – beneficjenci wskazywali na to,

że inwestycje są atrakcyjne dla studentów i są w większym stopniu zainteresowani

kształceniem na kierunkach oferujących możliwość korzystania z najnowszego sprzętu.

Dodatkowo należałoby wskazać, także na atrakcyjność inwestycji dla przedsiębiorców.

Pracodawcy są zainteresowani kształceniem studentów na specjalistów w określonych

obszarach – realizowane projekty są dla nich atrakcyjne bo dają możliwość

wykształcenia pożądanego pracownika.

~ 63 ~

Po zidentyfikowaniu najważniejszych czynników następnym krokiem jest ocena ewaluatora jak

poszczególne czynniki wpływają na wskaźniki oraz cele Priorytetu. W poniższych tabelach

zostały przedstawione wyniki analizy.

Tabela 13. Wpływ zidentyfikowanych czynników na wskaźniki produktu zawarte w PO IiŚ

Wskaźnik Czynniki wpływające Komentarz

Liczba projektów (szt.) problemy z rzeczową

realizacją projektu

wątpliwości

beneficjentów

odnośnie możliwości

częściowego

wykorzystania

infrastruktury na cele

komercyjne

beneficjenci będący

wiodącymi ośrodkami

naukowymi w

regionach

Generalnie na wskaźniki produktu negatywnie

wpływały problemy z rzeczową realizacją

projektu. Problemy z Wykonawcami, planami

zagospodarowania, PZP czy opóźnieniami

budowlanymi były najistotniejszym czynnikami

wpływającym na realizację wskaźników.

Czynnikiem niwelującym było doświadczenie

beneficjentów oraz potencjał zasobów dużego

i stabilnego ośrodka akademickiego.

Odpowiednie zaplecze kadrowe pozwalało

większości beneficjentom rozwiązywać bieżące

problemy i przeprowadzić inwestycje do końca.

Problemy z rzeczową realizacją projektu były

silnie oddziaływującym czynnikiem, jednak

ostatecznie ze względu na potencjał

beneficjentów nie ograniczył on w znaczącym

stopniu skuteczności inwestycji. W większości

przypadków opóźnił realizację inwestycji, co

automatycznie opóźniło moment osiągnięcia

pożądanych efektów w obszarze kształcenia.

Liczba obiektów

edukacyjnych wspartych

w wyniku realizacji

projektów

(wybudowanych,

przebudowanych,

zmodernizowanych)

(szt.)

Liczba obiektów

edukacyjnych wspartych

w wyniku realizacji

projektów

Liczba uczelni, które

wdrożyły kompleksowe

rozwiązania w zakresie

infrastruktury ICT w

nauczaniu


Zasadniczo większość zidentyfikowanych czynników miało wpływ na wskaźniki rezultatu, były

one trudniejsze w osiągnięciu, bo wykraczały poza obszar inwestycyjny (budowa obiektu, zakup

sprzętu, remonty). Zasadniczo wszystkie wskaźniki rezultatu odnosiły do ilościowego

zwiększenia liczby studentów (w tym kobiet) na priorytetowych kierunkach oraz liczby

studentów korzystających z infrastruktury oraz ICT.

Tabela 14. Wpływ zidentyfikowanych czynników na wskaźniki rezultatu zawarte w PO IiŚ


Dodatkowa liczba miejsc

na wspartych

kierunkach

czynniki demograficzne

ograniczenia w limitach

przyjęć na poszczególne

kierunki

kształcenie na tych

samych kierunkach w

ramach jednej

uczelni/miasta

prowadzone kampanie

promujące kierunki

ścisłe oraz techniczne


Zidentyfikowane czynniki miały zdecydowanie

większy wpływ na realizację wskaźników

rezultatu niż na wskaźniki produktu.

Zasadniczo czynnikiem, który miał największy

wpływ na (niejednokrotnie) problemy

beneficjentów z utworzeniem dodatkowych

miejsc na kierunkach czy zapewnienie

odpowiedniej liczby studentów korzystających

z infrastruktury oraz ICT był czynnik

demograficzny. Na sytuację tę wpływała także

pewnego rodzaju rywalizacja pomiędzy

uczelniami z tego samego miasta, a nawet,

w niektórych przypadkach, uczelni.

Liczba studentów

korzystających ze

wspartej infrastruktury

Liczba studentów

wykorzystujących

utworzoną, w ramach

projektów infrastrukturę

ICT

Udział liczby studentów

na priorytetowych

~ 64 ~

kierunkach ścisłych i

technicznych w

stosunku do ogólnej

liczby studentów na

uczelniach (%)


naukowymi w regionach

atrakcyjne inwestycje

przyciągają nowych

studentów

rozwijające się

społeczeństwo

informacyjne

Beneficjenci wskazali także na brak

zwiększenia dotacji ministerialnych i ustalone

centralnie limity przyjęć na poszczególne

kierunki. Razem czynniki te wpływały w

silnym stopniu na realizację wskaźników

rezultatu. Pozytywny wpływ na realizację

wskaźników rezultatu miał prestiż uczelni

(bycie wiodącym ośrodkiem w regionie).

Pozostałe czynniki wpływały w mniejszym

stopniu na realizację wskaźników. W ocenie

ewaluatora szereg czynników miał raczej

przeważający negatywny wpływ na osiągnięte

wartości.

Udział kobiet w liczbie

absolwentów kierunków

ścisłych i technicznych w

stosunku do ogólnej

liczby absolwentów tych

kierunków (%)


Ze względy nietrafne odzwierciedlanie celów Priorytetu we wskaźnikach (wskaźniki nie mierzą

w pełni i nie pozwalają na pełna ocenę realizacji celów – związku z tym nie ma pełnej

możliwości powiązania wpływu czynników na wskaźniki a wskaźników na założone cele)

przeprowadzona została również analogiczna analiza w odniesieniu do celów XIII Priorytetu

PO IiŚ.

Tabela 15. Wpływ zidentyfikowanych czynników na cele Priorytetu XIII PO IiŚ


Cel główny - Rozwój

nowoczesnych ośrodków

akademickich przede

wszystkim kształcących

specjalistów w zakresie

nowoczesnych technologii

czynniki

demograficzne

obniżający się poziom

przyjmowanych

nowych studentów



naukowymi

w regionach

komplementarność z

innymi projektami

rozwijające się

społeczeństwo

informacyjne

prowadzone kampanie

promujące kierunki

ścisłe oraz techniczne

Zasadniczo wskaźniki rezultatu

odzwierciedlały głównie stopień realizacji

I celu szczegółowego. Stąd spore

podobieństwo czynników wpływających na

realizację celu. Natomiast II cel praktycznie nie

miał odzwierciedlenia w wybranych do

monitorowania wskaźnikach. Realizacja tego

celu była ograniczona przede wszystkim

problemami demograficznymi omawianymi

wcześniej. Na realizację celów wpływał także

fakt braku bezpośredniego przełożenia

inwestycji na podniesienie jakości dydaktyki,

poza dostępem studentów do najnowszej

aparatury i sprzętu. W ocenie ekspertów76

przeprowadzone inwestycje dają możliwości

zmian w dydaktyce, ale kluczowe jest ułożenie

odpowiednich programów kształcenia oraz

zapewnienie kadry dydaktycznej, stąd

czynnikiem pozytywnie wpływającym na

realizację II celu szczegółowego są szczególnie

projekty komplementarne jak np. realizacja

kierunków zamawianych na kierunkach, gdzie

wykorzystywana jest nowa infrastruktura

dydaktyczna.

I cel szczegółowy -

Unowocześnienie

infrastruktury szkolnictwa

wyższego oraz

zwiększenia udziału liczby

studentów na

priorytetowych

kierunkach studiów

II cel szczegółowy -

podniesienie jakości

kształcenia poprzez

wykorzystanie technologii

informacyjnych i

komunikacyjnych


76 Uczestniczących w panelu ekspertów przeprowadzonym w ramach badania.

~ 65 ~

Podsumowując rozdział należy ocenić czy zaawansowanie realizacji projektów umożliwi

wykonanie założonych celów. Głównym celem był rozwój nowoczesnych ośrodków

akademickich, przede wszystkim kształcących specjalistów w zakresie nowoczesnych

technologii. O realizacji celu w jakimś stopniu świadczą wskaźniki projektowe (omówione we

wcześniejszej części raportu) oraz zaistniałe efekty, które to zostaną przedstawione w kolejnych

podrozdziałach.

Zasadniczo należy uznać, że pomimo problemów w poszczególnych projektach wskaźniki dla

całego Priorytetu będą zrealizowane, a realizacja wskaźników projektowych przyczyni się do

zrealizowania celu głównego. W wyniku przeprowadzonych analiz (w dalszej części raportu)

należy uznać, że istnieje związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy zrealizowanymi

inwestycjami a wyznaczonymi celami (szczególnie pomiędzy inwestycjami a jakością

dydaktyki). Związek ten polega na fakcie inwestycji w nowoczesne budynki oraz zakupione

wyposażenie (nowoczesna aparatura badawcza, ICT). Posiadanie odpowiedniego zaplecza

dydaktycznego przyczynia się pośrednio do podniesienia jakości dydaktyki, i w tym wymiarze

należy uznać wpływ Priorytetu na realizację celu, jakim jest podniesienie jakości prowadzonej

dydaktyki .W pozostałych obszarach efekty są dużo trudniejsze do uchwycenia i nie raz będą

widoczne dopiero po czasie.

Jednakże na realizację poszczególnych działań wpływały różnego rodzaju czynniki, które

niejednokrotnie ograniczały efekty projektu oraz poziom realizacji wskaźników. Ich

występowanie wpływało na ograniczenie realizacji celu głównego, który nie mniej należy uznać

za zrealizowany z tym, że w przypadku braku wystąpienia czynników negatywnych zostałby

osiągnięty w większym stopniu. Odpowiadając na pytanie badawcze, należy uznać, że cel główny

zostanie zrealizowany jednak jest on ograniczony przeważającą ilością i natężeniem czynników

obniżających skuteczność interwencji publicznej. Odnosząc się do celów szczegółowych, należy

ocenić, że I cel szczegółowy zostanie osiągnięty, jednak liczba studentów kształcących się na

kierunkach priorytetowych oraz liczba studentów korzystających z infrastruktury, gdyby nie

wystąpienie czynników negatywnych, mogła być większa. Odnośnie realizacji II celu

szczegółowego ocena praktycznie (ze względu na brak wskaźników) nie jest możliwa, pokazanie

wpływu zrealizowanych inwestycji na wzrost jakości dydaktyki zostanie przedstawione

w dalszej części raportu.

2.2 Ocena stanu oraz wykorzystania infrastruktury dydaktycznej szkolnictwa

wyższego w kontekście realizacji projektów w ramach XIII Priorytetu

PO IiŚ


1/ Jaki jest obecnie stan infrastruktury dydaktycznej szkolnictwa wyższego oraz jaki jest poziom oferty

edukacyjnej (jakość nauczania) powiązanej z tą infrastrukturą? Jakie zmiany zaszły w porównaniu ze

stanem opisanym w diagnozie PO IiŚ?

2/ W jakim stopniu realizacja projektów w ramach Priorytetu XIII miała wpływ na te zmiany?

3/ Jak wykorzystywana jest obecnie infrastruktura rozwijana w ramach wspartych projektów

(pomieszczenia, wyposażenie, infrastruktura ICT)? W jakim stopniu jest ona przeznaczona do celów

dydaktycznych i badawczych? O ile wzrosła liczba stanowisk do prowadzenia zajęć praktycznych?

~ 66 ~

Diagnoza stanu infrastruktury dydaktycznej

Rozdział rozpoczniemy od krótkiej analizy stanu infrastruktury szkolnictwa wyższego sprzed

realizacji inwestycji w ramach XIII Priorytetu. Zasadniczo uczelnie publiczne w ostatnich

kilkunastu latach nie modernizowały w kompleksowy sposób infrastruktury dydaktycznej. Co

prawda zdarzyły się wyjątki (takie jak np. SGGW, która wybudowała ze środków własnych nowy

kampus), jednakże są to przypadki jednostkowe. Uczelnie realizowały mniejszego rodzaju

inwestycje. Z wywiadów z beneficjentami wynika, że ich podmioty nie są w stanie przeznaczyć

kwoty powyżej 5-10 mln/rocznie na inwestycje, a potrzebne nakłady na odnowienie

infrastruktury są zdecydowanie wyższe. Dopiero fundusze unijne, a szczególnie Priorytet XIII,

były pewnego rodzaju „zastrzykiem finansowym” i dużą szansą na realizację kluczowych

inwestycji, które w ocenie badanych powinny zostać przeprowadzone wiele lat temu.

Na podstawie analizy wniosków o dofinansowanie oraz wywiadów z beneficjentami można

stwierdzić, że duża część posiadanej przez beneficjentów infrastruktury była w bardzo

złym stanie. Należy uznać, że zaistniały duże zaniedbania w inwestycje w infrastrukturę

dydaktyczną. Zasadniczo na podstawie przeprowadzonych badań można wskazać najczęstsze

problemy związane z infrastrukturą dydaktyczną:

duże rozproszenie budynków po kampusie/mieście – utrudniało to proces dydaktyczny,

ograniczało interdyscyplinarność,

stary sprzęt – sprzęt na którym odbywały się zajęcia i badania w ramach dydaktyki był

przestarzały, nie zapewniał możliwości kształcenia w oparciu o obecnie

wykorzystywane technologie,

stare budynki – zajęcia niejednokrotnie odbywały się w starych budynkach bez

klimatyzowanych pomieszczeń oraz odpowiedniej infrastruktury ICT (brak stanowisk

komputerowych, rzutników, wi-fi, nieszczelne okna itp.)

stare laboratoria – laboratoria oprócz braku odpowiedniego wyposażenia nie zawsze

spełniały wszystkie wymogi BHP,

brak przystosowania do potrzeb osób niepełnosprawnych – obiekty dydaktyczne nie

zawsze były przystosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych,

brak własnych budynków – wiąże się z tym konieczność wynajmowania pomieszczeń, co

generuje dodatkowe koszty dla podmiotu.

Problemy wymienione powyżej to poszczególne przykłady, jakie dotyczyły beneficjentów, nie

zawsze one występowały, jednakże dają one obraz, że infrastruktura dydaktyczna była jednym

z elementów wpływających na poziom kształcenia studentów. Można uznać, że był to jeden

z większych problemów dotyczących szkolnictwa wyższego w Polsce.

Wsparcie szczególnie potrzebne było na kierunkach technicznych, matematycznych oraz

medycznych, gdzie w procesie kształcenia studenta wymagany jest specjalistycznych sprzęt.

W mniejszym stopniu nowoczesne laboratoria oraz sprzęt potrzebne są na kierunkach

społecznych i humanistycznych, gdzie na wykształcenie studenta potrzebne są mniejsze nakłady

(brak potrzeby posiadania drogich odczynników, materiałów czy aparatury badawczej –

kosztownych w utrzymaniu). Należy także uznać, że nakłady na szkolnictwo wyższe w stosunku

do liczby studentów, pomimo zwiększania się, są dużo niższe niż nakłady przeznaczane na

szkolnictwo wyższe w innych krajach europejskich.

~ 67 ~

Pierwszym miernikiem obrazującym ogólną zmianę, która zaszła w infrastrukturze

dydaktycznej uczelni są wskaźniki produktu XIII Priorytetu PO IiŚ. Wspartych zostało 59

projektów realizowanych przez 38 uczelni. Biorąc pod uwagę to, że liczba uczelni

publicznych w Polsce wynosi 13477, należy wskazać że wspartych zostało 28% szkół wyższych,

a więc prawie co trzecia uczelnia. Odsetek ten wśród podmiotów, które ze względów zapisów

konkursowych mogły złożyć wniosek, wynosi 59%. Wyniki te pokazują skalę przeprowadzonych

inwestycji. Spory odsetek uczelni otrzymał możliwość zmodernizowania części swojej

infrastruktury.

Rysunek 5. Naukowo-Dydaktyczne Centrum Nowych Technologii – Politechnika Śląska (nowy budynek na tle istniejącej infrastruktury)

Źródło: zdjęcie własne.

Poniżej w tabeli zostały przedstawione wskaźniki produktu, które w sposób ilościowy obrazują

zakres interwencji publicznej przeprowadzonej w ramach XIII Priorytetu PO IiŚ.

Tabela 16. Wskaźniki produktu dla XIII Priorytetu PO IiŚ

Wskaźnik

Wartość

docelowa

z Programu

Obecny

poziom

realizacji78

Szacowany

docelowy poziom

realizacji

Liczba projektów (szt.) 36 25 59

Liczba obiektów edukacyjnych wspartych w wyniku

realizacji projektów (wybudowanych,

przebudowanych, zmodernizowanych) (szt.)

112 99 125

Liczba obiektów edukacyjnych wspartych w wyniku

realizacji projektów - w tym liczba obiektów nowo

wybudowanych

50 47 61

Liczba uczelni, które wdrożyły kompleksowe

rozwiązania w zakresie infrastruktury ICT w nauczaniu 10 25 59

Źródło: opracowanie własne na podstawie wniosków o płatność/kart monitoringowych.

77 POL-on. 78 Dane pochodzą z ostatnich wniosków o płatność (w części projektów są to więc wnioski o płatność końcową, a w części - wnioski o płatność bieżącą) lub z kart monitoringowych (tylko w przypadku braku stosownych informacji w WoP).

~ 68 ~

Z przedstawionych danych wynika, że zostanie wybudowanych lub gruntownie

przebudowanych/zmodernizowanych 125 obiektów. Obiekty te jak wynika z badań są

w zdecydowanej większości nowoczesnymi ośrodkami dydaktycznymi wyposażonymi

w najnowocześniejszy sprzęt oraz laboratoria dydaktyczne. Warto zwrócić uwagę, że wg danych

GUS wydatki na inwestycje i remonty publicznych szkół wyższych w wynosiły w 2013 roku ok.

3,2 mld złotych79, wartość zrealizowanych inwestycji (w tym prac remontowych) w ramach XIII

Priorytetu PO IiŚ wynosiła 3,5 mld złotych. Zakładając, że realizacja Priorytetu XIII zajęła 7 lat

i odnosząc do nakładów z 2013 roku, to wsparcie z PO IiŚ stanowiło ok. 15% środków

przeznaczanych przez uczelnie publiczne na inwestycje i remonty w danym roku. W przypadku

zsumowania nakładów uczelni publicznych w latach 2007-2013 na inwestycje i remonty

widzimy, że wynosiły one ok. 22,3 mld złotych. Porównując to do wysokości środków z PO IiŚ

widać, że stanowiły one 15% wszystkich nakładów szkół wyższych w latach 2007-2013.

Wykres 14. Nakłady publicznych szkół wyższych na inwestycje oraz remonty (w mln)


Biorąc pod uwagę, że inwestycje realizowane były w przeciągu kilku lat ilość przeznaczonych

pieniędzy na modernizację infrastruktury 28% publicznych szkół wyższych jest znaczna,

nakłady te zapewniają w dużej mierze możliwość zmodernizowana poszczególnych obiektów

i zapewnienie wysokich standardów kształcenia.

Rysunek 6. Aparatura naukowo-dydaktyczna w Naukowo-Dydaktycznym Centrum Nowych Technologii (Politechnika Śląska)


79 Szkoły wyższe i ich finanse w 2013 r, GUS, Warszawa, 2014r.

1 452,20

1 690,70

1 823,80

2 008,20

2 065,00

2 275,50

3 847,80

4 640,10

4 264,50

3 251,40

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

~ 69 ~

Rysunek 7. Jedna z sal w Centrum Symulacji Medycznej (Śląski Uniwersytet Medyczny)


Z przeprowadzonego badania ilościowego ze szkołami wyższymi80 wynika, że generalnie

większość z nich w chwili obecnej dobrze ocenia stan posiadanej infrastruktury dydaktycznej. Co

szósta uczelnia zaznaczyła odpowiedź „jest w bardzo dobrym stanie”, natomiast co czwarta

wskazała, że infrastruktura dydaktyczna "jest w średnim stanie". Warto zwrócić uwagę, że żadna

nie wskazała odpowiedzi wskazującej na zły bądź bardzo zły stan infrastruktury. Porównując

odpowiedzi beneficjentów PO IiŚ i podmiotów, które nie otrzymały dofinansowania nie widać

znaczącej różnicy w ocenie, z tym że warto zwrócić uwagę, że wśród nie-beneficjentów jest

większy odsetek uczelni nietechnicznych. W przypadku takich podmiotów do kształcenia

studentów w mniejszym stopniu jest potrzebna zaawansowana infrastruktura dydaktyczna.

Dodatkowo należy pamiętać, że nie-beneficjenci XIII Priorytetu realizowali inne projekty mające

również wpływ na infrastrukturę.

Wykres 15. Ocena stanu infrastruktury przez uczelnie publiczne

Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CAWI z uczelniami publicznymi, n=51.

Badani byli poproszeni o ocenę zmiany stanu infrastruktury w ostatnich latach. Jak wynika

z przeprowadzonego badania ilościowego oraz wywiadów pogłębionych , niemalże wszyscy

badani wskazali na poprawę. Co ciekawe zarówno beneficjenci, jak i nie-beneficjenci XIII

Priorytetu PO IiŚ, wskazali na poprawę. Tak jak było wcześniej wspomniane, ocena ta

80 Badanie zostało skierowane do wszystkich publicznych szkół wyższych, nie tylko beneficjentów.

26%

25%

25%

63%

56%

59%

11%

16%

14%

3%

2%

Beneficjent

Nie-beneficjent

Ogółem

jest w bardzo złym stanie jest w złym stanie jest w średnim stanie

jest w dobrym stanie jest w bardzo dobrym stanie nie wiem/trudno powiedzieć

~ 70 ~

spowodowana jest szeregiem różnych projektów realizowanych w ostatnich latach z różnych

źródeł finansowania – wskazują na to analiza komplementarności projektów oraz wywiady

z beneficjentami.

Wykres 16. Ocena zmiany stanu infrastruktury przez uczelnie publiczne


Zmiana stanu infrastruktury wśród beneficjentów XIII Priorytetu PO IiŚ

Jedno z pytań badawczych odnosiło się do poziomu oferty edukacyjnej (jakości nauczania)

powiązanej z infrastrukturą. Z przeprowadzonych badań wynika, że stan infrastruktury

beneficjentów XIII Priorytetu PO IiŚ na poszczególnych wydziałach (w przypadku projektów

międzywydziałowych, na wydziałach ściśle współpracujących z powstałymi jednostkami)

poprawił się. W tym miejscu dokonamy szczegółowej analizy zrealizowany działań w podziale

na trzy wyróżnione obszary możliwych inwestycji do zrealizowania: budowa/ modernizacja

obiektu, zakup infrastruktury badawczej, zakup infrastruktury ICT. Należy zaznaczyć jednak, że

granica pomiędzy typami inwestycji jest płynna i w niektórych przypadkach – zwłaszcza

w przypadku infrastruktury ICT oraz aparatury badawczej – ciężko jednoznacznie

przyporządkować do jednej kategorii np. infrastruktura ICT jest wykorzystywana do badań

i przez niektórych badanych traktowana jako aparatura badawcza.

Budowa oraz modernizacja budynków

Budowa nowych budynków

Częstym problemem dotyczącym beneficjentów była zbyt mała przestrzeń lokalowa potrzebna

do kształcenia studentów. Praktycznie wszyscy badani stwierdzali, że liczba pomieszczeń oraz

ich stan nie zapewniał odpowiedniego komfortu potrzebnego do kształcenia studentów. Jest to

zasadnicza przyczyna i główny powód realizacji inwestycji. Niektórzy badani wskazywali, że

w przeciągu ostatnich 10 lat nie zostały poczynione inwestycje w posiadane obiekty, a część

budynków nie była gruntowanie modernizowana od lat 60. XX wieku. Dodatkowo w przypadku

niektórych uczelni, które często mieszczą się w starych i zabytkowych obiektach nie ma

możliwości modernizacji ich oraz umieszczenia w nich specjalistycznych laboratoriów. Budynki

te bardzo często są zupełnie nieprzystosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych.

W zależności od potrzeb beneficjenci zdecydowali się na:

budowę obiektu (działanie najczęstsze),

modernizację istniejącego,

dobudowania skrzydła do istniejącego obiektu.

6,3%

3,9%

100,0%

93,8%

96,1%

Beneficjent

Nie-beneficjent

Ogółem

Stan infrastruktury nie uległ istotnej zmianie Stan infrastruktury poprawił się

Stan infrastruktury pogorszył się

~ 71 ~

W przypadku niektórych uczelni jak np. Uniwersytetu Białostockiego jednym z celów budowy

obiektów było stworzenie nowego kampusu, którym uczelnia nie dysponowała. Należy dodać, że

budowa całego kampusu była sfinansowana z różnych środków m.in. RPO oraz PO RPW.

Rysunek 8. Nowy kampus Uniwersytetu w Białymstoku

Źródło: http://www.kampus-biomatinfo.uwb.edu.pl

Innym przykładem budowy nowego kampusu jest Uniwersytet Warszawski m.in. z XIII

Priorytetu powstał nowoczesny kampus w centrum miasta.

Rysunek 9. Nowy kampus Uniwersytetu Warszawskiego


W przypadku części beneficjentów obiekty dydaktyczne były rozmieszczone po całym mieście,

co powodowało różnego rodzaju trudności w przemieszczaniu się studentów pomiędzy

zajęciami. Innym przykładem koncentracji zajęć w jednym miejscu jest Uniwersytet Medyczny

w Łodzi, wybudowany obiekt powstał w okolicy szpitala, w którym studenci mają zajęcia.

Budowa obiektów z jednej strony umożliwiła beneficjentom prowadzenie zajęć w jednym

miejscu, a z drugiej strony niejednokrotnie odciążyła budżet jednostek, ponieważ poszczególne

wydziały musiały przed realizacją projektu wynajmować obiekty. Część z zaoszczędzonych

pieniędzy została przeznaczona na utrzymanie nowych inwestycji.

Modernizowanie/remont budynków

Część badanych uznawała, że dysponowała budynkiem, potrzebna była głównie jego gruntowna

modernizacja. Przykładem takiego działania jest Uniwersytet Łódzki, który dysponował

http://www.kampus-biomatinfo.uwb.edu.pl/

~ 72 ~

obiektem po dawnym technikum chemicznym czy WAT, który zrealizował projekt pt.

”Przebudowa budynku nr 36 na cele dydaktyczne Wydziału Mechatroniki i Lotnictwa

Wojskowej Akademii Technicznej”. Dzięki środkom z PO IiŚ była możliwa gruntowna

modernizacja obiektów.

Rysunek 10. Modernizacja obiektu Wojskowej Akademii Technicznej (WAT)

Źródło: prezentacja przekazana przez Wojskową Akademię Techniczną "Przebudowa budynku nr 36 na cele dydaktyczne

Wydziału Mechatroniki i Lotnictwa Wojskowej Akademii Technicznej"

Z powstałymi/zmodernizowanymi obiektami wiąże się kwestia ich zaadaptowania. Oprócz

wydzielenia przestrzeni na laboratoria, pracownie komputerowe oraz multimedialne (co będzie

omawiane w następnych punktach) elementem inwestycji było:

wydzielenie auli wykładowych,

stworzenie przestrzeni wspólnych dla studentów,

stworzenie miejsc relaksu/ odpoczynku dla studentów,

zorganizowanie pomieszczeń do pracy grupowej.

Rysunek 11. Nowa aula Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

Źródło: http://www.poiis.opi.org.pl/Centrum-Dydaktyczne-Uniwersytetu-Medycznego-w-Lodzi.html

http://www.poiis.opi.org.pl/Centrum-Dydaktyczne-Uniwersytetu-Medycznego-w-Lodzi.html

~ 73 ~

Biblioteki

Niektórzy beneficjenci w ramach projektów tworzyli osobne budynku przeznaczone na

biblioteki. Częstszym działaniem było tworzenie w budynkach miejsc do przechowywania

zbiorów/wyników prac naukowych. Aspekt ten jest związany także z infrastrukturą ICT, część

beneficjentów tworzyła elektroniczne systemy/bazy danych zapewniające dostęp interesariuszy

do wyników prac badawczych czy publikacji.

Rysunek 12. Wybudowana biblioteka Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego (ZUT) w Szczecinie


Komfortowe pomieszczenia

Praktycznie celem większości beneficjentów było takie zorganizowanie powierzchni budynków,

aby zapewniały one komfort przebywania studentom (w ich ocenie stworzenie przyjaznego

miejsca wpływa pozytywnie na proces dydaktyczny). Ważnymi miejscami miały być miejsca do

relaksu, odpoczynku (kanapy, fotele itp.), a także miejsca do wspólnego przebywania studentów

pomiędzy zajęciami. Ciekawym przykładem jest Wydział Elektroniki i Technik Informacyjnych,

Politechniki Warszawskiej, gdzie przystosowanie wnętrz zostało powierzone studentom

architektury, którzy mieli zaadaptować przestrzenie w sposób nowoczesny i atrakcyjny dla

studentów.

Rysunek 13. Przykładowe wyposażenie budynków – miejsca dla studentów/przestrzenie wspólne


~ 74 ~

Tworzenie terenowych stacji badawczych

Nie wszystkie zajęcia praktyczna można prowadzić w budynkach dydaktycznych w mieście. Do

realizacji części zajęć potrzebne są specjalistyczny terenowe stacje badawcze. Niektórzy

beneficjenci oprócz budynków dydaktycznych tworzyli stacje terenowe. Umożliwiają one

studentom pracę „w terenie”. Przykładem takiego działania jest Uniwersytet w Łodzi.

[Oprócz nowego budynku] biologii molekularnej dla Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska

wybudowaliśmy stację terenową w Spale81.

Infrastruktura badawcza

Tworzenie laboratoriów wyposażonych w zawansowaną aparaturę badawczo-

dydaktyczną

Jednym z ważniejszych elementów inwestycji było przygotowanie odpowiednich laboratoriów,

w których studenci mogą odbywać zajęcia praktyczne, a także będą mogły być prowadzone

prace badawcze przez:

studentów – w ramach projektów badawczych, prac dyplomowych, kół naukowych itp.

doktorantów – w ramach projektów badawczych oraz prac doktorskich,

pracowników podmiotu – w ramach własnej pracy naukowo-dydaktycznej,

Z analizy studiów przypadków wynika, że każdy beneficjent tworzył kilka, a nawet kilkanaście

specjalistycznych pomieszczeń. Dotyczyły one wielu różnych obszarów w zależności od profilu

beneficjentów i nie sposób przedstawić pełnej listy w raporcie. Omówione zostaną tylko

wybrane przykłady (obrazują one w dużej mierze skalę wszystkich inwestycji) pokazujące

zróżnicowanie projektów (projekty realizowane w różnych obszarach, typach uczelni itp.).

Rysunek 14. Pomieszczenia dydaktyczne - Pomorski Uniwersytet Medyczny


Centrum Technologii Informatycznych (CTI) – Politechnika Łódzka

Półtechnika Łódzka w ramach realizowanego projektu Centrum Technologii Informatycznych

utworzyła aż 21 laboratoriów:

Laboratorium sieci bezprzewodowych,

Laboratorium bezpieczeństwa sieci komputerowych,

Laboratorium monitorowania i zarządzania sieciami komputerowymi,

81 IDI z beneficjentem.

~ 75 ~

Laboratorium projektowania sieci komputerowych,

Laboratorium informatyki przemysłowej,

Laboratorium wizualizacja danych pomiarowych,

Laboratorium przetwarzania danych pomiarowych,

Laboratorium komputerów i sterowników przemysłowych,

Laboratorium sieci przemysłowych i zintegrowanego sterowania,

Laboratorium integracji technik multimedialnych,

Laboratorium systemów mikroprocesorowych oraz programowania systemów

wbudowanych,

Laboratorium zintegrowanych systemów cyfrowych,

Laboratorium cyfrowej komunikacji i przetwarzania sygnałów,

Obliczenia naukowo-techniczne i modelowanie zjawisk fizycznych,

Laboratorium sieciowych systemów operacyjnych i technologii sieci komputerowych,

Laboratorium systemów rozproszonych,

Laboratorium sztucznej inteligencji w obrazowaniu i rozpoznawaniu,

Laboratorium rzeczywistości mieszanej i technik filmowych,

Laboratorium gier komputerowych i wizualizacji,

Laboratorium biometrii,

Laboratorium systemów mobilnych

Laboratoria zostały podzielone na trzy kategorie: sieciowe, przemysłowe oraz multimedialne.

Część z nich została wyposażona w unikalny i innowacyjny sprzęt, jak np. jaskinia 3d. Ponadto

w CTI znajdują się cztery pracownie wideokonferencyjne, dostępne dla studentów w celu

wzmocnienia współpracy międzyregionalnej i międzynarodowej. Pracownie te umożliwiają

aktywne uczestnictwo w kursach oferowanych przez światowej sławy naukowców z wiodących

uczelni. W budynku znajduje się również kino 3D z miejscami dla 100 studentów, które również

będzie wykorzystywane do celów e-learning. Pracownie w największym stopniu

wykorzystywane są w ramach dydaktyki, dodatkowo na co warto zwrócić uwagę studenci za

pomocą specjalnych kart mają dostęp do laboratoriów po godzinach zajęć.

Rysunek 15. Przykłady wyposażenia laboratoriów


Beneficjenci przygotowywali także specjalne filmy obrazujące zrealizowane inwestycje, jednym

z nich jest przykład Centrum Technologii Informatycznych (Politechnika Łódzka) – film można

obejrzeć pod adresem: https://www.youtube.com/watch?t=152&v=EzXI5yU8IRM.

https://www.youtube.com/watch?t=152&v=EzXI5yU8IRM

~ 76 ~

Centrum Dydaktyki i Symulacji Medycznej – Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

W przypadku Centrum Dydaktyki i Symulacji Medycznej aparaturą B+R można nazywać

symulatory czyli specjalne sale symulacyjne takie jak:

sala operacyjna,

sala intensywnej terapii,

dwie sale szpitalnego oddziału ratunkowego (cztery stanowiska),

sala pediatryczna,

sala porodowa,

obszar dostosowany do symulacji zdarzeń przedszpitalnych z symulatorem ambulansu.

Jednym z ciekawszych przykładów jest stół anatomiczny. Dzięki temu, że do stołu wgrywane są

zdjęcia w systemie DECO, który jest systemem uniwersalnym, pozwalającym na robienie zdjęć

zarówno rezonansu, jak i tomografii, stół może służyć do nauki każdego przedmiotu. Zdjęcia

wgrywane są do stołu i przetwarzane przez program, a następnie odtwarzane w formacie 3D.

Możliwe jest dzielenie ciała pacjenta na poszczególne struktury czy uwidacznianie mięśni. Stół

jest wykorzystywany jako uzupełnienie poszczególnych przedmiotów – dzięki temu, że

uwidacznia całe struktury (nerwy, naczynia krwionośne, mięśnie) pozwala na przygotowanie do

trudnego zabiegu.

Rysunek 16. Wyposażenie sal symulacyjnych (Śląski Uniwersytet Medyczny)


~ 77 ~

Symulatory zapewniają zdobycie umiejętności i doświadczenia w zakresie wykonywania

zabiegów inwazyjnych, których wykonanie jest niemożliwe na pacjentach – studenci ćwiczą

procedury, których nigdy nie przeprowadziliby na żywym człowieku, np. konikotomia,

torakotomia, nakłucie odmy opłucnowej, procedura anestezjologiczna czy odebranie porodu.

Zajęcia wyglądają mniej więcej w następujący sposób, w pierwszym kroku przy stole

anatomicznym omawiana jest struktura anatomiczna, następnie przeprowadzane są ćwiczenia

na fantomach, a na zakończenie student ma możliwość wykonania zabiegu na symulatorze, co

pozwala mu zaobserwować reakcję całego organizmu).

Rysunek 17. Wyposażenie pomieszczenia dydaktycznego – Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu


Centrum Optyki Kwantowej – Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

W COK powstały m.in. pomieszczenia laboratoryjnie:

Laboratorium Optycznego Obrazowania Biomedycznego,

Laboratorium Optycznej Manipulacji i Detekcji Nanostruktur,

Laboratorium Fotoniki Kwantowej,

Laboratorium Spektroskopii Ultraszybkiej i Ultraczułej,

Laboratorium Optycznej Charakteryzacji Materiałów;

Dzięki wyposażeniu Centrum w niezbędną aparaturę umożliwione zostało prowadzenie badań

w zakresie: optyki i optyki kwantowej, spektroskopii, optyki nanostruktur, zastosowań optyki

kwantowej i spektroskopii w naukach biomedycznych oraz komputerowego modelowania

procesów optycznych i nanostruktur.

Zakupiona w ramach projektu aparatura badawcza wpływa na wzrost potencjału uczelni

w zakresie działalności naukowo-badawczej, w tym pracę doktorantów, uczestniczenie

w grantach oraz możliwość włączenia studentów w proces badawczy. Tygodniowo aparatura

naukowo-badawcza Centrum Optyki Kwantowej wykorzystywana jest przez kilkaset godzin na

zajęcia z udziałem studentów. Ogółem, aparatura naukowo-badawcza jest wykorzystywana

w ok. 80% swoich możliwości, w tym w ok. 20% do celów dydaktycznych i w ok. 60% do celów

naukowych – realizowanych zarówno przez doktorantów, jak i studentów.

~ 78 ~

Rysunek 18. Przykładowe wyposażenie laboratoriów w ramach projektu Centrum Optyki Kwantowej (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu)

Źródło: https://www.fizyka.umk.pl/COK

Międzyuczelniane Centrum NanoBioMedyczne - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza

Centrum prowadzi działalność naukowo-dydaktyczną w obszarze nanonauki i nanotechnologii.

Problematyka badawcza Centrum realizowana przez doktorantów obejmuje wytwarzanie

nanomateriałów oraz zastosowanie tych materiałów do nanoelektroniki, fotowoltaiki, terapii

celowanej i diagnostyki, inżynierii tkankowej, inżynierii komórkowej i biotechnologii. Cele te

możliwe są do realizacji dzięki powstałym laboratoriom. Wydzielono 9 pracowni: 1) biologiczną,

2) chemiczną 3) medyczną, 4) pracownię „cleanroom”, 5) mikroskopową, 6) optyczno-

spektroskopową, 7) spektroskopii NMR i obrazowania, 8) wytwarzania nanostruktur, 9) fizyki

widzenia i neuronauki. Pracownie dysponują 50 stanowiskami do zaawansowanych prac

eksperymentalnych.

Rysunek 19. Przykładowe wyposażenie laboratoriów w ramach projektu "Międzyuczelniane Centrum NanoBioMedyczne" (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)

Źródło: http://www.cnbm.amu.edu.pl/pl/laboratoria/laboratorium-biologiczne

Kompleks Naukowo-Dydaktyczny Centrum Mikroelektroniki i Nanotechnologii - Uniwersytet

Rzeszowski

Projekt przewidywał unowocześnienie infrastruktury Uniwersytetu Rzeszowskiego –

stworzenie nowej infrastruktury (bazy naukowo-dydaktycznej) Wydziału Matematyczno-

Przyrodniczego: technologie wytwarzania nanostruktur (technologia MBE), technologia

wytwarzania układów scalonych i elementów obwodów kwantowych (fotolitografia i litografia

elektronowa), pokoje czyste, infrastruktura niskich temperatur, szereg nowych pracowni

studenckich i dwa laboratoria naukowe dla badania wytwarzanych nanostruktur i wykonania na

https://www.fizyka.umk.pl/COK

http://www.cnbm.amu.edu.pl/pl/laboratoria/laboratorium-biologiczne

~ 79 ~

wysokim poziomie technologicznym i naukowym prac dyplomowych, magisterskich

i doktorskich.

Rysunek 20. Przykładowe wyposażenie laboratoriów w ramach projektu "Kompleks Naukowo-Dydaktyczny Centrum Mikroelektroniki i Nanotechnologii" (Uniwersytet Rzeszowski)

Źródło: http://www.nanocentrum.univ.rzeszow.pl

ENERGIS - Budynek Dydaktyczno-Laboratoryjny Inżynierii Środowiska - Politechnika

Świętokrzyska

Cały obiekt należy przedstawić jako przykład budynku "inteligentnego" wykorzystującego

najnowocześniejsze energooszczędne technologie dla zasilania w media oraz nowoczesne

technologie informacyjne dla celów sterowania i monitoringu, sam w sobie stanowi

interdyscyplinarne laboratorium. W budynku są zlokalizowane cztery nowoczesne

technologicznie laboratoria dydaktyczno-naukowe, tj.: odnawialnych źródeł energii, systemów

inteligentnych, wymiany i odzysku ciepła, a także w wymiarze nano – laboratorium poznawcze

ekoinżynierii zagadnień wpływających m.in. na globalną problematykę zmniejszenia ocieplenia

klimatu i redukcji stężenia CO². Nowo wybudowane i wyposażone laboratoria

z wyszczególnieniem pracowni zamieszczono poniżej.

Laboratorium Odnawialnych Źródeł Energii (LOŹE)

Pracownia pomp cieplnych

Pracownia energii słonecznej i pokryć energoaktywnych

Pracownia energetyki rozproszonej

Pracownia energii wiatrowej i wodnej

Pracownia biomas

Laboratorium Systemów Inteligentnych (LSI)

Pracownia systemów i protokółów dostępu

Pracownia sterowani i monitoringu budynku inteligentnego

http://www.nanocentrum.univ.rzeszow.pl/

~ 80 ~

Laboratorium Regulacji, Wymiany i Odzysku Ciepła (LRWiOC)

Pracownia automatyki urządzeń grzewczych i wentylacyjnych

Pracownia instalacji grzewczych, klimatyzacyjnych i wentylacyjnych

Pracownią systemów SCADA

Laboratorium Nano- i Ekoinżynietii (LNiE)

Pracownia nanostruktury

Pracownia ekoinżynierii

Uzupełniają je sale węzła cieplnego, sterowni pomp cieplnych zlokalizowane w piwnicy oraz

sterowni energetycznej zlokalizowanej przy sali dydaktycznej na IV piętrze. Na IV piętrze

zlokalizowane są dwie sale seminaryjne oraz jedna sala dydaktyczna na 200 osób, która jest

głównie salą o charakterze edukacyjnym do prezentacji osiągnięć energetycznych w budynku,

zastosowanych rozwiązań, prowadzonych badań. Połączona jest z tarasem zewnętrznym

przystosowana została do prezentacji zastosowanych w obiekcie nowoczesnych rozwiązań z

jednoczesną możliwością obserwacji i bieżącego monitoringu efektów energooszczędnych oraz

zastosowanych rozwiązań automatyki, sterowania, bilansów zysków i strat energetycznych oraz

parametrów środowiska, gdzie można obserwować i sterować pracę zastosowanych urządzeń

i nowatorskich rozwiązań w zakresie pracy baterii fotowoltaicznych, solarów i pomp ciepła.

Infrastruktura ICT

Ostatnim elementem wpływającym na kompleksowość inwestycji była infrastruktura ICT.

Zakupiony sprzęt był uzupełnieniem wyposażenia budynków oraz laboratoriów, pozwalał także

na wsparcie kształcenia studentów za pomocą wykorzystania najnowszych technik

teleinformatycznych.

Poniżej zostały omówione główne inwestycje w ramach infrastruktury ICT wraz ze sposobem

wykorzystania:

Komputery (stanowiska komputerowe) – pracownie komputerowe

Praktycznie w ramach każdego projektu został zakupiony sprzęt komputerowy (komputery

stacjonarne oraz notebooki). Sprzęt komputerowy jest wykorzystywany przez studentów

podczas zajęć dydaktycznych. Kwestia ta wiąże się również z zakupem specjalistycznego

oprogramowania.

W ramach zakupu infrastruktury ICT zostały również utworzone specjalistyczne pracownie

komputerowe. Przykładem takim jest Pracownia Technologii Komputerowych Systemów

Pomiarowych (Politechnika Łódzka), której zadaniem jest przyczynienie się do wykształcenia

studentów w zakresie komputerowych technologii pomiarowych i przyswajania im

następujących umiejętności: pomiar wszelkiego rodzaju sygnałów (sygnały napięciowe, pomiar

temperatury, pomiar naprężeń, sygnały dynamiczne), obsługa urządzeń akwizycji danych

podłączonych do komputerów stacjonarnych, a także za pomocą Internetu, projektowanie,

tworzenie prototypów obwodów pomiarowych, przeprowadzanie symulacji oraz testowanie

obwodów, wykorzystanie częstotliwości radiowych i systemów wymiany informacji w celu

połączenia oprogramowania z najnowszym sprzętem, w celu przygotowania do badań z zakresu

łączności bezprzewodowej oraz przetwarzanie i obróbka sygnałów.

~ 81 ~

Rysunek 21. Sale komputerowe na Wydziale Mechatroniki i Lotnictwa Wojskowej Akademii Technicznej


Wydziału Mechatroniki i Lotnictwa Wojskowej Akademii Technicznej".

Rysunek 22. Stanowiska komputerowe w Międzyuczelnianym Centrum Edukacji Uniwersytetu Śląskiego


Profesjonalne oprogramowanie wykorzystywane podczas zajęć ze studentami

Środki unijne umożliwiły zakup specjalistycznego najnowszego oprogramowania.

Oprogramowanie to umożliwia zapoznanie studentów z systemami wykorzystywanymi

u pracodawców. Z drugiej strony oprogramowanie ułatwia proces prowadzenia badań.

Przykładem zakupionej licencji jest program EndNote pozwalający na gromadzenie rekordów

bibliograficznych (pobieranie ich z baz danych, z Internetu, wprowadzanie ręczne), który

współpracuje z edytorami tekstów w celu tworzenia bibliografii załącznikowej, np. na potrzeby

przygotowywanej publikacji.

Internet szerokopasmowy (wi-fi w budynku)

Większość zakupionej infrastruktury badawczej oraz oprogramowania wymaga dostępu do

Internetu. Beneficjenci inwestowali w odpowiednie serwery, łącza oraz nadajniki zapewniające

dostęp do szerokopasmowego Internetu studentom oraz pracownikom.

Co ważne dostęp do Internetu wraz ze specjalistycznym sprzętem multimedialnym daje

możliwości takie jak np. transmisja on-line wykładów znanych zagranicznych naukowców,

~ 82 ~

pokazywanie on-line specjalistycznych zabiegów – na kierunkach medycznych (zwiększa

to dostęp studentów to obserwowania np. operacji, w sali szpitalnej brakuje miejsca dla

wszystkich studentów).

Dostęp do Internetu zapewnia, także możliwość zdalnego dostępu do zakupionego sprzętu.

Istnieje możliwość skorzystania z oprogramowania lub centrum obliczeniowego on-line.

Sprzęt umożliwiający e-learning

W ramach projektów wprowadzano także e-learning. W zależności od systemów

informatycznych dotychczas funkcjonujących na uczelni wprowadzanie kształcenia zdalnego

przebiegła inaczej. W przypadku posiadania przez uczelnie platformy do e-learningu beneficjent

w większym stopniu kładł nacisk na wsparcie funkcjonującej platformy zapewniając

wykładowcom dostęp do komputerów oraz kładąc nacisk na przygotowywanie zajęć pod kątem

kształcenia zdalnego, a także podłączenie sal wykładowych oraz niektórych laboratoriów.

W przypadku braków platform do e-learnigu na uczelni tworzoną specjalną wewnętrzną sieć

komputerową, umożliwiającą monitorowanie procesów technologicznych, z możliwością

obserwacji bezpośredniej „on–line” w salach wykładowych i ćwiczeniowych, a także

z możliwością dokonywania zapisów w postaci filmów i przekazywania ich studentom przez

Internet. Działania takie umożliwił zakup systemów LabViev.

Innym przykładem zakupionej platformy jest kompleksowe środowisko e-learningowe Virtual

Learning Environment (VLE) , połączone z systemami kontroli informacji (Managed Informaton

System, MIS).

Serwery do gromadzenia danych, wyników badań itp.

W ramach infrastruktury ICT beneficjenci tworzyli specjalistyczne bazy zawierające m.in. wyniki

badań, poszczególne analizy czy publikacje. W celu stworzenia tych baz konieczny był zakup

specjalnych serwerów/dysków sieciowych umożliwiających funkcjonowanie baz danych oraz

oprogramowania.

Sprzęt multimedialny (rzutniki, telewizory, nagłośnienie, tablice multimedialne),

Elementem wspierającym prowadzone zajęcia w pomieszczeniach dydaktycznych było

wyposażenie sal w odpowiedni sprzęt multimedialny. Beneficjenci w celu zagospodarowania

pomieszczeń zakupili rzutniki, telewizory, nagłośnienie czy specjalne interaktywne tablice

multimedialne.

Systemy do zarządzania organizacją zajęć na uczelni,

Wybudowanie nowoczesnych budynków wymagało zakupu odpowiednich systemów do

sprawnego zarządzania budynkiem np. do automatycznej regulacja klimatyzacji, pozyskiwania

energii słonecznej poprzez zamontowane na budynku baterie słoneczne, sterowanie dostępem

do laboratoriów (specjalne karty z przydzielanym dostępem). Systemy te wspierają także

pracowników administracyjnych w zarządzaniu planowaniem zajęć (przydzielanie pomieszczeń

wykładowych, rezerwacja sprzętu itp.).

~ 83 ~

Rysunek 23. Miejsce do sterowania obiektem na Wydziale Mechatroniki i Lotnictwa Wojskowej Akademii Technicznej


Wydziału Mechatroniki i Lotnictwa Wojskowej Akademii Technicznej".

Stworzenie centrum obliczeniowego

Szczególnie ciekawym rozwiązaniem jest zakup centrum obliczeniowego. Niektóre z badań

wymagają analiz dużej ilości danych, normalne komputery w celu wykonania obliczenia np.

w badaniach genetycznych wykonywałby analizę nawet kilka dni. Zakup takiego sprzętu

znacząco skraca czas oraz daje możliwość zdalnego dostępu. Z takiego centrum mogą korzystać

wszyscy studenci, doktoranci oraz pracownicy, którzy potrzebują wykonać skomplikowane

obliczenia w ramach prac naukowych oraz prowadzonych badań.

Sprzęt pomocniczy np. okulary 3D, tablety itp.

Uzupełnieniem infrastruktury ICT był zakup drobnego sprzętu jak np. okularów 3D czy

tabletów. Sprzęt ten jest wykorzystywany wspierająco przez studentów oraz wykładowców.

Podsumowując zakup infrastruktury ICT zapewnił do dostęp do nowoczesnych narzędzi

i technik informacyjnych, wzmocnił jednostki akademickie w procesie kształcenia.

Działania w obszarze ICT są szczególnie ważne, gdyż bez możliwości dostępu do nowoczesnych

technologii nie byłoby możliwości pełnego wykorzystania powstałych obiektów oraz

wykorzystania aparatury badawczej.

Zaspokojenie potrzeb beneficjentów

Pytanie, które jest problematyczne w odpowiedzi, ale które należy postawić dotyczy tego, na ile

inwestycje zaspokoiły potrzeby beneficjentów i rozwiązały problemy z przestarzałą

infrastrukturą dydaktyczną. Obraz wyłaniający się z diagnozy przeprowadzonej w zapisach

programowych PO IiŚ wskazuje na przestarzałą oraz niedoinwestowaną infrastrukturę

dydaktyczną. W kontekście zwiększenia liczby studentów generalnie jedną z barier kształcenia

na wysokim poziomie jest infrastruktura. Wśród innych głównych czynników można wyróżnić

elementy związane z układaniem programów kształcenia oraz poziomem kadry dydaktycznej.

Realizowane projekty w ramach XIII Priorytetu PO IiŚ, zasadniczo ze względu na charakter

inwestycji, mogły przyczynić się bezpośrednio do pierwszego czynnika. Siła oddziaływania

projektów na kolejne dwa czynniki jest mniejsza, zapisy programowe „nie wymuszały” na

beneficjentach zmian w tym obszarze i mogły jedynie wpływać w pośredni sposób. Szczegółowa

~ 84 ~

analiza pośredniego wpływu projektów na zmiany w dydaktyce została wykonana w rozdziałach

2.4-2.7.

Należy uznać, że zrealizowane inwestycje zaspokoiły potrzeby poszczególnych podmiotów –

najczęściej poszczególnych wydziałów. Co prawda badani wskazywali na konieczność dalszych

inwestycji (głównie w obszarze wymiany posiadanej aparatury), ale zakres oraz kompleksowość

projektów uczynił z tych podmiotów jedne z najnowocześniejszych w całym kraju, a niektóre

z nich nawet (ze względu na posiadany sprzęt) w Europie. Co do zaspokojenia potrzeb zdania są

podzielone. Część beneficjentów wskazywała, że planując projekt starali się go tak

przeprowadzić, aby był on wyczerpujący, dodatkowo w taki sposób aby nie było późniejszych

problemów z utrzymaniem infrastruktury. Druga część badanych, skłaniała się do opinii, że

liczba zrealizowanych projektów nawet wewnątrz uczelni nie rozwiązuje wszystkich

problemów, pozostaje spory odsetek wydziałów, których budynki wymagają inwestycji, w tych

obiektach sprzęt nie został zmodernizowany. W przypadku ich projektów wskazywali na dalsze

potrzeby inwestycyjne, z których sfinansowaniem mogą mieć problem.

Nie tylko środki z PO IiŚ miały zapewnić modernizację infrastruktury, ale także środki m.in.

z RPO, PO RPW. W ocenie ewaluatora trudno jednoznacznie odpowiedzieć czy zakres (ilość

projektów) jest wystarczająca. Realizacja inwestycji przyczyniła się do umocnienia wiodących

ośrodków dydaktycznych w kraju, pozwalając na zapewnienie bardzo wysokiego poziomu

dydaktyki na poszczególnych kierunkach, z drugiej strony jednak pozostały uczelnie oraz

wydziały, które nie dostały wsparcia, co może przyczynić się do zwiększenia dysproporcji

pomiędzy poszczególnymi jednostkami.

Powiązanie oferty edukacyjnej uczelni z powstałą infrastrukturą

Jednym z elementów analizy jest ocena zmian oferty edukacyjnej w związku z powstałą

infrastrukturą. Na początku należy zaznaczyć, że projekty należy rozpatrywać całościowo,

ponieważ badani mieli problem z rozgraniczeniem typów wsparcia w kontekście osiągniętych

efektów. Projekty należy rozpatrywać kompleksowo, bo wszystkie elementy składają się na

realizację celów i zmiany w ofercie edukacyjnej uczelni. Rodzaj inwestycji i koszty poniesione na

poszczególne elementy inwestycji są w dużej mierze zależne od początkowej sytuacji

w podmiocie. Niektórzy badani posiadali odpowiednie budynki, które wystarczyło

zmodernizować lub wyposażyć, w innych przypadkach gdy wydział mieścił się w kilku miejscach

w mieście, konieczne było wybudowanie jednego budynku, do którego mógł przenieść się cały

wydział. W przypadku braku dostosowanego budynku trudno byłoby wyposażyć i stworzyć

odpowiednie laboratoria. Poszczególne elementy inwestycji były także zależne od kierunków

kształcenia np. do wykształcenia studenta na kierunku informatyka konieczne są większe

nakłady na infrastrukturę ICT, natomiast do kształcenia studenta na kierunku fizyka bądź

chemia konieczne są większe inwestycje w aparaturę badawczą. Z drugiej strony konieczne było

zapewnienie wysokiego bezpieczeństwa studentów w postaci stworzenia odpowiednich

systemów wentylacyjnych czy zabezpieczenia substancji niebezpiecznych/wybuchowych

– w starych budynkach było to często niemożliwe. W tym przypadku brak inwestycji w budynek

ograniczyłby efekty przeprowadzonej inwestycji.

Z punktu widzenia badanych ważna okazywała się aparatura/wyposażenie laboratoriów, bez

niej nie było możliwości kształcenia praktycznego studentów. Najbardziej pożądaną sytuacją

była ta, w której beneficjent typ zakupionego sprzętu konsultował z przedsiębiorcami oraz

~ 85 ~

decydował się na jej zakup pod koniec realizacji projektu, tak aby kupić w danej chwili

najbardziej nowoczesny sprzęt. Jednakże koncepcja konsultacji treści kształcenia

z pracodawcami jest trendem dosyć nowym, który w dyskursie publicznym dotyczącym

szkolnictwa wyższego pojawił się stosunkowo niedawno. W momencie planowania inwestycji

nie panowało generalne przekonanie ani świadomość potrzeby konsultacji z pracodawcami.

Projekty nie osiągnęłyby takich efektów bez odpowiedniej infrastruktury ICT, jest ona ważnym

elementem wspierającym całą inwestycje. Zapewnienie odpowiedniego sprzętu IT, komputerów,

rzutników czy hot-spotów jest procesem towarzyszącym i zasadniczo nie da się go rozdzielić.

Podsumowując, kompleksowość inwestycji wpłynęła na zmiany na uczelniach. Zrealizowane

inwestycje miały duży wpływ na ofertę edukacyjną uczelni. Jednakże, jak opisano powyżej nie

ma możliwości wskazania, które elementy wpływają w największym stopniu, inwestycje bez

któregoś z elementów nie byłyby kompletne. Wybudowana infrastruktura może wpływać na

ofertę edukacyjną uczelni w następujących obszarach:

możliwość wprowadzenia nowych treści do programów zajęć,

zwiększenie ilości zajęć praktycznych,

zapewnienie studentom dostępu do nowoczesnej aparatury badawczej,

kształcenie z wykorzystanie najnowszych technik komputerowych,

Dokładne osiągnięte efekty zostały opisane w dalszej części raportu. Konkludując należy

uznać, że zdecydowana większość badanych realizowała w pełni kompleksowe projekty,

co jest zgodne z zapisami programowymi. Generalnie projekty w pełni kompleksowe są wstanie

zapewnić wysoki poziom dydaktyki, brak któregoś z elementów może obniżać osiągane efekty,

z tym że trzeba mieć na uwadze stan wyjściowy oraz konkretne przeznaczenie inwestycji.

Kluczowe są też proporcje pomiędzy poszczególnymi typami wydatków. W ocenie ewaluatora

największa cześć dochodów powinna być w miarę możliwości przeznacza na zakup wyposażenia

(w zależności od kierunku kształcenia aparatura badawcza bądź infrastruktura ICT), bo to ono

w największym stopniu daje możliwość praktycznego kształcenia studentów oraz prowadzenia

badań w ramach dydaktyki. To posiadany sprzęt przekłada się na osiągane efekty w obszarze

poprawy jakości dydaktyki.

Wykorzystanie infrastruktury badawczej

Na koniec pozostaje ocena poziomu wykorzystania wybudowanej infrastruktury badawczej.

Należy tu podkreślić fakt, że część projektów nie jest zakończona stąd nie ma pełnej możliwości

przyjrzenia się w jakim celu wykorzystywane są inwestycje. Kwestią dyskusyjną podczas

wywiadów było rozdzielnie zagadnienia dydaktyki i badań. Dla części badanych są to pojęcia

tożsame i uzupełniające się. Badania są prowadzone przez studentów w ramach prac

inżynierskich, magisterskich czy doktoranckich. Cześć rozmówców wskazała, że podział na

dydaktykę i badania jest sztuczny i należy wszystko traktować jako proces dydaktyczny, badania

są bezpośrednio wpisane w proces kształcenia, rozgraniczenie ilościowe jest niemożliwe.

Kwestię tę obrazuje poniższy cytat:

~ 86 ~

Natomiast pamiętajmy o jednej prostej rzeczy, że student/doktorant to jest kto? Czy on się uczy, czy

już prowadzi badania naukowe? Zgodnie z definicją w naszym polskim prawie – on się uczy i prowadzi

badania naukowe ucząc się82.

Niezależnie od opinii rozmówców (dotyczącej trudności w oddzieleniu dydaktyki od badań)

należy uznać, że infrastruktura jest wykorzystywana zarówno w procesie dydaktycznym, jak i do

prowadzenia badań z nim związanych (przez pracowników naukowych). Z jednej strony

realizowane są badania podstawowe w ramach działalności statutowej, z drugiej realizowane są

pozyskane granty. Jeden z rozmówców wskazał, że w jego podmiocie aparatura jest

wykorzystywana w 60% do pracy naukowej, a w 40% podczas zajęć dydaktycznych. Podanie

dokładnych danych dotyczących udziału dydaktyki i badań dla wszystkich beneficjentów jest

niemożliwe (ze względu na jakościowy charakter badania oraz problematyczne kwestie

z rozdzieleniem tych kwestii). Można jednak założyć, że infrastruktura wykorzystywana jest

mniej więcej w równym stopniu na cele dydaktyczne i badawcze.

Kwestią problematyczną jest wykorzystanie infrastruktury w celach badawczych innych niż

związanych z dydaktyką. Beneficjenci nie mogą prowadzić działań komercyjnych, co jest

pewnego rodzaju utrudnieniem. Próbą rozwiązania tego problemu jest uwolnienie 20%

zasobów, które można wykorzystywać na cele komercyjne (wytyczne w tym zakresie pojawiły

się w końcowym okresie realizacji ewaluacji).

Warto, także dodać, że w ramach realizacji projektów wzrosła liczba miejsc do prowadzenia

zajęć praktycznych. Brak dokładnych danych liczbowych posiadanych przez beneficjentów oraz

brak monitorowania tego wskaźnika w ramach Priorytetu uniemożliwia określenie dokładnej

ich liczby. Szczególnie, że sam wzrost nie jest do końca dobrym miernikiem. W przypadku,

niektórych kierunków studiów takich jak np. fizyka czy chemia (szczególnie na uniwersytetach)

liczba zajęć praktycznych pozostała bez zmian. W tych przypadkach bardziej istotny jest wzrost

jakości kształcenia praktycznego.

2.3 Ocena komplementarności i synergii projektów realizowanych przez

beneficjentów XIII Priorytetu PO IiŚ


1/ Czy w okresie 2007-2015 beneficjenci realizowali inne projekty (w szczególności współfinansowane

z funduszy UE)? Czy były one komplementarne wobec projektów wspieranych w ramach Priorytetu XIII PO

IiŚ w zakresie celów osi i programu? Czy zaobserwowano efekt synergii tych projektów w kontekście celów

osi i programu?

2/ Czy beneficjenci planują w przyszłości realizację projektów komplementarnych wobec tych z Priorytetu

XIII PO IiŚ? Jeśli tak czego będą dotyczyły te projekty, jakie cele będą realizować, jakie grupy zostaną nimi

objęte, skąd beneficjenci zamierzają pozyskać środki na sfinansowanie tych projektów?

3/ Czy były prowadzone działania promocyjne kierunków związanych z realizacją projektów wspartych

w ramach Priorytetu XIII PO IiŚ? Jeśli tak, jaka była ich skuteczność? Na ile te działania stworzyły efekt

synergii z działaniami w projektach PO IiŚ?

W ramach przeprowadzonego badania zdiagnozowano aktywność polskich uczelni publicznych

w zakresie realizacji projektów w obszarze rozwoju jednostki, w tym przede wszystkim


~ 87 ~

przedsięwzięć współfinansowanych ze środków unijnych. Należy wskazać na wysoki poziom

zaangażowania w pozyskiwanie środków finansowych na rozwój jednostek. Największy odsetek

badanych pozyskał środki finansowe w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych – 82%

publicznych uczelni posiada status beneficjenta RPO83. W nieznacznie mniejszym stopniu (78%)

badane jednostki sięgały po środki PO KL84. Ponadto ok. połowa badanych uczelni realizowała

przedsięwzięcia współfinansowane z PO IiŚ i PO IG85. Warto zwrócić uwagę na wyższy poziom

aktywności w realizacji projektów beneficjentów XIII Priorytetu PO IiŚ niż nie-beneficjentów86.

Wszyscy badani beneficjenci XIII Priorytetu realizowali projekty w ramach PO KL (wartość dla

nie-beneficjentów wyniosła 66%), a prawie wszyscy (95%) – w ramach RPO i PO IG (wartość dla

nie-beneficjentów wyniosła odpowiednio 75% oraz 23%). Szczegółowe deklaratywne dane

dotyczące aktywności w zakresie realizacji projektów przez polskie uczelnie publiczne

przedstawiono na poniższym wykresie. Dane ilustrują wyniki badania również w podziale na

Beneficjentów XIII Priorytetu PO IiŚ (najlepsze polskie jednostki) i nie-beneficjentów.

Wykres 17. Aktywność polskich uczelni w zakresie realizacji projektów współfinansowanych z programów operacyjnych


Jeżeli chodzi o zakres zrealizowanych projektów, to należy wskazać na wyższy poziom

aktywności wśród beneficjentów XIII Priorytetu PO IiŚ w obszarze realizacji przedsięwzięć

o szerokim zakresie.. Wszyscy beneficjenci XIII Priorytetu wdrożyli działania inwestycyjne

z zakresu: budowy lub przebudowy budynków (nie-beneficjenci – 86%), zakupu nowej lub

rozbudowy istniejącej aparatury badawczo-rozwojowej (nie-beneficjenci – 66%) oraz poprawy

lub budowy infrastruktury teleinformatycznej (nie-beneficjenci – 45%), ponadto 95% z nich

uwzględniła w realizowanych projektach przebudowę pomieszczeń (nie-beneficjenci – 52%).

83 Badaniem CAWI objęte były wszystkie polskie uczelnie publiczne

84 Konstrukcja kwestionariusza badania CAWI nie pozwala sprecyzować w ramach jakich Działań PO KL badane uczelnie realizowały projekty. Szczegółowe dane dotyczące wdrażanych Działań przedstawiono w dalszej części rozdziału.

85 Konstrukcja kwestionariusza badania CAWI nie pozwala sprecyzować w ramach jakich Działań PO IG badane uczelnie realizowały projekty. Szczegółowe dane dotyczące wdrażanych Działań przedstawiono w dalszej części rozdziału.

86 Wyodrębnione grupy: beneficjent i nie-beneficjent – odnoszą się do beneficjentów XIII Priorytetu PO IiŚ.

49%

78%

53%

25%

82%

4% 4%

100% 100% 95%

32%

95%

5% 19%

66%

28% 22%

75%

6% 3%

PO IiŚ PO KL PO IG PO RPW RPO Żaden program operacyjny

Inne

Ogółem Beneficjent Nie-beneficjent

~ 88 ~

Wykres 18. Zakres projektów realizowanych przez polskie uczelnie publiczne w ramach programów operacyjnych


Istotnym zagadnieniem w tym obszarze jest komplementarność zrealizowanych projektów na

poziomie poszczególnych jednostek. Celem analizy jest zdiagnozowanie sytuacji i warunków,

w których projekty zrealizowane w ramach innych programów operacyjnych przyczyniały się do

realizacji celów XIII osi priorytetowej i całego programu.

2.3.1 Ocena komplementarności w kontekście działań inwestycyjnych

W obszarze przedsięwzięć inwestycyjnych można wskazać trzy poziomy komplementarności

rozumianej jako wzajemne uzupełnianie się interwencji skierowanych na osiągnięcie wspólnego

celu. W przypadku prowadzonej analizy wskaźnikiem komplementarności były cele XIII osi

priorytetowej PO IiŚ oraz całego PO IiŚ 2007-2013 – zatem sprawdzono w jakim zakresie

przedsięwzięcia realizowane przez beneficjentów wpływają na realizację sformułowanych

celów. Analiza zrealizowanych projektów inwestycyjnych została przeprowadzona pod kątem87:

komplementarności przestrzennej/ geograficznej, która występuje w sytuacji, gdy

projekty są powiązane przestrzennie między sobą, czyli kiedy wsparcie z różnych źródeł

ukierunkowane jest na te same tereny lub do tych samych środowisk. Projekty

komplementarne przestrzennie oddziałują na siebie wzajemnie – wpływają na swoją

realizację i efekty podjętych w ramach projektów działań, ale to oddziaływanie ma

charakter jedynie pośredni i nie przyczynia się w prosty sposób do generowania

wartości dodanej;

komplementarności funkcjonalnej, która polega na wpisywaniu się projektu

w istniejącą już sieć działań/projektów/inwestycji jako kolejny element tej sieci. Do

funkcjonalnych powiązań można zaliczyć różne typy projektów, np. badawcze,

infrastrukturalne, szkoleniowe, realizowane przez jednego beneficjenta;

komplementarności bezpośredniej, która występuje w sytuacji, gdy projekt jest

bezpośrednią kontynuacją lub uzupełnieniem dotychczasowych projektów. Projekty

bezpośrednio komplementarne realizowane są przez jednego beneficjenta i są tego

samego typu.

87 Typologia komplementarności została opracowana na podstawie raportu pn. „Ocena komplementarności interwencji w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka z innymi programami finansowanymi z funduszy Unii Europejskiej” (PSDB, 2011).

100% 95% 100% 100% 86%

52% 66%

45%

Budowy lub przebudowy budynków

Przebudowy pomieszczeń Zakupu nowej lub rozbudowy istniejącej aparatury badawczo-

rozwojowej

Poprawy lub budowy infrastruktury

teleinformatycznej

Beneficjent Nie-beneficjent

~ 89 ~

Wymienione wyżej typy komplementarności można rozpatrywać pod kątem gradacji – najmniej

kryteriów musi być spełnione, aby możliwe było przypisanie projektom komplementarności

przestrzennej, zaś najwięcej – komplementarności bezpośredniej. Dlatego do grona projektów

komplementarnych bezpośrednio zaliczyć można tylko nieliczne przedsięwzięcia.

Beneficjenci XIII Priorytetu PO IiŚ zrealizowali w sumie 499 projektów inwestycyjnych (liczba

nie uwzględnia projektów zrealizowanych w ramach XIII Priorytetu) współfinansowanych ze

środków unijnych. Aby zobrazować pełną aktywność polskich uczelni publicznych wskazaną

liczbę należy powiększyć o zrealizowane przedsięwzięcia, które były finansowane ze źródeł

innych niż programy operacyjne. Jednakże precyzyjne wskazanie liczby przedsięwzięć

zrealizowanych przez beneficjentów finansowanych z innych źródeł niż fundusze unijne jest

niemożliwe. Średnio każdy z beneficjentów zrealizował ponad 13 projektów. Sześciu

beneficjentów zrealizowało ponad 20 przedsięwzięć inwestycyjnych. Do najbardziej aktywnych

jednostek należy zaliczyć: Akademię Górniczo-Hutniczą w Krakowie (57 projektów),

Uniwersytet Jagielloński (38) oraz Politechnikę Świętokrzyską (29), Politechnikę Opolską (25),

Politechnikę Warszawską (24), Uniwersytet Warszawski (22). Z kolei najmniej projektów

zrealizowały: Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach (0 projektów), Uniwersytet

Pedagogiczny w Krakowie (1), Politechnika Koszalińska (2), Uniwersytet Medyczny w Łodzi (2),

Akademia Morska w Gdyni (3), Uniwersytet W Białymstoku (3) oraz Warszawski Uniwersytet

Medyczny (5). Prawie wszystkie jednostki skorzystały ze środków PO IG i RPO. Szczegółowe

zestawienie liczby zrealizowanych projektów w ramach poszczególnych programów

operacyjnych przedstawiono w poniższej tabeli.

Tabela 17. Liczba projektów inwestycyjnych realizowanych przez beneficjentów w ramach programów operacyjnych

Nazwa Beneficjenta XIII

Priorytet

PO IiŚ88

PO IG89 – Oś I

PO IG – Oś II

PO RPW RPO

Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

2 40 5 12

Akademia Morska w Gdyni 1 3

Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

1 2 3

Politechnika Białostocka 1 2 2 4

Politechnika Częstochowska 1 1 2 3

Politechnika Gdańska 3 7 3 9

Politechnika Koszalińska 2 1 1

88 Beneficjenci XIII Priorytetu PO IiŚ zrealizowali także 2 projekty z IX Priorytetu PO IiŚ (Termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej): Politechnika Śląska – 1, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu – 1.

89 Beneficjenci XIII Priorytetu PO IiŚ zrealizowali także 2 projekty z Działania 5.4 PO IG (Zarządzanie własnością intelektualną): Politechnika Warszawska – 1, Uniwersytet Jagielloński – 1.

~ 90 ~


Priorytet

PO IiŚ88

PO IG89 – Oś I

PO IG – Oś II

PO RPW RPO

Politechnika Łódzka 3 11 3 5

Politechnika Opolska 1 25

Politechnika Poznańska 2 5 1 3

Politechnika Śląska 2 5 4 7

Politechnika Świętokrzyska 1 3 1 2 23

Politechnika Warszawska 3 17 5 1

Politechnika Wrocławska 2 12 4 3

Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie

1 6 1 4

Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

1 2 2

Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach 2

Uniwersytet Gdański 2 4

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

1 7 1

Uniwersytet Jagielloński 1 21 6 10

Uniwersytet Łódzki 3 1 1

Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej 1 2 2 4 3

Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu

2 1 2

Uniwersytet Medyczny w Łodzi 1 1 1

Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu 1 3 6

Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

1 1

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu 1 3 4

Uniwersytet Rzeszowski 2 3 11

Uniwersytet Szczeciński 1 8

Uniwersytet Śląski 2 2 1 10

Uniwersytet w Białymstoku 1 3

Uniwersytet Warszawski 2 10 8 4

~ 91 ~


Priorytet

PO IiŚ88

PO IG89 – Oś I

PO IG – Oś II

PO RPW RPO

Uniwersytet Wrocławski 1 1 4

Uniwersytet Zielonogórski 1 6

Warszawski Uniwersytet Medyczny 2 1 1 1

Wojskowa Akademia Techniczna im. Jarosława Dąbrowskiego w Warszawie

1 7 5 3

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie

2 4 2 3

SUMA 58 176 55 16 190

Źródło: opracowanie własne na podstawie KSI SIMIK, dane na dzień 31.07.2015 r.

Jeżeli chodzi o komplementarność zrealizowanych projektów na poziomie poszczególnych

jednostek, to należy wskazać na różnorodność osiąganych efektów. Wszystkim beneficjentom

można przypisać realizację projektów komplementarnych przestrzennie. Przedsięwzięcia

realizowane przez poszczególne podmioty były skierowane do obiorców z tego samego obszaru

– przede wszystkim do środowiska akademickiego (pracowników naukowo-dydaktycznych,

studentów, kandydatów na studia) reprezentującego dane miasto i jego najbliższe otoczenie.

Projekty realizowane na jednej uczelni oddziaływały na siebie wzajemnie, wpływając na

osiągnięte efekty w ramach poszczególnych przedsięwzięć. Ale trzeba podkreślić, że wpływ ten

jest, w większości przypadków, jedynie pośredni. Trafnym przykładem projektów

komplementarnych geograficznie są przedsięwzięcia realizowane przez AGH oraz Politechnikę

Opolską. AGH zrealizowała szereg projektów, których zakres obejmował inwestycje

w infrastrukturę, ale znaczna część z nich oddziaływała na projekty finansowane z XIII

Priorytetu PO IiŚ jedynie w sposób pośredni. Trudno wskazać na bezpośrednie powiązania (i ich

konkretne efekty) między dwoma projektami finansowanymi w ramach XIII osi priorytetowej

PO IiŚ (Przebudowa paw. D-4 na sale dydaktyczne i laboratoria dla tworzonego Wydziału

Energetyki i Paliw AGH oraz Modernizacja Wydziału Inżynierii Materiałowej i Ceramiki AGH

Kraków) a innymi przedsięwzięciami realizowanymi w ramach PO IG czy MRPO 2007-2013

(m.in. Rozwój bazy dydaktycznej Katedry Telekomunikacji AGH w zakresie nowoczesnych sieci

optycznych, Adaptacja i doposażenie laboratorium badawczego metali i stopów pod kątem

analiz odlewów i zabytków archeologicznych na Wydziale Odlewnictwa AGH czy Zakup

analitycznego transmisyjnego mikroskopu elektronowego z unikalnym oprzyrządowaniem do

badań mikro- i nano-struktury materiałów). Podobnie komplementarność wypada w przypadku

części projektów zrealizowanych przez Politechnikę Opolską. Podmiot zrealizował

1 przedsięwzięcie sfinansowane z PO IiŚ – Przebudowa budynków 1 i 3 Wydziału

Elektrotechniki, Automatyki i Informatyki w II Kampusie Politechniki Opolskiej oraz 25

w ramach innych programów (m. in. Laboratorium nieinwazyjnej diagnostyki procesów

i urządzeń cieplno-przepływowych w Politechnice Opolskiej, Innowacyjne laboratorium do

badań materiałów metalowych przy obciążeniach statycznych na Politechnice Opolskiej oraz

Utworzenie nowoczesnego stanowiska badawczego do badania układów napędowych pojazdów

drogowych i rolniczych spełniającego wymogi określone w PN oraz w certyfikacie TUV na

~ 92 ~

Politechnice Opolskiej – projekty realizowane przez Wydział Mechaniczny Politechniki

Opolskiej).

Zaprojektowanie przedsięwzięć komplementarnych przestrzennie nie jest wyzwaniem

dla beneficjentów. Takie działanie nie wymaga spójnego i celowego wdrażania strategii

inwestycyjnej. W ten typ komplementarności wpisze się każde działanie inwestycyjne wdrożone

przez daną jednostkę. Na trudności związane z realizacją projektów komplementarnych na

wyższym poziomie niż przestrzenny wskazywali beneficjenci XIII Priorytetu PO IiŚ.

(…) Ale nie ma tak, że dwa wydziały składają wspólnie wniosek o projekt unijny, bo trudno byłoby to

zrealizować przez specyfikę tych projektów i (…) strukturę wydziałową – każdy wydział ma swoje

budynki i swoje projekty90.

Realizowane przedsięwzięcia wpisują się w ogólną strategię rozwoju jednostek i wpływają na

rzecz podniesienia potencjału naukowo-dydaktycznego, ale nie wszystkie wypełniają w prosty

sposób cel XIII osi priorytetowej w zakresie kierunków priorytetowych. Należy podkreślić, że

projekty komplementarne jedynie na poziomie przestrzennym w ograniczonym stopniu

generują efekt synergii i wartości dodanej.

Kolejnym wyróżnionym typem komplementarności jest komplementarność na poziomie

funkcjonalnym. W tym przypadku lista beneficjentów spełniających kryteria integralności musi

zostać zawężona jedynie do jednostek, które realizują przedsięwzięcia, będące elementami

spójnej sieci działań. W zintegrowaną sieć przedsięwzięć może wpisywać się tylko część

projektów danej jednostki. Wówczas tylko te przedsięwzięcia są komplementarne na poziomie

funkcjonalnym. Spójna sieć działań odnosi się do przedsięwzięć, którym można przypisać

zbieżne cele. Zatem w zakresie przedsięwzięć realizowanych w ramach XIII Priorytetu PO IiŚ

o komplementarności funkcjonalnej można mówić w odniesieniu do projektów,

przyczyniających się do unowocześnienia infrastruktury jednostki oraz zwiększenia udziału

liczby studentów na priorytetowych kierunkach studiów, a także do podniesienia jakości

kształcenia na uczelniach poprzez wykorzystanie technologii informacyjnych

i komunikacyjnych. Przykładem jednostki, która wdraża przedsięwzięcia wpisujące się w spójny

plan rozwoju może być Politechnika Świętokrzyska, która zrealizowała m.in. projekty: SKANLAB

– Zakup wyposażenia Laboratorium Elektronowej Mikroskopii Skaningowej i Mikroanalizy Rtg.

szansą na zwiększenie innowacyjności naukowo badawczej Politechniki Świętokrzyskiej

w Kielcach (RPO WŚ), PKMLAB – Zakup wyposażenia Laboratorium Podstaw Konstrukcji

Maszyn szansą innowacyjnego kształcenia studentów z wykorzystaniem współczesnych nauk

projektowania inżynierskiego (RPO WŚ), Modernizacja laboratoriów badawczych Wydziału EAiI

Politechniki Świętokrzyskiej nr 1, nr 2 i nr 3 (RPO WŚ), Doposażenie laboratoriów

wspomagających proces dydaktyczny kierunku Inżynierii Środowiska oraz Geodezji i Kartografii

w Politechnice Świętokrzyskiej (RPO WŚ). Innym przykładem przedsięwzięć funkcjonalnych są

projekty zrealizowane przez WUM. W ramach jednego projektu (Rozbudowa i unowocześnienie

Centrum Biostruktury w Warszawskim Uniwersytecie Medycznym) rozbudowano

i zmodernizowano dwa zakłady: zakład medycyny sądowej i zakład anatomii, a w ramach

drugiego (Dydaktyka w Centrum Sportowo-Rehabilitacyjnym Warszawskiego Uniwersytetu

Medycznego) – utworzono centrum rehabilitacyjne. Trzeba podkreślić, że analiza danych


~ 93 ~

zastanych i wywiady pogłębione z przedstawicielami beneficjentów wskazały na wysoki udział

projektów komplementarnych funkcjonalnie. Można wskazać na komplementarność między

projektami realizowanymi w ramach XIII Priorytetu PO IiŚ a przedsięwzięciami finansowanymi

z PO IG, gdzie również wspierano obszary nauk: ścisłych, przyrodniczych, technicznych,

medycznych i nauk o zdrowiu i kulturze fizycznej. Projekty realizowane w ramach PO IG wpisują

się w spójną sieć przedsięwzięć na rzecz kształcenia specjalistów w zakresie

nowoczesnych technologii. Wybudowana/rozbudowana/zmodernizowana w ramach

przytoczonych Programów infrastruktura (dydaktyczna – w ramach XIII PO IiŚ i naukowo-

badawcza – w ramach PO IG) pozwala na przygotowanie kompleksowej ścieżki kształcenia

studentów i doktorantów kierunków ścisłych o kluczowym znaczeniu dla rozwoju

gospodarki. Laboratoria dydaktyczne (PO IiŚ) pozwalają na prowadzenie zawansowanych zajęć

dydaktycznych, podczas których studenci mają możliwość obcowania z najnowocześniejszymi

rozwiązaniami, w tym z obszaru technik informacyjnych i komunikacyjnych. Z kolei aparatura

dofinansowana w ramach PO IG umożliwia prowadzenie innowacyjnych badań na kolejnych

etapach kariery akademickiej np. w trakcie studiów doktoranckich, co przyczynia się do

podniesienia konkurencyjności polskiej nauki. Taka organizacja procesu edukowania stwarza

warunki dla rozwoju w zakresie konkurencyjnej gospodarki i atrakcyjności inwestycyjnej. Istotę

kompleksowej ścieżki kształcenia podnoszono również w trakcie wywiadów jakościowych

z beneficjentami XIII Priorytetu PO IiŚ.

(…) to wynika z regulaminów tamtych projektów odnośnie tego, jak będzie wykorzystywana

infrastruktura: nie do celów dydaktycznych, tylko dalej – żeby zapewnić ciągłość rezultatów tego

projektu91.

Ponadto w celu zilustrowania skali inwestycji sprawdzono ile złotówek przeznaczonych na

projekty współfinansowane z PO IG i RPO przypada na jedną złotówkę przeznaczoną na

inwestycje dofinansowane z XIII Priorytetu PO IiŚ. Można wskazać na porównywalność środków

przeznaczonych w ramach II osi PO IG – na jedną złotówkę z XIII Priorytetu PO IiŚ przypada

kwota 1,19 zł. Mniejszą wartość zidentyfikowano w przypadku I osi priorytetowej PO IG i RPO –

odpowiednio: 0,44 zł i 0,57 zł. Generalnie działania podejmowane przez beneficjentów XIII

Priorytetu PO IiŚ w ramach innych programów operacyjnych wpisują się w cele XIII osi

priorytetowej. Zatem można mówić o realizacji spójnej sieci działań przez polskie uczelnie

publiczne w obszarze unowocześnienia infrastruktury.

Ostatnim wyróżnionym typem komplementarności jest współzależność bezpośrednia. Jest to

sytuacja, w której przedsięwzięcie jest prostym uzupełnieniem innego realizowanego działania.

Ten typ komplementarności pozwala na generowanie wartości dodanej zrealizowanych

projektów. Przykładem beneficjenta, którego działaniom można przypisać komplementarność

bezpośrednią jest Uniwersytet Warszawski, który zrealizował w ramach PO IiŚ dwa projekty:

Centrum Nowych Technologii ,,Ochota'' Uniwersytetu Warszawskiego oraz Centrum Nowych

Technologii „Ochota” – drugi etap budowy budynku Wydziału Fizyki Uniwersytetu

Warszawskiego (CeNT II.2). Projektem komplementarnym bezpośrednio jest projekt Centrum

nauk Biologiczno-Chemicznych UW – kampus Ochota (CENT III). Przedsięwzięcia


~ 94 ~

komplementarne bezpośrednio pozwalają na obniżanie kosztów utrzymania wspartych

inwestycji.

Może się okazać, że te koszty będą teraz niższe. Będą niższe, bo są różnego rodzaju energooszczędne

urządzenia zastosowane, tak że w międzyczasie myśmy też zrealizowali projekt dotyczący

energooszczędności naszych budynków. Te nowoczesne rozwiązania, które są wprowadzone, nie są do

końca jeszcze na tyle przez nas poznane92.

Dodatkowo dzięki środkom XIII Priorytetu możliwe było otrzymanie wsparcia na podtrzymanie

funkcjonalności infrastruktury, której poziom zaawansowania był już relatywnie wysoki.

Przede wszystkim od wielu lat nie było środków pozwalających na utrzymanie stanu kondycji dobrej

wcześniej wspartej infrastruktury. Środki, które uczelnia otrzymuje na tak zwaną działalność w części

dydaktycznej, w bardzo niewielkim stopniu dotyczą substancji materialnej. Bardzo są również

znikome dotacje z Ministerstwa Zdrowia na rozbudowę i na modernizację93.

Innym trafnym przykładem projektów komplementarnych bezpośrednio są przedsięwzięcia

wdrażane przez Politechnikę Łódzką. Podmiot jest przykładem konsekwentnego realizowania

projektów spójnych i wzajemnie uzupełniających się. W ramach XIII Priorytetu PO IiŚ

sfinansowano trzy przedsięwzięcia: Fabryka Inżynierów XXI wieku – budowa nowoczesnego

obiektu dydaktyczno-laboratoryjnego Wydziału Mechanicznego Politechniki Łódzkiej, Budowa

nowego budynku Wydziału Inżynierii Procesowej i Ochrony Środowiska Politechniki Łódzkiej –

LabFactor oraz Centrum Technologii Informatycznych Politechniki Łódzkiej.

(…) Aplikując, my wiemy, co chcemy, a otrzymując – mamy podstawę ku temu, żeby to otrzymać. Więc

to już w pewnym sensie mówi o jakości naszego działania94.

Podsumowując, można stwierdzić, że badanie pozwoliło wskazać na zależność – wraz ze

wzrostem poziomu szczegółowości kryteriów komplementarności (od komplementarności

przestrzennej poprzez funkcjonalną do bezpośredniej) spada liczba jednostek, które je spełniają.

Wszystkim beneficjentom XIII Priorytetu PO IiŚ można przypisać realizację projektów

komplementarnych na poziomie przestrzennym/ geograficznym. Mniej podmiotów, choć

wciąż należy wskazać na większość, wpisuje się w komplementarność funkcjonalną,

a komplementarność bezpośrednią realizują już tylko nieliczne podmioty. Istota

komplementarności jest obecna w świadomości beneficjentów, którzy deklarują dążenie do

realizacji przedsięwzięć wzajemnie uzupełniających się. W ich opinii tylko poprzez wdrażanie

przedsięwzięć zintegrowanych możliwe jest pełne wykorzystanie potencjału projektów czy

nawet samo osiągnięcie zakładanych podstawowych celów.

(…) ten projekt bez komplementarnych projektów niestety nie zafunkcjonowałby. (…) Ale z tego sobie

kiedyś nie zdawano sprawy – że ta komplementarność będzie tak istotna95.

Jest wiele projektów, których potencjał jest niewykorzystany (…), bo oni nie poszli na to ogromne

wypełnienie komplementarnymi programami, np. połączenie z PO IG-iem96.

92 IDI z beneficjentem. 93 IDI z beneficjentem. 94 IDI z beneficjentem. 95 IDI z beneficjentem. 96 IDI z beneficjentem.

~ 95 ~

Należy podkreślić, że najbardziej pożądanym z punktu widzenia realizacji celów XIII Priorytetu

PO IiŚ typem komplementarności jest komplementarność bezpośrednia. Tylko wówczas

możliwe staje osiągniecie synergii i generowanie wartości dodanej realizowanych

przedsięwzięć. Realizacja projektów komplementarnych bezpośrednio pozwala na

wykorzystanie potencjału zainwestowanych środków. Ponadto w odniesieniu do projektów

realizowanych przez beneficjentów XIII Priorytetu PO IiŚ można stwierdzić efekt synergii.

Zrealizowane przedsięwzięcia nie posiadają cechy dublowania się czy też sprzeczności

i wzajemnych konfliktów.

Planowane działania w przyszłości

Badanie pokazało, że polskim uczelniom publicznym można przypisać wysoki poziom

planowanej aktywności w zakresie realizacji projektów w ramach perspektywy

finansowej 2014-2020. Przedstawiciele polskich uczelni publicznych zapytani w ankiecie

internetowej o plany przyszłych działań w zdecydowanej większości (98%) przyznali, że są

zainteresowani aplikowaniem o środki unijne. Ale można zaobserwować różnice między

beneficjentami XIII Priorytetu i nie-beneficjentami – beneficjenci deklarują większa aktywność

w obszarze realizacji przedsięwzięć finansowanych ze środków unijnych. Wszyscy badani

beneficjanci XIII Priorytetu PO IiŚ zadeklarowali zainteresowanie realizacją przedsięwzięć

w ramach PO IR oraz RPO (nie-beneficjenci odpowiednio – 68% i 84%). Ponad połowa

zamierzała także skorzystać ze środków PO PC (nie-beneficjenci – 39%) .

Wykres 19. Zainteresowanie programami operacyjnymi wśród beneficjentów i nie-beneficjentów XIII Priorytetu PO IiŚ

Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CAWI z uczelniami publicznymi, n=51

Ponadto badanie pokazało, że tylko nieznacznie więcej niż 1/3 beneficjentów XIII Priorytetu

PO IiŚ zamierza realizować przedsięwzięcia finansowane w ramach PO WER (nie-beneficjenci –

23%). Taka deklaracja odbiega od skali przedsięwzięć realizowanych w poprzedniej

perspektywie finansowej. Wówczas z PO KL skorzystali wszyscy beneficjenci XIII Priorytetu

PO IiŚ. Otrzymany wynik może być pochodną specyfiki PO WER. Przeprowadzono analizę

w zakresie typów projektów możliwych do realizacji w ramach III Osi Priorytetowej PO WER.

W perspektywie finansowej 2014-2020 nie przewidziano realizacji projektów

dofinansowujących kierunki zamawiane, które należały do jednych z najczęściej (obok

projektów realizowanych w ramach Poddziałania 4.1.1) realizowanych przedsięwzięć –

100,0%

68,4%

10,5%

100,0%

36,8%

67,7%

38,7%

25,8%

83,9%

22,6%

Program Operacyjny Inteligentny Rozwój

Program Operacyjny Polska Cyfrowa

Program Operacyjny Polska Wschodnia

Regionalny Program Operacyjny

Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój

beneficjent nie-beneficjent

~ 96 ~

w ramach Poddziałanie 4.1.2 beneficjenci zrealizowali 149 projektów. W PO WER przewidziano

środki na realizację Programu Rozwoju Kompetencji, którego celem jest wzmocnienie

najważniejszych kwalifikacji i kompetencji poszukiwanych na rynku pracy, wspieranie

nowoczesnych metod dydaktycznych, nacisk na zajęcia warsztatowe oraz wykorzystanie

nowych technologii w edukacji wyższej, wspieranie kształcenia modułowego

i interdyscyplinarności studiów.

Tabela 18. Porównanie założeń dotyczących przedsięwzięć realizowanych przez uczelnie w ramach PO KL 2007-2013 i PO WER 2014-2020

PO KL PO WER

Priorytet IV Szkolnictwo

wyższe i nauka97 Priorytet III Szkolnictwo wyższe dla gospodarki i rozwoju

Działanie 4.1 Wzmocnienie i

rozwój potencjału

dydaktycznego uczelni oraz

zwiększenie liczby

absolwentów kierunków o

kluczowym znaczeniu dla

gospodarki opartej na wiedzy

Poddziałanie 4.1.1

Wzmocnienie potencjału

dydaktycznego uczelni

typ projektów:

Programy rozwoju

uczelni

Poddziałanie 4.1.2

Zwiększenie liczby

absolwentów kierunków o

kluczowym

znaczeniu dla gospodarki

opartej na wiedzy

typ projektów:

Realizacja kształcenia

zamawianego poprzez

podniesienie

atrakcyjności kształcenia

na kierunkach

technicznych,

matematycznych i

przyrodniczych

Poddziałanie 4.1.3

Wzmocnienie systemowych

Działanie 3.1 Kompetencje w szkolnictwie wyższym

typ projektów:

Realizacja programów kształcenia o profilu ogólnoakademickim

albo praktycznym, dostosowanych, w oparciu o analizy i prognozy,

do potrzeb gospodarki, rynku pracy i społeczeństwa;

Podnoszenie kompetencji osób uczestniczących w edukacji na

poziomie wyższym, w obszarach kluczowych dla gospodarki

i rozwoju kraju, określanych w oparciu o analizy i prognozy

potwierdzające potrzebę rozwijania określonych kompetencji

w konkretnych obszarach oraz w oparciu o zapotrzebowanie

zgłaszane przez pracodawców/organizacje pracodawców,

realizowane (z wyłączeniem staży);

Wspieranie świadczenia wysokiej jakości usług przez instytucje (np.

akademickie biura karier), wspomagające studentów w rozpoczęciu

aktywności zawodowej na rynku pracy;

Rozwój oferty uczelni w zakresie realizacji trzeciej misji, jako forum

aktywności społecznej np. poprzez programy realizowane przy

współpracy z organizacjami pozarządowymi, przyczyniające się do

rozwoju kompetencji kluczowych, odpowiadających potrzebom

rynku pracy, gospodarki i społeczeństwa

Działanie 3.2 Studia doktoranckie

typ projektów:

Tworzenie i realizacja wysokiej jakości:

interdyscyplinarnych programów doktoranckich o zasięgu

krajowym lub międzynarodowym,

międzynarodowych programów studiów doktoranckich, przez

podstawowe jednostki organizacyjne uczelni wspólnie z innymi

jednostkami naukowymi,

programów studiów doktoranckich, kluczowych dla gospodarki

i społeczeństwa, wspierających innowacyjność kraju

i zapewniających możliwość transferu/komercjalizacji rezultatów

studiów doktoranckich

Działanie 3.3 Umiędzynarodowienie polskiego szkolnictwa wyższego

97 W tabeli przedstawiono typy projektów tylko dla Działań PO KL, w przypadku których zdiagnozowano wysoką aktywność Beneficjentów XIII Priorytetów PO IiŚ

~ 97 ~

PO KL PO WER

narzędzi zarządzania

szkolnictwem wyższym

Działanie 4.2 Rozwój

kwalifikacji kadr systemu B+R i

wzrost świadomości roli nauki

w rozwoju gospodarczym

Działanie 4.3 Wzmocnienie

Potencjału dydaktycznego

uczelni w obszarach

kluczowych w kontekście celów

Strategii Europa 2020

typ projektów:

Realizacja programów kształcenia w językach obcych,

skierowanych zarówno do studentów z Polski, jak i do

cudzoziemców;

Realizacja międzynarodowych programów studiów oraz

międzynarodowych szkół letnich umożliwiających studiowanie

w Polsce cudzoziemcom oraz studiowanie w międzynarodowym

środowisku przez osoby z Polski, uczestniczące w edukacji na

poziomie wyższym;

Włączenie wykładowców z zagranicy posiadających osiągnięcia

w pracy naukowej, zawodowej lub artystycznej, w prowadzenie

programów kształcenia w polskich uczelniach;

Wsparcie procesów uzyskiwania zagranicznych akredytacji przez

polskie uczelnie lub programy kształcenia;

Wsparcie uczestnictwa wybitnie uzdolnionych studentów

w międzynarodowych konkursach lub zawodach

Działanie 3.4 Zarządzanie w instytucjach szkolnictwa wyższego

typ projektów:

Wdrażanie na uczelniach zmian w zakresie zarządzania procesem

kształcenia;

Wspieranie procesów konsolidacji uczelni;

Działania podnoszące kompetencje dydaktyczne kadr uczelni

w zakresie innowacyjnych umiejętności dydaktycznych,

umiejętności informatycznych, w tym posługiwania się

profesjonalnymi bazami danych i ich wykorzystania w procesie

kształcenia, prowadzenia dydaktyki w j. obcym, zarządzania

informacją;

Działania podnoszące kompetencje zarządcze kadr kierowniczych

i administracyjnych w uczelniach, takie jak zarządzanie zespołem,

zarządzanie finansami, wsparcie uczelnianych struktur związanych

z absorpcją środków finansowych np. z Horyzontu 2020

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Szczegółowy opis Priorytetów PO KL 2007-2013 (wersja z 1 marca 2015 r.)

oraz Szczegółowy Opis Osi Priorytetowych PO WER (wersja z 27 marca 2015 r.)

W ramach PO KL dofinansowywano konkretne kierunki kształcenia (reprezentujące nauki

ścisłe), a PO WER wspiera kompetencje na wszystkich kierunkach studiów. Zatem można

zakładać, że beneficjenci w momencie realizacji badania nie posiadali pełnej wiedzy na temat

oferty PO WER i nie widząc środków bezpośrednio przeznaczonych na kierunki priorytetowe,

deklarowali brak aktywności w ubieganiu się o dofinansowanie.

Generalnie wysoko trzeba ocenić planowaną aktywność beneficjentów. Taki wniosek

potwierdziły także przeprowadzone badania jakościowe.

~ 98 ~

Tu na pewno jest dużo większa możliwość i to nie tylko na bazie dydaktycznej, ale również na

naukowej – osób pracujących. Centrum jest bardzo aktywne, jeżeli chodzi o pozyskiwanie środków, nie

tylko z funduszy tak zwanych strukturalnych, ale i bezpośrednio z Unii Europejskiej98.

Wskazany przez beneficjentów planowany zakres projektów stwarza warunki do

prowadzenia działań komplementarnych w stosunku do zakończonych przedsięwzięć.

Zdecydowana większość badanych deklaruje realizację projektów obejmujących swoim

zakresem wszystkie wskazane w badaniu obszary. Warto też podkreślić, że beneficjenci XIII

Priorytetu PO IiŚ rzadziej niż nie-beneficjenci wskazywali inwestycje w rozwój infrastruktury

(obiekty, pomieszczenia), co można interpretować jako częściowe zaspokojenie potrzeb w tym

obszarze – ok. 1/4 beneficjentów nie zamierza inwestować w infrastrukturę.

Tabela 19. Zakres planowanych projektów w ramach perspektywy finansowej 2014-2020

Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CAWI z uczelniami publicznymi, beneficjenci n=19, nie-

beneficjenci n=31.

Potwierdzeniem przewidywanej komplementarności są także odpowiedzi beneficjentów

w zakresie planów uzupełnienia dotychczasowych projektów nowymi przedsięwzięciami.

Ok. 70% beneficjentów zadeklarowało, że planowane przedsięwzięcia będą w dużym lub bardzo

dużym stopniu kontynuacją zrealizowanych interwencji w zakresie: zakupu wyposażenia

w postaci aparatury badawczej, tworzenia nowych/ rozwoju dotychczasowych kierunków oraz

kształcenia kadry dydaktycznej. Takie plany wpisują się w działania komplementarne na

poziomie bezpośrednim. Nieznacznie mniej jednostek (65%) zadeklarowało uzupełnianie

rozwoju infrastruktury. Ponadto niemal wszyscy beneficjenci (95%) zamierzają rozwijać

współpracę B+R w oparciu o podstawy wypracowane w ramach poprzedniej perspektywy

finansowej. Rozwój współpracy B+R pozwoli na realizację działań komplementarnych na

poziomie funkcjonalnym.


Zakres planowanych

projektów

Rozwój

infrastruktury

(obiekty,

pomieszczenia)

Zakup

wyposażenia np.

w postaci

aparatury

badawczej

Tworzenie

nowych/ rozwój

dotychczasowych

kierunków

studiów

Rozwijania

współpracy

badawczo-

rozwojowej

Kształcenie

kadry

dydaktycznej

Inne

Beneficjent 73,7% 94,7% 94,7% 100,0% 84,2% 5,3%

Nie-beneficjent 80,6% 90,3% 77,4% 64,5% 64,5% 12,9%

~ 99 ~

Wykres 20. Deklaracja w zakresie realizacji projektów, będących uzupełnieniem przedsięwzięć realizowanych w ramach XIII Priorytetu PO IiŚ

Źródło: opracowanie własne na podstawie badania CAWI z uczelniami publicznymi, beneficjenci n=19.

Wywiady pogłębione przeprowadzone z beneficjentami pozwoliły na zidentyfikowanie

szczegółowych zakresów planowanych przedsięwzięć. Beneficjenci wskazywali na wciąż

występujące deficyty w sferze infrastruktury dydaktycznej. Przyznawali, że zrealizowane

projekty w dużej mierze pozwoliły zniwelować zapotrzebowanie w obszarze budowy nowych

obiektów, ale potrzeby dotyczące rozbudowy oraz remontów starych budynków nadal nie

zostały zaspokojone. Ponadto aktualne pozostają deficyty w zakresie pomocy dydaktycznych,

niezbędnych do prowadzenia zajęć spełniających światowe standardy.

(…) uczelnie nadal mają deficyty w tym zakresie (przyp. infrastruktury dydaktycznej). Jeżeli nawet nie

deficyty takie związane z budową nowych obiektów, to deficyty związane z pomocami dydaktycznymi

i remontami czy rozbudową. (…) Przede wszystkim z remontami, ale wiele programów nie zostało do

końca przemyślanych99.

(…) jak panu ktoś da 12 milionów na sprzęt, to od razu do jednego budynku na dwa kierunki. (…) A

jeszcze mamy trzeci kierunek. Taki rząd wielkości pieniędzy jest nam potrzebny docelowo. A nie

wyjmiemy z budżetu w jednym roku, nawet w trzech latach nie wyjmiemy takiej kwoty100.

Obecne potrzeby w pewnym stopniu są pochodną zrealizowanych przedsięwzięć

inwestycyjnych. Beneficjenci z jedną strony dążą do tego, aby zapewnić wysoki standard

prowadzenia zajęć i badań naukowych na całej uczelni, chcąc wyposażyć wszystkie jednostki na

wzór tych objętych wsparciem w ramach zrealizowanych przedsięwzięć.

Mamy plan dużych potrzeb: zmodernizowanie i wyposażenie wszystkich laboratoriów pozostałych

i dostosowanie do poziomu bieżącego101.


100IDI z beneficjentem.


29%

11%

17%

32%

6%

36%

61%

56%

63%

63%

36%

22%

28%

5%

19%

6%

13%

rozwój infrastruktury (obiekty, pomieszczenia)

zakup wyposażenia w postaci aparatury badawczej

tworzenie nowych/rozwój dotychczasowych kierunków studiów

rozwijanie współpracy B+R

kształcenie kadry dydaktycznej

W jakim stopniu planowane działania będą uzupełniać zakres projektów dotychczas realizowanych w obszarze… ?

w bardzo dużym stopniu w dużym stopniu w średnim stopniu

w małym stopniu w bardzo małym stopniu nie wiem/trudno powiedzieć

~ 100 ~

Z kolei z drugiej strony planują dalsze rozwijanie wspartych inicjatyw, stawiając sobie za cel

osiągnięcie wysokiego poziomu specjalizacji w obszarach, które zostały doinwestowane

w zrealizowanych projektach.

(…) Pójście w kierunku wytworzenia w strukturze centrum szkoły doktorskiej z nanonauk

i nanotechnologii. (…) to jest pewna procedura – ludzie, którzy tu są, zawsze poprzez publikacje

musieli się poddać weryfikacji, uzyskać uprawnienia do doktoryzowania w odrębnym obszarze, jakim

jest nanotechnologia. (…) I teraz chcielibyśmy być, przy tym potencjale, jaki mamy, taką szkołą

doktorską dla doktorantów zainteresowanych nanotechnologią i nanoscience dla uczelni z Polski

centralno-zachodniej102.

Należy podkreślić, ze oba typy działań – wyrównanie poziomu infrastruktury całego podmiotu

względem wydziałów/ centrów/ obszarów kształcenia objętych dotychczas wsparciem oraz

dążenie do osiągniecia wysokiego poziomu wyspecjalizowania jednego wydziału/ centrum –

wpisują się w przedsięwzięcia komplementarne w stosunku do projektów

zrealizowanych w ramach XIII Priorytetu PO IiŚ w latach 2007-2013. Warto też wskazać na

fakt, że w kręgu zainteresowań beneficjentów dominują przedsięwzięcia nastawione na

wsparcie kierunków priorytetowych. Celem wszystkich planowanych działań jest

unowocześnienie infrastruktury oraz podniesienie jakości kształcenia na uczelni, w tym także

poprzez wykorzystanie zaawansowanych technologii informacyjnych.

Problemem, na jaki zwracali uwagę beneficjenci jest przewidywane niezaspokojenie

występujących potrzeb w ramach kolejnej perspektywy finansowej. Z takim zagadnieniem

będą się zmagać chociażby uczelnie medyczne, które chcąc odpowiedzieć na planowane

zmiany103 w systemie kształcenia na kierunkach lekarskim i lekarsko-dentystycznym

zobowiązane są do stworzenia centrów symulacji medycznej. Zmiana sposobu kształcenia

nakłada na uczelnie nowe zadania, np. stworzenie mniejszych grup, zwielokrotnienie zajęć

praktycznych czy zakup uprzyrządowienia.

(…) To znaczy, że student wychodzi gotowy do tego, żeby stanąć przy łóżku pacjenta, a nie tak, jak do

tej pory było, że idzie na rezydenturę, potem staż i tak dalej. Absolwent nie jest przygotowany przez

uczelnię do rozpoczęcia od razu pracy. (…) Rozpoczął się chyba już konkurs na przygotowania tego

projektu symulacyjnego i są jakieś środki przewidziane, 12 uczelni będzie uczestniczyło. (…)

Wiadomo, że on nie wystarczy na dostosowanie pomieszczeń i na dobre oprzyrządowanie. Znów

idziemy w takim kierunku, że daje się tylko fragmencik, tylko na rozpoczęcie czegoś, co tak naprawdę

nie pozwoli na wdrożenie tego programu, który został gdzieś narzucony przez Ministerstwo

Zdrowia104.

W planach beneficjentów istotne miejsce zajmują także projekty „miękkie”, które pozwolą na

wykorzystanie możliwości, jakie daje nowoczesna infrastruktura. Beneficjenci zakładają, że


103 Nowelizacja ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, wprowadzona zostaną zmiany w systemie kształcenia. Nowelizacja spowoduje skrócenie procesu kształcenia podyplomowego. W wyniku zmian m. in. zostanie zlikwidowany staż podyplomowy. Staż podyplomowy zostanie po raz ostatni zorganizowany dla zawodu lekarza w październiku 2017 roku, a dla zawodu lekarza dentysty – w października 2016 roku. Likwidacja stażu podyplomowego wiąże się z koniecznością wprowadzenia zmian w programach kształcenia na kierunkach lekarskim i lekarsko-dentystycznym, w szczególności poprzez wprowadzenie przedmiotów klinicznych w formie praktyk zawodowych, czyli włączenie stażu podyplomowego w tok studiów medycznych.


~ 101 ~

projekty realizowane w ramach PO WER, a także w ramach innych programów ramowych, np.

Horyzont 2020, pozwolą na wykorzystanie potencjału zrealizowanych inwestycji. Badani

podkreślali także, że projekty „miękkie” są jedyną szansą na podtrzymanie zaawansowanych

funkcji wypracowanych w ramach projektów finansowanych dzięki XIII Priorytetowi PO IiŚ.

Kwestia komplementarności projektów miękkich została omówiona w kolejnym podrozdziale.

(…) w dużej mierze projekty badawcze czy projekty miękkie. (…) Może też i POWER – w zależności od

aktywności naukowców, którzy pracują w tych zakładach i klinikach. (…) myślę, że raczej po stronie

naukowców te projekty badawczo-rozwojowe105.

(…) przede wszystkim silne wejście w Horyzont 2020. Mamy złożonych w tej chwili dwa wnioski

z partnerami zagranicznymi do Horyzontu 2020106.

Podsumowując, należy stwierdzić, że beneficjenci, mając świadomość trudności związanych

z pełnym wykorzystaniem wspartej infrastruktury, dążą do realizacji szerokiej listy projektów

finansowanych w ramach perspektywy finansowej 2014-2020. Zdecydowana większość

planowanych przedsięwzięć wpisuje się w cele przypisane XIII Priorytetowi i całemu PO IiŚ.

2.3.2 Ocena komplementarności w kontekście projektów "miękkich"

Komplementarność należy także rozpatrywać z punktu widzenia integracji przedsięwzięć

inwestycyjnych z projektami „miękkimi”. W typ przypadku przedmiotem analiz powinno być

zdiagnozowanie występowania komplementarności funkcjonalnej. Wówczas działania „miękkie”

wpisywałyby się w działania prowadzone przy wykorzystaniu wspartej infrastruktury

szkolnictwa wyższego. Należy wskazać na bardzo wysoki poziom aktywności beneficjentów

w realizacji projektów „miękkich”. Łącznie szkoły wyższe zrealizowały 1619 projektów

wspófinansowanych w ramach PO KL, w tym 33% (537 projektów) stanowią przedsięwzięcia

zrealizowane przez beneficjentów XIII Priorytetu PO IiŚ. 321 projektów sfinansowano ze

środków Działania 4.1. Wzmocnienie i rozwój potencjału dydaktycznego uczelni oraz

zwiększenie liczby absolwentów kierunków o kluczowym znaczeniu dla gospodarki opartej na

wiedzy. Średnio beneficjenci zrealizowali 14 projektów współfinansowanych z PO KL. Ponadto

8 podmiotów zrealizowało ponad 20 przedsięwzięć. Najwyższym poziomem aktywność w tym

zakresie charakteryzowały się: Uniwersytet Łódzki (49 projektów), Politechnika Śląska (39)

oraz Uniwersytet Warszawski (33). Ale zidentyfikowano również jednostki, które

charakteryzowały się zdecydowanie niższą aktywnością – 12 jednostek zrealizowało mniej niż

10 projektów. Najmniej przedsięwzięć prowadzono w jednostkach: Śląski Uniwersytet

Medyczny w Katowicach (1 projekt), Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu (1), Wojskowa

Akademia Techniczna (1) oraz Akademia Morska w Gdyni (3). Zaprezentowane dane nie

ilustrują pełnej aktywności jednostek w obszarze realizacji działań „miękkich”. Istotnym

uzupełnieniem tych przedsięwzięć są projekty finansowane z innych źródeł, np. Program

Horyzont 2020, fundusze Ministerstwa Zdrowia, Narodowego Centrum Nauki, Program Erasmus

Mundus, Siódmy Program Ramowy etc. Szczegółowe zestawienie w zakresie realizacji działań

finansowanych w ramach PO KL przedstawiano w poniższej tabeli.

105 IDI z beneficjentem

106 IDI z beneficjentem

~ 102 ~

Tabela 20. Liczba projektów realizowanych przez beneficjentów w ramach PO KL107

Nazwa Beneficjenta Priorytet

III Priorytet

IV Priorytet

VIII Priorytet

IX PO KL


1 12 13

Akademia Morska w Gdyni 2 1 3

Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

9 2 2 13

Politechnika Białostocka 5 5 10

Politechnika Częstochowska 9 1 10

Politechnika Gdańska 2 10 1 1 14

Politechnika Koszalińska 1 3 4

Politechnika Łódzka 1 12 1 3 17

Politechnika Opolska 8 8 1 17

Politechnika Poznańska 17 1 18

Politechnika Śląska 28 5 3 36

Politechnika Świętokrzyska 8 4 12

Politechnika Warszawska 3 14 1 18

Politechnika Wrocławska 1 16 1 18

Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie

5 5

Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

5 1 6

107 Beneficjenci XIII Priorytetu PO IiŚ zrealizowali także 3 projekty w ramach II Priorytetu PO KL: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu – 1, Uniwersytet Warszawski – 2.

~ 103 ~


III Priorytet

IV Priorytet

VIII Priorytet

IX PO KL

Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

1 1

Uniwersytet Gdański 10 1 11


9 16 1 2 28

Uniwersytet Jagielloński 3 11 1 15

Uniwersytet Łódzki 3 18 7 21 49

Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej 3 14 4 21

Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu

1 1

Uniwersytet Medyczny w Łodzi 6 6

Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

13 5 19

Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

9 9

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

1 9 4 14

Uniwersytet Rzeszowski 5 13 1 6 25

Uniwersytet Szczeciński 2 6 8

Uniwersytet Śląski 4 14 4 3 25

Uniwersytet w Białymstoku 4 7 1 12

Uniwersytet Warszawski 1 25 2 3 33

Uniwersytet Wrocławski 21 1 22

Uniwersytet Zielonogórski 2 2 2 6

~ 104 ~


III Priorytet

IV Priorytet

VIII Priorytet

IX PO KL

Warszawski Uniwersytet Medyczny 4 4

Wojskowa Akademia Techniczna im. Jarosława Dąbrowskiego w Warszawie

1 1


6 3 4 13

SUMA 45 369 53 67 537


Wyniki przeprowadzonego badania pozwalają stwierdzić, że projekty „miękkie” stanowią

istotne uzupełnienie projektów finansowanych w ramach XIII Priorytetu PO IiŚ. Wszyscy

beneficjenci wskazywali na kluczową rolę projektów „miękkich” w utrzymaniu wspartej

infrastruktury. Istotnie często pojawiały się głosy, mówiące o tym, że tylko dzięki

przedsięwzięciom komplementarnym możliwe jest wykorzystanie nowoczesnego sprzętu

i aparatury zgodnie z ich przeznaczeniem. Jednostki nie dysponują wewnętrznymi środkami

finansowymi pozwalającymi na utrzymanie pracowników, którzy posiadają wiedzę

i kompetencję niezbędną do prowadzenia badań przy wykorzystaniu zaawansowanych

technologii.

(…) ja wszystkich ludzi (…) utrzymuję z innych projektów – tych komplementarnych – żeby to ożyło.

I dlatego to tak bardzo żyje, dlatego powiedziałem, to jest sukces tego, że myśmy dokonali pewnej

synergii różnych projektów komplementarnych, wspierających czy uzupełniających ten wielki projekt

– tę martwą naturę108.

22 miliony z zewnętrznych źródeł wyniosło dofinansowanie. W tym momencie (…) około 100 osób jest

zatrudnionych. I teraz to jest zespół. I teraz mamy dzięki finansowaniu kształcenie w oparciu o

badania, program doktorancki, program postdoktorski i badawczy, studia podyplomowe i studia

magisterskie109.

Czyli musimy pisać wnioski grantowe, musimy też dbać o profesjonalizację poprzez podnoszenie

kwalifikacji110.

W obszarze projektów „miękkich” warto także zwrócić uwagę na projekty realizowane

w ramach Poddziałania 4.1.2 Zwiększenie liczby absolwentów kierunków o kluczowym

znaczeniu dla gospodarki opartej na wiedzy. 29 z 38 beneficjentów XIII Priorytetu PO IiŚ

zrealizowało projekty, których celem było dofinansowanie kierunków zamawianych. Łącznie

beneficjenci zrealizowali 149 projektów, np. projekty: Zapewnienie większej liczby absolwentów

kierunków Automatyka i Robotyka oraz Teleinformatyka odpowiedzią Wydziału Elektrycznego

108 IDI z beneficjentem. 109 IDI z beneficjentem. 110 IDI z beneficjentem.

~ 105 ~

ZUT w Szczecinie na potrzeby rynku pracy, Innowacyjny inżynier - chemia dla gospodarki

i środowiska regionu zachodniopomorskiego, Absolwent informatyki lub matematyki specjalistą

na rynku pracy, Absolwenci kierunku ochrony środowiska szansą dla zrównoważonego rozwoju,

Informatyka - studia z gwarancją sukcesu, Kształcenie zamawiane na kierunkach Biotechnologia

i Technologia chemiczna Wydziału Chemicznego Politechniki Warszawskiej, Kształcenie

w dziedzinie automatyki i robotyki dla potrzeb gospodarki opartej na wiedzy, Matematyka

dźwignią innowacyjnej gospodarki czy Wzornictwo – kierunek zamawiany w Politechnice

Łódzkiej. Realizacja projektów, których celem jest dofinansowanie kierunków

zamawianych jest kluczowa z punktu widzenia podniesienia liczby studentów/

absolwentów kierunków technicznych.

Tabela 21. Liczba projektów zrealizowanych w ramach Poddziałania 4.1.2 PO KL przez beneficjentów XIII Priorytetu PO IiŚ

Nazwa Beneficjenta

Liczba projektów zrealizowanych w

ramach Poddziałania 4.1.2

Nazwa Beneficjenta



Politechnika Śląska 17 Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

4

Politechnika Poznańska 9 Politechnika Świętokrzyska 3

Uniwersytet Warszawski 9 Uniwersytet Gdański 3

Politechnika Łódzka 8 Uniwersytet Jagielloński 3

Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

8 Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej

3

Uniwersytet Śląski 8 Uniwersytet Szczeciński 2

Politechnika Wrocławska 7 Uniwersytet w Białymstoku 2


7 Politechnika Koszalińska 1


6 Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu

1

Politechnika Częstochowska 6 Uniwersytet Zielonogórski 1

Uniwersytet Rzeszowski 6 Akademia Morska w Gdyni -

Uniwersytet Wrocławski 6 Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

-

~ 106 ~

Nazwa Beneficjenta



Nazwa Beneficjenta




5 Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie

-

Politechnika Białostocka 4 Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

-

Politechnika Gdańska 4 Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

-

Politechnika Opolska 4 Uniwersytet Medyczny w Łodzi

-

Politechnika Warszawska 4 Warszawski Uniwersytet Medyczny

-

Uniwersytet Łódzki 4 Wojskowa Akademia Techniczna im. Jarosława Dąbrowskiego w Warszawie

- Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

4

SUMA 126 SUMA 23


Do beneficjentów, którzy nie zrealizowali ani jednego projektu z Poddziałania 4.1.2 należą:

Akademia Morska w Gdyni, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Pomorski Uniwersytet

Medyczny w Szczecinie, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Śląski

Uniwersytet Medyczny w Katowicach, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Warszawski Uniwersytet

Medyczny oraz Wojskowa Akademia Techniczna im. Jarosława Dąbrowskiego w Warszawie.

Trzeba też zwrócić uwagę na problem występowania jednostek, które gorzej radzą sobie

z pozyskiwaniem funduszy na realizację „miękkich” projektów komplementarnych, czego

konsekwencją może być niewykorzystanie potencjału produktów zrealizowanych projektów

inwestycyjnych.

Badanie pokazało, że aktywność w aplikowaniu o środki finansowe na realizację projektów

„miękkich” jest postrzegana jako czynnik sukcesu w obszarze utrzymania wspartej

infrastruktury. Dlatego też beneficjenci XIII Priorytetu PO IiŚ ubiegają się o dofinansowanie na

realizację przedsięwzięć z różnorodnych programów. Jako jedno z ważniejszych źródeł

pozyskiwania finansowania w perspektywie finansowej 2014-2020 wskazywano PO WER.

~ 107 ~

PO WER daje wiele nowych możliwości na staranie się o dodatkowe środki na zajęcia dla studentów.

Z wykorzystaniem tego centrum na pewno takie rzeczy będziemy robić, jak tylko się centrum

uruchomi. Choćby Program Rozwoju Kompetencji111.

(…) Realizujemy takie, które trwają już w tej chwili, bo są dwa duże projekty – z siódmego programu

ramowego. (...) Erasmus Mundus, to jest trzeci program, który realizujemy z tych międzynarodowych.

A czwarty w ramach takiej sieci soft-comp, gdzie nasi doktoranci czy postdocy mogą uczestniczyć

w badaniach112.

Nowoczesna infrastruktura, która powstała w wyniku projektów inwestycyjnych dała także

możliwości realizacji innowacyjnych projektów „miękkich”. Bardzo dobry przykładem

takiego przedsięwzięcia jest projekt realizowany przez Śląski Uniwersytet Medyczny pn. „Jak

rozmawiać, żeby dobrze leczyć? Warsztaty komunikacji i staże dla przyszłych lekarzy”.

Zrealizowany w ramach Działania 4.1. PO KL projekt jest wzorcowym przykładem

kompleksowego wykorzystywania utworzonej infrastruktury – Centrum Dydaktyki i Symulacji

Medycznej. W ramach projektu „miękkiego” przeprowadzono warsztaty symulacji medycznej

oraz zorganizowano staże dla młodych lekarzy – studentów VI roku. Celem projektu było

podniesienie kompetencji w zakresie komunikacji klinicznej oraz zdobycie praktycznych

umiejętności dzięki zajęciom prowadzonych metodą symulacji medycznej. Pierwszy etap

projektu przewidywał: bezpłatny udział w warsztatach, aktywną formę szkolenia: ćwiczenia

warsztatowe i ćwiczenia symulacyjne, pracę w małych 15 osobowych grupach, bezpieczny,

twórczy i życzliwy klimat zajęć, nabycie praktycznych umiejętności niezbędnych w pracy

zawodowej. Warsztaty obejmowały 25 godzin szkoleniowych, w tym 10 godzin symulacji.

A w ramach drugiego etapu projektu proponowano staż, podczas którego stażysta mógł pod

okiem fachowców sprawdzić i rozwinąć nabyte podczas warsztatów umiejętności oraz

stypendium w wysokości 2500 zł brutto za 140 godzin stażowych. Realizacja projektu

współfinansowanego z PO KL byłaby niemożliwa, gdyby wcześniej nie utworzono Centrum

Dydaktyki i Symulacji Medycznej. Ponadto w przypadku SUM PO WER generuje nowe

możliwości pozyskania dodatkowych środków na zajęcia dla studentów. Planowane jest

chociażby uruchomienie Programu Rozwoju Kompetencji.

Dzięki infrastrukturze wybudowanej/rozbudowanej w ramach XIII Priorytetu beneficjenci

podnieśli jakość swoich działań, poziom zaawansowania prowadzonych badań i w konsekwencji

poziom kształcenia studentów. Te wszystkie czynniki pozwoliły na otrzymanie wysokich ocen

Polskiej Komisji Akredytacyjnej, często ocen z wyróżnieniem, czego konsekwencją jest

przyznanie dotacji projakościowej. Otrzymane subwencje pozwalają na dalszy rozwój jednostki

poprzez sfinansowanie bieżącej działalności prowadzonej przy wykorzystaniu wspartej

infrastruktury. Przykładem uczelni, która dzięki bardzo wysokim ocenom PKA otrzymała

dotacje projakościowe na trzech kierunkach jest Uniwersytet im. Adama Mickiewicza

w Poznaniu. Beneficjent przyznał, że wyróżnienia przyznane dzięki realizacji projektu

inwestycyjnego pozwoliły na rozszerzenie działań prowadzonych przez jednostkę (zatrudnienie

pracowników, przyznanie stypendiów).

111 IDI z beneficjentem. 112 IDI z beneficjentem.

~ 108 ~

Podsumowując, należy stwierdzić bardzo istotną rolę projektów „miękkich” realizowanych

przez beneficjentów XIII Priorytetu PO IiŚ w utrzymaniu produktów działań inwestycyjnych.

Beneficjenci przyznali, że utrata możliwości pozyskiwania środków na przedsięwzięcia

„miękkie” w znaczący sposób wpłynęłaby na obniżenie poziomu wykorzystania nowoczesnej

infrastruktury dydaktyczno-naukowej. W większości beneficjenci wskazywali na problem braku

własnych środków finansowych na pokrycie kosztów utrzymania pracowników naukowo-

dydaktycznych. Bariera ta z powodzeniem była niwelowana przez realizację komplementarnych

projektów „miękkich”. Na wagę realizacji projektów „miękkich” wskazywano także na panelu

ekspertów. Eksperci podkreślali konieczność realizacji projektów podnoszących kompetencje

kadry dydaktycznej jako uzupełnienie projektów inwestycyjnych. Zdaniem uczestników panelu

ekspertów projekty „miękkie” w znaczny sposób przyczyniają się do podnoszenia jakości

kształcenia na wspartych uczelniach wyższych.

2.3.3 Ocena działań promocyjnych kierunków związanych z realizacja

projektów w ramach XIII Priorytetu PO IiŚ

Skuteczna promocja kierunków wspieranych w ramach projektów współfinansowanych ze

środków Priorytetu XIII PO IiŚ jest jednym z czynników pozwalających osiągnąć cele

realizowanych działań w postaci zwiększenia liczby studentów. Można wskazać na działania

prowadzone na poziomie centralnym przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego

oraz działania prowadzone lokalnie przez poszczególnych beneficjentów. Jednakże trzeba

podkreślić odmienny zakres prowadzonych przedsięwzięć.

MNiSW w ramach projektów systemowych zrealizowało „Kampanię promocyjną na rzecz

kierunków matematycznych, przyrodniczych, technicznych” (budżet projektu – 35 000 000,00

zł) oraz projekt pn. „Promocja wyboru ścieżki kształcenia na kierunkach technicznych,

matematycznych i przyrodniczych” (budżet projektu – 1 899 800,00 zł). Projekty zrealizowano

w ramach Priorytetu IV Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Działania 4.1 Wzmocnienie

i rozwój potencjału dydaktycznego uczelni oraz zwiększenie liczby absolwentów kierunków

kluczowym znaczeniu dla gospodarki opartej na wiedzy.

„Kampania promocyjna na rzecz kierunków matematycznych, przyrodniczych, technicznych”

realizowana była w latach 2009-2015113. Działania obejmowały spotkania organizowane na

uczelniach kształcących na kierunkach ścisłych. Uczelnie gościły młodzież szkół średnich,

gimnazjalnych i zawodowych, ich rodziców oraz nauczycieli. Spotkania poświęcone kierunkom

priorytetowym odbywały się na uniwersytetach (Katowice, Kraków, Lublin – UMCS, Poznań,

Warszawa – UW i UKSW, Olsztyn, Szczecin, Toruń, Wrocław, Zielona Góra), politechnikach

(Kielce, Kraków, Lublin, Łódź, Opole, Radom, Rzeszów, Szczecin, Wrocław), w Akademii

Podlaskiej, Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego oraz państwowych wyższych szkołach

zawodowych (Kalisz, Leszno, Piła, Suwałki, Tarnów, Wałbrzych). Podczas prowadzonych

seminariów pracownicy naukowo-dydaktyczni i studenci opowiadali, dlaczego warto podjąć

studia na kierunkach ścisłych oraz przedstawiali ofertę edukacyjną uczelni. Uczniowie

dowiedzieli się, które przedmioty powinni wybrać na egzaminie maturalnym, na co muszą

położyć największy nacisk, planując wybór konkretnego kierunku i jak wyglądają perspektywy

przyszłej kariery zawodowej. Podczas spotkań miała miejsce także praktyczna prezentacja

113 Planowany termin zakończenia projektu to grudzień 2015

~ 109 ~

umiejętności inżynierów oraz zwiedzanie pracowni i laboratoriów, a także wykłady na temat

najnowszych odkryć naukowych.

Drugi realizowany projekt „Promocja wyboru ścieżki kształcenia na kierunkach technicznych,

matematycznych i przyrodniczych” także miał na celu zachęcenie młodzieży do wyboru

atrakcyjnej, z punktu widzenia rynku pracy, ścieżki kształcenia. Celem ogólnym przedsięwzięcia

było promowanie kierunków matematycznych, technicznych i przyrodniczych wśród młodzieży

szkół średnich, planującej podjęcie nauki na uczelniach i osób posiadających wykształcenie

średnie, które dotychczas nie podjęły nauki w systemie szkolnictwa wyższego. Projekt

zrealizowano w latach 2008-2009. W ramach realizacji przedsięwzięcia na uczelniach w całej

Polsce odbyło się 18 spotkań informacyjno-promocyjnych dla uczniów szkół

ponadgimnazjalnych, zachęcających do studiowania na kierunkach technicznych,

matematycznych i przyrodniczych. Pięć spotkań odbyło się w ramach całodniowych „Salonów

dla maturzystów”. Podczas spotkań z młodzieżą odpowiadano na pytania o korzyści płynące ze

studiowania kierunków technicznych, matematycznych i przyrodniczych oraz zachęcano

uczestników do zainteresowania się tymi dziedzinami.

MNiSW przeprowadziło ewaluację prowadzonej kampanii promocyjnej. Wyniki badania114

wskazały na niski poziom oddziaływania kampanii na wybór kierunków kształcenia oraz

wzrost zainteresowania studiowaniem kierunków ścisłych związany z niskim poziomem

zauważenia kampanii, nakładaniem się na siebie działań o podobnym charakterze, np. kampania

CKE pn. „Matematyka. Możesz na nią liczyć”. Na niską skuteczność kampanii wpłynął także brak

precyzyjnie określonych cech grupy odbiorców. Wskazano także na nieprawidłowość

kierowania jednego przekazu do gimnazjalistów i licealistów. Ponadto wystąpił problem braku

dotarcia do wszystkich potencjalnych odbiorców kampanii – zidentyfikowano szkoły, których

uczniowie nie uczestniczyli w spotkaniach na uczelniach. Na ograniczoną skuteczność działań

wpłynął także niewłaściwy czas emisji spotów w telewizji (poza godzinami najwyższej

oglądalności wśród uczniów i studentów) oraz dobór programów (np. TVP Info, które nie jest

najczęściej wybieranym kanałem wśród uczniów i studentów). Zapamiętywanie przekazów

kampanii i jednoznaczne kojarzenie ich z promocją kierunków zamawianych było także

utrudnione przez brak spójności i jednolitości przekazów zamieszczanych w telewizji i radiu.

Jeżeli chodzi o drugie potencjalne źródło działań promocyjnych kierunków wspartych w ramach

XIII Priorytetu – beneficjentów, to należy wskazać na ograniczoną aktywność w tym

zakresie. Zrealizowane badanie pokazało, że beneficjenci prowadzili szeroko zakrojone

działania promocyjne, ale w głównej mierze skupiały się one na promocji wydziału, zakładu

czy nawet szerzej – uczelni.

To nie są gadżety, tylko promocja dla nauki. To jest promocja poprzez konferencje naukowe, poprzez

publikacje, poprzez nauczanie, poprzez obecność w mediach. (…) Co chwilę się w lokalnej telewizji

ukazują migawki o nas, w naszej telewizji uniwersyteckiej, bo mamy też uniwersytecką.115

Generalnie beneficjenci nie realizowali aktywnych kampanii promujących kierunki

wsparte w ramach realizowanych projektów. Brak aktywności w tym zakresie był

114 Badanie ewaluacyjne pn. „Ocena trafności i skuteczności kampanii promocyjno-informacyjnej na rzecz kierunków matematycznych, przyrodniczych i technicznych”, Grupa GUMUŁKA, Katowice 2011.


~ 110 ~

konsekwencją stanowiska MIR, zgodnie z którym działania promocyjne nie mogły być

elementem projektu współfinansowanego w ramach XIII Priorytetu PO IiŚ (koszty działań

promocyjnych były niekwalifikowalne). Równocześnie beneficjenci nie realizowali działań w

tym obszarze finansowanych z innych źródeł, np. środków własnych. W zdecydowanej

większości działania promocyjne prowadzone przez beneficjentów ograniczały się do działań

wskazanych we wniosku o dofinansowanie. Podejmowane inicjatywy były działaniami raczej

biernymi, obejmującymi m.in. tablice informacyjne, tablice pamiątkowe, strony internetowe,

notatki prasowe, artykuły sponsorowane czy konferencje, w ramach których promowano zakres

realizowanego przedsięwzięcia, np. wybudowaną infrastrukturę – nie kładziono nacisku na

promocję kierunków, które wspierano w ramach projektów. Zdaniem beneficjentów promocja

kierunków nie jest działaniem niezbędnym, ponieważ nie występują problemy z naborem

studentów. Wsparte jednostki należą do wiodących uczelni wyższych w Polsce, zatem bardzo

często są pierwszym wyborem kandydatów na studia. Działania promocyjne obejmowały

wszystkie osoby korzystające z infrastruktury powstałej w ramach projektu, czyli studentów

i pracowników danej jednostki, jak też innych uczelni w kraju i za granicą, ale też ogół

społeczeństwa.

Znaczy uczelnia ogólnie prowadzi promocję. Generalnie my nie mamy problemów z naborami, więc

oprócz ogłaszania naborów, to jakieś konkretne działania promocyjne nie są specjalnie wymagane.

Natomiast posiadamy Dział Promocji, który zajmuje się promocją uczelni i nagłaśnianiem naborów,

informacjami, ogłaszaniem informacji o naborach116.

Obok braku zapotrzebowania na prowadzenie akcji promocyjnych część beneficjentów

wskazywała na kosztochłonność działań odnoszących się do promocji przedsięwzięć

zrealizowanych w ramach projektów.

My od strony promocyjnej wyczerpaliśmy wszystkie propozycje programowe, natomiast tego typu

promocja jest bardzo kosztowna. Spot w telewizji to jest koszt rzędu 30 tysięcy złotych za parę

minut117.

Zidentyfikowano pojedyncze jednostki, które prowadziły aktywne działania promocyjne.

Przykładem może być Uniwersytet Rzeszowski, gdzie przewidziano realizację działań

promocyjnych skierowanych do kandydatów na studia. Wykorzystano szereg kanałów

promocyjnych, w tym konferencję prasową, profesjonalne filmy dotyczące tematyki

nanotechnologii, broszury i ulotki. Pozwoliło to zwiększyć zainteresowanie fizyką nie tylko

w środowisku naukowym, ale również wśród opinii publicznej i w świecie przemysłu.

Szczególnie istotne było realizowanie działań promocyjnych w wybranych szkołach

gimnazjalnych i średnich, dzięki czemu uczniowie mogli nabyć wiedzę teoretyczną i praktyczną

w zakresie kierunków priorytetowych już na wczesnych poziomach kształcenia. Warto także

wskazać na niewłaściwe adresowanie działań promocyjnych realizowanych przez

beneficjentów. Część jednostek zdecydowała się na promowanie inwestycji wśród innych

podmiotów naukowych, skupiając się przede wszystkim na władzach uczelni.

Przy każdej okazji, przy każdym wystąpieniu naszego rektora, które jest poświęcone uczelni, rektor

omawia te wszystkie inwestycje, które są realizowane. Jeżeli posługuje się prezentacjami, w każdej



~ 111 ~

prezentacji są również ujęte te budynki, pokazuje wizualizację. (…) Duża promocja wśród głównie

rektorów szkół wyższych, bo on pokazuje na różnych innych uczelniach, np. na konferencjach

rektorów uczelni medycznych118.

Osobną kwestią jest promocja produktów wypracowanych w wyniku realizacji przedsięwzięcia.

Infrastruktura wsparta w ramach projektu jest wykorzystywana na szeroką skalę do

prowadzenia licznych projektów badawczych, w tym także międzynarodowych. Bardzo często

urządzenia i aparatura jest wykorzystywana przez naukowców prowadzących badania

w ramach innych projektów, w które jednostki nie są bezpośrednio zaangażowane. Przy

publikacji wyników pojawia się nazwa polskiej jednostki, co podnosi jej prestiż na arenie

międzynarodowej. Co prawda w ramach przedsięwzięć przewidziano środki finansowe na

promocję, ale raczej te działania odbywają się jako pochodna bieżącej, naukowej

działalności zespołów reprezentujących wydziały/ centra. Zatem promocję można

postrzegać w kategorii następstw prowadzonych działań naukowo-badawczych, np. w wyniku

promocji wyników, organizacji konferencji podsumowujących etc.

(...) Bez Centrum ten doktorant z Lyonu by tu w życiu nie przyjechał. (…) Dam przykład inny. Pan

doktor Run van Derlube, jeden z najwybitniejszych ludzi od neuroscience na świecie, robi u nas

habilitację, bo docelowo chce się przenieść z Uniwersytetu w Holandii, do nas – do Poznania. (…) On

tutaj u nas pracuje za pieniądze, które otrzymuje w ramach jakiegoś grantu europejskiego dla siebie.

Projektów koordynowanych przez Centrum bezpośrednio to są 4 czy 5. Ale jest co najmniej drugie tyle,

jak nie trzy razy tyle, projektów innych, z których my korzystamy pośrednio119.

Zatem należy wskazać na ograniczony zakres działań promujących kierunki wspierane

w ramach projektów inwestycyjnych finansowanych ze środków XIII Priorytetu PO IiŚ.

Działania finansowane z PO KL prowadzone przez MNiSW wymagają dopracowania pod kątem

zdefiniowania jasnych komunikatów, określenia grup docelowych oraz doboru kanałów

przekazu. Z kolei przedsięwzięcia realizowane przez beneficjentów nastawione były przede

wszystkim na szeroką promocję wydziału, utworzonego centrum czy nawet uczelni. Nie

generowało to jednak problemu braku osób chętnych do podjęcia studiów na kierunkach

priorytetowych. Ale trzeba mieć na uwadze, że uczelnie wsparte w ramach XIII Priorytetu PO IiŚ

należą do wiodących ośrodków akademickich w Polsce, które cieszą się dużą popularnością

wśród kandydatów.

2.4 Efekty realizowanych projektów w kontekście jakości kształcenia

i potencjału naukowo-dydaktycznego uczelni


1/ Na ile udało się beneficjentom zrealizować cele przedstawione w programach rozwoju dydaktyki i badań

(stanowiących załącznik do wniosków), w tym podniesienie jakości kształcenia? Jak przyczyniła się do tego

rozwijana w projektach infrastruktura?

2/ Na jakich kierunkach zaobserwowano największe pozytywne zmiany?

3/ Na ile efekty interwencji pomogły zrealizować długofalowe strategie lub programy rozwoju uczelni

beneficjentów? Jak, w wyniku wsparcia, zwiększył się potencjał naukowo-dydaktyczny beneficjentów



~ 112 ~

i w związku z tym ich możliwości partycypacji w programach oferowanych w nowym okresie

programowania, w tym międzynarodowych programach badawczych i edukacyjnych?

Jednym z celów strategicznych dokumentów krajowych oraz unijnych (np. Strategia Europa

2020) jest przejście do Gospodarki Opartej na Wiedzy (GOW). Kluczowym elementem jest

odpowiednio prowadzona dydaktyka w ramach szkolnictwa wyższego. Stąd konieczność

zapewnienia wysokiej jakości kształcenia na polskich uczelniach, kształcenia zapewniającego

zwiększenie mobilności obywateli, dostosowanie systemu szkolnictwa wyższego do potrzeb

rynku pracy, przygotowanie studentów do bycia aktywnymi obywatelami, rozwój kształcenia

przez całe życie, zwiększenie atrakcyjności oraz konkurencyjności europejskiego systemu

szkolnictwa wyższego.

W dużej mierze na to wyzwanie miał odpowiedzieć XIII Priorytet POIiŚ poprzez cel główny

Rozwój nowoczesnych ośrodków akademickich przede wszystkim kształcących specjalistów

w zakresie nowoczesnych technologii. Warto zwrócić także uwagę na 2 cel szczegółowy

podniesienie jakości kształcenia poprzez wykorzystanie technologii informacyjnych

i komunikacyjnych. Zapisy te kładą nacisk na konieczność poprawy jakości kształcenia

w wyniku zrealizowanych inwestycji w infrastrukturę szkolnictwa wyższego. Dlatego jednym

z elementów badania była szeroka analiza zmian (efektów) jakie zaistniały w procesach

dydaktycznych wśród beneficjentów.

Ocena efektów w obszarze zmian w jakości dydaktyki zaistniałych w wyniku inwestycji wymaga

jednak, krótkiego wstępu teoretycznego definiującego samo zagadnienie jakości

kształcenia. Konieczność ta wynika w dużej mierze z braku przyjętych wskaźników rezultatu

odnoszących się do jakości kształcenia. Należy także zaznaczyć, że samo zdefiniowanie takich

wskaźników jest problematyczne ze względów omówionych poniżej. Najbardziej adekwatnym

sposobem mierzenia efektów mogą być badania losów absolwentów, jednakże w niniejszym

badaniu nie można ich wykorzystać ze względu na zbyt krótki okres prowadzenia tych badań

oraz dużą liczbę projektów niezakończonych lub takich które zakończyły się wcześniej niż dwa

lata temu (absolwenci, którzy kształcili się na nowej infrastrukturze dopiero zaczynają wchodzić

na rynek pracy). Pomiar zmiany jest dopiero możliwy w dłuższej perspektywie czasowej

i wynosi min. 2 lata (czas potrzeby do ukończenia studiów II poziomu).

Problematyka ewaluacji jakości prowadzonej dydaktyki została szeroko opisana w publikacji

„Ewaluacja dydaktyki w szkolnictwie wyższym. Metody, narzędzia, dobre praktyki”120. Autorzy

konkludują publikację stwierdzeniem, że nie ma jednego, uniwersalnego rozumienia jakości

w szkolnictwie wyższym. Tym bardziej nie ma jednoznacznej definicji szczególnie interesującej

z naszego punktu widzenia jakości kształcenia. Jakość w dużej mierze zależy od kontekstu, w jakim

ją umieszczamy. Jakość nie jest też czymś stałym, lecz tworzy się w przebiegu interakcji pomiędzy

różnymi uczestnikami systemu szkolnictwa wyższego. Podkreślić należy, że pojęcie jakości ma

różne znaczenie dla różnych grup interesariuszy - studentów, pracowników akademickich,

absolwentów i innych. Dbając o jakość, nie można abstrahować od ich potrzeb i oczekiwań, stąd

konieczne jest prowadzenie ciągłego dialogu z reprezentantami społecznego otoczenia szkół

wyższych i uwzględnianie różnorodnych punktów widzenia. Do podobnych wniosków dochodzą

120 Ewaluacja dydaktyki w szkolnictwie wyższym. Metody, narzędzia, dobre praktyki., Przybylski, Rudniki, Szwed, Wyższa Szkoła Europejska im. Ks. Józefa Tischnera, Kraków 2010.

~ 113 ~

także autorzy innych publikacji choć nie ulega wątpliwości, że jakość od wielu lat jest

przedmiotem troski decydentów, to równocześnie podkreślić należy, że jest to pojęcie, zarówno na

gruncie szkolnictwa wyższego, jak i w odniesieniu do wielu innych dziedzin, trudne czy wręcz,

zdaniem niektórych, niemożliwe do zdefiniowania.121 Autorzy tych publikacji wskazują na

konieczność jak najszerszego punktu odniesienia.

W przypadku problemów z definicją jakości, ewaluator proponuje się odwołać do elementów

związanych z efektywnym kształceniem. Wiedzy w tym zakresie dostarcza Program Rozwoju

Kompetencji oraz prowadzone w ramach tego Programu analizy oraz badania. Zasadniczo

można uznać, że wyznacznikiem wysokiej jakości prowadzonych zajęć dydaktycznych będą:

tworzenie i realizacja nowych kierunków studiów odpowiadających na aktualne

potrzeby społeczno-gospodarcze,

dostosowanie i realizacja programów kształcenia do potrzeb społeczno-gospodarczych

oraz najnowszej wiedzy naukowej,

działania włączające pracodawców w przygotowanie programów kształcenia i ich

realizację,

dodatkowe zadania praktyczne dla studentów realizowane w formie projektowej, w tym

w ramach zespołów projektowych,

dostęp studentów do najnowszej infrastruktury dydaktycznej np. dostęp do nowoczesnej

aparatury badawczej, sprzętu ICT itp.

Zaistnienie wyżej wymienionych elementów, może świadczyć o wysokich standardach

kształceniowych. Ze względu na przyjętą metodologię badania i trudności definicyjne dotyczące

jakości kształcenia w wymiarze ilościowym, odnosić się będziemy do badań jakościowych,

ukazujących procesy, które zaszły wśród beneficjentów i są spowodowane m.in. realizowanymi

inwestycjami w infrastrukturę dydaktyczną szkolnictwa wyższego.

Programy rozwoju dydaktyki i badań oraz strategie rozwoju uczelni

Kwestią poddaną analizie było przyjrzenie się, na ile realizowane inwestycje wpisywały się

strategie rozwoju uczelni w obszarze zwiększenia jakości prowadzonej dydaktyki. Należy

zaznaczyć, że dokumenty tego typu w 2007 roku nie były przygotowane na wszystkich

uczelniach, nie każdy badany podmiot posiadał szerszą strategię rozwoju uczelni, stąd spore

trudności z odniesieniem się do realizowanych projektów. Niektórzy badani wskazywali, że

strategie uczelni były przygotowywane właśnie w oparciu o realizowane działania. Skoro

pojawiła się możliwość realizacji projektów unijnych, wtórnym działaniem było wpisanie ich do

strategii oraz skierowanie działań w tym kierunku. Analiza tego dokumentu jest ważna

szczególnie w kontekście oceny wzrostu potencjału naukowo-dydaktycznego uczelni

w kontekście posiadanych strategii. Analiza tych dokumentów wykazuje pewne prawidłowości

i wspólne cele dla różnych uczelni:

doskonalenie procesu kształcenia wraz z dostosowaniem go do zmieniających się potrzeb społecznych i gospodarczych,

121 Bugdol, Marek (2008), Zarządzanie jakością w urzędach administracji publicznej, Warszawa: Difin.

~ 114 ~

o wzrost poziomu kształcenia,

o zwiększenie ilości i jakości zajęć praktycznych,

o kształcenie w nawiązaniu do potrzeb rynku pracy.

zwiększenie efektywności badań naukowych i rozwój kadry,

zwiększenie umiędzynarodowienia działalności uczelni w obszarze edukacyjnym i badawczym,

współpraca z podmiotami gospodarczymi, administracji rządowej i samorządowej oraz organizacjami społecznymi,

usprawnienie rozwiązań systemowych w zakresie zarządzania,

o wykorzystanie nowoczesnych technologii w procesie kształcenia w tym

prowadzenie zajęć z e-learningu

rozwój infrastruktury dydaktycznej i badawczej.

o modernizację starych obiektów,

o kształcenie na nowoczesnym sprzęcie,

o koncentrowanie kształcenia w jednym miejscu (duże rozproszenie niektórych

wydziałów po kampusie/mieście),

Innym z dokumentów mających zapewnić wysoki poziom kształcenia ściśle w wyniku

realizowanej inwestycji miał być załącznik do wniosku pn. "Program rozwoju dydaktyki i badań".

Elementem badania była ocena tego dokumentu – jego przydatności dla realizatorów projektów

oraz ocena stopnia jego realizacji.

Z dokumentów pozyskanych przez ewaluatora oraz na podstawie wywiadów z beneficjentami

można wskazać na bardzo duże jakościowe zróżnicowanie przygotowanych dokumentów. Część

z analizowanych dokumentów ma najczęściej bardzo ogólnie opisywane treści, nie zawierają

szczegółowych danych oraz mierzalnych celów, są to w większym stopniu wizje, które

wyznaczają pewne kierunki. Dokumenty te w niewielkim stopniu mogą wpłynąć na rozwój

dydaktyki i badań. Druga część dokumentów (ze względu na brak wszystkich dokumentów, nie

ma możliwości oceny ilościowej jaki odsetek z nich) są to dokumenty zawierające dokładne

opisy takie jak:

cele jakie są stawiane w ramach realizowanego projektu

konkretne kierunki/ specjalizacje jakie będą rozwijane

konkretne treści dydaktyczne jakie będą rozwijane

informacje o potrzebnej infrastrukturze i celach w jakich będzie wykorzystywana

powiązanie możliwych badań do realizacji z zakupioną infrastrukturą

Wobec samego dokumentu rozmówcy prezentowali przeważnie dwa odmienne stanowiska. Dla

jednych był to dokument stanowiący dodatkową pracę – był wymagany więc trzeba było go

stworzyć, nie był to dokument użyteczny, stąd praktycznie ocena jego realizacji jest niemożliwa.

Wśród tej grupy pojawił się, także pogląd że mniejsza użyteczność tego dokumentu

spowodowana jest jego zdublowaniem względem już posiadanych dokumentów strategicznych

np. strategia uczelni czy wydziału. Nie wszystkie jednak uczelnie posiadają odpowiednie

dokumenty, a nawet jeśli takie dokumenty zostały opracowane to ich ogólność powoduje jedynie

generalne kierunki bez konkretnych operacyjnych i mierzalnych celów. Brak dokładnych

~ 115 ~

mierzalnych celów, również nie pozwala odnieść się do stopnia realizacji, daje natomiast jedynie

możliwość generalnej oceny przyjętego kierunku działań.

Druga grupa badanych zwracała uwagę na przydatność dokumentu. W ich przypadku w chwili

składania wniosku na uczelniach/ wydziałach nie funkcjonowały odpowiednie dokumenty

mające na celu rozwój dydaktyki. Dla tych badanych dokument był przydatny w początkowej

fazie realizacji projektu – był ideą i zarysem wizji końca. Jednak w ocenie badanych dokument

ten szybko stał się nieaktualny. Sytuacja w podmiotach zmieniła się w przeciągu 2-3 lat na tyle,

że dokument stał się nieaktualny np. poprzez zmiany sytuacji na rynku pracy, pojawienie się

nowych możliwości pozyskiwania środków, pojawienie się nowej bardziej zaawansowanej

aparatury badawczej, zmiany demograficzne, zmiany związane z zainteresowaniem szkolnictwie

wyższym itp. Rozmówcy zwracali uwagę, że posiadając obecną wiedzę zupełnie inaczej

stworzyliby taki dokument.

Ocena jakości

Realizowane projekty w ramach XIII Priorytetu PO IiŚ, miały charakter inwestycyjny.

W mniejszym stopniu zapisy projektowe np. poprzez monitorowane wskaźniki kładły nacisk na

wzrost jakości dydaktyki. Nie było elementów odnoszących się do zmiennych takich jak liczba

nowo wprowadzonych treści (nowe przedmioty, nowe kierunki, nowe specjalizacje) czy liczba

zmodyfikowanych planów kształcenia studentów. Analizując strategie uczelni widzimy, że

inwestycje w infrastrukturę są tylko jednym z elementów rozwoju uczelni mogących mieć

wpływ na lepsze kształcenie studentów. Posiadana infrastruktura jest ważna w procesie

kształcenia, gdyż odpowiednia baza oraz posiadany sprzęt umożliwiają kształcenie na

najwyższym poziomie, jednak nie jest to czynniki w pełni decydujący o wzroście jakości

prowadzonej dydaktyki. W tym obszarze (zmiana stanu infrastruktury) ze względu na charakter

prowadzonych projektów Priorytet miał silne oddziaływanie. W pozostałych obszarach takich

jak rozwój kadry dydaktycznej, zmiana programów kształcenia, dostosowanie do potrzeb rynku

pracy oraz uwzględnienie najnowszej wiedzy naukowej czy zmiana sposobu kształcenia nie miał

bezpośredniego wpływu. Co prawda realizowane projekty oddziaływały także na inne obszary

strategii rozwoju uczelni. W związku z tym, powracając do kluczowego elementu rozdziału

odnieśmy się do efektów w obszarze poprawy jakości dydaktyki w podmiotach, które

przeprowadziły inwestycje w ramach XIII Priorytetu PO IiŚ. Poniżej przedstawiamy listę

najważniejszych zidentyfikowanych efektów, są one w myśl przedstawionej na początku teorii

bardzo szeroko ujęte. Dotyczą różnych grup oraz perspektyw.

PERSPEKTYWA UCZELNI

Unowocześnienie posiadanej infrastruktury

Jednym z efektów jest powstanie na uczelni specjalistycznych laboratoriów, gdzie studenci

będą mogli w praktyce nabywać umiejętności potrzebne na rynku pracy np. programować

najnowocześniejsze urządzenia takiej jak tablety czy smartphony. W przypadku kierunków

medycznych studenci mają możliwość nauki na symulatorach jak najbardziej zbliżonych do

realnej sytuacji np. symulator rodzącej kobiety albo specjalny symulacyjny stół operacyjny

pozwalający wykonać symulacje zabiegu na tkankach imitujących naturalne, a następnie razem

z prowadzącym zajęcia podsumować przeprowadzone czynności na podstawie odczytów

z urządzenia.

~ 116 ~

Innym elementem infrastruktury było tworzenie (szczególnie przy wykorzystaniu

infrastruktury ICT) specjalnych centrów obliczeniowych. Centra te mogą być wykorzystywane

na różnych kierunkach, gdzie konieczne są zaawansowane obliczenia np. na kierunkach

biologicznych czy matematycznych.

Specjalistyczny sprzęt dotyczył, także innych kierunków np. w ramach kierunków fizycznych

zostały zakupione specjalistyczne mikroskopy. Tego typu miejsca/ laboratoria/ sprzęt,

w niektórych ośrodkach nie były wcześniej dostępne. Utworzone specjalistyczne laboratoria są

niejednokrotnie unikatowe w skali Polski, pozwoliło to m.in. na wprowadzenie innowacyjnych

treści kształcenia (omówione one zostaną w następujących punktach i dotyczą nowych

unikatowych kierunków studiów, nowych specjalizacji, poszczególnych nowych treści

kształcenia oraz nowych metod nauczania). Specjalistyczny sprzęt jaki stanowiła aparatura

badawcza oraz infrastruktura ICT unowocześniły infrastrukturę, efekt ten dotyczy praktycznie

wszystkich inwestycji. Posiadanie zmodernizowanej infrastruktury, która docelowo wpływa na

jakość dydaktyki jest najbardziej widocznym efektem realizacji XIII Priorytetu PO IiŚ.

Uruchomienie nowych kierunków studiów

Nowa infrastruktura badawcza wpływała na uruchomienie unikalnych kierunków studiów

jak np. genetyka czy odnawialne źródła energii.

Dzięki tym projektom uruchomiliśmy taki kierunek jak mikrobiologia, oddzielny, samodzielny

kierunek, uruchomiliśmy nowe specjalności na chemii, na przykład analitykę chemiczną, chemię

kosmetyczną jako specjalność, czyli staramy się przyciągnąć tych studentów i jak nam się wydaje,

zmodernizowana infrastruktura przyciąga122.

Oprócz unikalnych kierunków studiów na niektórych uczelniach, szczególnie na uniwersytetach

zostały wprowadzone nowe kierunki studiów, jednak nie są one unikatowe. Wprowadzenie tych

kierunków związane jest strategią rozwoju uczelni, która zakłada na uniwersytetach

wprowadzenie kierunków ścisłych oraz technicznych (tak by mieć najwyższy status uczelni).

Unikatowe kierunki nie były częstym efektem realizacji projektów. W większości projekty nie

przyczyniły się do utworzenia nowych kierunków. Wynika to m.in. z faktu dużej ilości jeszcze

nie zakończonych projektów. Badani deklarowali jednak, że posiadana infrastruktura daje

możliwość kształcenia na nowych kierunkach i są rozważane nowe rozwiązania. W tym obszarze

beneficjenci wykazywali zainteresowanie udziałem w Programie Rozwoju Kompetencji.

Innym jednostkowym efektem związanym z nowymi kierunkami było uruchomienie studiów

III stopnia. Jeden respondentów wskazał, że nie byłoby to możliwe gdyby nie zrealizowane

inwestycje.

Uruchomienie nowych specjalizacji

Większość beneficjentów nie utworzyło nowych unikatowych kierunków kształcenia,

nieznacznie bardziej popularne było więc tworzenie nowych specjalizacji związanych np.

z optyką kwantową czy chemią kosmetyczną. Uruchomienie nowych specjalizacji jest

szczególnie ważne w przypadkach „czystych kierunków” takich jak fizyka, matematyka czy

chemia. Badani zwracali uwagę, że w przypadku tych kierunków ważne jest umożliwienie


~ 117 ~

specjalizacji studentom. Z jednej strony ułatwia to znalezienie pracy studentowi a z drugiej

uczelni może przyciągnąć studentów na kierunki, które wydawać by się mogły mało praktyczne.

Uruchomienie nowych a tym bardziej unikatowych specjalizacji było średnio częstym

efektem.

Wprowadzenie nowych treści do programów kształcenia

Zdecydowanie bardziej popularnym efektem było wprowadzenie nowych treści w programy

nauczania. Modyfikacja była spowodowana nowymi możliwościami jakie dała nowa aparatura

oraz sprzęt. Nowe treści polegały głównie na nauce przez studentów obsługi nowoczesnego

sprzętu, z którego później studenci będą mogli korzystać u pracodawców. Zakupiona aparatura

dała także możliwość studentom prowadzenia nowych badań w trakcie zajęć. Podsumowując

należy uznać, że nowe treści kształcenia są częstym rezultatem realizacji projektów, z tym

że są one ściśle powiązane z typem zakupionej aparatury badawczej oraz sprzętu. Część z tych

treści jest innowacyjna i wynika to z faktu posiadania przez uczelnie unikatowej (innowacyjnej)

aparatury badawczej niedostępnej na innych uczelniach.

Wprowadzenie nowych metod kształcenia

Posiadanie odpowiedniej infrastruktury dydaktycznej umożliwia kształcenie

z zastosowaniem nowych metod. Jeden z beneficjentów wskazał, że dzięki projektowi mogą

kształcić metodą Design Thinking123. Dzięki powstałemu budynkowi oraz specjalnym salom

umożliwiającym pracę projektową studentów było możliwe włącznie tej metody do programów

studiów.

[przyp. red. rozmowa o metodzie Design Thinking] i co więcej, ten program stał się elementem

normalnego kursu regularnego. Tu chyba jako pierwsi i nie wiem, czy do tej pory nie jedyni, bo

oczywiście Design się rozwija na innych uczelniach też, ale u nas to poszło tak szybko…. Wie Pan, nie

można by było robić Design Thinking, gdyby się nie miało tych inwestycji, które są. Dlatego że nie tylko

potrzeba odpowiedniego programu do tego sposobu nauczenia, do tego potrzebna jest określona

przestrzeń. A ta przestrzeń znajduje się w tych nowych budynkach 124 .

Wprowadzenie nowych metod kształcenia jest efektem bardzo rzadkim, dotyczącym

praktycznie jednego beneficjenta. Jednostkowi rozmówcy deklarowali, także zmianę metod

kształcenia, jednakże z pozyskanego materiału nie ma możliwości oceny innowacyjności tych

metod.

Efekty w obszarze aktywnego i praktycznego kształcenia studentów

Szczególnie ważnym obszarem wpływającym na jakość kształcenia jest aktywne i poprzez

praktykę kształcenie studentów. Zrealizowane projekty w dużej mierze przyczyniły do

zwiększenie potencjału uczelni w tym obszarze poprzez zwiększenie liczby oraz jakości

prowadzonych zajęć praktycznych.

Co prawda, nie wszyscy beneficjenci, wskazywali na zwiększenie ilości zajęć praktycznych,

stwierdzali, że wcześniej równie wysoki odsetek wszystkich zajęć stanowiły zajęcia praktyczne.

123 Design Thinking (DT) określa wykorzystanie myślenia projektowego oraz prototypowania poprzez rozwijanie kreatywności i innowacyjności w rozwiązywaniu problemów.


~ 118 ~

Badani ci wskazywali szczególnie na poprawę jakości, że zajęcia odbywają się na

nowoczesnym sprzęcie wcześniej niedostępnym.

[...] 60-70% to są zajęcia praktyczne. Na takich kierunkach jak mikrobiologia czy biotechnologia, to

większość zajęć to są zajęcia praktyczna, to są ćwiczenia laboratoryjne i pracownie specjalistyczne.

Jeśli chodzi o takie kierunki jak na przykład Ochrona Środowiska, no to jest z kolei realizacja

wspomnianych ćwiczeń terenowych […]125.

Jednym ze wskaźników świadczącym o wysokim poziomie kształcenia praktycznego są wyniki

badań ewaluacyjnych z absolwentami. Niektórzy badania dysponowali pierwszymi wynikami

i stwierdzali, że są one pozytywne.

Ankiety ewaluacyjne. Studenci chwalą sobie bardzo jakość praktycznego kształcenia w centrum126.

Całościowo projekt wpływał na zwiększeni praktycznego kształcenia np. poprzez zmniejszenie

liczby studentów przypadających na jedno stanowisko komputerowe/stanowisko

w laboratorium – fakt ten wynika z deklaracji respondentów – można uznać, że dostęp do

nowoczesnych narzędzi zwiększył się.

U nas na pewno, bo przedmioty są teraz prowadzone w mniejszych grupach, na przykład

anestezjologia jest prowadzona w 5-osbowych grupach. Najpierw na stole anatomicznym, na przykład

nakłuć dolędźwiowych, czyli najpierw omawiana jest przy stole anatomicznym struktura

anatomiczna, jak dokonać tego wkłucia, później na fantomach praktycznie uczą się, jak to zrobić, a

potem na zawansowanych symulatorach na przykład mogą sobie zastosować, jak to wpłynie na

całego pacjenta, ponieważ mamy taki symulator, który ma cały motor fizjologiczny, on reaguje tak

samo, jak człowiek. Podając mu leki, też możemy go znieczulić127.

Podsumowując należy uznać, że realizowane projekty miały duży wpływ na kształcenie

praktyczne i jest to efekty bardzo częsty dla zrealizowanych projektów. Z jednej strony

była możliwość zwiększa ilości zajęć laboratoryjnych oraz zajęć na sprzęcie dającym możliwość

kształcenia praktycznego np. poprzez medyczne symulatory. Z drugiej strony w zdecydowanej

większości wzrosłą jakość kształcenia praktycznego poprzez możliwość kształcenia na

najnowszym sprzęcie, w niektórych przypadkach wykorzystywanym u późniejszych

potencjalnych pracodawców. Efekt ten jest ściśle powiązany z nabytą infrastrukturą.

Zwiększeni ilości zajęć grupowych i w zespołach interdyscyplinarnych

Jedną z kluczowych kompetencji w Programie Rozwoju Kompetencji jest umiejętność pracy

zespołowej i pracy projektowej. Efektem części inwestycji jest możliwość kształcenia studentów

w zespołach z różnych wydziałów. Szczególnie w przypadku projektów międzywydziałowych

istnieje możliwość kształcenia w zespołach interdyscyplinarnych tj. pomiędzy studentami

różnych kierunków. Niektóre prace i zajęcia odbywają się w mieszanych zespołach, gdzie ważne

są różnego rodzaju kompetencje i umiejętności.

Sposób edukacji musi być taki, że ten, który się zajmuje wytrzymałością materiałów, równie dobrze

może być niedaleko tego, który symuluje pewne rzeczy, żeby te materiały budować. A po pierwsze,

konieczny jest kontakt między sobą, krzyżowanie się ludzi. Dlatego jeden z tych projektów, jest tak




~ 119 ~

usytuowany, że on ma służyć celom integrowania pewnej oferty dla młodych ludzi, a jednocześnie

pewnego spojrzenia takiego wspólnego tych, którzy przychodzą i się uczą128.

Efekt ten jest powiązany z wcześniej omówionym kształceniem metodą Design Thinking.

Kluczowe jest kształcenie studentów w kierunku kreatywnego i zespołowego rozwiązywania

problemów, jest to jedna z umiejętności, którą szczególnie cenią sobie pracodawcy. Trudno

jednoznacznie określić skalę wystąpienia tego efektu, na pewno jest on obserwowalny

w przypadku niektórych projektów międzywydziałowych, jednak efekt ten nie wydaje się być

charakterystyczny dla zrealizowanych inwestycji.

Przyciągniecie uznanych naukowców – zwiększenie możliwości pozyskiwania

grantów

Ciekawym efektem zaobserwowanym przez jednego z beneficjentów jest przyciągniecie poprzez

posiadaną infrastrukturę i możliwość prowadzenia badań przez uznanych naukowców.

Naukowcy tacy zazwyczaj pozyskują granty dla uczelni co umożliwia pozyskanie nowego

sprzętu, zmniejszenie kosztów amortyzacji posiadanego sprzętu oraz utrzymanie obiektu. Osoby

te wnoszą też wartość dodaną w proces kształcenia studentów (chyba, że ich działalność będzie

ograniczała się wyłącznie do pozyskiwania grantów). Efekt w postaci przyciągnięcia nowej

kadry dydaktycznej jest jednostkowy.

Rozwój kadry dydaktycznej – większa liczba publikacji pracowników naukowych

podmiotu

Jednym z efektów inwestycji jest umożliwienie rozwoju samej kadry dydaktycznej uczelni.

Pracownicy dostają najnowocześniejszy sprzęt, umożliwia im to z jednej strony samorozwój,

a z drugiej możliwość prowadzenia bardziej zaawansowanych prac naukowych (związanych z

procesem dydaktycznym). Docelowo przyczynia się to do większej liczby publikacji, co wpływa

natomiast na wzrost prestiżu jednostki. Całościowo rozwój kadry dydaktycznej przekłada się na

jakość kształcenia – to w dużej mierze poziom nauczycieli akademickich oraz znajomość przez

nich najnowszych wyników badań oraz trendów pozwala kształcić studentów na wysokim

poziomie. Na efekt ten mniej więcej zwracał uwagę co drugi badany, jednakże w jakimś stopniu

w ocenie ewalutora wystąpił on we wszystkich realizowanych projektach. W najbardziej

pożądanej sytuacji, beneficjent realizował projekt z PO KL mający na celu przygotowanie

i doszkolenie kadry z obsługi i wykorzystania nowej infrastruktury dydaktycznej. Działanie takie

zostało zaobserwowane w przypadku tylko jednego beneficjenta.

PERSPEKTYWA STUDENTÓW

Dostęp studentów do nowoczesnej aparatury badawczej

Ważnym efektem jest także zwiększenie dostępu studentów do aparatury badawczej, którą

uczący mogą wykorzystywać do tworzenia prac inżynierskich, magisterskich czy rozpraw

doktorskich, ale także do zajęć praktycznych. Efekt zwiększenia dostępności sprzętu do

prowadzenia badań jest efektem często występującym w zrealizowanych projektach. Możliwość

korzystania przez pracowników z aparatury i rozwój daje możliwość zwiększenia liczby

publikacji co buduje potencjał naukowo-dydaktyczny podmiotu.


~ 120 ~

Dostęp studentów do nowych bibliotek oraz baz danych

W ramach inwestycji powstawały także biblioteki, zwiększając dostęp studentów do wyników

badań naukowych. Nowoczesne narzędzia i techniki informacyjne były wdrażane w jakimś

stopniu we wszystkich projektach. Dzięki inwestycjom w infrastrukturę ICT zwiększył się dostęp

studentów do baz danych zawierających wyniki badań naukowych.

Dodatkowo każdy student ma dostęp do baz medycznych, do internetu, dysponujemy ponad setką

komputerów dla studentów z takim dostępem129.

Prowadzenie zajęć w sala multimedialnych na sprzęcie interaktywnym

Rozszerzenie dostępu studentów do nowoczesnych narzędzi i technik informacyjnych jest

zapewnione m.in. przez utworzone specjalne interaktywne laboratoria, zakup oraz

infrastrukturę ICT (monitory, hot-spot, ekrany LED, rzutniki itp.).

Relatywnie większe zainteresowanie studentów – niespadająca liczba studentów

Ważnym osiągniętym efektem świadczącym o wysokim poziomie zajęć dydaktycznych jest

deklarowany przez badanych brak spadku liczby studentów.

Może przede wszystkim to, że uczelnia nie ma problemów z naborami, przede wszystkim nabory są,

nie spada nam liczba studentów130.

Jest to szczególnie ważne gdy bierze się pod uwagę ogólny spadek liczby studentów. Kierunki

priorytetowe cieszą się dużym zainteresowaniem kandydatów na studia. Realizowane

inwestycje przyczyniają się do zwiększenia kształcenia na poszczególnych priorytetowych

kierunkach kształcenia.

Efekt ten jest z jednej strony rezultatem i wyznacznikiem jakości dydaktyki. Jednak z drugiej

brak spadku liczby studentów oraz zwiększenie zainteresowania kierunkiem (co mogło być

wywołane posiadaną infrastrukturą, przy wyborze uczelni studenci często kierują się

„wyglądem” infrastruktury dydaktycznej posiadanej przez uczelnie) wpływa na jakość dydaktyki

poprzez ściągnięcie bardziej uzdolnionych studentów.

Dostęp do specjalistycznego oprogramowania

Dość popularnym efektem zrealizowanych inwestycji jest zwiększenie dostępu studentów do

nowoczesnego oraz specjalistycznego oprogramowania komputerowego wcześniej

niedostępnego na uczelni. Zapoznanie studentów z obsługą tego oprogramowania wpływa na

jakość dydaktyki oraz szanse na znalezienie przez późniejszych absolwentów pracy. Efekt ten

jest częsty wśród beneficjentów i wynika to bezpośrednio z charakteru inwestycyjnego

Priorytetu.

Możliwość kształcenia na odległość

Jednym z efektów zrealizowanych projektów jest zwiększenie możliwości kształcenia zdalnego

poprzez uruchomienie specjalistycznych platform do zajęć e-learningowych. Jeden

z beneficjentów wskazał, że nie przewidział tak dużego zainteresowania e-learningiem ze strony



~ 121 ~

studentów, dlatego stąd wynika m.in. dużo wyższa wartość zrealizowanego wskaźnika

odnoszącego się do kształcenia zdalnego studentów.

- Z czego przekroczenia wynikają?

Z rosnącego zapotrzebowania. Coraz więcej studentów mamy na roku, no i mamy na poszczególnych

latach. Poza tym też nie myśleliśmy, że będzie taka popularność korzystania z e-learningu… liczbowo

na przykład zakładanych mieliśmy 30 w pierwszym roku, teraz jesteśmy, tutaj mamy na przykład

zestawienie za 2014 rok. Po 2014 roku 160, a wykonaliśmy 182131.

Inni badani zaważają, że wprowadzenie zajęć e-learningowych spowodowało częstszy udział

studentów w zajęciach teoretycznych, zdecydowanie więcej osób zainteresowanych jest

udziałem w wykładach. Badani zwracali jednak uwagę, że e-learning to tylko narzędzie

wspomagające a najważniejsze są wg nich zajęcia praktyczne, a ich pomimo nawet wdrożonych

w niektórych projektach zdalnych laboratoriów nie można prowadzić na odległość.

Najważniejsza jest realna obecność studenta na uczelni i kontakt z wykładowcami.

Problemem jest różny sposób rozumienia kształcenia zdalnego przez beneficjentów, w jednym

przypadku ograniczało się ono do założenia studentom skrzynek mailowych i wysłanie na nie

materiałów z zajęć. W tym przypadku – pomimo wykazania zrealizowanego wskaźnika – nie

możemy mówić o wzroście jakości dydaktyki.

Podsumowując zapewnienie możliwości zdalnego kształcenia jest częstym efektem

zrealizowanych projektów (głównie ze względu na monitorowane wskaźniki), kwestią

problematyczną jest ocena sposobu prowadzenia zajęć e-learningowych i różne rozumienie

zdalnego kształcenia.

Efekty w obszarze podniesienia komfortu kształcenia

Istotnym elementem wskazywany przez badanych było także samo podniesienie komfortu

kształcenia. Nowoczesne klimatyzowane budynki i laboratoria stanowią odpowiednie zaplecze

pracy na studentów oraz pracowników. W warunkach dobrze wyposażonych pracowni,

laboratoriów czy audytoriów jakość dydaktyki wzrasta. Niektórzy beneficjenci deklarowali, że

projektując budynek dydaktyczny chcieli stworzyć miejsce przyjazne studentowi, aby on miał

chęć i możliwości jak najdłuższego przebywania na uczelni, w tym celu byli np. angażowani

studenci wydziałów architektury to projektowania przestrzeni budynku. Innymi działaniami

mającymi np. podnieść komfort nauczania jest dodatkowa infrastruktura taka jak wspólne

przestrzenie do pracy projektowej, miejsca relaksu oraz parkingi samochodowe dla studentów.

Natomiast poziom nauczania na pewno się też poprawił z tego powodu, że budynek jest wyposażony

w odpowiednią wentylację, klimatyzację i wszystkie instalacje, które są niezbędne w laboratoriach.

I tak jak wcześniej wspominałam, my generalnie mamy starsze obiekty, często zabytkowe. Tak jak się

przejdzie, po prostu to widać, no one są adaptowane i wszędzie jest taka możliwość. W tych

pomieszczeniach już jest komfort prac po prostu dla studentów, dla naukowców, że mają wszystko to,

czego potrzebują. 132

Ciekawym rozwiązaniem jest także zastosowanie zakupionej infrastruktury ICT do zarządzania

procesem kształcenia i organizacji technicznej poszczególnych zajęć.



~ 122 ~

Dodatkowo zastosowaliśmy w celu poprawy dostępności dla studentów i zwiększenia informacji, takie

urządzenie, że zarezerwowane zajęcia wyświetlają się jednocześnie na stronie internetowej, sala, w

której będą się odbywać zajęcia, będzie wyświetlać się na stronie internetowej i na telewizorze, jeżeli

przychodzimy tutaj. i przy salach mamy taki monitoring, małe telewizorki, na których jest

wyświetlany przedmiot, data, godzina zakończenia, kiedy pomieszczenie zostanie zwolnione. Ułatwia

to nam niezwykle pracę, gdyż studenci nie błądzą, nauczyciele nie błądzą, wiedzą, z której sali wziąć

klucz, tak że ułatwia to bardzo zarządzanie salami, nawet w ostatniej chwili można pozmieniać sale,

nikt się u nas nie dziwi, bo każdorazowo jest sprawdzane. 133

Efekt poprawy komfortu kształcenia jest obecny we wszystkich badanych projektach.

Zwiększenie możliwości kształcenia osób niepełnosprawnych

Z analizy wniosków dotacyjnych oraz przeprowadzonej lustracji miejsc podczas wywiadów IDI

wynika, że wybudowane/wyremontowane budynki są przystosowane do kształcenia osób

niepełnosprawnych, posiadają podjazdy, windy oraz toalety przystosowane do potrzeb osób

niepełnosprawnych. Dostosowanie budynków do potrzeb osób niepełnosprawnych, zwiększa

ich komfort nauki i daje możliwość fizycznej obecności na zajęciach, co wpływa na jakość

dydaktyki względem osób niepełnosprawnych.

Zwiększenie możliwości działalności kół naukowych studentów

Część rozmówców zwracała uwagę, że jednym z ważnych efektów było zwiększenie możliwości

działalności kół naukowych. Koła te dostały nowe możliwości oraz dostęp do sprzętu.

Z przeprowadzonych wywiadów wynika, że członkowie kół przychodzą do laboratoriów po

skończonych zajęciach i korzystają z powstałej infrastruktury prowadząc badania.

Zaangażowanie w koła i zwiększenie ich możliwości funkcjonowania wpływa na wyższe

umiejętności studentów. Efekt ten wydaje się w miarę powszechny, jednakże nie jest on często

wymieniany przez badanych.

Zwiększenie szans studentów w różnego rodzaju konkursach

Jednym z wymiernych efektów inwestycji jest zwiększenie szans studentów w różnego rodzaju

konkursach. Niektórzy beneficjenci mogą pochwalić się, że studenci ich wydziałów zajmowali

wysokie miejsca w konkursach. Innym przykładem jest stworzenie przez studentów solarnego

bolidu i przejechanie nim Australii. Omawiana kwestia pokazuje jak projekt może wpływać na

jakość dydaktyki. Student ma możliwość rozwoju na zakupiony sprzęcie, wyznacznikiem tego są

sukcesy w różnego rodzaju konkursach.

PERSPEKTYWA RYNKU PRACY

Efekty w obszarze rynku pracy

Praktycznie badani byli zgodni, że głównym wyznacznikiem jakości dydaktyki jest

zatrudnialność absolwentów. Efektem przeprowadzonych inwestycji jest zwiększenie szans na

podjęcie przez absolwentów zatrudnienia. W tym obszarze, szczególnie w przypadku

kierunków takich jak np. informatyka, absolwenci nie mają większych problemów z podjęciem

zatrudnienia. Zasadniczo badani zgodnie - niezależnie od kierunku kształcenia - wskazywali, że

studenci ich wydziałów znajdują zatrudnienie, nawet z tych kierunków, na które obecnie jest


~ 123 ~

mniejszy popyt na rynku pracy jak np. fizyka, chemia czy biotechnologia. Tutaj rozmówcy nie

wskazali trudności z zatrudnieniem, do opinii tych należy jednak podejść z pewną rezerwą, gdyż

globalna analiza sytuacji na rynku pracy, może wskazywać na problemy z zatrudnieniem

absolwentów po niektórych kierunkach priorytetowych. Pracodawcy poza kierunkiem

kształcenia cenią kompetencje takie jak kreatywność, umiejętność pracy projektowej, pracy

w zespole itp. i to one decydują często w dużo większym stopniu o zatrudnieniu niż ukończony

przez absolwenta kierunek studiów.

Jednakże oprócz samego podjęcia pracy należy spojrzeć na jakość zatrudnienia wyrażoną m.in.

wysokością zarobków. Ze względu na brak wyników badań losów absolwentów, nie jest możliwe

ilościowe zbadanie zjawiska. Jednakże rozmówcy deklarowali, że absolwenci znajdują często

zatrudnienie w renomowanych firmach i instytucjach. Uczelnie starają się kształcić pewnego

rodzaju liderów będących innowatorami nowych rozwiązań. Efekt ten jest m.in możliwy dzięki

zakupionej aparaturze badawczej, kształcenie studentów w danej wąskiej specjalizacji często na

sprzęcie, na którym później będzie absolwent pracował przyczynia się do wykształcenia

ekspertów posiadających unikatowe umiejętności w swoich dziedzinach, a więc osób, którym

łatwiej podjąć zatrudnienie i zajmować wyższe stanowiska. Dodatkowo wprowadzenie nowych

treści oraz metod kształcenia zwiększa szanse absolwentów na rynku pracy.

[…]Poza tym w Łodzi rozwija się rynek na przykład gier. Tutaj widział Pan zapewne […] znakomite

zaplecze laboratoryjne też właśnie pod ten przemysł, pod tą branżę, która branżą przyszłościową134.

PODSUMOWANIE

Zanim przejdziemy do podsumowania efektów obszarze jakości kształcenia, odwołajmy się do

nadawanych wyróżnień przez Polską Komisję Akredytacyjną. Eksperci podczas

przeprowadzonego panelu, stwierdzili że jednym z mierników jakości prowadzonej dydaktyki są

nadawane wyróżnienia przez komisję. Z przenalizowanych danych wynika, że w Polsce

wyróżnienie PKA posiada 136 wydziałów, wśród nich tylko 9 wydziałów wspartych w ramach

PO IiŚ posiada ten certyfikat. Na liczbę tę wpływają na pewno projekty międzywydziałowe, które

trudno zakalikować do któregoś wydziału, jednakże na podstawie wywiadów można uznać, że

w przypadku 3 projektów międzywydziałowych istnieje silny związek z 3 wydziałami

posiadającymi wyróżnienie PKA. Wyniki te pokazują na spore wyzwanie jakie czeka

beneficjentów XIII Priorytetu PO IiŚ.

Konieczność dalszego działania w obszarze rozwoju jakości kształcenia potwierdzają osiągnięte

w ramach projektów efekty w obszarze zwiększenia jakości dydaktyki. Najczęściej

występujące efekty są związane z inwestycjami i zakupionym sprzętem, widać to na

zasadzie związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy zakupionym sprzętem/budową

obiektów a efektami, tam gdzie efekt wynika bezpośrednio z zakupionego sprzętu tam

jest on zdecydowanie silniejszy oraz częstszy wśród beneficjentów. Nowa infrastruktura

dała pewne możliwości, jednak możliwości te to jeden z elementów wpływających na

podniesienie jakości dydaktyki (co również ujęte jest w strategiach podmiotów). Beneficjenci nie

zawsze realizowali szersze działania niż były one opisane w projekcie, czasami zabrakło

dodatkowych działań jak np. zmiany programów kształcenia, uruchomienie nowych


~ 124 ~

specjalizacji, zmiany metod nauczania, zaangażowania pracodawców itp. Były projekty,

w których działania szersze były realizowane, głównie w przypadku takich projektów można

mówić o wzroście jakości dydaktyki.

W przypadku osiągniętych efektów raczej nie można mówić o efekcie deadweight. Beneficjenci

nie byliby wstanie zrealizować tak kompleksowych inwestycji. Co prawda można zastanowić się

czy inwestycje są najbardziej efektywnym rozwiązaniem, czy na jakość dydaktyki nie wpływają

w większym stopniu innego rodzaju działania jak np. Program Rozwoju Kompetencji. Eksperci

podczas panelu uznali, że inwestycje były ważne i przy stanie infrastruktury szkolnictwa

wyższego były nieodzownym elementem zmian jakie muszą zaistnieć, aby poziom

prowadzonych zajęć wzrósł. W chwili obecnej ważne jest odpowiednie wykorzystanie

powstałego potencjału w postaci bazy infrastrukturalnej. Należy realizować projekty

„miękkie” mające wpływ na programy kształcenia, ale też na kadrę dydaktyczną. Ważnym

elementem jest zwiększenie prestiżu osób prowadzących zajęcia, aby zniknęło zjawisko tzw.

„wykupywania się grantami od dydaktyki”. Brak zmian w programach oraz brak rozwoju kadry

dydaktycznej musi zaistnieć równolegle wraz z modernizowaną infrastrukturą.

Potencjał naukowo dydaktyczny

Na koniec podrozdziału należy podsumować najważniejsze efekty zaistniałe w wyniki realizacji

inwestycji oraz ocenić na ile działania przyczyniły się do realizacji długofalowych strategii lub

programów rozwoju uczelni. Priorytet XIII PO IiŚ miał przyczynić się do:

Podniesienia jakości kształcenia w zakresie nowoczesnych technologii,

Rozszerzenia dostępu studentów do nowoczesnych narzędzi i technik informacyjnych,

w tym zwłaszcza Internetu szerokopasmowego.

Stworzenia warunków dla rozszerzenia udziału szkół wyższych w realizowaniu

europejskich projektów edukacyjnych i badawczych

Aby stwierdzić wzrost potencjału naukowo-dydaktycznego należy przyjąć założenie, że decyduje

o nim w dużej mierze:

posiadanie odpowiednio nowoczesnej infrastruktury dydaktycznej umożliwiającej

prowadzenie badań,

posiadanie odpowiedniego zaplecza technicznego do kształcenia studentów oraz

aktywność we współpracy z przedsiębiorcami oraz innymi jednostkami naukowymi,

posiadanie odpowiednich zasobów kadrowych (kapitał ludzki),

Szczegółowe zidentyfikowane czynniki mające wpływ na wzrost potencjału dydaktyczno-

naukowego uczelni zostały przedstawione na grafie poniżej.

~ 125 ~

Rysunek 24. Czynniki wpływające na wzrost potencjału naukowo-dydaktycznego

Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Generalnie należy uznać że zakupiona infrastruktura w głównej mierze dotyczyła dydaktyki,

studenci oraz doktoranci uzyskali możliwość w praktyce nabywania nowych umiejętności.

W proces dydaktyki wpisane jest prowadzenie badań. Jest to proces, którego zdaniem

zdecydowanej większości badanych nie da się rozdzielić. Prowadzenie badań jest wpisane

w dydaktykę. Prowadzenie tak rozumianych badań jest przez badanych często traktowane

tożsamo z zajęciami praktycznymi i nie są szczególnie wyróżniane przez beneficjentów.

Zasadniczo efekty te zdecydowanie zwiększają potencjał naukowo-dydaktyczny uczelni.

Jednakże zmianę należy obserwować szeroko. Działania realizowane w ramach PO IiŚ są

elementem szerszych działań i jedna inwestycja jest krokiem w kierunku realizacji strategii

uczelni, o wzroście jakości dydaktyki oraz potencjale decyduje całokształt realizowanych działań

i poziom kadry dydaktycznej. Plany modernizacji infrastruktury były obecne niemalże na

wszystkich badanych jednostkach, XIII Priorytet był dużą szansą realizacji tych celów.

W badaniu stwierdzono, oprócz generalnego wzrostu jakości prowadzonej dydaktyki, także inne

elementy wpływające na potencjał naukowo-dydaktyczny. Jest to m.in. wcześniej omawiana

współpraca z przedsiębiorcami. Ważnym aspektem jest współpraca z innymi jednostkami

naukowymi w kraju jak i zagranicą. Ta kwestia szczegółowo zostanie omówiona w następnym

podrozdziale.

O analizowanym potencjale decyduje sama infrastruktura, to ona w dużej mierze przyciąga

studentów135. Jej nowoczesność czy unikatowość jest pewnego rodzaju „magnesem”

przyciągającym przedsiębiorców.

Wzrost potencjału można przedstawić także liczbą pozyskiwanych grantów przez podmioty.

135 Mobilność i wybory edukacyjne młodzieży w kontekście regionalnego zróżnicowania rozwoju. Badanie zrealizowane przez Instytut Badań Edukacyjnych w 2013 r.

Wzrost potencjału naukowo-

dydaktycznego

Posiadanie nowoczesnych

budnków

Nowoczesne labolatoria

Wzorst jakości prowadzonych

zajęć

Współpraca z przedsiębiorcami oraz innymi

jednostkami naukowymi

Zawansowana infrastuktura

ICT

Wzrost liczby studentów/

doktorantów

Większa liczba prowadzonych

badań w ramach

dydaktyki

~ 126 ~

Liczba grantów wzrosła, to mogę powiedzieć. Takie dwie liczby podam, kiedy w 2008 roku tutaj

rozpoczynałem pełnienie funkcji jako prorektor do spraw nauki, na Uniwersytecie Łódzkim

realizowanych było sto czterdzieści kilka grantów. Teraz realizujemy dwieście czterdzieści kilka

grantów, czyli o sto więcej, a liderami są biologia, ekonomia, chemia, no i w mniejszym stopniu fizyka,

czyli te wydziały, które są beneficjentami tych projektów. 136

Przykład ten pokazuje, że generalnie inwestycje w sposób pośredni przyczyniają się do realizacji

większej ilości grantów oraz projektów badawczych. Zrealizowane inwestycje pozwolą

(szczególnie po okresie trwałości projektu), zaangażować się w działania komercyjne oraz duże

projekty badawcze. Na chwilę obecną, można stwierdzić, że na arenie międzynarodowej może

wzrosnąć prestiż polskich jednostek naukowych. Zakupiona infrastruktura jest jedną

z najnowocześniejszych w Europie. Badani wskazują także, na większe zainteresowanie ich

podmiotem ze strony przedstawicieli zagranicznych jednostek naukowych. Beneficjenci

współpracują przeważnie z jednostkami z Europy Zachodniej (Niemcy, Francja, Holandia itp.).

Od jakiegoś czasu można zaobserwować większe zainteresowanie oraz współpracę z krajami

Europy Wschodniej oraz krajami azjatyckimi np. Korea Południowa czy Chiny.

Powracając do przewidywanych celów PO IiŚ, można uznać, że potencjał naukowo-dydaktyczny

wśród badanych beneficjentów wzrósł. Przede wszystkim poprawiła się jakość prowadzonych

zajęć. Studenci oraz doktoranci mają możliwość korzystania z najnowszego sprzętu.

Wybudowane budynki są wyposażone w nowoczesną infrastrukturę ICT.

Zasadniczo z oceny badanych wynika, że inwestycje były ściśle związane z programami rozwoju

uczelni. Modernizacja infrastruktury była jednym z priorytetów większości jednostek. Z analiz

ewalutora wynika, że modernizacja infrastruktury jest jednym z celów wpisywanych w strategie

rozwoju uczelni przez większość podmiotów.

Generalizując są to wybrane cele strategii nawiązujące do efektów zrealizowanych w ramach XIII

Priorytetu PO IiŚ. Praktycznie wszyscy badani wskazują, że inwestycje zwiększyły potencjał

naukowo-dydaktyczny, osiągnięte efekty w ich ocenie przyczyniają się do realizacji celów

zawartych w strategiach (wymienione powyżej).

Podsumowując należy uznać, że realizowane inwestycje były zgodne z potrzebami podmiotów,

niejednokrotnie były częścią szerszych strategii rozwoju uczelni (głównie w wymiarze

modernizacji infrastuktury). Osiągnięte efekty wskazują na wzrost jakości prowadzonej

dydaktyki, a wzrost jakości w połączeniu z posiadaniem nowoczesnej infrastruktury przekłada

się na wzrost potencjału naukowo-dydaktycznego. Wzrostu poziomu umożliwia uczelniom

zintensyfikowanie pewnych działań jak np. możliwość współpracy z innymi podmiotami,

prowadzenie międzynarodowych projektów, większy prestiż czy wzrost poziomu kadry

dydaktyczno-naukowej. Podjęcie tychże działań w dłuższym okresie może przyczynić się do

dalszego wzrostu poziomu dydaktyki, z tym że zaistnieje w pewnym momencie konieczność

kolejnych inwestycji w wymianę aparatury badawczej – na chwilę obecną uczelnie dostrzegają

problem z sfinansowaniem takiego działania. Wymiana ta jest konieczna ze względu na szybki

rozwój technologii i nowych trendów naukowych, badani wskazują że posiadana aparatura za

ok. 5 lat może być już przestarzała, a prowadzone badania będą wymagały bardziej

zaawansowanego sprzętu i nowej aparatury.

136 IDI beneficjent

~ 127 ~

Wytworzony potencjał może przełożyć się na:

dalszy wzrost jakości prowadzonej dydaktyki,

w dłuższym okresie czasu, po zakończeniu okresy trwałości na współpracę

z przedsiębiorcami, niektórzy badani deklarowali, że posiadają już gotowe oferty na

prowadzenie badań i analiz oraz ewentualne użyczenie sprzętu,

zwiększenia możliwości współpracy z zagranicznymi jednostkami,

wzrost poziomu kadry uczelni, co daje możliwość większej ilości publikacji

w prestiżowych czasopismach oraz wydawanie publikacji w oparciu o przeprowadzone

badania na unikalnym sprzęcie w skali europejskiej,

zwiększenie prestiżu uczelni, co może przełożyć się na szersze zaangażowanie

w międzynarodowe projekty dydaktyczno-badawcze,

udział studentów w międzynarodowych konkursach, prezentując wyniki badań lub

zaprezentowanie innowacyjnych rozwiązań np. zaprezentowanie w Australii bolidu

solarnego,

zwiększenie możliwości pozyskiwania nowych środków szczególnie w ramach Programu

Rozwoju Kompetencji. Pozyskiwanie środków zewnętrznych na działalność jest

szczególnie ważne, beneficjenci wiążą z tym utrzymanie infrastruktury.

2.5 Efekty realizowanych projektów a współpraca międzynarodowa uczelni


1/ Czy realizacja projektów przyczyniła się do rozwoju międzynarodowej współpracy między uczelniami,

w tym zwiększenia mobilności studentów? Jeśli tak, to w jakim zakresie i jakie czynniki odegrały tutaj

najważniejszą rolę?

2/ Na jakich kierunkach zaobserwowano największe pozytywne zmiany?

Jednym z istotnych elementów działalności uczelni wyższych jest prowadzona współpraca

międzynarodowa. Jest to element, który stale zyskuje na znaczeniu. Trzeba mieć bowiem na

uwadze, że wiele czynników wpływa na funkcjonowanie szkolnictwa wyższego. Przede

wszystkim należy odnotować ogromny wzrost tego sektora w skali światowej. W ostatnich

dziesięcioleciach nie tylko rosła liczba uczelni, ale przede wszystkim studentów. Szkoły wyższe

podlegają także procesom globalizacji. Wzrasta międzynarodowa mobilność studentów

i nauczycieli akademickich. Rosnące znaczenie ma międzynarodowa współpraca w zakresie

badań. Powoduje to, że szkoły wyższe podlegają coraz bardziej konkurencji globalnej. Jest ona

wzmacniana przez międzynarodowe rankingi szkół wyższych. Wobec rosnącej konkurencyjności

krajowej i światowej rośnie znaczenie jakości kształcenia, prowadzonych prac badawczych, jak

też jakości współpracy międzynarodowej i jej kierunku137. W tym obszarze szczególnie istotne

znaczenie ma internacjonalizacja funkcjonowania szkół wyższych.

Internacjonalizacja badań naukowych widoczna jest w rosnącym znaczeniu i zakresie

międzynarodowych projektów badawczych, a także prac naukowych pisanych przez autorów

z różnych krajów i kontynentów (Glänzel, Schubert 2005). Warto zaznaczyć, że zjawisko

wyraźnego wzrostu znaczenia współpracy naukowej, także międzynarodowej, zostało opisane

137 Analiza strategii, modeli działania oraz ścieżek ewolucji wiodących szkół wyższych na świecie, Warszawa 2010.

~ 128 ~

już w latach sześćdziesiątych XX wieku (De Solla Price 1967). Umiędzynarodowienie badań

naukowych jest widoczne także w Polsce. Polskie instytucje naukowe wykorzystują możliwości

uczestnictwa w projektach międzynarodowych finansowanych przez Unię Europejską (por. np.

Supel 2007). Znaczna część polskich publikacji naukowych (nieco ponad 40% w latach 2001-

2006) indeksowanych w bazie bibliograficzno-bibliometrycznej Web of Science powstawała

przy udziale autorów spoza Polski, głównie z krajów Europy Zachodniej oraz Stanów

Zjednoczonych Ameryki (por. Olechnicka, Płoszaj 2008).

Internacjonalizacja aktywności naukowej wymaga od szkół wyższych dużego zaangażowania we

współpracę międzynarodową. To nie tylko pociąga za sobą koszty, ale także wymaga sprawnych

struktur administracyjnych wspomagających realizację przedsięwzięć międzynarodowych

(dotyczy to na przykład obsługi finansowej i rozliczania projektów międzynarodowych, co

często jest dość skomplikowane i wymaga specjalistycznej wiedzy), jak i potencjału w zakresie

infrastruktury badawczej i naukowej.

W przypadku Polski internacjonalizacja szkolnictwa wyższego była do roku 2007-2008

relatywnie mała (szczególnie w zakresie kształcenia). Świadczył o tym bardzo mały odsetek

studentów z zagranicy studiujących w Polsce. Związane to było z jednej strony z małą

znajomością języka polskiego oraz postrzeganiem Polski jako miejsca mało atrakcyjnego,

z drugiej zapewne świadczyło także o małej międzynarodowej atrakcyjności oferty polskich

uczelni. Przestarzała aparatura uniemożliwia także włączanie się w projekty międzynarodowe

(posiadany sprzęt nie spełniał bowiem rygorystycznych kryteriów i standardów analitycznych,

np. precyzji i czasu pomiarów). Stanowiło to także ograniczenie w rozwoju zawodowym kadry,

która traciła możliwość uczenia się od pracowników uczelni zagranicznych lub konfrontowania

własnych pomysłów i osiągnięć z zagranicznymi partnerami. Przestarzała aparatura zamykała

też drogę polskim naukowcom do publikowania w najlepszych czasopismach naukowych,

w których jednym z wymogów zamieszczenia publikacji jest prowadzenie badań (na podstawie

których owa publikacja powstała) na aparaturze o określonych minimalnych parametrach

technicznych (aparaturze dość nowoczesnej).

Znaczenie współpracy międzynarodowej uczelni wyższych jest na tyle istotne, że element ten

stał się nieodłącznym składnikiem wszelkiego rodzaju rankingów uczelni wyższych (tak

w Polsce, jak i na świecie). Dla przykładu warto zwrócić uwagę na opracowywany w kraju

ranking Perspektyw, w którym umiędzynarodowienie uczelni posiada wagę (znaczenie) na

poziomie 0,15. W skład tego elementu wchodzą takie komponenty jak:

Programy studiów prowadzone w j. obcych

Studiujący w językach obcych

Studenci cudzoziemcy

Nauczyciele akademiccy z zagranicy

Wymiana studencka (wyjazdy)

Wymiana studencka (przyjazdy)

Wielokulturowość środowiska studenckiego

~ 129 ~

Spośród badanych uczelni publicznych138, wszystkie deklarują współpracę zagraniczną. Uczelnie

najczęściej uczestniczą w wymianie studentów oraz pracowników naukowych. W zakresie

pozostałych obszarów (uczestniczenie w projektach/grantach, wspólne prowadzenie badań,

uczestniczenie w programach edukacyjnych czy badawczych) zdecydowanie lepiej wypadają

uczelnie beneficjentów PO IIŚ.

Wykres 21. Charakter współpracy z uczelniami zagranicznymi

Źródło: opracowanie własne na podstawie badania CAWI z uczelniami publicznymi (beneficjenci n=19; nie-beneficjenci

n=29).

84% badanych beneficjentów ocenia współpracę międzynarodową bardzo wysoko i wysoko,

podczas gdy wśród nie-beneficjentów odpowiedzi takich udzieliło niespełna 69% badanych. Co

więcej –beneficjenci dwukrotnie częściej niż nie-beneficjenci ocenili, że współpraca ta

w ostatnich latach zdecydowanie się poprawiła (42% wobec 19% odpowiedzi), co może

świadczyć o istotnym wpływie realizowanych projektów infrastrukturalnych na ten obszar –

potwierdzenia tej hipotezy dostarcza wykres poniżej.

Wykres 22. Czynniki mające wpływ na poprawę współpracy z uczelniami zagranicznymi


n=29)

138 Badanie CAWI wśród uczelni publicznych, N=51.

15,8%

84,2%

78,9%

94,7%

89,5%

94,7%

100,0%

9,4%

31,3%

43,8%

40,6%

50,0%

87,5%

93,8%

Inne

uczestniczenie w programach badawczych

uczestniczenie w programach edukacyjnych

wspólne prowadzenie badań

uczestniczenie w projektach/grantach

wymiana pracowników naukowych

wymiana studentów

Nie-beneficjenci

Beneficjenci

,0%

31,3%

50,0%

56,3%

25,0%

56,3%

68,8%

3,7%

33,3%

22,2%

40,7%

74,1%

44,4%

63,0%

zmiana uwarunkowań prawnych

inicjatywa zagranicznych partnerów

nowa aparatura badawcza

możliwość pozyskiwania środków na tego typu współpracę

inicjatywa władz uczelni

rozwój infrastruktury uczelni

inicjatywa pracowników naukowych

Nie-beneficjenci

Beneficjenci

~ 130 ~

W przypadku uczelni nie-beneficjentów najczęstszym czynnikiem wpływającym pozytywnie na

współpracę zagraniczną jest inicjatywa władz uczelni (w przypadku beneficjentów czynnik ten

ma 3 razy mniejsze znaczenie). W obu grupach podobne znaczenie odgrywa inicjatywa

pracowników naukowych. Wpływ czynników dotyczących infrastruktury uczelni (w tym

aparatury badawczej) jest zdecydowanie istotniejszy w przypadku uczelni beneficjentów –

oznacza to, że są świadomi roli jaką nowa, nowoczesna infrastruktura odgrywa oraz,

w znacznym stopniu, owy potencjał wykorzystują celem poprawy współpracy z uczelniami

zagranicznymi.

Również w toku realizowanych badań jakościowych zwrócono uwagę na dość silny wpływ

realizowanych projektów na intensyfikację, a nie rzadko nawiązanie, współpracy

międzynarodowej polskich uczelni wyższych. Trzeba bowiem zwrócić uwagę, że są przykłady

uczelni, na których współpraca ta była mocno rozwinięta jeszcze przed realizacją projektu a sam

projekt jedynie poszerzył dostępną ofertę współpracy.

[...] gdybyśmy wystartowali od zera, to pewnie teraz moglibyśmy powiedzieć, że mamy niezły efekt,

natomiast my mieliśmy współpracę bardzo rozwiniętą. Jesteśmy uczelnią o dużej renomie, jesteśmy

największym wydziałem tej uczelni, więc współpracę zagraniczną myślę mieliśmy na bardzo wysokim

poziomie, z bardzo wieloma uczelniami w różnych miejscach i o różnym charakterze. Oczywiście,

jeżeli chodzi o kształcenie, to także bardzo dużo realizowaliśmy - mamy umowę o podwójnym

dyplomowaniu z wieloma uczelniami, wymianę studentów poprzez aktywność w programie Erasmus

czy innych programach, typu Tempus i tak dalej. Ta oferta nam się poszerza jednak w ten sposób, że

mamy nowe laboratoria teraz.139

Z drugiej zaś strony są uczelnie, a raczej konkretne wydziały, które dużo zyskały w wyniku

realizacji projektu. Projekt pozwolił im dopiero na nawiązywanie szeregu kontaktów

zagranicznych.

Druga sprawa, na uniwersytecie zrobiliśmy pierwszy system współpracy międzynarodowej, której

dotąd też nie było w takim stopniu. Bywał tam co prawda profesor X z uczelni zagranicznej Y, on

gdzieś pracował, gdzieś tam się spotykali, a my mamy system współpracy przejawiający się

konkretnymi wymiarami i osiągnięciami już140.

[...] po prostu będziemy bardziej atrakcyjni dla partnerów zagranicznych141.

Oceniając wpływ projektów na współpracę międzynarodową wyszczególniono następujące

obszary, w których identyfikowano najczęściej pozytywne zmiany:

Wymiana studentów

Wymiana studentów ma postać dwutorową. Z jednej strony są to wyjazdy polskich studentów na

zagraniczne uczelnie, a z drugiej przyjazdy zagranicznych studentów do Polski. Największa

wymiana ma oczywiście miejsce w ramach programu Erasmus. W opinii przedstawicieli uczelni

skokowo wzrasta liczba studentów zagranicznych w Polsce. Konkretnych liczb w ramach

2 wydziałów realizujących projekty w ramach jednej uczelni dostarcza poniższy cytat

139 IDI z beneficjentem w ramach studium przypadku.



~ 131 ~

Jeśli chodzi o wymianę studentów, to ona liczbowo wzrosła w ostatnich latach. W 2012 roku, na

przykład na Wydziale X, studentów zagranicznych, odbywających studia było 13, w tej chwili jest 28,

czyli praktycznie 100% wzrost. Jeśli chodzi o Wydział Y - podobna sytuacja, bo w 2012 to było 74

studentów, w 2014 – 113. Wymiana w ramach tego programu Erasmus liczbowo bardzo dobrze się

przedstawia. Podam dwie liczby: Wydział X, semestr letni 2013-2014 - 9 osób, w 2014-2015 mamy już

21 osób. Tak że to jest też ponad dwukrotnie więcej. Jeśli chodzi o Wydział Y, no bo te dwa wydziały

podaję, to jest 125 w 2013-2014, w 2014-2015 już 259 studentów. Więc to obrazuje ten faktyczny

wzrost.142

Badani zwracają uwagę na znaczący wzrost studentów ze wschodu, głównie z Ukrainy, co

w obliczu niżu demograficznego i potrzeb gospodarki może dawać nadzieję, że osoby te po

ukończonych studiach zostaną jednak w Polsce (trzeba mieć na uwadze, że studenci z krajów

zachodnich pozostają w Polsce jednak rzadziej).

Innym wymiarem wymiany studentów są realizowane w ramach studiów doktoranckich płatne,

roczne wyjazdy na uczelnie zachodnie, w trakcie których uczestnicy zdobywają inne

doświadczenia, wiedzę ale i utwierdzają się w przekonaniu co do pozytywnych zmian

zachodzących na polskich uczelniach

Nigdy nie było w tym uniwersytecie takiej sytuacji, żeby doktoranci w trakcie swoich 4-letnich studiów

na rok wyjeżdżali do najlepszych ośrodków. I teraz my płacimy za te wyjazdy w ramach różnych

programów. Ten człowiek wyjeżdża, przyjeżdżają i teraz z jaką refleksją wraca? Mówią tak: „panie

profesorze, wracamy z podniesionym czołem, czasem mówią, że znacznie gorszy sprzęt tam był.”143

Wizyty studyjne zagranicznych naukowców

Realizacja projektów przyczyniła się do wzrostu liczby naukowców zagranicznych wizytujących

polskie uczelnie, będące beneficjentami XIII Priorytetu. Wizyty te mają charakter dwojaki.

Z jednej strony są wizyty nastawione na wymianę doświadczeń i wiedzy, a z drugiej – są wizyty

przedstawicieli renomowanych uczelni których zadaniem jest rekrutacja najlepszych studentów

jak i naukowców.

My w tej chwili obserwujemy bardzo duże zainteresowanie naszą uczelnią i naszym wydziałem ze

strony uczelni zagranicznych, szczególnie ze Wschodu. To znaczy mieliśmy ostatnio sporo wizyt z

Korei, z Chin. Sądzimy, że głównym ich celem jest poszukiwanie nowych kandydatów na studia,

dlatego że w tej chwili niż demograficzny dokucza wszystkim, w związku z tym uczelnie dobre

poszukują dobrych kandydatów. Dzięki temu, że renoma naszej uczelni jest dobra, to jesteśmy jednym

z celów priorytetowym dla tych uczelni. Niektóre z tych uczelni, no możemy się pochwalić, bo to są

bardzo dobre uczelnie. To nie są jakieś uczelnie prowincjonalne, ale to są czołowe uczelnie w tych

krajach, o których mówię. Sądzimy, że ten prestiż wydziału wzrośnie dzięki temu, że zostaliśmy tak

doposażeni w ramach tego projektu.144

Angażowanie w prace doktorskie promotorów zagranicznych

Kolejnym przejawem współpracy międzynarodowej jest angażowanie znanych w świecie nauki

profesorów i uznawanych za autorytety w roli osób nadzorujących prace doktorskie

doktorantów kształcących się w ramach Centrum.




~ 132 ~

Wzrost liczby zagranicznych doktorantów, naukowców

W trakcie prowadzonych badań terenowych beneficjenci często zwracali uwagę na odwrócenie

się trendu w zakresie kierunku wyjazdów doktorantów czy naukowców. Dotychczas najczęściej

polscy doktoranci oraz naukowcy wyjeżdżali na uczelnie zachodnie robić karierę naukową

i badawczą. W momencie oddania do użytku, zakupionej w ramach projektów, infrastruktury

zauważono wzmożone zainteresowanie studentów z uczelni zachodnich realizacją doktoratów

w Polsce.

Kiedy otwieraliśmy ostatnio nabór na 10 miejsc doktoranckich to dostaliśmy 200 zgłoszeń ze

świata145.

W ramach różnego rodzaju projektów międzynarodowych na polskie uczelnie przyjeżdżają

także pracownicy naukowi opłacani przez zagraniczne uczelnie za pomocą stypendiów. Ma to

podwójną zaletę dla polskich ośrodków: z jednej strony pozwala na wymianę doświadczeń,

z drugiej – osoby te publikując w światowych czasopismach umieszczają notkę, że dane badania

prowadzili w Polsce (promocja polskich uczelni).

Na przykład teraz ten jeden doktorant XY, który był u nas. On dostał stypendium rządu francuskiego

na półroczny pobyt w naszym laboratorium. I teraz dzięki temu, że on za chwilę opublikuje 5-6 prac w

najlepszych czasopismach na świecie i tam będzie przecież notka, że on te badania wykonał u nas. (…)

Można powiedzieć, że bez Centrum by tego nie było. Bez Centrum ten doktorant z Lyonu by tu w życiu

nie przyjechał. Dam przykład inny. Pan doktor XY, jeden z najwybitniejszych ludzi w naszej dziedzinie

na świecie, robi u nas habilitację, bo docelowo chce się przenieść z Uniwersytetu w Holandii, do nas do

naszego miasta. I on tutaj u nas pracuje za pieniądze, które otrzymuje w ramach jakiegoś grantu

europejskiego dla siebie, gdzieś tam w Holandii146.

Kolejnym efektem w tym obszarze są coraz częstsze powroty polskich naukowców z uczelni

zagranicznych

Zatrudniamy też naukowców, którzy przyjeżdżają albo z zagranicy, albo Polacy, którzy wracają po

stażach postodocowskich i mówią, że nasze laboratorium w tej chwili są zupełnie takie jak są w

Stanach, czy gdziekolwiek indziej, tu nie ma żadnej różnicy, tak że dbałość o tą jakość, w sensie też

dostępność i organizacja tych badań była porównywalna.(…)

I widać ten trend, że są ludzie, którzy chcą wrócić ze swoimi badaniami tutaj do Polski. I to są ludzie

na różnym etapie swojego rozwoju zawodowego. To znaczy są to ludzie, którzy byli kilka lat zagranicą

i tutaj chcą wrócić ze swoimi badaniami, tu tworzyć swoją grupę i badania. Są tacy ludzie, którzy

wracają po 20, 15 latach i przenoszą tutaj badania. Te osoby wracają z całym tym dorobkiem i z tą

tematyką badawczą, którą prowadziły w tych bazach zagranicznych, więc one nie podejmują decyzji

pochopnie – to proces przemyślany147.

Organizowanie specjalistycznych międzynarodowych konferencji naukowych

Przed zrealizowaniem przedmiotowych projektów zdecydowana większość międzynarodowych

konferencji naukowych prowadzona była na uczelniach zachodnich. Dopiero modernizacja

zarówno infrastruktury badawczej jak i lokalowej umożliwiła przeniesienie tego typu wydarzeń

do Polski. Jest to wymiar czysto prestiżowy dla uczelni, chociaż z drugiej strony jest to kolejna

145 IDI z beneficjentem. 146 IDI z beneficjentem w ramach studium przypadku. 147 IDI z beneficjentem.

~ 133 ~

okazja do nawiązywania współpracy, która może przyczynić się do konkretnych projektów

zarówno edukacyjnych jak i badawczych. O znaczeniu konferencji organizowanych w Polsce

świadczyć mogą poniższe słowa jednego z rozmówców:

przyjeżdżają tu nobliści w tej chwili na te konferencje. Nie przyjeżdżają dlatego, że im się miasto

podoba, tylko dlatego, że wiedzą, jaka tu jest infrastruktura i jaka jakość pracy jest robiona. To

pokazuje jak bardzo to centrum podnosi atrakcyjność kształcenia u nas 148.

Z konferencjami związane są też różnego rodzaju konkursy naukowe, w ramach których

(zgodnie z deklaracjami beneficjentów) coraz częściej pierwsze miejsca zajmują doktoranci

kształcący się na powstałej w ramach projektów infrastrukturze.

Nawiązywanie stałej współpracy z uczelniami i instytutami zagranicznymi

Dzięki posiadaniu nowoczesnej aparatury dydaktyczno-naukowej uczelnie znacznie łatwiej

mogą nawiązywać współpracę z najlepszymi uczelniami zachodnimi czy też instytutami

naukowo-badawczymi. Dodatkowo, współpraca taka jest wynikiem wymiany doktorantów,

którzy w łatwy sposób tworzą „klimat” do takiej współpracy na przyszłość.

Projekty międzynarodowe

W ramach nawiązywanej współpracy zagranicznej realizowane są wszelkiego rodzaju projekty

międzynarodowe z zagranicznymi partnerami. Są to projekty zarówno takie, gdzie polskie

jednostki pełnią rolę koordynatorów, jak i takie, gdzie polskie jednostki są jednym z wielu

partnerów zagranicznych.

Ja powiedziałbym, że tych koordynowanych przez Centrum bezpośrednio to są 4 czy 5 projektów. Ale

co najmniej drugie tyle jak nie trzy razy tyle jest projektów innych, z których my korzystamy

pośrednio.149

realizujemy takie, które trwają już w tej chwili - to są dwa duże projekty. To jest jeszcze z siódmego

programu ramowego. No a występowaliśmy o program Emilelence, Erasmus Mundus i to jest trzeci

program, który realizujemy. Czwarty to w ramach takiej sieci soft-comp, gdzie nasi doktoranci czy

postdocy mogą uczestniczyć w warsztatach, workshopach150.

Import nowoczesnych technologii edukacyjnych

Implementacja nowoczesnych metod nauczania nie byłaby z pewnością możliwa bez

odpowiedniego zaplecza zarówno w postaci przestrzeni jak i nowoczesnego sprzętu

dydaktycznego. Dzięki temu wdrożono np. takie technologie jak Design Thinking151 czy

przystąpiono do realizacji projektu MOOC152.

Biorąc pod uwagę powyższe zmiany we współpracy międzynarodowej warto zastanowić się nad

tym, na jakich kierunkach mogło dojść do największej zmiany jakościowej w tym zakresie.. Na

148 IDI z beneficjentem w ramach studium przypadku. 149 IDI z beneficjentem w ramach studium przypadku. 150 IDI z beneficjentem. 151 Metoda Design Thinking, czyli "myślenie projektowe" opiera się na rozwijaniu kreatywności i poszukiwaniu innowacyjnych, niestandardowych rozwiązań problemu z wykorzystaniem wiedzy z wielu dziedzin (podejście interdyscyplinarne). 152 Ang. massive open online course – jest to innowacyjna technika nauczania na odległość.

~ 134 ~

podstawie opinii beneficjentów można wskazać kilka pojedynczych kierunków, w obrębie

których doszło do największej poprawy (ich zdaniem).

Wykres 23. Kierunki, na których nastąpiła największa poprawa w zakresie współpracy międzynarodowej na uczelniach beneficjentów

Źródło: opracowanie własne na podstawie badania CAWI z uczelniami publicznymi (n=19).

Zdaniem badanych największe zmiany zaszły na chemii, informatyce, biotechnologii i fizyce.

W opinii ewaluatora jednak nie można tak jednoznacznie wskazać tego typu kierunków. Trzeba

bowiem pamiętać, że często celem projektów była interdyscyplinarność i to dzięki niej uczelnie

zyskiwały więcej punktów starając się chociażby o udział w międzynarodowych projektach

dydaktycznych czy naukowych. Interdyscyplinarność zaś z góry przekreśla wszelkie próby

wskazywania konkretnych kierunków studiów, które stanowią tylko element szerszych

dziedzin, obszarów znajdujących się z zainteresowaniu powstałych jednostek.

Podsumowując powyższe, można wskazać na bezpośredni silny wpływ zrealizowanych

projektów na pogłębienie czy też nawiązanie współpracy międzynarodowej uczelni

beneficjentów (potwierdzenie tego wpływu wyraźnie pokazało porównanie z uczelniami nie-

beneficjentów). Trzeba mieć jednak na uwadze, że największy wpływ na ten aspekt mają

projekty już zakończone. Tylko w tych przypadkach możliwe jest bowiem wykorzystywanie

w pełni posiadanej infrastruktury zarówno dydaktyczno-naukowej, jak i lokalowej, bez czego

nawiązywanie praktycznej współpracy nie byłoby możliwe lub mocno ograniczone.

2.6 Ocena wystąpienia efektów dodatkowych i pośrednich oraz korygujących


1/ Czy realizacja projektów w ramach Priorytetu XIII spowodowała jakieś inne, nieprzewidziane wcześniej

efekty? Jakie one były i czy były one istotne z perspektywy zmian, które dokonały się w sektorze szkolnictwa

wyższego?

2/ Czy realizacja projektów XIII Priorytetu PO IiŚ przyczyniła się do wystąpienia efektów pośrednich? Jakie

to były efekty, jaka była ich skala i wpływ na cele XIII Priorytetu? Czy efektami projektów objęte zostały

grupy oddziaływania wtórnego tj. osoby, grupy osób lub organizacje, na które w wyniku interwencji

wywierane jest oddziaływanie, ale które nie są explicite zawarte w celach interwencji? Jakie to są grupy,

czym się charakteryzują?

3/ Czy nastąpił efekt deadweight?

Efekty projektów dofinansowywanych z funduszy UE są często trudne do określenia, ponieważ

w wielu przypadkach efekty tych działań nie występują od razu, ciężko je zmierzyć, a także

37,5% 37,5%

31,3% 31,3%

25,0% 25,0% 25,0%

chemia informatyka biotechnologia fizyka automatyka i robotyka

biologia kierunki lekarskie

~ 135 ~

występują na nie zawsze jasno określonym terenie i wśród niejednoznacznie zdefiniowanych

grup osób.

Badając efektywność projektów przede wszystkim należy najpierw przeanalizować efekt

realizacji celów projektu. Efekt ten należy kojarzyć jedynie z działaniami wykonywanymi

w ramach projektu, które tworzą produkty i rezultaty. Wpływają one na interesariuszy projektu

przyczyniając się do realizacji ich celów. Na podstawie wcześniejszych rozdziałów można

wnioskować, że realizacja projektów w ramach Priorytetu XIII przyniosła realizację celów

Priorytetu, przede wszystkim podniesienie jakości kształcenia oraz zdecydowane zwiększenie

wykorzystywania technologii ICT w nauczaniu. Poza realizacją celów, widoczne są efekty

bezpośrednio obejmujące przewidywanych, we wnioskach o dofinansowanie, odbiorców –

studentów, doktorantów, przedsiębiorców.

Wpływ na efekty bezpośrednie mają tzw. efekty korygujące, które mogą wzmocnić lub osłabić

efekty bezpośrednie interwencji publicznej.

Zdaniem przedstawicieli beneficjentów (osób zarządzających powstałą/powstającą

infrastrukturą) widoczna jest już na uczelniach sytuacja spadku liczby studentów na kierunkach,

które nie są bezpośrednio związane z powstającą infrastrukturą Badani zwracali uwagę, że

w ramach uczelni coraz częściej potrzebna jest dodatkowa rekrutacja studentów – zjawisko

w zasadzie jeszcze nie zidentyfikowane w ramach kierunków objętych realizowanymi

projektami153. Pośrednim potwierdzeniem tych wypowiedzi mogą być dane MNiSW na temat

najchętniej wybieranych typów uczelni w ostatnich 6 latach. Z danych tych wynika bowiem, że

od roku 2011 najwięcej chętnych jest na studia techniczne154. Wśród możliwych przyczyn można

wskazać na realizowane od jakiegoś czasu kampanie promujące kierunki techniczne

(np. realizowane przez MNiSW), obecność w debacie publicznej tematu zapotrzebowania

gospodarki na absolwentów studiów technicznych oraz nadwyżki studentów kierunków

humanistycznych, społecznych i ekonomicznych. Dodatkowym argumentem są działania

promujące prowadzone przez uczelnie beneficjentów, które starają się wykorzystywać różne

okazje do „chwalenia się” nowoczesną i wysoce specjalistyczną infrastrukturą.

Kolejnym ważnym efektem wzmacniającym efekty projektów dofinansowanych z funduszy

europejskich jest ich komplementarność, czyli dopełnianie się z innymi działaniami

prowadzące do realizacji określonego celu155. Biorąc pod uwagę konkretne projekty można

przeanalizować ich komplementarność z innymi działaniami, jakie podejmuje dany beneficjent,

z działaniami władz lokalnych, czy przechodząc do wyższego szczebla, z działaniami

programowymi kraju i UE. Aby uznać dane działania, projekty za komplementarne nie wystarczy

spełnić wyłącznie przesłanek takiego samego lub wspólnego celu, gdyż ten warunek może być

spełniony np. w odniesieniu do projektów konkurujących ze sobą. Warunkiem koniecznym do

określenia działań projektów jako komplementarnych jest ich uzupełniający się charakter,

153 Wyjątkiem jest tutaj kilka nowoutworzonych kierunków studiów, na które nadal są wolne miejsca – może to wynikać z ich niedostatecznego wypromowania wśród potencjalnych kandydatów. 154 Zagadnienie zostało szerzej przedstawione w rozdziale 2.1.4 Czynniki mające wpływ na realizację wskaźników i celów Priorytetu XIII PO IiŚ. 155 Definicja komplementarności - Komplementarność polityk, strategii, programów, działań, projektów to ich dopełnianie się prowadzące do realizacji określonego celu - Komitet Koordynacyjny Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia na lata 2007 - 2013 – Uchwała w sprawie definicji „komplementarności", 22 marca 2012 r.

~ 136 ~

wykluczający powielanie się działań. Realizacja projektów komplementarnych przyczynia się do

osiągnięcia dodatkowych korzyści, m. in.:

oszczędność środków,

uzyskiwanie określonych rezultatów w krótszym okresie czasu;

ułatwienie realizacji kolejnego (komplementarnego) przedsięwzięcia;

dodatkowe lepsze trwalsze produkty i rezultaty;

wyższa użyteczność usług;

skuteczniejsze zaspokojenie potrzeb.

Realizacja działań komplementarnych przyczynia się do osiągnięcia efektu synergii, który jest

definiowany jako wzajemne wzmacnianie, potęgowanie się efektów interwencji publicznej.

Występuje w przypadku, kiedy kooperacja czynników jest skuteczniejsza niż suma ich

oddzielnych działań. O efekcie synergii projektów można mówić, gdy realizacja działań

przyczynia się do uzyskania wartości dodanej, która potęguje ich rezultat. Efekty synergiczne,

jakie generuje komplementarność są możliwe dopiero po zakończeniu realizacji projektów,

chociaż na etapie realizacji projektów lub bezpośrednio po ich zakończeniu można mówić

o potencjalnej synergii, np. poprzez zwiększenie wskaźników rezultatu lub produktu.

Szczegółowa ocena komplementarności została przeprowadzona we wcześniejszej części

raportu, dlatego też w tym miejscu nie będzie ona powielana. Należy jednakże zwrócić uwagę na

istotny wpływ komplementarności realizowanych projektów na wzmocnienie występowania

efektów projektów w ramach XIII Priorytetu.

My w naszym projekcie łączymy to, czego brakowało POIG-owi. POIG był oparty tylko na badaniach

naukowych a więc w ogóle nie zwracał uwagi na kształcenie. I takim pomostem między POIG-iem

a tym, co było, tą pustą infrastrukturą w ramach PO IiŚ, no to byli doktoranci,. Doktoranci, którzy

mają świetnych profesorów nauczających ich od strony teoretycznej, ale niekoniecznie doświadczalnej

bowiem nie mieli właściwego oparcia o aparaturę.156

Zdaniem niektórych rozmówców brak projektów komplementarnych (szczególnie miękkich)

mógłby spowodować nawet ograniczenie wykorzystywania powstałej infrastruktury z powodów

czysto finansowych.

Doktoranci są tu dzięki innym programom operacyjnym. Ten program byłby martwy, albo w małym

stopniu byłaby wykorzystana ta infrastruktura, gdybyśmy nie oparli naszej działalności o inne

projekty, które są komplementarne dla POIiŚ-a.(…) Dla nas najważniejsze to były jednak projekty

miękkie, które pozwoliły nam doktorantów zatrudnić poprzez stypendia naukowe. Bo to jest to, by

móc tu zatrudnić postdoców, zatrudnić profesorów.157

Badania z beneficjentami ujawniły też inny rodzaj efektu, jakże istotny z punktu widzenia całych

uczelni oraz szeroko rozumianej dydaktyki. Badania wskazują bowiem na wystąpienie efektu

mnożnikowego. Efekt ten występuje wtedy, gdy realizacja projektu współfinansowanego ze

środków europejskich skutkuje podejmowaniem kolejnych przedsięwzięć (finansowanych ze

środków europejskich lub innych źródeł zewnętrznych lub ze środków własnych). Efekt jest



~ 137 ~

związany z pobudzeniem do innych działań prorozwojowych i ma charakter pozytywny. Efekt

ten przejawia się w deklaracjach beneficjentów co do planów kolejnych inwestycji, które

nierzadko będą uzupełnieniem tego co już zostano stworzone. Warto tu dodać, iż często

zwracano uwagę na istotną rolę realizowanych projektów w wykształceniu się w środowisku

naukowym oraz zarządzającym uczelni postaw nastawionych na zmianę. W wywiadach

zwracano uwagę, że przed projektem najczęściej istniał swoisty marazm i uznanie sytuacji

zastanych za właściwe i nie mogące ulec poważniejszym zmianom. Realizowane projekty

przekonały pracowników uczelni, że warto tę sytuację zmieniać i co więcej – zmiana w ramach

jednego wydziału zaczyna powodować zmiany na innych wydziałach (niebędących

bezpośrednimi beneficjentami powstałej infrastruktury).

Nieodłącznym elementem każdej interwencji są efekty, których wystąpienia nikt nie zakładał

(nie były zidentyfikowane jako główne efekty bezpośrednie) w chwili przygotowywania

koncepcji projektu. Są to efekty niezamierzone i pośrednio wynikające

z przeprowadzonych inwestycji. Do tej grupy efektów zaliczyć można też rozszerzenie grup

odbiorców o takie, które wcześniej nie były zidentyfikowane.

Do zidentyfikowanych w ramach badania efektów niezamierzonych zaliczyć można:

poprawa bezpieczeństwa prowadzonych badań laboratoryjnych,

poprawa komfortu warunków pracy i studiowania,

oddziaływanie na inne kierunki studiów, nie objęte zakresem projektu (zjawisko

następuje w wyniku motywowania władz wydziałów czy uczelni do tego, by zmiany –

zapewne jednak na mniejszą skalę – wprowadzać na innych kierunkach, czego

ostatecznymi beneficjentami są zawsze studenci),

zainteresowanie przedsiębiorców programem studiów na wspieranych kierunków,

wykorzystywanie infrastruktury w celu organizowania specjalistycznych,

międzynarodowych konferencji naukowych w ściśle określonych dziedzinach,

wzrost liczby doktorantów z zagranicy,

zatrudnianie pracowników naukowych z zagranicy,

powroty polskich naukowców do kraju celem podjęcia pracy na uczelniach

beneficjentów,

liczne wizyty studyjne zagranicznych naukowców,

zwiększenie liczby osób wybierających studia doktoranckie w ramach tej samej uczelni,

tworzenie przestrzeni do nieformalnych kontaktów, wymiany wiedzy i spostrzeżeń

między studentami, doktorantami, naukowcami z różnych dziedzin nauki – działanie

sprzyjające budowaniu interdyscyplinarności nauki,

nawiązywanie współpracy z firmami w celu naukowego testowania ryzykownych

(z punktu widzenia przedsiębiorstw) rozwiązań,

integrowanie się środowiska studenckiego ze środowiskiem naukowym – nie tylko

w ramach godzin przeznaczonych na zajęcia dydaktyczne,

wzajemne motywowanie się studentów do podejmowania studiów kolejnego stopnia

(w tym doktoranckich),

~ 138 ~

tworzenie w ramach zajęć projektów prototypów urządzeń, które nierzadko

wygrywają krajowe oraz międzynarodowe konkursy,

zainteresowanie ze strony turystów zwiedzaniem wybudowanych budynków, centrów,

zdobywanie przez uczelnie prestiżowych nagród (np. Budynek Roku),

oddziaływanie na zmiany w przestrzeni miejskiej (decyzje władz o nowej

infrastrukturze towarzyszącej w bliskich okolicach powstałych budynków),

możliwość uczestniczenia w elitarnych programach naukowych dzięki posiadanej

infrastrukturze,

podniesienie prestiżu uczelni w oczach mieszkańców, turystów oraz naukowców

z kraju i zagranicy,

korzystanie z potencjału studentów innych kierunków (np. architektury) na etapie

urządzania, aranżacji wnętrz powstałych sal, budynków (w tym możliwość

organizowania wystaw prac studentów kierunków artystycznych),

zmiana nastawienia studentów do własności publicznej – brak aktów wandalizmu,

liczne wyróżnienia przyznawane przez PKA kierunkom objętym wsparciem programu,

nawiązywanie nowych kontaktów z innymi uczelniami krajowymi i zagranicznymi

dzięki wzmożonej mobilności doktorantów,

wzrost liczby grantów naukowych,

udział w różnego rodzaju piknikach naukowych, przybliżanie nauki społeczeństwu,

prowadzenie tematycznych zajęć dla młodzieży szkolnej z elementami pokazów

naukowych,

nawiązywanie współpracy z NGO, samorządami, szpitalami itp.

W ramach projektów powstawały często budynki inteligentne i pasywne, których celem ma być

ograniczenie kosztów utrzymania infrastruktury (np. zmniejszenie zużycia energii, wody itd.).

Nie wszędzie cel ten został jednak osiągnięty. Z jednej strony wynika to z faktu, że zakupiona

aparatura sama w sobie jest znacznie energochłonna bo po prostu jest jej więcej niż przed

realizacją projektu (więc nie powinno traktować się tego negatywnie). Z drugiej strony, budynki

inteligentne wymagają zazwyczaj kilku lat pracy/funkcjonowania by móc optymalnie „nauczyć

się” zachowań użytkownika i dopasować do niego wszelkie parametry (temperatura, światło,

klimatyzacja). Warto zwrócić też uwagę na czynnik czysto ludzki – pracownicy często nie

dysponowali odpowiednią wiedzą co do tego, jakie urządzenia i w jakim zakresie muszą być

uruchomione 24h na dobę, a które można bezpiecznie wyłączyć. W takich przypadkach, po kilku

miesiącach takiego nieefektywnego użytkowania, uczelnia realizowała szkolenia dla

pracowników, podczas których taką wiedze dopiero przekazywano. Biorąc to pod uwagę, nie

można wskazać jednoznacznie, że koszty utrzymania wzrosły, bowiem powstałej infrastruktury

nie da się porównać z inną, podobną ale istniejącą przed projektem.

Podstawowymi grupami odbiorców prowadzonych inwestycji są studenci, doktoranci czy też

przedsiębiorcy zatrudniający absolwentów wspieranych kierunków. Zrealizowane badania

pokazują, że kolejnymi grupami interesariuszy korzystającymi pośrednio z efektów projektu

mogą być:

~ 139 ~

młodzież szkolna – szczególnie poprzez prowadzone zajęcia z wykorzystaniem

elementów posiadanej aparatury

turyści – możliwość zwiedzania wybranych części powstałych kompleksów

mieszkańcy regionu – oddziaływanie projektu na tkankę miejską, inspirowanie władz

lokalnych do inwestowania w infrastrukturę towarzyszącą

ogół społeczeństwa – wszelkie zmiany w jakości kształcenia wpływają w ostateczności

na ogół społeczeństwa poprzez szeroko rozumiane zmiany w usługach publicznych czy

rozwiązaniach dostarczanych przez prywatne firmy.

Wśród możliwych efektów interwencji wystąpić może także efekt deadweight. To zmiana

następująca po przeprowadzeniu interwencji publicznej zaobserwowana wśród beneficjentów

bezpośrednich lub i pośrednich adresatów interwencji, która miałaby miejsce bez danej

interwencji. Opierając się na wypowiedziach przedstawicieli beneficjentów można wnioskować,

że zdecydowana większość projektów nie zostałaby przeprowadzona do tej pory, część

prowadzona byłaby na znacznie mniejszą skalę i w rozbiciu na wiele lat – taka sytuacja

spowodowałaby brak zaistniałych obecnie efektów w postaci podniesienia jakości kształcenia

oraz wzrostu potencjału uczelni w zakresie naukowo – dydaktycznym. Rozmówcy zwracali

bowiem uwagę, że mniejszy zakres projektów, dodatkowo rozbity na kilka lat przyczyniłby się

do tego, że poszczególne pracownie/laboratoria byłyby wyposażone w aparaturę na różnym

poziomie zaawansowania, występowałyby kłopoty w integracji poszczególnych urządzeń

i oprogramowania a ponadto – te laboratoria/pracownie przez te kilka lat nie osiągnęłyby

optymalnego potencjału i szansy jego wykorzystania. Ogromną zaletą projektów było bowiem

to, że w 1 czasie niemalże można było wyposażyć pracownie w sprzęt najwyższej jakości,

działający na tym samym lub bardzo zbliżonym poziomie technologicznego zaawansowania.

Faktem jest, że uczelnie te korzystały z wielu programów operacyjnych, składając wnioski na

różne projekty, które były możliwe do realizacji. Pojawiały się przypadki składania podobnych

wniosków (o zbliżonym zakresie przedmiotowym) w ramach RPO, jednakże trzeba podkreślić,

że były to projekty mniejsze i realizujące tylko część planowanej inwestycji. By móc określić

efekt zdarzenia występującego niezależnie (deadweight) konieczne jest jednak przeanalizowanie

sytuacji podmiotów (uczelni wyższych), które nie realizowały projektów w ramach Priorytetu

XIII PO IiŚ i zbadanie jakie typy inwestycji były przez nie realizowane – przedstawiono to na

poniższym wykresie.

Wykres 24. Charakter realizowanych inwestycji przez beneficjentów i nie-beneficjentów XIII Priorytetu PO IiŚ


n=29).

100,0%

94,7%

100,0%

100,0%

86,2%

51,7%

65,5%

44,8%


Przebudowy pomieszczeń

Zakupu nowej lub rozbudowy istniejącej aparatury badawczo-rozwojowej

Poprawy lub budowy infrastruktury teleinformatycznej

Nie-beneficjent

Beneficjent

~ 140 ~

Jak widać, w każdym przypadku podmioty nie realizujące projektów z XIII Priorytetu

realizowały znacznie rzadziej inwestycje związane z infrastrukturą dydaktyczną. Biorąc pod

uwagę cel PO IiŚ, jakim był rozwój technologii ICT w kształceniu można stwierdzić, że jedynie

45% nie-beneficjentów wpisałoby się w ten cel. Biorąc pod uwagę typy inwestycji warto

spojrzeć na subiektywną ocenę obu grup badanych w zakresie stanu posiadanej infrastruktury.

W tym celu zapytano badanych o to jak oceniają swoją uczelnię na tle innych. Nie jest

zaskoczeniem, że to Beneficjenci zdecydowanie lepiej oceniają swoją infrastrukturę w takich

obszarach jak: nauki ścisłe, przyrodnicze, techniczne czy nauki medyczne i zdrowotne –

dziedziny wspierane w ramach interwencji

Ostatnim czynnikiem badającym pośrednio wystąpienie, lub nie, efektu deadweight może być

analiza odpowiedzi respondentów w zakresie wpływu realizowanych projektów na osiąganie

celów określonych w strategiach/programach rozwoju uczelni (trzeba mieć bowiem na uwadze,

że w tego typu dokumentach bardzo często formułowano cele związane z podnoszeniem jakości

kształcenia, otwieraniem się na otoczenie zewnętrzne, nawiązywanie współpracy zagranicznej

itp.). Beneficjenci PO IIŚ zdecydowanie częściej wskazywali na bardzo duży i duży wpływ

inwestycji na realizację założeń i celów tego typu dokumentów. Z kolei nie-beneficjenci

zdecydowanie częściej nie potrafili wskazać siły wpływu realizowanych przez siebie projektów

w takim zakresie.

Biorąc pod uwagę powyższe można więc wskazać, że bez interwencji publicznej projekty nie

osiągnęłyby zakładanych efektów – efekt deadweight nie wystąpił.

2.7 Efekty projektów a wyzwania społeczno-gospodarcze w obszarze

szkolnictwa wyższego


1/ Na ile efekty interwencji są użyteczne w kontekście wyzwań społeczno-gospodarczych, w obszarze

szkolnictwa wyższego? W jaki sposób interwencja w ramach Priorytetu XIII PO IiŚ przyczynia się do

poprawy sytuacji w sektorze szkolnictwa wyższego biorąc pod uwagę główne zmiany w gospodarce

i związane z tym wyzwania stojące przed sektorem szkolnictwa wyższego?

2/ Czy i w jakim stopniu zmiany w dydaktyce są zgodne z potrzebami rynku pracy związanym z danym

kierunkiem?

3/ Czy w wyniku realizacji projektów z Priorytetu XIII pojawiły się efekty w postaci zapoczątkowania

zintensyfikowania współpracy (współpraca B+R, komercjalizacja wyników badań, praktyki, staże, itp.)

uczelni w otoczeniem zewnętrznym (przedsiębiorcy, inne uczelnie)? Jaki charakter ma ta współpraca, jakie

cele realizuje? Co będzie efektem współpracy? Czy bez realizacji projektów z Priorytetu XIII taka współpraca

miałaby szansę zaistnieć? Jakie działania należy prowadzić, aby podnosić jakość tej współpracy i jej

intensywność?

Wyzwania to nowe sytuacje lub trwałe tendencje, w których pojawiają się potrzeby wymagające

sformułowania odpowiedzi i podjęcia stosownych działań. W efekcie tego wyzwania mogą być

podjęte lub zignorowane. W korzystnych warunkach wyzwania mogą stwarzać dodatkowe

szanse, a w niekorzystnych warunkach mogą przekształcić się w zagrożenie lub wygenerować

zagrożenie. Spectrum wyzwań o charakterze społeczno-gospodarczym w obszarze szkolnictwa

wyższego jest bardzo szerokie. W trakcie badań (wywiady z przedstawicielami beneficjentów,

badanie CAWI z przedstawicielami uczelni publicznych, panel ekspertów) wskazywano na

opisane poniżej wyzwania stojące przed szkolnictwem wyższym. Jednocześnie wskazywano na

~ 141 ~

intensywność i szybkość zachodzących zmian społeczno-gospodarczych generujących nowe

wyzwania. Identyfikowanie i odpowiadanie na wyzwania staje się więc bardzo trudnym

zadaniem, które z pewnością wymaga odpowiedniego czasu i nakładów pracy.

Dostosowanie oferty kształcenia do potrzeb rynku pracy

Jest to jedno z wyzwań, które zostało już zidentyfikowane przez instytucje publiczne wspierające

rozwój szkolnictwa wyższego i prowadzone są działania, które mają odpowiedzieć na potrzeby

wynikające z tego wyzwania (m.in. Program Rozwoju Kompetencji w ramach PO WER).

W trakcie badań respondenci/rozmówcy zwracali uwagę na wiele aspektów związanych z tym

wyzwaniem. Dotyczą one m.in.:

rozwoju kompetencji w procesie kształcenia wymaganych przez pracodawców (w tym

kompetencji "miękkich"),

ukierunkowania procesu na efekty kształcenia,

praktycznego aspektu kształcenia,

powiązania oferty kształcenia z rozwojem innowacyjnym, technologicznym,

potrzeby wprowadzania wąskich specjalizacji odpowiadających na potrzeby rynku

pracy,

konieczności szybkiego reagowania na zachodzące zmiany gospodarcze/na rynku pracy,

uelastycznienia procesu kształcenia (zarówno w wymiarze treści, jak i form),

nasycenia rynku potencjalnymi pracownikami z wyższym wykształceniem,

idei kształcenia przez całe życie i roli uczelni.

Efekty projektów Priorytetu XIII PO IiŚ w największym stopniu przyczyniły się do

upraktycznienia procesu dydaktycznego. Dzięki laboratoriom wyposażonym w najnowszą

aparaturę dydaktyczną i badawczą możliwe jest prowadzenie procesu dydaktycznego, który

koncentruje się na praktyce (wcześniej sprowadzał się głównie do zajęć teoretycznych).

Przedstawiciele beneficjentów zwracali uwagę, że w przypadkach, w których kształcenie

praktyczne było obecne w programie kształcenia, poprawiła się jakość tego kształcenia (nowe

treści, nowe formy kształcenia, itp.). Dzięki projektom możliwe jest też powiązanie kształcenia

ze zmianami zachodzącymi w związku z rozwojem innowacyjnym czy technologicznym. 79%

uczelni-beneficjentów XIII Priorytetu PO IiŚ i 87,5% uczelni-nie będących beneficjentami

wskazuje, że wzrost roli innowacyjności jest dużym wyzwaniem przed którym stoją uczelnie.

Wyniki badania CAWI (wykres poniżej) wskazują na nieznaczną, ale widoczną różnicę na

korzyść beneficjentów XIII Priorytetu PO IiŚ wskazującą na ich przygotowanie do odpowiedzi na

wyzwanie związane ze wzrastającą rolą innowacyjności.

~ 142 ~

Wykres 25. Ocena wyzwania "Wzrost roli innowacyjności" przez uczelnie publiczne w podziale na

beneficjentów i nie-beneficjentów XIII Priorytetu PO IiŚ


Wsparta infrastruktura zapewnia możliwości w zakresie większej elastyczności kształcenia,

a przez to szybszego reagowania na zmiany zachodzące w otoczeniu społeczno-gospodarczym

uczelni. Z większej elastyczności wynika z kolei możliwość wspierania kompetencji

poszukiwanych u absolwentów przez pracodawców (oprócz kompetencji zawodowych są to

przede wszystkim kompetencje interpersonalne, kognitywne, analityczne, samoorganizacyjne,

z zakresu przedsiębiorczości158).

Elastyczność kształcenia pozwala też realizować nowoczesny proces tzw. "kształcenia

odwróconego". Głównym jego założeniem jest zamiana zadań realizowanych przez studentów

w toku zajęć z pracami wykonywanymi przez nich w domu/po zajęciach. W praktyce oznacza to,

że otrzymują zbiór materiałów, z którymi muszą się samodzielnie zapoznać w czasie poza

zajęciami, natomiast w czasie zajęć odbywa się dyskusja na temat zamieszczonych w nich treści

oraz ćwiczenie powiązanych z nimi umiejętności praktycznych. W toku zajęć prowadzący może

zatem przeprowadzać eksperymenty, aranżować sytuacje problemowe i wyjaśniać ewentualne

wątpliwości studentów, bazując na przyswojonych już przez nich wcześniej informacjach

teoretycznych.

Reasumując stworzona infrastruktura dała więc pewnego rodzaju potencjał (bazę), który

stanowi dobry fundament pod budowanie oferty kształcenia odpowiadającej na potrzeby rynku

pracy. Jest to jednak jedno z wielu działań, które zostały podjęte dotychczas i są podejmowane

aktualnie w ramach odpowiedzi na wyzwanie, jakim jest dostosowanie oferty kształcenia do

potrzeb rynku pracy.

Współpraca z otoczeniem społeczno-gospodarczym (przedsiębiorstwa, służba

zdrowia, placówki edukacyjne, administracja publiczna, organizacje

pozarządowe)

Na wyzwanie związane z potrzebą współpracy uczelni z otoczeniem społeczno-gospodarczym

odpowiada bardzo szeroki zakres działań, które mogą być przez nie podejmowane (od

współpracy stricte komercyjnej po współpracę wynikającą z zadań związanych z pełnieniem

misji publicznej). W badaniu CAWI 58% beneficjentów i 69% nie-beneficjentów XIII Priorytetu

PO IiŚ wskazało, że transformacja w kierunku gospodarki opartej na wiedzy to duże wyzwanie

dla uczelni.

158 Analiza kwalifikacji i kompetencji kluczowych dla zwiększenia szans absolwentów na rynku pracy, Agrotec 2014 na zlecenie NCBiR.

5,3% 10,5%

78,9%

5,3% 9,4%

87,5%

3,1%

Małe wyzwanie Średnie wyzwanie Duże wyzwanie Nie wiem/ trudno powiedzieć

Beneficjent (n=19)

Nie-beneficjent (n=32)

~ 143 ~

Wykres 26. Ocena wyzwania "Transformacja w kierunku gospodarki opartej na wiedzy" przez

uczelnie publiczne w podziale na beneficjentów i nie-beneficjentów XIII Priorytetu PO IiŚ


W trakcie prowadzonych badań respondenci/rozmówcy zwracali szczególną uwagę na dwa

aspekty tego wyzwania: transfer wiedzy i kompetencji do otoczenia społeczno-gospodarczego

oraz komercjalizację wyników badań. Są to zagadnienia blisko ze sobą związane –

komercjalizacja jest jednym z możliwych elementów transferu wiedzy. W przypadku

komercjalizacji warto pamiętać o istotnym ograniczeniu, jakie napotykają beneficjenci XIII

Priorytetu PO IiŚ – chodzi mianowicie o niemożność prowadzenia działalności komercyjnej

wynikającą z ograniczeń związanych z przepisami o pomocy publicznej i kwalifikowalności

podatku VAT. Podjęte zostały działania (stanowisko KE, prace MIR) mające na celu uwolnienie

20% zasobów powstałych w ramach projektu z Priorytetu XIII PO IiS na cele komercyjne.

Beneficjenci zwracają uwagę, że oczekują na wytyczne i procedury w tym zakresie oraz

korzystne rozstrzygnięcia w kwestii ewentualnego zwrotu podatku VAT (całość vs. odpowiednia

część w przypadku prowadzenia działalności komercyjnej). Wskazywali, że współpracę

z otoczeniem społeczno-gospodarczym prowadzą aktualnie i prowadzili przed projektem.

Dotyczyła ona m.in. kwestii związanych z konsultowaniem programów studiów, praktyk

studenckich, wspólnych przedsięwzięć o charakterze konferencyjnym, szkoleniowym,

wydawniczym i projektowym. W efekcie realizacji projektów współpraca:

intensyfikuje się (np. zawierane są nowe porozumienia o współpracy, powstają nowe

ciała doradcze/konsultacyjne, realizowane są wspólne projekty/konferencje),

otwiera na nowe dziedziny i obszary (np. współpraca z Kliniką Budzik założoną przez

fundację Ewy Błaszczyk Akogo w przypadku Wydziału Fizyki UW),

nabiera charakteru międzynarodowego (np. zawierane są umowy czy powstają projekty

wspólnie realizowane w uczelniami zagranicznymi),

profesjonalizuje się (nie ma tylko charakteru jednorazowego, ale systemowy, ciągły

z określonym planem/strategią).

Beneficjenci wskazują, że zgłaszają się do nich przedsiębiorcy zainteresowani realizacją działań

o charakterze komercyjnym (wspólne przedsięwzięcia o charakterze gospodarczym, zakup

patentów/licencji/know-how, wynajem sprzętu na potrzeby prowadzenia badań, szkolenia

pracowników na sprzęcie uczelni, itp.). Beneficjenci z uwagi na obowiązujące ich ograniczenia

odmawiają takiej współpracy lub starają się ją przełożyć na współpracę o charakterze

niekomercyjnym. Z drugiej strony podkreślają, że tego typu współpraca stanowiłaby istotny

5,3%

31,6%

57,9%

5,3%

21,9%

68,8%

9,4%


Beneficjent (n=19)


~ 144 ~

element przyczyniający się do utrzymania trwałości projektów. Beneficjenci rozumieją jednak

trwałość w sposób aktywny, nie pasywny – zakładają, że ma ona polegać m.in. na wymianie

sprzętu na najnowszy nie tylko bieżącym utrzymaniu i konserwacji. W kontekście trwałości

projektów pojawiają się problemy interpretacyjne dotyczące długości tego okresu. Należy

poinformować poszczególnych beneficjentów o wymaganym okresie trwałości ich projektów,

aby uniknąć w przyszłości problemów, a jednocześnie dać beneficjentom klarowny obraz

sytuacji i umożliwić planowanie działań.

Reasumując należy więc stwierdzić, że projekty w ramach XIII Priorytetu PO IiŚ stworzyły

pewną bazę, ale potencjał ten, ze względu na istotne ograniczenia wynikające z specyfiki

Priorytetu XIII, nie jest w pełni wykorzystywany. Oznacza to, że co prawda efekty powstałe

w ramach projektów odpowiadają na wyzwanie dot. współpracy z otoczeniem społeczno-

gospodarczym, ale ich skala jest ograniczona, a możliwości, które powstają (np. oferty ze strony

przedsiębiorstw) są niewykorzystywane.

Niż demograficzny

Niż demograficzny jest to wyzwanie o charakterze obiektywnym, na które w ograniczonym

stopniu można oddziaływać (więcej na ten temat w rozdz. 2.1.4). 2/3 uczelni publicznych

biorących udział w badaniu CAWI uznało, że jest to duże wyzwanie dla szkolnictwa wyższego

w Polsce, a żadna nie uznała go za małe wyzwanie. Warto zwrócić uwagę, że występuje istotne

zróżnicowane opinii jeśli chodzi o to wyzwanie – 53% beneficjentów przy 75% nie-

beneficjentów XIII Priorytetu PO IiŚ uznaje to wyzwanie jako duże. Może to oznaczać, że

w związku z realizowanymi projektami wdrożone zostały działania, dzięki którym uda się

uczelniom-beneficjentom ograniczyć negatywne skutki niżu demograficznego.

Wykres 27. Ocena wyzwania "Niż demograficzny" przez uczelnie publiczne w podziale na beneficjentów i nie-beneficjentów XIII Priorytetu PO IiŚ


W trakcie badania respondenci/rozmówcy zwracali uwagę na następujące aspekty wynikające

z niżu demograficznego:

konieczność dostosowania liczby pracowników dydaktycznych i naukowo-

dydaktycznych do zmniejszającej się liczby studentów,

potrzeby uniezależnienia wysokości nakładów finansowych na szkolnictwo wyższe od

liczby studentów i zachowania co najmniej obecnego poziomu finansowania,

42,1%

52,6%

5,3%

18,8%

75,0%

6,3%


Beneficjent (n=19)


~ 145 ~

opracowanie i realizowanie pomostowych programów skierowanych do starszych

pracowników dydaktycznych i naukowo-dydaktycznych uczelni.

Reasumując należy więc stwierdzić, że choć niż demograficzny jest dużym wyzwaniem (a wręcz

zagrożeniem), przed którym stoi całe szkolnictwo wyższe w Polsce, to może się okazać, że

przyniesie również pozytywne symptomy (np. wzrost nakładów finansowych na jednego

studenta, co może przełożyć się na poprawę jakości kształcenia). Z kolei negatywne skutki niżu

demograficznego (problemy z rekrutacją na studia, niższa "jakość" kandydatów na studia) mogą

w mniejszym stopniu dosięgnąć beneficjentów XIII Priorytetu PO IiŚ niż innych uczelni

publicznych nie objętych tym wsparciem.

Dowartościowanie procesu dydaktycznego i rozwój kadry dydaktycznej

W trakcie badania zidentyfikowano również pewną prawidłowość, która nie jest w pełni

uświadamiana przez przedstawicieli uczelni. Związana jest ona z tym, że jako "lepsi" są

traktowani pracownicy naukowi niż pracownicy dydaktyczni. Wynika to z faktu, że pracownicy

naukowi mogą pochwalić się konkretnymi osiągnięciami przynoszącymi korzyści uczelni

(np. granty, nagrody, patenty, itp.). Tymczasem proces dydaktyczny jest mniej "atrakcyjny" pod

tym względem, ale stanowi dużo istotniejszy element funkcjonowania szkolnictwa wyższego

(podkreślali to zgodnie eksperci biorący udział w panelu). To podniesienie roli i znaczenia

dydaktyki powinno być powiązane z programami rozwojowymi skierowanymi do kadry

dydaktycznej. Ich celem powinno być podniesienie kompetencji dydaktycznych w kontekście

zmian społeczno-gospodarczych, technologicznych i cywilizacyjnych.

Reasumując należy stwierdzić, że efekty projektów powstałych w ramach XIII Priorytetu PO IiŚ

odpowiadają na wyzwania społeczno-gospodarcze stojące przed szkolnictwem wyższym.

Wyzwania te dotyczą głównie dostosowania oferty kształcenia do potrzeb rynku pracy,

współpracy z otoczeniem społeczno-gospodarczym, w tym transferu wiedzy do gospodarki oraz

niżu demograficznego i wynikających z tego konsekwencji. Należy jednak pamiętać, że projekty

stworzyły pewien potencjał, którego spożytkowanie i "wypełnienie treścią" (tj. przygotowanie

programów kształcenia odpowiadających na potrzeby rynku pracy, rozwój współpracy

międzynarodowej itp.), jest procesem o wiele ważniejszym, ale też trudniejszym. W niektórych

aspektach (np. komercjalizacja wiedzy) potencjał ten jest wykorzystywany w ograniczonym

stopniu. Warto prowadzić działania o charakterze systemowym (korzystne rozwiązania prawne

i proceduralne) wspierające możliwość wykorzystania powstałych projektów w kontekście

zidentyfikowanych wyzwań społeczno-gospodarczych.

2.8 Ocena spójności efektów projektów w kontekście dokumentów

strategicznych


1/ W jaki sposób i jakie powiązania można odnotować w zakresie wpływu projektów realizowanych

w ramach Priorytetu XIII na realizację celów strategii krajowych i Unii Europejskiej w obszarze

wspieranego w ramach badanej interwencji sektora szkolnictwa wyższego?

2/ Jakie są przykłady projektów, które wpisują się w realizację celów dokumentów strategicznych

w obszarze wspieranego sektora szkolnictwa wyższego? W jaki sposób projekty realizują te cele?

3/ Wskazanie i uzasadnienie, jak realizowane projekty w ramach priorytetu wpisują się w wypełnienie

rekomendacji dla Polski w zakresie Krajowego Programu Reform na rzecz realizacji Strategii Europa 2020?

~ 146 ~

4/ Jaki był wpływ interwencji na stworzenie warunków do realizacji modelu szkolnictwa wyższego

zgodnego z założeniami Deklaracji Bolońskiej i Strategii Lizbońskiej oraz celów XIII osi priorytetowej PO

IiŚ?

Wszystkie projekty realizowane w ramach PO IiŚ musiały pozytywnie przejść ocenę formalną.

Na tym etapie oceny obecne były dwa kryteria odnoszące się do realizacji przez projekt celów

zarówno PO IIŚ, jak i dokumentów strategicznych na poziomie krajowym i europejskim159.

By móc przeanalizować sposób i charakter wpisywania się realizowanych projektów w cele

dokumentów strategicznych odnoszące się stricte do szkolnictwa wyższego, konieczne jest

wpierw zidentyfikowanie tego typu dokumentów. Już na etapie Raportu metodologicznego

wyodrębniono następujące dokumenty:

Strategia Lizbońska

Strategia Europa 2020

Deklaracja Bolońska

Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia (NSRO)

Strategia Rozwoju Szkolnictwa Wyższego (MNiSW)

Strategia Rozwoju Kraju do 2030

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (PO IIŚ)

W dalszej części rozdziału zostanie podjęta próba opisania powiązań między projektami (w tym

ich efektami) z celami poszczególnych dokumentów. Dodatkowo, określony zostanie wpływ

interwencji na stworzenie warunków do realizacji modelu szkolnictwa wyższego zgodnego

z założeniami Deklaracji Bolońskiej i Strategii Lizbońskiej oraz celów XIII osi priorytetowej PO,

jak też jej wpływ na możliwe wypełnianie rekomendacji dla Polski w zakresie Krajowego

Programu Reform na rzecz realizacji Strategii Europa 2020. Dokonując analizy powyższych

dokumentów trzeba mieć jednak na uwadze, że nie rzadko te same cele są powielane w kilku

z nich – w takich sytuacjach analiza opisowa będzie przeprowadzona głównie w 1 przypadku.

Strategia Lizbońska

Głównym celem Strategii jest rozwój gospodarki opartej na wiedzy, co oznacza, że wiedza ma

stanowić główną siłę napędową rozwoju gospodarki europejskiej i tworzenia społeczeństwa

informacyjnego. Konieczne jest zatem zwiększanie nakładów na naukę, w tym szczególnie

w działania innowacyjne i wykorzystujące nowe technologie informacyjno-komunikacyjne. Oba

działania były zakresem przedmiotowym wszystkich 59 projektów – każdy projekt

realizował/realizuje bowiem inwestycje infrastrukturalne podnoszące jakość kształcenia oraz

komponent ICT (o czym świadczą przedstawione w raporcie wskaźniki produktu).

Poza celem ogólnym Strategia definiuje cele szczegółowe, które również są realizowane

w mniejszym czy większym stopniu przez poszczególne projekty. Realizowane projekty

(głównie te polegające na zakupie nowoczesnej infrastruktury badawczej czy ICT) były

niejednokrotnie powodem do wprowadzania zmian w programach kształcenia (zamiana zajęć

159 1. Zgodność z Programem Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko oraz „Szczegółowym opisem priorytetów POIiŚ” i 2. Strategiczny charakter projektu.

~ 147 ~

teoretycznych na praktyczne, zwiększanie liczby zajęć praktycznych, poszerzanie treści zajęć

o kształcenie z nowoczesnego oprogramowania itp.) oraz uruchamiania zupełnie nowych

kierunków (ich uruchomienie było tylko i wyłącznie wynikiem pozyskania nowej,

specjalistycznej infrastruktury).

Realizowane projekty niejednokrotnie były międzywydziałowe czy nawet międzyuczelniane, co

wprost powodowało zmiany w ustroju uczelni. Osoby odpowiadające za realizację projektów

przyznawały, że te inwestycje były pierwszą w dziejach uczelni inicjatywą wspólnie

koordynowaną przez kilka niezależnych od siebie jednostek (wskazywano na występowanie

problemów godzenia różnych interesów i ambicji wydziałów wspólnie realizujących projekty).

W wyniku tego powstały jednostki o sporej autonomii działania i federacyjnej strukturze

(poszczególne elementy, np. laboratoria czy pracownie mogą realizować swobodnie działania).

Wszystkie projekty w mniejszym lub większym stopniu przyczyniły się do nawiązywania

partnerstw z otoczeniem (innymi uczelniami, przedsiębiorcami, jst, szkołami, szpitalami itd.) –

każdy z beneficjentów w trakcie rozmów wskazywał na partnerstwa strategiczne oraz

dodatkowe (o mniejszym znaczeniu dla uczelni). Nie ma co ukrywać – atrakcyjność uczelni (tych

konkretnych jednostek czy wydziałów) istotnie wzrosła dzięki zaopatrzeniu ich w nowy sprzęt.

Realizowane partnerstwa i działania dzięki nim bezpośrednio wpływały na wzrost prestiżu tych

jednostek jak i całych uczelni.

Infrastruktura badawcza, która została zakupiona była wynikiem diagnozy potrzeb na

poszczególnych uczelniach i w efekcie miała przyczynić się do zwiększenia konkurencyjności

uczelni w danych obszarach czy kierunkach poprzez oferowanie badań naukowych na

najwyższym technologicznie poziomie. Działanie takie jest zgodne w dużej mierze z trendami

zachodnimi, gdzie poszczególne ośrodki posiadają silnie rozwinięty obszar działania i mogą

z powodzeniem konkurować z ośrodkami z innych krajów – owa konkurencja widoczna jest

chociażby w potencjale beneficjentów do przyciągania zarówno studentów jak i naukowców

zagranicznych do Polski przy jednoczesnym zwiększaniu liczby studentów korzystających

z wymiany międzynarodowej. Przyciąganie nowych naukowców, doktorantów, postdoców

wymagało działań ze strony uczelni w kierunku zapewnienia środków na ich utrzymanie

i umożliwienie im rozwoju. Poza środkami własnymi, cel ten był realizowany za pomocą

projektów miękkich (np. PO KL), dzięki którym możliwe było finansowanie zewnętrzne

doktorantów (stypendia) i pracowników (np. środki z grantów, staże zagraniczne). Globalizacja

działalności uczelni przyniosła też zmiany w zakresie uznawania kwalifikacji i dyplomów

z innych uczelni (przede wszystkim chodzi tu o uczelnie zagraniczne), dzięki czemu nie ma

problemów z przyjmowaniem studentów z zagranicy na jakimkolwiek poziomie studiów

(magisterskie czy doktorat).

Powyższe działania wspólnie przyczyniają się też do rozwoju społeczno gospodarczego

regionów (projekty niejednokrotnie obejmowały kierunki/obszary uznane w regionie za

specjalizacje regionalne) jak i kraju. Co więcej, inwestycje pobudzały uczelnie do kolejnych

działań (często w wyniku impulsów oddolnych – np. dziekanów innych wydziałów) na

kierunkach nieobjętych zakresem projektów. Zatem nie będzie nadużyciem stwierdzenie, że 59

realizowanych projektów istotnie przyczynia się do modernizacji 38 ośrodków kształcenia.

~ 148 ~

Tak realizowane cele szczegółowe Strategii Lizbońskiej pokazują, że interwencja w dużym

stopniu stwarza warunki do realizacji modelu szkolnictwa wyższego zgodnego z założeniami

dokumentu. Model ten bowiem opiera się na takich zasadach jak:

zagwarantowanie wzrostu inwestycji w zasoby ludzkie,

modernizacja ośrodków kształcenia,

zmniejszenie liczby osób z niepełnym średnim wykształceniem,

zwiększenie mobilności studentów i nauczycieli,

zwiększenie przejrzystości w uznawaniu kwalifikacji i dyplomów.

Strategia Europa 2020

W dokumencie tym (podobnie jak w Strategii Lizbońskiej) skupiono się przede wszystkim na

rozwoju gospodarki opartej na wiedzy oraz (czego w przypadku SL nie było) innowacjach –

realizując tzw. zasadę smart growth. Zadaniem XIII Priorytetu było wspieranie kierunków

uznanych za priorytetowe dla polskiej gospodarki, czyli takich, po których absolwenci będą

mogli w stanie przyczynić się do rozwoju polskiej innowacyjności. Wśród projektów nie

zidentyfikowano takich, które potencjału innowacyjnego nie posiadają. Co więcej, wsparcie tych

obszarów w zakresie badań podstawowych (dydaktyki) już przyczynia się do realizowania prac

naukowych, które w niedalekiej przyszłości mogą zostać wykorzystane przez innych w pracach

czysto badawczych (których efektem mogą być konkretne wdrożenia rozwiązań

i komercjalizacja). W chwili obecnej uczelnie nie mogą podejmować prac nastawionych na

komercjalizację, ale to nie oznacza, że nie mogą dzielić się z otoczeniem

(np. przedsiębiorstwami) wnioskami ze swojej działalności naukowej.

Beneficjenci istotnie przyczyniają się też do celu Strategii polegającego na tym, aby do 2020 r.

40% młodych ludzi posiadało wykształcenie wyższe. Widać to wyraźnie poprzez działania

promocyjne powstałych obiektów oraz działania skierowane do społeczeństwa. Wykorzystując

potencjał infrastruktury uczelnie chętnie angażują się w wszelkiego rodzaju pikniki naukowe,

realizowanie krótkich lekcji w szkołach przy wręcz przyjmowanie uczniów w nowopowstałych

budynkach i prezentowanie im potencjału nowej aparatury w postaci ciekawych

eksperymentów czy prostych wynalazków. W trakcie wywiadów podkreślano właśnie to, że

głównym celem tych działań jest wyzwolenie potrzeby i motywacji wśród młodych ludzi do tego,

by w przyszłości wybrać studia wyższe na ich uczelni i (przede wszystkim) na kierunkach

technicznych. Realizacja tego celu to również zwiększenie udziału kobiet na studiach wyższych.

Spora cześć Beneficjentów w tym celu zakładała w projektach następujący wskaźnik rezultatu:

Udział kobiet w liczbie absolwentów kierunków ścisłych i technicznych w stosunku do ogólnej

liczby absolwentów tych kierunków (%). Średnia wartość docelowa (dla wszystkich 59

projektów) wynosi 37%, a obecny poziom realizacji to średnio 19%. Widać więc, że w tym

zakresie działania beneficjentów powinny zostać zintensyfikowane w większym stopniu niż

obecnie – z drugiej strony 19% to wynik tylko dla projektów już zakończonych, których jest

obecnie 25.

Kolejnym celem Strategii Europa 2020 realizowanym przez projekty XIII priorytetu jest

poprawa jakości i przydatności szkolnictwa wyższego. Cel ten jest przez beneficjentów

realizowany zarówno poprzez realizowanie szkoleń dla osób wykorzystujących zakupioną

infrastrukturę (celem szkoleń jest identyfikacja rzeczywistych możliwości aparatury), jak

i korzystanie z pomocy przedsiębiorców w zakresie planowania szczegółowych treści

~ 149 ~

poszczególnych zajęć dla studentów. Użyteczność projektów była też celem prowadzonych

diagnoz i potrzeb – to na tym etapie już identyfikowano obszary, umiejętności, rozwiązania jakie

będą potrzebne w przyszłości na rynku pracy. W realizację celu wpisuje się także eLearning –

forma kształcenia masowo rozpowszechnia wśród beneficjentów PO IIŚ (głównie dotyczy to

zajęć teoretycznych, prowadzenia prezentacji, pomiarów i zbierania danych na odległość).

Jakość szkolnictwa wyższego to także warunki i komfort pracy oraz studiowania – jak wskazano

w rozdziale dotyczącym efektów dodatkowych, warunki te uległy bardzo dużej poprawie

(skupienie zajęć w jednym budynku; możliwość korzystania z doświadczeń innych pokrewnych

dziedzin dzięki umieszczaniu w budynkach różnych; tematycznych pracowni; nowoczesne sale;

nowoczesna infrastruktura towarzysząca; klimatyzacja; więcej przestrzeni itp.).

Beneficjenci zwiększając skalę mobilności studentów (np. poprzez Erasmus) jak i pracowników

naukowych (np. wyjazdy stażowe na zagraniczne uczelnie) przyczyniają się także do

promowania mobilności i współpracy trans granicznej – kolejnego celu omawianego

dokumentu.

Modernizacja infrastruktury, budowa i tworzenie nowych jednostek przyczynia się także do

zmian w zarządzaniu uczelnią oraz poszerza możliwości w zakresie finansowania działalności

tych jednostek. W trakcie badań zwracano uwagę na potrzebę wdrożenia zasad nowoczesnego

zarządzania, którego głównym wymiarem jest zarządzanie ryzykiem (ryzyko rozumiane tutaj

jako zagrożenie utraty płynności, ciągłości działania podmiotu np. w wyniku awarii aparatury,

konieczności znalezienia funduszy na kosztowne części zamienne – ryzyka związane

z trwałością projektów). Z drugiej strony, zwiększony znacznie potencjał naukowy

beneficjentów zwiększa możliwości związane ze skutecznym sięganiem po różnego rodzaju

projekty krajowe i zagraniczne (granty, projekty badawcze, projekty NCN, międzynarodowe

projekty naukowe).

Poza celami, które są w dużym stopniu realizowane przez uczelnie zidentyfikowano też cel

strategii, który w obecnych warunkach jest utrudniony do realizacji w pełnym zakresie (ale i tak

realizowany). Dotyczy to powiązania szkolnictwa wyższego, badań naukowych i biznesu.

Z uwagi na dotychczasowy zakaz prowadzenia współpracy komercyjnej trzeba zaznaczyć, że

potencjał w tym zakresie nie jest wykorzystywany (świadczy o tym znaczna skala odmów ze

strony beneficjentów na składane przez firmy propozycje nawiązywania partnerstw, konsorcjów

badawczych). Uczelnie obecnie ograniczają się do niekomercyjnej współpracy - poprzez

włączanie innowacyjnych wyników badawczych do swojej oferty edukacyjnej (np. publikowanie

ich na stronach www jednostek), promowanie wśród studentów umiejętności w zakresie

przedsiębiorczości, kreatywności i innowacyjności czy prowadzone z przedsiębiorcami

konsultacje dotyczące treści zajęć, udziału w wspólnych spotkaniach i konferencjach. Cel ten

będzie jednak możliwy do realizacji w przyszłości, w przypadku gdy uczelnie wyższe zdecydują

się na skorzystanie z przygotowanego rozwiązania zezwalającego na wykorzystywanie

powstałej infrastruktury na cele komercyjne160. Na tym etapie jednak nie jest możliwe ocenienie

skali zainteresowania takim rozwiązaniem z uwagi na to, że szczegółowe zasady zostały

opracowane i przekazane do uczelni wyższych w chwili przygotowywania przedmiotowego

raportu (po przeprowadzeniu badań terenowych).

160 Należy pamiętać, iż poziom ten nie może przekroczyć 20% całkowitej rocznej wydajności infrastruktury.

~ 150 ~

Deklaracja Bolońska

W Deklaracji Bolońskiej zostały przedstawione postulaty mające przybliżyć do powstania

Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego. Należą do nich:

przyjęcie systemu czytelnych i porównywalnych tytułów zawodowych/stopni, poprzez

wdrożenie suplementu do dyplomu,

przyjęcie systemu opartego zasadniczo na dwóch głównych cyklach kształcenia: studiach

I stopnia (licencjackich/inżynierskich) i studiach II stopnia (magisterskich),

ustanowienie systemu punktów zaliczeniowych, takiego jak ECTS – jako odpowiedniego

środka promowania jak największej mobilności studentów,

promowanie niezbędnego wymiaru europejskiego w szkolnictwie wyższym, szczególnie

w pracach nad tworzeniem programów nauczania, współpracy między – uczelnianej,

programach wymiany, zintegrowanych programach studiów oraz szkoleniach

i badaniach.

Polska włączyła się w proces wdrażania Deklaracji Bolońskiej m.in. podejmując działania

zmierzające do szerokiego umiędzynarodowienia studiów w tym m.in. do powszechnego

stosowania Suplementu do Dyplomu, rozwijając trójstopniowy system studiów i system

punktów kredytowych ECTS, powołując Państwową Komisję Akredytacyjną161, promując

mobilność np. w ramach programu LLP/Erasmus lub dwustronnych umów międzynarodowych,

uczestnicząc w programie Erasmus-Mundus itp. Organizowano także konferencje

międzynarodowe: dot. jakości kształcenia w roku 2005; nt. studiów doktoranckich w roku 2010.

Uczelnie beneficjentów podjęły działania, które w realizację zaleceń Deklaracji Bolońskiej

w pełni się wpisują. Należą do nich:

trzy stopnie kształcenia,

porównywalność wykształcenia – od kilku lat realizacja systemu ECTS,

uchwały Senaty i rozporządzenia Rektora w sprawach realizacji Procesu,

powołani pełnomocnicy ds. jakości kształcenia,

wdrożony system hospitacji zajęć dydaktycznych,

ankietyzacja kadry i zajęć dydaktycznych,

płynna wymiana studentów i pracowników w ramach programu SOCRATES, Erasmus,

wydawanie suplementów do dyplomu w języku polskim i angielskim.

Projekty uczelni wyższych realizują też założenia tzw. Procesu Bolońskiego w zakresie

kształcenia interdyscyplinarnego oraz promowania nierozerwalnego związku kształcenia

i badań naukowych, które zgodnie z tzw. Komunikatem Berlińskim są ze sobą nierozerwalnie

związane: „badania naukowe warunkują nowoczesne kształcenie a udział studentów w pracach

badawczych wyrabia umiejętności samodzielnego stawiania i rozwiązywania problemów, co

sprzyja poprawie „zatrudnialności”; badania naukowe stymulują proces tworzenia społeczeństwa

opartego na wiedzy”.

161 Polska Komisja Akredytacyjna została włączona do Rejestru Komisji Akredytacyjnych. Polska jako kraj jest członkiem Stowarzyszenia Europejski Rejestr Komisji Akredytacyjnych.

~ 151 ~

Istotnym celem realizowanym przez analizowane projekty jest także zwiększenie dostępności

i poprawa jakości kształcenia. Ostatnie zalecenia Procesu Bolońskiego w zakresie rozumienia

jakości karzą spojrzeć znacznie szerzej na to zagadnienie i rozpatrywać je poprzez następujące

elementy: jakość kształcenia, w tym: programy nauczania, treści programowe, i metody

nauczania, ponadto badania naukowe, rozwój infrastruktury, obsługę procesu

administracyjnego oraz wykładowców i studentów. Do istotnych kryteriów zaliczyć należy także

zdolność pozyskiwania funduszy zewnętrznych w tym ze środków strukturalnych UE oraz

kreowanie wizerunku uczelni. Projekty XIII priorytetu wpisują się w te przesłanki dotyczące

jakości, które zostały zapisane także w ustawie o szkolnictwie wyższym. Uczelnie prowadzą pro

jakościowe działania służące zapewnieniu jakości oferowanych usług dydaktycznych. Inwestycje

zagwarantowały zaś odpowiednie zasoby, w tym infrastrukturalne, wspomagające naukę

studentów. Działania podjęte przez beneficjentów umożliwiły im skuteczne pozyskiwanie

środków zewnętrznych (PO KL, PO IG), uczestniczenie w międzynarodowych projektach czy

badaniach. Jednym z istotnych efektów dodatkowych, o którym była mowa już w raporcie jest

wzrost prestiżu uczelni, co jest widoczne przy okazji organizowania światowych konferencji

naukowych, wizyt noblistów i uznanych osób ze świata nauki.

Powyższe wnioski pozwalają (podobnie jak w przypadku Strategii Lizbońskiej) na stwierdzenie,

że realizowane projekty stwarzają warunki do realizacji modelu szkolnictwa wyższego zgodnego

z założeniami Deklaracji Bolońskiej. Oczywiście trzeba mieć na uwadze, że wpływ na realizację

tego modelu mają wszystkie uczelnie wyższe w kraju, jednakże udział uczelni beneficjentów

(z uwagi na to, że są to uczelnie wiodące) jest istotny.

Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia

Wszystkie projekty wpisują się w realizację założeń Narodowych Strategicznych Ram

Odniesienia na lata 2007 -2013. Głównym celem NSRO jest bowiem (podobnie jak

w poprzednich dokumentach) tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki

opartej na wiedzy i przedsiębiorczości zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz poziomu

spójności społecznej. Jednym z celów horyzontalnych NSRO jest: "Budowa i modernizacja

infrastruktury technicznej i społecznej mającej podstawowe znaczenie dla wzrostu

konkurencyjności Polski". Poprzez kształcenie absolwentów wzmacniających potencjał kadrowy

polskiej nauki i gospodarki w zakresie nowoczesnych technologii, projekty wpisują się

w następujące zapisy celu horyzontalnego: należy zwiększyć dostępność edukacyjną poprzez

budowę i rozbudowę obiektów naukowo-badawczych i obiektów dydaktycznych, a także

wyposażenie ich w sprzęt naukowo-badawczy, tym laboratoria, pracownie komputerowe,

biblioteki oraz budowę i modernizację infrastruktury uczelni. Wszystkie bowiem projekty

obejmowały swoim zakresem przedmiotowym działania w tym zakresie.

Wśród efektów projektów jest istotny rozwój infrastruktury naukowo dydaktycznej

w obszarach, które dotychczas były mocno niedoinwestowane będąc jednocześnie dziedzinami

o dużym potencjale innowacyjnym i gospodarczym. Można więc powiedzieć, że interwencja

przyczynia się osiągnięcia celów określonych w Narodowych Strategicznych Ramach

Odniesienia, wspierających wzrost gospodarczy i zatrudnienie. Przyczynia się do podniesienia

atrakcyjności inwestycyjnej kraju poprzez tworzenie dla gospodarki, firm zaplecza naukowego

na światowym poziomie. Warto tu wspomnieć, że te centra wzrostu tworzone są

w poszczególnych miastach kraju, miastach posiadających uczelnie o uznanym potencjale

~ 152 ~

(zamierzeniem PO IIŚ było bowiem wspieranie wiodących uczelni wyższych), co powoduje

scalanie potencjału endogennego tych miast (nierzadko działania uczelni powodują

podejmowanie inwestycje władz samorządowych w kierunku modernizacji infrastruktury

towarzyszącej). Władze samorządowe mogą też o wiele skuteczniej negocjować z firmami

chcącymi inwestować w ich regionie dysponując argumentem o dobrze rozwijającym się

zapleczu naukowym kształcącym specjalistów o praktycznych umiejętnościach.

Celem XIII priorytetu było wspieranie kierunków technicznych uznanych za priorytetowe dla

gospodarki kraju. W efekcie jakościowych zmian w kształceniu i dydaktyce zwiększa się ilość

wykwalifikowanych specjalistów w dziedzinach mocno powiązanych z innymi celami NSRO

(np. medycyna, ochrona środowiska, technologie chemiczne, gospodarka wodna, OZE,

energetyka itd.). Można więc powiedzieć, że bez wykwalifikowanych kadr trudne byłoby

realizowanie innych celów NSRO. Jakość szkolnictwa wyższego oddziałuje bowiem bezpośrednio

lub pośrednio na rozwój kraju i społeczeństwa.

Strategia Rozwoju Szkolnictwa Wyższego

Głównym celem Strategii jest znaczące podniesienie jakości w trzech najważniejszych obszarach

działania szkolnictwa wyższego: kształcenia, badań naukowych oraz relacji uczelni z otoczeniem

społecznym i gospodarczym.

W przypadku kształcenia założono, że niezbędne są takie zmiany w organizacji i programach

studiów, które ułatwią absolwentom odnalezienie swojego miejsca na szybko zmieniającym się

rynku pracy. Oznacza to konieczność elastycznego dostosowywania programów studiów do

potrzeb i szerszego uczestnictwa uczelni w procesie uzupełniania i aktualizacji wiedzy

absolwentów. W tym zakresie projekty XIII priorytetu realizują ten cel. Inwestycje

w infrastrukturę niejednokrotnie przekładały się na zmiany programowe, zmiany treści zajęć jak

i tworzenie nowych kierunków (w tym interdyscyplinarnych). Beneficjenci znacznie częściej niż

dawniej korzystają z pomocy przedsiębiorców (szczególnie dużych firm o znacznym potencjale

rozwoju i innowacyjności) na etapie wprowadzania zmian w dydaktyce. Wszelkie zmiany

w kształceniu to wynik zarówno nowych możliwości jakie dała infrastruktura jak i diagnozy

potrzeb gospodarki na konkretne umiejętności. Z drugiej strony uczelnie nie zapominają o tym,

że powinny wyzwalać potrzeby w gospodarce – chcą to realizować poprzez swoich

absolwentów, którzy przechodząc do prywatnych firm czy innych podmiotów publicznych

(instytuty, szpitale itd.) będą pełnić rolę „liderów zmian” w zakresie konieczności inwestowania

w nowoczesną aparaturę badawczą, medyczną. Z pewnością jest jednak zbyt wcześnie by ocenić

skutki i powodzenie tego typu strategii.

Tak rozumiane kształcenie jest mocno związane z obszarem relacji uczelni z otoczeniem

społecznym i gospodarczym. Zgodnie z zapisami Strategii konieczne jest zacieśnienie

współpracy uczelni z pracodawcami przyszłych absolwentów, a także z aktywnymi zawodowo

absolwentami. Współpraca ta jest bowiem niezbędna zarówno dla ciągłego doskonalenia oferty

edukacyjnej, jak i dla intensyfikacji transferu wiedzy do sektora przedsiębiorstw i do instytucji

publicznych. Jak już wspomniano wyżej, współpraca beneficjentów z przedsiębiorcami istnieje

w takim zakresie na ile jest to możliwe w dotychczasowym systemie prawnym (szczegółowe

zasady komercyjnego wykorzystywania infrastruktury zostały dopiero zaakceptowane

i przesłane do wiadomości uczelni wyższych). Dotychczasowa współpraca przyjmuje więc formy

konsultacji, wspólnych konferencji, prowadzenia przez przedstawicieli firm pojedynczych zajęć

~ 153 ~

na uczelniach ale też bezpłatnego dzielenia się wiedzą czy wynikami prowadzonych badań

naukowych – zgodnie z założeniem, że badania podstawowe powinny być elementem bardziej

złożonych rozwiązań. Uczelnie przyjmują też od przedsiębiorców prowadzenie badań nad

rozwiązaniami nowatorskimi i obarczonymi dużym ryzykiem biznesowym z pozycji firm –

w przypadku uczelni takie badania mogą być elementem dydaktyki nawet jeśli ich rezultat

końcowy okaże się mało istotny dla potrzeb gospodarki. Uczelnie chętnie też rozwijają kontakty

z absolwentami promując powstałą infrastrukturę np. poprzez organizowanie Zjazdów

Absolwentów. Takie działanie przyczynia się do nawiązywania kontaktów zarówno formalnych

jak i nieformalnych z różnymi podmiotami działającymi w otoczeniu uczelni.

Inwestycje w aparaturę badawczą przyczyniły się z kolei do zmian w obszarze badań

naukowych. Stale poprawia się ich jakość, czego dowodem jest wzrost liczby publikacji

pracowników naukowych realizujących badania na tej aparaturze. Dotychczas często

problemem dla polskich naukowców było publikowanie wyników w najlepszych pismach

naukowych na świecie z uwagi na przestarzały sprzęt utrudniający realizację wymagań co do

dokładności pomiarów – zostało to zmienione w wyniku analizowanych projektów. Działania te

nie przełożyły się dotychczas na podwyższenie pozycji Polskich uczelni w światowych

rankingach, jednakże (zgodnie z opiniami przedstawionymi na panelu ekspertów), rankingi tego

typu (np. szanghajski) nie powinny być dla nas punktem odniesienia z uwagi na metodologie ich

tworzenia. Inną istotną zmianą w obszarze badań naukowych, jaka zaszłą w wyniku inwestycji

to istotne wspieranie rozwoju kadry naukowców (umożliwienie im rocznych wyjazdów

zagranicznych na uczelnie partnerskie, wymiana naukowców między uczelniami, przyjazdy

zagranicznych naukowców na staże czy osiedlanie się ich na stałe w celu prowadzenia badań na

polskich uczelniach).

Strategia Rozwoju Kraju do 2030

Strategia Rozwoju Kraju wskazuje, że w chwili obecnej istotna będzie poprawa dostępności

i jakości edukacji na wszystkich etapach oraz podniesienie konkurencyjności nauki. Jednym z

celów dokumentu jest podwyższanie stopnia komercjalizacji badań, jednak z uwagi na

niekomercyjny aspekt realizowanych projektów ciężko analizować bezpośredni wpływ

inwestycji na ten obszar – sami beneficjenci są bardzo ostrożni (czasem wręcz niechętni)

w wypowiadaniu się na ten temat.

Projekty XIII priorytetu PO IIŚ wpisują się jednakże w inny cel dokumenty, jakim jest

zapewnienie kadr dla B+R. Zgodnie z założeniami cel ten ma być realizowany poprzez:

poprawę jakości kształcenia na wszystkich etapach, wyposażenie uczniów w możliwie

najbardziej aktualną wiedzę umożliwiającą im funkcjonowanie we współczesnej

cywilizacji; rozwój kreatywności, gotowości poszukiwania oryginalnych rozwiązań,

umiejętności współpracy; wspomaganie powstawania na uczelniach, w miejsce

rozproszonych specjalizacji nauczycielskich, wyspecjalizowanych centrów doskonałości –

zadania te są realizowane przez uczelnie dzięki np. organizowanym lekcjom szkolnym

dla uczniów gimnazjów/liceów czy przybliżaniu nauki zwykłym mieszkańcom podczas

różnego rodzaju pikników naukowych. Dodatkowo, w trakcie badań terenowych

zidentyfikowano już przypadki jednostek, które starały się (dotychczas bez powodzenia)

i zamierzają się starać w przyszłości o uzyskanie statusu Centrów Doskonałości (dotyczy

~ 154 ~

to przede wszystkim projektów międzywydziałowych/międzyuczelnianych, którym

znacznie łatwiej realizować zasadę interdyscyplinarności nauki162),

profilowanie uczelni w celu zapewnienia kadr zgodnych ze specjalizacją regionów – analiza

WoD oraz rozmowy z beneficjentami pokazują, że wszyscy beneficjenci poważnie

traktują specjalizacje regionalne. Dzięki temu możliwe będzie zwiększenie potencjału

endogennego różnych podmiotów działających w danych regionach w tym samym

obszarze (specjalizacji),

działania na rzecz zwiększenia liczby studentów kierunków matematycznych,

przyrodniczych i technicznych – założeniem interwencji było wspieranie tylko tego typu

kierunków. Beneficjenci aktywnie uczestniczą w realizacji tego działania poprzez

zwiększanie liczby miejsc na wspartych kierunkach. Zgodnie z danymi przedstawionymi

w części raportu poświęconej wskaźnikom widać, że obecnie stworzono 6 706

dodatkowych miejsc wobec 13 266 zaplanowanych (trzeba jednak mieć na uwadze, że

mniej niż połowa projektów jest obecnie zakonczona). Taka liczba miejsc już

utworzonych jest niemal 3,5 razy większa od liczby zaplanowanej na poziomie programu

(2 000 miejsc),

wprowadzenie mobilności jako reguły związanej z karierą naukową oraz upowszechnienie

zatrudniania na kontraktach zagranicznych ekspertów i naukowców – oba te działania

warto rozpatrywać razem ponieważ jak pokazują doświadczenia beneficjentów

mobilność naukowców jest dwustronna. Uczelnie nawiązują współpracę z uczelniami

zagranicznymi czego efektem jest wysyłanie swoich naukowców/doktorantów na

wyjazdy studyjne czy staże. Z drugiej strony, beneficjenci zwracają uwagę, że aktualne

wyposażenie pracowni, laboratoriów jest dużym bodźcem dla zagranicznych

naukowców (nierzadko z dużym dorobkiem naukowym) do tego by podejmować decyzje

o podjęciu stałej pracy w Polsce,

dalsze wspieranie badań prowadzonych przez młodych naukowców oraz stworzenie

warunków dla młodych naukowców zachęcających do pozostania (przeciwdziałanie

drenażowi mózgów) lub powrotu do kraju i kontynuowania kariery naukowej – Oba te

działania są ze sobą połączone. Motywowanie naukowców do pozostawania lub

powrotów do kraju jest bowiem realizowane poprzez wspieranie badań przez nich

prowadzonych. W rozmowach z beneficjentami podkreślano, że studenci studiów

magisterskich (a najczęściej doktoranci) są aktywnie włączani w badania prowadzone

przez pracowników naukowych. W tym kontekście zwracano uwagę na liczbę publikacji

realizowanych przez doktorantów, która w wyniku zrealizowanego projektu szybko

wzrasta w przeliczeniu na liczbę owych doktorantów. Nowoczesny sprzęt (często

unikatowy w skali kraju czy Europy) okazał się też bardzo dobrym motywatorem dla

młodych naukowców by pozostać w kraju i tu kształcić się dalej na kierunkach

doktorskich. Doktoranci wyjeżdżający za granicę w ramach stażów wracając przekazują

swoje spostrzeżenia, wedle których „polskie uczelnie nie mają się czego wstydzić jeśli

chodzi o poziom posiadanej aparatury”. Ten sam powód zaczyna też skłaniać polskich

162 To pokazuje, ze projekty wpisują się w kolejne działanie polegające na „modernizacji programów studiów w kierunku trans- i inter- dyscyplinarnym”.

~ 155 ~

naukowców, którzy w przeszłości emigrowali na zachód do powrotu na polskie uczelnie

(na obecną chwilę są to przypadki jednostkowe, jednak zjawisko jest już zauważalne)

Ostatnim dokumentem wskazanym na początku rozdziału jest Program Operacyjny

Infrastruktura i Środowisko. Jednym z celów szczegółowych programu miał być Rozwój

nowoczesnych ośrodków akademickich, w tym kształcących specjalistów w zakresie

nowoczesnych technologii. Z kolei celami szczegółowymi XIII priorytetu są:

Unowocześnienie infrastruktury szkolnictwa wyższego oraz zwiększenia udziału liczby

studentów na priorytetowych kierunkach studiów,

Podniesienie jakości kształcenia poprzez wykorzystanie technologii informacyjnych

i komunikacyjnych

Biorąc pod uwagę powyższe analizy wpisywania się interwencji i konkretnych efektów XIII

priorytetu w cele i założenia dokumentów strategicznych na poziomie europejskim i krajowym,

można jednoznacznie stwierdzić, że realizowane przez beneficjentów projekty wpisują się

w 100% w założenia PO IIŚ. Najbardziej jaskrawym potwierdzeniem tego wniosku (który nie był

podnoszony jeszcze w przedmiotowym rozdziale) są wskaźniki produktu oraz rezultatu przyjęte

przez beneficjentów, odnoszące się zarówno do infrastruktury dydaktycznej jak i infrastruktury

ICT. Wszystkie projekty polegały bowiem na budowie nowych lub przebudowie istniejących

budynków, wyposażaniu ich w nowoczesną i komplementarną infrastrukturę badawczą

a wszystkie te elementy były najczęściej zaopatrywane w infrastrukturę ICT, dzięki której

uruchamiano np. kształcenie na odległość czy możliwość zdalnego realizowania pomiarów

i badań.

Zgodnie z rekomendacjami dla Polski w zakresie Krajowego Programu Reform na rzecz realizacji

Strategii Europa 2020 z 2014 roku, Polsce potrzebne jest teraz przestawienie się na model oparty

bardziej na rodzimych innowacjach. Reformy systemów nauki i szkolnictwa wyższego

zapoczątkowały proces restrukturyzacji na większą skalę w celu pobudzenia współpracy między

środowiskiem naukowym a przemysłem. Ocena tych reform nie jest jeszcze dostępna. Potrzebne

jest z pewnością bardziej kompleksowe podejście, łączące wysiłki w ramach badań naukowych,

innowacji i polityki przemysłowej oraz zapewniające stworzenie odpowiednich instrumentów

wspierających cały cykl innowacji. Biorąc pod uwagę wspomnianą kwestię innowacji, warto

podkreślić, że realizowane projekty objęły dziedziny i obszary nauki o największym potencjale

innowacyjności (technologia chemiczna, robotyka, automatyka, nanotechnolgia, biotechnologia,

informatyka, energetyka itd.). Z pewnością nie należy spodziewać się spektakularnych sukcesów

w krótkim czasie biorąc pod uwagę, że powstała infrastruktura w dużej mierze działa od

niedawna dopiero w pełnym zakresie (a większość projektów nie jest jeszcze zakończona

formalnie). Z pewnością jednak inwestycje poczynione są istotnym bodźcem zmiany w tym

zakresie, zmiany która jest już widoczna na styku uczelni i gospodarki – reprezentowanej przez

prywatne firmy. Spora część beneficjentów rozumie też rolę dydaktyki i badań naukowych jako

podstawy do badań wdrożeniowych i aplikacyjnych. Realizacji tej rekomendacji sprzyjać będzie

także przyjęte niedawno rozwiązanie pozwalające na wykorzystanie 20% całkowitej rocznej

wydajności powstałej infrastruktury na cele gospodarcze. Kolejną sformułowaną rekomendacją

jest potrzeba poprawy przydatności i jakości kształcenia, ze szczególnym uwzględnieniem

prywatnych instytucji szkolnictwa wyższego. W przypadku pierwszej części tej rekomendacji

można odwołać się do przedstawionych powyżej w rozdziale analiz na poziomie poszczególnych

~ 156 ~

dokumentów strategicznych by zauważyć, że beneficjenci istotnie przyczyniają się do wzrostu

przydatności (użyteczności) i jakości kształcenia. Druga część rekomendacji odnosząca się do

angażowania w ten proces uczelni prywatnych nie była celem interwencji PO IIŚ, które z zasady

miało wspierać wiodące uczelnie. W tym przypadku można tylko przypuszczać, że w przyszłości

być może będzie możliwe nawiązywanie partenrstw/konsorcjów uczelni publicznych

z prywatnymi w celu realizowania dużych projektów dydaktycznych czy naukowych. Trzeba

jednak podkreślić, że uczelnie prywatne nie dysponują tak nowoczesną aparaturą

i infrastrukturą badawczą jak uczelnie beneficjentów (w obszarze kierunków uznawanych za

priorytetowe).

Podsumowując, można stwierdzić, że realizowane w ramach XIII Priorytetu projekty wpisują się

w cele omawianych dokumentów strategicznych zarówno na poziomie krajowym jak

i europejskim. Owo wpisywanie się nie dotyczy tylko założeń, ono jest już widoczne na poziomie

efektów – co zostało przedstawione też w tym właśnie rozdziale. Analizując jednak efekty

w kontekście realizacji celów trzeba pamiętać o ograniczeniu, jakie w obecnej chwili występuje –

krótkim czasie, jaki upłynął od zakończenia rzeczowej oraz finansowej realizacji tychże

projektów. Z punktu widzenia ewaluatora, zaobserwowane efekty będą zwiększać swoją skalę,

zapewne pojawią się też efekty, których na etapie tego badania nie udało się jeszcze

zidentyfikować.

~ 157 ~

3 WNIOSKI, ZALECENIA I REKOMENDACJE

Na bazie analiz i wniosków z przeprowadzonego badania ewaluacyjnego przygotowane zostały zalecenia i rekomendacje skierowane zarówno do

instytucji odpowiedzialnych za zarządzanie i wdrażanie XIII Priorytetem PO IiŚ, jak i do beneficjentów (uczelni). Zalecenia (tabela poniżej) mają

charakter horyzontalny i skierowane są głównie do uczelni (jednostek posiadających autonomię instytucjonalną). Rekomendacje natomiast zostały

adresowane do instytucji odpowiedzialnych za zarządzanie i wdrażanie XIII Priorytetem PO IiŚ oraz mają operacyjny charakter (zawierają m.in. opis

sposobu wdrożenia, termin realizacji).

Wniosek z przeprowadzonych badań Zalecenie

Aby precyzyjniej móc określić wpływ interwencji na

zachodzące w szkolnictwie wyższym zmiany należy

uwzględnić wyniki badania absolwentów prowadzone przez

uczelnie. Korzystanie z infrastruktury PO IiŚ nie jest obecnie

zmienną łatwo identyfikowalną w tego typu badaniach.

Należy do badań losów absolwentów wprowadzić komponent związany z oceną oddziaływania

projektów w ramach XIII Priorytetu PO IiŚ. Wiąże się to z uzupełnieniem prowadzonych badań losów

absolwentów o pytania, których celem będzie ocena wpływu interwencji na aktualną sytuację (czy

korzystanie z infrastruktury powstałej w ramach XIII Priorytetu PO IiŚ przełożyło się na ich obecną

pracę, zarobki, sukcesy zawodowe, pozycję społeczną itp.) oraz zmiennych umożliwiających

identyfikację takich absolwentów (aby możliwie było porównywanie absolwentów, którzy korzystali

i nie korzystali ze wspartej infrastruktury w celu zaobserwowania zależności statystycznych).

Istotnym krokiem mającym na celu utrzymanie powstałej

infrastruktury jest realizacja projektów "miękkich", która

pozwala uznać wybrane koszty utrzymania jako koszty

projektu. Takie rozwiązanie jest stosowane przez część

beneficjentów.

Zaleca się uczelniom pozyskiwanie i udział w projektach tzw. "miękkich" w celu zapewnienia

środków na bieżące utrzymanie infrastruktury powstałej w ramach projektów z XIII Priorytetu PO IiŚ.

W tym celu należy prowadzić bieżące monitorowanie sytuacji w zakresie dostępnych źródeł

finansowania i zachęcać pracowników uczelni do zgłaszania pomysłów i aplikowania o zewnętrzne

środki finansowe na projekty "miękkie".

Wykorzystanie potencjału infrastrukturalnego wymaga od

uczelni podnoszenia jakości kształcenia. Jednym z kroków z

kierunku osiągnięcia tego celu jest rozwój kadry naukowo-

dydaktycznej (i szerzej: wzmocnienie jej pozycji/prestiżu).

Wyzwaniem przed którym staną uczelnie będzie też

dostosowanie liczebności kadry naukowo-dydaktycznej do

mniejszej liczby studentów.

Zaleca się prowadzenie działań mających na celu rozwój kadry naukowo-dydaktycznej (dedykowane

projekty, szkolenia). Należy też w procesie oceny dowartościować osiągnięcia "dydaktyków" w

stosunku do "naukowców". W tym celu należałoby realizować projekty wspierające rozwój kadry

naukowo-dydaktycznej, zachęcać do podnoszenia kompetencji dydaktycznych, opracować program

rozwoju kadry naukowo-dydaktycznej.

~ 158 ~

Tabela wniosków i rekomendacji badania ewaluacyjnego pt. Podsumowanie efektów wdrażania projektów w ramach Priorytetu XIII Infrastruktura szkolnictwa wyższego

Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007-2013 (PO IiŚ)

Nr Tytuł raportu Wniosek Rekomendacja Adresat

rekomendacji Sposób wdrożenia Status

Termin

realizacji Klasyfikacja

Obszar

tematyczny

1.

Podsumowani

e efektów

wdrażania

projektów w

ramach

Priorytetu XIII

Infrastruktura

szkolnictwa

wyższego

Programu

Operacyjnego

Infrastruktura

i Środowisko

2007-2013

(PO IiŚ)

Badania wskazują na brak wiedzy po

stronie beneficjentów w zakresie okresu

trwałości projektów (5 lat wyposażenie,

10 lat budynki). Mimo, że informacje na

ten temat zawarte są w umowie o

dofinansowanie i są przekazywane przez

OPI PIB panuje błędne przekonanie

wśród części beneficjentów, że wytyczne

w tym zakresie są dopiero

opracowywane.

Mimo prowadzonych do tej

pory działań należy

poinformować precyzyjnie

każdego z beneficjentów o

wymaganych okresie trwałości

dla projektu wynikającym z

zawartej umowy o

dofinansowanie i aktualnych

wytycznych/ przepisów prawa

w tym zakresie (m.in. w

kontekście trwałości

projektów, w których

beneficjenci zdecydują się

wykorzystać 20% zasobów na

cele komercyjne).

OPI PIB,

NCBiR

Opracowanie informacji dot. trwałości

(odwołującej się do zapisów umowy o

dofinansowanie i właściwych

przepisów/wytycznych w tym zakresie).

Następnie przesłanie informacji do

beneficjentów (nawet jeśli będzie to powielać

do tej pory prowadzone działania w tym

zakresie) i zebranie informacji zwrotnej

(potwierdzenie, że dotarła oraz że beneficjent

zapoznał się z informacją).

Do wdrożenia w

całości

Do końca

2015 r.

Rekomendacja

operacyjna

Szkolnictwo

wyższe

2.

Podsumowani

e efektów

wdrażania

projektów w

ramach

Priorytetu XIII

Infrastruktura

szkolnictwa

wyższego

Programu

Operacyjnego

Infrastruktura

i Środowisko

2007

Zakończenie części projektów planowane

jest w ostatnim kwartale 2015 roku. W

związku z zakończeniem z końcem 2015

roku możliwości rozliczania środków z

funduszy UE z perspektywy 2007-2013

ewentualne opóźnienia w realizacji tych

projektów mogą skutkować

niekwalifikowalnością środków.

Prowadzone są szczególne działania

monitoringowe wobec tych projektów.

Należy kontynuować

prowadzone działania

monitoringowe. Częstotliwość

przekazywania informacji

przez beneficjenta powinna

odbywać w cyklu

cotygodniowym. Na

ewentualne prośby i zapytania

beneficjentów należy

odpowiadać w trybie

priorytetowym.

OPI PIB

Kontynuowanie dotychczas prowadzonych

działań. Sprawdzenie drożności kanałów

komunikacyjnych beneficjenci - OPI PIB.

Sprawdzenie drożności kanałów

komunikacyjnych polegać powinno na

potwierdzeniu funkcjonowania kanału

podstawowego i kanałów zapasowych oraz

na aktualizacji danych kontaktowych (w tym

do osób zastępczych). Nadanie priorytetu

sprawom związanym z tymi projektami.

Do wdrożenia w

całości

Natychmi

ast

Rekomendacja

operacyjna

Szkolnictwo

wyższe

3. Podsumowani

e efektów

wdrażania

projektów w

Wyniki badania wskazują, że w części

projektów mogą się pojawić problemy z

utrzymaniem infrastruktury powstałej w

ramach projektów. Poprzez utrzymanie

Rekomenduje się podjęcie

działań mających na celu

wsparcie beneficjentów w

utrzymaniu infrastruktury

MIR, MNiSW,

NCBiR

Przeprowadzenie konsultacji z

beneficjentami obejmujące zidentyfikowanie

potencjalnych ryzyk związanych z

utrzymaniem projektów.

Do wdrożenia w

całości

Do

połowy

2016 r.

Rekomendacja

operacyjna

Szkolnictwo

wyższe

~ 159 ~

ramach

Priorytetu XIII

Infrastruktura

szkolnictwa

wyższego

Programu

Operacyjnego

Infrastruktura

i Środowisko

2007

należy rozumieć nie tylko bieżącą

eksploatację, ale też modernizację (która

w związku z gwałtownie zachodzącymi

zmianami technologicznymi powinna być

nieodłącznym elementem

gwarantującym utrzymanie celów

projektu). Niekorzystny wpływ mają na

to m.in. zmiany w zasadach rozliczania

grantów badawczych, które

wykorzystywane są pośrednio do

finansowania utrzymania infrastruktury

np. zmniejszenie maks. poziomu tych

kosztów z 20% do 10% w grantach

przyznawanych przez NCN.

Beneficjenci prowadząc kalkulacje dot.

kosztów utrzymania uwzględnili wiele

czynników, ale pozytywne efekty

projektów wymagają intensyfikacji pracy,

co powoduje wzrost kosztów utrzymania.

dydaktycznej. W oparciu o zidentyfikowane ryzyka

przygotowanie działań pomocowych - nie

muszą to być konkretne środki finansowe, ale

np. podręcznik (zbiór) dobrych praktyk w

zakresie możliwości finansowania

infrastruktury powstałej w ramach XIII

Priorytetu PO IiŚ (np. przy wsparciu źródeł

finansowania dostępnych w perspektywie

finansowej 2014-2020).

4.

Podsumowani

e efektów

wdrażania

projektów w

ramach

Priorytetu XIII

Infrastruktura

szkolnictwa

wyższego

Programu

Operacyjnego

Infrastruktura

i Środowisko

2007

Część beneficjentów ma obawy i

wątpliwości dotyczące sposobu i

możliwości wykorzystania infrastruktury

powstałej w ramach XIII Priorytetu PO IiŚ

w ramach projektów planowanych do

realizacji w perspektywie finansowej

2014-2020 finansowanych m.in. w

ramach PO WER, PO IR, RPO (projekty w

partnerstwie z przedsiębiorcami,

udostępnianie infrastruktury na cele

innych projektów itp.).

Należy mieć na uwadze również fakt, że

w praktyce podział na dydaktykę i

badania naukowe nie istnieje, gdyż są to

dwa przenikające się i uzupełniające

elementy wspólnie tworzące potencjał

uczelni. Należy pamiętać w tym

kontekście, że uczelni realizują zadania

publiczne, a ich celem nie jest osiąganie

zysków.

Należy opracować dobre

praktyki w zakresie

możliwości wykorzystania

wspartej w ramach XIII

Priorytetu PO IiŚ

infrastruktury na potrzeby

nowych projektów. Wytyczne

powinny dopuszczać

możliwość wykorzystania

infrastruktury w celach

pozadydaktycznych jeśli cele

takiego

działania/przedsięwzięcia/pro

jektu przyczynią się do

wzrostu potencjału

dydaktycznego uczelni jako

całości.

MIR, MNiSW,

NCBiR

Przeprowadzenie konsultacji i opracowanie

podręcznika dobrych praktyk (może to być

ten sam podręcznik, który został

zaproponowany w rekomendacji powyżej)

dla beneficjentów XIII Priorytetu PO IiŚ w

związku z możliwościami aplikacji o środki w

ramach perspektywy finansowej 2014-2020.

Informacje w nim zawarte powinny zawierać

m.in. ograniczenia wynikające ze zobowiązań

powstałych w wyniku projektów

zrealizowanych w ramach perspektywy

finansowej 2007-2013.

Do wdrożenia w

całości

Do

połowy

2016 r.

Rekomendacja

operacyjna

Szkolnictwo

wyższe

~ 160 ~

4 SPIS TABEL, RYSUNKÓW I WYKRESÓW

Spis tabel

Tabela 1. Poziom realizacji wskaźnika „Liczba projektów” w zależności od charakteru, trybu i statusu

projektu ...................................................................................................................................................................................................... 28

Tabela 2. Poziom realizacji wskaźnika „Liczba obiektów edukacyjnych wspartych w wyniku realizacji

projektów (wybudowanych, przebudowanych, zmodernizowanych)” w zależności od charakteru, trybu i

statusu projektu ..................................................................................................................................................................................... 29

Tabela 3. Poziom realizacji wskaźnika „Liczba obiektów edukacyjnych wspartych w wyniku realizacji

projektów – w tym liczba obiektów nowo wybudowanych” w zależności od charakteru, trybu i statusu

projektu ...................................................................................................................................................................................................... 29

Tabela 4. Poziom realizacji wskaźnika „Liczba uczelni, które wdrożyły kompleksowe rozwiązania w

zakresie infrastruktury ICT w nauczaniu” w zależności od charakteru, trybu i statusu projektu .................... 31

Tabela 5. Realizacja wskaźnika „Dodatkowa liczba miejsc na wspartych kierunkach” w zależności od

charakteru, trybu i statusu projektu ............................................................................................................................................. 32

Tabela 6. Realizacja wskaźnika „Liczba studentów korzystających ze wspartej infrastruktury” w

zależności od charakteru, trybu i statusu projektu ................................................................................................................ 33

Tabela 7. Realizacja wskaźnika „Liczba studentów korzystających ze wspartej infrastruktury – w tym

liczba studentów na kierunkach ścisłych i technicznych korzystających ze wspartej infrastruktury” w

zależności od charakteru, trybu i statusu projektu ................................................................................................................ 34

Tabela 8. Realizacja wskaźnika „Liczba studentów wykorzystujących utworzoną, w ramach projektów

infrastrukturę ICT” w zależności od charakteru, trybu i statusu projektu .................................................................. 35

Tabela 9. Realizacja wskaźnika „Liczba studentów wykorzystujących utworzoną, w ramach projektów

infrastrukturę ICT – w tym uczestniczących w kursach eLearning (liczba użytkowników)” w zależności od

charakteru, trybu i statusu projektu ............................................................................................................................................. 36

Tabela 10. Efektywność osiągania wskaźników produktu i rezultatu ........................................................................... 38

Tabela 11. Wpływ liczby studentów zagranicznych na zmianę liczby studentów w Polsce w

poszczególnych latach ......................................................................................................................................................................... 53

Tabela 12. Liczba projektów XIII Priorytetu PO IiŚ w podziale na rok rozpoczęcia i planowany rok

zakończenia .............................................................................................................................................................................................. 60

Tabela 13. Wpływ zidentyfikowanych czynników na wskaźniki produktu zawarte w PO IiŚ ............................ 63

Tabela 14. Wpływ zidentyfikowanych czynników na wskaźniki rezultatu zawarte w PO IiŚ ............................ 63

Tabela 15. Wpływ zidentyfikowanych czynników na cele Priorytetu XIII PO IiŚ ..................................................... 64

Tabela 16. Wskaźniki produktu dla XIII Priorytetu PO IiŚ .................................................................................................. 67

Tabela 17. Liczba projektów inwestycyjnych realizowanych przez beneficjentów w ramach programów

operacyjnych ............................................................................................................................................................................................ 89

Tabela 18. Porównanie założeń dotyczących przedsięwzięć realizowanych przez uczelnie w ramach PO

KL 2007-2013 i PO WER 2014-2020 ............................................................................................................................................ 96

Tabela 19. Zakres planowanych projektów w ramach perspektywy finansowej 2014-2020 ............................ 98

Tabela 20. Liczba projektów realizowanych przez beneficjentów w ramach PO KL ........................................... 102

Tabela 21. Liczba projektów zrealizowanych w ramach Poddziałania 4.1.2 PO KL przez beneficjentów XIII

Priorytetu PO IiŚ.................................................................................................................................................................................. 105

Spis rysunków

Rysunek 1. Liczba projektów i ich wartość wg trybu konkursowego i indywidualnego ....................................... 22

Rysunek 2. Liczba zgłoszeń kandydatów przypadająca na 1 miejsce w poszczególnych typach uczelni

wyższych .................................................................................................................................................................................................... 51

Rysunek 3. Liczba uczelni publicznych i niepublicznych w latach 1990-2013 .......................................................... 55

Rysunek 4. Liczba studentów na uczelniach publicznych i niepublicznych w latach 1991-2013 ..................... 56

~ 161 ~

Rysunek 5. Naukowo-Dydaktyczne Centrum Nowych Technologii – Politechnika Śląska (nowy budynek na

tle istniejącej infrastruktury) ........................................................................................................................................................... 67

Rysunek 6. Aparatura naukowo-dydaktyczna w Naukowo-Dydaktycznym Centrum Nowych Technologii

(Politechnika Śląska) ............................................................................................................................................................................ 68

Rysunek 7. Jedna z sal w Centrum Symulacji Medycznej (Śląski Uniwersytet Medyczny) ................................... 69

Rysunek 8. Nowy kampus Uniwersytetu w Białymstoku .................................................................................................... 71

Rysunek 9. Nowy kampus Uniwersytetu Warszawskiego .................................................................................................. 71

Rysunek 10. Modernizacja obiektu Wojskowej Akademii Technicznej (WAT) ......................................................... 72

Rysunek 11. Nowa aula Uniwersytetu Medycznego w Łodzi ............................................................................................. 72

Rysunek 12. Wybudowana biblioteka Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego (ZUT) w

Szczecinie .................................................................................................................................................................................................. 73

Rysunek 13. Przykładowe wyposażenie budynków – miejsca dla studentów/przestrzenie wspólne ........... 73

Rysunek 14. Pomieszczenia dydaktyczne - Pomorski Uniwersytet Medyczny .......................................................... 74

Rysunek 15. Przykłady wyposażenia laboratoriów ............................................................................................................... 75

Rysunek 16. Wyposażenie sal symulacyjnych (Śląski Uniwersytet Medyczny) ........................................................ 76

Rysunek 17. Wyposażenie pomieszczenia dydaktycznego – Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich

we Wrocławiu ......................................................................................................................................................................................... 77

Rysunek 18. Przykładowe wyposażenie laboratoriów w ramach projektu Centrum Optyki Kwantowej

(Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu) ......................................................................................................................... 78

Rysunek 19. Przykładowe wyposażenie laboratoriów w ramach projektu "Międzyuczelniane Centrum

NanoBioMedyczne" (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)..................................................................... 78

Rysunek 20. Przykładowe wyposażenie laboratoriów w ramach projektu "Kompleks Naukowo-

Dydaktyczny Centrum Mikroelektroniki i Nanotechnologii" (Uniwersytet Rzeszowski) ..................................... 79

Rysunek 21. Sale komputerowe na Wydziale Mechatroniki i Lotnictwa Wojskowej Akademii Technicznej

........................................................................................................................................................................................................................ 81

Rysunek 22. Stanowiska komputerowe w Międzyuczelnianym Centrum Edukacji Uniwersytetu Śląskiego

........................................................................................................................................................................................................................ 81

Rysunek 23. Miejsce do sterowania obiektem na Wydziale Mechatroniki i Lotnictwa Wojskowej Akademii

Technicznej ............................................................................................................................................................................................... 83

Rysunek 24. Czynniki wpływające na wzrost potencjału naukowo-dydaktycznego ........................................... 125

Rysunek 25. Schemat podejścia metodycznego do ewaluacji ......................................................................................... 163

Spis wykresów

Wykres 1. Wartość podpisanych umów w podziale na województwa .......................................................................... 22

Wykres 2. Liczba wniosków o dofinansowanie i zawartych umów w podziale na województwa .................... 23

Wykres 3. Liczba beneficjentów na tle liczby publicznych szkół wyższych oraz liczby szkół wyższych –

potencjalnych beneficjentów (w podziale na województwa)............................................................................................ 24

Wykres 4. Średnia wartość projektów zrealizowanych w ramach XIII Priorytetu PO IiŚ w podziale na

województwa .......................................................................................................................................................................................... 25

Wykres 5. Odsetek absolwentów szkół wyższych na kierunkach matematycznych, przyrodniczych i

technicznych (łącznie z cudzoziemcami) w latach 2003-2013 ......................................................................................... 45

Wykres 6. Udział studentów kierunków matematycznych, przyrodniczych i technicznych w ogólnej liczbie

studentów uczelni wyższych w latach 2007-2014 (w %) ................................................................................................... 46

Wykres 7. Liczba studentów i absolwentów uczelni wyższych w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców w

latach 2005-2013 ................................................................................................................................................................................... 50

Wykres 8. Liczba młodzieży w wieku 18-24 lat w latach 2013-2030 (prognoza od roku 2015) ...................... 51

Wykres 9. Relacja (%) liczby studentów do liczby ludności w wieku 19-24 lata w latach 2003-2013 .......... 52

Wykres 10. Liczba studentów ogółem oraz studentów z zagranicy w skali kraju w latach 2003-2014 ........ 53

~ 162 ~

Wykres 11. Udział studentów zagranicznych w ogólnej liczbie studentów uczelni wyższych w latach 2003-

2013 ............................................................................................................................................................................................................. 54

Wykres 12. Środki z budżetu państwa przeznaczone na szkolnictwo wyższe (wartości w mln) ..................... 57

Wykres 13. Średnia zdawalność egzaminów maturalnych ................................................................................................. 59

Wykres 14. Nakłady publicznych szkół wyższych na inwestycje oraz remonty (w mln) ..................................... 68

Wykres 15. Ocena stanu infrastruktury przez uczelnie publiczne .................................................................................. 69

Wykres 16. Ocena zmiany stanu infrastruktury przez uczelnie publiczne .................................................................. 70

Wykres 17. Aktywność polskich uczelni w zakresie realizacji projektów współfinansowanych z

programów operacyjnych .................................................................................................................................................................. 87

Wykres 18. Zakres projektów realizowanych przez polskie uczelnie publiczne w ramach programów

operacyjnych ............................................................................................................................................................................................ 88

Wykres 19. Zainteresowanie programami operacyjnymi wśród beneficjentów i nie-beneficjentów XIII

Priorytetu PO IiŚ..................................................................................................................................................................................... 95

Wykres 20. Deklaracja w zakresie realizacji projektów, będących uzupełnieniem przedsięwzięć

realizowanych w ramach XIII Priorytetu PO IiŚ....................................................................................................................... 99

Wykres 21. Charakter współpracy z uczelniami zagranicznymi ................................................................................... 129

Wykres 22. Czynniki mające wpływ na poprawę współpracy z uczelniami zagranicznymi ............................ 129

Wykres 23. Kierunki, na których nastąpiła największa poprawa w zakresie współpracy międzynarodowej

na uczelniach beneficjentów .......................................................................................................................................................... 134

Wykres 24. Charakter realizowanych inwestycji przez beneficjentów i nie-beneficjentów XIII Priorytetu

PO IiŚ ........................................................................................................................................................................................................ 139

Wykres 25. Ocena wyzwania "Wzrost roli innowacyjności" przez uczelnie publiczne w podziale na

beneficjentów i nie-beneficjentów XIII Priorytetu PO IiŚ ................................................................................................. 142

Wykres 26. Ocena wyzwania "Transformacja w kierunku gospodarki opartej na wiedzy" przez uczelnie

publiczne w podziale na beneficjentów i nie-beneficjentów XIII Priorytetu PO IiŚ ............................................. 143

Wykres 27. Ocena wyzwania "Niż demograficzny" przez uczelnie publiczne w podziale na beneficjentów i

nie-beneficjentów XIII Priorytetu PO IiŚ .................................................................................................................................. 144

~ 163 ~

5 ANEKS

5.1 Metodologia i przebieg badania

5.1.1 Podejście metodyczne do ewaluacji – ewaluacja oparta o kryterium

użyteczności i partycypacyjny model ewaluacji

Jako podstawowe zasady realizacji niniejszego badania ewaluacyjnego wykorzystane zostały

dwie uzupełniające się koncepcje ewaluacji, oparte zarówno na podstawach naukowych, jak

i poparte teorią badawczą:

ewaluacja oparta o kryterium użyteczności (UBE – Utility based evaluation)

podejście partycypacyjne w ewaluacji.

Powyższe koncepcje pełniły rolę swoistych paradygmatów, wyznaczających ramy

projektowanego badania. Ewaluacja oparta o kryterium użyteczności dostarczyła zestawu

założeń wyjściowych, natomiast partycypacyjny model ewaluacji określił sposób

realizacji badania na poziomie operacyjnym.

Rysunek 25. Schemat podejścia metodycznego do ewaluacji


5.1.2 Wykorzystane metody i techniki badawcze

Analiza danych zastanych (desk research)

W realizacji badania zostały wykorzystane dane ze źródeł zastanych, czyli dane i informacje,

które nie zostały wytworzone na potrzeby prowadzonego badania. Do dokumentów źródłowych

należy zaliczyć zarówno dokumentację programową i opracowania naukowe, jak też raporty

z przeprowadzonych dotychczas badań ewaluacyjnych oraz dane statystyki publicznej (GUS,

Eurostat). Dane zastane były gromadzone i analizowane na każdym etapie prowadzenia

niniejszego badania. Opracowania źródłowe zostały również skonfrontowane z wynikami badań

terenowych.

Źródła danych

Lista dokumentów, które poddane zostały analizie była otwarta. Dobór dokumentów miał

charakter celowy i wynikał bezpośrednio z potrzeb informacyjnych pojawiających się

w trakcie badania i dostępności dokumentów. W szczególności analizie poddane zostały:

ewaluacja oparta o kryterium

użyteczności

podejście partycypacyjne

w ewaluacji

~ 164 ~

dokumenty strategiczne:

Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013,

Strategia Lizbońska,

Strategia Europa 2020,

Strategia Rozwoju Kraju do 2030,

Krajowy Program Reform Polski 2014 2015,

Zalecenia Rady w sprawie Krajowego Programu Reform dla Polski z 2014 r.,

Polski program konwergencji na lata 2014 -2017,

Deklaracja Bolońska,

Strategia UE dla regionu Morza Bałtyckiego,

inne dokumenty strategiczne zidentyfikowane w toku realizacji badania,

dokumenty programowe oraz inne obowiązujące dokumenty, tj. wytyczne, zalecenia min.:

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2007-2013,

Szczegółowy Opis Priorytetów PO IiŚ 2007 – 2013,

Kryteria wyboru projektów XIII Priorytetu PO IiŚ 2007 – 2013,

akty prawne:

ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju

(t.j. Dz. U. z 2009 Nr 84, poz. 712 z późn. zm.),

ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. nr 157, poz.1240

z późn. zm.),

ustawa z dnia 29 stycznia 2004r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2010 r.

Nr 113, poz.759),

Rozporządzenie Rady (WE) nr 1083 2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiające

przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego,

Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylające

rozporządzenie (WE) nr 1260 1999,

Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1828 2006 z dnia 8 grudnia 2006 r. ustanawiające

szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 1083 2006

ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju

Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności oraz

rozporządzenia (WE) nr 1080 2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie

Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego,

Dokumenty, rozporządzenia i wytyczne KE umieszczone na stronie http:

ec.europa.eu regional_policy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju

Regionalnego, Funduszu Spójności, w tym projekty rozporządzeń dla perspektywy

finansowej na lata 2014-2020 opublikowane w październiku 2011 roku przez

Komisję Europejską,

raporty końcowe z badań ewaluacyjnych i analiz dotyczących PO IiŚ 2007-2013 oraz badań

przeprowadzonych dotychczas przez Instytucję Pośredniczącą dla Priorytetu XIII PO IiŚ,

m.in.:

http://ec.europa.eu/regional_policy

http://ec.europa.eu/regional_policy

~ 165 ~

„Śródokresowa ocena realizacji celów szczegółowych założonych w XIII Priorytecie

PO IiŚ jako odpowiedź na potrzeby rozwojowe szkolnictwa wyższego,

zapotrzebowanie rynku pracy na absolwentów kierunków priorytetowych oraz

realizacji celów Strategii Lizbońskiej”,

„Ewaluacja wybranych projektów realizowanych w ramach Priorytetu XIII

Infrastruktura szkolnictwa wyższego Programu Operacyjnego Infrastruktura

i Środowisko”,

„Badanie podsumowujące realizację Priorytetu XIII Infrastruktura szkolnictwa

wyższego Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (pakiet 2)”,

„Raport z badania ewaluacyjnego pn. Wypracowanie potencjalnych kierunków

interwencji w okresie programowania 2014-2020 w oparciu o doświadczenia

z wdrażania XIII osi priorytetowej PO IiŚ Infrastruktura szkolnictwa wyższego”,

„Analiza występowania uchybień nieprawidłowości oraz wpływ działań

prowadzonych przez Instytucję Wdrażającą na ograniczenie ich występowania

w projektach realizowanych w XIII Priorytecie PO IiŚ,

dane statystyczne (m.in. KSI SIMIK 2007-2013, GUS, EUROSTAT),

wnioski o dofinansowanie projektów w ramach Priorytetów XIII PO IiŚ, w tym ze

szczególnym uwzględnieniem załączników zawierających:

zaproponowany program rozwoju dydaktyki i badań w oparciu o rozwijaną

w projekcie infrastrukturę,

strategię lub program rozwoju uczelni ujęte w dokumencie planistycznym

opracowanym przez uczelnię,

umowy o dofinansowanie wskazanych wyżej projektów,

wnioski o płatność, w tym wnioski o płatność końcową.

Wywiady pogłębione (IDI, diady, triady, FGI)

Wywiad pogłębiony to bezpośrednia rozmowa z respondentem/ami na podstawie scenariusza

rozmowy.

Wywiady pogłębione zostały zrealizowane z przedstawicielami 59 beneficjentów

Priorytetu XIII PO IiŚ. Badaniem objęto w sumie ok. 150 osób (w tym: rektorów, prorektorów,

dziekanów, prodziekanów, kierowników jednostek organizacyjnych uczelni, koordynatorów

projektów, zespoły projektowe).

Zogniskowany wywiad grupowy (FGI)

Metoda zogniskowanych wywiadów grupowych (tzw. grupy fokusowe; FGI) ma formę

ustrukturyzowanej dyskusji, prowadzonej przez moderatora. Umożliwia ona zebranie w jednym

miejscu reprezentantów różnych podmiotów w celu przeprowadzenia wzajemnej dyskusji

i konfrontacji opinii. FGI został przeprowadzony w początkowym etapie projektu. Pozwolił to na

zebranie informacji i wskazówek merytoryczno-technicznych, które zostały wykorzystane

w kolejnych metodach badawczych (głównie w trakcie IDI oraz realizacji case study

z beneficjentami). Wywiad grupowy zrealizowany został z przedstawicielami NCBiR oraz OPI.

~ 166 ~

Analiza case study

Zostały przeprowadzone monograficzne studia przypadku (case study) na poziomie projektów.

Podejście monograficzne w studium przypadku zakłada jego całościowy opis zarówno pod

kątem uwarunkowań wewnętrznych (struktury przypadku), jak i zewnętrznych (kontekstu

przypadku). Podejście to nie jest metodą, co strategią badawczą, integrującą szereg metod

badawczych, stosowanych elastycznie w zależności od wyzwań, jakie stwarza analizowany

przypadek.

Do badania zostały wybrane przypadki o możliwie najszerszym kontekście

i w związku z tym również zakresie nie tylko pierwotnego, ale i wtórnego oddziaływania

interwencji. Analizie poddano 7 projektów.

Badanie kwestionariuszowe CAWI z przedstawicielami publicznych szkół wyższych

CAWI (ang. Computer Assisted Web Interview) to technika stosowana w badaniach ilościowych,

polegająca na wypełnianiu przez respondentów kwestionariusza umieszonego na stronie

internetowej.

Ankieta CAWI została skierowana do wszystkich uczelni publicznych w Polsce. Wypełniło

ją 51 spośród 134 uczelni, co gwarantuje zwrotność na poziomie 38%.

Panel ekspertów

Panel ekspertów jest to spotkanie specjalistów powoływanych zwykle do rozwiązywania

konkretnych problemów. Ich praca odbywa się zespołowo podczas zamkniętego posiedzenia.

W panelu wzięło udział 5 ekspertów zewnętrznych posiadających wiedzę i doświadczenie

w zakresie oceny jakości kształcenia, procesów rozwojowych zachodzących

w szkolnictwie wyższym, wyzwań stojących przed szkolnictwem wyższym, współpracy

międzynarodowej polskich uczelni itp. oraz przedstawiciele NCBiR i OPI PIB.

5.1.3 Opis przebiegu badania

W trakcie realizacji badania członkowie zespołu badawczego spotykali się z przychylnym

przyjęciem beneficjentów objętych wywiadami pogłębionymi. Często przedstawiciele

beneficjentów sami wychodzili z inicjatywą organizując wywiad z władzami uczelni czy

oprowadzając po obiekcie i wyjaśniając ciekawe rozwiązania czy zastosowane innowacje.

Podstawowym problemem, który utrudnił i przedłużył realizację badań był okres urlopowy

(lipiec/sierpień) na uczelniach, któremu sprzyjały wyjątkowo korzystne warunki pogodowe.

Z uwagi na to część osób posiadających wiedzę w przedmiocie badania przebywała na urlopach,

co powodowało, że realizację wywiadów trzeba było przesuwać w czasie. Ten czynniki miał

również wpływ na zwrotność badania CAWI, które skierowane było głównie do władz uczelni.

5.2 Narzędzia badawcze

5.2.1 Scenariusz wywiadu pogłębionego z przedstawicielami beneficjentów

Zalecenia co do sposobu prowadzenia rozmowy

Scenariusz ma charakter ramowy i nie wszystkie poruszane w nim problemy muszą być dobrze

znane danemu rozmówcy. Należy skupić się za każdym razem na indywidualnym doświadczeniu

rozmówcy.

~ 167 ~

Ramowy charakter scenariusza oznacza, że zawarte w nim pytania są jedynie głównymi

zagadnieniami, które muszą być poruszone w rozmowie. W żadnym przypadku nie należy

ich uważać za gotowe pytania; sformułowania używane w rozmowie wynikać powinny z

kontekstu oraz od okoliczności rozmowy.

Każdorazowo należy dostosować scenariusz wywiadu do rozmówcy rozmówców, należy wziąć

pod uwagę:

Etap realizacji projektu (stan zaawansowania projektu: zakończony niezakończony,

użytkowany nieużytkowany, rozliczony nierozliczony). W przypadku projektów

trwających niezakończonych należy rozmawiać o przewidywanych oraz planowanych

efektach;

Liczbę rozmówców – część wywiadów będzie realizowana w ramach diad i triad (rektor,

prorektor, kierownik projektu, koordynator projektu itp.);

Doświadczenie i pozycję rozmówcy ów.

Typ realizowanych inwestycji: budowa obiektu, zakup aparatury B+R, tworzenie

infrastruktury ICT.

Należy skupiać się na konkretnych efektach, a nie na samych deklaracjach (miało wpływ,

wzrosło, zmalało itp.), dopytywać o konkretne liczby wskaźniki produkty itp.

Sposób utrwalenia i prezentacji wywiadu

W przypadku zgody rozmówcy przebieg wywiadu zostanie nagrany i poddany transkrypcji. Jeśli

wywiad nie zostanie nagrany sporządzona zostanie notatka zawierająca najważniejsze wnioski z

wywiadu.

Wprowadzenie

Przedstawienie celu badania oraz celu rozmowy

Uzyskanie zgody na rozmowę (na nagrywanie rozmowy)

Zapewnienie o poufności badania (informacje pochodzące z wywiadu będą

wykorzystane jedynie na potrzeby niniejszego badania; w Raporcie końcowym znajdą

się jedynie uogólnione wnioski, nie pozwalające na identyfikację rozmówcy, ani

podmiotu instytucji, w której pracuje).

I. Opis projektu

Pytanie badawcze: Jak wykorzystywana jest obecnie infrastruktura rozwijana w ramach wspartych

projektów (pomieszczenia, wyposażenie, infrastruktura ICT)? W jakim stopniu jest ona

przeznaczona do celów dydaktycznych i badawczych? O ile wzrosła liczba stanowisk do

prowadzenia zajęć praktycznych?

Pytanie badawcze: Na ile efekty interwencji pomogły zrealizować długofalowe strategie lub

programy rozwoju uczelni beneficjentów? Jak, w wsparcia, zwiększył się potencjał naukowo-

dydaktyczny beneficjentów i w związku z tym ich możliwości partycypacji w programach

oferowanych w nowym okresie programowania, w tym międzynarodowych programach

badawczych i edukacyjnych?

~ 168 ~

Na początku chciałbym chciałabym z P. porozmawiać o przyczynach realizacji projektu?

Skąd się wziął pomysł? Jak wyglądała sytuacja na uczelni przed realizacją projektu?

Co powstało w ramach realizacji projektu (nowy obiekt, nowa aparatura badawcza,

infrastruktura ICT)? Z jakich potrzeb wynikała realizacja projektu? Jakie plany wiązali

Państwo z realizacją projektu oraz powstałą infrastrukturą ?

Czy realizowany projekt był elementem szerszej strategii Państwa uczelni? Prosiłbym

abym P. o krótkie streszczenie tego dokumentu? Czy osiągnięte zamierzone efekty

pomogą osiągnąć plany i strategie rozwoju uczelni?

Jak wykorzystują planują wykorzystywać Państwo wybudowaną zakupioną

infrastrukturę?

o Wybudowany obiekt y:

W jaki celu został wybudowany obiekt y? Co się w nim znajduje?

Czy w wybudowanym obiekcie prowadzone są praktyczne zajęcia ze

studentami? Na ile realizacja projektów zwiększyła ilość prowadzonych zajęć

praktycznych na uczelni?

W jakim stopniu (%) obiekt będzie wykorzystywany do celów

dydaktycznych, w jakim do celów badawczych (%), a w jakim do innych

celów (%)? A w jakim stopniu (%) infrastruktura jest niewykorzystywana

tzn. ile godzin na dobę mogłaby być wykorzystywana, a nie jest?

o Aparaturę B+R:

W jaki celu została zakupiona aparatura badawcza?

Czy z zakupionej aparatury B+R korzystają studenci doktoranci (ile godzin

tygodniowo aparatura jest wykorzystywana do zajęć ze studentami?)? Na ile

realizacja projektów zwiększyła ilość prowadzonych zajęć praktycznych na

uczelni? Kto inny i w jakim zakresie korzysta z infrastruktury?

W jakim stopniu (%) będzie ona wykorzystywana do celów dydaktycznych,

w jakim do celów badawczych (%), a w jakim do innych celów (%)? W jakim

stopniu (%) infrastruktura jest niewykorzystywana?

W związku z ostatnim stanowiskiem KE, mówiącym o tym, że infrastruktura

badawcza może być w max. 20% wykorzystywana do celów komercyjnych,

proszę ocenić, czy w najbliższym czasie podejmą Państwo działania w celu

komercjalizacji wiedzy lub prace badawcze na zlecenie np. przedsiębiorców

z wykorzystaniem zakupionej aparatury? Czy jest to dla Państwa opłacalne?

Jak podchodzą Państwo do tej kwestii?

o Infrastrukturę ICT

Jakie typu infrastruktura została zakupiona?

Do czego służy infrastruktura ICT? Kto jest głównym odbiorą zakupionej

infrastruktury? W jaki sposób jest wykorzystywana?

~ 169 ~

II. Realizacja wskaźników

Pytanie badawcze: Czy właściwie zostały oszacowane wartości wskaźników na poziomie

projektów, m.in czy zadeklarowane przez beneficjentów wartości wskaźników rezultatu zostały

właściwie oszacowane biorąc pod uwagę możliwości ich osiągnięcia w aspekcie niżu

demograficznego?

Pytanie badawcze: Czy aktualny stan zaawansowania realizacji projektów umożliwi wykonanie

celów PO IiŚ i NSRO? Jeśli nie, to jakie czynniki wpłynęły na niezrealizowanie celów?

MODERATOR: Przed wywiadem każdorazowo należy zapoznać się z ostatnim wnioskiem o

płatność dla projektu. Zwrócić uwagę na wysokość i poziom realizacji wskaźników.

Proszę powiedzieć na jakiej podstawie szacowali P. wskaźniki projektu (produktu i

rezultatu)? Z czego wynikała zakładana wartość?

W jaki stopniu projekt wpłynął na wartość bazową (początkową wskaźnika)? Czy

początkowa wartość wskaźnika uległaby zmianie (wzrósł zmalał), w przypadku gdyby

projekt nie został zrealizowany?

Czy w trakcie realizacji projektu zmieniano sposób szacowania wskaźnika? Jak i

dlaczego? Czy korygowano wartość docelową wskaźnika? Dlaczego?

Proszę powiedzieć czy mieli P. problem z realizacja wskaźników, szczególnie w realizacji

wskaźników rezultatu? Z czego wynikały ewentualne problemy?

[tylko podmioty, które przekroczyły poziom realizacji wskaźników] Z czego wynika wyższy

poziom realizacji wskaźników?

III. Efekty projektu

MODERATOR: ROZMOWA O EFEKTACH POWINNA NAWIĄZYWAĆ DO TYPÓW

ZREALIZOWANYCH INWESTYCJI. W PRZYPADKU BUDOWY OBIEKTU, ZAKUPU APARATURY

BADAWCZEJ CZY INFRASTUKTURY ICT, DOPYTYWAĆ, KTÓRE DZIAŁANIE PRZYNIOSŁO W ICH

OCENIE NAJWIĘKSZE EFEKTY.

1. Zmiany w dydaktyce, zmiany w liczbie studentów, kształcenie specjalistów

Pytanie badawcze: Na jakich kierunkach zaobserwowano największe pozytywne zmiany? Czy

nastąpił efekt deadweight?

Pytanie badawcze: Na ile udało się beneficjentom zrealizować cele przedstawione w programach

rozwoju dydaktyki i badań (stanowiących załącznik do wniosków), w tym podniesienie jakości

kształcenia? Jak przyczyniła się do tego rozwijana w projektach infrastruktura?

Pytanie badawcze: Czy i w jakim stopniu zmiany w dydaktyce są zgodne z potrzebami rynku pracy

związanym z danym kierunkiem?

(MODERATOR: W PO IiŚ za priorytetowe kierunki kształcenia uznaje się: architektura i

urbanistyka; automatyka i robotyka; biologia; biotechnologia; budownictwo; chemia;

elektronika i telekomunikacja; elektrotechnika; energetyka; farmacja; fizyka; fizyka

techniczna; geodezja i kartografia; geologia, górnictwo i geologia, informatyka; informatyka i

ekonometria; inżynieria biomedyczna; inżynieria chemiczna i procesowa; inżynieria

~ 170 ~

materiałowa; inżynieria środowiska; lotnictwo i kosmonautyka, matematyka; mechanika i

budowa maszyn; mechatronika; metalurgia; ochrona środowiska, technologia chemiczna;

transport a także nowoczesne technologie w medycynie (kierunek lekarski, kierunek lekarsko-

dentystyczny).

Czy jest P. znany program rozwoju dydaktyki i badań (stanowiących załącznik do

wniosków)? Czy był to dokument dla P. użyteczny? Czy dokument ten jest związany z

wcześniej omawianą strategią rozwoju uczelni?

Czy udało się Państwu zrealizować cele przedstawione w programach rozwoju dydaktyki

i badań (stanowiących załącznik do wniosków)?

W jaki sposób przeprowadzona inwestycja wpływa na zmiany w dydaktyce? Czy

można P. wskazać konkretne przykłady? DOPYTAĆ W PODZIALE NA POSZCZEGÓLNE

TYPY:

o Budowa obiektu

o Zakup aparatury

o Infrastruktura ICT

Jakie wskaźniki poza projektowymi świadczą o wzroście poziomu jakości kształcenia w

Państwa podmiocie? Do jakich danych należałoby się odwołać?

W jaki sposób wprowadzone zmiany w dydaktyce wpisują się w potrzeby rynku pracy?

W jaki sposób projekt był powiązany z sytuacją na rynku pracy?,

Czy w wyniku zrealizowanych inwestycji przez Państwa wzrósł poziom kształcenia na

poszczególnych kierunkach? Czy wzbogacono program o nowe treści? W jaki sposób? Na

których kierunkach?

Czy obserwują P. duże zainteresowanie studentów kierunkami związanymi z projektem?

Które kierunki cieszyły się największym zainteresowaniem? Dlaczego P. zdaniem te

kierunki cieszyły nie cieszyły się zainteresowaniem?

W P. ocenie na których kierunkach zaszły największe zmiany w dydaktyce? Co to były za

zmiany?

Czy w wyniku zrealizowanych inwestycji przez Państwa uczelnie wzrosła wzrośnie

liczba studentów na priorytetowych kierunkach kształcenia?

[w przypadku jeśli liczba studentów wzrosła] Proszę ocenić na ile realizacja projektu

przyczyniła się do wzrostu liczby studentów? Czy liczba studentów wzrosła tylko w

wyniku realizacji projektu? Czy miały na to wpływ, także inne działania? Jeśli tak, to jakie

działania?

Na jakich kierunkach nastąpiła największy wzrost liczby studentów? Z czego to wynika?

Jak wyglądałaby sytuacja na uczelni gdyby projekt nie został zrealizowany? Jakie

działania podjęłaby uczelnia?

Czy wzrósł by poziom kształcenia na uczelni, gdyby nie zostały przeprowadzone

inwestycje w ramach POIiŚ?

~ 171 ~

2. Współpraca zagraniczna

Pytanie badawcze: Czy realizacja projektów przyczyniła się do rozwoju międzynarodowej

współpracy między uczelniami, w tym zwiększenia mobilności studentów? Jeśli tak, to w jakim

zakresie i jakie czynniki odegrały tutaj najważniejszą rolę?

Czy dzięki posiadaniu infrastruktury powstałej w ramach projektu nawiązali Państwo

międzynarodową współpracę? W jakim stopniu projekt wpłynął na podjęcie współpracy,

a w jakim inne działania realizowane przez Państwa?

Jeśli tak, to z iloma podmiotami? Z jakich krajów?

Jeśli tak, czego dotyczyła ta współpraca (wymiana studentów, wspólna realizacja

projektów badawczych i lub edukacyjnych itp.)?

3. Potencjał naukowo badawczy

Czy w wyniku zakupu aparatury badawczej mogli Państwo rozpocząć nowe projekty

badawcze? Jeśli tak, czy wiążą się one z celami dydaktycznymi? Jeśli tak, jakie to

badania? Czy są w nie zaangażowani studenci bądź doktoranci? Jeśli tak, jak wygląda

takie zaangażowanie? Czy studenci lub doktoranci mogą prowadzić samodzielne prace

badawcze na tym sprzęcie? Czy wcześniej mieli taką możliwość?

Czy w wyniku realizacji projektu uczelnia wzięła udział w międzynarodowym programie

badawczym związanym z dydaktyką? Jeśli tak, to jakim? Czego dotyczył? Czy P. zdaniem

udział w takim projekcie nie byłby możliwy bez realizacji projektu?

4. Rozszerzenie dostępu studentów do nowoczesnych narzędzi i technik informacyjnych

Jak w ramach zrealizowanego projektu zmienił się dostęp studentów do nowoczesnych

narzędzi oraz technik informacyjnych? Czy studenci mają ułatwiony dostęp do tych

narzędzi? Jakie to są narzędzia? Czym się wyróżniają? Jak jest to wykorzystywane w

dydaktyce? Jak taka dydaktyka odpowiada na potrzeby rynku pracy?

Czy zostało zakupione specjalistyczne oprogramowanie wcześniej niedostępne na

uczelni? Czym wyróżnia się to oprogramowanie?

5. Kształcenie na odległość – kształcenie wirtualne

Czy w wyniku realizacji projektu na uczelni zwiększyła się liczba zajęć odbywanych

wirtualnie np. e-learning? Jak to się wpisuje w program rozwoju dydaktyki? Czemu

zdecydowali się na to Państwo? Jak taka dydaktyka odpowiada celowi podniesienia

jakości kształcenia oraz potrzebom rynku pracy?

Czy w związku z realizacją projektu i zakupionego sprzętu powstał wirtualny kampus,

hot-spot dostępem do internetu, została uruchomiona specjalna platforma itp.?

6. Współpraca z otoczeniem zewnętrznym

Pytanie badawcze: Czy w wyniku realizacji projektów z Priorytetu XIII pojawiły się efekty w postaci

zapoczątkowania zintensyfikowania współpracy (współpraca B+R, komercjalizacja wyników

badań, praktyki staże, itp.) uczelni w otoczeniem zewnętrznym (przedsiębiorcy, inne uczelnie)? Jaki

charakter ma ta współpraca, jakie cele realizuje? Co będzie efektem współpracy? Czy bez realizacji

~ 172 ~

projektów z Priorytetu XIII taka współpraca miałaby szansę zaistnieć? Jakie działania należy

prowadzić, aby podnosić jakość tej współpracy i jej intensywność?

Czy dzięki powstałej infrastrukturze nawiązali Państwo współpracę z podmiotami

zewnętrznymi np. przedsiębiorstwami?

Jeśli tak, jak wyglądała ta współpraca, na czym polegała? Jaki wpływ miała ta współpraca

na osiągnięcie celów projektu? Jakie efekty przyniosła współpraca?

Czy planowane są działania związane z projektami w zakresie B+R, komercjalizacji

wiedzy, itp.?

7. Inne efekty

Pytanie badawcze: Czy realizacja projektów w ramach Priorytetu XIII spowodowała jakieś inne,

nieprzewidziane wcześniej efekty? Jakie one były i czy były one istotne z perspektywy zmian, które

dokonały się w sektorze szkolnictwa wyższego?

Pytanie badawcze: Czy realizacja projektów XIII Priorytetu PO IiŚ przyczyniła się do wystąpienia

efektów pośrednich? Jakie to były efekty, jaka była ich skala i wpływ na cele XIII Priorytetu? Czy

efektami projektów objęte zostały grupy oddziaływania wtórnego tj. osoby, grupy osób lub

organizacje, na które w wyniku interwencji wywierane jest oddziaływanie, ale które nie są explicite

zawarte w celach interwencji? Jakie to są grupy, czym się charakteryzują?

Jakie inne jeszcze efekty realizacji projektu może P. wskazać?

Czy jakieś efekty były nieprzewidziane przed realizacją projektu? Czy coś P. zaskoczyło?

Co uważa P. za największy sukces projektu?

Czy czegoś nie udało się zrealizować? Jeśli tak, to co? Z czego wynikały problemy?

Jakie jeszcze efekty mogą wystąpić w przyszłości?

Czy efektami projektu pośrednio zostały objęte inne grupy organizacje, które nie

wynikają bezpośrednio z charakteru inwestycji? Proszę wymienić, na które grupy może

oddziaływać powstała infrastuktura?

IV. Diagnoza stanu szkolnictwa wyższego - zmiany

Pytanie badawcze: Jaki jest obecnie stan infrastruktury dydaktycznej szkolnictwa wyższego oraz

jaki jest poziom oferty edukacyjnej (jakość nauczania) powiązanej z tą infrastrukturą? Jakie

zmiany zaszły w porównaniu ze stanem opisanym w diagnozie PO IiŚ?

Pytanie badawcze: Na ile efekty interwencji są użyteczne w kontekście wyzwań społeczno-

gospodarczych, w obszarze szkolnictwa wyższego? W jaki sposób interwencja w ramach Priorytetu

XIII PO IiŚ przyczynia się do poprawy sytuacji w sektorze szkolnictwa wyższego biorąc pod uwagę

główne zmiany w gospodarce i związane z tym wyzwania stojące przed sektorem szkolnictwa

wyższego?

Proszę ocenić jaki jest obecnie stan infrastruktury dydaktycznej w Państwa podmiocie?

W jakim stopniu zmienił się jej stan? Czy zrealizowany projekt był wystarczający?

~ 173 ~

Proszę generalnie ocenić poziom oferty dydaktyczno-edukacyjnej P. uczelni? Na ile on

uległ zmianie? Na ile na zmianę wpływ miał projekt? Które działania: budowa obiektu

zakup aparatury infrastruktura ICT w największym stopniu przyczyniły się do zmiany?

Jakie wyzwania społeczno-demograficzne stoją przed szkolnictwie wyższym? P. zdaniem

jak na te wyzwania odpowiedział projekt?

Czy gdyby nie dostali Państwo dofinansowania zrealizowaliby Państwo podobny

projekt? Czy zostałby osiągnięte podobne efekty?

V. Promocja

Pytanie badawcze: Czy były prowadzone działania promocyjne kierunków związanych z realizacją

projektów wspartych w ramach Priorytetu XIII PO IiŚ? Jeśli tak, jaka była ich skuteczność? Na ile te

działania stworzyły efekt synergii z działaniami w projektach PO IiŚ?

Czy były prowadzone działania promocyjne (finansowane z innych środków niż

projektowe) kierunków związanych z realizacją projektów? Jakie to były działania? Czy

w P. ocenie były one skuteczne?

VI. Inne projekty realizowane przez beneficjenta

Pytanie badawcze: Czy w okresie 2007-2015 beneficjenci realizowali inne projekty (w szczególności

współfinansowane z funduszy UE)? Czy były one komplementarne wobec projektów wspieranych w

ramach Priorytetu XIII PO IiŚ w zakresie celów osi i programu? Czy zaobserwowano efekt synergii

tych projektów w kontekście celów osi i programu?

Czy realizowali Państwo jako uczelnia inne projekty podobne do projektu realizowanego

w ramach XIII Priorytetu PO IiŚ np. z RPO, PO IG, PO RPW? Jakie to projekty? Czy te

projekty wzajemnie się uzupełniały? W jakim stopniu?

Czy realizowali Państwo jako uczelnia inne projekty tzw. miękkie np. finansowane z PO

KL powiązane z inwestycją w ramach PO IiŚ? Na czym one polegały? Czy te projekty

miały wpływ na wzrost liczby studentów, jakość kształcenia itp. ?

VII. Trwałość projektu

Czy widzą Państwo zagrożenie w możliwości utrzymania inwestycji w przeciągu

najbliższych 5 lat? Jeśli tak, to jakie?

Z jakich środków zamierzają Państwo utrzymywać wybudowane obiekty zakupioną

infrastrukturę?

W związku z ostatnim stanowiskiem KE, mówiącym o tym, że infrastruktura badawcza

może być w max. 20% wykorzystywana do celów komercyjnych, proszę ocenić czy

gotowi są Państwo do współpracy z biznesem w celu komercjalizacji wiedzy? Czy te

potencjalne dochody będą wystarczające do utrzymania infrastruktury?

Czy zdecydują się Państwo na pozyskiwanie dochodów, nawet jakby miały się to wiązać

ze zwrotem podatku VAT?

~ 174 ~

MODERATOR: „Uznaje się, że ma to miejsce, kiedy w ramach działalności gospodarczej

wykorzystuje się dokładnie te same nakłady (np. materiały, wyposażenie, siłę roboczą i

aktywa trwałe), co w przypadku działalności niegospodarczej oraz kiedy zasoby przeznaczane

rocznie na działalność gospodarczą nie przekraczają 20 % całkowitych rocznych zasobów

wydajności (ang. capacity) danego podmiotu. Przy tym należy wspomnieć, że dokładny sposób

wyliczania wydajności infrastruktury na cele komercyjne nie został doprecyzowany przez KE.

Metoda obliczania wydajności powinna zostać dopasowana do specyfiki danej infrastruktury”

VII. Dalsze potrzeby

Pytanie badawcze: Czy beneficjenci planują w przyszłości realizację projektów komplementarnych

wobec tych z Priorytetu XIII PO IiŚ? Jeśli tak czego będą dotyczyły te projekty, jakie cele będą

realizować, jakie grupy zostaną nimi objęte, skąd beneficjenci zamierzają pozyskać środki na

sfinansowanie tych projektów?

Czy planują Państwo dalsze inwestycje projekty związane z przeprowadzonym

projektem? Jeśli tak, to jakie, czy będą to projekty infrastrukturalne jak np. rozbudowa,

zakup sprzętu?

Czy planują Państwo realizację tzw. projektów miękkich finansowanych np. z PO WER i

lub RPO (Osie finansowane z EFS)? Jakie to będą projekty? Czego będą dotyczyły?

Do jakich grup planują Państwo skierować ewentualne działania?

Z jakich źródeł byłby dotowany projekt (środki własne, fundusze unijne itp.).

5.2.2 Scenariusz wywiadu grupowego

A. WPROWADZENIE, INFORMACJA O CELU BADANIA, ITP. (10 min.)

B. WSKAŹNIKI (20 min.)

1. Omówienie wskaźników związanych z XIII Priorytetem, w tym wskaźników produktu i

rezultatu, ale też wskaźnika kontekstowego z PO IiŚ i możliwego wpływu projektów interwencji

na jego wartość – jakie czynniki mają na to wpływ, na co zwracać uwagę.

2. Wyjaśnienie znaczenia wskaźnika rezultatu „Dodatkowa liczba miejsc na wspartych

kierunkach”.

2. Ocena deklarowanych przez beneficjentów wartości wskaźników pod kątem możliwości ich

wykonania. Przyczyny nieprawidłowego szacowania wskaźników. Co należy zmienić w

przyszłości w tym względzie w odniesieniu do projektów realizowanych przez uczelnie?

3. Wpływ czynników zewnętrznych na możliwość osiągania wartości wskaźników rezultatu.

C. WPŁYW WSPARCIA NA REALIZACJĘ CELÓW W SEKTORZE SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

(15 min.)

1. Ocena stanu zaawansowania projektów.

2. Ocena poziomu realizacji celów PO IiŚ i NSRO – jakie czynniki mają na to wpływ, na co

zwracać uwagę.

~ 175 ~

D. KOMPLEMENTARNOŚĆ I SYNERGIA PROJEKTÓW(20 min.)

1. Identyfikacja przypadków uczelni, gdzie mogła zachodzić duża komplementarność z innymi

projektami. Ocena możliwego wpływu na osiągane wartości wskaźników w przypadku tych

uczelni.

2. Ocena skuteczności linii demarkacyjnej.

3. Identyfikacja uczelni, gdzie mogą w największym stopniu występować efekty synergii.

Określenie możliwego stopnia wpisywania się efektów w zakładane cele Programu

E. DOKUMENTY STRATEGICZNE A TRAFNOŚĆ INTERWENCJI (15 min.)

1. Ocena stopnia wpisywania się celów projektów i ich efektów w cele dokumentów

strategicznych. Próba określenia, które cele dokumentów w największym stopniu pokrywają się

z celami interwencji.

2. Próba wskazania projektów modelowych w tym zakresie.

F. STAN SZKOLNICTWA WYŻSZEGO W POLSCE (20 min.)

1. Ocena stanu infrastruktury dydaktycznej oraz poziomu oferty edukacyjnej. Wpływ interwencji

na ten stan.

2. Ocena użyteczności interwencji w kontekście wyzwań przed jakimi stoi szkolnictwo wyższe

w Polsce.

3. Próba wskazania niezamierzonych i pośrednich efektów realizowanych projektów i ich ocena.

G. DYSKUSJA NAD PROJEKTEM RAPORTU METODOLOGICZNEGO (20 min.)

H. PODSUMOWANIE I ZAKOŃCZENIE (10 min.)

5.2.3 Kwestionariusz badania CAWI z uczelniami publicznymi

E-mail z linkiem zawierał: informacje o badaniu, celach i potrzebie jego realizacji, informacje

o zakresie badania, zachętę do wzięcia udział, informacje o poufności, informacje dot. osób kontaktowych po

stronie Wykonawcy i NCBiR.

A. OGÓLNE INFORMACJE O UCZELNI

A1. Prosimy wybrać województwo, gdzie znajduje się główna siedziba Państwa uczelni.

[lista województw]

A2. Jakie jest Pana(i) stanowisko (funkcja) na uczelni?

1. Rektor

2. Prorektor

3. Dziekan wydziału

4. Prodziekan wydziału

5. Przedstawiciel biura karier

6. Pracownik naukowy

7. Pracownik dydaktyczny

8. Pracownik naukowo-dydaktyczny

96. Inne stanowisko, jakie? ...

~ 176 ~

A3. Prosimy wskazać te obszary kształcenia, które wchodzą w zakres programowy uczelni, którą

Pan(i) reprezentuje (należy zaznaczyć wszystkie właściwe, obszary kształcenia zgodne z

rozporządzeniem Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 8 sierpnia 2011 roku - http:

isip.sejm.gov.pl DetailsServlet?id=WDU20111791065):

1. obszar nauk humanistycznych

2. obszar nauk społecznych

3. obszar nauk ścisłych

4. obszar nauk przyrodniczych

5. obszar nauk technicznych

6. obszar nauk rolniczych, leśnych i weterynaryjnych

7. obszar nauk medycznych, nauk o zdrowiu oraz nauk o kulturze fizycznej

8. obszar sztuki

96. Inne, jakie? ...? ...

A4. Prosimy wskazać z jakich Programów Operacyjnych na lata 2007-2013 Państwa uczelnia

realizowała realizuje projekty (chodzi zarówno o projekty w skali całej uczelni, jak i projekty

konkretnych wydziałów; chodzi zarówno o projekty inwestycyjne - tzw. twarde, ale też

szkoleniowe, badawcze, naukowe - tzw. miękkie)? Można wybrać więcej niż jedną odpowiedź.

1. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (PO IiŚ)

2. Program Operacyjny Kapitał Ludzki (PO KL)

3. Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka (PO IG)

4. Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej (PO RPW)

5. Regionalny Program Operacyjny (RPO)

7. Nie realizowaliśmy nie realizujemy żadnego projektu ze środków unijnych -> zadać blok pytań B

96. Inny - jaki? ... (prosimy wpisać)

99. Nie wiem trudno powiedzieć -> zadać blok pytań B

A5. Czy realizowane zrealizowane przez Państwa projekty dotyczyły….?

1. tak 2. nie 99. nie wiem trudno

powiedzieć


Przebudowy pomieszczeń

Zakupu nowej lub rozbudowy istniejącej aparatury

badawczo-rozwojowej

Poprawy lub budowy infrastruktury

teleinformatycznej

[tylko jeśli w A4 nie zaznaczono odpowiedzi 1] A6. Z jakiego powodu Państwa uczelnia nie

realizowała realizuje żadnego projektu w ramach XIII Priorytetu PO IiŚ?

1. Składaliśmy wniosek o dofinansowanie, ale nie wybrano naszego projektu

2. Nie wiedzieliśmy o możliwości aplikowania

3. Nie spełnialiśmy warunków wejścia (kryteriów, jakie były konieczne do spełnienia by otrzymać

dofinansowanie)

4. Nie mieliśmy takiej potrzeby

5. Zamiast do PO IiŚ aplikowaliśmy o środki z innych programów operacyjnych

96. Inne powody - jakie? ... (prosimy wpisać)

http://isip.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20111791065

http://isip.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20111791065

~ 177 ~

B. OCENA POSIADANEJ INFRASTRUKTURY

B1. Jak ocenia Pan Pani ogólnie stan infrastruktury (pomieszczenia, wyposażenie, laboratoria,

infrastruktura teleinformatyczna) na Państwa uczelni?

1. jest w bardzo złym stanie

2. jest w złym stanie

3. jest w średnim stanie

4. jest w dobrym stanie

5. jest w bardzo dobrym stanie

99. nie wiem trudno powiedzieć

B2. Czy w latach 2007-2015 nastąpiła znacząca istotna zmiana w zakresie stanu posiadanej

infrastruktury (pomieszczenia, wyposażenie, laboratoria, infrastruktura teleinformatyczna) na

Państwa uczelni?

1. Stan infrastruktury nie uległ istotnej zmianie

2. Stan infrastruktury poprawił się -> zadać blok pytań C

3. Stan infrastruktury pogorszył się -> zadać B2_1, B2_2

B2_1. Proszę wskazać w których z poniższych obszarów nastąpiło pogorszenie się infrastruktury

na Państwa uczelni?

1. stan techniczny pomieszczeń dydaktycznych

2. stan techniczny pomieszczeń do prowadzenia badań laboratoriów

3. stan aparatury badawczej

4. stan techniczny wyposażenia (innego niż aparatura badawcza)

5. stan techniczny infrastruktury teleinformatycznej

96. inne, jakie? ...

B2_2. Proszę określić jak pogorszenie się stanu infrastruktury wpłynęło na liczbę stanowisk do

prowadzenia zajęć praktycznych na uczelni?

1. liczba stanowisk nie zmieniła się

2. nastąpił spadek liczby stanowisk –> zadać B2_3

3. nastąpił wzrost liczby stanowisk -> zadać B2_4


B2_3. Proszę wpisać o ile (szt.) zmniejszyła się liczba stanowisk do prowadzenia zajęć


...........

B2_4. Proszę wpisać o ile (szt.) zwiększyła się liczba stanowisk do prowadzenia zajęć praktycznych

na uczelni?

……....

C. POPRAWA INFRASTRUKTURY [tylko jeśli w B2 zaznaczono odpowiedź 2]

C1. Proszę opisać w jakich obszarach nastąpiła poprawa na czym polegała poprawa stanu

infrastruktury?

...................

C2. Co wpłynęło na poprawę stanu posiadanej infrastruktury?

1. Inwestycje ze środków własnych (rozumiane jako środki statutowe, dotacje MNiSW) -> zadać C2_1

~ 178 ~

2. Inwestycje ze środków krajowych (rozumiane jako zewnętrzne programy finansowane bez udziału

środków unijnych, np. programy MNiSW) -> zadać C2_2

3. Inwestycje ze środków unijnych

C2_1. Proszę krótko opisać jaka infrastruktura (np. pomieszczenia, wyposażenie, laboratoria,

infrastruktura teleinformatyczna) została stworzona ze środków własnych?

...................

C2_2. Proszę krótko opisać jaka infrastruktura (np. pomieszczenia, wyposażenie, laboratoria,

infrastruktura teleinformatyczna) została stworzona ze środków krajowych?

...................

C2. W jaki sposób wykorzystywana jest ta infrastruktura powstała w latach 2007-2015 (cele

dydaktyczne vs. cele badawcze)?

1. Wyłącznie w celach dydaktycznych

2. W przeważającym stopniu w celach dydaktycznych

3. W równym stopniu do celów dydaktycznych, jak i badawczych

4. W przeważającym stopniu w celach badawczych

5. Wyłącznie w celach badawczych

C3. Proszę określić jak poprawa stanu infrastruktury wpłynęła na liczbę stanowisk do

prowadzenia zajęć praktycznych na uczelni?

1. liczba stanowisk nie zmieniła się

2. nastąpił wzrost liczby stanowisk –> zadać C3_1

3. nastąpił spadek liczby stanowisk -> zadać C3_2


C3_1. Proszę wpisać o ile (szt.) zwiększyła się liczba stanowisk do prowadzenia zajęć praktycznych

na uczelni?

……..

C3_2. Proszę wpisać o ile (szt.) zmniejszyła się liczba stanowisk do prowadzenia zajęć


…….

D. KOMPLEMENTARNOŚĆ I SYNERGIA [blok pytań tylko dla tych, którzy w A4 wybrali więcej niż jeden

Program Operacyjny]

D1. Wskazał a Pan Pani, że w latach 2007-2015 Państwa uczelnia realizowała różne projekty.

Prosimy określić, ile projektów realizowało realizuje poniższe cele:

Prosimy wpisać liczbę projektów. W przypadku gdy dany cel nie był przedmiotem żadnego projektu prosimy

wpisać 0.

1. Unowocześnienia infrastruktury szkolnictwa wyższego …….. -> D1_1

2. Wzrost liczby miejsc dla studentów ……. -> D1_2, D1_2a

3. Podniesienia jakości kształcenia ……. -> D1_3, D1_3a, D1_3b

4. Rozwój technologii informacyjnych i komunikacyjnych możliwych do wykorzystywania przez

studentów ……. -> D1_4, D1_4a

[zadać tylko gdy wartość w D1_1 > 1] D1_1. Prosimy krótko opisać jakie dodatkowe efekty, rezultaty

osiągnięto dzięki zrealizowaniu RAZEM tych projektów w zakresie unowocześnienia

infrastruktury szkolnictwa wyższego? Proszę skupić się na efektach, których nie osiągnięto by

poprzez realizację tylko 1 z tych projektów.

~ 179 ~

.............

[zadać tylko gdy wartość w D1_2 > 0] D1_2. Prosimy wpisać liczbę dodatkowych miejsc dla

studentów, które zostały stworzone dzięki zrealizowanym realizowanym przez Państwa

projektom.

……..

[zadać tylko gdy wartość w D1_2 > 0] D1_2a. Prosimy z poniższej listy wybrać te kierunki, na których

wzrosła liczba miejsc dla studentów (lista zawiera tylko wybrane kierunki studiów).

1. architektura i urbanistyka

2. automatyka i robotyka

3. biologia

4. biotechnologia

5. budownictwo

6. chemia

7. elektronika i telekomunikacja

8. elektrotechnika

9. energetyka

10. farmacja

11. fizyka

12. fizyka techniczna

13. geodezja i kartografia

14. górnictwo i geologia,

15. informatyka

16. informatyka i ekonometria

17. inżynieria biomedyczna

18. inżynieria chemiczna i procesowa

19. inżynieria materiałowa

20. inżynieria środowiska

21. lotnictwo i kosmonautyka

22. matematyka

23. mechanika i budowa maszyn

24. mechatronika

25. metalurgia

26. ochrona środowiska,

27. technologia chemiczna

28. transport

29. kierunki lekarskie

30. kierunki lekarsko-dentystyczne

99. żadne z powyższych

[zadać tylko gdy wartość w D1_3 > 0] D1_3. W jaki sposób zrealizowane realizowane projekty

przyczyniły się do podniesienia jakości kształcenia?

1. utworzono nowe kierunki studiów

2. utworzono nowe specjalizacje w ramach istniejących kierunków studiów

3. umożliwiono prowadzenie większej liczby zajęć praktycznych laboratoryjnych

4. wzbogacono program merytoryczny prowadzonych zajęć praktycznych laboratoryjnych

5. zatrudniono nowych wykwalifikowanych pracowników naukowych

6. więcej naukowców rozwija dalej swoje kariery naukowe w ramach uczelni

7. więcej absolwentów rozpoczyna studia doktoranckie

~ 180 ~

96. inne, jakie? ... (prosimy wpisać)


[zadać tylko gdy wartość w D1_3 > 0] D1__3a. Prosimy z poniższej listy wybrać te kierunki, na których

wzrosła jakość kształcenia? (lista zawiera tylko wybrane kierunki studiów)



3. biologia

4. biotechnologia

5. budownictwo

6. chemia


8. elektrotechnika

9. energetyka

10. farmacja

11. fizyka




15. informatyka







22. matematyka


24. mechatronika

25. metalurgia



28. transport




D1_3b. Zgodnie z Pana Pani odpowiedzią jakość kształcenia wzrosła na wskazanych wcześniej

kierunkach. Proszę krótko uzasadnić, z czego wynika wzrost jakości kształcenia na tych

kierunkach?

………………………………..

[zadać tylko gdy wartość w D1_4 > 0] D1_4. Prosimy określić ile % studentów Państwa uczelni może

korzystać z utworzonych technologii informacyjnych i komunikacyjnych?

………..

[zadać tylko gdy wartość w D1.4 > 0] D1_4a. Prosimy z poniższej listy wybrać te kierunki, na których

możliwe jest korzystanie z e-learningu (lista zawiera tylko wybrane kierunki studiów).



~ 181 ~

3. biologia

4. biotechnologia

5. budownictwo

6. chemia


8. elektrotechnika

9. energetyka

10. farmacja

11. fizyka




15. informatyka







22. matematyka


24. mechatronika

25. metalurgia



28. transport




E. STAN SZKOLNICTWA WYŻSZEGO

E1. Czy Państwa uczelnia posiada Program rozwoju dydaktyki i badań?

1. Tak

2. Nie -> zadać E3

99. Nie wiem trudno powiedzieć -> przejść do E3

[Pytanie zadajemy tylko tym, którzy w A4 wskazali, że realizują projekty] E2_1. Jaki wpływ na realizację

celów Programu miały mają realizowane przez uczelnię projekty w latach 2007-2015?

1. bardzo duży wpływ

2. duży wpływ

3. ani duży, ani mały -> zadać E3

4. mały wpływ -> zadać E3

5. brak wpływu-> zadać E3

E2_2. Prosimy podać przykłady które cele Programu zostały zrealizowane dzięki realizacji ww.

projektów.

…………………

E3. Czy Państwa uczelnia posiada strategię lub program rozwoju uczelni?

1. Tak

~ 182 ~

2. Nie -> przejść do E3_3

99. Nie wiem trudno powiedzieć -> przejść do E3_3

[Pytanie zadajemy tylko tym, którzy w A4 wskazali, że realizują projekty] E3_1. Jaki wpływ na realizację

celów strategii programu rozwoju uczelni miały mają realizowane przez uczelnię projekty w latach

2007-2015?

1. bardzo duży wpływ

2. duży wpływ

3. ani duży, ani mały -> przejść do E3_3

4. mały wpływ -> przejść do E3_3

5. brak wpływu -> przejść do E3_3

E3_2. Prosimy podać przykłady które cele strategii Programu rozwoju uczelni zostały

zrealizowane dzięki realizacji ww. projektów.

…………………

E3_3. Czy posiadacie Państwo opracowane wskaźniki mierzące poziom kształcenia uczelni na

poszczególnych kierunkach? Proszę zaznaczyć kierunki z listy, w stosunku do których takie wskaźniki są

mierzone.



3. biologia

4. biotechnologia

5. budownictwo

6. chemia


8. elektrotechnika

9. energetyka

10. farmacja

11. fizyka




15. informatyka







22. matematyka


24. mechatronika

25. metalurgia



28. transport



~ 183 ~

31. wskaźniki takie mierzone są tylko na poziomie uczelni

99. nie wiem trudno powiedzieć -> przejść do E4

E3_4. Proszę wskazać elementy (mierniki) składające się na wskaźnik wskaźniki mierzące jakość

kształcenia.

Miernik 1

Miernik 2

Miernik 3

……

E3_5. Proszę wpisać wartość bazową (wyjściową) wskaźnika wskaźników mierzącego mierzących

jakość kształcenia wraz z rokiem (z którego ta wartość pochodzi) oraz wartość najbardziej

aktualną.

W przypadku kolumny „kierunek studiów ogólnie dla uczelni” proszę wpisać konkretne kierunki lub (w

przypadku istnienia tylko wskaźnika ogólnego dla uczelni) wpisać „ogółem dla uczelni”

Kierunek studiów

ogółem dla uczelni

Wartość bazowa

wskaźnika

Rok pomiaru (w

przypadku

wartości bazowej)

Wartość aktualna

wskaźnika

Rok pomiaru (w

przypadku

wartości aktualnej)

E4. Czy Państwa uczelnia współpracuje z uczelniami z innych krajów?

1.Tak

2. Nie -> zadać E10

99. Nie wiem trudno powiedzieć -> zadać E10

E5. W jakich obszarach przebiega współpraca międzynarodowa z innymi uczelniami?

1. wymiana studentów

2. wymiana pracowników naukowych

3. wspólne prowadzenie badań

4. uczestniczenie w projektach grantach

5. uczestniczenie w programach badawczych

6. uczestniczenie w programach edukacyjnych



E6. Jak ocenia Pan Pani jakość tej współpracy?

~ 184 ~

1. bardzo wysoko

2. wysoko

3. ani wysoko, ani nisko

4. nisko

5. bardzo nisko


E7. Jak zmienił się w ostatnich latach poziom współpracy z uczelniami z zagranicy?

1. Współpraca zdecydowanie się poprawiła

2. Współpraca raczej się poprawiła

3. Współpraca ani się poprawiła, ani nie poprawiła -> zadać E10

4. Współpraca raczej się nie poprawiła -> zadać E10

5. Współpraca zdecydowanie się nie poprawiła -> zadać E10

E8. Jakie czynniki w największym stopniu wpłynęły na poprawę współpracy Państwa uczelni z

uczelniami zagranicznymi? Prosimy wybrać maksymalnie 3 czynniki.

1. rozwój infrastruktury uczelni

2. nowa aparatura badawcza

3. inicjatywa pracowników naukowych

4. inicjatywa władz uczelni

5. inicjatywa zagranicznych partnerów

6. zmiana uwarunkowań prawnych

7. możliwość pozyskiwania środków na tego typu współpracę



E9. Na których kierunkach zaobserwowano największą poprawę w zakresie współpracy

międzynarodowej? Proszę wskazać maksymalnie 5 kierunków (lista zawiera tylko wybrane

kierunki studiów).



3. biologia

4. biotechnologia

5. budownictwo

6. chemia


8. elektrotechnika

9. energetyka

10. farmacja

11. fizyka




15. informatyka







~ 185 ~

22. matematyka


24. mechatronika

25. metalurgia



28. transport




E10. Jak ocenia Pan Pani stan infrastruktury dydaktycznej Państwa uczelni na tle innych uczelni w

kraju w poniższych obszarach kształcenia. Czy stan jest?

1. z

dec

yd

ow

anie

le

psz

y

2. r

acze

j lep

szy

3. t

aki s

am

4. r

acze

j go

rszy

5.z

dec

yd

ow

anie

go

rszy

99

. nie

wie

m

tru

dn

o p

ow

ied

zieć

88

. nie

do

tycz

y


2. obszar nauk społecznych






8. obszar sztuki

E11. Jak ocenia Pan Pani jakość oferty edukacyjnej Państwa uczelni na tle innych uczelni w kraju w

poniższych obszarach kształcenia. Czy jakość oferty edukacyjnej jest?

1. z

dec

yd

ow

anie

le

psz

a

2. r

acze

j lep

sza

3. t

aka

sam

a

4. r

acze

j go

rsza

5.z

dec

yd

ow

anie

go

rsza

99

. nie

wie

m

tru

dn

o p

ow

ied

zieć

88

. nie

do

tycz

y


2obszar nauk społecznych






8. obszar sztuki

~ 186 ~

F.WSPÓŁPRACA Z OTOCZENIEM

F1. Z jakimi podmiotami w najbliższym otoczeniu Państwa uczelnia współpracuje?

1. z przedsiębiorcami -> zadać F2_1, F3_1

2. z uczelniami krajowymi -> zadać F2_2, F3_2



F2. Jaki charakter ma ta współpraca z ...?

1... przedsiębiorcami 2.... uczelniami

1. wymiana naukowców

2. wymiana studentów

3. wspólne realizowanie projektów

4. wspólne występowanie realizowanie grantów

5. wysyłanie studentów pracowników naukowych na staże

6. wysyłanie pracowników naukowych na staże szkolenia

7. kształcenie pracowników przedsiębiorstw

8. transfer wiedzy

9. komercjalizacja wyników badań naukowych

10.udział w szkleniach warsztatach konferencjach

11. realizacja zleceń badawczych na potrzeby przedsiębiorcy innej uczelni, w których udział biorą studenci naszej uczelni



F3. W jakim stopniu jesteście Państwo zadowoleni z tej współpracy z ... w chwili obecnej?

1. j

este

śmy

b

ard

zo

zad

ow

ole

ni

2. j

este

śmy

rac

zej

zad

ow

ole

ni

3. a

ni

zad

ow

ole

nie

, an

i n

ieza

do

wo

len

i

4. j

este

śmy

rac

zej

nie

zad

ow

ole

ni

5. j

este

śmy

b

ard

zo

nie

zad

ow

ole

ni

99

. nie

wie

m

tru

dn

o

po

wie

dzi

eć

1.... przedsiębiorcami

2.... uczelniami

F4. Jakie jeszcze obszary współpracy konkretne działania (inne niż realizowane obecnie), można

by podejmować wspólnie z:

Przedsiębiorcami Uczelniami

1

2

3

~ 187 ~

4

5

6

7

G. WYZWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE I DEMOGRAFICZNE

G1. Czy w ostatnich latach wprowadzili Państwo istotne zmiany w dydaktyce na swojej uczelni?

1. tak

2. nie -> zadać G4

99. nie wiem trudno powiedzieć -> zadać G4

G2. Na których z poniższych kierunków wprowadzono zmiany w dydaktyce?



3. biologia

4. biotechnologia

5. budownictwo

6. chemia


8. elektrotechnika

9. energetyka

10. farmacja

11. fizyka




15. informatyka







22. matematyka


24. mechatronika

25. metalurgia



28. transport




G3. Co było powodem wprowadzenia zmian w dydaktyce na tych kierunkach?

~ 188 ~

1. konieczność dostosowania do wymogów prawnych

2. pojawienie się nowych teorii naukowych

3. posiadanie nowoczesnej aparatury badawczej

4. konsultowanie się z przedsiębiorcami w zakresie konkretnych kierunków kształcenia

5. prowadzenie badań losów absolwentów

6. prowadzenie analiz rynku pracy

7. konsultowanie się z instytucjami rynku pracy (PUP, WUP itp.)

8. stworzenie nowoczesnej infrastruktury dydaktycznej (obiekty, pomieszczenia)

9. zachęcanie przyszłych studentów do wyboru naszej uczelni

96. inne powody, jakie? ...


G4. Prosimy wymienić maksymalnie 3 wyzwania społeczno-gospodarcze, przed którymi stoi

obecnie szkolnictwo wyższe w Polsce?

1. ……………..

2. ……………..

3. ……………..

G5. Prosimy ocenić jakim wyzwaniem dla szkolnictwa wyższego są poniżej wymienione procesy

zjawiska?

1. M

ałe

wy

zwan

ie

2. Ś

red

nie

w

yzw

anie

3. D

uże

w

yzw

anie

99

. nie

wie

m

tru

dn

o

po

wie

dzi

eć

Transformacja w kierunku gospodarki opartej na wiedzy

Wzrost roli innowacyjności

Emigracja młodych ludzi za granicę

Zmiany oczekiwań pracodawców dotyczących kwalifikacji i kompetencji pracowników i kierunku zatrudnienia (sektory, gałęzie)

Nasycenie rynku kadrą z wyższym wykształceniem

Potrzeba rozszerzenia oferty szkół wyższych o zapewnianie uczniom studentom umiejętności praktycznych

Niż demograficzny

G6. Jak Państwa uczelnia jest przygotowana do odpowiedzi na wyzwania społeczno-gospodarcze w

obszarze szkolnictwa wyższego, jakie są obecnie i będą w przyszłości?

1. jesteśmy bardzo dobrze przygotowani

2. jesteśmy raczej dobrze przygotowani

3. jesteśmy średnio przygotowani

4. jesteśmy słabo przygotowani

5. jesteśmy bardzo słabo przygotowani

~ 189 ~

H. TRWAŁOŚĆ I PRZYSZŁE INWESTYCJE

[tylko respondenci, którzy w A4 wybrali odpowiedź 1] H0. Czy zakładają Państwo problemy z

utrzymaniem finansowaniem powstałej, w ramach XIII Priorytetu POIŚ, infrastruktury w okresie

trwałości projektu ów?

1. na pewno będziemy mieć problemy ->zadać H0_1

2. raczej będziemy mieć problemy ->zadać H0_1

3.ani tak, ani nie

4. raczej nie będziemy mieć problemów ->zadać H0_2

5. na pewno nie będziemy mieć problemów ->zadać H0_2

H0_1. Proszę powiedzieć, czy wykorzystywanie powstałej infrastruktury w celach komercyjnych (z

zastrzeżeniem, że działalność gospodarcza będzie mogła wykorzystywać maksymalnie 20%

całkowitych rocznych zasobów wydajności (capacity) rozwiąże problem z zapewnieniem trwałości

projektu?

1. zdecydowanie tak

2. raczej tak

3 ani tak, ani nie

4. raczej nie

5. zdecydowanie nie


H0_2. Z jakich źródeł zakładają Państwo finansowanie powstałej infrastruktury w okresie

trwałości projektu ów?

1. ze środków własnych (statutowych)

2. z kredytów

3. z grantów (innych niż NCN)

4. ze środków NCN

96. inne, jakie?


H1. Czy są Państwo zainteresowani aplikowaniem o fundusze unijne, które będą dostępne w

najbliższych latach (2014-2020)?

1. tak

2. nie -> przejść do H3


H2. Które z Programów Operacyjnych znajdują się w Państwa szczególnym zainteresowaniu

(można wskazać więcej niż jedną odpowiedź)?

1. Program Operacyjny Inteligentny Rozwój

2. Program Operacyjny Polska Cyfrowa

3. Program Operacyjny Polska Wschodnia

4. Regionalny Program Operacyjny

96. Inne, jakie? ...

~ 190 ~

99. Nie wiem trudno powiedzieć

H3. Czy w kolejnych latach planują Państwo realizację projektów mających na celu rozwijanie

rozwój uczelni?

1. tak

2. nie -> zakończyć badanie

99. nie wiem trudno powiedzieć -> zakończyć badanie

H4. Czego mogą dotyczyć te projekty (można wskazać więcej niż jedną odpowiedź)?

1. rozwój infrastruktury (obiekty, pomieszczenia)

2. zakup wyposażenia np. w postaci aparatury badawczej

3. tworzenie nowych rozwój dotychczasowych kierunków studiów

4. rozwijania współpracy badawczo-rozwojowej

5. kształcenie kadry dydaktycznej



H5. W jakim stopniu będą one uzupełniać zakres projektów dotychczas realizowanych? [pytać tylko

tych co realizowali projekty z A4 i tylko o te obszary wskazane w H4]

1. w

bar

dzo

d

uży

m s

top

niu

2. w

du

żym

st

op

niu

3. w

śre

dn

im

sto

pn

iu

4. w

mał

ym

st

op

niu

5. w

bar

dzo

m

ały

m s

top

niu

99

. nie

wie

m

tru

dn

o

po

wie

dzi

eć


2. zakup wyposażenia w postaci aparatury badawczej


4. rozwijania współpracy B+R

96. inne

H6. Z jakich środków chcą Państwo finansować planowane projekty? [pytać tylko o te obszary

wskazane w H4]

1. ze środków własnych

2. ze środków krajowych

3. ze środków unijnych



-> zadać H7 -> zadać H7

2. zakup wyposażenia w postaci aparatury badawczej




4. rozwijania współpracy B+R -> zadać H7 -> zadać H7

96. inne -> zadać H7 -> zadać H7

~ 191 ~

H7. Czy spodziewają się Państwo problemów ze zdobyciem środków finansowych na wkład własny

na potrzeby realizacji w w projektów?

1. Zdecydowanie tak

2. Raczej tak

3. Raczej nie

4. Zdecydowanie nie

99. Nie wiem trudno powiedzieć

Podziękowanie za wypełnienie ankiety.

5.3 Sprawozdania z analizy metodą case study

W wersji elektronicznej.

~ 192 ~

Agrotec Polska Sp. z o.o.

ul. Dzika 19 23 lok. 55 00-172 Warszawa

tel.: + 48 22 403-80-26 fax: + 48 22 403-80-25

e-mail: [email protected]

mailto:[email protected]

„podsumowanie efektów wdrażania projektów w ramach ...€¦ · natomiast za czynniki...

Documents