arreglado método de la traduccion latin

400
Acerca de este libro Esta es una copia digital de un libro que, durante generaciones, se ha conservado en las estanterías de una biblioteca, hasta que Google ha decidido escanearlo como parte de un proyecto que pretende que sea posible descubrir en línea libros de todo el mundo. Ha sobre viv ido tantos años como para que los dere chos de autor hayan expirad o y el libro pase a ser de domi nio públic o. El que un libro sea de dominio público signica que nunca ha estado protegido por derechos de autor , o bien que el período legal de estos derechos ya ha expirado. Es posible que una misma obra sea de dominio público en unos países y, sin embargo, no lo sea en otros. Los libros de dominio público son nuestras puertas hacia el pasado, suponen un patrimonio histórico, cultural y de conocimientos que, a menudo, resulta difícil de descubrir. Todas las anotaciones, marcas y otras señales en los márgenes que estén presentes en el volumen original aparecerán también en este archivo como testimonio del largo viaje que el libro ha recorrido desde el editor hasta la biblioteca y, nalmente, hasta usted. Normas de uso Google se enorgullece de poder colaborar con distintas bibliotecas para digitalizar los materiales de dominio público a n de hacerlos accesibles a todo el mundo. Los libros de dominio públi co son patr imon io de todos , noso tros somos sus humilde s guar dian es. No obstant e, se trat a de un trabajo caro. Por este motivo, y para poder ofrecer este recurso, hemos tomado medidas para evitar que se produzca un abuso por parte de terceros con nes comerciales, y hemos incluido restricciones técnicas sobre las solicitudes automatizadas. Asimismo, le pedimos que: +  Haga un uso exclusivamente no comercial de estos archivos  Hemos diseñado la Búsqueda de libros de Google para el uso de particulares; como tal, le pedimos que utilice estos archivos con nes personales, y no comerciales. +  No envíe solicitudes automatizadas  Por favor , no envíe solicitud es automatizadas de ningún tipo al sistema de Google. Si está llevando a cabo una investigación sobre traducción automática, reconocimiento óptico de caracteres u otros campos para los que resulte útil disfrutar de acceso a una gran cantidad de texto, por fa vor , en víeno s un mensaje . Fome ntamos el uso de mate rial es de domi nio públic o con estos propósitos y seguro que podremos ayudarle. +  Conserve la atribución  La ligrana de Google que verá en todos los archivos es fundamental para informar a los usuarios sobre este proyecto y ayudarles a encontrar materiales adicionales en la Búsqueda de libros de Google. Por favor, no la elimine. +  Manténgase siempre dentro de la legalidad  Sea cual sea el uso que haga de estos materiales, recuerde que es responsable de asegurarse de que todo lo que hace es legal. No dé por sentado que, por el hecho de que una obra se consider e de domi nio públi co para los usuario s de los Estado s Unidos, lo será también para los usuari os de otro s países. La legisl ación sobr e derechos de autor varía de un país a otro, y no podemos facilitar información sobre si está permitido un uso especíco de algún libro. Por favor, no suponga que la aparición de un libro en nuestro programa signica que se puede utilizar de igual manera en todo el mundo. La responsabilidad ante la infracción de los derechos de autor puede ser muy grave. Acerca de la Búsqueda de libros de Google El objetivo de Google consiste en organizar información procedente de todo el mundo y hacerla accesible y útil de forma universal. El programa de Búsqueda de libros de Google ayuda a los lectores a descubrir los libros de todo el mundo a la vez que ayuda a autores y editores a llegar a nuevas audiencias. Podrá realizar búsquedas en el texto completo de este libro en la web, en la página  http://books.google.com

Upload: gaston-fuente

Post on 06-Jul-2018

219 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Acerca de este libro
Esta es una copia digital de un libro que, durante generaciones, se ha conservado en las estanterías de una biblioteca, hasta que Google ha decidido
escanearlo como parte de un proyecto que pretende que sea posible descubrir en línea libros de todo el mundo.
Ha sobrevivido tantos años como para que los derechos de autor hayan expirado y el libro pase a ser de dominio público. El que un libro sea de
dominio público significa que nunca ha estado protegido por derechos de autor, o bien que el período legal de estos derechos ya ha expirado. Es
posible que una misma obra sea de dominio público en unos países y, sin embargo, no lo sea en otros. Los libros de dominio público son nuestras
puertas hacia el pasado, suponen un patrimonio histórico, cultural y de conocimientos que, a menudo, resulta difícil de descubrir.
Todas las anotaciones, marcas y otras señales en los márgenes que estén presentes en el volumen original aparecerán también en este archivo como
testimonio del largo viaje que el libro ha recorrido desde el editor hasta la biblioteca y, finalmente, hasta usted.
Normas de uso
Google se enorgullece de poder colaborar con distintas bibliotecas para digitalizar los materiales de dominio público a fin de hacerlos accesibles
a todo el mundo. Los libros de dominio público son patrimonio de todos, nosotros somos sus humildes guardianes. No obstante, se trata de un
trabajo caro. Por este motivo, y para poder ofrecer este recurso, hemos tomado medidas para evitar que se produzca un abuso por parte de terceros
con fines comerciales, y hemos incluido restricciones técnicas sobre las solicitudes automatizadas.
Asimismo, le pedimos que:
+  Haga un uso exclusivamente no comercial de estos archivos  Hemos diseñado la Búsqueda de libros de Google para el uso de particulares;
como tal, le pedimos que utilice estos archivos con fines personales, y no comerciales.
+  No envíe solicitudes automatizadas  Por favor, no envíe solicitudes automatizadas de ningún tipo al sistema de Google. Si está llevando a
cabo una investigación sobre traducción automática, reconocimiento óptico de caracteres u otros campos para los que resulte útil disfrutar
de acceso a una gran cantidad de texto, por favor, envíenos un mensaje. Fomentamos el uso de materiales de dominio público con estos
propósitos y seguro que podremos ayudarle.
+  Conserve la atribución  La filigrana de Google que verá en todos los archivos es fundamental para informar a los usuarios sobre este proyecto
y ayudarles a encontrar materiales adicionales en la Búsqueda de libros de Google. Por favor, no la elimine.
+  Manténgase siempre dentro de la legalidad  Sea cual sea el uso que haga de estos materiales, recuerde que es responsable de asegurarse de
que todo lo que hace es legal. No dé por sentado que, por el hecho de que una obra se considere de dominio público para los usuarios de
los Estados Unidos, lo será también para los usuarios de otros países. La legislación sobre derechos de autor varía de un país a otro, y no
podemos facilitar información sobre si está permitido un uso específico de algún libro. Por favor, no suponga que la aparición de un libro en
nuestro programa significa que se puede utilizar de igual manera en todo el mundo. La responsabilidad ante la infracción de los derechos de
autor puede ser muy grave.
Acerca de la Búsqueda de libros de Google
El objetivo de Google consiste en organizar información procedente de todo el mundo y hacerla accesible y útil de forma universal. El programa de
Búsqueda de libros de Google ayuda a los lectores a descubrir los libros de todo el mundo a la vez que ayuda a autores y editores a llegar a nuevas
audiencias. Podrá realizar búsquedas en el texto completo de este libro en la web, en la página  http://books.google.com
y oraciones
escogidas de l o s m s e x c e l e n t e s
Autores,
Ci
l a
mas f á c i l i n t e l i g e n c i a
en l a
v e r s i o n de é s
t o s ,
adorno
6
i n s t r u c c i o n de
l a juventud.
?0R D. MANUEL
Real Uni~
d e l a
ano ds 1800.
hoy
día
a luz, y a v i s a r a l público de u na nu e
v a instruccion , idea , arreglo ó méto
do
;
de
yor sabiduría , y adelantádose á
e s c r i
b i r con mas a c i e r t o
segurísimos
qu e
f a c i l i t e n a l o s niños su de
seado:
aprovechamiento.
Pudiera t e m e r
yo r i o h a l l a r lugar alg uno.de estima
cion y agrado , siendo
y
tecen
muy de d i s t i n t o modo e l giro
y
y creen u nos por
mas
acertada
instruc*
A 2
u na
i d e a s u c i n t a de enseñar ,
para mas
a l i v i o de l o s niños , y exonerar d e . l a
multitud de r e g í a s con
qu e s e
contunde
r a
epítomes , y sim-
plicísimas instrucciones   de
Gramática,
con l a s qu e tan de l i g e r o sexinformárv
l o s c h i c o s . O t r o s desaprueban y
anu
ían
j . educacion ,
y
no¿
entienden
como enseñar; por n o t i c i a s
lógicas,
f r a s . Solo afirman por
i n s t r u c c i o n - so
l i d a
su
trabajo^
por
haber
e n l o s * niños t r i a s memo ria?
qu e d i s c u r s o . Dexerrí os
' á '
muchos
preocupados - e n l a antigua c o s t u m b r e
de o f v í i m i r á l o s niños cb n
quadernos,
p l a t i q u i í l a s , m a m o t r e t o s , yr l i b r o s de
suma molestia
y de
á
s u s p o t e n c i a s .
Esta notoria
va
riedad de d i s c i p l i n a
tan enteramente
hoy
entre
nosotros,
como s i a n t e s nuestras a u l a s hubieran
fecundizado á l a nacion de sobresalien
t e s
Jóvenes
e n gramática y l a t i n i d a d :
bo r ron qu e ha s i g l o s nos e chan e n ca
r a . Tenemos qu e l l o r a r l a desgracia
por l a mucha escasez
l o s
e n
aulas qu e no conocieron á Ciceron, Ne
pote
y
,
peor
y
muy s e n s i b l e , e l
haber quedado
No
s i g l o
hasta sus últimos años
b u e n
gu s to á l a s traducciones y s u
«3
de cincuenta y ocho l a s Cartas de Ci
ceron
escogidas,
traducidas
c a s t e l l a n o
c n
mas
enor
me antusiasmo no s e l e mir ó con tanto
horror ,
como
otros
ú t i l invencion
y suavísima enseñanza. Solo e n l a s e s
cuelas de l o s J e s u í t a s s e palpaba e l v a
l o r y preciosidad de l a s
traducciones,
porque
l o s d e m a s maes t r os de
Gramá
rigorosa
no
usar de semejantes l i b r o s . Ccn i g u a l
desprecio
de Ciceron
de
,
Ovidio y V i r g i l i o
i l u s t r a d a s con f i d e l í s i m a s n o t a s . Todo
e s t o s e miraba como á moi U t r u o h o r * * ,
r i b l e e n l o s generales y c a s a s de l o s
preceptores ; mas
no pudo
 
furor qu e con' el t i empo no s e echa
s e n
de menos dichas
l o s estudios de dichos autores con no
t a s
t r o s ,
„y apetecidos
de l o s d i s c í p u l o s .
Desde entonces empezó l a traduccion
á
tomar
otro
semblante
, dexando
c on t a l desahogo
y c l a
suave sendero de l a s
no
traduccion
tan
v i s t o s a , qu e siendo niños discípulos pa
r e c e tener arranques de maestros. Nues
t r a dicha
e s t á
qu e
mas
im
portante i d e a de d i r i g i r l o s niños; no
s i r v i e n d o
por p r u e ba
de
a r g u m e n t o, y
d a r por invencible conseqüencia l ma
yor
maestros
de
Aun no
puesto e n e l
lugar c r í t i c o de manifestar e l m o t i v o
,
y no de-
;
l l e g o tarde , y
qu e han s a l i d o y divulgádose muchas
f ¡
buenas
Gramáticas , s i n haber t e n i
do mas p r e m i o y estimacion , qu e á
pocos d i a s de
su s a l i d a colocarlas
e n
sus e s t a n t e s ó
papeleras como cosa
y
de g u s t o . E s t o mismo me e s
timula mas , porque floreciendo e n e l
d í a maestros de conocida s a b i d u r í a ,
con quienes yo no pu e do comparar
me :
mucho

r i t o , qu e lastimados de l a conducta
tan molesta de enseñar,
de
l a
t i e r n a edad de l o s
gra
 
t a l
qu e no me d e s a c r e d i t e .
S i no
Gramática
mas . Pe ns é
o rd en y
t e s
qu e l a de l a s r e g l a s y
preceptos
de
s e
hubiesen de formar dos a r t e s d i s t i n t o s .
Mi
método c o n s i s t e , e n qu e l a traduc
cion
, como
p a r t e p r i n c i p a l de
l a
cion y orden de l o s preceptos y
r e g l a s
de e l l a .
Con
e l ma
yor cuidado , y entresaqué de l o s au
tores r e f e r i d o s , voces y dicciones , ya
solas, ya unidas
prin
c i p i a n t e , y a l f r e n t e de e l l a s s u natu
 
l a s
objeto
y u s o
c i p i o s
de
ño
haya de t r a d u c i r prime ro l a s voce s
,
mas
trabajoso
y
moles
l o primero
con mas perfeccion y a c i e r t o .
Dase no
t i c i a por l a traduccion de
l o s nombres,
p r o nom b r e s , ve rbos , p a r t i c i p i o s , y de
l a s voces i n f l e x i b l e s ,
cuyos
exemplos
autorizan
lo qu e e s y
no
en
l a traduccion de l a s oraciones e s c o g i
das ,
de c o n -  
á
e l l a s e g u n
 
b r e v e y
reducido
e n
géneros para m e j o r
e x e r c i t a r s e
e n
l a s oraciones. Con e s t e preparativo , con
todo l o qu e e s necesario y conduce e n
l o s
e x emplo s perte
necientes á l a S i n t a x i s regular
y
anó
mala , y e n t r a r á u n tiempo e n l a v e r
sion
de
l a s Car tas e scogidas de Cice
r on y Fábulas de F e d r o, en
l a s qu e
ha
llando
ya traduci
dos y l e
s e r á mas f á c i l y mas
suave su
á
l a S i n t a x i s traducidos, solo aquellos qu e
l o necesiten , ó
gante
, ó
por
demás a l cuidado y estudio de l o s
n i
ños . I lu st rados é s t o s , a s í e n l o s precep
t o s de h S i n t a x i s , como e n l a s n o t i
c i a s
 
,
y
reglas
de O r t o g r a f í a , logran l a
s u f i c i e n t e i n s
t r u c c i o n de gramáticos , con d i s p o s i
c i o n e s y b r i o s p a r a l a traducción de l o s
expresados a u t o r e s .
Pienso
me r e
puten por muy s a t i s f e c h o y
esperanza
do
de
é i d e a ,
por l a seguridad y c e r t e z a con que
ha
blo d e l imponderable v a l o r de l a s t r a
d u c c i o n e s . Como que me a t r e v o á de
c i r que á mí s o l o
s e me debe e s t e
a r
o q u i e r o
vanagloriarme de
o t r a cqsa , porque l o s exemplos no son
mios, y l o s preceptos como l o s
de
Confieso
haberme
do de
e s t e
pensamiento , y c o n s i d e r á -
dole por muy v e n t a j o s o ; porque poner
á l o s niños
á
a u t o r e s
con po
cos p r e c e p t o s , e s demasiada l i g e r e z a ; no
h a c e r l o h a s t a h a b e r l o s apurado , e s mor
,
pérdida
t a n primorosos
ciones
, e s propiamente
enseñar con du
plicada ventaja y s i n g u l a r a l i v i o .
Mi
r e
paro y obs e r v acion ha s i d o , qu e en l a s
voces h a l l a
sua
y
complacencia
qu e e n e l
r i n t o de l o s preceptos. Allí
n i s e
s e
enreda
y a t o l l a . Con l a version de l a s
voces
y
de
l o
e x e m -
pk>, y t a l v e z fingido (pue s como de
esos
hay
qu e
pr e
muchos
y
s e
de
r e g l a
qu e luego
ha
de h a l l a r e n su originaL En solo l a r a
 
, e l animado del s i n
alma , e l ve rdadero del f a l s o . En l a de
solo u n nombre
campo pa
r a i l u s t r a r s e e l niño e n
muchos s i g n i
f i c a d o s .
En
Mens,
s e s a t i s f a c e b a s t a n t e
diciendo e l enten
t i c i o s o
de o t r a s , afirmando s i g n i f i c a r e l
alma , e l juicio , l a v o l u n t a d , l a /«-
tencion,
paradas
e n
con
t o r de lógico , geográfico , mitológico,,
ma t em á tico ,
y
en l a
propiedad
de su s i g n i f i c a c i o n echa
de v e r qu e e s t o s n o m b r e s por 6U natur
r a l e z a han de
e s t a r
unidos y concerta
dos con algun
p u e s - no pu e
 
e l positivo por su
s i g n i f i c a
cion tan s e n c i l l a ,
a l
to qu e
a l
pronombre por
l a
relacion qu e hace y expresa de l a s co
s a s . Al traducirse e l v e r b o s e advierte
e l o f i c i o del
nombre y pronombre en.
y
concertarse
nombre ó
pronombre s i n e l v e r b o
e s t á
como ocioso y de planton , y é s t e
s i n
dueño. Con l o s dos
em
pieza á tener vida y alma l a oracion:
ya hay e n e l l a quien s e a , quien pien
se, quien diga , quien
pio
traduce como
activo ó pasivo , ó como gerundio. En
l a traduccion de a s voces indeclinables
se distingue e l
s í ,
á
l a s f l e x i b l e s , con
quienes s e incorporan. De todo e s t o es
 
funda
m e n t o s para e n t r a r con equípage e n l a
composicion. Para l a cabal y
perfecta
instruccion
del
gramático
importa
l a m e m o r i a todo
e l
nes
,
y l a d i s t r i b u c i o n - de r e g l a s y pre-
. ceptos, pues con j a abundancia de voce s
s e a l i v i a mucho e l pesadísimo m a n e j o
de
t í s i m a s y
l a r g a s
i n s t r u c c i o n e s . A
l a s
precederán
exemplos
de
duccion l i b r e y
elegante
traba
jo y estudio u t i l i z a r á igualmente á l o s
•adelantados , y s e r á agradable.
, % - i - - . —-
2
LIBRO
PRIMERO.
v
De l a traduccion del nombre y p r o n o m b r e .
Hombres s ub s tantivos po r las
cinco declinaciones.
i . *
Declinacion.
,
, história ,
injuria
pa t r ia , queréla , r u i n a
, s d r e ina
, t e r ra,
2 . a
Declinacion.
Ager , puer , vir , dnimus , X><?h¿ , d o m in u s ,
filius, ho r t u s ,
l e g d t u s
, Judas , p a t r a n u s , r e m u s ,
s e r y u s
, sacias
,
, consílium ,
exemplum , fatum , gaudium , '
saculum
, templum ,
vítium.
p a t e r
, miles , r c x , amnis , honor ;
mas ,
fons ,
fur
, mus
mens , navis , sors, u r b s , lex,
Poema , mare , ánimal
4 . a Declinacion.
,
snetus , ortus , passus , réditus ,
v u l t u s
, anus ,
m.mus
Cornil , genu
TRADUCCIÓN.
poeta,
,
i n j u r i a , l a miseria,
l a naturaleza , l a patria, l a queja,
l a
e l
e l ánimo,
h i j o , el
huerto, e m b a x a d o r , juego, e l abogado, e l r e m o ,
e l
tesoro
g u e r r a
,
e l
,
El
hombre,
padre,
,
La condicion ,
e l
e l
d e s e o , l a parte,
,
ley.
E l poema, e l mar, animal, e l camino, corazon,
nombre,
,
i
,
,
,
, l a
l encina.
c u e r n o, l a rosÚila, « 1
ganado ,
, e l asador.
, 5 . a Declínacicro.
,
Jfn
regióni , córpori , visui , fídei.
stdtuam
dciem*
numen ,
a n u s , s p . é c i e s .
Ab. Gratid, notitid,
cornu
, pernície.
m é r i t a
,
r u r a
, s e n s u s , v e r s u s , dies.
Gen.
Fabuldrum
ducum,
témporum, v ectigdlium
, r e r u m .
Dat. Provinciis , agris , m u r i s , templis , pratóribu si
g én ti b u s , litóribus
,
e vén tibu s , r e b u s .
,
mo r e s ,
t u r r e s , r a t e s , p é c o r a ,
c a s u s
, có r n u a
,
t
leget¡
> A b l a t .
s - o p i i s
, Diis ,
exemplis ,
consúlibus,
 
,
l a f i g u r a , e l rostro, l a f é , a flaqueza,
e daño , l a descendencia , l a
cosa
pecado,
de l e xér cit o^
del
pecho,
de l a esperanza.
trabajo,
á
a l
cu e rpo, para l a v i s t a ,
á
u nt
estatua, a l p u e b lo, a l r emedio,
a l h o m b r e ,
á l a nacion,
a l exército.
O M u s a , ó m u c ha ch o, h om b r e , ó portento, ó Rey,ó m u g e r ,
6 deidad , ó
, ó rosrro.
Porelfavor,por n o t i c i a , e n parage,por e l r e yno . con g r i t e r í a ,
« n
valor,
por e l empleo, e n e l semblante, con e l cuerno,
por e l
daño.
los vientos, l o s caminos, l o s hijos, l o s méritos, u no s l a
drones,
d e l i t o s , l o s
campo s,
sos , l o s d í a s .
De
fábulas, de l o s ojos, de l o s
capitanes,
de
tiempos,
de
l a s a l c a b a l a s , de
l o s
Para l a s provincias, á los campo s, á
l o s
m u r o s , á l e s tem
plos ,
á
l a s riberas,
á l o s s uc e so s, á
l a s
cosas.
A
l a s s e l v a s , á l o s cos t u m b r e ,
á l a s torres , á l a s naves, á l o s ganados, á t o s casos, á l o s
c u e r n o s , á l a s
esperanzas.
O
ó
varones,
ó
espectáculos,
6
Romanos,
(ion
tropas,
con
l o s Cón
l o s
6
Reglas y p r e c e p t o s
par* s u
e n
. & - raduccion
e l
y
voces
y dicciones Latinas á l a s ds n u e s t ra
leng ua ó idioma
l a
v oz l a t i n a .
Voz ó diccion e s toda palabra , vocablo ó término que
signifique
algo
dispuesta
para
hablarse.
L as c l a s e s de palabras necesarias para e l
u s o
Española,
comunmente s e r e d u c e n á ocho:
isombn
ego,
o\
«mado , á
'
,
Su diferencia está e n qu e l a s quatro primeras
voces
otras quat ro s on i n
f l e x i b l e s ó invariables , como
f i x a s
e n u na
declinables' necesitan de
escritura.
La
traduccion de l a s voces p u e d e ser
de
maneras,
•imple ó pueril , l i b r e ó elegante. T raduccion simple,
cujeta
ó
ceñida,
es
misma
está
colocatji   - Tradacion l i
b r e y tuelta e s l a version desembarazada de todas l a s v o
ces ,
s i n
l a f a s t i d i o s a repeticion de
e l l a s ,
v . g r .
imitari,
t radu e vion
;
;
a í
r o l i b r e : Perecen
l o s
¡ o s grandes.
S i e m p r e conviene y e s
necesario
pueril ;
otroxmodo
no
puede entrar e n e l l a s i n e l desenlaza de l a s voces r e d u
cidas
natural,
tomando
l o *
niños para traducir con d e s a h o g o y l i b e r t a d .
Estas
dicciones
Nauta,
poeta,
consilium,
homo ,
, con l a s demas traducidas ,
s on
nombres
substantivos
pe r te ne cie nt e s á sus cinco declinaciones.
Nombre substantivo
e s
pia
, con alma ó s i n e l l a , v e rdade ra ó f a i s a , como
Deus
Minerva
Minerva ,
cielo,
e l s o l , e l hombre , e l orbe, l a luz , é l espíritu , e l d i a .
Hay que saber del nombre
su
g é n e r o
y
s í l a b a s y
terminaciones e n l o s casos del nombre y e n l a s persona»
del
verbo.
sola
cosa
, de
cosa
sola
es número singular, como canis, rana, un pe r ro, una
rana
g r .
, rana , unos perros ,
l a s ranas.  
Es e l g é n e r o l a circunstancia precisa del n o m b r e , que
exp r e sa y señala e l
s e x o de macho ó
hembra natural
mente y c on propiedad e n l a s cosas animadas : c on
i m p r o p i e d a d
y
s eme janza e n l a s inanimadas , v . g r . cer-
vus
,
lima.
Los géne ro s s n t r e s , masculino
, femenino
y neu
t r o . Masculino e l que s i g n i f i c a hombre ó macho , ó co
t a
, e l lobo : líber ,
e l
l i b r o . Femenina e l quo s i g n i f i c a hombre ó cosa
de
l a f á b n -
l a . Neutro
, s c o r t u m l a ramera.
Caso ei
l a
Estos
Dativo
, A c u s a t i v o , Vocativo y
Ablativo.
l a s terminaciones
del genitivo do singu
l a r . Los acabados e n a s on de l a prime ra , l o s e n i ds
l a s e g u n d a , l o s e n
i s
«i c on e l nominativo
e u
Los nombres substanti
¿acion
s e
declinan y
v á -
íían por sus n ú m e r o s y ca
eos de esta manera:
i s ,
A s í Causa , mi s e r ia , via.
Algunos n o m b r e s
feme
e l dativo
«omo animdbus , Deábus,
de
declinacion,
s on e s t a s : e r , i r , us, um,
declinándose
fus casos.  
Así Animus, Deu s, s e r v u s .
N e u t r o » ,
Singular.
Plural.
N .
Templát
Gen. / ' ,
A s í
A n t r u m , b e U u m , v i t i u m . .
I-os
nombres
neutros
de
ne n semejantes
e n
e l
t a e n l a terminacion e n a,
6
¡ a .
El
voeativo
t e a l nominativo , e x c e p
t o e l
t s j
u s de l a s e g u n d a declina
cion qu e
como JÓmine , pópuie : y
propios
l i , Va r i ) de
A n t o n i u s ,
Suilius , V-irius. j
cU
lie u s
E l
tivo
acabados
i a , t u m ,
como de S o c i u m , v t t i u m,
sócii ,
vitii
homot
,
mas
,
s on n o m b r e s de l a
tercera dcclin.cion ,
terminaciones
chas y v a r i a s ; e n
l o s
y femeninos' tienen estas
 
Nom.
S e r m o n e s ,
Gen.
e s ,
Singular.
Plural.
tercera declinacion
t e que p r e c e d e
á l a
i s f i n a l , conse r van
do e n unas
del
nomi
perdiéndose e n otras como
miles, militis
de
D*t.
i , ibus,
Gen. u s,
uum,
A s í
C o r p u s , opus , n o m e n .
Dat. u i , ibus,
La mucha
variedad en
Ablat. u,
ibus.
t ant iv os cons is te e n l a f o r
macion de los
casus, manus.
nombres
substantivos
Singular. Plural, s e
Plural.
Dat. u, ibus, Nom. Di e s , Di e s ,
Acu s . u, na, Gen. e i , erunt,
Voc.
u,
Ablat. u, ibus. A c u s . e m, es,
Voc.
e ,
ibns.
A s í A r i e s , r e s , spes.
Todos
carecen
do
. p l u r a l sino a l i e s
y
r e s .
Es necesario l i b r a r á l o s niños de l a mala pronun
ciacion, y
s i n
s e a
sílaba, diptongo, quantidad
vocal; diptongo e l
e s p a
cio e n l a pronunciacion de l a s s í l a b a s : terminacion l a
última l e t r a 6 vocal da
qualquiera
voz.
tas
dicciones
pueden s e r de v a r i a s s í l a b a s ; p e r o
no
quantidad
sino en
dicciones de t r s ó mas i i l a b a s .
E s t a limitada
pronunciacion
ó
b r e v e ,
l a r g a quando s u pauii s e a fuerte y vigorosa; como legdtus,
amícus : b r e v e
qiíardp
sea
como
turba-
rus,
: l a larga s e apunta e n
su misma vocal
b r e v e
e n l a v o c a l - antecedent e como dlacer.
Por l a s terminaeipnes de l a s voce s declinables s e co
nocen l o s casos e n e l nombre, y l a s pe r sonas e n e l v e r
bo: v . g r . musa, a, am, s u p o n i e n d o musa, musa, mu-
s-am: amo,
l a t e
im, como burim, cucúmim ,
ravim,
s e c ú r im,
sitim, t u s i m y vim, y ablativos de singular
e n / ,
como secúri, s i t i , v i , © - c .
O t r o s e n em ó im, y e l ablativo en e 6 i , como
navem ó navim
nave
t u r r i .
Nombres substantivos hay con e l genitivo de
plu
,
amnhim,
s e r p e n t i u m : e s comun esta formacion e n l o s acabados
e n
ans
, ens.
nombres ne u t ro s acabados e n , es l o mas co
mun
dativos y ablativos de plural e n i s , que
e n ibus,
qu e poemati-
f a r t u s , portas,
specus,
tribus ,q u e r c u s , p e t u s y v e r u .
E l substantivo anómalo domus s e declina a s í :
Sing. N. Domus , G. Domi ó domus , D. Domui,
Ac.Domum, Plur.
Ab.
Dómibus.
p e r o no
de significacion ,
l a s co
de
terminaciones.
Es e l nominativo caso recto, p u e s con
é l
cosas
d e r e c h a m e n t e ,
y
qualquiera oracion. Su s terminaciones s on muchas , y
s u significacion s e declara y e x p r e s a con artículo ó s i n
él, y s i n preposicion
nuestra,
una: u no s , una , como lepus et
v ulpe s
zorra : p a s s e r et
l u p u s ,
ua
,
 
Todos l o s d e m a s casos s on obl i quos , p o rq u e se t ue r
ce n y apartan del nomina ti vo
,
otra
diccion.
El G eni ti vo s e g u n d o caso , a s í llamado p o rq u e e n
g e nd r a y p r o d u c e otros
casos
y
voces
otro nombre , y s e traduce con nuestra preposicion de,
como se ha expresado. u s terminaciones regulares / r ,
i , is, u s , u , e i \ e n e l
plural
arum
Hiim ,
l e dá , toma,
recibe e l nombre
cho, daño , dominio , y seguridad. A s u
signifícacion
preposicion
sus t e rmina
ciones de singular a, o, i , u s , e i , de plural, i s ó ab u s,
i b u s
e b u s .
El A c u s a t i v o quar to
caso,
con pr opie dad llamado a s í
porque e n é l s e acusa, señala, y acomoda a l
nombre
©
pronombre como pe r sona qu e padece , qu e d e t e r m i n a
el Y e r b o ó rige l a preposicion. Se traduce con l a
preposicion
a
y
otras ,
y t a l v e z sin e l l a s :
y su s
terminaciones e n e l singular
am
, um ,
ent
ó
as ,
os,
e s ,
u s : l a s de l o s ne u t ro s
como l a s de l nominativo.
El
é l se llama
,
ó e n a u s e n
cia , v i v o 6 muerto , animado ó inanimado , s e t r a
d u c e con l a interjeccion
o
t e rmina
ciones como l a s del nominativo , e x c e p t o e l de los
e n u s
de
l a s e g u n d a declinacion como
s e ha dicho.
caso ,
p r o p i a m e n t e dicho
a s í
nombre de otras voces.
e l singular a, o, e,ói, « , tn
i e l plural como las del dativo : á su significacion pr e
,
sean
otra
v oz de l a s ocha r e
feridas
y
d e mo s t r a r l a s
cosas. En
á todo
trabajo:
a v í di t a s , l a co
dicia :
Lacedemónii
artículos
e n nombres propios
e hombres , m u j e r e s y ciudades , p u e s no cabe de
cirse
;
aunque s i s e v é e n e l plural
Fabii
Catones. Marcelinorum , de l o s
Marcelinos , n i es impropiedad decir Casar , e l Cesar.
S u e l e n venir con síncopa e l genitivo de plural, de
l a s
quat ro primeras
como calnolum,
por ccelkoldrum : virum por v i r ó r u m ; optimdtum,
Quirítum ,
por
optim.ítium ,
currum , pa s-
que
e s t a
figura s e r e d u c e á p e rd e r
u na l e t r a
ó sílaba e n me
dio de
l a
de la
Singular.
-/ftsper,
liber . , mi s e r , t e n e r , saiar,
b $ n a s ,
c e r t u s ,
d i g n u s , f e s t h u s , gratas ,JH St u s , mo le s t as , p r e m p t u t ,
 
l a
l a s e g u n d a or
, eo
tercera
l a l e t r a i , e n l a
quarta
Puede
e l
e n
Es parisílabo s i e m p r e que
e l
nominativo
vicu s vici : v u l p e t
vulpis : imparisílabo , quando e l dicho caso e x c e d a
en
u na 6
dos s í l a b a s mas a l
nomina ti vo , v .
vi r t u s
virtdtis. A s í , p u e s , lo s on algu
nos nombres
de l o s acabados e n e r de
l a
l o s de
t am bi en l o s nombres
substantivos
por
, t e m p u s :
sermones, tempora: nomina ti vo, genitivo y vocati
v o s e n s u s
, (pe.
TRADUCCIÓN.
. O L s p e r o , l i b r e , miserable,
tierno,
digno, festivo,
,
 
g r a c i o s a , hones ta,
matura, nece s sa ria , opo r t u na , p u l c h r a , quieta,
sana,
vicina.
dum, míserum
, ní t i du m , p e r ic u los u m , s t ul t um,
vamim.
Plural.
Amici
, diserti
,firmi ,
g e n e r o s i , i n j ' u s t i ,
pdvidi,
vdlidi,
veiusti.
Anticua , cu riosa, exc e l s a , i'nvida , o b s c u r a ,
modesta , pura , r.ira , s e c u r a , t e t r a , v a s t a .
Acerba
hórrida ,
a
, m o d e s t a ,
g r e t i o s a , t ú r b i d a , vitiosa.
Nombres adjetivos de
Acer ,
celer ,
sahibe r ,
t e r r e s t e r , b r e vi s,
dulcis,
i l l u s t r i s ,
levis, nobilis , s u a v i s ,
t r i s t l s ,
v i l i s .
Célebr e
,
p e r e n n e .
,
Plural.
innumer
ahiles,
Admirabilia
, illustria ,
fe r t i l i a , grandia, insignia,
tnortalia , pene t r .ibiHa , s u a v i a , t u rpia, u t t ' l i a .
Ad j e tivos de
u na
elegans
, prastans ,
diligente
excellens , ínnoce¡is , v o t á i s, recens , andan.
Plural.
,
,
duro,
furioso
generosos,
injustos, a t e m o
rizados, sosegados, s ú c i o s , terrenos, f u e r t e s , antiguos.
An tig uas, curiosas, elevadas, envidiosas, obscuras , mo
destas, puras,
espaciosas.
preciosas ,
turbias
TRADUCCIÓN.
F
u e r t e, ligero, saludable, t e r r e s t r e , b r e v e,
dulce,
j r Célebre,
f é r t i l ,
* .
solemne,
delicado, t e r r i b l e , vendible, ú t i l .
A m a b l e s ,
campestres, crueles, débiles, f a t a l e s , e ne
migos,
v i l e s .
,
insignes,
^mortales, penetrables, s ua v e s, torpes, ú t i l e s .
Abundante
ligente,
v e nt aj os o, inoce nt e, p o d e r o s o , recien
te , . ,
atrevido
veloz,
antiguo
, cruel.
piadosos
,
,
B
ve/ocia.
Preceptos .
vídesc e l nombre e n substantivo y adjetivo: e l
substantivo
qu e espe
y
venir
adjetivo e s otra diccion únicamente para añadirse a l
substantivo , qu e declara y d e s c u b r e l a calidad, circuns
tancia, propiedad y naturaleza de l a s cosas á que e s t a
unido. A s í p u e s estos nombres asper , liber , m u e r ,
s a t u r
,
certus,
di gn u s , g r a t u s , &c. s on a d j e t i
v os de t r e s terminaciones , correspondiendo cada u na
con
de
dóminus
certus,
j u s t u s ,
molestusi
N. us, a,
a, a,
i s .
S u c e d e con o s adjetivos acabados e n e r lo
mis-
s e r
u no s parisílabos, otros no , como aier , a t r a , a t r u m ;
liber , libera , liberum. E s to s adjetivos s e declinan , o
,
»
 
,
m a n t e n e d o r e s , antiguos.
Co s a s F
ard'entes , capaces, grandes, torpes, i g u a l e s ,
L
veloces.
transversalmente ,
v .
gr.
ce r ta ,
certi
>
,
ó
c e r t u s , certi : ce r ta , c e r t a : certum , certi : y lo
mismo :
, brevis ;
, brevis.
dulcís
, f i -
delis &c. s on adjetivos de dos terminaciones e n e l no
minativo y
acusativo, por
acabados e n
er , i s ,
piscis
pero l a terminacion
e r , e s
 
y femeninos , e para solo l o s ne u
tros :
su
ium
ibus,
ibus.
Diez y
ocho s on l o s adjetivos de e s t a terminacion
masculina
e n e r : A c e r , dlacer, camp e s t e r , c e l e r , cé
leber, equester, paluster, p e d e s t e r , p u t e r , saluber,
s eq u e s
t e r , silvester,
vólucer
october,
Tambien s on adjetivos
l o s
n o m b r e s compar at iv os de dos terminaciones i o r i iust
y declínanse a s í :
Bz
N. i s ,
brevior, clarior,
eruditior, líber i o r , t r i s t i o r .
- S i n g u l a r .
N. o r ,
dax,
comunes
l o s t r e s g é
ne ro s , y por l o mismo acomodables á substantivos-
masculinos,
prudens,
s e n t e n t i a
p r u d e n s , consilium p r u d e n s .
En
aquellos
adjetivos
t u vi e s en
t r e s terminaciones , l a p r im e r a s i e mp r e
será
para los
masculinos, l a s e g u n d a para l o s
femeninos,
neutros. De tener
dos, l a
,
para
para
géne ro s
a s í : ;
Abimdans , ar de ns , e xce lle m, p r u d e n s , audax.
tta.
Singu
l a terminacion del
singular
 
los d e m a s casos su formacion , siendo imparisílabos
todos
de e s t a calidad.
Díce s e prudentium 6 prudentum , p o rq u e l o s adje
tivos acabados e n ans ó
e ns pie rd en l a
i e n
nitivo
de
plural
por
síncopa.
En
l
lengua
castellana
l o s n o m b r e s no se declinan,
p u e s no alteran
n i
solo s e
por l a s preposiciones
que suelen preferirse á e l l o s como ya s e ha dicho. Dis
ting u e s e e l n ú n v . - r o plural e n solo
J a
acabados e n
es á
consonante, como miseria, mise rias : dolor , dolor e s:
:
sean
irregulares.
Tambien carecen de g é n e r o n e u t r o l o s nombres e n
castellano, s i n distinguirse
ma s qu e
l o
p e s t i l e n c i a l
, aque
B3
•/flgrippa , Mercurius , Casar , Hannibal,
Pavo , Minerva,
,
Oliva , Laurus , Smaragdus , Topacius
Costus,
A b s li ne n t ia , I n v id ia , Juventus , Musica.
Alexander , Romulus , Humus , Senex ,
P u e r ,
P u é r u l u s
, ' P u l i ó l a ,
Navícula
, Munúsculum.
Mater ,
, Pleb s , Res
p i d e j u s s o r ,
Plebiscítum.
,
, Sanguis, Jocus , A r g o s ,
Ccelum, Supellex , L í b e r
i
primitivo,
derivado,
simple,
c o m p u e s t o , regular ó anómalo. Nombre comun
ó
ape
lativo,
abraza muchos
d i s t i n t a
especie , como
qu e incluye á l o s propios de animales,
homo á todos l o s de h o m b r e s , / e r a , á todos l o s de f i e
r a s ,
,fiumen, vi r-
t u s
á
todos l o s de ciudades , m o n t e s , r i o s , virtudes, y
a s í de
otros
i n f i n i t o s . Ot ros hay mas
comunes
& • £ • •
Nombre propio e s e l imp u e s t o
a l
é
E p h e s u s ,
Oliva, &c.
TRADUCCIÓN. J
grípa , M e r c u r i o , César , Haníbal,
Bucéfalo,
e l
Pavo-real,
Minerva,
Terencia, l a Onza, laOveja, l a Aguila, l a Rana, laAbispa,
África,
Cilicia,
Co r í n t o, Ef e s o , C r e t a
, Chipre,
Laurel, l a
l a abstinencia,
l a
e l
vejez,
e l m uchachi to , Tulita , navecita , r e g a l i t o ,
l a mad r e, l a
f i d e l i d a d , l a
plebe, l a
l a
sangre, e l j u e g o , A r g o s ,
e l Cielo ,
e l ajuar, l o s h i j o s , l a s riquezas ,
l a s armas,
melodía.
Nombre primitivo e s e l qu e no nace y p roc ed e
do
vis.
es
e l qu e t r a e e l origen
de otra v oz
co
mo Alexandría , Roma , humor , p u é r u l u s , navícula^
procedidos
de
Como t am bi en mi-,
s e r ia de mis e r : bonitas de bottus: consilium de cón-
sulo :
odi:
p r a s e n t i a de p r a s e n s .
Nombre
dicciones, como
p r u d e n t i a , pater ,
fides, res. El c o m p u e s t o e s e l qu e tiene añadido
á
s í , á n
tes ó d e s p u e s alguna palabra entera ó desfigurada , coa
significacion ó
como
J ú p i t e r
,
, vipe ra , solilóquium,
.
qu e s e
c o m p u e s t o s
de
substantivos,
adjetivos ,
preposiciones y
adverbios.
Declínanse l o s c o m p u e s t o s s e g u n l a terminacion cor
respondiente á su declinacion: v í p e r a como musa : con-
discípulos como dóminus
Jidejussor como
,
man ti e n e n entera esa diccion
f i n a l , y s i n variarse e n to
dos l o s
,
pa t r e mfamilia s , patrefamilias , 6 - c . y \ p mis
mo e n
Siendo e l
nombre c o m p u e s t o de dos dominativos e n
teros
, s e declinarán l o s dos , como s e v e r i f i c a e n e s t e
tan sabido , y
reipública, r e i -
De
Superlativos.
U j imic í s s im u s
, b r e v í s s i m u s ,
di gn í s s i m u s
, aqaíssi-
mus ,
nobilhsimut , p r u d e n t t s s i m u s ,
triítíssimus.
A c e r b í s s i t i a ,
caríssim.i
ma
pretiosíssima.
Amplíssimum , c e r t í s s i m u m , illustríssimum,
m o l e s t í s s i m u m
, no t í s s im u m,
pe riculosí s simum.
brevior
, clarior, eruditior,
i l l u s t r i o r ,.libérior , modes tior , nitidior,
f r a s t an t io r , p r u d e n t io r , procdcior , sapientior,
tristior,
velador.
Amabilius , dulcius , g r a t i u s , j u c u n d i u s , mira-
bilius ,
oportúnius , prastantíus,
securius , terribilius , u t i l i u s . . , .
 
blicas. .
V
Nombre regular e s e l qu e conserva y mantiene s u
perfecta
es
v a s ,
su
c a e l i , cali ce clor um, ó
por
ser indeclinable como
insidia , c a l e n d a
,
arma, castra. O t r o s h a l l a - r
dos e n
culpa, fama , s a n g u i t , y
muchos nombres propios de h o m b r e s , m u g e r e s , luga
r e s , como Philippus , Juno , Roma, &c .
TRADUCCIÓN.
«*3-miguísimo,
muy
e l
La mas cruel , queridísima ,
Mas
g rande, muy cierto, l o mas i l u s t r e ,
lo mas moles to, l o mu conocido, peligrosísimo.
Mas áspero, mas b r e v e , mas claro, mas erudito,
mas
famoso,
ma s l i b r e , mas m o d e s t o , mas b r i l l a n t e ,
mas excelente
,
mas
descarado,
mas sábio , mas t r i s t e , mas veloz.
• r rMas amable, mas dulce, mas grato, mas gustoso, mas
' - a d m i r a b l e ,
mas
excelen
seguro,
ú t i l .
í 6
Ad j e ti vo s primitivos , derivados, simples , comp u e s t o s
y anómalos.
mlse r, parvus,
v e tus,
grdvidus
, mediocris , misellus , pdrvulus , v e t u s t u s ,
famosus ,
humanus
, cwlestis
,
H e r c u l e u s ,
Romanus , A t h e ni en s i s , e b ú r n e u s , astivus,
physicus ,
pradabundus
,
pé r ditus , cinctus,
,
, ing rat u s , d ep é r ditus, alti-
cinctus
, benévolus ,
, nescius.
tótidem ,
ambo
fidus
adolescens
mdximus , ma jo r .
E x p e s , f a s , nefas, necesse, nequam, quot , t o t ,
qua t uo r , quinqu e , s e x , s e p t e m .
Prec eptos .
modos, s i n convenir
e n
,
superlativo y
es aquel adj e tiv o r e gu lar
i n
a u m e n t o , exceso n i g rado alguno e n su significacion : l a
tiene y
s e n c i l l a ,
como
amicus,
amdbilis
, prudens
, amigo, amable , p r u d e n t e .
El Superlativo , e s aquel adjetivo
tan conocido y so
t o
cion de su positivo , v .
g r .
cargado,
desdichadito ,
p e q u e ñ u e l o ,
v i e ) 0 .
e n e mi go, de
Hércules,
Romano , A t e ni e n s e , de m a r f i l , del
e s t í o ,
F í s i c o ,
saqueador
, dócil ,
ardiente ,
hablador,
s o b e r b i o , t e r c e ro , del
d i a .
perdido
, ceñido,
de pies , de
diverso color, compasivo,
,
cada uno.
Puro, bueno , l e a l , nuevo , j o v e n , v i e j o ,
muy g rande , mayor .
, i l í c i t o , preciso , malvado,
quantos, tantos, quat ro, cinco,
s e i s ,
s i e t e .
muy ami go, e l mas a m i g o : ca r í s s ima amadísima, muy
amada, l a
mas
amada : c e r t í s s i m u m
certisimo,
muy
mas c i e r t o .
.
Este g rado de precio y estimacion e n e l superlativo
p u ed e
quando no
pond e r a n i parte con otro e s t e au
m e n t o , v . g r . tuv'ir
pr
,
celentísimo , muy excelente ; de estimacion absoluta.
Tu vir p r a s t antis s im u s urbis ,

l e n t e de l a ciudad;
respectiva.
Nombre
comparativo
 
. 6 ius , con
l a s i g n i f i c a c i o n
de exce so,
ventaja ó mayo r ía, y con l a comparacion de dos ex t r e
mos
de
cosa
for-
t i o r cane: e l lobo e s mas
fuerte
do qu e éste l o es tambien.
Fórmanse.los superlativos y comparativos
ne s
propias de Superlativo s im u s , sima , simum y
l a s del comparativo
o r , us,
,
brevi, pr udenti, q u e d a n formados l o s s u
perlativos a mic í s s im u s , b r ' v í s s i m u s ,
p r u d e n l í s s i m u s :
amicior ó amicius: brevior,
t i u s : aquellos adjetivos de l a
prime ra
cion;
estos
de
e n
e
ó i , genitivo de plural e n u m, y neutra terminacion e n a.
Los superlativos acabados e n
r i m u s , r i m a , timum s e
fo rman
acabados
e n e r , s i n mas qu e aña
d i r e s t a s t a l e s terminaciones , como pospuestas á mi-
se r
ace r
, celeber, q u e d a n formados y pr o
ducidos m i s é r r i m u s ,
t e n é r r i m u s
, a c é r r i m u s , celeber
r i m u s ,
a, um.
positivos fdcilis
sus c ompu e s t os for man estos
superlativos
, facíllimus,
humülimus
magníficas
benévolu s s e p r o d u c e n estos superlativos : matedicen-
t t s simu s ,
magnificent í s simu s
, b e n e v o l e n t t s s i m u s , y
estos
comparativos
maledicentior ,
magnificentior ,
l o s s e
hablará
No
n u e s t r o catellano mas comparativos
que
mayor ,
m e j o r , meuor , peor : s i hay otros
algunos
s on
en t e r am e n t e latinos como anterior , inferior ,
inte
rior
subjtantiTOS
en
29
d e m a s calidades: a s í p u e s , s on primitivos g r a v i s , me
dius , m i s e r , parvus , v e t u s
y
quantos carezcan de orí-
g e n ó s e ignore. Su s derivados s on grdvidas , medio-
cris
, y por
l o s
adjetivos
humanus
,
,
h o s t i l i s de hostis , Herculeus
de Hércules , Romanas e Roma. De
v e r b o s
no pocos
como dócilis de ,doceo , ardens de ar de o, loquax de
loquor.
De
preposiciones
an t e ,
s u -
e r b u s de s u p e r ; y por último de adverbio: ter tius de
t er
de
hodie.
E n t r e l o s nombres substantivos y adjetivos derivados
Ip s on t am bi en
l o s diminutivos
unas muy
conocidas y r a r a s terminaciones . como s on ellas ,
e us,
v .
g r . agellus, equuleus, pugillus,
f i l i ó '
lus, f u é r u l u s , anicella, manúlea, luliola, canistellum,
oscillum , o p ú s c u l u m , y adjetivos missellus , tantilus,
enriolas
, b l d n d u l u s : otros hay
de
menos usadas , como
A n t o n i a s t e r
, s u r d a s t e r , rheto-
riscus. : .
u n o s
s e d i
Posesivos
como Casareus de Casar , Herculeus de H é r c u l e s ^
Junonius
de
Juno,
f r a t e r n u s d e f r a t e r , gemmeus de
gemma:
nacional
e l que s i g n i f i c a
patria,
nacion
T e b a n u s ,
Ca r t h a gin en-
sis , Macedo, ¿ E t i o p s , Laco,
Pitha gó r e u s
; p e r o
substantivos , e specialment e
e q
a .
E s t o s adjetivos albu s , di v e r s u s , gratus , pé rdit u s,
f o t e n s , con otros muchos
s on nombres simples , como
impartibles
 
3o .
diccion ; p e r o s on c o m p u e s t o s
de esos
mismos albipes,
,
c o m p u e s t o s
de
,
participios , preposiciones
omní
p o t e n s , de dos adjetivos : e n par ticeps de pars y capio:
alucine tus de
benh
in g r a t u s de in y g r a t u s , l o mismo qu e s e dixo
d
substantivos.
La
anomalía de l o s adjetivos consiste e n que muchos
de
tienen terminacion ne u t r a
e n
a del
plural,
como s e advierte e n anc ep s , lócuplex , m e n t o r, compost
exor s y
Son
formar
litus,
Te r en tia, Rom*, culpa : l o s qu e
carezcan de algun ca
so, ó sean indeclinables
l o s cardinales
como qua t uo r ,
quinque,
se
acomodan
á
tot
, viginti
se
-*& e p t u n u s
Deus. A n t i a c h u s Rex. P'armenio
dux.
 
D.
obus,
No forman superlativo n i comparativo l o s posesivos
d e nombres propios como Ctesdreus, Po m p e j a n u s , C r e-
tensis,y de
algunos comunes
como regius,
virgíneus,
ni
,
e b ú r n e u s por s e r de materia, ni
defrúgifer , Idniger , como c o m p u e s t o s defero y g e ro,
rñfugitivus, errabundus como acabados e n
ivus
y
ban
de
estos reditivos t a n t u s , t a l i s , n i de otros mu
c h o s e n q ui en e s disuenan t a l e s terminaciones como al~
mu s
t o s positivos b o n u s
,
m ul ta* , p a r v u s :
s u p e r l a t i v o s óptimus , p é s s i m u s ,
mdximus
m ínim u s :
minor.
Con todo hay posesivos qu e pr odu ce n superlativo y
no comparativo,
falsíssimus ,
:
estos comparativos adolescen-
TRADUCCIÓN.
Rey.
Fania l i b e r t o .
E l muchacho Ascánio.
Marcilii.
duci. Granicum amnem. Parum insulam.
Cajo Flaco
Nauta p pv idu s . A mic it ia magna.
In j u ria a c e r b a .
Miseria du ra. Causa
tennis. C on j e c t u r a d i f f i c i l i s .
Ep í s t o la jucundior. Turba pétulans.
Ager
Desiderium
maghum.
exemplum
e g r é gi u m. l ll u s t r í s s im u m
p r a l i u m .
Auxilhim oportunum.. Pergrave impé r i um .
C on s il iu m p r u de n s .
Homo doctus.
ty rannu s . Ordo
Mos
vetus.
C o n s u e t u d o longa.
Imago tristíssima.
Misérrima ambitio. Conditio s upe rhí s sima.
A u e t ó r i t a s magna. Beata cívitas. Hiems nova.
Gens
h ú m i c a . L i b e r t a s
dulcis.
Animal í m p r o b u m . Mirum
e x e mpla r .
Nomen
Ite r
Caput incólume.**'^ . .
Ge
nu s m i s é r r i m u m . Munus honorificentius:^v
Murmur ínsolens. . . v » >
Culi u s
humanus. E x é r c i t u s instructus.
O r t u s
g e n e r o s u s . Navalis
appa r a t u s . Adventus
gratior.
lixitus felix. Anus délira. Domus A u g u s t a .
Manus l i b e r a l i s . Cemu
d é x t e r u m .
A c i e s
p a r a t a .
F a c i e s
i l l u s t r i s .
Pernicies c o m m u n i s .
Res propior. Fides jarastans.
 
Esopo antor. E l lobo robador. E l p e r r o guarda.
Proserpina
Pompeya. S e r v i l i a
SU
Ciudad.
De
su
padre
Maralio. A A m i n t a s Capitan. A l r i o
Granico.
A
Flaco caballero r omano .
Ma rin e ro temeroso. A m i s t a d
grande.
La
d u r a miseria. Motivo f r i v o l o . Con j e t u r a d i f i c i l .
Car ta ma s gustosa. La chusma desvergonzada.
Campo f é r t i l . Un d e s e o
grande.
b a t a l l a .
Oportuno socorro. Un imperio muy pesado.
C o n s e j o
pr uden t e .
El hombre docto. Enemigo t i r a n o . Orden de caballeros.
Admirador
d
noche.
i n c r e í b l e . Magistrado
d i l i g e n t e . Costumbre
antigua. Comunicacion l a r g a .
Imagen
Muy
nuevo
La dulce l i b e r t a d . . • *
Muerte mas c r u e l . Oracion pr udent e . i
Alabanza excelente. ' . ' • • ' l
Animal perve rso. Un admir ab e e xe mplar .
Nombre verdadero. Camino seguro. La cabeza
l i b r e .
Un
Empleo muy
acos t umbrado.
El trato humano. E xé r cit o o r de nad o. N a c i m i e n t o
i l u s t r e .
El
Llegada mas gustosa.
Un éxito f e l i z . Vie ja chocha. Ca sa soberana.
Una mano
l i b e r a l .
El a l a derecha. Exército prevenido.
R o s t r o he rmoso. Un daño universal.
Cosa mas propia. Una fidelidad excelente.
 
demas c a s o s .
Gen. Singular¡s b ene volentia , t a n t a culpa.
F o r t í s s i mi
dnimi , magni
boni R e gi s , mala mentis,
vete ris
subiti c a s u s
,
,
laudi.
Supremo
númini,
,
A c . Victoriam praclaram , vitant
acerbam,
graviorem
intég r um ;
,
inane méritum ,
équi t e m Romanum,
magnam
cla s s e m, t e m p e s t a t e m
futuram,
hostile corpus , dulcem motum,
Voc. Dea
d u k í s s i m a, s u a v í s s i m a anima, incolumis
Roma, . . : i
F i li a p u lc hr i or , v ir sanctíssime,
Formose puer , dulce prasidium , homo sceleste,
magna parens
, m í s e r a conditio , optimum d e c u s,
Regia
progénies
, magna solicitudim,
magnifi cent í s simo múnere , t é m p o r e a d v e r s o ,
ingenti plausu , cornu lavo,
facie pulc/tra , pracipua spe.
Nom. Matrona opulenta , Litte ra jueundiores.
 
de
muy
de u n r e y bueno , de intencion mala,
de
g ran
Para u na
g l o r i a
inmortal , para u na b a t a l l a naval,
á tan g r an s u g e t o
, á
e l
,
deidad,
a l s e nado doct o , á t a l esperanza.
A u na victoria muy i l u s t r a , á una vida cruel)
á u na
g ra v e , un
añ o
,
sumo imperio,
á un servicio v a n o , á un hon rado
caballero
Romano,
á
u na grande a r m a d a , á l a
t e mpe s t ad pr óxi ma,
á una divina fuerza , muy grande peso,
¿
a l c u e r p o enemigo , un dulce movimiento,
sentimiento comun
,
justísimo,
ó
dulce
ó ' gran madre , miserable condicion , único decoro,
generacion
diligente
cuidado , de t a l modo , con e l n u e v o e s t r u e n d o , de
sumo
p or e l muy honorífico empleo ,
e n
calamitoso,
de
Unas
matronas
carta mas gustosa.
Nobiles
pueri.
Omnia studia.
N o t í s s i m i duces. Summi homines. Omnes
¿ e n t e s .
P e r v e x s io r e s mores.
Majora
onera. Adttus
d i f i c i l i o r e s . A l t a
cornaa.
Gen.
Omnhim d o c t r i n a r u m , bonorum v i r o r u m ,
,
ndvium ,
incredibilium, témporum
miserandorum , tantorum j i u c t u u m , rerum
incommodarum.
l o c i s aptis
, Diis immo r t d I i b u s t
t antis malis , hominihus caatis , u r b i b u s omni
b u s , magnis n u m i n i b u s ,
immensis ¿uctibus,
di vida s ,
animos
,
,
immu-
ne s liberas , lata viridaría , p l u r i m o s c i v e s , :
carí s simos par
en t e s
, ingenua,
,
é
xit u s , Jle iu s graves „ ramosa cor n u a ,
m a j o r e s res.
V
c .
Dii immorta
l e s .
I m p i a sacula,Ing ra t í s simi cives.
Mores
inversi.
Paires
, strenuis dúcib.us , aquis légibus , longis
i t i n é r i b u i - . ,
mignis
,
infestis cGvnibus
m uchacho s .
Todas
l a s gentes. C o s t u m b r e s
mas perversas. Los mayores
Los a l t o s cuernos. Días
alegres.
De
, e
l o s h o m b r e s de bien,
de
obligaciones ,
l a s
a r t e s Griegas , de dos cie nt as nav e s,
de virtudes
de tantos cont ratiempos
cosas dañosas.
A l a s l e t r a s Latinas
, á lugares
á
to
grandes
miserables d i a s .
G r a nd e s
tropas,
á
l a s v e r dade r as amis t ade s ,
á l o s
áni
mos a f l i g i d o s , á l o s Dioses inmortales , á grandes ab o
gados
, á
salvos ,
m u c h í s i m o s
cuidadanos , á
á
l a s b u e na s artes , á grandes c u e r p o s , campos a m e n o s ,
á
l o s exércitos enemigos,
m e j o r e s s a l i d a s , amargos l l a n t o s ,
e l
OfAmadas prendas
mias. Hombres
valerosísimos. Dioses
inmortales. Pe r v e r so s s i g l o s .
Ingratísimos
ciudada
n o s . C o s t u m b r e s trastornadas. Padres conscriptos.
N o b l e s v i r g i n e ? . ínclitas mu r a las Piados as
manos.
po r sus
grandes méritos , con t a l e s consejos, por capitanes
valerosos , por
leyes, por
sus da
ñosos c u e r n o s , por muchos d i a s .
C3
Epaminondas
T e b d n u s . Rex ¿ E g y p t i u s . JEsopus Phryx. Lisan-
der Laco. Hannibal
Gens
ítala.
Troicum
bellum.
Mare
nudi.
unum soldtium. Duo
j u v e n e s , dua v ia , duo a g m i n a . T r e s a r a ,
tria
Quinque nave s .
Sex d i e r u m . Septem anni. O c t o milites. Novent
delecti.
Centum
Primus gradus. Prima
 
T r i g e s i m u s Consul. Singuli oratores. S in g u la
v e r ba. Se pt ing ' e nt ar u m millium p e d i t u m ,
é q u i t u m quadrigentorum
millia.
T r e s
exercitus. Duos colegas.
Binas l i t t e r a s . Sing uli die bu s.
Duplex pretiunt.
T r i pl e x portus. Totidem f i l i a s .
C
Preceptos .
onocidos l o s nombres substantivos y adjetivos e n s u
declinacion
, hay que unirlos y concer
t a r l o s unos con o t r o s : y esta union é igualdad es
l a
l a s
declinables.
r a l
de Tebas. El Rey de E g y p t o . Esopo Frigio.
Lisandro
L a c e d e m o n i o . Hanibal Cartaginense. Heredad de
A r p ino Ve s t ido
á
l o Medo. Nacion I t a l i a n a .
La g u e r r a
de Troya El mar Toscano. Reyes do P e r s i a . O r a d o r e s
del A s i a .
L o s Etiopes
de snu dos . Las
Ci udad e s
Tesalia. Los I m p e r io s Romanos.
Un soldado, un solo
un solo
dos exércitor. T r e s a r a s ,
t r e s
Q u a t r o meses. Cinco naves. >
S e i s d i a s . Siete
años.
Ocho soldados , n u e v e escogidos.
Ci en t o de á caballo. Mil de l o s Persas.
Mil cor de r os , mil
t a l e n t o s . Dos
mil de
p í e .
El primer ascenso La p rim e r acompañ ía . El primer tiempo.
El C o n s u l
trigesimo. Cada orador. Cada
infantería
, quatrocientos
exéVcito».
Dos
colegas.
Dos c a r t a s . Todos l o s
d i a s .
Duplicada ganancia. Pu e r t o de t r e s muelles. O t ras
tantas h i j a s .
mente ha de ser e n
g é n e r o
, número y caso ,
como ¿Esopus
a u c t o r , Ana soror , L i b e r t u s causa. Homo doctus,
Imago tristíssima , genus
m i s é r r i m u m . ^
Ocurre muchas veces ve nir ig ualados e n t e rmina
cion
, locus
d e s e r t u s : injuria a c e r b a : malum
j?er
C4
dolor
, cubile
triste
, cuya
declina
i o s principios.
Los adjetivos nu me r ale s s on aquellos de que
nos
:
y
-distribucion
, tres
declinables l o s t r e s - primeros,
es dontas de u na s o l a terminacion. os ordinales fri
mas , secuíiiius , tertius , q u a r t u s , & c.
declinables
,
,
De l Pr onomb r e .
Pronombres primitivos.
S . . J t i g o , t u , hic , i s t e , Ule ,
ipse
,
Pronombres derivados.
Meus , t u u s , s u u s , noster , v e r t e r , nos tr as , v e st r as .
Mea , t u i , . s u a
, nost ra , v e s t r a
*
*
n o s t r u m
, v e s
41
tienen t e s t a s terminaciones t i , la , la , ni, nx , nat
como
singuii
,
L l á m a n s e
estos distributivos po r qu e c on e l l o s
se
c u en tan l a s cosas con distribucion de
e l l a s
, ó repe
número cardinal
, y t a l v e z con e l único
distributivo qu e t ene mos , cada
v .
t r e s ciudadanos
ó
ciudadanos.
In
,
n ú m e r o s
hay
de e s t a s
terminaciones anus, arius, e n u s , inus , pies, flus, como
j p r iman u s , p rima r ia s,
tricenus,
aquel, e l mismo, é l , quién? e l que,
* * e s t a , e s a , aquella, e l l a misma, e l l a , quál? l a que,
e s t o , eso,aquello, e l l o
mi smo, e l l o , quéilo
que,
Vo so t r o s,
estos, esos, aquellos, e l l o s
mi smo s,
l o s
N o s o t r a s, vosotras, éstas,
esas,
mismas,
l a s qu e. Es tas
cosas , e s a s , aquellas, e l l a s
. mismas, e l l a s , qué cosas ?
l a s cosas
1 l a
Mta,
t u ya, s u ya, nuestra, v u e s t ra,^ v u e s t rQ p a í s #
Lo[Mio,tuyo,
s uyo,
nuestro,vuestro, Mo
,
nos t r at e s , De s t r at e s .
M ec e, i u a r , s u a, nostra, vestrce, nostrates, Destrates.
Mea,
, nostratia , vestratia.
de
nombre
d e m u e s t r a
ó r e í i e r e . Hay p r o n o m b r e s primiti
vos, como
e go ,
t u
,
cinco
últimos s on tambien demostrativos ó r e l a t i v o s , . .
p o rq u e
señalan ,
d e m u e s t r a n
y
r e f i e r e n l a s
cosas
,
á
Hanibal. l i l e r ep ul s u s , aquel rechazado , señala
a l
,
l a Onza ,
El
pronombre
quisl qual q u i d * .
,
?
r e f i e r e
l a s cosas
ántes ó de s pu e s de
e l l o s
, como
pars
ó l a parte
l a mas
muchas de sus
con
que
qua-
 
, nuestros , v u e s t r o s
Mias, t uyas,
cosas de
Singular.
Plural.
Igo, me i , t n i h i , me, * me . Not,trum ¿ / r / i ¿ / V i 0 S i ¡ , ¡ s .
lu,tui,tibi, t e ,
Hic, h u n c, hoc,\Hi,
o r u m ,
o r u m ,
\
llud,
I s ,
J s t i , o r u m , o s ,
Jsta, arum, i s , as, i s ,
lsta,
o r u m , o s ,
I l l a s , arum, i s , as, i s ,
I l l a ,
I j l s a , o r u m , a.
Ii, o r u m , e o s ,
Eale j u s j ei,
am, ea, '£a?,earum,eis,óiis,ea,eis,
lid, i d ,
e n l o s
dos n ú m e r o s a s í
: s u i
minativo y vocativo.
p r o n o m b r e s
derivados como adje ti
v os
de l a prime ra y s e g u n d a
declinacion
m e u s ,
mi, me¿z3
meum , mei , m e t e , mea ; p e r o l o s
otros
dos
como
el
nominativo.
Declínanse
, V e s t r a s y
Cu jas, como adjeti
v os de l a tercera declinacion de u na terminacion s o t a :
a s í pues. . : •
Singular. / Plural.
N.N o s t r a s , V e s t r a s
Cujas.
Ve s t ra t e s,
Cu-
G.
i
Jli
quispiam. Qnisquam. Q u i sq u e .
Quisquis , aliquis. Ecquis? ] < l e q u i s , n umqui s .
Si quis.
Ecquisnam. U n u s q u i s q u e . Quicumque.
Quídam. Quilibet. Q uivis
Eccum,
qu i
qute
, qua,
D. cui, queis , ó qu i bus,
A.quem,quam,quod
A b . qu o ,
,
ó
quipus.
Del mismo modo s e declina e n compo sicion s i n pe r
der nada de sus
quis n i quid.
que
todos
l o s
p r o n o m b r e s s on a d j e t i
v os , e x c e p t o Ego y tu, nos y vos, p u e s n u nca pueden
admitir
mas
que
masculino ó femenino :
y
qu e s i t a l v e z s e hallase
algun
cion
neutra
concertará
con
ó
t i g u r a s . A l o s
dichos p r o n o m b r e s solos
no
cabe
aplicarles
adjetivo
n e u t r o , n i s e p u e d e encontrar Ego
amatum
, v os
nos
dura
TRADUCCIÓN.
mi smo . Tú mi smo . E s t e pues?
Es te , aqu el
e l mismo Quién? Alguno, alguno. Cada qua).
Q u a lq u i e r a que. A l g u no . Yquién? Ni alguno. S i
al g u no
S i alguno. Y
que,
De
or mí m i s m o .
 
n o b i s c u m , secum , qttocum ,
ó quic um .
O t r o s p r o n o m b r e s
i r r e g u l a r e s .
Tecum ,
O t r o s p r o n o m b r e s
i r r e g u l a r e s .
A l t e r ,
u t e r
, n e u t e r , u t e r q u e ,
alteruter.
u n u s , nullus.
Pr eceptos .
Sl a m b i e n tienen l o s pronombres l a calidad d ser
simples y comp u e s t o s .
Simple
cion alguna , compuesto e l qu e l a tenga.
Al pronombre quis para l a formacion de l o s s u y o s
se
añaden
í i n a l e s t a s
s í l a b a s nam,piam, quam,
que
;
ob s e r v ando e n todos l o s casos
del
simple
a s í conformados :
quisque, quisquis, quanam & - c .
nequis , s i
terminacion femenina
e n < x
del singular , y l a n e u t r a
del
plural
, ,
siqua.
Ecquisnam , y u n u s q u i s q u e
l a tienen ántes y
de sp u e s .
A l pronombre relativo
, qua , quod , para e x
presar sus c o m p u e s t o s
se
cum-
que
vis ,
y s e fo rm á r on q u i c u mq u e , qu í
dam, quilibet, quivis, quacumque, quodeumque, & c
Aun hay p r o n o m b r e s
c o m p u e s t o s de otros
modo s .
Unos hay de un mismo p r o n o m b r e , como mente, t e t e ,
s e s e , quisquis
:
pronombre
como
aliquis ,
i d i p s u m : otros de pronombre y
nombre
, co
 
con e l que.
E l otro, qual de l o s dos? n i uno' n i otro , ambos á dos.
Uno
y
, y estos ablativos quodammodo , quomodo .
Otros hay c o m p u e s t o s de adverbios como , e c c u m ,
tccam ,
eccos ,
,
De esta
advierten estos com
puestos mecum , tecum , n o b i s c u m , v o b i s c u m , s e c u m ,
quicum
Ot ra s
posp u e s tas á
varios
pronombres
,
,
p r o n o m b r e s
hic , i s t e , Ule,
como
hice
e
\
J o s
hice
,
horumee , h o r u m c i n e ; como t a m bi en
istiusce,
I s t e ,
U le , s e
hacen c o m p u e s t o s
de hic ,
l a
/ / ; v . g . Istic , i s t t x c , i s t o c , istuc:
i l l i e
, illac , i l l o c
,
i l l u c .
,
, eidem , eundem , e
p l u r a l .
E s t a
á e go
como
e g o m e t , t u m e t ,
s u i m e t
, no sm e t t
vosmet , illemet
y á estos
48
puestos s e p o s p o n e e n algunos casos e l pronombre
ipsa:
l a c on
juncion qu e e n quis y qu i s e v é
adherida
por
co-
Pronombres
concertados
singular.
Mase . J ti go Ul e Con s ul. TuRexmitíssime.Hic t a n t u s
* v i r . Ip s e U le
dnimus
idem t u u s , e t
idem
vester.
inimicusl
Simónides
qui.
Quisnam
fundus
A l t e r
l o c u s . Ut
e r
aecusatar.
hnperator.
Tibe ri u s s o l u s . P lautus totus noster. ' ' < : - '
Unus idem éxitus.
s u a v í s s i m a
f emina . Hacparva fabella.
mediocris
Tua
fides
optima , et e x p e c t a t h s i-
nia. Gravitas
Gloria sua. Qu*x sérvitus}
Q u t e
par
Quídam natio: Qutelibet
mínima r e s . A l t e r a pagella.
Utraque acies.
abitas.
UÜa scientia. Nuil
a mulier. Una nox.
Neu. Hoc meumfactum. B e n e f i c i u m
i l l u d .
Ip tant
, quic umqu e . Hallánse est as abla
t i v o s m e op t e, meapte
, tuopte, tuape
, suope , suapte,
de
pte. Á
E s e
honor. Vues
t r a v i s t a . Su padre. Quién tan e n e mi go?
Qué
alguna
vendible. Cada uno e l propio. Qualquiera gracejo.
Ci e r t o curioso.
Q ualquier color.
Uno
y ot r «
vencido. O t r o acusador. Ningun e m p e r ado r .
Solo Tiberio.
Yo Reyna , h e r m a n a y
m u g e r .
Tú suavísima m u g e r .
E s t a p e q u e ñ a
fábuls. E s ta
tu mediana eloqüencia.
La fortuna misma d u e ñ a y señora de l a s cosas hu
manas . El mismo
Vuestra gravedad.
S u
g l o r i a . Qué s e r v i d u m b r e?
Qué
caribdis
Alguna apariencia
p a c í f i c a
pe r sona? Ni u na mínima c e n t e l l a .
S i
Qualquiera mínima
cosa. Otra
Uno y ot ro exército. Otro
motivo.
l a
casa diligente.
noche.
E s t e mi hecho. Aquel beneficio. E l mismo
1)
Id
j u d í ci u m . Meum desidériunt.
Nostrum s t u d i u m . Optimum consilium tuunt.
Vestrum
opus.
Suum
imp e r i um . Quid melius?
Id ipsum quod* A l iq u i d recens. Aliquod v e r b u m .
Ecquid
artificium ?
poema d i v e r s u m .
Utrumque
Aliud
u l l u m factum
í i l u s t r e . Totum corpus. Solum id discrimen.
Ullum verbum solemne. Nullum animal.
Altérutrum
En los demas casos.
I e i a m a n t í s s i m i ,
t u i absentis
istius
c o n s i l i i , v i t a
ejus , amo ri s
Bruti
,
nostri,
ánimi vestri , familia v e s t r a , erroris s u i , su*
cons tantia , c u j u s
g e n t i s
?
, cujus
fot
,
hóminis , solius
c u l p a , totius h u j u s studii.
Mihi divinatori , t i b i amico
, sibi
ato,
huic
adolescenti , i s t i negótio , i l l i m o r t u a , ipsi duci,
e i probitati
n o s t r a necessi-
túdini , t u o j udí cio , virtuti tua , v e s t r o patrono,
ir a
pópulo
, boni-
t a t i . Cu i viro ? Ea classis cui , ipse
cui ,
Me
te
 
tiempo- Ese j u i c i o . Mi deseo.
Nuestro fervor. Tu acertado consejo.
Vuestra
obra.
mejor?
Eso mismo que. A l g u n a cosa reciente. A l g u n a pa
labra Y qué a r t i f i c i o ? S i alguna otra
cosa
buena.
Q u alq ui e r a maldad. Qualquier poema diverso.
Una y otra
herida
mortal. A iguno o t r o i l u s t r e
hecho. Todo e l cuerpo. Sola
e s t a diferencia.
Alguna palabra solemne. Ningun animal.
Uno de l o s
dos géneros.
TRADUCCIÓN.
? e mí muy a m a n t e de t í ausente , de este esplendor,
de este consejo , de su vida , de mi amor , de tu estima
cion , de nu e s t ro
B r u t o
, de
de s eo,
ánimo,
de vues t ra f a m i l i a ,
de s u error, de su
constancia,
ardor , cuya potestad, de
otro
e s t e
á
e s t e jo v en , para este negocio , á aqu ella difu nt a , a l  
mismo
do
lor , á mi vida, á n u e s t ro Pompeyo, á nuestra estrecha
amistad, á tu juicio, á
tu
valor,
para
á v u e s t ra i r a ,
á
fidelidad, j u s t i c i a , bon
dad.
ese
á
quién,
para
á
para toda esa qüestion.
e n e m i g o , á s i
v e n gado r
Di
5*
rem
, hunc
c o m p e r t o r e m ,
hanc
disputationem,
hanc tantam copiam , i s t u m l i b r u m , i s t a m
mentem, illum c o n s u l a t u m tuum , illam gen-
tem
ipsunt
p e r ic u lo s í s s im u m
cas uni , ipsam tegritúdinem,
id s p e c t d c u l u m , eundem timorem ,
eandem
n o s t r u m
, nostram
amicitiam,
amorem
p r u d e n t i a m ,
laborem
suum dolor
e m.
quodve pramium1 saris
bonum quemdam
quem.
deorum
cumque l o c u m
, qudmlib e t i n d u s t r i a m ,
quódlibet
,
júdicem ,
aliam spem , aliud n e góci um,
t e solum, s o l a m fidúciam , t o t u m statum ,
totam
prxdam
,
u l l u m nummum , u l l a m sciéntiam,
nullum be llu m chile
, n u l l u m honor
em
tamcumque
Tu mi
T e s ta,
Mi C o r n i f i c i . Mea
t i b i a .
Meunt
desidérium. S e x t e noster. Nostra T e r en tia.
Me u no , t e f i l i o
, se
,
, ista
, i l l o
a rdo r e
, i l l o co po r
e
a s p e c t u , ipsa diuturnitate , natali
ipso
eo
 
A
este
libro
aquel nombre venerable , á nu e s t ro peligroslsimo
s uc e so
, á l a misma
Ciceron
, á
nuestra
amistad,
trabajo
ó
Del Cesará
quien, su
á cierto
*
natural , á qualquier lugar,
qualquier género,
caminos
, á
,
quarto,
á
c i v i l
, á nin g un hono r
, á ninguna
s u n t u o s a quinta , un comprador , á toda
quan ta felicidad
Flautita
nuestro. T e r e n cia nuestra.
Po s o l o , por t í t a l h i j o , e n vida deél , con este distur
bio , c on esta confianza , por esta sola incomo
didad , e n
su
nacimie nt o, e n esa misma hora , con e s e
ánimo
, e n
e l
e n
e l
mismo mando,
á mi e s t i l o , en mi t i e mpo, por
d e r e c h o
n u e s t r o , por
 
.
v e s t r o iirdore ,
v e s t r . i
f i . d e
fectore. Q u o c i b o, quo-consílio, ,
.
,
q u o i v s o bono, quonam modo,
quapiam v ia
aliqua tatítia, s i qu o casa, s i qua
ratione , quocumque f u r o r e , qudlibet causa,
quovis
alt e ra
tota
Nos amici t u i . Vos pauci. Hi /iómines. Isti . -
sapientes. l i l e
¿quites
Ji v i r i .
ídem PratoresServi
duces.
Perfamiliar es t u i . Ves t ri i p s i s a t é l l i t e s .
Su i
fósteri l s t a
. c o n d i t i o n e s .
Illa
celestes
Causa
eadent.
JOissensiones
mea
prístina.
Nostra
miséria.
Tua l i t t e r a j u c u n d i s s i m a . V e s t r a
solicitudi-
t t e s .
Sua cura. Qui tantil A t h e n i e n s e s qui.
Qui decem l & g a t i . Q u iq u e
alü. T r e s
dliqui au t
adolescéntuli Nulli mí- . - . . .
s e r i . Soli Stoici Qua t a n t a mora ? Quapiam - .
Tationes. Aliqua
reliquia. Si
Ú g m i n a .
I s t a divina stúdia. Illa m u l t a
incónt-
: : . .
moda. I p s a pras ídia. Ea decreta. Eadem consilia.
Meafacta. H
ostra m i s s é r r i m a
t é m p o r a . V e s t r a
límina.
Offícia
tam vasta? Qua obséquia ? Loca qua. Quaque
recentíssima.
dim en ta .
amistad
p a t r i a ,
con vestro ardor , por v u e s t r a fidelidad , por
su
sangre,
del
mo
modo,
de
cuyo
mismo
qualquier
camino,
con qualquiera ruina , con aíg un cierto género,
con alguna a l e g r í a , s i por algun caso , s i
de algun
por
qualquiera
invasion,
facultad. Po r
otra
injuria, de otro modo , e n un dia , e n toda esta
region ,
por
N os ot r o s amig os tuyos,
vosotros
pocos.
h o m b r e s ,
estos s á b i o s . Aquellos caballeros romanos. Los mismo»
guardias. E s o s
varones. L os
Mis
criados. N u e s t r o s Generales. Tus amiguísimos. V u e s t r o »
mismos ministros. Su s sucesores. Estas condiciones.
Aque
l l a s c e l e s t i a l e s divinas legiones.
Esas
manos. Los mismos
antiguas
discordias.
N u e s t r a s miserias. Tu gustosísima
c a r t a .
V u e s t r o s
cuidados.
A t h e n i e n s e»
qué.
Cuyos
Q ualesquie ra
o t r o s . A l g u n o s otros t r e s ó quatro. Ciertos jovencito».
Ningunos miserables. Solos l o s Estoicos.
Qué tantas
detenciones ? A l g u n a s razones. A l g u n o s despojos. Si
algunas m u g e r e s . O t r o s mandatos. A l g u n a s
s ú p l i c a s .
E s t o s os exércitos. Estos divinos estudios. Aquellas
muchas
incomodidades.
Esas,
guarniciones. E s o s
d e c r e *
t o s . Los mismos consejos. Mis hechos. N u e s t r o s miserable»
tiempos. V u e s t r o s umbrales.
Su s obligaciones.
Palabras de n u e s t ro e s t i l o . Qué peñascos tan g r and e s?
Qué
obsequios ?
r e c i e n t e s .
A l g u n o s premios. Todas qualesquiera cosa».
Ciertos lugares. A l g u n a s muestras. in unos impe
dimentos. Todos l o s caminos.
D4
5 í :
ostrum omnium , v e s t r o r u m tpso r um,
horum
hóminum
, liaram
cogitationum , i s t o r u m
s t u d i o r u m , i s t a r u m rerum , Ulorum t é m p o r u m ,
ipsarum
, l a b o r u m meorum
, laudum
tuarum, . n o s t r o r u m
morum, tuorum omnium
amicorunt,
iuarum disciplinarum , v e s t r o r u m malorum,
adium s u a r u m , quorum hóminum,
quorum imáginem , quorum móribu s,
quorumcumque i p s o r u m , a l i a r u m offensionum,
u t r o r u m q u e Dionysiorum
, t o t a r u m
aquarum
aman t í s s imi s
, vobis j udícibu s , sibi c f f e n s i s t
i s t i s pu e ri s
, Mis drtibus,
e i s d e m
regionibus
suis ,
suis
ópibus ,
v e r bis
légibus , quibuscumque r e b u s ,
aliqueis donis.
c o n s i l i i s ,
Álteris oceupatiónibus ,
itinéribus.
Acusativos.
Nos m í s e r o s , v os claríssimos cives , se p r e s t a n t e s ,
hosce
ambos ,
omnes
istos , istas e xi g u a s opes,
t i l o s libros , i l l a s
f a u c e s
, ha s
diest
tasu s meos
nos t ra s voluptates , nost ra
negótia , v e s tros p o r t u s , v e s t r a s ca r t a s ,
desideriai
omnes tuos
 
De todos nosotros ,
de vosotros mismos,
de e s t o s h o m b r e s , de estos pensamientos , de estos
estudios , de
de
aquellos tiempos,
de l a s mismas naciones , de e s a s órdenes,
de
e s a s virtudes , de mis trabajos , de tus alabanzas,
de
nuestras
c o s t u m b r e s , de todos
tus amigos,
de
su
homb r e s,
por cuyas
de qualesquiera
todas
jueces
, para
,
l a s mi sma s
regiones,
para
mis
amigos,
otras provincias.
Con e s t a s condic ione s , e n
esos
por mis
grandes beneficios ,
por tus
mismos
con
con
qualesquiera
consejos
*
á estos dos ,
á estos
tan pequeños biene s, aqu ello s l i b r o s
, á
aquellas
estrecheces ,
á
vagatelas ,
,
á
e s t a s a r t e s , á
esos cargos
causas
, á l o s mismos n ú m e r o s , á
l e s
á
mis
nuestros Cice rone s
á
vuestras
 
o / f i c t a , v e s t r a s Britdnnicas litteras,
v e s t r a plúrima niérita , s uo s Deos, fo r t u na s
s u a s
quos
diteros ímpitu s , alias innumerdbiles u r b e s,
nullas
b o n a
, u t ro sque
m u r o s .
Vos pauci. Vo s mea c a r í s s i m a dnima. Amici
mei.
Correlativos
concertados.
talis,
prudeniüsimus. Q u a l e
cap u t , t a l i s sapor. Tanta t u rpi t udo,
quantum
d e d e c u s . Urbs
t ant a at qu e t a l i s , qualis numquam.
Talifide, quali pietate.
l¡omines,
t o t t ansa. Tanta la t e b r a , quanti recessus.
T ot
difficuífates, quot quantaque
Quot o r a t o r u m
génera ,
Mu¡ t i milites occisi, réliqui capi i . Duo viatoresf
alter imbcllis
aquel
substantivo
que
señala , d e m u e s t r a y r e f i e r e , e x p r e s o 6
callado
ántes
ó
d e s p u e s
de él, como Alcibiades summus imp e r a t o r,
dives,
laboriosus, patiens, l i b e r m l i s ,
spléndidus; ident
dissotutus,
sufrido, l i
beral, gene roso; este mismo luxurioso, disoluto, l a s c i
v o, inmoderado.
 
á
vnestraS c a r t a s Británicas,
á vuestros m u ch í simo s méritos , á sus
dioses,
a
sus
intereses, á quienes estos, á l o s quales embajador e s,
á c u y a s q u e j a s , c u y o s cargos, á qualesquiera causas,
á ot ros acometimientos, á
otras ¡numerables
: á ningunas enemistades, otros muchos bienes , am b a s
murallas.
. ,
.
TRADUCCIÓN.
Ciudadano t a l , qual e l mas prudente. Qual e s l a
cabeza,
T a n t a torpeza
,
quanta
deshonra. T a n t a ciudad y t a l , qual nunca.
De t a l fidelidad , como amor . Q u a n t o s h o m b r e s ,
t a n t a s causas. Tantas
emboscadas
palabras.
Quintos
d e m a s de
^ S i c i l i a . Muchos soldados m u e r t o s , l o s demas prisioneros.
'Dos caminantes, uno cobarde, otro valiente.
t u a v i r t u s , i l l a hilaritas n o s t r a ,
e a natura , id
O t r a s
veces no vienen estos
p r o n o m b r e s
igualados
con e l ant ece de nt e ó á quien reíieren , v . g r . Conon
A t h e n i e n s i s , p a t e r ejusx Conon natural de A ténas su
padre : s í
bien qu e
callado
Cononh.
 
s e r v i t u s l
quem adoles-
e é n t u f u m ? qu o ribo?
y tambien m u c h a s
veces quod,
y
au nqu e no s e a e n l a
t e rmina
v .
g r . qdaj u c u n d i o r s e d e
doméstica', que
su casa
u n '
todo concertado
qua
, exem-
plum quod: ya e n distinto caso , como Sócrates c u j u s
mortem.
quos,
reli-
Cállase muchas veces e l antecedente, como qu i desi-
derat:
s up u e s to s homo,
-
substantivo
, qu e siemp r e l o está, v . g r .
qui vigor, qkte contumelia, quam materiam: quos ip-
sos libros : quas artes. .
totus
sus c o r r e l a t i
v os
, qualis ,
l a
dad
dlius
, caterit
réliqui con ot ros v ar ios , qu e r e f i e r e n con
distincion
y
particularidad
v .
es
c on
e l
del
nom
confusion.
- i
Es masculino todo
mun de qualquier especie que sea , qu e signiíique va-
r on
ó macho
B u c e / a l u s
Bucefalo.
Comunes.
Vir
Rex e l Rey.
Cervus
,
de montes , como
e l
e l Atlante.
Son masculinos
por
su terminacion l o s n o m b r e s s u b s
tantivos
acabados
da ó quarta
d i s í l a b o s ,
como
Canon l a
Ardor e l
Abax e l aparador,
e l
dedo pulgar.
M a s c u l i n o s por excepcion.
De l o s acabados en
a, as, en,
Planeta e l planeta,
As l a l i b r a ó mon e d a,
Adamas
Elepnas e l elefante,
Y
aca
bados e n as de l a p r i m e
r a declinacion.
Attagen e l
francolín,
Hymen
c i e r t a t e l i l l a ,
Lichen
Lien
Ren e l
A c i n a c e s alfange pérsico,
Ann.iles e s c r i r o s ó
h i s t o r i a , ,
Antes
A r i e s e l carnero,
JBes m e dida
Manes i o s
Pes
Gurges
Palmes
sarmiento de vid.
Y demas n o m b r e s e n e s
con
Plane t e s
de l