araba sevdasi

8/6/2019 ARABA SEVDASI

1/87

ARABA SEVDASI

Recaizade Mahmud Ekrem


2/87

Recaizade Mahmut Ekrem

(1847-1914) air ve yazar. stanbulda dodu. Reci Efendinin olu. BeyaztRtiyesi ile Mekteb-i Irfanda okuduktan sonra Harbiye ddsine girdi (1858). Salkbakmndan uygun olmad iin okuldan ayrlp, Hariciye Nezareti Mektub Kaleminememur oldu (1862). Namk Kemal ile tanp Tasvir-i Efkrda yazmaya balad1867de ayn gazeteyi devrald. 1877de r-y Devlet (Dantay) yesi oldu.retmenlik ve bakanlk, Ayan azl yapt. stanbulda ld. Kksu Mezarlnagmld.

Tanzimat dnemi sanatlarndandir. iir, hikaye, roman, piyes ve tenkit yazlaryazmtr. Sanat sanat indir prensibine bal olarak tabiat, sevgi, lm temalarnileyen iirler yazd. Batledebiyatn domasna zemin hazrlad.

iir kitaplar: 1. Name-i Seher (1871), 2. Yadigr-ebb (1873), 3. Zemzeme (cilt, 1883-1885), 4. Nijad Ekrem (iirler, hatralar, 1911).

Roman: Araba Sevdas (1896, 1940, 1963).

Hikyeler: 1. Muhsin Bey yahut airliin Hazin Bir Netcesl (1889), 2. ems (1895).

Piyesleri: 1. Afife Anjelik (1870), 2. Vuslat yahut Sreksiz Sevin (1874), 3. ok Bilenok Yanlr (1914, 1941,1970).

Dier eserleri: 1.Tlim-i Edebiyat (Edebiyat bilgileri, 1872,1882), 2. Takdir-I Elhan(Tenkid, 1886), 3 Atala (Chateaubrianddan tere. 1871), 4. Meprlzon Tercmesi (1875,S. Pelticodan), 5. Niz (Franszcadan manzum ve mensur tercmeler, 1885), 6.Kudemdan Birka ir (1888), 7. Tefekkr (1888)
http://www.saglik.im/http://www.saglik.im/http://www.saglik.im/http://www.saglik.im/http://www.saglik.im/http://www.gramerimiz.com/namik-kemal.htmhttp://www.gramerimiz.com/namik-kemal.htmhttp://www.gramerimiz.com/namik-kemal.htmhttp://www.gramerimiz.com/http://www.gramerimiz.com/http://www.gramerimiz.com/http://www.gramerimiz.com/http://www.gramerimiz.com/http://www.gramerimiz.com/romanhttp://www.gramerimiz.com/oyku-hikayehttp://www.gramerimiz.com/oyku-hikayehttp://www.gramerimiz.com/romanhttp://www.gramerimiz.com/http://www.gramerimiz.com/http://www.gramerimiz.com/http://www.gramerimiz.com/namik-kemal.htmhttp://www.saglik.im/


3/87


4/87

grr; bundan da ok holanrsnz. En sonunda yukardaki kapdan karak bumeydanc ve setin stne kp daha nce grdmz binay yakndan grr, bununbaheye bal bir gazino olduunu renirsiniz. Bylece bahenin her bakmdanmkemmel olduunu onaylarsnz.

Bu birka szle kabaca tarif edilmi olan amlca Bahesi bundan nce, imdiki

gibi hznl bir sessizlie ve yalnzla sahip deildi; grltl bir elence yeriydi.Dzenlenmesiyle epey uralan bu bahenin, Rum takvime gre bin iki yzseksen alt senesinin bahar mevsiminde alaca haberi, stanbul ile beldenin halkarasnda duyulmutu. Zevklerine dkn genler ve zellikle byle elencelerierkeklerden birka kat daha fazla aramaya, yaradl olarak mecbur olan hanmlar, ozamann gelip atmasn bekleyerek elbiseye, sse bal hazrlklara gerei gibi hzvermilerdi. Bizim memlekette benzeri daha grlmeyen bu yerden her an ve belkimehtapl gecelerde kolaylkla yararlanmak iin pek ok aile amlca, Bulgurlu, Kskl,Tophaneliolu, Balarba taraflarnda kkler, evler kiralamt. Bahar gelir gelmeztanmak istiyorlard.

Nihayet o senenin mays ay balarnda bahe ald. Dinlenme ve gezme gnleri

olarak kabul edilen cuma ve pazar gnleri skdar, Kadky, Beylerbeyi gibi amlca'yakomu saylan yerlerin dnda stanbul'un uzak yerlerinden, Boazii'nden ve bakayerlerden arabalarla, hayvanlarla ve bazen de yaya olarak gelen kadn, erkek binlerceseyircinin baheye saldr gerekten grlmeliydi. Snr, ancak bir eyrek saattedolalabilen bahe o kadar geniliine ramen, bu byk kalabal iine alamyordu. Buyzden halkn bir ksm girdike, bir ksm kmaya mecburdu. Bylece gerek yukar,gerek aa kapdan aralksz birekilde girip kan seyircilerin okluuyla, o koca bahe-benzetme biraz kabaca olsa da- byk bir ar kovann andryordu. Fakat bu yle birkovand ki arlarn bal gsteren gm markal bastonuyla vuruyordu. En az bedakikada bir ular altn, siyah, ipek bir eride bal, mineli saatini beyaz yeleinincebinden karp bakyor; sonra sabrszlkla yerinden frlayp kapya doru be on admgidiyor ve yine sandalyesine dnerek nceki vaziyetini alyordu. Gen beyin bu hlinedikkat edenler, kendisinin nemli bir bekleyi rahatszl iinde olduunu sanrd.

Eski vezirlerden rahmetli (...) Paa'nn olu olan muhteem Bihruz Bey, ilden ileg ederek on be sene kadarstanbul'a ayak basmam olan babasyla kk yandamemleket memleket dolamt. Bu yzden de bir ocuun eitimi iin gerekli olan bilgilerion alt yana kadar alamamt. Sonunda babasnn bir iinden karlmas zerinestanbul'a gelmiler ve bir ortaokula girmesi salanmt.

Aradan alt ay gemeden (...) Paa yine bir ilin valiliine atanm ve stanbul'danayrlmaya mecbur olmutu. Ama bu defa Bihruz Bey, eitiminden geri kalmamas iinannesiyle beraberstanbul'da braklmt.

ki sene sonra paa yine iinden

kar

l

p stanbul'a geldiinde, imtihan sonucundaolunun kara cmleye, imlya, okumaya olan bilgisini yeterli grd. Eitimini tamamlaypbir diploma alncaya kadar okula devam etmesine gerek grmeyerek ocuu kendiarzusu zerine Babli kalemlerinden birisine rak etti. Eitim iinse artk doal olarakart grnen Franszcayla birlikte ikinci derecede nemli grlen Arapa ve Farsayretmek zere maal hocalar tuttu.

Bihruz Bey ilk hevesle be alt ay kadar kaleme devam etti. Daha Franszca bircmle bile okuyamadan, azdan rendii bir hayli szle batl genlerin tavr, kyafet, hlve hareketlerini taklit etmede gerekten ok byk gayret gsterdi.

Bihruz Bey, annesinin tek ocuu olduu iin zaten hep mark bymt.Babasnn serveti, onun istedii her eyi kolayca elde etmesine msaitti. Genlik

heveslerine de hibir yerden bir gn engelleme grmedii iin sonralar kaleme gidipgelmeyi epey azaltmt.


5/87

Kaleme gitmedii gnler salarn kestirmek, terziye elbise smarlamak,ayakkabcya l vermek gibi hi eksik olmayan sebeplerle Beyolu'nda, tede beridevakit geirirdi. Cuma ve pazar sabahlan da hocalarndan yarmar saat ders aldktansonra evinden kar, akamlara kadar gezinti yerlerinde dolard.

Bu beyin illerde bulunduu zaman en byk zevki, srmal bir elbise iinde, midilli

veya at zerinde, arkasnda ifter ifter hizmetkrlarla sokak sokak gezip dolamakt.stanbul'a geldikten sonra eye merak sald. Birincisi araba kullanmak, ikincisi batlbeylerin hepsinden daha ssl gezmek, ncs de berberler, ayakkabclar, terziler vegazinolardaki garsonlarla Franszca konumakt.

Bey, klar Sleymaniye'deki konaklarnda, yazlar da Kk amlca'dakikklerinde otururdu. Kendisi gibi kibar evrelerin ilgi gsterecei gezinti yerlerindengitmedii hibirisi kalmamt. Buralara en son modaya uygun ekilde giyinmi olarakbazen yaz, bazen de kr bir ift beygir koulu drt tekerlek zerinde, st ve yanlar ak,ssl bir sedirden oluan ve seyisin oturmasna mahsus yerin arka tarafnda bulunanarabasyla giderdi.

Kn, ak bir hava grnce ss eksilmesin diye zerine sadece dar ve ince bir

ceket alarak, dizlerinin zerineyse sadece kadife bir rt atarak Beyolu Caddesinde,Kthane yollarnda araba kullanr ve en iddetli poyrazn karsnda tiril tiril titrerdi. Yaznda otuz, otuz be derece scak gnlerde amlca'da, Haydarpaa, Fenerbahe yollarndayine ayn hevesle en kzgn gnein altnda hasm hasm halanr; fakat bu azab en bykzevk olarak grrd. Bihruz Bey her nereye gitse, her nerede bulunsa amac, hemgrnmek hem grmek deildi, yalnzca grnmekti.

Bir gn (...) Paann lm gerekleti ve olu birden yirmi sekiz bin liralk birmirasa kavutu. Yapt ilerde de serbest kalnca o byk serveti az zaman iindetketecek bir zevk ve elence hayatna dt. nk annenin, eskiden beri evldzerinde hibir hkm, hibir tehdidi etkili olamazd. Babasnn lmyle oluna geenservetin iyi bir ekilde idare edilmesi iin akrabadan baz kiileri ie kartrmak gibitedbirlerde bulunmusa da sonu alamayacan anlamt. Bununla birlikte ocuutamamyla kendi heveslerine brakmak zayfln gstermi ve ayrca gen beye o adanbir sknt ektirmemek zere konan mutfak masraflarn ve hizmetlerinde devamlaltrdklar baz emektar hizmetkrlarn maalarn kendi malndan demeye razolmutu.

Mirasyedi beyefendinin kendi elence hayatndan baka hibir masraf olmadhlde her ay eline geen yz elli lira kadar bir para o elence hayatna yetmezdi.

Bu arada beyin Arapa ve Farsa hocalar, kovulur gibi davranlar grmeyebalaynca birer birer konaa gelmemeye baladlar. Yalnz Msy Piyer adndakiFranszca hocas beyin nabzna gre erbet veren kurnaz bir ihtiyard. Onun eskisi gibi

devam etmesine izin verildi ve hatta drt lira olan maa

alt

liraya ykseldi.Genellikle btn mirasyedilerin dnd gibi Bihruz Bey de servetini, yemeklebitmez tkenmez zannediyordu. Bunun iin yerli yersiz giritii harcamalar, nakit paraylakarlanmaya baland. Onlar bitince stanbul tarafndaki en az gelir getiren dkknlarbirer birer satld. Sonra, Beyolu'ndaki nemli maazalara sra geldi. Bunlar da eldenkarld. Galata'da bir han vard. Sonunda o da satld. Mlk olarak elde, Sleymaniye'dekikonak ile Kk amlca'daki kkten baka birey kalmad. Fakat Bihruz Bey dalmolduu elence lemine arabasyla, hizmetileriyle, tantanasyla aralk veremeden devamediyordu. nk annesinin renk renk kadife kutular iindeki mcevherlerine veprlantalarna henz el srlmemi ve onun sorumluluunda bulunan be on para malaise daha hi dokunulmamt.

amlca halk bahesinin alacan, oraya yakn oturduu iin doal olarakherkesten nce haber alan Bihruz Bey, mart gelir gelmez annesini zorlaya zorlaya yazla


6/87

tanmaya raz etmiti. Kke tanmalarnn ertesi gn hemen Jar den Publik (halkbahesi)'in iini, dn gezdi. Burann ok a l mod (modaya uygun) ve zellikle de kendiarzusu bakmndan gsterie ok favorabl (uygun) bir prmonad (gezinti) yeri olacananlad. Bunun zerine ekipajm (araba takmn) yine biraz daha ssl gsterebilmek iinBeyolu'nda bulduu baz vastalarla Bender fabrikas rnlerinden olduka hafif ve zarif

bir arabayla dierlerine nazaran ikier parmak daha uzun boylu, bir ift eitimli Macararaba hayvansmarlad.Araba ile hayvanlar, bahenin aldnn ikinci haftasnda geldi. Bihruz Bey de

hemen o haftadan itibaren her cuma ve pazar gn halk bahesinin seyircileri arasndagrnmeye balad.

Araba, gerekten de o senenin moda rengi olan ok ak, tatl bir sarya boyanmt.Yan taraflar beyin ad ve soyadnn ilk harflerini iine alan yaldzl birer marka ilesslenmiti. Tekerleklerinin ubuklar incecik fakat kendisi fazlasyla yksek, zarif, nazikve adi bir tabirle kz gibi bir eydi. Annelerinin en gzellerinden olan kr hayvanlarnagelince, bunlarn da gerek boylan, gerek renkleri araba ile uygun ve koum takm da tabiki en iyisindendi.

Mevsimin modasna gre bazen koyu, bazen ak renkli epey dar elbisesi, balrenginde eldivenleri, ufak fesi ile yan taraftan grnen yznn bir yans frenk gmleinindimdik duran yksek yakasyla rtlmt. Bihruz Bey, yeleinden- Ben o dilden anlamam. Fener lemi nasl gidiyor? Monde (kibarlar) geliyor mu?- Ne gezer!... Sizin bu jar dirimiz (bahe) yok mu? Papazn ban da kuruttu, Fener'inparlakln da sndrd, Moda'y da eskitti!... imdi buradan baka her yer bir desert!(l!)

Arkadayla bu konumay yapt ksa zaman iinde Bihruz Beyin zihninden birokdnce gemiti:-Ne mnasebet?... Kadky gibi orta tabaka mahallesinde bu kadar k bir ekipajbulunsun!... Ne mnasebet?... Orada olanlar hep bilinir. "Sarn tanrm" demesi deaz... Tansayd yle mi dururdu?... Oh! Quelle, beaute divine/ (Ne ilhi bir gzellik!),Surtout quel got exellent! (Ne sekin bir zevk!) Benim ekipaja ne kadar dikkatlibakyordu!... Asaletini bu da ispat etmez mi? Acaba kimdir bu?... phesiz une jeune filleblonde (sarn bir gen kz). Fakat u Kefi'yi nasl savacam? O zaman abuk anlalr.Bakalm yaknl bana mym, yoksa ona m? Kim olduunu renmek kolay. Takip deeder, gittii yeri grrm...

Bu dncelerden de anlald gibi Bihruz Bey landonun, Kadky tarafndanolduuna inanmyordu. Arkada Kefi Beyin: "Lndoyu her ne kadar tanmazsam dasarn hanm bileceim." eklindeki szlerini de kadna birlikte bakmalar iin ald bireit tedbir olarak gryordu. Ama btn bunlara ramen pheden de tamamen

kurtulam

yordu.Landoyu, Kadky'e yaktramyordu. nk tand birok batl bey sayesindekendisinde birtakm garip dnce ve tavr ortaya kmt. Bunlara gre Bihruz Bey,stanbul'un semt ve mahallelerini snfa ayrmt. Birincisi, kendisi gibi noblesse (asil)ve itibar sahibi kimselerden oluan civilise (meden) insanlarn; ikincisi burjuva snfnn,yani ada dncelerden o kadar da hissesi olmayan kaba tabiatl, orta hili halkn;ncs ise esnaf takmnn oturduu yerlerden meydana geliyordu.

Kadky'n bu snflarn ilkinde olmas gerekiyorken, her naslsa Bihruz Bey, onuikinci snfa dahil etmiti. Arkada Kefi Beyin, "Sarn hanm tanrm. " demesinigerekten byk bir tedbir yalan olarak grmesinin sebebi ise uydu: Kefi Bey, bu narinkadna kur yapacak olursa kendi kynden olduu ve zaten tand iin Bihruz Beyin bir

ey deme hakk ve rekabete kalkmaya yz olamayacakt. Halbuki Bihruz Bey nerde,Kefi Bey nerde? kisinin arasndaki asalet, yakkllk, zerafet ve kiilik fark, Kk


7/87

amlca ile Kadky arasndaki fark kadar bykt. Landonun ssyle vnen gzelkadnn bu fark bilmemesi ise Bihruz Beye gre mmkn deildi.

Durum byle olsa da hanmefendinin bir ara Kefi Beye de bakndaki hikmetneydi? Bu bakn anlam Kefi Beye, "Bey! Sen o arabaya hi de yakmyorsun!" demekmiydi? Yoksa kendisine kar: "Niin yle adi adamlarla gryorsunuz? Veyahut:

"Yannzda o olmasayd, size daha baka trl bakacaktm..." gibi birey miydi? Bunuderhal anlamak, Bihruz Bey iin ok nemliydi ve bu da Kefi Beyin savulmasna balyd.Onun iin Kefi Beyi, yanndan defetmeye bir are arayp dururken Kefi Beyin:- Mon er, ben biraz da baheye gireceim. Arkadalardan birisiyle randevumuz var,bakaym gelmi mi? eklindeki ayrlma teklifini,- yle ise au revoir (grmek zere)! diye karlad ve iki arkada birbirinden ayrld.

Kefi Bey, gerekten doruca baheye girdi ve kalabalk iinde kayboldu. BihruzBey de fesini, boyun ban dzelttikten, potinlerinin tozunu arabacsna aldrdktan sonrayerine rahata yerleti, landonun geliini beklemeye koyuldu.

Aradan iki dakika gemeden lndo, bahenin br kesinden kt. Zavall BihruzBey, nne gelinceye kadar yle bir yrek arpntsna uramamt. Bandaki kan

kalbine doru inmi, yz mavi bir renk almt. Kendi kendine:- Diyab, par azar srej amur? (Vay canna, yoksa k m oluyorum?) gibi alafrangaszler sylenmeye balad. Oturduu yerde baz pozlar aldktan sonra lndoya gzlerinidikti. Lndo, btn byklyle Bihruz Beyin bulunduu noktaya geliyorsa daiindekilerde kesinlikle bir hareket grlmyordu. Bihruz Bey, arabasn biraz geri almakbahanesiyle hayvanlarn hareket ettirdi. Bundan maksad landonun iindekilere: "Benburadaym!" demekti. Bu hareket de etkili olamad. Lndo geldii gibi geti gitti.- Ne baya kadn!... Yazk ekipajal. O da bir ey deil a!... Zaten modas gemi!...Hayvanlar dersen ka paralk eyler!... yle ordinaire (ad) insanlar kendileri gibi insanlaraynelirler. Ce'st naturel (doal birey). Dommage! Voil une beaute mal placee! Si c'estune beaute par exemple. (Yazk! te yerini bulamam bir gzellik! Tabi, eer buna birgzellik demek doruysa...)

Bihruz Beyin bu tr szleri sylemeye kalkmas, arabadan ilk grd yaknlgrememekten kaynaklanan bir zrt tesellisi saylrd. Yoksa gerekte, o zamana kadarbir kerecik olsun tatmad bir ekememezlik acsyla dama birdenbire aclanm ve bukskanln sonucunda arm kalmt. Gzleri kararm; zihni bulanmt. Kendisine birdakika nce bir nee ve elence lemi gibi grlen o halka ak park, gzleri huzursuzeden bir kargaalktan ibaret grmeye ve baheden doru gelen mzka seslerini,kulaklar trmalayan bir ahenk cehennemi gibi duymaya balamt. Fakat ne yapsn?...Arabann arkasndan gitmek, kendini drme; orada durmak ise tahammledilemeyecek bir ey... Tamamen savuup gitmek mmknd. Ama o da zntden

kaynakland

n

dndrebilecei iin kendince bir eit alalmayd

. Zavall

Bihruz Bey,hibireye karar veremedii iin olduu yerde durup dnmeye balad.Franszca hocasyla beraber okuduu romanlarda, kendisinin iinde bulunduu zor

duruma benzer baz olaylar gemiti. Bir ara aklna onlar geldi. Onlar dndke yavayava kanndaki hiddet soumaya balad. nk byle bir durumda, kadnlara karindifference (ilgisizlik) gstermekten baka etkili ve faydal bir tedbir olamayaca kuralno romanlardan hatrlam ve bylece onlardan grd btn fayda da bu olmutu.Orada kalmaya ve lndo tekrar gelip gedii vakit kendisi de vazifesizce baka bir tarafabakmaya karar verdi. Bu defa lndoyu rahat birekilde bekledi.

Lando drdnc kez yine br taraftan kt. Fakat bu defa doruca baheninkaps hizasna geldi, durdu. Hanmlarn emir ve iaretleri zerine arabac derhal aaya

indi. Arabann kapsn at. Zihninde tamamyla vazifesiz grnmee karar veren BihruzBeyin gzleri ncekinden daha fazla alm, ilerden durumu izliyordu. Arabann kaps


8/87

alr almaz birbiri arkasndan iki hanm indi. Bunlardan biri o bildiimiz sarn hanm,dieri de onun arkadayd. Hanmlar arabadan indikten sonra arabac, ald emir zerinelndoyu br tarafa doru yrtt. Sarn hanm, kendisi gibi gnl avclnda ustalkkazanm kadnlara has bir iveyle yanndaki hanma birey sylemi de ona glyor gibiglmseyerek gzn Bihruz Beye evirdikten sonra ar ar yrd. Arkadayla

birlikte baheye girdi. Bunlar landolarn bahenin hizasnda durdurur durdurmaz BihruzBey kendi kendine:"- Kefi'nin randevusu anlald! Vay llk vay! Ya tekinin o az neydi? Fakat bu kim?Belli ki bir kokot! Byle baya bir kokotla Kefi gibi baya bir kurr'n davranlarngrmek de hotur ya!... Ben de baheye girer, bir tarafta bunlar seyrederim. Ne nemi varki?... Ah o zevzee niin yz verdim de arabama ardm, yanma oturttum! Fakat ununkim olduunu renmeliyim. Lparans e trompz derler; ne kadar doru bir sz..." gibibirtakm szler syleyerek baheye girmeye karar vermiken, sarn hanmn obakndan yine kendisi iin mitli bir anlam kard iin kadncaz hakkndaki szlerinigeici olarak geri alarak hemen arabasndan frlad. Baheye girdi. n sra konuarakyrmekte olan iki hanm takip etmeye balad. Sarn hanm ksadan uzunca,

uzundan ksaca, tam olarak orta boylu, narin yapl biriyi Yrrken birdenbire duruyor;dururken birdenbire hareket ediyor; dnp dnp arkasna bakyordu. Hani u mehurszle tarif olunan cilveli tavra sahip bir gzeldi:

h zi tu muht be hengm- devden Ram kerden stden vpes nigerden(Ceylan, seke seke koarken, rkm gibi durmay ve dnp arkasna bakmay

senden rendi.)Salar imdiki boyalarn verdii kzl renkte deil, olduka ak, doal saryd.

Gzleri, Allah'n doruyu gsteren yaradl hatas olarak mavi deil de izgileri belli olankoyu saryd. Kalar kumrald. Yz, vcudunun narinliine nispeten dolgunca; burnu iseyznn dolgunluuna nispeten inceydi. Az, airlerin tasvir ettikleri hayali noktadanbe on bin defa byk, fakat yine de olduka kkt.

Bu zellikleriyle epeyce gzel kabul edilecek sarn hanmn en byk, en etkiligzellii baklaryla dudaklarnda idi. O bakta bilmem ne hiddet vard ki dikilip durduuvakit bakt gzlere bir imek gibi etki ederek t can evine ular ve muhteemyaradlndaki yakclk karsnda yrekleri tir tir titretirdi. O dudaklarda bilmem nekuvvet vard ki nazik birekilde konumayla veya zarif birekilde glmsemeyle hareketetmeye balad zaman hasret dolu baklara trl trl anlamlar sunar ve bu anlamlarortaya kt zaman insan tahamml etmekte zorlanrd.

Kadn ok gzel giyinmiti. O zamann modasna pek de uygun olmayarak birazdar kesimli, st mavisi rengindeki atlas feracesi, boy posundaki uygunluu ortayakaryordu. Araba iinde saatlerce zerine oturduu iin giysisinde birok krklk

olumutu. Ancak buna ramen gnee kar

gelince o renklere ly

k birekilde oldukagzel, olduka ho klar, glgeler iinde gz alc bir grnt sunuyordu. En incetrnden olan yama, tozpembe yanaklar zerinde yeni am bir gl ssleyen gzelbir buu gibi duruyordu. Yaman iki yannda haylazcasna darya sarkm olan verzgrn kmldatmasyla hemen oynamaya balayan srma teller ise beyaz bir bulutparasna doru dnen gneklarn andryordu. Bandaki ssl balk da gk mavisirengindeydi. Benzetmelerimizin bayalamayacandan emin olsak bunu da o sarsalarla beraber gneli bir gkyzne benzetirdik. Ak efltun renkli eldivenler iindekiellerin ve tahminen otuz drt numara iskarpin iinde, ipek orapla rtl ayaklarnzariflii bilinemezse de zlem duyanlar iin bunlar da pek sevimli, pek nzik idi.

Sarn hanmn emsiyesine gelince yle dantelli, saakllar gibi parlak renkli deil

de yaradlndaki -hani ya u Bihruz Beyi ilk bakta "Kel gu ekseln" szyle kendisinevg yadrc bir kii eden- zerafetin en byk iareti olarak sade, gzel ve yalnz sapna


9/87

feracesinin renginde bir kurdel bal, siyah, ar atlastan idi. Okuyucular isterlerse buemsiyeyi de o gneli gkyznn bir tarafnda, bir kara buluta benzetebilirler. O zamanbenzetmenin sunduu hayal ortaya kar. nk bulutun gn iinde olmas gerekirkengkyz bulutun iine girmi olur.

Sarn hanmn yandan bahsetmedik. nk bilmiyoruz. Kymetli dilerini

anlatamadk. nk grmedik. Fakat tahminimizce bu gzel kadn, olsa olsa yirmi yanhenz bitirmitir. Diler de elbette iki dizi incidir!Gzel hanmn arkada, kendisinden boylu, kendisinden enli, kendisinden yal,

hem de ok yalyd. Mavi gzl, esmer yzlyd. Canl canl yryne ramen pekdin; ok konumasna, akay ok sevmesine, devaml glmesine ramen pek neeliydi.Yanlarndan gelen geenlere neredeyse birey syleyecek gibi dikkatli dikkatli bakmasnaramen serbest alm bir hanmd. Sanki kalpaklar yanndaki dkknlardan okalveri eden birini akla getiriyordu.

Siyaha alan koyu yeil kumatan feracesine sz yoksa da onun arka eteinisrekli sa eliyle tutup kaldrmasnda pek zerafet yoktu. Karamandola'dan ald potinlerieski deilse de yrrken fercenin etekleri ok kalkt iin o potinlerin st tarafndan

beyaz, tire oraplarn grn pek gzel gelmiyordu. Sol elindeki beyaz emsiye, ipekligibi parlyor olsa bile bkm yerlerinin bir parack sararm olmas o kadar hogrnmyordu. Kalnca yama o yata bir hanm iin pek uygundu; ancak bu yamanara sra enesinden aaya doru dmesi hi de sevilirey deildi. Fakat bu iki hanmnbirbiriyle olan arkadal, ar ztlklar deitirecek gzel bir manzara sergiliyordu.Mesel sarn hanm sar bir gl, dieri ise onunla balanm bir maz dal idi. Yahutsarn hanm iek am nazik bir fidan, yanndaki ise o fidann dzensiz bir glgesiydi.Veyahut sarn hanm parlak bir gne, br ise o gnein yanndan ayrlmayan, ognei daha gsterili gstererek kendisini de biraz ho gsteren kara bir buluttu.

ki hanm ar ar gittiler. Sz edilen gln yannda durdular. Oradaki be altkadar iee birka ar toplanm, havuzu seyrediyorlard. Bihruz Bey de hanmlarnarkasndan gitti. Drt, be adm kadar uzakta, gln kenarnda bastonuna dayand durdu.

Havuz, bazen beyazlktan daha fazla hoa giden yeil rengi henz alamamsa daepeyce bulanm, sararm olduundan kenarndaki ve civarndaki aalar ve bitkilerleonu seyretmeye gelenlerin ekillerine, boy poslarna, yzlerine aynalk edebilirdi. indekikrmz, beyaz, siyah renkli balklar gneten, hayatlar iin gerekli olan enerjiyi almak iint suyun yzne kadar km; su iinde sakin ve mest olmu birekilde etraf seyretmeyedalmlard. Havuzun gneklarnn yansmasyla parl parl parlayan yzeyi, iindeki bubalklarla beraber irkin renkli, iekli bir ipekii kuma gibi grnyordu.

Sarn hanmla beraberindeki hanm, gln kenarna gidip de yzeyde kendiakislerini grnce sarn hanm sze balad ve aralarnda yle bir konuma geti:

- Bak, bak engi Han

m, yer aynas

! Gryor musun kendini?...- Yer aynas m?... O da nedir? Yer elmas bilirim ama yer aynasn hi iitmedimdi!- Yaman biraz syrr da bakarsan, yer aynasnn iinde iki tane yer elmas dagrrsn...- Nesine bakaym. Bulank bir su; o krmzeyler de galiba Amasya elmas olacak!...- Ay Amasya'da elmas kar mym? Ben de bunu iitmedimdi.- Elma, ayol elma!... Elmas deil. Elmasn, prlantann ngiltere'de ktn bilmeyecek nevar? Sen de elence bulamadn da besbelli benimle eleniyorsun...

Bihruz Bey, hanmlarn bu konumasn byk bir dikkat ve nemle iitmek iinolduu yerde kulaklarn drt amt. "Yer aynas" benzetmesi ve zellikle de "yer aynasiinde yer elmas grnecei" hatrlatmasndan dolay kendi kendisine:

- Quel esprit! (Ne zek!) Quelle fnesse! (Ne incelik!) diyerek sarn hanmn zerafetinehayran olup dururken ngiltere szn iittiinde bunu soyut, kendisine frlatlm prlanta


10/87

kadar kymetli ufak bir ta olarak kabul etmek istedi. Bunda da aslnda hakk vard. nko toplulukta kendisinden baka, ngiltere'den daha yeni gelmi bir msy gibi alafrangagiyinmi kimse yoktu. Bihruz Bey, byle kymetli bir vg elde ettii iin kendisinidnyann en mutlu insan yapan bu tan; yani bu zarif hediyenin altnda kalmayacakekilde gzel bir karlk hazrlamaya balad.

Bu srada mevcut olan seyirciler de ekiliyorlard. Beyefendi bu gzel tesadftenyararlanarak derhal hanmlara yaklat. Ceketinin bir iliine sokulmu olan beyazgeraniurm yani kaba Trkeyle sardalya ieini kard ve:- "Kymeti ngiltere'yi, Fransa'y ve belki btn Avrupa'y satn alabilecek olan prlantanzabyle fanee (solgun) bir iekle karlk vermek lyk deilse de kabulne tenezzlbuyurmanz rica etmeye zarar grmeyerek kendimi mesut sayarm. Byle bir iltifatnzadmirateuriinz (hayran) ne kadar heureux (mutlu) eder tarif edemem." diyerek ieisarn hanma doru uzatt. Sarn hanm bu szleri hi zerine almayarak sanki kendiniseyretmekle megul oluyordu. Nihayet beraberindeki hanmn uyars ve zorlamasylaBihruz Beye doru dnd:- "Teekkr ederim." dedi. iei ald. Bir toplu ine ile gsnn bir tarafna ilitirdi.

Arkasndan yanndaki hanma: "Acaba kke girmeye izin var mdr?" dedi. teden BihruzBey hemen sze kararak:- "Bahenin her tarafn gezmeye herkesin droi (hak) vardr. Zaten byle rustique (krhayatna ait) yerlere sizin gibi huriler, periler yakr!" dedi. Bunun zerine sarn hanmglerek arkadana doru eildi, gizlice birey syledi. Syledii:- , bu benim adm nereden renmi? Sznden ibaret idi.

Bihruz Bey, derece derece sarn hanma yaklamak, onunla tanmak, konumakistiyordu. Halbuki ilk raslantda kendisini o kadar yakndan Bihruz Beye gstermek, -artkbari ismiyle analm- Perive Hanmn hesabna uymuyordu. Bunun zerine iki hanm,kk gezmekten vazgeerek aa doru yrdler. Be, on adm sonra kalabalk iinegirdiler. Bihruz Bey de glge gibi onlar takip etmeye balad.

Bihruz Bey, hem ar ar yryor; hem de Perive Hanmn yznn veniteliklerinin gzelliklerini birer birer tekrar ediyordu. Byle yz melek, huyu melek,zeks fevkalde, eitimi mkemmel ve bu zelliklerle olduka asil bir aileye mensubiyetiphesiz olan bir hanmefendinin Kefi gibi baya, kt eitimli bir adama yaknlkgstermeye tenezzl etmesinin mmkn olamayacan dnyordu. Ve biraz nce buhanm hakkndaki kt dncelerini aadaki u dnceleriyle dzeltmeye alyordu:- Bu nasl gzellik? Uzaktan gne gibi grnyor, gzleri kamatryor... Yakndan ay gibiparlyor da insann baktka bakaca geliyor! Ne kadar airane bir gzellik! Ya okonumasnn gzellii! Yer aynas, yere denmi ayna, bu kk gl iin ok gzel birbenzetme! ngiltere prlantas! Bu da gzel, benim iin fazla vc ama zarar yok. iei

ok zor kabul etti. Tabi byle bir gen iin bu durum sadece iffet ve masumluktankaynaklanyor. Acaba ad nedir?... Ah! aceleyle soramadm. Heyecan brakmyordu ki...Ben de gzel karlk verdim ya. Allah'tan zerimde o iek vard. Gerekten ok airanebir tesadf oldu. Yaasn, yle bir gln kenarnda... Lmartine! Ah Lmartine! Gelip debu hli grmeliydin! Be dakika iinde en parlaklarndan be yz ver yazmak iin neairane bir tabloydu!... engi Hanm... Ne tuhaf isim! engi, dansz olarak bilinir, ama busz isim olarak hi iitmedimdi. Orjinal, bu da ok orjinal. zerindeki u tuvalete, uyrye bak! Gerekten Kalipso gibi efsanev bir kadn... Sanki Kalipso'yu adasndanalmlar, yamaklamlar, fercelemiler de u bahenin iine gndermiler!...

te Bihruz Bey byle dnyor, dndke de mutlu oluyor, gurur duyuyordu.nk nnde cilveli birekilde yryen; gzelliine, zerafet ve kyafetine yalnz

erkekleri deil, kendi derecesindeki ssl hanmlar bile hayran etmekte olan PeriveHanma beenilmek mutluluu, o kadark bey iinde yalnz kendisine nasip olmutu.


11/87

Gerekten de gzel kadn her admda be on kiiyi peinde koturduu hlde hibirisinebakmaya bile tenezzl etmiyordu. Yalnz gzellikte, parlaklkta kendisine rakipgrdklerine bir bak atarak ilerliyordu.

Bihruz Bey, baarsndan emindi. Yalnz bir ey, kendisini ara sra huzursuzediyordu. Bu, Kefi Bey eer bahedeyse sarn hanmn ona kar nasl bir muamelede

bulunaca endiesiydi.allarn olduu yere kadar Kefi Bey grlmedi. Bihruz Beyin de mutluluunaglge dren o zalim dnce yava yava dalmaya balad. Biraz daha ilerlediler.Buras kalabalk deildi. Bihruz Bey admlarn sklatrd. Hanmlara yetiti. Hzlyrmesinin amac, sarn hanm bir daha nerede ve ne zaman grmek mmknolacan ona sormakt. Sarn hanm buna frsat vermeden engi Hanma hitaben:- "Buras ok gzel, ok houma gitti; gelecek cuma da gelelim, hem doruca burayagirelim." dedi. Bunun zerine Bihruz Bey:- Saat kata? Pardon efendim, saat kata? der demez, geriden bir "K skanlk!Kskanlk!..." diye bir ses duyuldu. Hepsi birden dndler, baktlar. Bunu syleyenorackta aalarla evrili bir tarhn iinde yalnz bana oturmakta olan Kefi Bey idi.

Hanmlar, bartnn sahibini tanyp birbirlerine birey sylediler, glmeye baladlar.Bu srada aaki kapya da varmlard. Bihruz Beyin:- Saat kata? sorusu cevapsz kald.

Hanmlar kapdan ktlar. Lndo nce ald emir zerine oraya gelmiti. Arabacyerinden indi. Arabann kapsn at. Hanmlar ieriye girer girmez kap tak diye kapand.Arabac yerine kt; arkasndan bir krba akrts iitildi. Lndo sratle aa dorugitmeye balad.

Bihruz Bey bu dakikada ok mutsuzdu. Kefi Beyin o ekilde haykrmas,hanmlarn o ekilde glmesi, sorusunun cevapsz kalmas, arabacnn landonunkapsn ap hanmlar alp gitmekteki acelesi, sarn hanmn arabadan bakp da bir vedaszc bile sylemeden kp gitmesi zavall beyi ok fazla etkilemiti.

Bu ar znt iinde birdenbire aklna lndoyu takip etmek geldi. Kapnn yanndabac klnda iki kii durmu konuuyorlard. Onlara bakarak soukkanl bir eda ile:- Arabam? dedi ve karsndakilerden abuk bir hareket bekledi. Fakat herifler bundan birey anlayamadklar iin aknlkla birbirlerine bakmaktan baka hibirey yapamadlar.Bihruz Beyin buna da can skld. Artk kendi gzleriyle arabasn aramaya balad.Halbuki yukar kapdan baheye girdii zaman, arabasn aa kapya getirmesiniarabacya tembihlemiti. Onun iin araba onu brakt yerde bekliyordu. Sarn hanmnarkasndan bir kere baheden darya km olduu iin oseden yukarya doru hzlcayrmek istediyse de birbiri ardnca gelmekte olan arabalarn izdihamndan ve zelliklede sar bir bulut gibi havaya ykselen tozun younluundan rkt. Tekrar baheye girdi.

Aceleyle giri cretini vermeyi unutmutu. Uyar

gelmesi zerine elini cebine soktu. Birmecidiye kard. Para alan adama frlatt. Mecidiyenin stn almaya zaman yoktu.Koarcasna yrrken Kefi Beyi biraz nce grd yerde gremeyince hzn daha daarttrd. Bu srada yolunun zerinde karlat ssl bir madamn fistanna bast, yrtt.Telndan zarar grm olan kiinin cinsiyetini ve kaytszln dnemeyerek:- Pardon moner! dedi geti. Biraz daha tede bir tepsi iinde kahve ve bira gtrmekteolan garsona arpt, tepsiyi yere drd. ieler krld. Dklen kahveler, biralarkendisiyle beraber kadn erkek, birka kiinin daha stne bana srad.

O yine koup gidiyordu. Garson:- Beyefendi, beyefendi! Bizim zararlar ne olacak? diye haykrmaya ve arkasndan komayabalad. aresiz bunun iin de durdu. Yeleinin cebinden bir altn kard, garsona doru

att. Bu srada bir tandna rastgeldi. Bu kii, birey sylemek, birey anlatmak iinkendisini yolundan alkoymak istediyse de bey:


12/87

- im var! diyerek ondan kurtuldu. Sonunda g bela kapdan kt. Arabasn buldu.Arabac, hayvanlarn nne birisini brakarak kendisinin ufak bir ii iin bir tarafa gitmiti.Bihruz Bey arabacnn dnn beklemedi. Hemen yerine kt. Dizginleri eline ald.Hayvanlar krbalad... Aaya doru son hzla gitmeye balad.

Yolun zeri arabalar, hayvanlar, insanlarla hncahn dolu olduundan Bihruz Bey

dakikada bir durmaya mecbur oluyor ve sabrszlndan ok fazla sklyordu. Nihayetaa kapy da buldu. Oradan tesi sakindi. Arabay alabildiine koturarakTophaneliolu'na geldi. Birdenbire durdu. nk burada karsna kan drt yoldanhangisine gitmesi gerektiini nceden dnp kararlatrmamt. Burada daha fazlasklmaya balad. ki dakika kadar durakladktan sonra Beylerbeyi'ne inen yolu tutturdu.stavroz zerlerine kadar bir kou gitti. Lndodan bir iz bulamad. Oradan dnd.Balarba, Nuh kuyusu tarafyla Haydarpaa'ya indi. Lndodan yine eser bulamayncabtn btn zld.

Bu srada vakit de on ikiyi gemi, yarma geliyordu. aresiz, Kouyolu'ndan arar giderek byk bir zntyle kkne dnd. Doruca odasna kt. Fesini bir tarafaatt. Eldivenlerini kard. O srada:

- Yemek hazr efendim. Bay Piyer de orada. diye gelen ua Miel'i azarlayaraksavdktan sonra sehpann zerinde bir tabak iinde duran frenk sigaralarndan birisini ald.Tepesini diiyle kopard. Sigaray lmbadan yakt. Kanapeye geti, oturdu ve sigaranntavana doru ykselen mavi dumann gzleriyle takip ederek zgn bir ekildednmeye balad.

Perive Hanmla arkada engi Hanma gelince... Bunlarn terbiye ve faziletbakmndan asllar, bahede gln yannda Bihruz Beye kar gsterdikleri senli benlitavrlardan ve biraz aada anlatlacak bir konumalarndan anlalacaktr.

Burada yalnz unu anlatmak lzmdr: Perive Hanm, Bihruz Beyin yaktrdgibi yle erefli bir aileye, asil bir hanedana mensup deildi. Yaad yer de Bihruz Beyinsnflandrmasndaki tahminine uygun olarak kibarlara has yerlerden deildi.

Perive Hanm, kak esnafndan Sakin Aa adnda, namuslu bir adamn kz vearzuhlcilikle geinen Mamum Efendi adnda haysiyetli bir kiinin eiydi. On alt yandababasn kaybettikten ve yirmi yanda einden ayrldktan sonra annesi ZamiyeHanmla birlikte Karaba mahallesindeki drt odal evlerinde fakir, fakat namuslu birekilde geinip gidiyorlard. Gerekten ok gzel olan Perive Hanm kt bir rastlant,engi Hanm denilen dzenbaz bir kadnla birletirmiti. Bylece ksa zaman iindegzellii ve zerafeti hret olmu; fakat ne yazk ki cevher kadar kymetli olan erdemitamamyla yok olmutu.

Bu kt ilikinin meydana gelmesinden sonra Perive Hanm genellikle engiHanmla bir araya geliyor, daima onunla geziyor ve gerektike de engi Hanmn evinde

geceliyordu.Bunlarn amlca bahesinde grldkleri gnn sabah Perive Hanm ad biryatak bana brnm olarak Karaba mahallesinden kt. Beraberinde sekiz yanda birkomu ocuu vard. Bir hayli mesafe katettikten sonra gne grmeyen, dolaysyla daamuru kurumayan bir sokan kuytu bir kesinde kars ve arkas bostan, bir tarafbekr odalar gibi kt binalarla evrili, tek bana ayakta duran pheli bir eve gelmiti.Buras engi Hanmn oturduu yerdi. Perive Hanmn geliinden bir saat sonra bu ikihanm yukarda tarif edilen gzel kyafetlere girerek yals nde, genci arkada olarakevden ktlar. Aksaray Caddesine doru yrdler.

Hanmlar evden ktklar zaman, Samatya'ya kadar yayan inerek oradandemiryoluyla Makri Kyne, oradan da Sakz Aac mesiresine gitmeye karar vermilerdi.

te bu kararla yrrlerken, Perive Hanm:- amlca bahesini ok vyorlar, bugn de oraya gitsek acaba nasl olur? eklinde az


13/87

araynca engi Hanm, uygun buldu ve bu, Sakz Aac kararn halk bahesiyledeitirmeye sebep oldu. Bunun zerine hanmlar hareketlerini hzlandrarak Aksaray'ntramvay durana yetitiler ve hemen hareket etmek zere bulunan tramvay arabasnakp oturdular. eyrek saat sonra kpr banda tramvaydan indiler, kpry geerekskdar vapuruna girdiler. Vapura girdikten yarm saat sonra da skdar vapur

iskelesine ktlar. Beylik ambarn nne doru yrmeye baladlar.Dier gnler vapurdan kan halk karlamaya koarak:- Bo araba! Araba lzm m? Sizi u temiz kupa ile gtreyim mi? eklindeki szlerlearabalarn cazip gsterip birbirleriyle yaran arabaclardan hibirisi grnmedi. nk ogn, seyir yerlerine dalmak iin kira arabalarna edilen hcum, dier zamanlardan okdaha fazlayd. Bir saatten beri iskelede bo bir tek araba bile kalmamt.

engi Hanmn orada rastgeldii bir adama:- Ayol! Kira arabas aryoruz, acaba nerede bulunur? sorusuna:-Hanmefendi, bouna aramaynz, bulamazsnz, diye ald cevap zerine hanmlarnikisi birden:-Ah! Vah, vah! O kadar uzak yerden geliimiz hibir eye yaramad! dediler ve beri

taraftaki eme meydanna ynelerek ilerlediler ve orada da rastgeldikleri birka kiiye:-Ayol! Buralarda hi araba bulunmaz m? sorusunu tekrar ettiler.

O gn sabahleyin Beyolu kira arabalarndan bir lndo Kadky'e bir hastagtrerek skdar'a dnm, araba vapurunu bekleyerek emenin yannda duruyordu.Landonun arabacs, hanmlarn araba aradklarn grnce kendi kendine:- ki saat daha burada bou bouna vapur bekleyeceime, u hanmlar alsam gtrsemdaha iyi olmaz m? dedikten sonra hanmlara doru ilerledi ve engi Hanma hitaben:- Nereye gideceksiniz hanmefendi? sterseniz sizi bu lndo ile gtreyim... deyincehanmlarn ikisi birden dnp lndoyu inceledi. ansn srf yokluk iinde yaratt bubeklentinin stndeki msaadeyi baklaryla, glleriyle birbirlerine tebrik ettikten sonraengi Hanm gidilecek yeri belirleyerek pazarla giriti.

Orada bulunan kayk, hamal, beygir srcs gibi aa tabakadan olan birtakmkiiler, Perive Hanmn etrafna toplanp kaba kaba laflar atarak onu rahatsz etmeyebalamlard. Haziran gneinin gkyznn tepesinden dik olarak yansyan ate gibiklar da yeryzn yakarken zavally ter iinde brakarak sknt veriyordu. Bu zordurumdan bir an nce kurtulmak ihtiyacn fazlasyla hisseden Perive Hanm, arabacyaiaret edip arabann kapsn atrd. Hemen ieriye kendisini att. Ardndan engi Hanmda girdi.

te Bihruz Beyin Perive Hanm hakknda d grne bakarak yapt tahminlerve duygular; ok zor beenenlere has dikkatler; vg kayna olan landonun bu gzelkadn tayarak halk bahesi gezintisinde bulunmas -pek o kadar seyrek olmayan-

tesadflerden birisiydi. Fakat byle bir tesadfn mmkn olabilecei dncesi BihruzBeyin aklndan bile gememiti. Bu yzden lndodan dolay hanmlar ve hanmlardandolay lndoya -grdmz derecelere kadar- nemsemi ve bu nemin sonucu olarakbahenin iinde Perive Hanm'a -bildiimiz gibi- k olmutu.

Yukarda tarif edildii gibi hanmlar -Bihruz Bey de arkalarnda olduu hlde-,baheden kp lndolarna binmilerdi. Araba hareket eder etmez Perive Hanmn:- Daha pek toy, zavall! demesiyle iki hanm arasnda aadaki konuma gemeyebalad:- deta budala ayol!- Biraz hoppaya da benziyor.- Zpr derler bunlara, zpr; fani iei ne yaptn? Bakaym, hl gsnde duruyor mu?

engi Hanm, Bihruz Beyin bir ara sylemi olduu, Franszca fane kelimesini"fani" diye iitmiti. Bir hanma ilk grte akn sunmak iin verdii iein faniliinden


14/87

bahsetmekte bir iliki, bir zerafet ve letafet bulamadndan: "Fani iei ne yaptn?"deyince Bihruz Beyin o mnasebetsizliini hatrlatmak istemiti.- Ha! Gerekten, o ne demekti acaba? "Benim akm da bu iek gibidir; byle solar, gidermi" demek istedi?- Adam, sen de! Onun ne sylediinden, ne yaptndan kendisinin de haberi yoktu.

- Gelecek cumay bekleyecek.- i yoksa beklesin, dursun.- Adam, glelim, eleniriz, bahe de hi fena deil dorusu!- Her zaman byle ssl arabay nereden bulacaksn?- Bylesi olmasn da daha kts olsun; maksat elenmek deil mi?- Peki o zaman alafranga bey yine sana bakar m dersin?- Bakmazsa bakmayversin; o da tasamn on bei sanki?- A! Tanyamadk m? Geen gn Kadky vapurundan karken benim feracemin eteinebasp da, pardon diyen bey deil mi?- O budala myd o? Deil, deil; onun sakal vard.- A! Ben hi bilmez miyim; t kendisiydi.

- Adam, nemize lzm; acaba iskelede ok bekleyecek miyiz?- Sanrmki beklemeyiz. Olmazsa kaya da binebiliriz.- Galiba sen cann yabanda bulmusun. Ey, imdi paralar sayacak myz?- Sayacaz ya, arabacnn bahiini de unutma!- Bahi mi? ki saat iin yz kuru verdikten sonra bir de bahi, yle mi? stme iyilik,salk! Ben ldrdm, ayol!

Bu srada araba, skdar iskelesi hizasnda gndz hanmlar ald noktadabirdenbire durunca engi Hanm:- A! Geldik mi? Ne abuk geldik! Vallahi iyi! diyerek, nceden hazrlad drt mecidiye ilebir miktar bakr paray arabacya teslim etti. ki hanm arabadan indiler. Ar ar iskeleyedoru yrdler. Vapura girdiler. On dakika sonra vapur da iskeleden ayrlarak stanbul'agidi ynn tuttu. Yirmi dakika iinde Hali'teki gemilerin arasna kararak gzdenkayboldu.

KNC KISIM


15/87

Odasnda sigara ierek dnr hlde braktmz Bihruz Bey dne dnenihayet bir sonuca vard ve bir karar vermeyi baarabildi. Bu karar, daha imdiden aceken bir k olarak grd kendisinin akn Perive Hanma itiraf etmekti. Ayrcaayrlk zaman "Saat kata?" sorusuna cevap vermedii ve zelikle de landonun hareketzamannda bir veda iareti yapmad iin ona sitem ve serzeni dolu bir mektup yazmakt.

Gelecek cuma gn saat sekizde ve belki de daha erken bahede bulunup PeriveHanmn geliini bekleyecek ve hanmefendi grnr grnmez hazrlad mektubuyaklap kendisine verecekti. Ondan sonraki hareketleri ve davranlar da durumungereklerine uyduracakt. Yani ksacas gnl arslannn istedii nazl, gzel boylu ceylanKefi zevzeine ramen arzu tuzana drmeye alacakt.

Bu srada nc kez sorduktan sonra salona giren Misel, lambalar kontrolederek fitillerini biraz indirip, yine kardktan sonra beyefendinin yzne gizlice bakt.Halinde grd sakinlikten cesaret alarak alak bir sesle:- "Yemek souyor." diyebildi.

Bihruz Beyin zihni uralar, sz edilen karardan sonra tamamyla gememisede epeyce hafiflemiti. Ayrca hocas Msy Piyer, yemek odasnda neredeyse eyrek

saatten fazla bir zamandan beri kendisini bekliyordu. Onu daha fazla bekletmenin irkinolaca dncesi, zihninin bir kesinde kendi kendini gsterebilmiti. Bunun zerine,bey yerinden kalkt. te ikisinden fazlas yana yana bitmi olan sigarann uzam, beyazkln masann bir tarafndaki sigara tablasna braktktan sonra, sigaradan kalan paraydudaklarnn arasna kstrarak yemek odasna yneldi. Kapdan ieriye girer girmezhocasna hitaben -phe yok ki artk bu defa olduka saf bir Franszca ile-:- Afedersiniz, aziz hocam! ok nemli bir ey dnyordum da; sizi beklettim. mitederim ki bana gcenmediniz! dedi. Tokalamak iin, ona elini uzatt.

Msy Piyer oralarda deildi. Zaten btn btn denecek kadar yemektenkesilmiti. Olanca itahn, zevkini, elencesini siyasi gazetelerin gncel meselelere ait,stun stun yaynlanan makalelerini ve sohbet yazlarn okumaya harcam ve kendinivermi olan bu altm belik ihtiyar, kke ge vakit gelmiti. kinci kata kar kmaz, agzl Miel'in:- "sterseniz buraya buyrun, imdi yemek kacaktr." demesi zerine doruca yemekodasna girmiti. Ceketinin cebinden kard bir yn gazeteden ayrd araf kadar birtanesini katlayp klterek, bir iskemlenin zerinde byk bir dikkat ve nemle okumayakoyulmu ve yemein gecikip gecikmediinden asla haberdar olmamt. Bu yzden,Bihruz Beyin o konuda zr dilemesine armakla beraber:- Hi zarar yok; zaten ben gazetemi okuyordum, diyerek karlk verdi. Ve Bihruz Beyinuzatt eli skp braktktan sonra, onunla kar karya sofraya geip oturdular.

Msy Piyer'in, o araf kadar gazetede byk bir dikkatle okuduu ey, o devrin

en nemli siyasi meselelerinden olan Svey Kanal

'yla ilgili, uzun bir zel blmd.Mesele hakknda servet, ticaret, siyaset noktasndan birtakm dnceleri ve yorumlarkapsyordu.

Politikaya fazlasyla merak olan Msy Piyer, gazetede okuduu eylerin hlaetkisi altndayd. Zihnini biraz daha onlarla megul etmek ihtiyacnda olduu iin sofrayaoturur oturmaz Bihruz Beye hitaben:- "Patrie'de imdi zel bir blm okudum. Svey Kanal hakknda ok nemli dncelervar." Diye sze balayarak okuduu eyleri blm blm ksaca tekrar ederek bunlarakendi dncelerini de ekledi.

Beri tarafnda, bir ucu Perive Hanmn salarna iliip kalm, dier ucu Kefi Beyinpsklne taklp dolam olan dncelerinin karkl arasnda, zihni yeniden

dalmaya balayan Bihruz Bey, Msy Piyer'in szlerini kesinlikle dinlemiyordu vedinlese de anlayamazd.


16/87


17/87

kapsndan cehenneme atarlar. Bir mya "Karnz bir gldr." demiler. O da"Dikenlerinden yle anlyordum." cevabn vermi.- Pardon, Msy Piyer!- Dinleyiniz, dinleyiniz! Daha bitmedi. Sokrat ne diyor bilir misiniz? Diyor ki: "Kadn hertrl fenaln kaynadr." Aristo da: "Dnyada kadnlar kadar idare etmesi zor olan

baka yaratk yoktur. Ne deliler ne de canavarlar onlar kadar korkulmaya lyktr!"demi.- Fakat aziz profesr !- Dinleyin, dinleyin gen bey!- Hocam, bu akam her zamanki Msy Piyer deilsiniz! Ahlknz deimi. ok sinirliolmusunuz. Bilmem niin?- Belki. Fakat siz her zamanki Bihruz Beysiniz!...

Bihruz Beyin son sz ok doruydu. Daha , drt ay nce Pol ve Virjin'i birlikteokumulard. O zaman bu iki ocuun birlikte doup birlikte byyen ruhlarnn yaknl,iki saf kalbi birbirine balayan o masum sevginin ssz bir adann ssz yerlerinde,akarsularn kenarlarnda, karanlk ormanlarn kycaklarnda, kumluk sahillerde, muz

aalarnn tepelerinde, yavru kularn yuvalan yannda; aydnlk denizlere, renkliguruplara, parlak gnelere, gzel mehtaplara kar meydana gelen gzelliklerini MsyPiyer ne kadar tatl tatl anlam ne kadar tatl tatl yorumlam ve okumutu! Daha ,drt hafta nce L Dam o Kamelya 'yi kke getirip de:- te romanlarn en gzeli! diyerek kitab hemen o gece yukardan aaya Bihruz Beyeanlatmt. Margarit'm aslnda kt biri olan sevgilisi Arman' ne kadar da saf duygularlasevdiinden ve bu sevgiden doan hayatn saflk, merhamet ve temizliinden; sonundazavall n veremden garip bir ekilde vefatndan Msy Piyer ne kadar zlm,rencisini de ne kadar zmt! Ayrca daha drt gn nce Alfons Kar'n IhlamurlarnAltnda adl romann Bihruz Bey okuyup da romann kahraman olan Estefarimlgnlklarn aklnn almadndan bahsettii zaman hocas, nefsin o derecesinin tutkuolduunu sylemiti. Ve bunun, erbabn adeta deli gibi dvndreceini; bu deliliedenlerin genellikle kendisine k olanlarn kavumalaryla da avunamayp mhiyetikendilerince de bilinmeyen bir krk hayat duygusunun sonucu olarak intihar ettiklerini vebu tutkulu durumu Alman airi Goethe, mehur Verter hikyesinde olduka doal birekilde tasvir ettii iin bir kere de o hikyenin Franszca tercmesini okumak gerektiiniMsy Piyer ne kadar ciddi bir tavrla rencisine anlatmt.

Bu akam Msy'ye ne oldu da daima saygyla and ak ve sevgiyi bylektlemeye kalkt?

Zavall Bihruz Bey, hocasna hitaben:- Aktan sz edelim ltfen! dedii zaman neler dnmt. Gndzki ak macerasn

btn ayr

nt

lar

yla zet olarak Msy Piyer'e anlatt

ktan sonra o zeti hocas

n

n konumaustalyla giydirilmi, kuatlm, sslenmi, kvraklanm olarak tekrar iitecekti. Evet!htiam ve ssle dolu, salma salna yryen altn sal kzla ilk ka bakmasndanbalayarak baheye inileri, gln kenarnda durular, glleri, sevinileri; yer aynasakasn, prlanta sohbetini, iek muhabbetini, gezmeleri, yryleri, randevu isteini,byk rakibini, ac veren ayrl, veda etmeden gidii, engelleri, zamansz takibini,sonusuz aramalarn, heyecanlarn, hiddetlerini srasyla er beer kelimeyle syledikeMsy Piyer bu cmleleri kendisine ait syleyi ve neeyle geniletip gzelletirerektekrar edecek. Bihruz Bey de bunlar dinledike bu gzel, bu airane romann kahramanolarak kendisini dnp mutlu olacak ve gurur duyacakt!

Bihruz Beyin faydalanmas bununla da kalmayacakt. Henz birinci blm oluan

bu gzel roman istedii gibi sonulandrmak iin trl entrikalara, tedbirlere girimekgerektii konusunda Msy Piyer'in teorik ve pratik bilgilerinden yardm dahi alacakt.


18/87

Ancak her naslsa efendinin bu akam terslii tuttu. Sonu hakknda kendisinden bir fikiralmak yle dursun, konuya girmeye bile imkan bulamad.

Dier taraftan Msy Piyer, rencisine kar gsterdii kaba muamelede o kadarda haksz deildi. Herif, Svey Kanal meselesi gibi ciddi ve derin bir konuyla urapdururken Bihruz Bey'in damdan der gibi:

- Ltfen aktan bahsedelim! demesi ve zellikle de,-Akn hangi eidinden bahsetmek istiyorsunuz? sorusuna,-Kadn akndan! Kaba szyle karlk vermesi affedilecek bir mnasebetsizlik,hazmedilecek bir yanl mdr?

Halbuki Bihruz Bey kendi kabahatini anlamad iin Msy Piyer'inmnasebetsizliini, mizacndaki asabiyetin her nedense heyecanda bulunmasnaveriyordu. Bu kt kullan kadere ykleyerek konumadan, mecburen onunkonumasn tamamlamasn beklemeye karar verdi. Yemek grlts de sona ermiti.Meyveyi beklemeden sofradan kalkt. Onun takdimiyle aralarnda u szler sylendi:- Pardon, Msy Piyer! Rahatszm, bam ok aryor; msaadenizle ieri geeceim. Sizyarn, belki erken inmi olursunuz; o halde sal gn deil mi?

- Nasl isterseniz!- Bonsuar, msy!- Bonsuar, ocuum... Allah rahatlk versin!

Zavall Bihruz Bey u an gerekten ok zgnd. Gndz saat dokuzdan beridimann byk bir faaliyet hlinde bulunmasndan, kalbinin nbet nbet iddetliheyecanlara tutulmasndan dolay zavall gencin asabnda byk bir alalma meydanagelmiti. Odasnda tek bana bir hayli dnerek yapacaeyi kararlatrdktan sonrabir dereceye kadar rahatlatmay baard sinirlerini Msy Piyer'den alaca tlersayesinde btn btn yattrabileceini mit ederek sofraya oturmuken, hocasndananszn urad hareketin iddeti, sinirlerini yeniden alt st etmiti. Sevdasnn srrnaiddetli bir ar yapm ve bu ar kendisini dinlenmeye muhta etmiti.

Bunun zerine bey, sofradan kalkt gibi salona dahi uramadan dairesine geti.Doruca yatak odasna gitti. Kendisini soymak iin gelen dad kalfay:- Biraz bam aryor. Bugn ok dolatm, yoruldum. Annem beni soracak olursa "Yarnerken gidecekmi, yatt, deyiver" diye savdktan, oda kapsn da srmeledikten sonrahemen yatana dt. Drt be saat yatan iinde bir taraftan bir tarafa dne dnenihayet gzlerini kapayabildi.

Bihruz Bey yemek odasndan kar kmaz Msy Piyer yz otuz alt frank, ellisentle yz yze bulundu. Bu yumuak yzl, bu tatl dilli hayrl dost, Msy Piyer'e budefa kimbilir ne ac szler syledi ki zavall ihtiyar sakin sakin biraz dndkten sonrayeni srd bir aka armudunu ezmeye uraan disiz azndan:

- "Fakat bazen ben de mnasebetsizlik ediyorum! Zavall

ocuu fena s

kt

m. una,gelecek sal kadn akyla ilgili gzel bir eser getireyim." dedi.htiyar profesr gelecek sal akam rencisine cildi yaldzl bir Kont d Bukas

hediye etmeye karar vermiti. Bu efkatli niyet zerine Bihruz Beyle ilgili artk hibirendiesi kalmad. nndeki arap iesine uzand, kadehini doldurdu. Kendi salnaiti. Sofradan kalkt. Bihruz Beyin nce bfenin kenarna brakt sigara parasnkendisinin sanarak ald. Lambadan yaktktan sonra gazetelerini de ald. Bir tarafa ekildi.Yine rahat birekilde okumaya koyuldu.

te tarafta Bihruz Bey, uykuya dalar dalmaz gndzki olaylar kapal gzlerininnnde karmakark birekilde cereyan etmeye, sofra bandaki konumalarsa o kaynarbeyninin iinde balanmam bir halde n n tmeye balad. Perive Hanmn landosu

istavrozun zerinden Beylerbeyi'ne doru yoku aa yle bir hzla gidiyor ki, tekerlekleryere demiyor! Landoyu ekenler, beygire asla benzemeyen bir ift acayip mahluk. Bunu


19/87

kullanan kii parlak dmeli arabac deil, Kefi Beyin kendisi! Bihruz Bey, yaz bir atabinmi, landoyu takip ediyorsa da bir trl yetiemiyor! At krbalyor, sryor,koturuyor; tam landoya yetiecei zaman hayvan geri geri gitmeye balyor! Bihruz Bey,bu durumdan olduka ac ekerek arkasna dnp gryor ki Madam Piyer olmasgereken ihtiyar bir madam, hayvann kuyruuna yapm geri geri ekip duruyor! Bu

srada Msy Piyer, etekleri yerlere srnecek kadar uzun bir rob d ambr giymi,banda renkli tylerle ssl bir kadn apkas, iki koltuunda da birerarap iesi olduuhalde birdenbire meydana kyor: "Ak da nedir ki? Bir tambur! Bir tambur! Aziz biniciarkadam, sana unu itiraf edeyim ki, kadn ksm bir tavandan iyidir." diye haykrpsradka landoyu eken acayip ekilli mahluklar aha kalkp landoyu deviriyorlar!Landonun iinde bir ift kaplumbaa; yerde de bir fino kpei ortaya kyor! DerkenBihruz Beyin yaz at altndan syrlp byk bir atmaca gibi havalanarak umaya,kaplumbaalar dans etmeye, fino kpei de Bel Elen operasndan bir para syleyerekhavlamaya balyor!

Bunlara benzer daha birok garip ekil, tavr ve durum...Zavall Bihruz Bey bunlar grmekten, bunlar iitmekten fazlasyla huzursuz

oluyorsa da gzlerini o rahatszlk veren uykudan bir trl aamyordu. Nihayet sabahakar dad kalfann oda kapsna vurarak:- Beyim, naslsn? Ba ars geti mi? diye haykrmas gen beyi uyandrd. Bey, hemenyatandan frlad. nce bir pencere at. Sonra kapya doruldu. Dad kalfa ile birka lafettikten ve lavaboda yzn gzn ykayp kurulandktan sonra tekrar geldi. Akpencerenin nne, baheye kar oturdu, yine dnmeye balad. Dnd eylerryasnda grd eyler kadar biimsiz, garip, mnasebetsiz deilse de neredeyse onlarkadar kark, onlar kadar balantszd.

Byk amlca Dandan kopup gelen taze ve saf havay teneffs etmesisayesinde yorgun vcuduna bir zindelik, arl bana bir hafiflik geldi. Sinirlerindekigerginlik geti. Bu srada dad kalfann getirdii iki rafadan yumurta, bir para tazetereya ile byk bir fincan iinde stl kahveden, iki ufak dilim de francaladan oluankahvalty iyi bir itahla yaptktan ve bir sigara da tellendirip be alt nefes ektikten sonrahemen giyindi, selamla kt.

Msy Piyer kp gitmiti. Bunu haber alnca soyunarak doruca odasna girdi.Ktphanenin nnde durdu. Raflardaki irili ufakl, ciltli ciltsiz, yaldzl yaldzsz kitaplaracamn arkasndan baktktan sonra, ktphanenin kapsn at. ki cilt kitap ald. Ortadakiyeil uha rtl masann zerine koydu. Kendi de bir iskemleyle masann yanna geti,oturdu.

Bihruz Beyin, ktphaneden ald iki ciltten birisi Jean Jaque Rousseau'nun, aklailgili mehur Nouvelle Heloiz'i, dieri ise Secretaire des Amants adl ufak bir kitapt.

Bihruz Bey kolas

parlak olan frenk gmleinden Terzi Mir markal

hafif ve zarifpardessne kadar zerinde bulundurduu yakal ne kadarey varsa her birisiyle bakabaka yakasn penesine teslim etmeye zendii kadnlar hakknda profesr MsyPiyer'den bir t alamamt. Ancak yukarda sz edildii gibi akam kendi kendisinevermi olduu, gelecek cuma gn Perive Hanma vermek iin mkemmel bir mektuphazrlama kararndan vazgememiti.

Fakat beyin dncesine gre Perive Hanm gibi asil bir aileye mensup,mkemmel terbiye grm gzel bir kadna sunulacak mektuptaki szlerin, duygularn daasil olmas gerekirdi. Bu konuda Franszca yazlmeylere bavurmak mecburiydi.

Bunun zerine beyefendi ilk olarak Nouvelle Heloiz'i at. tesinden berisindenokudu; anlad, anlayamad. nk kitaptaki szlerin anlalmas ok zor, o szlerde

gizlenen fikirlerse fazlasyla felsefikti. Kitab kartrd, kartrd, kartrd. Sonunda kolaysand ve azck deiiklikle kendi durumuna ve konumuna uygulamay uygun gibi


20/87

grd birinci mektubun gerekli yerlerini duruma gre deitirerek tercmeye balad;ancak bu zm olmad. Yalnz ba taraflarnn urasndan, burasndan birka szalmakla yetinerek ve kendisine gre kusurlu bulduu yerleri kararak uraa uraaaadaki mektubu meydana getirdi:"Ah! Gzel hanmefendi!

Sizden kamalym. Evet, efendim! Burasn ok iyi hissediyorum. O kadarck biledurup size bakmamalydm; yahut sizi hi grmemeliydim. Fakat bugn ne yapmal?Kendimi nasl idare etmeli? Baknz, halime de zavall nza bir t veriniz.

Bilirsiniz ki bendeniz, baheye kendi arzumla girdim; insan kendinden geirenbaklarnzn davetiyle girdim. Yer aynalarn gzelliine hayran eden yznz yakndangrdm, ldrdm! Evet! Sizden ayrldktan sonra bahenin br kapsndan adetatmarhaneden kam gibi lgn ktm! Bunun zerine yce zatnz temin edebilirim.

Ah! O an ne kadar mutlu ne kadar da talihsizdim! Asillik derecenizi tarif etmeyeyetecek bir sfat bulamadm yce zatnza vermeye cesaret ettiim o fakir sardalyaieini kabul buyurdunuz da o gzel giysinizde ona yer bile verdiniz. Ah! O solguniein mutluluunu kskanyorum! Her biri bir dnyaya bedel olan yaknlnz onunla da

kalmad. Fakat kendime nem vermi olmaktan korkarm. Bunlar tekrar etmektenekinirim. Her ne kadar baz gzel duygular beslemek istedimse de yce zatnza laykolmadm itiraf etmekle kendimi bahtiyar sayarm! Ayrca zgn olduumu dasylemeliyim. nk ah! Sizden ikayet etmek bile cinayettir. Fakat "Szde kusur okolur; affeder efendisi!" deyiindeki gibi bu kabahatimi affetme byklnz mit ederim."Gelecek cuma gn yine buraya gelelim" diye buyurduunuzda "Saat kata?" diyesordum. Ama cevap vermeye her nedense tenezzl buyurmadnz. Bunun sebebini birtrl bulamadm. Birdenbire gznzden dvermi olmak iin ne kusur etmi olduumubilemiyorum. Ayrca baheden kp aceleyle landonuza atladnz ve giderken bin canla biryaknlnz bekleyen bu zavall nza bir "hoakal!" bile demeye tenezzlbuyurmadnz! Artk bu ktlemelerin yreimde at kanl yaralarn acs sonsuza deksrecektir.

Evet, bunlar benim kendi yaptklarmn cezasdr. Sizi grdm zaman yznze-Ne ilahi bir gzelliiniz var!- bakmaya cesaret etmemeli, yreimi sevdanzn penesinebalamamalydm. Bununla beraber, cesaretimin cezasn ekmee baladm yceahsnza hi sylememeliyim. Bunun lezzeti bile baka bir lezzettir! Ayrca sizi her gngryorum. O gzel, o k, o zarif landonuza bir kralie gibi kurulup, hayalimin parkndadolaarak yreimi zyorsunuz! Fakat gryorum ki siz bunu dnmeden masum birekilde yapyor ve klenizin zntlerini arttryorsunuz. Fakat kleniz mitsiz mi kalacak?Sizden kendimi ekmek iin sevdanzdan gnlm almak benim elimde midir? Kkhanmefendi, kleniz bu skntdan kurtulmak iin yalnz bir are gryor. Onu sonra

sylerim. Ancak imdilik yce ahs

n

zdan unu istirham ediyorum: Bu mektubuma herne ekilde olursa olsun bir iki satrlk cevap yaznz! Cevab almak iin pazar gn saatsekizden on bir buua kadar Byk amlca'ya gelmenizi bekleyeceim.

O kadar gzel bir vcudun iindeki yrek ta olabilir mi? Artk merhametinizesmyorum. Mektubum yce ahsnza layk deilse de bu konudaki kusurlarmnaffedilmesini istirham etmekle kendimi bahtiyar sayarm. Herhalde fermanefendimizindir."

Bihruz Bey, mektubunu bu ekilde yazdktan sonra bir iki defa okudu. Ba taraftakibirka cmleyi, ortalardaki bir iki sz Nouvelle Heloiz'den arpm olduu iin "fenabulmad ve kendi dncesinin rn olan: "Sebebini bir trl anlayamadm."cmlesindeki hatrlatmay beendi. Fakat mektubun tamamn fazlasyla baya,

fazlasyla tatsz, fazlasyla kuru grd iin vermeyi uygun grmedi. Ve mektubun ktyazlm olma sebebini Trk dilinin yetersizliine verip biraz sylendikten sonra tekrar


21/87

Nouvelle Heloise'i ald. Epey kartrd. Amac, kitabn iinde kendi haline uygun, ksaltlmbir mektup bulup onu tamamyla tercme etmeye gayret etmekti. Arad eyi bundabulamayacan akl kesince kitab brakt ve o Secretaire des Amants' eline alarakincelemeye balad.

Bundaki mektuplar kk deiikliklerle kendisi gibi her n iine yarayabilecek

ekilde yazlmeylerdi. Nihayet birok sayfa okumaya gerek duymadan kendi halineuygun bir mektup grd. Ortasnda gereksiz bulduu bir blmden tamamen vazgemek,kendi haline uygun grd baz szleri eklemek zere byk bir istekle ve ara sra zordurumlar iin Biyanki ve Haneri szlklerine bavurarak aadaki gibi tercmeyebalad:

Kk hanmefendi! itiraf ediyorum. Bendeniz daima sevdann kar konulmazekiller altnda ve oklarla silahl olduunu hayal ederdim. "Zayf ve romantik kiiler kuvvetlialmalarla megul olamazlar. iddetli ve salkl jimnastiklere kendilerini veremezler deher yerde isiz gsz, tatsz tuzsuz, rahat yk altnda eilir kalrlar. " Ben de doallnen sevimli ilerinden birisine kandm ve sordum ki benim fikirlerim cesurca olduu kadarhatalym da! nk ben kulunuz, kar konulmas olanaksz bir gzellikten, bir

ekicilikten kendimi koruyamadm. Aka sabrl birekilde kar koymutum. Ak, kendigcn gnl aldatan bir ey zerinde kamam gzlerime kar olgun bir ekildegstererek beni cezalandryor! Artk heyecanl kahramanlar olan yazarlarla alay ederekhakszlkta bulunamam. nk ben kulunuz da o yazarlara itaatli bir kii olmak hizmetiniyerine getirir oldum! Bundan byle elektrie benzeyen ihtiraslardan -ki kaderden gelirgibi grnrler ve sizi, daha dorusu kulunuzu anszn derin birekilde yaralayacana-phe etmeyeceim! Ok, kulunuzu artk inanmazlk ettirmeyecek kadar derin vurdu!

Evet, kk hanm! Bir grte k olunabiliyor. Hzl bir glge gibi de grlse birkadna hayat boyunca tapnlabiliyor. Bunun ispat sizsiniz ey gzel kadn! Benim talihimikaralamaya birka dakikack yetti! Gerekten sanki btn hareketlerinizde hkm sren ogzellie kim kar koyabilirdi? Bunlarn hepsi beni aldatmak iin elbirlii etmiyorlar myd?Ak! Ak! Bana bu keskin ateleri hissettirmen, sonunda mitsizlik iinde terketmekiinse beni bitirdin!

imdi gzel hanmefendi! Bu temiz ak ilann kabul edeceinizi bildirmeyetenezzl ediniz veyahut daha iyisi hi yazmaynz... Kt sizin kymetli fikirlerinizisaklamaya layk deildir. Onlar gnl aldatc bir sakz gibi kendi aklnda tutmak,yumuak ve hrmetkar nza aittir.

Ayanzn toprana yzm gzm srp perian halimi serbeste sylemek;merhametinize ve kulluunuza layk samimi bir kul olduumu ispat etmek iin uygun biryerde randevu vermenizi istirham ediyorum. Mektubumun cevabn almak iin gelecekpazar Byk amlca'daki gazinoya gelmenizi bekleyeceimi. Arz ederek szm

bitiriyorum. Herhalde ferman yce zat

n

z

nd

r.21 Haziran, sene 86, Perembe... aresiz nz: M. B.lk karalad mektuba bile glnecek ekilde hayrette brakan bu komik

gariplikleri, bu acayip yazy Bihruz Bey byk bir dikkatle neredeyse on defa okudu. Birazfazla alafranga olmasndan baka hibir kusurunu bulamad. Bu kusursa, mektubunverilecei kiinin alafrangalna gre mkemmeliyete iaret edecek bir haldi. tekaralama bu ekilde hazrlandktan sonra gzel bir i yapmann honutluu iindebeyefendi kah slk alarak, kah azndan "lal lalla lal lalla lal lalla" diye szler kararakBelle He'lene havalarn alp odann iinde dolamaya balad. Nihayet yazhanesini at.Kenar yaldzl, bir ucunda goncal pembe bir gl resmi olan misk gibi kokan bir kat, birde zarf kard. Karalamay byk bir titizlikle bu kada geirdi.

O zaman bu mektuba gzel biriir eklemeyi veya bir blm lf etmeyi dnd.Secretaire des Amants' kartrrken gzne ilimiiirlerden bazlarn tekrar okudu.


22/87

inden birini ok beendi. Bu iir, ismi bilinmeyen bir kadn iin yazlm blmdenoluan birarkyd. Bihruz Bey ismini henz renemedii sevgilisine bu iiri yazmanngzel olacan dnd. Fakat bunu aynen yazmay -bilinir diye- istemedi. iireklindetercme etmeye Trkenin izin vermeyeceini, dz yaz olarak tercme etmedeyse birgzellik olmayacan dnd. Fakat bu blmn iindeki o gzel fikirlerin, o nazik

hislerin Trkeye evrilmii nasl olacan anlamak iin u ekilde tercme etti:"Aklm bulandran o kadnGl diye adlandryorumEer kelime, eyi resmetmeye borlu iseO kadnn bu dilber ismini almaya hakk vardr. Bir gl gibi!Bir gl gibi!Beni kendisine doru ektiinden beriYreim hi durmayarak vuruyor.Onu koklamaktan yanyorum,Bir gl gibi!Bir gl gibi,

Dnmeden bile sarho ediyor.Yaratt duyguGeici bir duygu deil,Bir gl gibi!"

Tercmesi fena olmamt. Fakat Bihruz Bey, onu sunulmaya layk bulmad. nkiirin asln gznn nnden uzaklatrd iin tercmesinden hibir eyanlayamyordu. Hele:

Kelime eyi resmetmeye borlu ise cmlesinden nce bu iiri yazan Franszairinin, sonra da tercme edenin kastettii anlam bulmak imkanszd. Ayrca "gl"denilen bir iein insanlar gibi dnme yetenei olduuyla ilgili Langage des Fleurs(ieklerin Dili)'nde de Histoire Naturelle (Tabiat Bilgisi)'nda da bir blme rastlamamt.stelik Msy Piyer'den de imdiye kadar byle birey iitmemiti. Bu yzden airlerin busz sylemelerindeki sebebi bulamyordu.

Bu tr szleri anlayabilmek iin insann air olmas gerektiini dnd. Vekendisinin de birair olamadna bir ara znt duydu; ama bu duygusu uzun srmedi.Btn airler delidir! Diyerek bu eksiklie bir teselli bile buldu. Fakat mektuba bir iiryazmann ok gzel olacan dnd iin bu arzusundan kendisini bir trlalamyordu:- Ah! Trklerde adam gibi birair gelmemi ki... Bir tek Vsf isminde birisi arkda epeymehur olmu. Ama onun yazdklarnn ou da komik eyler. Sanki Trklerin Molier'iolacak. "Sokak sprgesi" filan gibi adi szleri iire sokmak, hem de bunu bir kadna kar

sylemek ne kadar baya

l

k! Dn akam bizim Msy Piyer de kad

nlar iin okmnasebetsiz eyler syledi. Ama aada ok beklettiim iin can skldndan syledi!Ak da nedir ki? Bir trampet! Aziz svarim, sana unu itiraf ederim ki; kadn ksmtavandan iyidir. Amma tuhaft ha! Banda apka, srtnda rob dambr, iki koltuundabirerarap iesi... Ah! Bozulmayacan bilsem u ryay kendisine anlatrdm. "BizimKefi arabac olmutu! Benim yaz atn havada uuu...! Fino kpeinin Belle Helenearksn sylemesi ise hepsinden tuhaf! Lal lala lallal, lal lala lallal!"

Bihruz Bey Trklerde adam gibi air yetimediini; nk Trkede iirsylenemeyeceini, yine kendisi gibi alafranga beylerden iitmi; Vsf arkclktakiustaln ise ocukluundan beri evlerine gelen okumu hanmlardan renmiti. Hattaairin:

Olma sokak sprgesi kadn kadnck ol!Nakaratndan oluan iirini o hanmlarn azndan pek ok defa iiterek renmi ve


23/87

nceleri beendii bu nakarat alafrangalk yolunda deien fikirleri ve duygularndansonra mnasebetsiz grmeye balamt.

Mektubuna bir para ilave etmek hevesinden ileri gelen dnceleri arasnda garipryasn hatrlaynca paray filan ve hatta -nce kendi ua Misel ve sonra konanemektarbi Aa tarafndan defalarca hatrlatld halde- le yemei vaktinin getiini

bile unutmutu. Bu srada kalemi geici olarak brakm olan sa eli, yeleinin cebindekitek kapakl ve Keller Mineli Breger ii saati kard. Beyin dikkatlerine sundu. Saat, dokuzeyrei gsteriyordu. Bey, vaktin bu kadar ilerlemi olduunu ummadndan saatikulana tuttu, dinledi. Saat "t, t, t, t!" diyordu. O zaman Bihruz Bey:- nsan mutlu olunca vakit nasl abuk geiyor! dedi. Gerekten de ok mutluydu. YineBelle Helene'i mrldanmaya balad. Artk yemein ikisini birletirmeye, yani vakti gemiolan le yemeinden vazgeerek akam yemeini biraz erkence yemeye karar verdi. VeMiel'i ararak kararn ona syledi. Harem dairesine geti. Biraz sonra elinde cildi kaba,sayfalar tutmaya yarayan eridi perian olmu bir kitapla geldi. Masann zerine koydu.Kendi de sandalyesine geti, oturdu. Kitab at, yapraklar hzl hzl evirerek gzgezdirmeye balad. Bu kitap, Vsfn Msr'da baslmiir kitabyd. Harem dairesinde

daima odadan odaya gider, elden ele gezerdi. O yzden zavall kitabn kara meindenkabaca ve yaldzsz cildi ypranm, eridi dalm, sayfalarnn birou bklm;birounun zerine kurun kalemle, mrekkeple, okunur okunmaz, bozuk dzen birokark, birok beyit yazlmt.

Kitab dad kalfa bulup beyine verdii zaman bey, yzn buruturarak: "Ne ktkitap!" demi; fakat bir para iir yazmak sevdasndan bir trl vazgemedii iin kitabister istemez alp getirmiti.

Ba tarafndaki sayfalara epey gz gezdirdi. Aradn bulamad, grdeylerin ounu anlamak yle dursun, okumay bile baaramad iin sklmaya ve arasra byk altndan alays alays glerek:- ince mi bunlar? Ne acayip bir dil! demeye balad. Gerekten de airin kasideleri iindegze arpan garip szlerden:p-i mjeye nola dayansa nigehiyar B zaaf- savm hasta-i btab tvndr(Sevgilinin bak kirpiklerinin pne biraz dayansa ne olur; nk o, oru tuttuu iinyorgun dmtr.)Kfur gibi ten ile o bl kadd-i nzik San kmet-i em-i asel-i cmi-i ndr(O beyaz, ince ve uzun boylu nazik sevgili, gzellik caminin bal mumundan yaplmmumu gibidir zayf ve yorgun)

Beyitlerdeki szler bilinse bile anlam karlacak gibi miydi? Bihruz Bey b (p)kelimesini, ad geen sokak sprgesinin bir teli olarak alglad. Mjenin (kirpik) de mezeolduunu sand. Fakat bir b ile rak mezesine dayanmada ne tr bir zevk olacan

anlayamad

. Som mermer som yald

z denildii gibi "som hasta " da denildiim hiiitmemiti. Fakat bunu da ho grd ve kulaktan dolma bir bilgiyle kfurun (gzel koku)kanfr olacana karar verdi. Ten, nzik, cami kelimelerini de ok iyi tand. Ancakkanfrden ten olur mu diye dnd. airin bu fikrine de hayli at, kald.- Aradm galiba burada bulamayacam! diyerek kitabn kasideler ksmn geti. Tarihtakmna gelince ta bata gzne ilimi olan "trih-i kh der kurb- amlca-i sair"(Kk amlca'da bir kkn tarihi) balna amlca sznden dolay ilgi gsterdi.Fakat "Kh, der, kurb, sair," kelimelerini tanyamad iin anlam karamad. Anlamayaare dnrken, rahmetli paa babas tarafndan kendisi iin aldrlm; fakat ouluneitimi bilahare btn btn alafrangaya dklmesiyle yaldzl maldzl, cicili bicili, tekpara, monoton Avrupa dilleriyle yazlm eitli kitaplarla dzenlenmi ve sslenmi olan

mee aacndan yaplm, oymal, Avrupa yapm ktphanesi iine yakmadndandolay birtakmunun bunun tarafndan arlan, birtakm ise harem dairesinin alt katnda


24/87

dolap altnda, yk kaplar gibi yerlere dank birekilde atlp braklan Trke, Arapa,Farsa kitaplarn arasna karm olan Lgat-i Osmaniye (Osmanl Szl) adl Trkeszlk aklna geldi. Halbuki Lgat-i Osmaniye'nin, Redhause isminde birngiliz tarafndanyazlm olduunu, iki ay nce bir gn kalemde kulak misafiri olduu bir edebi sohbetteiitir iitmez, bu kitab gzelce ciltlettirerek ktphanesine yeniden kabul etmeyi

dnmt. imdi o birka szl incelerken aklna bu hatra da gelince, bey kalkt.Harem dairesine geti. Dad kalfay ard. Birlikte kitab aramaya baladlar.Kitaplar ve eitli mektuplar, dolap altlarnda toz toprak iinde kaldklar halde

Bihruz Beyin unutulmu ilgisinden memnunlarm gibi, elinin altna dtke kaypkurtularak yine saklanacak bir keye ekiliyorlard. Bihruz Bey, bunlarn arasndatesadfen ele geirdii Lgat-i Osmaniye'yi ald gibi nceki yerine geldi. Derhal kitabat. nce kh kelimesini arad. Aksilik, Lgat-i Osmaniye'de bu kelime yoktu. O zamanbu eksiklikten dolay kitabn yazarnda kusur bulmaya cesaret edemedi. Ve kelimenin airVsf tarafndan icat edilmi ya da yanl baslm olduunu dnd. "Der" kelimesinin"kap ve blm" demek olduunu, "krb"un "yakn olmak" anlamna geldiini grd. Enson da "sair" arad. Szlkte "kk, ufak olan " aklamasn grnce:

- Bravo, bravo! "amlcay sair" Kk amlca, bizim mahalle... bravo! Demek kimahallemiz eskiden beri asilmi ki airler tarafndan tantlm, bravo! diyerek sevindi:- Lal lalla lal lal, lal lalla lal lal, lal lalla lal lal la!...

Ne are ki kap iine uzak olmayan Kk amlca'nn tasvirlerini koca air inceyazd iin Bihruz Bey bunlar anlayamyordu! Tarih ksmn da gemesi gerekti, geti.Gazellere biraz gz gezdirdi. lk gazeldeki:

Bs- l 'linle kar evce nevy kn Ey bt hnnda ma'cn- sada efza buya (Eyark syleyen put gibi gzel sevgili, senin dudaklarndan pnce, klarn sesi macungibi uzayarak gklerin en yksek katlarna ykselir.)beytinin ikinci msrasm okumaya alrken Bihruz Bey, yzn ok ktburuturuyordu:-"Ey bt!... " ne demek acaba? Byle irkin szleriire niin sokulur sanki? Bey, haklkyordu: "Trkede iir yoktur. Trklerde air olamaz." demiyor muydu? Doru! deyipdururken ikinci gazeldeki:

Ben kesinkes veremem sana cevap ol uhun Geldi mi hatt- ruhu berbere sorsorma bana (Ey saki, sevgilinin salarnn uzayp uzamadn bana sorma, ben kesincevap veremem; bu soruyu sen berbere sor.) beytinde "berber " de grnce btn btnevki kat:- Ne budalalk! Btn bunlar ne rezalet! diye kitabn gazel ksmn da abuk abuk geip,arklara gelmeden nce gzne taklan:Nazar et hl-i perianma bir kerre benim Yanyor nr- firaknla serp bedenim

(u perian hlime bir kerecik bak; senin ayr

l

n

n ateiyle vcudum batan baayanyor.)beytini olduka uygun buldu. Ancak bunda da duygudan eser yoktu. Ayn iirin ikincibendinde szlerini allm bulduu iin holanarak okuduu:Ah feryd niyazm eser etmez mi sana Guna girmedi hi eylediim h bk(Alayp feryat etmelerim sana hi etki etmiyor mu? Bu kadar alaym ve gzyadkm hi duymadn.)beytinin ikinci msrasnda "h" tan sonra gelen "bk" nn anlamn "Redhause" danrendikten sonra airin vaktiyle yle alayp szlamasnn, Kk amlca'nn hangikk iin olduunu merak etti. nk yukarda geen "amlcay sair" den dolay buiirde sz edilen kkn, yine Kk amlca'da olacana kanaat getirdi. Fakat iiri

aslnda beenmemiti. Bunda ise hakk vard. Bir adam sevgilisinin kk etrafndadolarken, elbette zledii iin i ekebilir. Ancak bunu t kkn iindekilere


25/87

duyuruncaya kadar alamann ne gerei var?Ksacas bu iirden de ok birey anlalamad. Onun arkasndan gelen "Sokak

Sprgesi" ise zaten biliniyor. Bu sayfalar da geti, arklara geldi.Vsfn arkclktaki ustalna dair Bihruz Beyde eskiden beri bir kulak dolgunluu

vard. Bu ksmda gzel gzel arklar bulacan mit ederek sayfalar kartrmaya

balad. Daha ba taraflarnda grd:Saki kim derler sual ayb olmasn nmn nedir?(Saki, "kimsin?" sorusu ayp olmasn ama "adn nedir?")Sana sk sk bakp zor ile gnlm mptel ettim(Sana sk sk bakp zorla gnlm baladm.)Sirik-i emimin bak fark var m alayanlardan(Bak, gzyalarmn bir alayandan fark var m?)Mumlarla arar yanmaya pervane bu nr(Kelebek yanmak iin bu atei mumlarla arar.)Benim sensin glm ey gonce-fem syle senin kimdir(Ey almam gl, benim glm sensin; syle seninki kimdir?)

Glsen sana glmek yarar sen gl efendim(Ey gl bahesi, sana glmek yakr; sen gl efendim.)Yaz geldi bahar oldu al gl gibi sen denakaratlarndan oluan arklar mmkn mertebe okuyabilip anlamlarn da az buukkarnca:- te Trklerin Berange'. te hretine layk tek air! Tek arkc! diyerek airin ruhunuheyecanlandracak ekilde iltifatlar etmeye balad. Aalara doru indike ksa vezinli,dili anlalr, gll mll birok ark okuyup anlamlarn da elden geldii kadar anladka:- Ah! Ne gzel! Ne ho! Ne kadar ince! Ne kadar zarif! diye her birini baka trl beeniyorve bunlarn iinden hangisini alacan bilemiyordu.

Nihayet kitabn iinde en ok beendii sekiz arknn zerlerine frenk kalemiylebir, iki, , drt diye numaralar att. Ktlar parmaklar arasnda yuvarlad. Masannzerine koydu. Gzlerini kapad. Kt paralan iinden bir tanesini ald, at. Kur'a, kaka alt numaraya kt. Bu numaradaki ark da:Bir-siyeh-erde cevndrHsni mmtaz- cihandrAk gnlmde nihndrBunca dem bunca zamandrarks idi. Halbuki bu arky Bihruz Bey, beenmek yle dursun; grmemi, okumamtbile. Bunda bir yanllk olacan dnd. Yanlln kaynan da meydana kard.Meer beyefendi kitabn o sayfasndaki iki arkdan birincisini rakamlayacakken, aceleyle

ikincisini rakamlam

. Fakat kur'a ikincisine

kt

iin bunu birdenbire geri evirmekistemedi. Ve arky dikkatle okuyup anlamaya alt.nce kelimeyi "Merciye" vezninde olan bir siyeh eklinde okudu. Bu vezinde

okuyua gre kelime, Franszcaya benziyor ise de air Vsfn Franszca bildiiniiitmemi olduundan, yine Trke olmaldr diye Lgat-i Osmaniye'de arad. Bulamayncaherhalde Franszcadr diyerek "Biyanki"ye bavurdu. Orada da yle bir kelime bulamad;fakat anlam kt bir ey olsa airin bunu iirinde kullanmayacan -hakknda yarmsaatten beri besledii gzel dncelere dayanarak- dnd ve kelimeyi ylece kabul etti.kinci olarak Arapa c harfi ile "erde" okuduu "erde" kelimesinin anlam hakkndatekrar Redhouse'ye bakt. Redhouse, "erde" iin "Sar renk at ki kuladan aktr."aklamasn veriyordu. Bihruz Bey "sar" szn iitince alt tarafndaki "at, kula" szlerini

dikkate almakszn,- Besbelli bu ark gen bir sarn iin yaplm, diyerek sarn hanma sunulmaya layk en


26/87

uygun arknn yine bu olacana; alt rakamnn, dier birarknn zerine konulacakyerde buna konulmasnda ve kurada bu rakamn kmasnda gzellik ve ak tanrasolarak kabul edilen Vens'n nazili parmann oynam olduunu dnd. Bu tesadfisteini gereklemesi yolunda bir iyiye iaret sayarak arknn yalnz iki blmn bakabir kokulu kada yazd. Mektuba ilitirdi. Mektubun zarfn kapad ve zerini "M.B."

sembollerini gsteren altn mhryle mhrledi. Gelecek cumaya kadar kalmak zeremasasnn gzne brakt. Bu arada saatine bir daha bakt. Saat on bire eyreigsteriyordu.- Misel!- Msy!- Araba!- Hazr, efendim!

Evet! Beyefendinin araba gezintisinden hibir gn geri kalmadn ve bir kere"Arabam" deyip de "Hazr!" cevabn almazsa can skldn Misel tecrbeyle biliyordu.Bunun iin arabay hazrlamasn saat ondan beri arabacya sylemi, arabac da krbeygirleri koup arabay kkn kapsnn nne getirmiti. Beyefendinin gelmesini

beklerken esniyordu.Bihruz Bey hemen fesini giydi. Bir frenk sigaras yakarak dudaklarna kstrd.

Bastonunu ald. Aaya indi. Arabasna kt, dizginleri eline ald. Arabac da yerine geti,oturdu. Grrrrr!...

Bihruz Bey mektubu istedii gibi yazd ve yanna Vens'n yardmylagzellerden gzel, istediinden iyi iki blm iir koyabildii iin ok mutluydu.

Cumaya daha be gn vard; ama nasl olsa insan mutlu olunca vakit abukgeiyordu. Pazar, pazartesi, sal, aramba gnleri de yle oldu.

Sal akam Msy Piyer, koltuunun altnda beyaz bir kada dzgn birekildesarlm olan kocaman bir kitapla kke geldi ve o saatte Bihruz Beyin alma odasndaolduunu renince doruca oraya gitti. eriye girer girmez:- "yi akamlar Bihruz Bey! Naslsnz? Kadn akyla ilgili size gzel bir kitap getirdim."diyerek kitab yaz masasnn zerine brakt.

Bihruz Bey, kendisine biraz kzgn zannettii profesrnden bu yaknl grnceok sevindi. Hocasnn elini samimiyetle skarak:- ok iyisiniz sevgili hocam! Aciz rencinizin kusurlarn affetmekte cmertsiniz!... dedi.Hemen kitab ald. Sargsn ap kard. tesine, berisine bakarken Vens lemlerinigsteren bir iki resim gzne iliti. Onlara bakmaktan doan ar memnuniyetinianlatmak iin Msy Piyer'e dnp elini tuttu; kuvvetle skt.- Ah, ne gzel kitap! Hem de resimli... Resimleri de ok gzel. Bakalm ad neymi. Lesaventtres du chevalier de Faublas (valye Foblas'm Maceralar.) Kimdir bu valye?

Fransa tarihinde byle birvalye akl

ma gelmiyor.- Bu valye siyaset tarihinde yoktur. Bu baka trl birvalyelik. Okuduunuz zaman neolduunu anlarsnz.

Msy Piyer, geen defa sofra banda rencisini epey halayp krgn birekildehareme kardktan sonra sal akam ona gzel bir kitap getirmek iin kendi kendinevermi olduu szde durdu. Yalnz bu kitap Kont d Bukas olacakken, o gelmedi de yerineLes aventures du chevalier de Faublas geldi. Bunda da su, Msy Piyer'in deildi. MsyPiyer, cuma akam rencisiyle aralarnda geen konumalar, elence olsun diye birdostuna anlatp da kitapla ilgili niyetini de at zaman o kii, kendisine:- "Kont d Bukas uygun deildir. Les aventures du chevalier de Faublas' grrseniz dahaiyi olur." deyince niyetinin deimesine sebep olmutu.

Msy Piyer, Bihruz Beye kitap, kat gibi eylerle ilgili ne getirse parasn ondanalrd. Bu defakini aslnda hediye etmek zere getirmiti. Ama kitab krk Frankla veresiye


27/87

ald iin parasn yine ondan karmak iin uygun bir isteme ortam dnyordu.Bihruz Beyin cmertlii, Msy Piyer'i bu endieden kurtard. Beyefendi:

- "Bu gzel kitab kaa aldnz?" der demez Msy Piyer, azndan darya frlamak iinbe dakikadan beri dilinin ta ucunda bekleyen:- Krk Frank! szn Bihruz Beyin kulann zarna iddetle arptrd. Halbuki bey,

bulunduu sevin dakikalar iinde kitabn bedeli iin "iki yz Frank!" szn de iitseydi,yine memnuniyetle verecekti:- Krk Frank? Bedava! dedi. Hemen yeleinin cebinden iki lira kard; Msy Piyer'e uzatt.Msy Piyer, altnlar ald. nceleyip Osmanl altn olduunu anlaynca:- imdi bunun stn nasl vereceiz? dedi ve beyefendiden:- Ne nemi var? Baka zaman verirsiniz, cevabn alnca altnlar czdanna yerletirdi. KrkFrankn, krk be buuk Frank kadar farkn da bu ekilde eskiden beri el koyduu dierfarklarn yanna gnderdi. Derse balamadan nce Les aventures du chevalier deFaublas'tan beyefendiye birka sayfa okuyup gerekli yerlerini tatl tatl aklamayabalad.

te bu olay Bihruz Beyin zaten mkemmel olan mutluluunu iki katna karmt.

Pazar, pazartesi, sal gnleri ok gzel gemiti. Bu gnlerde Bihruz Bey hayalinde,baz zelliklerini Msy Piyer'den duyduu Bois de Boulogne (Bulony Orman)'lerden,Hyde Park (Londra'daki nl bir park)'lardan daha mkemmel bir park yaparak, o parkniinde Perive Hanm landosuyla deil de sand elmastan; tekerlekleri gmten;zmrt gzl, sedef kanatl bir ift kumru koulmu bir arabayla, bir tanra gibi kurulmuolarak sabahtan akama kadar dolatryordu. Kendisi de Kefi Beyin tipi ve kyafetinde birmahluk olarak o parkn karanlk kelerinden ara sra grnp Perive Hanma dorukskan kskan bakyordu.

Sal akam Msy Piyer'in getirdii kitabn iindeki coku verici imajlar grdktensonra hayalindeki parkn tesinde berisinde Vens lemine mensup, som mermerdenbirtakm gnl alc heykeller, bu heykellerin etrafnda er beer dolaan periler;suyunun rengi yeil olan havuzlarn iinde mercan gagal, yakut gzl, uzun boyunlu,kardan beyaz, zarif kuularla birlikte yzen srma sal, mavi gzl, gne yzl perilerde ortaya kmt.

Bihruz, aramba gn parkta elmas arabann gm tekerleklerine yaparakarabay ssleyen -hani o perilerden de gzel- Perive Hanmn yznden saan klara,dudaklarnda parlayan tebessmlere hayran olup duruyordu. te taraftan bir ara omahlukun tekrar grnvermesiyle bir ksm heykellerin etrafnda zerine elmas serpilmiyeil kadifeden ihramlar, yani i dm imenler zerine srma salarn datarakserilmi, dier bir ksm zmrt dudakl havuzlarda kuularla yaran periler bir lktrkopardlar. Her biri parkn ssz bir tarafna doru komaya, kuular ise kanatlarn vurup

hayk

rarak havuzlarda k

yametler koparmaya balad

lar. Zavall

Bihruz Bey, iindebulunduu ak dolu lemden dehet dolu bir leme gemiti. "Acaba ne oluyor?" diyesama soluna baknp dururken o mahluku grd. Mahluk, Perive Hanma cierleriyakan baklar; Bihruz Beye ise zehir dolu gller gnderiyordu. Bihruz Beyin buduruma ok fena can skld. Gerek lemin korkun uurumundan glkle kurtuldu.nk hayalindeki parkta elmas arabann yannda bulunan beyin dnce ve endielerivard. Kendisi ise gerek dnyada yine bilinen sar arabasyla krlar dolayordu. Parknumulmadk bir yerinden mahlukun anszn grnmesiyle perilerin iinde kargaa ktdakikalarda Bihruz Beyin sar arabas, Haydarpaa'dan Uzunayr'a doru giden yolunsanda on metre derinliindeki bir uurumun kenarna gelmiti.

Bey, mahluka olan kzgnlkla elindeki dizginleri sana doru ekerek hayvanlar

uuruma srerken geride bulunan arabac, hemen beyin oturduu yere srayp, dizginleresarlarak hayvanlarn balarn dorultmay baarabildi. Bey de bu sayede hem uuruma


28/87

gitmekten hem de parktan darya karak mahlukun rahatsz etmesinden kurtuldu.aramba akam Bihruz Bey biraz neesizdi. nk arabann geirdii tehlike

yznden kendini parktan karmay baarabilmiti ama mahluku zihninden defetmeyibaaramyordu.

"Acaba kkhanmn Kefi ile gerekten bir ilikisi mi var? yleyse yazk ona!

Ama bana niin bakt? Hayr, hayr mmkn m? Beni baheye arsn, gln kenarndadursun, bana prlantalar yuvarlasn, benden iek alsn, gsne taksn, o kadar yaknlkgstersin sonra da sonra da Kefi'nin, "Kskanlk! Kskanlk!" diye barmas zerine...te buras kt! Ne kadar bozuldular, ne kadar abuk landoya girdiler. Cuma gn katagelirsiniz? dedim de cevap bile vermedi. Giderken bir "Hoakal!" demesi gerekmezmiydi? Daha... daha... daha sonras daha kt: arabuk nereye gittiler bunlar?...Aramadm yer kalmad... O ara Kefi de kat. Demek ki... Ne mnasebet! Kefi gibibaya bir ocua... mknsz! Ama bakalm yarn deil br gn sznde duracak m?Bakalm Kefi de gelecek mi? Evet!... Ne kadar bam aryor! Benim sevgilim!... Benisevmiyorsanz bari onu da sevmediinizi syleyiniz... Gryor musunuz ne kadar aciindeyim!... Bana merhamet ediniz... Size tapmakta olan bana... te huzurunuzda diz

ktm... Gelecek... hayr! Beni sevmiyorsunuz... Ah ne kadar gklere yakr birgzelsiniz... Haydi, bir pck! O ne? imek! Allahm! Gkyz ne kadar karanlk!...Rzgr da kyor... Bora... bora!... Yamur!... Vah! vah!... Sonra ne olacak! Yarnperembe, br gn cuma... Hava byle kalrsa... ay ay... Nasl da bardaktanboanrcasna yayor!... Yamur deil, tufan bu!... Eyvah!... cuma gn gremeyecekmiyim?... Mektubumu veremeyecek miyim? Of! Bam!..."

Bihruz Beyin bu endieli dnceleri, bu ackl hayalleri, akam yemeinden sonragece saat iki buuk sularnda salonun Fenerbahe'ye bakan, ak bir penceresi nndeoluyordu. Zavall beyin hayali parkndaki perilere, kuulara karklk salarak sonunda onukorkuyla oradan mitsiz birekilde kmaya mecbur eden mahluk, beyin zihnine girmeyibaararak iki saatten beri zavally huzursuz edip duruyordu. Bunun zerine havannkararmas, imeklerin akmas, frtnann k, iddetli yamurun inmesi eklenincehasret eken zavall k, btn btn zntye bouldu.

Penceresini kapad. Yamurun kesilmesini saatlerce bekledi. Yamur, srekliiddetini artryor; frtna kyametler koparyor; imekler akyor; etrafa imeklerdyordu. Bu halde saat altya geldi. Bey, hepsi de birbirinden ok rahatszlk verenendielerinden zihnini kurtarp hareme gitmeyi aklna getiremiyordu. Miel iki, defasalona girmise de vaktin ge olduu uyarsnda bulunmaya cesaret edememiti. Halbukibeyefendinin, saat altlara kadar -zellikle de byle yrekleri heyecana boan bir frtnagecesi- ieriye girmemesi annesine ve dad kalfaya baka baka meraklar vermiti. Bey,nnden bir trl ayrlmad pencereden tabiatn korku verici durumunu zgn bir

ekilde seyrederken dad

kalfa ba

nda bir rt ile salonun kap

s

nnde belirdi:- Beyim! Hala oturuyor musun? Hanmefendi de ben de merak ettik, bu ne yamur,beyciim?...- Sorma! Bu yamur deil, tufan!- Gerekten, ok delice yayor; ortal sel basacak, galiba yaknlarda bir yere de yldrmdt;- Annem yatmad m?- Hayr! Misafirler vard; bitiiktekiler... imdi gittiler...- Nasl gidebildiler?- Beklediler... beklediler... Yamurun dinecei yok... Gittiler... Hanmefendi ok zerlerinedt: "Kalnz!" diye, ama kalmadlar...

- Saat ka acaba?- Saat yediye geliyor... (Gerekten de, alt buua be vard...)


29/87

- eri girmeyecek misiniz?- Sen git, mumlar yak, ben de geliyorum.

Dad kalfa ekildii gibi Bihruz Bey de yerinden kalkt, doruca yatak odasna gitti,soyundu, mumlarn sndrd, yataa girdi. Frtnann, yamurun yrek paralayan sesiniduymamak iin kulaklarndan birisini yasta yaptrd, dierinin zerine yorgan ekti.

Ancak grlty duymamak mmkn deildi. Halbuki Bihruz Beye, akamdan beritutturduu hrnlk sebebiyle yorulmu, ak oyunlar yapan hayali ocuunu uyutmak iintabiatn bu ac lklar korkun, fakat etkili bir ninni gibi geliyordu. Kula bu ninniyidinlerken mahluku gren gzleri de kandilin fanusu zerinde grlen plak Vens'seyrede ede, gerek dnyann ruhu yoran grltsnden tamamyla uzak olan uykulemine gemiti. Burada glgelik ve gzel kokulu aalklara geerek hayalindeki oparktan daha mkemmel bir parka girdi.

Bihruz Bey, ertesi sabah saat ikiye doru gzlerini tatl uykudan at zaman,odayk iinde grnce byk bir heyecanla yatandan frlad. Pencerelerin perdelerinikaldrd, bir pencere at; darya doru bir bakt. Grd gzel manzara, gecekidurumun tam tersiydi.

Bu manzaray yarm saat seyretti. Gnee baktka pecei geliyordu. nk kagndr hasretini ektii sevgilisini bu gne sayesinde grebileceini dnyordu.- "Ne kadar gzel! Ne kadar parlak! Gzel doa! Bugn o da ayn benim sevgilim gibisarn! Demek ki yarn onu greceim, evet! Yarn mutlaka gelir; derdimi anlatrm; eerbizim zevzek yine bir oyun yapmazsa... Bakalm ans neyi gsterecek?..."

Bihruz Bey o sevinle her zamanki gibi hazrland, tuvaletini yapt, kahvaltsn yedi,dad kalfa ile akalatktan sonra selamla kt, odasna girdi; yaz masasnn gzn at,oraya koyduu ak mektubunu eline ald. indeki iltifatlar, yazd anki duygular bir dahagrmek istedi. Ancak mektup kapanm, mhrlenmiti. Amaya kyamad. Tekrarmasann gzne brakt.- Ll lll ll ll... ll lll ll ll... ll lll ll ll... ll ll l!- Msy Piyer ne iyi bir adam!... Sanki bugn bu gzel hediyeyle memnun etmek iindn beni mahsus krd. Bakalm daha neler var? Bakalm bizim cesurvalye d Foblasdaha neler diyor?...

Profesr Piyer'in hediye ettii resimli kitap, Bihruz Bey iin ok deerli bir eyaolmutu. Parkta bulunmad zamanlar onu okuyarak hayallerini aydnlatrd. Yine kitabeline alp nce resimlerine -belki altnc kez- bakarak tesinden berisinden okumayabalad.

Bey, bu lezzetli okumaya dalp gitmiken odann kaps yavaack vuruldu.- Tk tk!- Giriniz!

Kap

ya vuran Miel'di. eriye girdi. Elinde gm bir tepsi, tepsinin iinde zeriFranszca yazlm bir mektup vard. Mektubu beye verdi. Bey, mektubu amayaalrken, kucandaki kitap yere dt. Miel, hemen eildi. Kitab yerden alrken kitapald. En gzel resimlerden biri ortaya kt. Miel de bunu grnce Bihruz Bey, kitabMiel'in elinden ald ve zavallya haksz yere,- Hayvan herif! Defol burdan! diye hem kzd, hem de onu yanndan kovdu.

Gelen mektup, Beyolu'nda oturan fabrika sahibi komisyoncu Jan Kondorakiimzasn tayordu. Sar arabayla bakla kr hayvanlarn bedeli olan drt yz on sekiz liraile bunlarn tama masraf olan krk dokuz lirann toplam drt yz altm yedi liradankalan yz elli lirann drt ay iinde taksitle denmesi artna gre birinci taksidindenmesine daha on be gn varsa da paraya ihtiyac olduundan, Bihruz Beyefendi

birinci taksidi imdiden verirse ok memnun olacam sylyordu.Bu mektup, Bihruz Beyin pek houna gitmedi. Birincisi, Les aventures du chevalier


30/87

de Faublas' tatl tatl okurken onu elinden brakmaya mecbur olmutu. kincisi, kitabn gizliresimlerinden birisini o Miel olacak embesil grmt. ncs, ilk takside daha biraydan fazla zaman vard. Ua ard:-Miel!-Msy!...

-Byle bir kad bana getirmeye nasl cesaret ediyorsun?... Sen bilmiyor musun ki birincitaksidin gelmesine daha bir ay var? Git syle cevap yoktur...- Ba stne ekselansl...

Zavall Miel, kapal bir mektubun iinde ne olduunu ve zellikle de birinci taksitgnnn dolup dolmadn nereden bilecek ve bilse de beyefendiden emir almadanmektup getiren adama cevap vermeye nasl cesaret edecekti? Bihruz Bey, can birkaeye skld iin bunlar dnememi ve zavall Miel'i ikinci defa haksz yereazarlamt.

Miel'i defettikten sonra brakt kitab tekrar eline ald. Okumaya devam etmekistedi; ancak yapamad. Kitab brakt, zgn birekilde dnmeye balad.- "Fakat taksit zaman gelince paralar nasl vereceiz?... gn nce yz doksan lira

verdim.... Hemen hesabna baktk... Alber'inki iki yz otuz lira olmu... Paris'ten gelecekeya da gelmedi... Biz bu borlar nasl deyeceiz?... Annem ok fena dargn... Yeminetmi, kona sattrmayacakm... Elmaslar da birer birer satp uzun vadeli bor olarakverdiini iitiyoruz... Elli yanda kadn; bilmem daha ne kadar yaayacak ki bu kadar paracanllk ediyor?.. Kalekaps'ndaki maazadan elime ok az ey geti; Galata'daki hannparasndan kalan alt yz lira ancak , drt aylk cep harlm demektir... Allahm, buborlar demeye bir are bulamazsam ne yaparm sonra?... stanbul'daki eve drt bin liraveriyorlar ya!... Birey yaparz... Artk annem buna da karmasn... O benim babamdankalan birey!... Bir drt bin lira daha elime geerse, bin lirasyla borlar derim. binliray da uzun vadeli bor olarak verirsem epeyce faiz getirir... Bundan sonra elenceyedknl de brakmak gerek... Artk evleneceim... Evlilere yakan da akll olmaktr...mitsizlie kaplacak bir durum yok... ll lll ll ll... ll lll ll ll... ll ll lll"

Bihruz Bey, ilk bata kendisini ok zen bu dncelerden de kurtulmann aresinibulmutu. Elindeki alt yz lira bitinceye kadar Sleymaniye'deki kona satmaya kararvermiti. Beyolu'ndaki, Galata'daki dkknlar, hanlar satan telll, bundan nceSleymaniye'deki konaa da drt bin lira kadar verecek bir mteri bulmutu. Ancak ozamanlar beyin paraya ihtiyac olmad gibi annesi de kar koyduu iin konaksa-tlmamt. Tellln da bir zamanlar gerek konaktan, gerek kkten hi kmayan ayabtn btn kesilmiti. Fakat yeri belli olduu iin istendiinde kendisini buldurmakmmknd.

amlca bahesinden dolay Bihruz Bey yazlna balanm; klk ise tamamyla

gznden dmt. Mant

kl

olan, kk sat

p kona

elden

araba sevdasi

Documents