Árssk!rsla 2012

2

3

EfnisyfirlitN!tum styrk landsins . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

Vöxtur í ví"um skilningi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

Sérfræ"i#ekking og sveigjanleiki er styrkur Matís . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

Miklir n!sköpunarmöguleikar í matvælavinnslu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

Efling menntunar og starfs#jálfunar í matvælaframlei"slu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

Matís . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

Stjórn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

Mannau"ur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

Gildi, hlutverk og stefna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

Faglegar áherslur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

Matís – um allt land. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

Ver"mætasköpun er lykilor"i" . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

Samstarfsa"ilar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

Dæmi um verkefni á árinu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

Rá"stefnur, fundir og s!ningar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

Útgefi" efni. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

Sk!rslur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72

Útskrifa"ir nemendur hjá Matís . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74

4

N!tum styrk landsins Fri"rik Fri"riksson, stjórnarforma"ur

Uppbygging og n!sköpun eru hugtök sem oft breg"ur fyrir í almennri umræ"u hér á landi. Bundnar eru miklar vonir vi" n!sköpun á atvinnusvi"inu og a" sönnu skiptir íslenskt sam-félag miklu máli a" árangur náist. Aukin fjölbreytni í atvinnulífi skiptir samfélagi" allt máli. En n!sköpun og rannsóknir eru oftar en ekki langhlaup eftir árangri. Sem betur fer vinnast oft sigrar en oft lei"a rannsóknir líka í ljós a" hugmyndir eiga sér ekki grundvöll. Í slíku getur líka veri" fólgi" mikilvægt svar. Allt eru #etta spurningar og svör sem koma fyrir í daglegum störfum hins hæfileikaríka fólks sem er a" finna innan veggja hjá Matís.

Á fáum árum hefur Matís tekist a" byggja upp rannsókna-a"stö"u og #ekkingargrunn starfsfólks sem er ómetanlegur

íslensku samfélagi. Samhli"a hefur fyrirtæki" skapa" sér traust sem rannsókna- og #jónustufyrirtæki vi" hli" íslenskra fyrirtækja, stjórnvalda og háskólasamfélags. $etta traust er ekki einungis fyrir hendi hér á landi heldur s!nir stö"ugt aukin #átttaka Matís í erlendum verkefnum a" fyrirtæki" er einnig eftirsóttur samstarfsa"ili á al#jó"avettvangi. Vi" færum #ekkingu okkar fólks á erlendan vettvang en sækjum okkur jafnframt #ekkingu og reynslu erlendis sem n!tist í verkefnum okkar hér heima. $etta er einn af mörgum hlekkjum í #ekkingarke"ju Matís.

Matís hefur lagt mikla áherslu á uppbyggingu starfsstö"va um allt land. $ær eru nú í Snæfellsbæ, Vesturbygg", á Ísafir"i, á Sau"árkróki, Akureyri, Höfn, Vestmannaeyjum og Flú"um,

5

auk höfu"stö"vanna í Reykjavík. Líkast til eru fá ef nokkur fyrir-tæki hér á landi sem státa af svo ví"tæku neti starfsstö"va um allt land. $essi uppbygging er ekki tilviljun. Hún byggir á #eirri sta"föstu trú stjórnar og stjórnenda Matís a" tækifæri felist í a" greina styrkleika hvers svæ"is um sig og n!ta #au í sem nán-ustu samstarfi vi" heimamenn. $essi stefna hefur #egar skila" mörgum störfum og hún mun vafalíti" skila enn fleiri á kom-andi árum. Sú #róun hefur jákvæ" áhrif á vi"komandi stö"um og eflir Matís.

Um lei" og Matís n!tir styrk sinn í rannsóknir og n!sköpun #á gegnir fyrirtæki" lykilhlutverki í matvælaöryggi og neyt-endavernd. Fyrirtæki" hefur einnig lagt sig fram um a" vera virkur #átttakandi í bæ"i umræ"u og stefnumörkun um bætta

l!"heilsu. Rannsókna#ekking fyrirtækisins n!tist í eftirliti me" hollustu matvæla á innlendum neytendamarka"i, jafnframt #ví sem útflutningsfyrirtæki á sjávarfangi n!ta sér í vaxandi mæli #jónustu Matís til a" sty"ja gæ"aímynd sjávarafur"a á erlend-um mörku"um. Hafi" er #ungami"ja stórra rannsókna- og n!sköpunarverkefna Matís í dag og #ó haft sé á or"i a" lengi taki sjórinn vi" #á má í #essu tilfelli snúa or"tækinu vi" og segja a" lengi sé hægt a" leita n!rra tækifæra í sjónum og #ví sem honum tengist.

$au mi" sem Matís rær á eru mörg, bæ"i hér heima og erlendis. Markmi"i" er og ver"ur a" afla vel fyrir land og #jó" í #essum vei"ifer"um.

6

Vöxtur í ví"um skilningiSveinn Margeirsson, forstjóri

Vöxtur einkenndi ö"ru fremur starfsemi Matís á árinu 2012. Hann birtist á mörgum svi"um, bæ"i sem stærsta ár í sögu fyrirtækisins hva" veltu var"ar en ekki síst í ví"tækari verkefna#átttöku Matís bæ"i erlendis og ekki sí"ur innanlands. Starfsmönnum hefur einnig fari" fjölgandi og #ekkingargrunnur vaxi". Allt gerist #etta á #rengingartímum í efnahagslífinu og segir miki" um styrk fyrirtækisins og starfsmanna #ess.

Matís er á margan hátt í takti vi" sókn matvælavinnslu á Íslandi og mikilvægi vir"iske"junnar hefur æ betur komi" í ljós. Ver"mætasköpunin er á #ann hátt í mörgum hlekkjum ke"junnar; hún ver"ur í #róun, framlei"slu og ekki sí"ur marka"ssetningu. Styrkleiki Matís liggur einmitt í a"komu

#ekkingar a" hinum !msu hlutum vir"iske"junnar, vi" sty"jum matvælaframlei"sluna í sinni uppbyggingu um lei" og vi" rækjum hlutverk okkar hva" var"ar matvælaöryggi og eftirlit. Neytendur #urfa a" hafa trú og traust á framlei"sluvörunum.

Erlendar tekjur Matís nema nú hátt í 25% af ársveltu og hafa #ær aldrei veri" hærra hlutfall. $a" endurspeglar árangur okkar í erlendum verkefnum, stö"u og styrk Matís í al#jó"legu rannsóknarumhverfi. Vi" höfum einnig auki" #átttöku í innlendum verkefnum og #étt net Matís á landsvísu. Á árinu 2012 opna"i fyrirtæki" tvær n!jar starfsstö"var, á sunnanver"um Vestfjör"um og á Snæfellsnesi. $ær hafa a" lei"arljósi ver"mætasköpun á #essum svæ"um me"

7

sérstaka áherslu á Brei"afjör"inn #ar sem er a" finna miklar au"lindir í matvæla- og líftækni. Í Brei"afir"inum er miki" magn #örunga sem líftæknirannsóknir okkar hafa s!nt a" vinna má úr d!rmætar afur"ir en samhli"a n!sköpuninni getur Matís hjálpa" til vi" a" samtvinna #essar n!ju áherslur vi" #á matvælaframlei"slu sem fyrir er á svæ"inu. Lykilatri"i" er a" vinna eftir #ví lei"arljósi sem tryggir sem mesta ver"mætasköpun.

Matvælaframlei"sla á Íslandi fer fram a" stórum hluta utan höfu"borgarsvæ"isins og vi" höfum gó"a reynslu af rekstri starfsstö"va út um landi" til a" fylgja eftir áherslum og tækifærum á hverju svæ"i fyrir sig, í samvinnu vi" heimamenn. $rátt fyrir a" uppbyggingu starfsstö"vanna fylgi

umtalsver"ur kostna"ur #á teljum vi" engu a" sí"ur mikil ver"mæti fólgin í #essu neti. Vi" höfum lagt mikla áherslu á auknar tengingar vi" menntastofnanir og segja má a" Matís hafi or"i" vel ágengt í #eirri brúarsmí" sem #arf a" ver"a milli menntastofnana, rannsóknafyrirtækja og atvinnulífsins. Reynslan s!nir hversu miklu sú brú getur skila" til aukinnar ver"mætasköpunar.

Neytendur #urfa a" geta treyst á öryggi matvælaframlei"slu. $eir #urfa líka a" geta treyst #ví a" #eim takmörku"u fjár-munum sem veitt er til rannsókna- og #róunarstarfsemi sé vari" til vi"gangs og vaxtar fyrir íslenskt samfélag. $ar tel ég a" starfsmönnum Matís hafi tekist vel til – líkt og vöxtur fyrir-tækisins á árinu 2012 sta"festir.

8

Sérfræ"i#ekking og sveigjanleiki er styrkur MatísHör"ur G. Kristinsson, rannsóknastjóri

„$!"ing Matís í ver"mætasköpun í matvælavinnslu og líf-tækni á Íslandi er mjög mikil. Fyrirtæki eru mörg hver ekki af #eirri stær"argrá"u a" hafa innan sinna vébanda rannsókna- og #róunardeildir og #á skiptir höfu"máli a" hafa a"gang a" #eirri #ekkingu og a"stö"u sem Matís b!r yfir. Samstarf okkar vi" stór og smá fyrirtæki er #ví nái", auk #ess sem miki" er um verkefni sem unnin eru me" einstaklingum,“ segir Hör"ur G. Kristinsson, rannsóknastjóri Matís.

Allt frá einyrkjum upp í stærstu matvælaframlei"endur heimsFrumframlei"sla er og hefur lengi veri" einkennandi í matvælavinnslu á Íslandi en Hör"ur bendir á a" rannsóknir séu einn mikilvægasti grunnur #ess a" auka vinnslu í neytendaafur"ir. $róun er í #essa átt og #ar kemur Matís ví"a vi" sögu.

„Oft eru #etta lítil fyrirtæki sem eru a" #róa sig áfram bæ"i í fullvinnslu afur"a og líftækni en hafa ekki bolmagn til a" byggja upp eigin rannsóknara"stö"u, tækjabúna" og rá"a til sín sérhæft starfsfólk. $á er leita" til okkar og ég tel a"

árangurinn hafi s!nt a" #etta fyrirkomulag er mjög hentugt hér á landi. $a" er hins vegar líka áhugavert hversu fjölbreytt flóra okkar samstarfsa"ila er. $annig spannar hún allt frá ein-staklingum í verkefnum upp í stærstu matvælafyrirtæki hér á landi og raunar erum vi" a" vinna verkefni me" tveimur stærstu matvælafyrirtækjum heims, fyrirtækjum sem hafa um 300 #úsund manns í vinnu. $etta s!nir breiddina í sérfræ"i-#ekkingu innan Matís og sveigjanleikann í #jónustu okkar sérfræ"inga. Styrkur Matís felst a" mínu mati einmitt í #essu tvennu; sérfræ"i#ekkingunni og sveigjanleikanum. Vi" getum unni" á öllum stigum #róunar,“ segir Hör"ur.

Marka"ssetningarverkefni munu aukastHugtaki" matvælavinnsla spannar mjög vítt svi", allt frá hráefni, rannsóknum, vöru#róun, vinnslutækni og pökkun yfir í flutningatækni og marka"ssetningu. Hör"ur segir Matís hafa a"komu a" öllum #essum #áttum og mun fleirum.

„$örfin fyrir #jónustu Matís er á öllum svi"um og sí"an getur veri" mismunandi eftir greinum innan matvælaframlei"slunnar

9

hvar vi" komum a" málum. Líftæknin er dæmi um vaxandi grein og #örfin er #ar fyrir #róun fleiri vara úr aukaafur"um sem hér falla til. $a" kallar á mikla rannsóknarvinnu og #róun, tíma-frekt starf og sérhæf"a #ekkingu. Í líftækninni er ekki óe"lilegt a" #a" geti teki" allt upp undir 15–20 ár a" #róa vörur sem #á eru líka mjög ver"mætar og eftirsóttar á marka"i.

Ef horft er á fiskinn #á er erum vi" almennt me" afbur"a-gó"ar vörur og framlei"slu en skórinn kreppir frekar #egar kemur a" marka"ssetningunni. Í samanbur"i vi" Nor"menn #á kemur #etta sk!rt fram. $eir hafa lagt meira í marka"s-setninguna á sjávarafur"um en vi" höfum á hinn bóginn oft og tí"um meiri vitneskju um hráefni" og afur"ina sem vi" framlei"um. $a" sk!rir a" Íslendingum tekst a" fá meiri tekjur af hverju kílói. A" mínu mati munu marka"ssetningarverkefni á komandi árum ver"a fyrirfer"ameiri hva" sjávarafur"ir var"-ar. Sömulei"is #urfum vi" a" styrkja um lei" ímynd íslenskra sjávarafur"a. Um #etta eru menn almennt sammála í sjávar-útveginum. Og #á mun Matís koma a" bor"inu líkt og í öllu ö"ru rannsóknastarfi me" greininni,“ segir Hör"ur en Matís hefur #egar brug"ist vi" #essari framtí"ars!n me" #ví a" byggja upp sérfræ"i#ekkingu í marka"smálum.

Starf me" öllum matvælaframlei"endum landsins„Matís kemur a" um 200 verkefnum á ári. Frá stofnun fyrirtæk-isins hefur verkefnum sífellt fjölga" og einnig er aukin fjöl-breytni #eirra einkennandi. Í fyrstu voru sjávarútvegstengdu verkefnin áberandi stærsti verkefnahópurinn en núna eru snertifletir okkar í öllu #ví sem l!tur a" matvælavinnslu á Íslandi sem og líftækni. Enda komum vi" á einn e"a annan hátt a" starfi me" öllum íslenskum matvælaframlei"endum og líftæknifyrirtækjum. Lífi" á Íslandi í dag er hreint ekki bara fiskur en hafi" er okkar stærsta au"lind og líftæknin á sér líka mikil tækifæri í #ví sem tengist sjónum. E"lilega ver"ur áherslan í matvælavinnslu áfram mikil í sjávarútvegi en Matís leggur ekki sí"ur mikla áherslu á uppbyggingu og vöxt annarra greina sem styrkt geta ver"mætasköpun í matvælaframlei"slu og líftækni á Íslandi,“ segir Hör"ur G. Kristinsson, rannsóknastjóri Matís.

10

Miklir n!sköpunarmöguleikar í matvælavinnslu Haraldur Hallgrímsson, svi"sstjóri

„Möguleikar til n!sköpunar í matvælavinnslu á Íslandi eru a" mínu mati mjög miklir. $etta er ein af stóru atvinnugreinunum á Íslandi og vi" erum mjög gó" í #ví a" framlei"a fyrsta flokks matvæli. $egar vi" horfum á heimsmyndina til framtí"ar #á er ljóst a" aukinn fólksfjöldi kallar á meiri og betri matvæli og me" aukinni velmegun í #róunarríkjunum hækkar heimsver" matvæla. Vi" Íslendingar höfum alla bur"i til a" n!ta okkur tækifærin sem #ví fylgja og Matís hefur margt fram a" færa til #eirrar ver"mætasköpunar,“ segir Haraldur Hallgrímsson sem tók á árinu 2012 vi" stö"u svi"sstjóra N!sköpunar og neytenda.

Væntingar neytenda #arf a" uppfyllaStyrkur Matís í #jónustu vi" matvælai"na"inn segir Haraldur grundvallast af mjög mörgu. Framlei"slu- og tækni#ekkingu,

rá"gjöf um me"fer" vöru og hráefna, flutningstækni, rá"gjöf um vöru#róun, umbú"um, marka"ssetningu, a"sto" vi" fjármögnun n!sköpunarverkefna og mörgu ö"ru.

„Á svi"inu vinnum vi" a" #ví a" sty"ja marka"sdrifna vir"-iske"ju íslensks matvælai"na"ar me" #ví a" hugsa alltaf fyrst um marka"inn, skilgreina og rannsaka væntingar og vilja neytenda. Sí"an förum vi" til framlei"endanna og hjálpum #eim a" uppfylla #essar væntingar. $a" er grunnurinn a" vel heppna"ri vöru sem n!tur hylli á marka"i,“ segir Haraldur en hans svi" er #a" svi"a Matís sem vinnur hva" mest me" frumkvö"lum í matvælaframlei"slu. Haraldur undirstrikar #ó a" vi"skiptavinir svi"sins spanni alla flóruna, frá #eim smæstu til #eirra stærstu.

„Öll verkefni og fyrirtæki hafa veri" lítil í byrjun en sí"an vaxi". Ég er #ess fullviss a" út um allt land eru gó"ar

11

n!sköpunarhugmyndir í matvælaframlei"slu sem hægt er a" hjálpa út á réttar brautir, #róa fyrir rétta marka"i og ná gó"um árangri. $á á ég ekki a"eins vi" framlei"slu fyrir innlendan marka" heldur einnig fyrir erlendan marka". $a" er langt í a" vi" ver"um magnframlei"endur sem keppa á ver"grundvelli í ö"ru en fiski en vi" viljum ekki keppa á grundvelli lágra launa heldur á grundvelli gæ"a, hátækni og me" öflugri marka"ssetningu. $ar af lei"andi eigum vi" a" horfa til #ess a" #jóna sérmörku"um sem borga hærra ver". $ar eru tækifæri,“ segir Haraldur.

Farsælast a" vinna me" heimamönnumUndir svi"i" heyra matarsmi"jur á Höfn og Flú"um en matarsmi"jan á Höfn hefur fest sig rækilega í sessi á undanförnum árum. Í gegnum matarsmi"jurnar hafa mörg n!sköpunarverkefni or"i" a" veruleika sem tengjast smáframlei"slu í landbúna"i en áhersla ver"ur lög" á a" efla enn frekar vinnu me" frumkvö"lum í sjávarútvegi á næstu misserum. Sumari" 2012 opna"i Matís starfsstö"var í Grundarfir"i og á Patreksfir"i sem Haraldur segir undirstrika

#á stefnu fyrirtækisins a" taka höndum saman vi" heimaa"ila um verkefni #ar sem byggt er á svæ"isbundnum au"lindum og tækifærum.

„Reynsla okkar er a" #a" tekst best til #egar vi" tökum hönd-um saman vi" heimaa"ila um verkefni. $au eiga #á meiri samhljóm í nærsamfélaginu og árangurinn ver"ur meiri og s!nilegri fólkinu á svæ"unum. Okkar a"koma frá Matís er a" sty"ja frumkvö"la og fyrirtæki á svæ"unum til a" framkvæma #eirra hugmyndir,“ segir Haraldur en í Grundarfir"i er starfs-stö"in í húsnæ"i me" framhaldsskóla Snæfellinga. Markmi"i" me" starfsstö"inni er a" sty"ja vi" verkefni sem byggja á n!tingu sjávarfangs úr Brei"afir"i, til a" mynda lífefnavinnslu úr stór#örungum og n!tingu á vann!ttu hráefni á bor" vi" fiskslóg.

Me" sta"setningu starfsstö"var Matís á Patreksfir"i segir Haraldur ætlunina a" sty"ja vi" uppbyggingu í fiskeldi á sunnanver"um Vestfjör"um. „$essar n!ju starfsstö"var vi" Brei"afjör"inn starfa #étt saman. Líkt og heimamenn horfum vi" til möguleika svæ"isins í heild, allt frá Snæfellsnesi til su"urhluta Vestfjar"a,“ segir Haraldur.

12

Efling menntunar og starfs#jálfunar í matvælaframlei"slu Gu"jón $orkelsson, svi"sstjóri

„Me" stofnun svi"s um menntun og matvælaframlei"slu gerum vi" starfsemi og hlutverk Matís meira áberandi og tengjum betur saman atvinnulífi", menntun, rannsóknir og #róun á matvælum,“ segir Gu"jón $orkelsson um hi" n!ja svi" menntunar og matvælaframlei"slu sem tók til starfa innan Matís #ann 1. júní 2012.

Styrkir bæ"i Matís og matvælafyrirtækinGu"jón segir a" me" samstarfi vi" menntastofnanir og starfs#jálfun sé Matís a" fylgja eftir áherslum á rannsóknir og n!sköpun á svi"i matvæla í #águ atvinnulífsins, l!"heilsu og matvælaöryggis.

„Önnur a"alástæ"a samstarfsins er hagkvæmni í formi samn!t-ingar á starfsfólki og a"stö"u. Hin ástæ"an, og sú sem skiptir Matís og matvælafyrirtækin miklu máli, er a" fá nemendur til

a" vinna a" hagn!tum rannsóknarverkefnum og ö"last #annig #jálfun til a" ver"a framtí"arstarfmenn fyrirtækjanna. Matís er mjög stórt rannsóknafyrirtæki á íslenskan mælikvar"a og hér er mikil sérfræ"i#ekking og reynsla sem n!ta #arf í kennslu, lei"sögn og starfs#jálfun í matvælavinnslu. Einnig erum vi" svo heppin a" hafa fengi" fyrsta flokks a"stö"u á mörgum stö"um á landinu sem einnig n!tast í sama tilgangi,“ segir Gu"jón.

Kennslu#átturinn #egar or"inn umfangsmikill$rátt fyrir a" kennsla, starfsfræ"sla og lei"sögn nemenda í rann-sóknanámi hafi til #essa ekki veri" á föstu og skipulög"u formi sem svi" innan Matís segir Gu"jón umfang #essara #átta mjög miki".

„Starfmenn Matís kenna á um 25 námskei"um í grunn- og framhaldsnámi og hafa umsjón me" flestum #eirra. $á hafa

13

fjölmargir nemendur í meistara- og doktorsnámi vi" íslenska háskóla unni" a" rannsóknaverkefnum sínum hjá Matís og nær alltaf í samvinnu vi" atvinnulífi". Vi" erum í gó"u sam-starfi og me" sameiginlega starfsmenn me" Háskóla Íslands og Háskólanum á Akureyri. Samstarfi" vi" Háskóla Íslands er mest vi" matvæla- og næringarfræ"ideild en einnig miki" vi" verkfræ"i- og náttúruvísindasvi" og félagsvísindasvi". Matís vinnur miki" me" vi"skipta- og raunvísindasvi"i Háskólans á Akureyri og #á helst í fiskeldi og sjávarútvegsfræ"um. Vegna fyrri starfa og rannsókna hef ég mikinn hug á a" endurvekja og efla samstarfi" vi" Landbúna"arháskóla Íslands. $á eru Háskólinn á Hólum og Matís í sameiginlegu húsnæ"i í Verinu á Sau"árkróki og vinna saman a" mörgum verkefnum.

Allir #essir a"ilar hafa unni" a" verkefni vi" a" koma á al#jó"legu meistaranámi í matvælafræ"um í tengslum vi" matvælai"na"inn í landinu. $etta nám hefur veri" leitt af Matís og Háskóla Íslands og hófu 12 nemendur námi" í haust,“ segir Gu"jón en stærstur hluti kennslunnar er hjá

Matís í Reykjavík en kennsla fer einnig fram á Akureyri. Í tengslum vi" námi" voru tveir sérfræ"ingar Matís, #au Hör"ur G. Kristinsson og Helga Gunnlaugsdóttir, skipu" gestaprófessorar vi" Háskóla Íslands.

„Ég hef fulla trú á a" al#jó"lega meistaranámi" eflist og ver"i mjög áberandi á næstu árum. Samstarf um a"rar greinar ver"ur líka eflt. Verkefni okkar ver"ur líka a" tengja i"nnám, tæknifræ"inám og anna" háskólanám sem tengist matvæl-um vi" atvinnulífi". Einnig #urfum vi" a" vinna a" eflingu starfsnáms/starfsendurhæfingar tengdu matvælum me" áherslu á smáframlei"slu matvæla og samstarf vi" Beint frá b!li,“ segir Gu"jón.

14

MatísMatís er opinbert hlutafélag sem tók til starfa #ann 1. janúar ári" 2007. Fyrirtæki" hefur #ann tilgang samkvæmt lögum a" vinna a" matvælarannsóknum og stu"la a" aukinni atvinnu og n!sköpun á svi"i matvæla. Matís gegnir einnig mikilvægu hlutverki í aukinni l!"heilsu landsmanna og matvælaöryggi landsins.

Starfsemi Matís er fjöl#ætt. Fyrirtækinu er skipt upp í fimm fagsvi" en vi" hli" #eirra starfa sto"svi" sem veita fagsvi"unum daglega #jónustu vegna fjármála, stjórnunar og uppl!singami"lunar.

Fagsvi" Matís eru:

• Líftækni og lífefni

• Mælingar og mi"lun

• N!sköpun og neytendur

• Vinnsla, vir"isaukning og eldi

• Öryggi, umhverfi og erf"ir

Menntunarstig starfsmanna Matís og tæknilega vel búnar rannsóknastofur skipa fyrirtækinu í fremstu rö" í íslensku rannsóknastarfi. Matís kemur árlega a" fjölda rannsóknaverk-efna innanlands og erlendis. Fyrirtæki" er í mörgum #essara verkefna lei"andi a"ili og njóta #annig bæ"i fyrirtæki og a"rir samstarfsa"ilar í rannsóknaverkefnum styrks fyrirtækisins á vísindasvi"inu. Matís vinnur nái" me" íslenskum háskólum og rækir #annig #á skyldu sína a" stu"la a" eflingu vísinda-starfs #eirra.

Annar mikilvægur #áttur starfseminnar er bein #jónusta vi" stofnanir, fyrirtæki og einstaklinga hérlendis og vítt um heim. Auk rannsókna er #ar um a" ræ"a rá"gjöf, fjölbreytilegar mælingar og #róunarstarf.

Markmi" Matís er a" auka ver"mætasköpun í matvælavinnslu á Íslandi og efla samkeppnishæfni hennar á al#jó"avettvangi. Me" #ví fjölgar störfum, tekjur greinarinnar aukast og n!sköpun eflist.

StjórnFri"rik Fri"riksson stjórnarforma"ur, Einar Matthíasson varaforma"ur, Arnar Sigurmundsson, Ágústa Gu"mundsdóttir, Halldóra Lóa $orvaldsdóttir, Jón E"vald Fri"riksson og Laufey Haraldsdóttir.

15

16

Mannau"urMikil áhersla er lög" á gott vinnuumhverfi og starfsánægju starfsmanna Matís. Til a" meta stö"u #essara mikilvægu #átta tekur Matís árlega #átt í vinnusta"akönnuninni „Stofnun ársins“ á vegum SFR. Ni"urstö"ur #essarar könnun-ar komu vel út ári" 2012 en Matís hlaut hei"ursnafnbótina „Fyrirmyndarstofnun 2012“ sem veitt var fimm efstu stofn-ununum í #essum stær"arflokki en alls eru hátt í 90 stofnanir í #essum flokki. Til a" greina nánar helstu #ætti er snúa a" starfsánægju starfsmanna ver"ur einnig unnin vinnusta"a-könnun á komandi ári í samstarfi vi" utana"komandi faga"ila. Me" #essu móti ver"ur hægt a" greina frekar helstu #ætti er var"a starfsánægju og ver"a ni"urstö"ur n!ttar til a" koma á frekari umbótum er tengjast helstu áhrifa#áttum starfs-ánægju starfsmanna Matís.

Mikill fjöldi sumarstarfsmanna starfa"i hjá Matís sumari" 2012 en alls voru rá"nir rúmlega 60 sumarstarfsmenn sem unnu annars vegar í höfu"stö"vum Matís í Reykjavík og svo var stór hluti #essara sumarstarfsmanna vi" störf á starfsstö"v-um Matís á landsbygg"inni. Meirihluti sumarstarfsmanna voru rá"nir í samstarfi vi" atvinnuátak atvinnuvega- og n!sköpunarrá"uneytisins, N!sköpunarsjó" námsmanna, AVS rannsóknasjó" og Vinnumálastofnun. Mikil ánægja var í lok sumars me" árangur #essarar vinnu #ar sem námsmenn fengu ómetanlega reynslu af starfi vi" rannsóknarverkefni #ar sem margvísleg n!sköpun á svi"i matvæla og líftækni átti sér sta". Auk #essa starfar fjöldinn allur af erlendum fræ"i- og rannsóknarmönnum og konum hjá Matís, bæ"i í tengslum vi" afmörku" verkefni og allt ári" um kring.

Á hverju ári er farin starfsmannafer" á eina af starfsstö"v-um Matís á landsbygg"inni en alls eru starfsstö"var utan höfu"borgarsvæ"isins níu talsins og #ar starfa u.#.b. 20% af starfsfólki Matís. Me" #essum fer"um fá allir starfsmenn fyr-irtækisins a" kynnast hinum mismunandi vinnustö"vum og

hluta"eigandi samstarfsa"ilum. Í ár var haldi" á Snæfellsnes og í botn Brei"afjar"ar. Heimsótt voru fyrirtæki á sta"num, #.ám. $örungaverksmi"jan á Reykhólum og Rjómabúi" Erpssta"ir í Dalas!slu.

$ekkingarmi"lun me"al starfsmanna er mikilvægur #áttur í starfsemi Matís. Yfir vetrarmánu"ina fara fram reglulegir fyr-irlestrar sem skiptast annars vegar í fyrirlestra #ar sem starfs-menn Matís kynna sínar rannsóknir og hins vegar eru fengnir utana"komandi fræ"imenn til a" kynna rannsóknir sínar e"a starfsemi sem #eir koma a". $essir fyrirlestrar n!tast bæ"i í mi"lun #ekkingar á milli hinna fimm fagsvi"a Matís ásamt #ví a" kynna n!jar stefnur og strauma í rannsóknum á svi"i matvælafræ"i og líftækni.

Fjöldi starfsmanna sviða Fjöldi Stöðugildi

N!sköpun og neytendur 10 9,8

Vinnsla, vir"isaukning og eldi 18 16

Líftækni og lífefni 20 19

Mælingar og mi"lun 20 19,4

Öryggi, umhverfi og erf"ir 20 19,75

Vi"skipta#róun 8 7,4

Fjármál og rekstur 14 13,07

110 104,42

17

Starfsstöðvar; fjöldi starfsmanna Fjöldi Stöðugildi

Reykjavík 91 86,27

Sau"árkrókur 5 5

Akureyri 4 4

Neskaupssta"ur 3 3

Vestmannaeyjar 2 1,65

Ísafjör"ur 1 1

Höfn í Hornafir"i 1 1

Flú"ir 1 1

Patreksfjör"ur 1 0,4

Grundarfjör"ur 1 1

110 104,42

Menntun  

Matvælafræ"i 23

Líffræ"i 22

Rannsóknarmannanám 9

Verkfræ"i 9

Vi"skiptafræ"i 8

Lífefnafræ"i 4

Sameindalíffræ"i 3

Efnafræ"i 3

Sjávarútvegsfræ"i 2

Lífeindafræ"i 2

Næringarfræ"i 1

Önnur menntun 24

110

Almennt  

Fjöldi starfsmanna Matís 110

Fjöldi stö"ugilda 104,42

Me"alaldur 45,3

Me"al starfsaldur 9,3

Menntun - Prófgráður

Ph.D. 26

M.Sc. 35

B.Sc. 21

B.A. 1

Cand. Oecon. 1

Sérmenntun 14

Önnur menntun 12

110

18

Gildi, hlutverk og stefna

Gildi Matís• Frumkvæ"i

• Sköpunarkraftur

• Metna"ur

• Heilindi

Hlutverk Matís er að• efla samkeppnishæfni íslenskra afur"a og atvinnulífs

• tryggja matvælaöryggi og sjálfbæra n!tingu umhverfisins me" rannsóknum, n!sköpun og #jónustu

• bæta l!"heilsu

Stefna Matís er að• vera framsæki" #ekkingarfyrirtæki sem eflir samkeppnishæfni

Íslands og skilar #annig tekjum til íslenska ríkisins

• vera eftirsóttur, krefjandi og spennandi vinnusta"ur me" fyrsta flokks a"stö"u #ar sem starfsmenn njóta sín í starfi

• hafa hæft og ánægt starfsfólk

Menntun og matvælaframlei!slaGu!jón "orkelsson

StjórnForma!ur

Fri!rik Fri!riksson

ForstjóriSveinn Margeirsson Hör!ur G. Kristinsson

Rannsóknastjóri

Skipuritokkar

rannsóknir

allra hagur

Vi!skipta"róun Oddur M. Gunnarsson

Fjármál og rekstur Oddur M. Gunnarsson

N#sköpun og neytendur

Haraldur Hallgrímsson

Vinnsla, vir!isaukningog eldi

Arnljótur Bjarki Bergsson

Líftækni og lífefniHör!ur G. Kristinsson

Mælingar og mi!lunFranklín Georgsson

Öryggi, umhver$og erf!ir

Anna K. Daníelsdóttir

19

20

Faglegar áherslurHjá Matís er unni" a" fjölbreyttum verkefnum í matvæla- og líftæknii"na"i #ar sem áhersla er lög" á n!sköpun og ver"mætaaukningu. Verkefnin eru unnin í samvinnu vi" matvælaframlei"endur, háskóla og alla #á sem me" einhverjum hætti veita matvælai"na"i #jónustu hvort sem um er a" ræ"a a"ila á Íslandi e"a erlendis.

Markvisst er unni" a" #ví a" auka samvinnu vi" erlendar rannsóknastofnanir og fyrirtæki í gegnum al#jó"leg rann-sókna- og #róunarverkefni.

Starfsemi Matís skiptist í fimm fagsvi"

• Líftækni og lífefni – Dr. Hör"ur G. Kristinsson

• Mælingar og mi"lun – Franklín Georgsson

• N!sköpun og neytendur – Haraldur Hallgrímsson

• Vinnsla, vir"isaukning og eldi – Arnljótur Bjarki Bergsson

• Öryggi, umhverfi og erf"ir – Dr. Anna K. Daníelsdóttir

Líftækni og lífefniDr. Hörður G. Kristinsson, sviðsstjóri

Á svi"inu Líftækni og lífefni eru stunda"ar rannsóknir á lífefnum og #róun í líftækni. Markmi"i" er sjálfbær n!ting íslenskrar náttúru til framlei"slu á eftirsóttum lífefnum og ensímum, finna, einangra og skilgreina náttúruleg lífvirk efni sem hafa heilsubætandi áhrif og geta auki" stö"ugleika matvæla. Einnig er unni" a" rannsóknum og n!tingu á vann!ttum afur"um, t.d. andoxunarríkum stór#örungum, próteinríkum aukaafur"um sjávarfangs og sykruríkum hráefnum svo sem úr #angi, brjóski, kítíni og sellulósa. Nái" samstarf er vi" matvælaframlei"endur, líftæknifyrirtæki, stofnanir og háskóla innanlands sem utan.

Líftæknirannsóknir svi"sins fara fram í höfu"stö"vum Matís í Reykjavík en einnig er Líftæknismi"ja Matís á Sau"árkróki mikilvægur hlekkur í starfi svi"sins. $ar er sérhæf"ur búna"ur

og önnur a"sta"a til líftæknirannsókna. Á árinu fjölga"i starfsmönnum svi"sins og styrkir #a" mjög starfsemi #ess. Fjöldi nemenda á öllum stigum náms komu a" rannsóknum svi"sins á árinu, bæ"i í Reykjavík og á Sau"árkróki. Sérstaklega bar á vinnu nemenda sumari" 2012 og komu #eir a" mörgum hagn!tum verkefnum sem unnin voru í náinni samvinnu vi" !mis fyrirtæki. Mikill kraftur var í starfsemi svi"sins á árinu sem einkenndist af mjög gó"um árangri í verkefnaöflun bæ"i á innlendri og erlendri grundu.

Ári" 2012 var mjög árangursríkt fyrir svi"i" í erlendri tekjuöfl-un. $rjú n! og spennandi Evrópuverkefni hófust á árinu og er svi"i" nú #átttakandi í fjórum slíkum verkefnum. Tvö #essara n!ju verkefna eru SME-verkefni #ar sem veittir eru styrkir til rannsóknastofnana til #róunarverkefna í #águ smárra og me"alstórra fyrirtækja. Anna" n!ja SME-verkefni", TASTE, sn!st um a" vinna brag"efni úr #angi og er #ví st!rt af Matís en hitt SME-verkefni", EXGENOME, sn!st um a" finna DNA-ensím í hitakærum veirum og #róa slík ensím til notkunar í erf"atækni. $ri"ja verkefni", SeaBioTech úr KBBE landbúna"-ar- og líftækniáætluninni, er mjög stórt í sni"um. $a" felst í a" skima fyrir lífvirkum smásameindum og ensímum í örveruríki hafsins. $a" verkefni er til fjögurra ára me" #átttöku fjölda rannsóknastofnana, háskóla og fyrirtækja. Hlutur Matís í #ess-um verkefnum er mjög stór og má #akka #a" ví"tækri og fjölbreyttri sérfræ"i#ekkingu fyrirtækisins.

$ekking innan svi"sins á hitakærum hveraörverum skapar Matís mikla sérstö"u á heimsvísu en lög" er áhersla á a" finna hita#olin ensím sem n!ta má í i"na"i og rannsóknum. $essi ensím má m.a. nota til #ess a" umbreyta fjölsykrum eins og kítíni og fjölsykrum úr brjóski sjávard!ra til a" auka notagildi #eirra í matvælum. Á árinu fengust vöru#róunarstyrkir frá AVS og Tækni#róunarsjó"i til a" n!ta hitakær ensím sem starfsmenn Matís hafa fundi" og skilgreint og #róa afur"ir úr hvoru tveggja. Einnig má nefna Evrópuverkefni" Amylomics sem er stórt Evrópuverkefni og var hálfna" á árinu. $essu verkefni er st!rt af Matís og áherslur í #ví eru mjög hagn!tar #ar sem finna á n! hita#olin ensím til a" sundra og umbreyta

21

sterkju og ö"rum fjölsykrum á fjölbreyttan hátt. Mjög gó"ar ni"urstö"ur hafa nú #egar fengist og einkaleyfisumsóknir fyrirhuga"ar á ákve"num áhugaver"um ensímum.

Innan svi"sins hefur veri" lög" aukin áhersla á efnaskiptaverkfræ"i. Unni" hefur veri" a" #ví a" #róa hitakærar gerjunarlífverur til a" umbreyta erfi"um lífmassa úr trjávi"i e"a vann!ttum lífmassa úr #angi í gerjanlegar sykrur til notkunar í lífeldsneytisframlei"slu e"a ver"mæt grunnefnasambönd fyrir efnai"na"inn. $essi verkefni eru styrkt af !msum a"ilum, #ar á me"al er öndvegisstyrkur frá Tækni#róunarsjó"i, norrænn samstarfsstyrkur var veittur af Norræna rá"herrará"inu og styrkur frá Orkusjó"i. Í framsókn til lífmi"a"s hagkerfis (Biobased Economy) munu ensím og örverur af #ví tagi sem veri" er a" #róa hjá Matís skipa mikilvægan sess.

Á árinu var unni" í verkefninu Einstök vistkerfi Vonarskar"s sem styrkt var af Rannsóknasjó"i. Vi"bótarstyrkur fékkst einnig á árinu frá Landsvirkjun til a" sko"a ákve"na #ætti #essa vistkerfis nánar. Ni"urstö"ur eru mikilvægar til a" auka skilning okkar á einstökum íslenskum vistkerfum en geta á sama tíma gefi" vísbendingar um áhugaver"ar örverur sem hægt er a" hagn!ta til a" fjarlægja brennisteinsvetni úr afgasi jar"hitavirkjana.

Rannsóknir á lífvirkum efnum úr #angi til notkunar í matvæli, fæ"ubótarefni og í hú"vörur voru fyrirfer"amiklar á árinu. Svi"i" tekur nú #átt í tveimur norrænum rannsóknaverkefnum #essu tengt og lei"ir anna" #eirra auk #ess a" vera #átttakandi í norrænu samskiptaverkefni.

Einnig hefur AVS styrkt nokkur verkefni og á árinu hófst verkefni, styrkt af Verkefnasjó"i sjávarútvegsins, sem sn!r a" rannsóknum á áhrifum vistfræ"i #angs og #ara á lífvirk efni #eirra og n!tingu.

Vinna vi" #róun og uppskölun framlei"sluferla til a" vinna lífvirk peptí" og n!jar próteinafur"ir hélt áfram á árinu og voru til dæmis #róa"ar afur"ir úr próteini sem unnin eru úr beinamarningi. $róa" var fiskitofu tilbúi" til neyslu og einnig hrökkbrau" me" fiskpróteinum. Bá"ar afur"ir lofa gó"u og komu vel út í neytendakönnunum. Miklar framfarir hafa or"i" vi" rannsóknir á peptí"um sem unnin eru me" hjálp ensíma úr ver"minna hráefni og notu" til manneldis. Framfarirnar má #akka #ví a" bætt var vi" tækjabúna"i og starfsfólki til a" einangra og greina peptí". Einnig hófst rannsókn í tilraunar-ottum til a" kanna bló"#r!stingslækkandi áhrif peptí"a sem framleidd voru hjá Matís. Sí"ast en ekki síst var hafin vinna vi" a" n!ta grásleppu til próteinvinnslu en slíkt hefur ekki veri" gert á"ur.

Uppbygging rannsóknara"stö"u á Sau"árkróki hefur haldi" áfram af fullum krafti og sífellt fleiri rannsóknara"fer"ir eru settar upp til a" meta líffræ"ilega virkni náttúruefna. $ar má nefna efnafræ"ileg próf (in vitro chemical based assays) til a" rannsaka bló"sykurslækkandi áhrif náttúruefna en til dæmis hafa greinst efni í sæbjúgum og #angi sem hafa mjög mikla virkni gegn sykurs!ki. Mikill áhugi er á a" rannsaka nánar bló"-sykurslækkandi áhrif !missa náttúruefna. Fleiri frumumódel (in vitro cellular based assays) hafa veri" sett upp á árinu #ar sem sérstaklega hefur veri" sko"u" andoxunarvirkni náttúruefna en einnig önnur lífvirkni náttúruefna, t.d. á hú"frumur.

22

Mælingar og mi"lunFranklín Georgsson, sviðsstjóri

Starfsemi svi"sins er a" stórum hluta í föstum skor"um frá ári til árs og grundvallast á faggildri mæli#jónustu og hins vegar námskei"ahaldi og rá"gjöf. Í örveru- og efnamælingum Matís er unni" samkvæmt al#jó"legum stö"lum og gæ"atryggingum. Mælingarnar ná yfir #ætti sem segja til um ferskleika, geymslu#ol, almenn gæ"i og öryggi matvæla. Mæli#jónusta Matís tekur einnig til mælinga á svi"i heilbrig"is- og umhverfismála og fyrir lyfja- og líftæknii"na"inn.

Mæli#jónustan er veitt á tveimur stö"um á landinu, #.e. í höfu"stö"vum Matís vi" Vínlandslei" í Reykjavík og hins vegar í Neskaupsta" #ar sem starfsstö" Matís hefur veri" í stö"ugri sókn á undanförnum árum í #jónustu á svi"i ör-veru- og efnamælinga. A" stærstum hluta er #ar um a" ræ"a greiningar á vatnss!num og afur"as!num, sér í lagi í sjávar-útvegi. Vi"skiptavinir mæli#jónustu Matís eru bæ"i fyrirtæki, heilbrig"isstofnanir og heilbrig"isyfirvöld, en sérstakur samn-ingur er einnig vi" Matvælastofnun um öryggis- og forgangs-rannsóknir á svi"i örverumælinga. Á #ann hátt má segja a" mæli#jónusta Matís sé mikilvægur öryggisventill ef grunur vaknar um a" matvælaöryggi almennings sé ógna".

Námskei"ahald og rá"gjöf svi"sins hefur jafnt og #étt fari" vaxandi á undangengnum árum. Ekki hva" síst erlendis #ar sem námskei" hafa gjarnan veri" haldin í #róunarlöndunum í samstarfi vi" Sjávarútvegsskóla Háskóla Sameinu"u #jó"anna (UNU Fisheries Training Program).

Segja má a" #essi erlendu verkefni hafi mjög sett mark sitt á starfsemi svi"sins á árinu 2012, sér í lagi vegna rá"gjafarver-kefnis Matís í Tansaníu. Sami" var um #a" verkefni á árinu 2011 en #ungami"jan í framkvæmd #ess var 2012. Um var a" ræ"a rá"gjöf um n!ja #urrk- og reykingatækni fyrir fisk, úttekt á efnahagslegri og félagslegri stö"u fiskisamfélaga vi" Tanganyikavatn og hönnun rannsóknarskips til nota á Tanganyikavatni sem er eitt stærsta ferskvatn heims, tæplega 19 #úsund ferkílómetrar a" stær". Fjögur lönd liggja a" vatn-

inu, #.e. Tansanía, Kongó, Búrúndí og Sambía. Tansaníubúar vei"a fisk í Tanganyikavatni en bæ"i vei"ar og vinnsla eru me" frumstæ"um hætti. Verkefni Matís var me"al annars a" a"sto"a vi" #róun a"fer"a til a" n!ta fiskinn betur og gera hann ver"mætari. Innleidd var n! tækni vi" vinnslu á fiskinum úr Tanganyikavatni og li"ur í #ví var hönnun á n!rri ger" af #urrkklefa sem í senn er hægt a" nota vi" #urrkun og reyk-ingu. Útfærslan á tækninni er #ó nokku" ólík #ví sem #ekkist hér á landi enda #urfti a" taka tillit til #eirra frumstæ"u a"-stæ"na sem eru í Tansaníu. Í ljósi #eirrar reynslu sem Matís fékk í Tansaníuverkefninu hefur fyrirtæki" fullan hug á a" n!ta hana til frekari verkefnasóknar í #róunarlöndunum. Nú #egar hefur veri" sami" um framhaldsverkefni í Tansaníu sem felur í sér endurbyggingu á rannsóknarbát sem nota á vi" fiskirann-sóknir á Tanganyikavatni.

N!sköpun og neytendurHaraldur Hallgrímsson, sviðsstjóri

Í starfi svi"sins N!sköpun og neytendur er lög" áhersla á a" efla n!sköpun og marka"ssetningu íslenskra matvæla, vöru#róun og sí"ast en ekki síst rannsóknir á vi"horfum og væntingum neytenda. Vi"skiptavinir svi"sins eru allir #eir a"-ilar sem stunda matvælavinnslu á Íslandi, stórir sem smáir og njóta #eir gó"s af #eirri neytenda#ekkingu sem svi"i" b!r yfir. Starfsmenn svi"sins eru 10 og endurspeglar reynsla #eirra og #ekking aukna áherslu svi"sins á n!sköpun tengdri sjávar-útvegi. $essi aukna áhersla birtist í opnun n!rra starfsstö"va Matís á Snæfellsnesi og sunnanver"um Vestfjör"um á árinu 2012 en #ær koma til vi"bótar starfsemi matarsmi"janna á Höfn og Flú"um.

Rannsóknarstarf svi"sins mi"ar a" #ví a" greina og #róa í matvælaframlei"slunni n!ja ferla, tækni og afur"ir, auk áherslu á aukin gæ"i og n!tingu hráefnis. $róun á n!jum vörum og tækni er a" miklu leyti út frá kröfum marka"arins #ar sem túlkun á #örfum neytenda yfir í afur"ir me" skynmati skipar stóran sess. Lei"arljós #essa starfs er aukin ver"mæta-sköpun matvælaframlei"slunnar á Íslandi og a" greinin njóti #ess faglega stu"nings sem er a" finna innan Matís til a"

23

greina tækifæri til n!sköpunar og n!ta #au á sem bestan og hagkvæmastan hátt.

Innan svi"sins eru fjórir faghópar, #.e. gæ"i og stö"ugleiki, neytendur, sta"bundin matvæli og íslensk hráefni og afur"ir.

Frá #ví matarsmi"jurnar voru opna"ar hafa mörg verkefni fengi" byr undir bá"a vængi sem ella hef"u ekki or"i" a" veruleika. Einkum er hér átt vi" smáframlei"endur sem ekki hafa bur"i á fyrstu stigum til marka"srannsókna, vöru#róunar og fjárfestinga í vi"urkenndri framlei"slua"stö"u. Mörg verk-efnanna tengjast landbúna"i en tækifæri eru einnig í n!sköp-un og smáframlei"slu í sjávarútvegi.

Eitt af mörgum dæmum um verkefni svi"sins á árinu 2012 sn!r a" fer"a#jónustu og matarmenningu #ar sem unni" var me" #au tækifæri sem matvælaframlei"sla getur skapa" í fer"a#jónustu.

$annig má segja a" svi"i" N!sköpun og neytendur tengi me" sk!rum hætti saman allar matvælaframlei"slugreinar og n!ti #á rannsóknakrafta og #ekkingu sem til er innan Matís eftir #ví sem vi" á hverju sinni.

Vinnsla, vir"isaukning og eldiArnljótur Bjarki Bergsson, sviðsstjóri

Svi"i" grundvallast á #remur faghópum, #.e. vinnslu, vir"-isaukningu og eldi og innan hvers faghóps eru tvær rann-sóknaáherslur. Stærsti hluti verkefna svi"sins á árinu 2012 tengdist vinnsluferlum en annar stærsti verkefnaflokkurinn tengdist fó"run í eldi og jukust rannsóknir sem tengjast #eim #ætti á árinu. Rannsóknarverkefni sem tengjast vir"-iske"ju sjávarútvegs eru einnig fyrirfer"amikil í starfseminni en auk #ess er unni" a" verkefnum á bor" vi" rannsóknir á eldistækni, gagnagrunnsverkefni, uppl!singaveitur og fleiri smærri verkefni.

Uppsjávarfiskar, og #á sér í lagi makríll, komu miki" vi" sögu í vinnsluferilstengdum verkefnum. Á árinu 2011 haf"i svi"i"

me" höndum !msar rannsóknir sem tengdust me"höndlun makríls á vei"istigi og a" vinnslu en segja má a" áherslur í rannsóknum á árinu 2012 hafi í auknum mæli beinst a" framtí"inni, #.e. hva"a vinnslulei"ir séu bestar til a" hámarka afrakstur makrílvinnslunnar. Einnig var lög" áhersla á nám-skei"ahald og fræ"slu fyrir sjómenn og starfsmenn í fisk-vinnslu um gildi réttra vinnubrag"a í hráefnisme"fer"inni, allt frá vei"istigi til fullunninnar vöru.

Ver"mætamyndun í matvælavinnslu á Íslandi er a" stærstum hluta í sjávarútvegi og e"li máls samkvæmt hafa vir"iske"ju-verkefni svi"sins #ví fyrst og fremst snúi" a" #eirri atvinnu-grein og enn#á er unni" a" umfangsmiklum norrænum og evrópskum samstarfsverkefnum á #ví svi"i. Me" auknum út-flutningi afur"astö"va í kjöt- og mjólkuri"na"i má reikna me" fjölgun vir"iske"jutengdra verkefna í #eim greinum enda er í #eim verkefnum hægt a" n!ta #ekkingu sem byggst hefur upp í sjávarútvegsverkefnum á li"num árum.

Vir"isaukandi verkefni svi"sins í sjávarútvegi eru fjölbreytt og tilheyra vinnslutækni, flutningatækni e"a ö"rum #eim #áttum sem mynda #á ke"ju sem fiskafur"ir fara eftir á lei" sinni frá vei"um til neytenda. Vegna #ess hve miki" magn sjávarafur"a er framleitt á Íslandi geta litlar breytingar skila" miklum ávinningi í mörgum tilfellum. $annig má segja a" verkefni Matís á #essu svi"i hafi oft sanna" hversu áhrifaríkt #a" er fyrir #jó"félagi" a" beita marka"sdrifinni vir"iske"ju á hjól efnahagslífsins og skila #ví #annig betur áfram til framtí"ar.

Starfsmannahald svi"sins var me" á#ekkum hætti milli ára. $ó voru umtalsvert fleiri sumarstarfsmenn í verkefnum út um allt land, sem sk!rist a" stórum hluta af auknum stu"ningi N!sköpunarsjó"s námsmanna.

24

Vi"skipta#róunOddur Már Gunnarsson, sviðsstjóri

Vi"skipta#róun Matís gengur #vert á önnur svi" fyrirtækisins og annast me"al annars innbyr"is sam#ættingu og mi"lun uppl!singa me" #a" a" markmi"i a" skapa samleg"aráhrif milli svi"a fyrirtækisins og verkefna sem Matís er #átttakandi í.

Vi"skipta#róun er virkur #áttakandi í stefnumótunarverkefn-um sem snúa a" starfssvi"um Matís innanlands og erlendis og gegnir mikilvægu hlutverki #egar kemur a" rá"gjöf Matís vi" stjórnvöld. Í #essu samhengi má til dæmis nefna SAFE Consortium sem er evrópskur samstarfsvettvangur rannsókna-stofnana á svi"i matvælaöryggis en Matís tók á árinu 2012 vi" lei"andi hlutverki í SAFE. Hlutverki" veitir bæ"i tækifæri til a" hafa jákvæ" áhrif á stefnumörkun á #essu svi"i auk #ess a" styrkja ímynd Matís #egar kemur a" fjöl#jó"legum rannsóknar-verkefnum sem snúa a" matvælaöryggi.

Matís hefur einnig teki" virkan #átt í vinnu stjórnvalda vi" mótun atvinnustefnu fyrir Ísland og mótun norræna regnhlífarverkefnisins Nordic Bio-economy Initiative, auk #ess a" r!na og koma me" tillögur inn í evrópskar rann-sóknaráætlanir. Me" #átttöku í stefnumótunarverkefnum af #essu tagi hefur Vi"skipta#róun áhrif á starfsumhverfi Matís me" #a" a" markmi"i a" skapa betri starfsskilyr"i fyrir fyrirtæki" og #ar me" líftækni- og matvælarannsóknir á Íslandi.

Vi"skipta#róun hefur einnig me" höndum marka"ssetningu á starfsemi Matís bæ"i innanlands og erlendis. Matís n!tur trausts og hefur jákvæ"a ímynd innanlands sem byggir á ábyrgri a"komu fulltrúa fyrirtækisins a" opinberri umræ"u, já-kvæ"ri umfjöllun um rannsóknir fyrirtækisins og a"komu Matís a" verkefnum. $essi ímynd er fyrirtækinu mikilvæg og nau"-synlegt er a" efla hana enn frekar og beina sjónum í auknum mæli a" eflingu ímyndar fyrirtækisins erlendis. Svi"i" annast

jafnframt útgáfu fræ"sluefnis og sam#ættingu námskei"s-gagna og vinnur a" eflingu matvælafræ"ináms á Íslandi.

Ver"mætasköpun er rau"ur #rá"ur í starfi Vi"skipta#róunar, líkt og annarra svi"a Matís. Hlutverk svi"sins er a" vinna á markvissan hátt a" verkefnaöflun me" fagsvi"um fyrirtækisins, forgangsra"a verkefnum, a"sto"a vi" styrkumsóknir og fjármögnun.

Tilur" verkefna sem Matís tekur #átt í er me" misjöfnum hætti, í sumum tilfellum leita erlendar rannsóknastofnanir, frumkvö"lar og fyrirtæki til Matís me" rannsókna- og vi"-skiptahugmyndir. Í ö"rum tilvikum eiga verkefnin rætur innan fyrirtækisins e"a byggja á stefnumörkun stjórnvalda sem koma me"al annars fram í áherslusvi"um innlendra og erlendra rannsóknasjó"a.

Vörur og vi"skiptahugmyndir sem tengjast líftækni eru gott dæmi um #a" hvernig unni" hefur veri" me" skipulög"um hætti a" #ví a" vörur og jafnvel sprotafyrirtæki ver"i til út frá rannsóknaverkefnum Matís. Vi"skipta#róunarsvi"i" hefur gegnt stóru hlutverki á #essari lei", allt frá fyrstu stigum vöru#róunar og #ar til kemur a" greiningu marka"a og marka"ssetningu. $egar verkefni eru sprottin af vi"skiptahugmyndum sem kvikna innan Matís kemur Vi"skipta#róun me" beinum hætti a" stofnun sprotafyrirtækja. Í #eim tilvikum er algengt form a" Matís eigi ásamt frumkvö"lunum sjálfum beina a"ild a" sprotafyrirtækjunum á fyrstu stigum. $annig eru hagsmunir Matís trygg"ir en #ess er einnig gætt a" Matís sé ekki til frambú"ar a"ili a" fyrirtækjum í samkeppnisrekstri.

Fjölbreytt #ekking og ólíkur bakgrunnur starfsmanna Vi"skipta#róunar skapa sveigjanleika til a" koma a" marg#ættum verkefnum sem unnin eru innan fagsvi"a Matís. $annig eflir Vi"skipta#róun n!sköpunarstarf Matís og #ar me" innlenda líftækni- og matvælaframlei"slu og íslenskt atvinnulíf.

25

Öryggi, umhverfi og erf"irDr. Anna Kristín Daníelsdóttir, sviðsstjóri

Á svi"inu Öryggi, umhverfi og erf"ir eru stunda"ar efna-, ör-veru- og erf"arannsóknir auk áhættumats. Svi"i" veitir einnig vöktunar- og öryggis#jónustu fyrir stjórnvöld á #essum fagsvi"um sem mi"a m.a. a" #ví a" leggja mat á hættur af völdum ska"legra efna, örvera og erf"abreytinga í matvælum og umhverfi.

Me" efnarannsóknum hefur svi"i" a" markmi"i a" bæta öryggi, gæ"i og heilnæmi matvæla. Unni" er a" #róun n!rra efnagreiningara"fer"a og einnig eru ger"ar rannsóknir á áhrifum æskilegra og óæskilegra efna í matvælum, fó"ri og umhverfi. Fylgst er me" ástandi íslenskra matvæla me" tilliti til næringarefna og mengandi efna. $á hefur svi"i" einnig me" höndum vöktun á magni óæskilegra efna í sjávarfangi og varnarefna í grænmeti og ávöxtum. Svi"i" stendur a" #róun gagnagrunna um íslensk matvæli fyrir neytendur, stjórnvöld og fyrirtæki.

Á árinu 2012 hófst m.a. vinna vi" Evrópuverkefni sem heitir á ensku Total Diet Study Exposure (TDS-Exposure). Markmi" verkefnisins er a" samræma rannsóknir á heildarneyslu óæskilegra a"skotaefna í matvælum. Verkefni" er mikilvægt fyrir áhættumat og alla #á sem fylgjast me" áhrifum a"skota-efna á heilsu.

Örverurannsóknir svi"sins snúa a" #ví a" rannsaka fjölbreytileika og dreifingu örvera í matvælum og umhverfi. $ekkingaruppbygging á #essum #áttum og #róun n!rra greiningara"fer"a hefur a" markmi"i a" bæta öryggi og heilnæmi íslenskra afur"a. $annig eru t.d. metin áhrif örvera á geymslu#ol matvæla, vinnslua"fer"ir #eirra og er umhverfi vinnslunnar rannsaka" út frá #ví hva"a örverur er #ar a" finna, hvernig #ær haga sér og smitlei"ir s!kla. Rannsóknir svi"sins spanna mikinn fjölbreytileika umhverfis, allt frá hafsvæ"inu vi" landi" og eldfjöllum yfir í hveri og jökulvötn, svo dæmi séu tekin. Sérfræ"ingar í örverurannsóknum

taka #átt í #remur Evrópuverkefnum (MicroB3, MaCuMBA og BlueGenics) sem öll hafa sjávarörverur vi" strendur og í úthöfunum sem a"al vi"fangsefni. Á árinu var settur upp nettengdur örverugagnagrunnur (ISCAR) sem n!tist örverurannsóknum á Íslandi og ví"ar.

Svi"i" Öryggi, umhverfi og erf"ir er lei"andi í erf"arannsókn-um hér á landi og #ar eru #róa"ar a"fer"ir vi" stofn-, upp-runa-, tengsla- og foreldragreiningar sem n!tast vi" au"linda-stjórnun, stofngreiningar, kynbætur og rekjanleikarannsóknir. Erf"arannsóknirnar felast me"al annars í erf"agreiningum á nytjastofnum og villtum stofnum, foreldragreiningum d!ra, ra"greiningum á erf"aefni lífvera og #róun n!rra erf"amarka. $ekkingaruppbygging svi"sins er var"ar villta sjávard!ra-stofna er einstök hér á landi og hefur til a" mynda talsver" áhersla veri" á upprunagreiningu makríls vi" Íslandsstrendur á árinu.

Svi"i" var virkt á árinu í erlendum samstarfsverkefnum. Unni" var a" undirbúningi IPA verkefnis vegna IPA landsáætlunar Íslands fyrir ári" 2012 sem stu"lar a" #ví a" framfylgja betur íslenskum reglum um matvælaöryggi og neytendavernd. Hinga" til hefur ekki veri" hægt a" uppfylla me" full-nægjandi hætt lögbundnar skyldur vi" opinbert eftirliti á Íslandi vegna matvælalöggjafarinnar. Einnig var unni" í sex Evrópuverkefnum: EcoFishMan, TDS-Exposure, FreshFish, MicroB3, BlueGenics og MaCuMBA og fimm norrænum verk-efnum: Pristine Arctic, Offshore Aquaculture, NordChar, SAM og HerMix, ásamt fjölmörgum innlendum rannsókna- og tækni#róunarverkefnum styrktum af samkeppnissjó"um, s.s. AVS, Verkefnasjó"i sjávarútvegsins og sjó"um Rannís.

26

Matís - um allt landFrá upphafi hefur Matís byggst á neti starfsstö"va um allt land. Starfsstö"var eru nú tíu talsins, a" höfu"stö"vum fyr-irtækisins í Reykjavík me"töldum og eru starfsmenn #eirra tengdir öllum fagsvi"um fyrirtækisins. N!justu starfsstö"v-arnar eru á Snæfellsnesi og á sunnanver"um Vestfjör"um en bá"ar voru opna"ar ári" 2012.

Áherslur starfsstö"vanna eru fjölbreyttar, endurspegla vítt starfssvi" Matís og faglega #ekkingu innan fyrirtækisins. A" sama skapi taka starfsstö"varnar einnig mi" af nærsamfé-laginu á hverjum sta" og #eim #örfum sem #ar eru. $annig eru starfsstö"var Matís á Ísafir"i og í Vestmannaeyjum í tveimur af stærri sjávarútvegsstö"um landsins, hjá Matís á Höfn í Hornafir"i hefur miki" starf veri" unni" me" humar-framlei"endum og á Sau"árkróki er líftækni lykillinn a" sam-starfi vi" heimaa"ila í matvælavinnslu. Mælinga#jónustan í Neskaupsta" er mikilsver" fyrir bæ"i framlei"slufyrirtæki og opinbera eftirlitsa"ila á heilbrig"issvi"i á Austurlandi og hjá Matís á Akureyri hefur byggst upp mikil rannsóknar#ekking í fiskeldi. Loks er a" geta matarsmi"janna #riggja sem Matís hefur sí"ustu ár byggt upp á Höfn í Hornafir"i, á Flú"um og í Reykjavík. $ar eru opna"ir möguleikar fyrir marga áhugasama matvælaframlei"endur heima í héra"i og #eim hjálpa" til a" láta draum um framlei"sluvörur og atvinnun!sköpun ver"a a" veruleika.

Sumari" 2012 opna"i Matís starfsstö" á Snæfellsnesi vi" Brei"afjör" sem hefur löngum veri" Íslendingum mikilvæg matarkista. Fjölbreytt starfsemi er í tengslum vi" sjávar-au"lindir á svæ"inu enda er hvergi á Íslandi a" finna meiri fjölbreytileika búsvæ"a í fjöru og sjó. Má #ar nefna fyrirtæki í vinnslu ígulkera, kræklinga, sæbjúgna, beitukóngs og sjáv-argró"urs. Í Brei"afir"i eru miklir #örungaskógar og ríkulegt smád!ralíf en lífau"gi fjar"arins er ekki síst a" #akka ví"áttu-miklu grunnsævi og miklum fjörum, #ar sem m.a. má finna um 65% af klettafjörum og 40% af leirum landsins. $á er Brei"afjör"ur mikilvægt hrygningar og uppeldissvæ"i fyrir margar tegundir sem mikilvægar eru fyrir íslenskt efnahagslíf, s.s. #orsk, rækju, hörpuskel og hrognkelsi.

Hlutverk Matís á Snæfellsnesi er einkum fólgi" í #ví a" efla samkeppnishæfni atvinnulífs og afur"a á Brei"afjar"arsvæ"inu í samstarfi vi" starfsstö" Matís á Patreksfir"i. Lög" er áhersla á n!sköpun og vir"isaukningu í samvinnu vi" matvælaframlei"endur og #á a"ila sem beint og óbeint koma a" matvælai"na"i vi" Brei"afjör".

Sumari" 2012 opna"i Matís starfsstö" á Patreksfir"i sem ætla" er a" #jóna sunnanver"um Vestfjör"um og Brei"afjar"arsvæ"inu í samstarfi vi" starfsstö" Matís á Snæfellsnesi. Á sunnanver"um Vestfjör"um er útger" og fiskvinnsla ásamt mikilli uppbyggingu í fiskeldi. Uppbyggingin er einkum í eldi á laxi, bleikju og regnbogasilungi en einnig er #ar kræklingaeldi. Af ö"rum afur"um má nefna kalk#örungavinnslu og rækjuvei"i í Arnarfir"i og hef"bundinn landbúna". Á undanförnum árum hefur veri" unni" a" #ví a" fá sjálfbæra vottun á afur"ir af svæ"inu, bæ"i á fisk úr vinnslu og vei"um og í fiskeldi auk lífrænnar vottunar á n!tingu jurta af svæ"inu. Slík vottun eykur möguleika á marka"ssetningu vörunnar og eflir umhverfisvitund framlei"enda hennar.

Hlutverk Matís á sunnanver"um Vestfjör"um felst einkum í a" efla n!sköpun og fullvinnslu afur"a á #eim hráefnum sem #ar ver"a til og stu"la a" ver"mætaaukningu í framlei"slu svæ"isins í samstarfi vi" fyrirtæki og einstaklinga sem koma a" matvælaframlei"slu á einhvern hátt. Jafnframt vinnur Matís a" uppbyggingu á rannsóknara"stö"u fyrir sjókvíaeldi í Patreksfir"i sem ætla" er a" #jónusta uppbyggingu í fiskeldi um allt land me" rannsóknum, greininni til hagsbóta.

Me" starfi um allt land undirstrikar Matís vilja fyrirtækisins til a" vinna me" a"ilum heima í héru"unum a" fjölbreyttum verkefnum sem treyst geta atvinnulíf, auki" n!sköpun og fjölga" störfum. Stefna Matís er a" á komandi árum efli fyrir-tæki" #essa áherslu enn frekar um allt land.

27

28

Ver"mætasköpun er lykilor"i"Mikilvægt a" #ekkingin ver"i a" vöru og ver"mætumHjá Matís er lög" áhersla á hagn!tingu og marka"shugsun í öllum verkefnum og starfsemi fyrirtækisins #ví skjót útbrei"sla og hagn!ting #ekkingar er ekki sí"ur mikilvæg en grunnrannsóknirnar sjálfar #egar koma á vörum á marka". Mikil tækifæri liggja í #ví fyrir Matís a" koma afrakstri rannsókna og #róunarverkefna í framkvæmd og á marka" en slíkt lei"ir til aukinnar ver"mætasköpunar fyrir íslenskar atvinnugreinar og til hagsældar fyrir almenning á Íslandi.

Ver"mætasköpun er #ví lykilor" í öllu starfi Matís hvort sem #a" er í samstarfi vi" a"ila innanlands e"a erlendis. Hér má sjá örfá dæmi um verkefni #ar sem Matís hefur átt hlutverki a" gegna og skila" hafa nú #egar ver"mætum til #eirra a"ila sem a" verkefnunum komu, hvort sem horft er til Matís sem fyrirtækis, starfsmanna #ess, vi"skiptavina e"a eigenda, #.e. íslenska ríkisins.

Vöru#róunarsetur sjávarafur"a eykur ver"mætasköpun„$a" má segja a" #etta sé nokkurs konar regnhlíf fyrir mörg smá verkefni sem unnin eru innan Matís í samstarfi vi" fyr-irtæki og einstaklinga ví"a um land og mi"a a" #ví a" auka ver"mæti sjávarfangs. Verkefnasjó"ur sjávarútvegsins ger"i okkur kleift a" veita n!jum og smáum verkefnum brautar-gengi án #ess a" #urfa a" leita eftir stu"ningi fyrir hvert #eirra me" umsóknum til stærri sjó"a,“ segir Páll Gunnar Pálsson, verkefnisstjóri, um tilur" Vöru#róunarseturs sjávarafur"a.

„Oft er #a" #annig a" vi" hér innan Matís erum í sambandi vi" einstaklinga e"a fyrirtæki sem #urfa á a"sto" a" halda til a" koma hugmynd í framkvæmd e"a hjálp til a" ljúka verkefnum. Gjarnan eru #au #ess e"lis a" #au eru of lítil e"a ekki komin á #a" stig a" #au rími vi" áherslur samkeppn-issjó"anna vegna styrkjaúthlutana. Vi" skynju"um a" mikil

#örf var á n!jum farvegi fyrir #essi verkefni, enda höfum vi" innan Matís miki" a" bjó"a me" okkar sérfræ"i#ekkingu og a"stö"u. $etta getur #ví veri" allt frá rannsóknum e"a grein-ingum yfir í rá"gjöf um húsnæ"i, tæknilausnir, vöru#róun e"a marka"sstarf. Í grunninn eru #etta lítil verkefni, afmörku" í tíma, en #au geta sí"an vissulega stækka" í framhaldinu og færst #á yfir á #a" stig sem hentar stu"ningskerfi samkeppn-issjó"anna,“ segir Páll Gunnar.

Páll Gunnar segir verkefnin sem Vöru#róunarsetur sjávar-afur"a vinnur a" mjög fjölbreytt. Sum hver hafi #egar skila" afur"um á marka" og séu jafnvel grunnurinn a" stofnun lítilla fyrirtækja.

„Sem dæmi má nefna #araskyri" sem innan tí"ar fer í fram-lei"slu, UNU hú"vörur sem eru komnar á marka" og byggja á notkun lífvirkra efna úr bólu#angi og Reykhöll Gunnu á Rifi sem fékk a"sto" vi" vöru#róun og gæ"aeftirlit. Á #essu ári eru verkefnin komin vel á fjór"a tuginn og er #ar m.a. veri" a" vinna a" bættri n!tingu á grásleppu, fæ"ubótarefnum úr #angi, ferskl!si úr lifur, umbú"um fyrir lifandi humar og upp-l!singum um sjávarfang fyrir marka"s- og sölufyrirtæki svo eitthva" sé nefnt.

Sta"setning starfsstö"va Matís vítt og breitt um landi" hefur au"velda" frumkvö"lum a" leita eftir samstarfi og stu"ningi. Vi" tökum vel á móti öllum og leggjum okkur fram um a" styrkja verkefnahugmyndirnar me" okkar sér#ekkingu svo árangurinn ver"i aukin ver"mæti sjávarfangs.“

N! saltfiskhandbók komin útKomin er út saltfiskhandbók frá Matís sem hefur a" geyma fjölbreyttar lei"beiningar um hvernig standa beri a" vinnslu á saltfiski auk !missa tölulegra uppl!singa um saltfiskvinnslu hér á landi. Páll Gunnar Pálsson matvælafræ"ingur sá um útgáfuna en bókin er gefin út á rafrænu formi og er hægt a" nálgast hana frítt í gegnum heimasí"u Matís.

29

30

Efling menntunar og starfs#jálfunar í matvælaframlei"sluMatís tekur alvarlega hlutverk sitt sem brú á milli matvæla- og líftækniiðnaðarins annars vegar og háskólaumhverfisins hins vegar. Í sumar var sett á laggirnar nýtt svið hjá Matís sem mun sinna þessu hlutverki enn betur. „Með stofnun sviðs um menntun og matvælaframleiðslu gerum við starfsemi og hlutverk Matís meira áberandi og tengjum betur saman atvinnulífið, menntun, rannsóknir og þróun á matvælum,“ segir Guðjón Þorkelsson um hið nýja svið menntunar og matvælaframleiðslu sem tók til starfa innan Matís þann 1. júní 2012.

31

32

Páll Gunnar segir a" fyrirmynd bókarinnar sé saltfiskhandbók sem Dr. Jónas Bjarnason efnaverkfræ"ingur tók saman í kringum 1985. Sú bók er nú ófáanleg en einnig voru !msar uppl!singar í henni or"nar úreltar. $ví var ákve"i" a" gera n!ja saltfiskhandbók og nota #á tækifæri" og hafa hana á rafrænu formi #annig a" hægt ver"i a" uppfæra hana jafnt og #étt eftir #ví sem efni og ástæ"ur gefa tilefni til.

„Saltfiskhandbókin hefur a" geyma fjölbreyttar og gagnlegar uppl!singar fyrir saltfiskframlei"endur sem er í sjálfu sér ekki mjög fjölmennur markhópur. Hins vegar er #etta li"ur í a" auka a"gengi a" hentugu og gó"u fræ"sluefni um hinar hef"bundnu framlei"slugreinar hér á landi en á #ví er mikil #örf,“ segir Páll Gunnar. Hann bendir á a" hugsanlega geti saltfiskhandbókin n!st framhaldsskólum á landsbygg"inni en sumir #eirra hafi veri" me" áform um a" bjó"a áfanga sem tengjast sjávarútvegi.

Páll Gunnar segir a" efni handbókarinnar sé sami" upp úr sk!rslum og verkefnum sem hafa veri" unnin í gegnum árin hjá Matís og forvera #ess, Rannsóknastofnun fiski"na"ar-ins. Handrit bókarinnar er a" hluta unni" af Kristínu Önnu $órarinsdóttur sem starfa"i hjá Matís #egar hún vann a" doktorsverkefni sínu sem tengdist saltfiskvinnslu. „$a" má segja a" ég hafi erft handriti" frá Kristínu Önnu #egar hún hætti hjá Matís og hafi sí"an auki" vi" #a" og breytt me" a"-sto" saltfiskframlei"enda og Sigurjóns Arasonar yfirverkfræ"-ings sem hefur veri" samnefnari flestra saltfiskverkefna sem unnin hafa veri" hér á landi undanfarin ár,“ segir Páll Gunnar.

Samstarf Matís og hinna skapandi greinaHva" eiga skyrkonfekt, rabarbarakaramellur og sláturtertur sameiginlegt? Jú allt eru #etta vörur sem hafa veri" #róa"ar í samstarfi Matís og Listaháskóla Íslands. Tvær af #eim; skyrkonfekti" og rabarbarakaramellurnar, eru framleiddar af bændum fyrir almennan marka", en sláturtertuna geta menn einungis fengi" í veitingastofunni í Mö"rudal á Fjöllum.

$óra Valsdóttir, fagstjóri hjá Matís, segir a" rekja megi samstarf Listaháskólans og Matís til námskei"s í vöruhönnun í Listaháskólanum. $a" bar yfirskriftina „Stefnumót bænda

og hönnu"a“. „Skólinn bau" í #rjú ár upp á nokkurra vikna námskei" #ar sem stefnt var saman hönnu"um, sem er ein yngsta starfsstétt landsins, og bændum, sem er ein elsta starfsstéttin. Út úr samstarfi bænda og hönnunarnema komu margar frjóar og skemmtilegar hugmyndir og voru sumar #róa"ar áfram,“ segir $óra. Me" styrk frá Tækni#róunarsjó"i var hægt a" halda áfram me" nokkur verkefni og gátu vi"komandi nemendur fengi" sumarvinnu til a" vinna áfram a" verkefnunum um lei" og sérfræ"ingar Matís og fleiri faga"ilar lög"u sín ló" á vogarskálarnar til a" úr gæti or"i" marka"shæf vara. $óra segir a" framlei"slan á skyrkonfektinu og rabarbarakaramellunum gangi ágætlega og eru #etta hvort tveggja vörur sem seljast vel. Sláturtertan er hins vegar hluti af #eirri upplifun sem fylgir #ví a" njóta veitinga í Mö"rudal og er hún borin fram me" ljúffengri bláberjasósu.

„Allt eru #etta dæmi um hvernig ólíkar starfsstéttir geta unni" saman á frjóan hátt #annig a" úr ver"i mjög sérstakar vörur sem ö"rum #ræ"i eru hálfger"ir minjagripir,“ segir $óra. $rátt fyrir a" „Stefnumót bænda og hönnu"a“ sé ekki lengur á dag-skrá sem sérstakt námskei" hjá Listaháskólanum heldur sam-starf Matís og nemenda áfram og er oft leita" til nemenda sem fari" hafa í gegnum vöruhönnunardeild skólans #egar framlei"endur á vegum Matís #urfa a"sto" hönnu"a.

D!rmætt og árangursríkt samstarf vi" Marel„Marel hefur lengi veri" lykila"ili í fiskvinnsluke"junni á Íslandi me" sinn tæknibúna" #ar sem lög" er áhersla á hráefnisgæ"i og vinnsluhra"a. Samstarf Matís vi" Marel er miki" og bá"ir a"ilar hafa verulegan hag af #ví. Innan Marel hefur byggst upp mikil og d!rmæt #ekking á vinnslutækni í matvælai"n-a"i, ekki síst í sjávarútvegi,“ segir Sigurjón Arason, yfirverk-fræ"ingur hjá Matís og prófessor í matvælaverkfræ"i vi" Háskóla Íslands.

Samstarf hefur veri" milli Matís og Marel um margra ára skei" og til a" mynda eru nú tveir af nemendum Sigurjóns í starfi hjá fyrirtækinu en voru á"ur starfsmenn Matís. Bá"ir störfu"u #eir a" verkefnum tengdum fiskvinnslufyrirtækjum í vinnu sinni hjá Matís og segir Sigurjón a" d!rmætt sé a" #ekking #eirra n!tist í tækni#róun innan Marel.

33

„Samstarf milli okkar er fyrst og fremst verkefnatengt og frá Matís leggjum vi" inn í #róunina rannsóknagetu okk-ar og #ekkingu á hráefni og áhrifum vinnslunnar á #a". Grundvallaratri"i er a" liti" sé á fiskvinnsluferilinn allan, allt frá vei"um til neytandans enda er ekki hægt a" búa til gó"ar fiskafur"ir ef gæ"i hráefnisins er ekki til sta"ar. Tæknin getur aldrei bætt upp slakt hráefni,“ segir Sigurjón.

„Á undanförnum árum hefur rannsóknafólki" æ meira komi" a" #róuninni, bæ"i #róun tæknilausnanna líkt og hjá Marel og rannsóknum inni á gólfi hjá vinnslufyrirtækjunum. Enda segjum vi" stundum a" #ar séu okkar bestu tilraunasalir í rannsóknarvinnunni. $ar getum vi" prófa" okkur áfram, gert okkar mælingar og n!tt okkur ni"urstö"urnar jafnó"um og #ær ver"a til. Matís er #ví mjög mikilvægt a" geta unni" vi" hli" fyrirtækja á bor" vi" Marel og auki" um lei" tengsl okkar og samvinnu vi" fiskvinnslufyrirtækin. $a" er íslenskum fiski"na"i til framdráttar.

Rannsóknarvinnan sn!st í dag æ meira um #róun á vinnslu-ferlunum í heild og #ar af lei"andi horfum vi" til hráefnis-me"fer"arinnar úti á sjó, jafnt sem #átta sem snerta flutning afur"a á marka", pökkun afur"a og svo framvegis. Í vinnslunni sjálfri er horft til sam#ættingar tæknibúna"arins og #egar frá lí"ur getur sú #róun leitt af sér breytingar sem í framtí"inni ver"ur tala" um sem byltingu. Markmi"i" er a" búa til enn betri afur"ir – enn#á meiri ver"mæti úr #ví sem au"lindin gefur,“ segir Sigurjón.

Til mikils a" vinna í líftæknirannsóknum“Líftæknismi"ja Matís á Sau"árkróki gegnir mikilvægu hlutverki í líftæknirannsóknum. Hugtakinu líftækni breg"ur æ oftar fyrir í umræ"u um n!sköpun í atvinnulífinu og nú #egar hefur veri" s!nt fram á árangur í rannsóknaverkefnum á líftæknisvi"i sem skila" hafa ver"mætum lífvirkum efnum, bæ"i til vörufram-lei"slu hér innanlands og útflutnings,“ segir dr. Hólmfrí"ur Sveinsdóttir, verkefnastjóri hjá Matís. Dæmi um #etta eru hú"-vörurnar UNA sem byggjast á lífvirkni efna úr bólu#angi sem á uppruna sinn m.a. í Brei"afir"i. Hluti rannsókna á bólu#anginu fór fram í Líftæknismi"ju Matís á Sau"árkróki en vörurnar eru framleiddar í Reykjavík og #ví má segja a" allt #róunar- og framlei"sluferli" sé me" snertifleti á stórum hluta landsins.

Líftæknismi"ja Matís er sta"sett í einu af öflugustu matvæla-vinnsluhéru"um landsins, Skagafir"i. $ar starfar hún vi" hli" fyrirtækja í sjávarafur"aframlei"slu og kjöt- og mjólkuri"na"i sem hafa n!tt sér nálæg"ina í samstarfi um rannsóknarverkefni. Sem dæmi #ar um má nefna verkefni fyrir FISK Seafood sem mi"ar a" auknum rekjanleika sjávarafur"a fyrirtækisins. Matís á Sau"árkróki hefur einnig umtalsvert samstarf vi" Háskólann á Hólum og #annig fæst betri n!ting á bæ"i rannsóknara"stö"u og aukinn sameiginlegur #ekkingargrunnur á svæ"inu.

„Mikil ver"mæti eru fólgin í lífvirkni efna. Í rannsóknum í Líftæknismi"junni er kastljósinu me"al annars beint a" já-kvæ"um áhrifum fiskpróteina á bló"#r!sting og jákvæ"um áhrifum efna unnum úr #angi og sæbjúgum á bló"sykur. $egar s!nt hefur veri" fram á #essa lífvirkni me" rannsóknum margfaldast ver"mæti lífvirku efnanna. Til mikils er #ví a" vinna,” segir Hólmfrí"ur.

Sjávar#örungar vann!tt au"lind á Íslandi„Íslensku sjávar#örungarnir eru vann!tt au"lind a" minnsta kosti hér á Íslandi, en #a" er !mislegt í gangi sem tengist #örungum og #eir koma ví"a vi" í okkar rannsóknum,“ segir Jón Trausti Kárason sérfræ"ingur en hann er einn #eirra sem tengjast #örungarannsóknum hjá Matís. Jón Trausti segir a" um 8 vísindamenn hjá Matís starfi ö"ru fremur a" #örunga-rannsóknum #ó fleiri tengist #eim verkefnum me" einum e"a ö"rum hætti. Me"al n!legra afur"a sem byggja á #örunga-rannsóknum vísindamanna Matís eru hú"vörur sem sprota-fyrirtæki" Marinox hefur sett á marka" en #ær innihalda lífvirk andoxunarefni sem eru unnin úr #angi og #ykja sérstaklega gó" fyrir hú"ina. Af ö"rum afur"um sem eru væntanlegar á marka" innan tí"ar nefnir Jón Trausti me"al annars #örunga-skyr og byggpasta sem er bætt me" #örungum.

„Reyndar var #a" hópur nemenda sem var hjá okkur í fyrra-sumar sem byrja"i #róun #örungaskyrsins og afur"in keppti fyrir Íslands hönd í Ecotrophelia, sem er nemendakeppni í vistvænni n!sköpun í matvælaframlei"slu. $etta gekk #a" vel a" #róunarvinnunni var haldi" áfram og núna er #örunga-skyri" a" koma á marka". Hér er á fer"inni matvara sem er skyr og #aramjöl í grunninn en brag"bætt me" bláberjum og hunangi,“ segir Jón Trausti.

34

UNA hú"vörur me" lífvirkum efnum úr bólu#angiJákvæ"ar ni"urstö"ur líftæknirannsókna Matís á undanförnum árum á #örungum og lífvirkni efna í #eim lög"u grunninn a" fyrirtækinu Marinox sem nú hefur teki" til starfa. Fyrstu framlei"sluvörurnar eru hú"vörur undir vörumerkinu UNA. $ær eru nú #egar komnar á marka" hér á landi en einnig er horft til framlei"slu fæ"ubótarefna og íblöndunarefna fyrir matvælai"na" í framtí"inni.

Hör"ur Kristinsson, svi"sstjóri hjá Matís, og Rósa Jónsdóttir, fagstjóri, stó"u a" stofnun fyrirtækisins me" stu"ningi frá Matís.

„$a" má segja a" Marinox sé formlegur farvegur fyrir okkar rannsóknir og rökrétt framhald af rannsóknum um margra ára skei". Ári" 2007 fórum vi" a" skima fyrir efnum í #örungum me" andoxunarvirkni og #ær rannsóknir leiddu okkur a" brún#örungnum bólu#angi sem vi" ákvá"um a" vinna betur me". Nú erum vi" komin á #a" stig a" hafa einangra" lífvirk efni úr bólu#anginu sem vi" höfum gert tilraunir me" sem fæ"ubótarefni í matvælavinnslu og til framlei"slu á UNA hú"-vörunum. Andoxunarvirknin hjálpar hú"inni a" vinna á móti óæskilegum áhrifa#áttum sem vi" ver"um fyrir í umhverfi okkar, vinnur á móti öldrun hú"arinnar og #annig má áfram telja,“ segir Rósa en eiginleikar lífvirku efnanna í matvæla-vinnslu birtast me"al annars í auknu geymslu#oli, auk #eirra jákvæ"u áhrifa sem neytandinn hefur af neyslunni.

„Hugmyndin me" Marinox er a" framlei"a fæ"ubótarefni og innihaldsefni fyrir matvælaframlei"endur en einnig a" #róa eigin framlei"sluvörur sem innihalda #essi jákvæ"u lífvirku efni. Me" UNA hú"vörunum höfum vi" #ví stigi" n!tt skref í ferlinu en rannsóknir á #örungum og lífvirkni efna í #eim munu halda áfram hjá okkur enda um a" ræ"a mikla au"lind sem Íslendingar geta n!tt í framtí"inni,“ segir Rósa Jónsdóttir, fagstjóri.

$urrka"ur #ari seldur úr landiMe"al matvælafyrirtækja sem hafa n!tt sérfræ"i#ekkingu Matís er Íslensk bláskel og sjávargró"ur ehf. í Stykkishólmi. Fyrirtæki", sem var stofna" ári" 2007, safnar og ræktar bláskel

og safnar sjávargró"ri me" vistvænum og sjálfbærum hætti á nokkrum stö"um í Brei"afir"i. „Vi" höfum átt ánægjulegt samstarf vi" Matís um nokkurra ára skei". $ar eru margir mjög færir vísindamenn me" ví"tæka reynslu sem er gott a" leita til,“ segir Símon Sturluson einn eigendanna. Hann segir miklu skipta a" #ekkingarnet Matís teygi sig langt út fyrir landsteinana #annig a" búi #eir ekki sjálfir yfir #eirri #ekkingu sem #örf er fyrir hverju sinni viti #eir hvar hennar er a" leita og geti nálgast hana.

Í framhaldi af bláskeljaræktuninni hefur fyrirtæki" nú hafi" tilraunaútflutning á #urrku"um #ara til Danmerkur, Noregs og Spánar. Símon segir a" #arinn sé yfirleitt seldur #urrka"ur enda sé #a" langbesta geymslua"fer"in. „Marka"urinn fyrir #araafur"ir er mjög stór, vi" teljum okkur vera me" mikil gæ"i og viljum #ví fá gott ver" fyrir vörurnar okkar. $ess vegna for"umst vi" alla ó#arfa millili"i og reynum til dæmis a" selja beint inn í veitingahúsin. $etta er allt a" koma en ger-ist í rólegheitunum,“ segir Símon.

Kæling bætt í ferskfiskgámumMatís, Eimskip hf. og Samherji hf. hafa a" undanförnu haft samstarf um rannsóknir me" #a" a" markmi"i a" bæta kæli-dreifingu í ferskfiskgámum. Björn Margeirsson, fagstjóri hjá Matís, segir a" me" ákve"num a"ger"um sé hægt a" bæta hitadreifinguna í gámunum.

„$ó kæligámarnir séu gó"ir #á eru #eir ekki fullkomnir, frekar en anna". Vi" höfum komist a" #ví í okkar vinnu a" munur getur veri" upp á 1 til 1,5 grá"ur frá #eirri hitastillingu sem valin er og einnig getur veri" 1 – 2 grá"u munur eftir sta"-setningu í gámunum. Vi" höfum #ví veri" a" prófa okkur áfram me" mismunandi hle"sluform gámanna og sömulei"is höfum vi" gert tilraunir me" a" klæ"a botninn í gámunum me" plötum e"a dúk til a" #vinga kaldasta lofti" lengra aftur í gámana, #.e. lengra frá kælitækjunum. Hvort tveggja hefur skila" okkur árangri og jafna" kælidreifinguna í gámunum,“ segir Björn.

Rannsóknir á kæligámunum eru framhald af doktorsverkefni Björns um hermun hitastigsbreytinga í flutningi ferskra fisk-afur"a og meistaraverkefni Sæmundar Elíassonar hjá Matís en #a" fjalla"i um hitadreifingu í gámum. Sæmundur hefur bor-

35

36

37

Vöru#róunarsetur sjávarafur"a eykur ver"mætasköpun Vöruþróunarsetur sjávarafurða er nokkurs konar regnhlíf fyrir mörg smá verkefni sem unnin eru innan Matís í samstarfi við fyrirtæki og einstaklinga víða um land og miða að því að auka verðmæti sjávarfangs. Fyrirtækið Primex ehf. vinnur að því í samstarfi við Matís að lengja geymsluþol matvæla með notkun á kítósan sem unnið er úr rækjuskel.

38

i" hitann og #ungann af samstarfsverkefninu me" Eimskip og Samherja. „Verkefni" hefur sta"i" yfir í hálft anna" ár og skila" okkur #eirri meginni"urstö"u a" hægt er a" bæta kælinguna án #ess a" breyta grunnger" gámanna,“ segir Björn.

N!r Temprukassi lengir geymslu#ol í útflutningiYfir 90% af útfluttum ferskum fiski me" flugi fer utan í frau"plastkössum sem m.a. fyrirtæki" Promens Tempra ehf. í Hafnarfir"i framlei"ir. Sömulei"is er hátt hlutfall fersk-fiskútflutnings me" skipum í frau"plastkössum og má #ví segja a" #essar pakkningar séu mjög rá"andi í #essum geira matvælaframlei"slunnar. Matís kom a" rannsóknum og #ró-un á frau"plastkössunum me" Promens Tempru sem leiddu af sér n!ja ger" kassanna sem nú er komin á marka". Me" n!ja kassanum næst a" lengja „líftíma“ ferskfisks í flutningi um 2 – 3 sólarhringa.

„Undanfari #essa n!ja kassa var rannsóknarverkefni sem vi" fórum í me" Matís, Háskóla Íslands, Brimi hf. og Samherja hf. og nokkrum ö"rum smærri fyrirtækjum. Rannsóknin leiddi í ljós a" hitaálag í flutningi var mest í gegnum hornin á eldri ger"inni af frau"plastkassanum. Me" #essa ni"urstö"u í höndum breyttum vi" lögun kassans og komum sumari" 2010 fram me" n!ja ger" #ar sem innra byr"i var gert #ykkara í hornunum. $etta ger"um vi" í raun á kostna" loks og botns #annig a" kassinn er í sömu #yngd og á"ur. Hins vegar jókst geymslu#oli" um 20% vi" #essa breytingu, fór úr 6 dögum í 8 a" jafna"i og í sumum tilfellum lengist tíminn enn meira. Vi" erum ánæg" me" hvernig til tókst og sér í lagi a" geta stu"la" a" #róun og meiri gæ"um í útflutningi afur"a,“ segir Kristín Magnúsdóttir, verksmi"justjóri Promens Tempru, en #essa kassa framlei"ir fyrirtæki" í 3, 5 og 7 kílóa stær"um.

Tilraunir me" fiskislóg sem jar"vegsábur"Slóg úr bolfiski er ekki sí"ri jar"vegsábur"ur en kúa-mykja. $etta s!na tilraunir sem Matís ger"i í samvinnu vi" Atvinnu#róunarfélag Su"urlands, útger"arfyrirtæki í

$orlákshöfn og Sigur" Ágústsson, bónda í Birtingarholti í Hrunamannahreppi.

A" sögn Ásbjörns Jónssonar, verkefnastjóra hjá Matís, hafa veri" ger"ar tilraunir á vegum Landgræ"slu ríkisins me" virkni fiskislógs sem jar"vegsábur"ar í samanbur"i vi" !msar teg-undir húsd!raábur"ar eins og hrossaskít, mykju, hænsnaskít og tilbúinn ábur". Prófanir sem fram fóru á gró"urvana svæ"-um í Gunnarsholti vori" 2010 leiddu a" sögn Ásbjörns í ljós a" fiskislógi" jók gró"ur#ekju nokku" miki" mi"a" vi" margar tegundir af lífrænum ábur"i. Sí"astli"i" sumar var tilraunum haldi" áfram í samvinnu vi" Sigur" bónda í Birtingarholti en #á voru borin saman ræktu" tún #ar sem annars vegar var notu" kúamykja sem ábur"ur og hins vegar fiskislóg. Eftir tveggja mána"a sprettu var hey sem fékkst af tilraunareitun-um rannsaka" og köfnunarefnis-, fosfór- og kalíuminnihald bori" saman, en #etta eru #au efni sem hva" mikilvægust eru í lífrænum ábur"i. Ni"urstö"urnar s!ndu a" #a" var mun meira köfnunarefnisinnihald í heyi sem fékkst af reitum sem slóg haf"i veri" bori" á en af reitum #ar sem mykja var notu" sem ábur"ur. Hins vegar var fosfór- og kalíuminnhald svipa" á #essum reitum.

Ásbjörn segir a" rannsóknir á n!tingu á fiskislógs hafi sta"i" yfir á vegum Matís frá 2010 og !msar tilraunir veri" ger"ar sem me"al annars mi"i a" #ví a" auka geymslu#ol slógsins, en árlega falla til um 2400 tonn af fiskislógi í $orlákshöfn. Til #essa hafi menn einkum nota" mauras!ru til a" auka geymslu#ol fiskislógs en hún er d!r og #ví hafa augu manna beinst a" #ví hvort hægt sé a" dr!gja hana me" skyrmysu, en árlega falla til um 3 milljónir lítra af henni hjá Mjólkurbúi flóamanna á Selfossi og er ekki nema hluti hennar n!ttur. Tilraunir benda til #ess a" vel megi n!ta skyrmysu a" stórum hluta me" mauras!ru í #essum tilgangi.

Gagnkvæmir hagsmunir í samstarfi Matís og fiskvinnslunnar í GrindavíkÁrum og áratugum saman hafa fiskvinnslufyrirtækin $orbjörn og Vísir í Grindavík veri" í umfangsmiklu rannsóknasamstarfi vi" Matís og #ar á"ur Rannsóknastofnun fiski"na"arins. $essar rannsóknir hafa veri" af !msum toga en #a" ætti ekki a" koma á óvart a" oftar en ekki hafa #ær tengst saltfiskverk-

39

un, enda er Grindavík í hugum margra höfu"borg saltfisksins á Íslandi. „Samstarfi" vi" vísindamennina hefur sta"i" mjög lengi og ég man fyrst eftir #essum rannsóknum ári" 1972 og sí"an hefur #eim veri" haldi" áfram nánast ósliti",“ segir Gunnar Tómasson, stjórnarforma"ur $orbjarnar.

Rannsóknirnar í Grindavík hafa me"al annars beinst a" me"höndlun á fersku hráefni og áhrifum mismunandi sölt-unara"fer"a. $róa"ir hafa veri" verkferlar í saltfiskverkuninni sem mi"a a" #ví a" ná sem bestri n!tingu og auka ver"mæti afur"anna. Einnig hafa veri" ger"ar tilraunir me" #urrkun bæ"i á skrei" og á saltfiski og í dag reka $orbjörn og Vísir saman #urrkhús sem heitir #ví vir"ulega nafni „Haustak“. $ar er nota"ur jar"hiti vi" #urrkunina en sú a"fer" var upp-runalega #róu" hjá Rannsóknastofnun fiski"na"arins.

Gunnar segir Grindvíkinga sjá sér mikinn hag í rannsókna-samstarfinu vi" Matís enda hafi #a" fært samfélaginu mikla og ver"mæta #ekkingu í gegnum tí"ina. „Bá"ir a"ilar hafa hag af #essu samstarfi og vi" höfum reynt a" grei"a götu vísindamannanna eftir fremsta megni. $a" er gaman a" geta #ess a" úr verkefnunum hérna í Grindavík hafa or"i" til tveir doktorar í saltfiski. $a" eru #au Kristín Anna $órarinsdóttir og Víetnaminn Minh Van Nguyen, en í doktorsritger"um sínum fjöllu"u #au bæ"i um mismunandi verkunarferla í saltfisk-vinnslu.“

Gunnar treystir sér ekki til a" meta í krónum og aurum #ann fjárhagslega ávinning sem rannsóknasamstarfi" vi" Matís hefur skila" en segir ljóst a" hann skipti tugum milljóna króna árlega. „Rannsóknirnar hafa leitt til betri me"fer"ar og n!tingar á hráefninu sem skilar sér í auknum ver"mætum. $etta hefur einnig skila" okkur betri stö"u á mörku"um #ar sem vi" stöndum mjög framarlega. Vi" höfum geta" innleitt !msar n!jungar í vinnslunni sem hefur miki" a" segja,“ segir Gunnar Tómasson.

Aukin ver"mætasköpun í VestmannaeyjumÍ starfsstö" Matís í Vestmannaeyjum var á árinu 2012 a" stærstum hluta unni" a" tveimur rannsóknarverkefnum.

Annars vegar rannsókn á n!tingu aukaafur"a úr humri og hins vegar verkefni um aukna n!tingu á gulldeplu.

„Í gulldepluverkefninu var !msum möguleikum velt upp hva" var"ar n!tingu á henni og væri áhugavert a" sko"a sumar #eirra betur me" tilliti til ver"mætaaukningar sem #ær gætu leitt af sér,“ segir Ragnhei"ur Svein#órsdóttir, stö"varstjóri Matís í Vestmannaeyjum.

„Verkefni" gaf til kynna möguleika á a" n!ta gulldeplu í surimi, ni"ursu"u, fó"ur í fiskeldi, beitu, gælud!ranammi og framlei"slu lífvirkra efna. Sérstaklega var áhugavert a" sjá hversu ljósar afur"ir úr gulldeplu reyndust ver"a #egar lífvirk efni voru unnin úr henni mi"a" vi" upphafshráefni" og einnig a" brag" og lykt reyndist vera ásættanlegt.“

N!ting aukaafur"a úr humri er rannsóknarverkefni sem hin skoska Heather Philp vann a" í starfsstö" Matís í Vestmanneyjum á árinu. Sérstök áhersla var í verkefninu á a" leita lei"a til a" vinna olíu úr haus humarsins en #ar er a" finna tvöfalt gjöfulli uppsprettu olíu en dæmi eru um úr ö"rum skel- og krabbad!rum.

Heather er ættu" frá Isle of Skye úti fyrir vesturströnd Skotlands, #ar sem fa"ir hennar og fjölskylda stunda humarvei"ar og -vinnslu. Hún vann sem unglingur í humarvinnslunni og sí"ar einnig me" námi en framtí"arstarf í #essum geira var fjarri huga hennar. En örlögin hafa samt haga" #ví #annig a" vi"fangsefni doktorsritger"ar hennar er einmitt rannsóknir á humri.

Su"urland er hjarta grænmetisframlei"slunnarÍ árslok 2012 var tekin ákvör"un um a" rá"a sameiginlegan starfsmann me" Háskólafélagi Su"urlands a" matarsmi"ju Matís á Flú"um. Haraldur Hallgrímsson, svi"sstjóri N!sköpunar og neytenda, segir #etta mjög mikilvægt skref í uppbyggingu matarsmi"junnar og til marks um auki" gildi hennar í n!sköpun og #róun matvælavinnslu á Su"urlandi.

„Starfsma"ur matarsmi"junnar kemur til me" a" kortleggja og sty"ja uppbyggingu á matvælatengdu námi á svæ"inu,

40

41

Hornlaus Temprukassi lengir geymslu#ol í útflutningi Undanfari #essa n!ja hornlausa kassa var rannsóknarverkefni í samstarfi Promens Tempru ehf., Matís, Háskóla Íslands, Brims hf. og Samherja hf. og nokkurra annarra smærri fyrirtækja. Rannsóknin leiddi í ljós a" hitaálag í flutningi var mest í gegnum hornin á eldri ger" af frau"plastkassanum. Me" #á #ekkingu í farteskinu voru hornin einfaldlega rúnu" af og geymslu#oli" jókst um 20% vi" #essa breytingu, fór úr 6 dögum í 8 a" jafna"i og í sumum tilfellum lengist tíminn enn meira.

42

safna uppl!singum um #arfir fyrirtækjanna og vinna me" #eim, jafnframt #ví a" annast #au verkefni sem snúa beint a" matarsmi"junni. $etta rímar mjög vel vi" #á áherslu sem vi" höfum í matarsmi"junum og ég met #a" svo a" á Su"urlandi séu mjög mikil tækifæri fyrir Matís til #ess a" sty"ja fram#ró-un í matvælavinnslu. Vi" erum á Flú"um í hjarta grænmetis-framlei"slunnar á Íslandi og eitt af #ví sem vi" horfum til er a" n!ta reynslu sem vi" getum yfirfært úr sjávarútvegi yfir í #á grein, t.d. hva" var"ar vinnslua"fer"ir, kælingu, dreifingar-tækni og svo framvegis.

Ég hef trú á a" grænmetisframlei"slan eigi eftir a" vaxa á Su"urlandi á komandi árum og vi" sjáum líka möguleika í n!sköpun tengdri bæ"i landbúna"i og sjávarútvegi á svæ"inu. Kornræktin er dæmi um #etta og má í #ví sam-hengi benda á framlei"slu hjá bændunum á $orvaldseyri. Matarsmi"ja Matís á Su"urlandi hefur #ví fari" vel af sta" á fyrsta starfsárinu og vi" erum a" stíga skref til a" efla hana enn frekar,“ segir Haraldur.

Humarso" frá Höfn or"i" a" útflutningsvöruHumarso" Kokksins frá Jóni Sölva Ólafssyni, matrei"slumanni hjá Mathúsinu ehf. á Höfn í Hornafir"i, er nú or"i" a" útflutningsvöru. Fyrstu tilraunasendingar hafa #egar fari" til Danmerkur en fyrir utan #ann marka" er horft til #ess a" kynna #etta sælkerahumarso" fyrir matgæ"ingum og neytendum í Bretlandi, Frakklandi og á Ítalíu.

Humarso"i" er afur" sem Jón Sölvi hefur #róa" í samstarfi vi" matarsmi"ju Matís á Höfn og segir Vigfús $órarinn Ásbjörnsson, starfsma"ur Matís á Höfn, mjög spennandi a" sjá hvernig útflutningsverkefni" #róist á næstu mánu"um.

„So"i" hefur skapa" sér gott or" og er eftirsótt á innanlands-marka"i. $a" var #ví rökrétt framhald a" láta reyna á hvort möguleikar væru í útflutningi á #essari vöru. Li"ur í #ví verkefni hefur veri" a" hanna n!jar umbú"ir utan um afur"ina sem not-a"ar voru á innanlandsmarka"i fyrir sí"ustu jól. En #a" ver"ur virkilega áhugavert a" sjá hva" gerist í Danmörku, sem ver"ur fyrsti áfanginn í útflutningsverkefninu,“ segir Vigfús.

Claus Mayer, eigandi eins #ekktasta veitingahúss Kaupmannahafnar, Noma, sem #ekkt er fyrir áherslur sínar í norrænni matarger", valdi humarso"i" frá Höfn á vörukynn-ingu #ar sem #a" vakti mikinn áhuga. Humarso"i" er sannar-lega sælkeravara og öll marka"ssetning mi"ast vi" #a",“ segir Vigfús og svarar #ví játandi a" möguleikar séu fyllilega fyrir hendi í löndum eins og Frakklandi og Ítalíu #ar sem matar-menning á sér djúpar rætur.

„Já, svo sannarlega. $a" er lengri lei" a" fara inn á marka"i eins og Frakkland og #ví völdum vi" a" horfa fyrst til Danmerkur. Taka eitt skref í einu – líkt og einkennt hefur #etta verkefni hjá Jóni Sölva allt frá byrjun. Vonandi taka erlendir marka"ir #essari gæ"avöru jafn fagnandi og íslenski marka"urinn hefur gert,“ segir Vigfús.

Matís á Austurlandi – veigamikil #jónusta fyrir atvinnulífi"„Vi" sem störfum hjá Matís hér á Nor"fir"i sinnum fyrst og fremst #jónustumælingum fyrir matvæla- og fiski"na"inn á Austurlandi en #ær skipta veigamiklu máli bæ"i fyrir framlei"slufyrirtækin og fyrir opinbera eftirlitsa"ila á Austurlandi,“ segir $orsteinn Ingvarsson verkefnastjóri í starfsstö" Matís í Neskaupsta". $rír starfsmenn starfa hjá Matís í Neskaupsta" og er stö"in hluti af Mælinga- og mi"lunarsvi"i fyrirtækisins. Auk #jónustumælinga fyrir matvælai"na"inn sinna starfsmenn Matís á Nor"fir"i einnig talsvert mörgum verkefnum sem tengjast álveri Alcoa á Rey"arfir"i.

Alls eru um 20 fyrirtæki og stofnanir í reglulegum vi"skiptum vi" starfsstö"ina í Neskaupsta" og segir $orsteinn svæ"i #eirra skilgreint frá Vopnafir"i í nor"ri og a" Höfn í Hornafir"i í su"ri. Vegna sérhæfingar í fiskimjölsmælingum er starfssvæ"-i" hins vegar mun stærra #ví #au fá send s!ni til mælinga frá næstum öllum fiskimjölsverksmi"jum landsins.

$orsteinn segir oft mikinn atgang í vinnunni en #ótt starfsmenn séu fáir hafi gengi" ótrúlega vel a" anna öllum verkefnum sem til #eirra berast. „Ég hef veri" lengi í #essum bransa og #egar ég var a" byrja var frekar rólegt hjá okkur á sumrin. Eftir a" makríllinn fór a" ganga í lögsöguna og vei"ar úr norsk-íslenska síldarstofninum tóku a" glæ"ast hefur #a"

43

hins vegar gjörbreyst. Nú er sumari" or"i" hávertí" hjá okkur og #á getur stundum veri" dálítí" snúi" a" láta #etta allt saman ganga upp. En hinga" til hefur #a" tekist.“

Hann segir #a" skipta miklu fyrir atvinnulífi" a" hafa starfsstö" frá Matís á svæ"inu #ví annars #yrfti a" senda öll s!ni su"ur til Reykjavíkur sem #!ddi lengri afgrei"slufrest. „$a" er alveg ljóst a" vi"skiptavinir okkar kunna ákaflega vel a" meta #á #jónustu sem vi" bjó"um enda myndi hún leggjast af ef svo væri ekki,“ segir $orsteinn Ingvarsson hjá Matís í Neskaupsta".

Hluti af heilbrig"iseftirlitinu„Vi" erum mjög ánæg" me" #jónustu Matís í Neskaupsta" og sendum til #eirra eins miki" af s!num og vi" mögulega getum #ví vi" viljum bæ"i spara okkur flutningskostna" og n!ta starfsemi í heimabygg",“ segir Helga Hreinsdóttir, heilbrig"isfulltrúi og framkvæmdastjóri Heilbrig"iseftirlits Austurlands. Helga segir a" neysluvatnss!ni og s!ni úr sundlaugum og ísvélum séu me"al #ess sem heilbrig"iseft-irliti" sendi til Matís í Neskaupsta". $ar séu hins vegar ekki a"stæ"ur til a" rannsaka öll s!ni sem #au hafi #örf fyrir og #ess vegna sé sumt sent su"ur til Reykjavíkur og eins eru s!ni frá Hornafjar"arsvæ"inu send su"ur #ví flutningur #a"an er grei"ari til Reykjavíkur en til Neskaupsta"ar.

„$jónustan sem starfsmenn Matís í Neskaupsta" veitir er í senn bæ"i lipur og fagleg. Ég minnist ney"artilfellis #egar miki" lá vi" a" koma s!ni í rannsókn #á opnu"u #au fyrir okkur a" kvöldlagi. Sem sagt virkilega lipur og gó" #jónusta,“ segir Helga Hreinsdóttir.

Ensím úr fiskislógi n!tast til próteinframlei"slu úr sau"fjárinnyflumÁ starfsstö" Matís á Akureyri hefur a" undanförnu veri" unni" a" athyglisver"um rannsóknaverkefnum #ar sem tengist n!ting á aukaafur"um úr kjöti og fiski. Annars vegar er rannsókn á n!tingarmöguleikum innyfla úr sau"fé sem hinga" til hafa veri" hreinn sláturúrgangur. Hins vegar vinnsla

á ensímum úr fiskislógi sem notu" ver"a í innyflavinnsluna. Verkefnin eru unnin í samstarfi vi" Háskólann á Akureyri og me" afur"astö"inni Fjallalambi hf. á Kópaskeri og Samherja hf.

„Rannsóknirnar munu halda áfram á næsta ári en #a" eru ákve"nar vísbendingar um a" á #ennan hátt sé hægt a" búa til n!jar afur"ir úr aukaafur"um frá kjöt- og fiskvinnslu. $a" væri mjög áhugavert,“ segir Rannveig Björnsdóttir, forstö"u-ma"ur starfsstö"var Matís á Akureyri.

Rannsóknin á n!tingu sau"fjárinnyfla er unnin sem BS nem-endaverkefni hjá Matís af Dönu Rán Jónsdóttur, nemanda á líftæknisvi"i vi" Háskólann á Akureyri. $ar eru sko"a"ir möguleikar til a" vinna afur"ir me" eftirsótta lífvirkni úr inn-yflum sem til a" mynda hafa fari" í gælud!rafó"ur en einnig beinist rannsóknin a" innyflum, svo sem kirtlum og fleiru, sem ekki hafa hinga" til veri" n!tt.

„Me" ö"rum or"um er markmi"i" annars vegar a" auka ver"mæti og hins vegar a" búa til ver"mæti úr sláturúrgangi sem hinga" til hefur #urft a" farga me" tilheyrandi kostna"i. Me" #ví a" brjóta líffærin ni"ur me" ákve"num ensímum fást prótein/peptí" sem hafa eftirsótta lífvirka eiginleika, svo sem andoxunarvirkni og virkni gegn háum bló"#r!stingi, en slík virkni er mjög eftirsóknarver" fyrir matvælai"na"inn. $arna erum vi" komin me" vísbendingar um eiginleika sem líftæknirannsóknir Matís hafa s!nt a" er a" finna í fiskipróteinum,“ segir Rannveig. Á"urnefnd ensím til úrvinnslu á sau"fjárinnyflunum #arf a" kaupa erlendis frá og #ar kemur a" #ætti fiskislógsins en anna" rannsóknarverkefni sem Matís á Akureyri vinnur a" sn!st einmitt um a" vinna umrædd ensím úr fiskislógi.

„$etta er verkefni sem vi" vinnum me" Samherja hf. og #a" væri mjög áhugavert ef hægt væri a" vinna #á ensímvirkni úr fiskúrgangi og nota #au til a" vinna ver"mæta afur" úr #ví sem hinga" til hefur veri" hreinn sláturúrgangur. Me" #ví tækist a" búa til n! ver"mæti, algjörlega bygg" á #ví sem vi" höfum hér innanlands,“ segir Rannveig.

44

UNA hú"vörur me" lífvirkum efnum úr bólu#angiJákvæðar niðurstöður líftæknirannsókna Matís á undanförnum árum á þörungum og lífvirkni efna í þeim lögðu grunninn að fyrirtækinu Marinox sem nú hefur tekið til starfa. Fyrstu framleiðsluvörurnar eru húðvörur undir vörumerkinu UNA. Er þetta eitt dæmi af mörgum hvernig skapa má mikil verðmæti með því að nýta hráefni sem annars eru ekki nýtt eða þeim jafnvel hent.

45

46

Kafa" eftir kvöldmatnumÁ hafsbotni leynist !mis fjársjó"ur og fjölskrú"ugt lífríki. Margt ætilegt er #ar a" finna en sjaldgæft er a" fólk beinlínis tíni upp #a" sem #a" sér á botninum og leggi sér til munns. $essi upplifun er kjarninn í verkefninu „Frá köfun til maga“ (Gourmet Diving) sem Matís vann a" sí"astli"i" sumar. Verkefni" var unn-i" í samstarfi vi" Náttúrustofu Vestfjar"a, Núp ehf., Dive.is, Alan Deverell og Sveinbjörn Hjálmarsson, kafara.

„Hugmyndin er a" fara me" fer"amenn í köfunarfer"ir um Vestfir"i og leyfa #eim a" tína skeljar og fleira sem hægt er a" bor"a. $eir munu sí"an fá matinn elda"an af kokki frá Hótel Núpi, anna" hvort í fjörubor"inu #egar #eir koma upp úr sjónum e"a á hótelinu. Maturinn ver"ur elda"ur fyrir framan #á svo #eir fá a" fylgjast me" öllu ferlinu,“ segir Sveinbjörn og bætir vi" a" á sumum stö"um sé eitthva" af flatfiski sem gott er a" fanga me" höndunum.

Sveinbjörn kafa"i og snorkla"i á nokkrum stö"um á Vestfjör"um ásamt Bjarka Sigurjónssyni sem var sumarnemi á vegum Matís. Markmi"i" var a" finna ætar tegundir, sko"a sta"hætti ofan- og ne"ansjávar og leggja gróft mat á hversu miki" mætti tína á hverjum sta". „Engir tveir sta"ir eru eins, #ó kannski séu ekki nema hundra" metrar á milli #eirra. Landslagi" er svo breytilegt. Á nánast öllum stö"um var eitthva" áhugavert a" sko"a betur, bæ"i fyrir auga" og svo au"vita" brag"laukana. Vi" fundum miki" af ö"uskel, kúfskel og ígulkerum. $á var einnig töluvert af hörpudiski, kræklingi,

smyrslingi sem er skeljategund, trjónukrabba, einbúakrabba og beitukóngi, svo eitthva" sé nefnt. Fer"amennirnir myndu fá lei"beiningar á"ur en fari" er ofan í sjóinn um hva" megi tína og hva" ekki, auk #ess sem ég myndi lei"a #á áfram og benda #eim á hva" og hvar megi tína,“ segir Sveinbjörn.

Ólafur Ögmundarson hjá Matís segir a" hugmyndin sé mjög gó" og #ess vegna hafi fyrirtæki" ákve"i" a" taka #átt í verkefninu sem gæti sí"ar meir leitt af sér stofnun fyrirtækis sem tæki a" sér a" fara me" fer"amenn í köfunarfer"ir. „Hugmyndin byggir á meistararitger" Alan Deverell sem var nemi í haf- og strandsvæ"astjórnun vi" Háskólasetur Vestfjar"a. $ví má segja a" hugmyndin hafi or"i" til á svæ"inu og vi" fórum svo lengra me" hana. Lokatakmarki" er svo #a" a" Sveinbjörn geti n!tt sér lokask!rsluna til #ess a" setja af sta" fyrirtæki sem selur svona köfunarfer"ir á Vestfjör"um,“ segir Ólafur a" lokum.

47

48

Samstarf Matís og hinna skapandi greina Hvað eiga skyrkonfekt, rabarbarakaramellur og sláturtertur sameiginlegt? Jú allt eru þetta vörur sem hafa verið þróaðar í samstarfi bænda, Listaháskóla Íslands og Matís og er skýrt dæmi um hvernig ólíkar starfsstéttir geta unnið saman á frjóan hátt þannig að úr verði verðmæti sem skipta íslenskt samfélag miklu máli.

49

50

Samstarfsa"ilarMikilvægt samstarf vi" stóra sem smáa a"ila

Matís og forverar #ess hafa átt langt og farsælt samstarf vi" menntastofnanir, opinbera a"ila, fyrirtæki og einstaklinga, bæ"i hérlendis og erlendis. Matís mun halda áfram a" efla samskipti og samvinnu vi" #essa a"ila og a"ra sem vilja vinna me" fyrirtækinu a" #ví a" gera hlut íslensks matvælai"na"ar sem mestan. Matís hefur unni" me" fjölmörgum fyrirtækjum og rannsókna- og menntastofnunum a" rannsóknum og #róun, en ekki er of djúpt í árina teki" #ó fullyrt sé a" sta"a íslensks matvælai"na"ar væri önnur og lakari ef Matís hef"i ekki noti" vi".

Me" rannsóknum og farsælu samstarfi vi" a"ra vinnur Matís a" #ví a" auka samkeppnishæfni íslenskra fyrirtækja í matvælai"na"i og fiskvinnslu og leggur sitt af mörkum til a" skapa #essari mikilvægustu atvinnugrein #jó"arinnar áfram #ann sess sem hún skipar í dag. Hér ver"a tilgreind helstu samstarfsverkefni sem unnin voru me" íslenskum a"ilum á árinu.

Samningur við Háskóla ÍslandsÍ gildi er samningur milli Háskóla Íslands og Matís. Markmi"i" er a" vera í fararbroddi í n!sköpun í matvælafræ"i, matvæla-verkfræ"i og líftækni. Samningurinn kve"ur m.a. á um a" efla verklega kennslu og vísindastarf á svi"i matvælafræ"i, matvælaverkfræ"i, líftækni og matvælaöryggis. Hugmyndin me" samningnum er a" efla fræ"ilega og verklega menntun nemenda Háskóla Íslands og auka rannsóknir á framan-greindum svi"um. $á er markmi"i" a" n!ta möguleika á samrekstri tækja í #águ sameiginlegra verkefna en Háskólinn og Matís hyggjast kaupa og reka sameiginlega !miss konar búna" til rannsókna. Háskóli Íslands og Matís ætla me" sam-starfinu a" vera í fararbroddi í n!sköpun á #eim fræ"asvi"um sem tengjast matvælafræ"i, matvælaverkfræ"i, líftækni og matvælaöryggi.

Me" samningnum mun verkleg lei"beining meistara- og doktorsnema Háskóla Íslands fara fram hjá Matís en hugmyndin er a" tryggja a" gæ"i rannsókna hjá HÍ og Matís

séu sambærileg vi" #a" sem best gerist á al#jó"legum vettvangi á framangreindum fræ"asvi"um. Me" samstarfinu á einnig a" tryggja faglega sérstö"u í #ví skyni a" la"a a" nemendur og fræ"imenn á al#jó"legum vettvangi. $á er ætlunin a" fjölga nemendum í grunn- og framhaldsnámi í matvælafræ"i, matvælaverkfræ"i og líftækni.

Matís er stærsta rannsóknastofnun landsins á svi"i matvælarannsókna og matvælaöryggis. Stefna Matís er a" efla samkeppnishæfni íslenskra afur"a og atvinnulífs, bæta l!"heilsu, tryggja matvælaöryggi og sjálfbæra n!tingu umhverfisins me" rannsóknum, n!sköpun og #jónustu á svi"i matvæla, líftækni og erf"atækni. Til a" framfylgja stefnu sinni er nau"synlegt a" Matís vinni í samstarfi vi" HÍ a" kennslu og #jálfun nemenda.

MatarsmiðjurMatís á í samstarf vi" marga frumkvö"la og smáframlei"end-ur matvæla um #róun og vinnslu n!rrar framlei"slu og fer sú vinna fram í matarsmi"jum Matís í Reykjavík, á Flú"um og Höfn á Hornafir"i. Í matarsmi"junum eru haldin námskei" í faglegum vinnubrög"um, innra eftirliti og ger" gæ"ahand-bóka og #anga" koma frumkvö"lar og smáframlei"endur til a" vinna úr svínakjöti, lambakjöti, nautakjöti, mjólk, makríl, öndum, humri, lo"nu kröbbum, lúpínu, grænmeti, #angi, byggi og korni. Dæmi um vörur sem eru komnar á marka" og hafa veri" #róa"ar í matarsmi"jum eru skyrkonfekt, birkisíróp, #urrku" lúra og sætfiskur. Mörg verkefni eru í vinnslu, t.d. gælud!rafó"ur, fullvinnsla grænmetis og vörur úr reyktum fiski. Matarsmi"jurnar eru einnig nota"ar í rannsóknaverkefn-um sem unnin eru me" undirstö"uatvinnuvegum #jó"arinn-ar, sjávarútvegi og landbúna"i.

Sjávarútvegsskóli Háskóla Sameinuðu þjóðannaMatís er samstarfsa"ili Sjávarútvegsskóla Háskóla Sameinu"u #jó"anna um rekstur skólans og er kennsla vi" skólann or"-inn hluti af reglulegri starfsemi Matís. Hafrannsóknastofnunin

51

52

hefur veg og vanda af rekstri skólans en hann er rekinn í gó"u samstarfi vi" Matís, Háskólann á Akureyri og Háskóla Íslands. Í náminu er lög" áhersla á hagn!ta #ekkingu og reynslu, og nemendur vinna nái" me" lei"beinendum í verkefnavinnu og starfskynningum sem taka rúman helming #eirra sex mána"a sem námi" varir. Á hverju ári er bo"i" upp á sérnám á 3 – 4 brautum, en sérnámi" tekur á bilinu 4 – 5 mánu"i. Sérnámsbrautin Gæ"astjórnun í me"fer" og framlei"slu fisk-afur"a er í umsjón starfsmanna Matís.

Fagur &skur IISagafilm og Matís hafa gert me" sér samning um a" fram-lei"a átta matrei"slu- og lífstíls#ætti sem bera heiti" Fagur fiskur II og eru sjálfstætt framhald sjónvarps#átta sem s!ndir voru á RÚV og nutu mjög mikilla vinsælda.

$ættirnir hafa #a" a" markmi"i a" kynna fyrir áhorfendum alla #á ótrúlegu möguleika sem felast í #ví frábæra hráefni sem er í hafinu í kringum landi". Hugmyndin a" upprunalegu #áttunum kvikna"i hjá Gunn#órunni Einarsdóttur, matvæla-fræ"ingi hjá Matís, og Brynhildi Pálsdóttur vöruhönnu"i. Meistaraverkefni Gunn#órunnar í matvælafræ"i vi" Háskóla Íslands fjalla"i um stö"u fiskneyslu hjá ungu fólki á Íslandi. Ni"urstö"ur verkefnisins s!ndu a" mikil #örf er fyrir a" efla bæ"i #ekkingu fólks og neyslu á sjávarfangi. Markmi"i" er a" marka"ssetja #essa n!ju seríu bæ"i innanlands og utan.

Matvælastofnun – MASTSamstarfssamningur er í gildi um framkvæmd prófana og öryggis#jónustu af hálfu Matís fyrir Matvælastofnun. Megintilgangur samningsins er annars vegar a" tryggja a"-gang Matvælastofnunar a" öryggis#jónustu rannsóknastofu sem mun njóta forgangs ef upp koma matarsjúkdómar. Hins vegar á samningurinn a" tryggja eftir föngum a" Matvælastofnun geti rækt #a" lögmælta hlutverk sitt a" fara me" matvælaeftirlit e"a yfirumsjón me" eftirliti annarra a"ila, til a" tryggja öryggi og gæ"i matvæla.

AMSUM: Lífríki ÍslandsmiðaSí"an 1989 hefur veri" í gangi árlegt vöktunarverkefni á mengunarefnum í lífríki hafsins vi" Ísland. Verkefni" er unni"

samkvæmt samningi vi" umhverfisrá"uneyti" og fjármagna" af #ví en svokalla"ur AMSUM hópur, sem starfar á vegum rá"uneytisins, heldur utan um verkefni". A"ilar í #essum starfshópi eru frá Matís, Geislavörnum ríkisins, Ve"urstofu Íslands, Umhverfisstofnun, Hafrannsóknastofnuninni og umhverfisrá"uneytinu.

Mengun #ungmálma í hafinu umhverfis landi" er almennt vel undir al#jó"legum vi"mi"unarmörkum, a" #ví er fram kemur í n!justu sk!rslu Matís um breytingar á lífríki sjávar vi" landi". $ungmálmar eru frumefni sem eru upprunnin í nátt-úrunni en styrkur #eirra getur aukist vegna a"ger"a manna má #ar t.d. nefna námavinnslu.

Matís og Landbúnaðarháskóli ÍslandsÍ gildi er samstarfssamningur milli Matís og Landbúna"arháskóla Íslands (LBHÍ). Nú um nokkurt skei" hafa Matís og LBHÍ átt í gó"u samstarfi um verkefni á svi"i rannsókna, kennslu og n!sköpunar. Samningurinn hefur #a" a" markmi"i a" afla n!rrar #ekkingar um hollustu, öryggi og sérstö"u íslenskra landbúna"arafur"a og mi"la henni til atvinnulífsins og samfélagsins alls. Tilgangur samningsins er tví#ættur og l!tur annars vegar a" rannsóknum, #róun og n!sköpun matvæla úr landbúna"i og hins vegar a" kennslu og fræ"slu fyrir verkkaupa.

Matís og Fisktækniskóli SuðurnesjaSamstarf milli Matís og Fisktækniskóla Su"urnesja hefur gengi" vel en samningurinn stu"lar a" eflingu fag#ekkingar, leikni og hæfni nemenda í námi í vei"um, vinnslu og fiskeldi. Matís er stærsta rannsóknafyrirtæki landsins á svi"i matvæla-rannsókna og matvælaöryggis. Stefna Matís er a" efla sam-keppnishæfni íslenskra afur"a og atvinnulífs, bæta l!"heilsu, tryggja matvælaöryggi og sjálfbæra n!tingu umhverfisins me" rannsóknum, n!sköpun og #jónustu á svi"i matvæla og líftækni.

Hjá Matís starfa margir af helstu sérfræ"ingum landsins í matvælatækni og líftækni; matvælafræ"ingar, efnafræ"ingar, líffræ"ingar, verkfræ"ingar og sjávarútvegsfræ"ingar. Einnig starfar fjöldi M.Sc. og Ph.D. nemenda vi" rannsóknartengt nám hjá Matís.

53

Fisktækniskóli Su"urnesja (FTS) er samstarfsvettvangur a"ila á Su"urnesjum sem vinna a" uppbyggingu #ekkingar á fram-haldsskólastigi á svi"i fiskvei"a, vinnslu sjávarafla og fiskeldis. Fisktækniskólinn er einnig samstarfsvettvangur um undirbún-ing og framkvæmd endurmenntunar starfandi fólks í fiskeldi, vei"um og vinnslu sjávarafla. Fisktækniskólinn stendur a" og hvetur til rannsókna og #róunarstarfs á svi"i menntunar í fiskvei"um, vinnslu sjávarafla og fiskeldis. Fisktækniskóli Su"urnesja er lei"andi í samstarfsneti skóla, fyrirtækja og símenntunarmi"stö"va á níu stö"um ví"s vegar um land undir heitinu Fisktækniskóli Íslands (FTÍ).

Rammasamningur við VeiðimálastofnunMarkmi" samningsins er a" efla samstarf og faglegt samrá" um rannsóknir. Samstarf Matís og Vei"imálastofnunar er einkum á svi"i erf"arannsókna og í fiskeldi. Samvinnan felur m.a. í sér vi"amiklar rannsóknir á stofnbreytileika íslenskra laxa og fer"ir #eirra í hafinu umhverfis Ísland. $etta er hluti af al#jó"legu rannsóknaverkefni á Atlantshafslaxi. Vei"imálastofnun hefur stunda" stofnerf"arannsóknir á ferskvatnsfiskum og Matís hefur stunda" rannsóknir og hagn!tingu á erf"aau"lindum náttúrunnar og hefur byggt upp mikla #ekkingu og færni í erf"agreiningu á alls kyns lífverum úr umhverfinu.

Vei"imálastofnun og Matís munu standa a" nánu samstarfi um rannsóknir. $essar rannsóknir spanna grunn- og hagn!tar rannsóknir í náttúru- og erf"afræ"i me" sérstaka áherslu á stofnerf"afræ"i lax, urri"a og bleikju. Slíkar rannsóknir n!tast vi" vei"istjórnun og vi" uppbyggingu í fiskrækt og fiskeldi. Me" #essum rammasamningi eflist starfsemi beggja a"ila m.a. me" samvinnu starfsfólks og samn!tingu a"stö"u. Lög" ver"ur áhersla á a" samstarfi" lei"i til #ekkingar í hæsta gæ"aflokki sem standist í einu og öllu al#jó"legan samanbur".

54

Dæmi um verkefni á árinuBætt vatnsnotkun í &skvinnsluMinni vatnsnotkun í fiskvinnslu lei"ir til minni sóunar á hrá-efni #ví í vatnsrennsli tapast fiskprótein. Hægt er a" sía fisk-próteinin úr vatninu og skila #annig hreinna frárennslisvatni og draga úr mengun. Engar regluger"ir eru fyrir íslensk fyrir-tæki var"andi vatnsnotkun en ef slíkar reglur ver"a innleiddar #á munu #essar rannsóknir n!tast.

Framleiðsla kítín/kítósan tvísykra$róa á framlei"slu á kítín/kítósan tvísykrum úr rækjuskel me" öflugum íslenskum lífhvötum. Ef vel tekst til ver"ur komi" á fót verksmi"ju sem framlei"ir glúkósamín tvísykrur. Slíkar afur"ir eru ver"mætar og eftirsóttar á marka"i fæ"ubótarefna og getur slík framlei"sla skila" verulegum hagna"i og eflt íslenskt atvinnulíf.

Notkun repjuolíu í vetrarfóður fyrir lax í sjóKanna á áhrif mismunandi fitugjafa í vetrarfó"ri í laxeldi á vöxt, fó"urn!tingu og fitus!rusamsetningu í laxi.

Bragðefnaframleiðsla – ÞaraskyrMarkmi"i" er a" framlei"a brag"efni fyrir Marinkjarnaskyr sem ver"ur framleitt og marka"ssett af Bio-bú. Hópur há-skólanema #róa"i vöruna sem framlag Íslands í Ecotrophelia Europe keppninni sem haldin var á Anuga s!ningunni 2011 og fékk varan mikla umfjöllun í kjölfar s!ningarinnar.

Ný lífvirk húðvara$róa"ar hafa veri" a"fer"ir til a" einangra lífvirk efni úr #angi og #au #róu" yfir í hef"bundin andlitskrem me" gó"um árangri. Markmi" #essa verkefnis er a" búa til n!ja og enn #róa"ri hú"vöru sem inniheldur #essi n!ju öflugu lífvirku efni me" markvissa virkni gegn öldrun hú"arinnar.

Samanburður á 'utningspakkningumKönnu" ver"a gæ"i flutningspakkninga sem eru nota"ar í útflutningi á ferskum flökum og flakabitum me" skipi. Samanbur"ur ver"ur ger"ur á pakkningum me" tilliti til ein-angrunargildis, vörugæ"a, vinnuhagræ"ingar, kostna"ar, um-hverfisáhrifa og annarra atri"a sem tali" er a" skipt geti máli.

ÍgulkerahrognMarkmi"i" er a" auka vinnslu og n!tingu ígulkera-hrogna me" #ví a" #róa og bæta vinnsluferla, fjölga vinnslumöguleikum og útvíkka marka"i me" ítarlegri marka"svinnu og kynningu á n!jum vörum.

Lágmörkun fóðurkostnaðar í bleikjueldiSannreyna á ni"urstö"ur tilrauna um prótein#arfir og hrá-efnasamsetningu bleikjufó"urs vi" e"lilegar eldisa"stæ"ur.

MaCuMBASjávarörverur eru nánast ó#rjótandi au"lind fyrir líftæknirann-sóknir en hinga" til hefur reynst erfitt a" rækta #ær (tali" a" me" hef"bundnum a"fer"um #á ræktast einungis um 0.1% af heildinni sem #ar er a" finna). Markmi" verkefnisins, sem er styrkt af 7. rannsóknaáætlun Evrópusambandsins, er a" bæta einangrun og vöxt sjávarörvera me" n!jum a"fer"um og auka n!tingu #eirra.

Áhrif reglugerðar á útgerðakostnaðSamkvæmt regluger" 810/2011 ver"ur frystitogurum skylt a" koma me" 30 – 40% #orskhausa sem til falla vi" vei"ar í lög-sögu Íslands a" landi frá og me" 1. september 2012. Markmi" verkefnis er a" kanna #ær lausnir sem útger"um standa til bo"a til a" uppfylla #essi skilyr"i og hanna rekstrarlíkan sem s!nir ar"semi breytinganna fyrir frystitogaraútger"ir.

55

Sætreyktur &skur – Reykhöll GunnuMarkmi" verkefnisins er a" styrkja sto"ir fyrirtækisins Reykhallar Gunnu me" auknu vöruúrvali, bæta marka"slegt útlit fyrirtækisins og #róa vöru úr íslensku hráefni me" áherslu á uppruna #ess frá Snæfellsnesi.

Virðissköpun loðnuafurða með RSW kæliker&Innlei"a á notkun RSW kælikerfa/pækilfrysta sem of-urkælingu/forfrystingu vi" landvinnslu á uppsjávarfiski til a" bæta orkun!tingu vi" landfrystingu lo"nu og draga úr orkusóun, auka afköst vi" landfrystingu á lo"nu og auka gæ"i afur"a.

Sjálfvirkur skurður beingarðs úr hvít&sk'ökum$róa"ur ver"ur búna"ur og tækni til a" greina og skera beingar" úr hvítfiskflökum me" sjálfvirkum hætti, einkum í ferskum og ofurkældum #orskafur"um.

Hámörkun gæða frosinna makrílafurðaMegin markmi" verkefnisins er a" rannsaka gæ"i og stö"ugleika makrílafur"a í frosti eftir árstí"um og áhrif mismunandi forkælingar-, frystingar- og geymslua"stæ"na. $róu" ver"a varmaflutningslíkön sem spá" geta fyrir um hita-breytingar í makríl vi" vinnslu, geymslu og flutning.

Aukið verðmæti makríls með réttri kælinguMarkmi"i" er a" ná fram mestu mögulegu gæ"um makríl-afur"a me" markvissri kælingu óhá" vei"i- og vinnslua"fer". Rannsaka" ver"ur hva"a kæliferlar skila bestum árangri, #eir hámarka"ir og #róa"ar ver"a kælilei"beiningar og tækjabún-a"ur fyrir hverja tegund fiskiskipa fyrir sig.

Framleiðsla á brjósksykrum úr sæbjúgumUndanfarin ár hefur Matís í samvinnu vi" Lyfjafræ"ideild Háskóla Íslands, IceProtein ehf og Reykofninn unni" a" rann-sóknum á brjósksykrum úr brjóski hákarla annars vegar og sæbjúgna hins vegar. Rannsóknirnar s!ndu m.a. áhugaver"a lífvirkni brjósksykra úr íslenskum sæbjúgum og a" framlei"sla

grófhreinsa"ra sykra geti or"i" hagkvæm. Markmi"i" me" verkefninu er a" framlei"a sæbjúgnabrjósksykrur og #róa skil-greindan framlei"sluferil.

Kynbótaker& fyrir japönsk sæbjúguÚtbúa á erf"amarkasett (DNA) fyrir sæbjúgu sem annars vegar innihalda hlutlaus erf"amörk og hins vegar valbundin erf"amörk sem tengjast vexti. Erf"amarkasetti" ver"ur nota" me" forritinu MateMeRight™ sem var hanna" af Matís í samvinnu vi" norska eldisfyrirtæki" Profunda.

Fullnýting próteina úr grásleppuHægt er a" ná enn meiri ver"mætum úr grásleppu me" #ví a" framlei"a ver"mætar próteinafur"ir úr hráefni sem fellur til vi" vinnslu grásleppuhrogna. $róun #riggja afur"a ver"ur könnu"; einangru" prótein fyrir surimi, #urrku" prótein sem íblöndunarefni og vatnsrofin prótein sem íblöndunar- og/e"a fæ"ubótarefni.

Aukin verðmæti gagnaSetja á saman vörul!singar fyrir afur"ir í íslenskum sjávarútvegi í samvinnu vi" Tollstjóraembætti", Hagstofu Íslands, Samtök fiskvinnslustö"va, Landssamband fiskeldisstö"va ásamt Iceland Seafood og Icelandic Group. Leita" ver"ur lei"a til a" efla skráningu á inn- og útflutningi sjávarafur"a svo hægt sé a" greina marka"i, ver"mæti og n!sköpun í sjávarútvegi me" nákvæmari hætti en nú er.

Salt&skþurrkun við íslenskar aðstæðurMeginmarkmi" me" verkefninu er a" byggja upp #ekkingu til a" framlei"a #urrka"an saltfisk úr íslensku hráefni, salt-fisk sem hefur veri" salta"ur me" íslenskum a"fer"um og #urrka"ur vi" íslenskar a"stæ"ur me" notkun jar"varma.

Íslandsbleikja – best í heimiTaka á saman og hanna uppl!singar og kynningarefni um íslenska bleikju. Draga fram jákvæ"a eiginleika bleikjuafur"a, heilnæmt umhverfi eldisins og setja í samhengi vi" íslenskan uppruna og jákvæ"a umhverfis#ætti. Afraksturinn ver"ur full-

56

hanna"ur kynningarbæklingur sem allir íslenskir bleikjufram-lei"endur geta n!tt til marka"ssóknar og ver"mætasköpunar.

Þróun sprautubúnaðar fyrir matvælavinnsluÍ verkefninu ver"a greindir #eir #ættir sem eru nau"synlegar forsendur fyrir hönnun sprautubúna"ar. Til #ess #arf a" sko"a stö"u #ekkingar, greina helstu vandamál og mögulega ver"a tekin s!ni úr vinnsluferlum til vi"mi"unar.

Kæling karfa í vinnslu og 'utningiMarkmi"i" er a" setja fram endurbætur á verklagi og me"-höndlun í vinnslu- og flutningsferlum karfa til a" tryggja framlei"slu öruggrar hágæ"avöru.

Jafnari drei&ng salts í salt&skvöðvaRannsaka á ástæ"u misdreifingar salts í saltfiskvö"va vi" verk-un og koma í veg fyrir súrnun vansalta"ra afur"a vi" geymslu. Einnig ver"ur #róu" bætt #urrku" saltfiskafur" fyrir Portúgals- og Brasilíumarka".

Vöruþróun á þurrkuðu &skroði til manneldisVerkefni" felur í sér #róun á matvöru unninni úr fiskro"i. Afraksturinn ver"ur tilbúnar söluvörur úr fiskro"i auk vel skil-greindra verkferla sem nota"ir ver"a í framlei"slunni. $róunin lei"ir til aukinnar #ekkingar og reynslu sem getur skapa" Íslandi aukna sérstö"u í sjávarútvegi.

Fjárfestingastjórnun í frystitogararekstriVarpa á ljósi á #ætti sem hafa áhrif á rekstrarhæfni frysti-togara. Leitast ver"ur vi" a" sk!ra áhrif ytri a"stæ"na, svo sem kvótakerfis, launakerfis sjómanna, vei"igjalds o.fl. Til saman-bur"ar ver"ur sko"a" rekstrarumhverfi útger"a í Noregi, á Íslandi og í landi sem l!tur reglum ESB.

Lifrarverksmiðja Héðins $róa á sjálfvirka lifrarverksmi"ju. N!jar lei"ir ver"a farnar og í sta" hef"bundins sjó"ara ver"ur #róa"ur rörasjó"ari sem

n!tir afgangsvarma úr kælikerfi og í sta" pressu og skilvindu ver"ur notu" mjölskilvinda sem skilur l!si" frá.

FiskiátakMarkmi"i" er a" auka fiskneyslu og bæta ímynd sjávarfangs me" vi"amiklu átaki. Allir helstu mi"lar landsins ver"a n!ttir í augl!singaherfer" til a" byggja upp ímynd sjávarfangs og hvetja fólk til fiskneyslu, t.d. me" markvissri fræ"slu og inn-blæstri til matarger"ar.

Gæðahandbók garðyrkjunnar$etta verkefni sn!st um a" koma á innra eftirliti vi" fram-lei"slu og dreifingu á íslensku grænmeti me" ger" gæ"a-handbókar fyrir íslenska grænmetisframlei"endur.

Ostagerð í ÖræfumMarkmi"i" er a" koma á laggirnar klasa á svi"i ostaframlei"slu í Öræfum í Austur Skaftafells!slu. Í verkefninu ver"ur kanna"ur grundvöllur fyrir a" hefja framlei"slu á sælkeraostum og fleiri mjólkurafur"um úr kúamjólk frá bæjum í sveitinni #annig a" fullnægjandi yfirs!n náist yfir f!sileika ostager"ar.

Sjálfbær sauð(árrækt í SkaftárhreppiVerkefni" er um a" undirbúa og koma í gang litlu sau"-fjársláturhúsi a" Seglbú"um og a"stö"u til vinnslu á kjötinu bæ"i á Borgarfelli og Seglbú"um. Slátra" ver"ur fé frá #ess-um bæjum og frá Sjónarskeri. Allar afur"ir ver"a n!ttar til a" minnka umhverfisáhrif slátrunar og vinnslu. Kjöt og hli"ar-afur"ir ver"a unnar í vörur til sölu/neyslu á svæ"inu.

Einangrun brennisteinsnýtandi örveraEinangra á og rannsaka örverur úr Hærulangi og Svartskegg, tveimur einstökum og brennisteinsríkum hverum í Vonarskar"i. Rannsóknin á a" varpa ljósi á samspil lífrænna og ólífrænna #átta í hringrás brennisteins á jar"hitasvæ"um.

57

Áhrif blóðgunar á gæði þorsk&sksafurðaSvara á #eirri spurningu á hlutlægan hátt hvort áhrif bló"g-unar (bló"tæmingar) á gæ"i línufisks sé mælanleg, og #á a" hún hafi umtalsver" áhrif. Prófa"ur ver"ur n!r búna"ur 3X Technology um bor" í n!smí"i Jakobs Valgeirs í Bolungarvík.

Tansanía – Fiskveiðar og vinnsla við TanganyikavatnHausti" 2011 ger"i Matís samning vi" stjórnvöld í Tansaníu um verkefni sem er fjármagna" me" láni frá Norræna #róunarsjó"um og sn!st um #róun fiskvei"a og #róun a"fer"a til a" fá betri n!tingu og ver"mætari afur"ir í fisk-vinnslunni. Stór hluti verkefnisins felst í a" #jálfa og kenna heimamönnum me"höndlun á fiski. Matís hefur sami" vi" Rá"gar" Skipará"gjöf ehf. til a" hafa umsjón me" smí"i á sérhæf"u skipi sem nota á til rannsókna á Tanganyikavatni og Verkfræ"istofu Jóhanns Indri"asonar ehf. sem mun st!ra inn-kaupum í verkefninu. Einnig mun fyrirtæki" Goch í Tansaníu annast félagshagfræ"ilegan hluta verksins og samskipti vi" fiskisamfélög vi" Tanganyikavatn.

Aðgreining síldarstofna á ÍslandsmiðumÍ verkefninu er áætla" a" #róa SNP erf"amörk fyrir síld í #eim tilgangi a" greina mismunandi stofna hennar og afla upp-l!singa sem n!tast vi" stjórnun sjálfbærra vistvænna vei"a og var"veislu. Jafnframt eru #essi erf"amörk hentug til vökt-unar síldarinnar vi" Ísland #ar sem hægt er a" greina hlutfall mismunandi hrygningareininga í blanda"ri vei"i.

Áhrif vistfræði þangs og þara á lífvirk efni þeirra og nýtinguRannsaka á áhrif umhverfis#átta á magn og lífvirkni fucoxant-hins, fjölsykra og fjölfenóla í beltis#ara, marinkjarna, kló#angi og bólu#angi til a" auka #ekkingu á vist- og efnafræ"i #ess-ara tegunda og til a" auka hagkvæmni vi" einangrun lífefna, nánari greiningu #eirra og n!tingu til lífvirknimælinga.

Ker&slí)ræði þrýstingskærra dreifkjörnungaVerkefni" er samstarfsverkefni háskóla í Brest, Université de Bretagne Occidentale, og Matís. Prótein- og sameindalíffræ"i ver"ur notu" til a" athuga hva"a ferlar hafa veri" #róa"ir og eru e"a ver"a virkir vi" háan #r!sting í #r!stings- og ofurhitakærum dreifkjörnungi.

Týndi hlekkurinnMarkmi" verkefnisins er a" stu"la a" bættu heilsufari íslensku #jó"arinnar og #ess hluta heimsbygg"arinnar sem b!r vi" gó" efnahagskjör en er í áhættuhópi e"a á vi" lífsstílstengda sjúkdóma a" strí"a vegna rangs mataræ"is. Sprotafyrirtæki" Foodoit mun í verkefninu #róa samnefnda veflausn sem mun au"velda fólki a" ná árangri í breyttu mataræ"i.

Aðgreiningarþörf bol&skafurða –WhiteFishMALLMóta á samstarf um a"greiningu bolfisks úr Nor"ur Atlantshafinu frá ö"rum bolfiski m.t.t. sjálfbærni framlei"slu og ávinnings neytenda. Eins á a" s!na fram á hvernig hægt sé a" haga samstarfi neytenda og framlei"enda sjávarafur"a til a" leysa sameiginlega, rannsaka, s!na og meta árangur út frá #örfum neytenda vi" raunverulegar a"stæ"ur. $annig geta allir sem koma a" vir"iske"ju bolfisks, haft áhrif á hvernig n!sköpunaráskoruninni er mætt me" #a" fyrir augum a" auka árangur ke"junnar. Verkefni" er unni" me" samstarfi a"ila frá Noregi, Íslandi, Færeyjum og Kanada.

WhiteFishMarkmi" verkefnisins er a" #róa og sannreyna a"fer" til a" reikna út, greint ni"ur á einstakar lotur (t.d. kassa, bretti e"a vei"ifer"), umhverfisálag #orsk- og !suafur"a. Verkefninu er sérstaklega ætla" a" n!tast smáum og me"alstórum fyrir-tækjum í vir"iske"ju #orsk- og !suafur"a, #annig a" #au geti skrá" sjálfbærni afur"a og vinnslulei"a. Me" #ví a" geta s!nt fram á umhverfisálag vörunnar og skipt #ví ni"ur á lotur mun afur" verkefnisins n!tast til a" skapa framlei"endum #orsk- og !suafur"a yfirbur"i á marka"i sem væntanlega munu skila bættum a"gangi a" mörku"um, hærra ver"i og aukinni gó"vild neytenda. Verkefni" er styrkt af 7. rannsóknaáætlun Evrópusambandsins.

58

Grásleppa – verðmæti úr vannýttu hráefniAuka á ver"mæti úr vann!ttu hráefni og vinna grásleppu til útflutnings. $róa á vinnslulei"ir til a" au"velda útflutning á hveljunni og auka ver"mæti grásleppu eftir a" hrognin hafa veri" hirt.

MicroB3  –  Að skilja heiminn út frá sjónarhóli örvera N! #ekking sem bygg" er á framförum í örverurannsóknum og erf"afræ"i örvera lei"ir til aukins skilnings á undirstö"u stærsta vistkerfis jar"arinnar, hafinu. $ar eru miklir möguleikar fyrir n!tingu lífvera án #ess a" gengi" sé of nærri au"lindinni. Markmi" MicroB3, sem er styrkt af 7. rannsóknaáætlun Evrópusambandsins, er a" taka saman n!justu líf- og umhverfisuppl!singarnar vi" vi"brög"um og #róun örverusamfélaga í sjó.

Nýsköpun í &skbúðumBúa á til sameiginlegar tillögur Nor"urlandanna til a" hafa áhrif á landsreglur er var"a fisksala, einnig á a" búa til fag-greinalei"beiningar um gó"a starfshætti, vöru#róun, fram-setningu, innra eftirlit og efla almenna #ekkingu og færni starfsfólks fiskbú"a.

Þróun til sjálfbærs norræns eldisVerkefni" mi"ar a" #ví a" setja fram svi"smyndir fyrir grænan vöxt fiskeldis á Nor"urlöndum í framtí"inni.

EcoTroFoodMarkmi" EcoTroFood, sem er verkefni styrkt af 7. rannsókna-áætlun Evrópusambandsins, er a" bæta a"gang matvæla-i"na"ar í Evrópu, og #á sérstaklega lítilla og me"alstórra fyrir-tækja og rá"gjafa, a" uppl!singum og #ekkingu á vistvænni n!sköpun.

Auðgun norrænna sjávarréttaMarkmi"i" er a" au"ga sjávarrétti me" lífefnum eins og #ör-unga#ykkni sem hefur skilgreinda lífvirkni, h!drólysötum til

a" auka próteininnihald og l!si til a" auka omega-3 fitus!rur. Vi"horf neytenda til slíkra vara ver"ur sko"a" og n!jar vörur me" lífefnum #róa"ar.

Rannsókn á heildarneyslu aðskotaefna úr matvælumÍ #essu verkefni, TDS Exposure, sem styrkt er af 7. rannsóknaáætlun Evrópusambandsins, ver"a #róa"ar a"fer"ir til a" meta hversu miki" fólk fær af óæskilegum a"skotaefnum úr matvælum eins og #au eru á bor"um neytenda. Verkefni" er mikilvægt fyrir áhættumat og alla sem fylgjast me" áhrifum a"skotaefna á heilsu manna. $róa"ur ver"ur og innleiddur gæ"arammi fyrir rannsóknir og greiningu á gögnum um a"skotaefni. Matís tekur #átt í tilraun til a" framkvæma samræmda rannsókn á heildarneyslu á a.m.k. einu a"skotaefni á Íslandi og ver"a #ær ni"urstö"ur bornar saman vi" sambærilegar rannsóknir sem framkvæmdar ver"a í Tékklandi, Finnlandi, $!skalandi og Portúgal. Matís st!rir vinnupakka sem á a" mi"la uppl!singum var"andi ni"urstö"ur verkefnisins til hagsmunaa"ila.

Veiruerfðamengi – EXGENOMEEinangra á hitakærar veirur úr hverum á Íslandi og ra"greina erf"amengi #eirra. Ákve"in gen ver"a tjá" og ensím skilgreind sem n!ta má í líftækni. Verkefni" sem er styrkt af 7. rannsóknaáætlun Evrópusambandsins er samstarfsverkefni Matís, íslenska líftæknifyrirtækisins Prokazyme og pólskra, enskra og danskra fyrirtækja.

Hráefnismeðhöndlun í rækjuvinnsluGera á samanbur" á upptöku á poly-phosfat e"a fjölfosfötum (PP) í blöndu sem notu" er í fersku hráefni í rækjuvinnslu.

Einangrun og vinnsla astaxanthins úr frárennslisvatni$róa á #au skiljuferli sem #arf til a" einangra og vinna astaxanthin sem fellur til vi" vinnslu á kítósan úr rækjuskel í #eim tilgangi a" selja sem litarefni m.a. í fó"ur fyrir laxfiska, fyrir matvælai"na" og sem fæ"ubótarefni.

59

Fiskveiðistjórnun til framtíðarMarkmi"i" me" rannsókninni er a" leggja til n!jar a"fer"ir í fiskvei"istjórnun. Lög" ver"ur til n! #ekking á ástæ"um brottkasts og komi" me" tillögur sem mi"a a" #ví a" draga úr brottkasti.

MicrofeedMarkmi" verkefnisins er a" nota efnaorku frá tveimur teg-undum af mengandi úrgangsstraumum og breyta #eim í ver"mæta vöru. $essir úrgangsstraumar eru annars vegar jar"hitaútblástur (GEOGAS) sem kemur frá jar"varmavirkjun og hins vegar lífræn efni úr timbri. Verkefni" er styrkt af 7. rannsóknaáætlun Evrópusambandsins.

Úr köfun í magaUndirbúa á stofnun fyrirtækis me" #ví a" meta frambo" og gæ"i sjávarfangs sem tínt yr"i og veitt á sjávarbotni á mismunandi köfunarstö"um á Vestfjör"um.

Gagnasöfnun og notendaforrit fyrir FiskvalaSafna á vi"bótargögnum úr Fiskvala og #róa notendaforrit sem gerir gögnin a"gengileg til frekari úrvinnslu.

Áhrif blóðgunar á gæði þorsks og ufsaMarkmi"i" er a" auka ver"mæti sjávarfangs me" #ví a" greina kjöra"stæ"ur vi" bló"gun og koma #annig í veg fyrir afur"agalla vegna bló"s í #orsk- og ufsaafur"um og um lei" auka stö"ugleika #essara afur"a.

Tölfræðileg greining á breytingu mengunar í ÍslandshöfumÁstand sjávarlífvera umhverfis Ísland m.t.t. !missa mengunarefna hefur veri" vakta" sí"an 1989. Hins vegar #arf a" framkvæma ítarlega tölfræ"igreiningu til a" hægt sé a" meta me" vísindalegum a"fer"um aukningu e"a minnkun mengandi efna í lífríki sjávar.

Aðgreiningarþörf bol&skafurðaMóta á samstarf um a"greiningu bolfisks úr Nor"ur Atlantshafinu frá ör"um bolfiski m.t.t. sjálfbærni framlei"slu og ávinnings neytenda. Eins á a" s!na fram á hvernig hægt sé a" haga samstarfi neytenda og framlei"enda sjávarafur"a til a" leysa sameiginlega, rannsaka, s!na og meta árangur út frá #örfum neytenda vi" raunverulegar a"stæ"ur.

Bættur vinnsluferill þurrkaðra &skpróteinaMarkmi" verkefnisins er a" bæta framlei"sluferil sprotafyrir-tækisins Iceprotein. Hjá Iceprotein hefur veri" unni" a" n!tingu vann!ttra próteina úr fiski me" ágætum árangri en nau"synlegt er a" bæta gæ"i #urrka"ra afur"a.

Aukin gæði og nýting salt&sks með &skipróteinumMarkmi"i" er a" #róa áfram n!ja verkunara"fer" og nota náttúruleg fiskiprótein unnin úr aukaafur"um til a" auka gæ"i og n!tingu saltfisks. $örf er á n!jum a"fer"um til a" íslenskir saltfiskframlei"endur geti haldi" sterkri samkeppnisstö"u og hafa forprófanir s!nt a" notkun fiskipróteina vi" verkun salt-fisks geti átt #átt í #ví.

FiskiTofu Vöruhönnun og marka"ssetning á n!rri afur". FiskiTofu úr beinmarningi hefur veri" #róa" á tilraunaskala og er ver"-meiri afur" en #ær sem nú eru á marka"i úr beingar"i og beinmarningi.

Notkun þangs sem bragðaukandi efniMarkmi"i" er a" #róa líftæknilegar a"fer"ir vi" framlei"slu á heilsusamlegum brag"efnum úr kló#angi og beltis#ara og #róa saltminni matvörur me" brag"efnum úr #angi.

Þróun og vinnsla á náttúrulegum andoxunarefnum úr íslensku bóluþangi$róa á a"fer"ir og ferla til a" framlei"a n!jar öflugar náttúrulegar andoxunarafur"ir úr íslensku bólu#angi sem

60

útflutningsvörur fyrir matvælai"na"inn. Mikil og vaxandi eftirspurn er eftir náttúrulegum andoxunarefnum og marka"shorfur eru mjög gó"ar fyrir n!jar afur"ir me" sta"festa virkni og notagildi.

Ný lífvirk afurð úr aukaafurðum humarvinnslu$róa á og framlei"a lífvirk efni úr aukaafur"um humar-vinnslu sem geta n!st sem íblöndunarefni í matvæli og sem fæ"ubótarefni og einnig a" kanna stö"ugleika efnanna vi" geymslu. Markmi" verkefnisins er a" undir lok #ess ver"i til-búin afur" sem hægt er a" marka"ssetja á erlendum marka"i.

Þróun matvara úr beltisþaraBæta á n!tingu og auka ver"mæti beltis#ara me" #ví a" #róa vinnsluferla fyrir beltis#ara og gera úr honum neytendavörur. Ö"last á #ekkingu og færni vi" me"höndlun og vinnslu beltis#ara og s!na fram á möguleika á ver"mætasköpun úr #essari vann!ttu náttúruau"lind.

EcoFishManVerkefni" er #verfaglegt og n!tir uppl!singar um vist-fræ"ilega-, félagslega-, hagfræ"ilega- og stjórnunarlega #ætti fiskvei"istjórnunar, en markmi"i" me" verkefninu er a" gera mönnum kleift a" meta og breg"ast vi" á"urnefndum #átt-um vi" útfærslu á fiskvei"istjórnun. Í verkefninu ver"a fjögur mismunandi fiskvei"ikerfi notu" sem s!nidæmi vi" #róun fiskvei"istjórnunarkerfis; íslenskar botnfiskvei"ar, portú-galskar botnvörpuvei"ar á krabbad!rum, botnvörpuvei"ar í Nor"ursjó og botnvörpuvei"ar í Mi"jar"arhafi. Verkefni" er styrkt af 7. rannsóknaáætlun Evrópusambandsins.

AmylomicsÍ verkefninu ver"ur fjölbreytt lífríki jar"hitasvæ"a á Íslandi n!tt vi" a" #róa hita#olin ensím til notkunar í sterkju- og sykrui"n-a"i. Hita- og s!ru#ol eru nau"synlegir eiginleikar í slíkum i"n-a"arferlum en #á má finna í ensímum lífvera á hverasvæ"um.

Me"al #átttakenda í verkefninu er franska fyrirtæki" Roquette Frères, sem er eitt hi" stærsta í Evrópu í framlei"slu sterkju og afleiddra afur"a og mun fyrirtæki" geta n!tt ensím, sem #róu" ver"a í verkefninu til endurbóta á ferlum og til n!sköp-unar í framlei"slu. Hluti ensímanna ver"ur marka"ssettur af sprotafyrirtækinu Prokazyme til notkunar í margvísleg-um sykrui"na"i. Verkefni" er styrkt af 7. rannsóknaáætlun Evrópusambandsins.

ChemoBacterVi"skiptahugmynd verkefnisins er a" framlei"a og marka"ssetja greiningarsett til a" bæta gæ"i, öryggi og framlei"slustjórnun í matvælai"na"i. Innlei"a á sértækar tæknilausnir fyrir gæ"avöktunarkerfi í matvælaframlei"sluferlum sem byggja á hra"virkum greiningarsettum.

Heilsuréttir úr ha&nu$róa"ir ver"a tilbúnir sjávarréttir sem au"ga"ir ver"a me" líf-efnum úr hafinu, #.e. #örungum, fiskipróteinum e"a fiskiolíu, til a" mæta marka"s#örf.

CodMorph – Aðgreining undirstofna þorsksMeginmarkmi" #essa verkefnis er a" setja saman greiningar-tæki til a" a"greina undirstofna #orsks vi" Ísland. Til #essa ver"a notu" s!ni sem safna" hefur veri" á undanförnum árum í tengslum vi" önnur verkefni en #essi s!ni gefa uppl!s-ingar um erf"afræ"i, lífssögu, atferli og líffræ"i, svo sem vöxt, útlit og ástand. Útlitsgreining kvarna hjá #orskum sem hafa #ekkt atferli ver"ur notu" til a" sko"a tengsl milli arfger"a, út-lits, kvarnager"ar, vaxtar og ástands hjá #orskum m.t.t. aldurs, útbrei"slu og vei"a.

61

Náttúruleg ensím úr slógi vinna verkinMarkmi" verkefnisins er a" vinna ensím úr bolfiskslógi til notkunar vi" losun himnu og hringorma af lifur fyrir ni"ursu"u.

Hagnýting þekkingarMarkmi" verkefnisins er a" koma #eirri #ekkingu sem skapast í rannsókna- og #róunarverkefnum vi" saltfiskverkun yfir á hagn!tt form fyrir a"ila sem koma a" öflun a"fanga, fram-lei"slu, sölu og dreifingu saltfiskafur"a. Efni" mun einnig n!t-ast til menntunar faga"ila í framlei"slu sjávarafur"a.

Kassafrysting uppsjávar&skaSemja á endurbættar verklagslei"beiningar fyrir frystingu uppsjávarfiska me" kassaplötufrysti.

Bestun framleiðsluferils – SandhverfaHámarka á afrakstur í sei"a- og matfiskeldi á sandhverfu. Jafnframt ver"ur #róa" kjöreldisfó"ur fyrir sandhverfu og til a" auka ar"semi íslensks sandhverfueldis.

Samanburðarrannsóknir þorskstofnaMarkmi" verkefnisins er a" greina gögn um sta"setningu, d!pi, umhverfishitastig og vaxtarhra"a úr DST sta"setningar-merkjum einstakra fiska.

Frá grænum haga í &skimagaMarkmi" verkefnisins er a" lækka fó"urkostna" í fiskeldi og #róa n! íslensk hráefni í fó"ur sem eru ód!r, umhverfisvæn og sjálfbær.

Fiskprótein gegn sykursýki$róa á afur"ir úr fiskpróteinum sem geta unni" gegn sykurs!ki af tegund 2. Erlendar rannsóknir benda til #ess a" fiskprótein og peptí" geti haft jákvæ" áhrif á fólk me" #ennan hættulega sjúkdóm.

Endurbættur kæligámur fyrir fersk&skEndurbæta á kæligáma og verklag tengt flutningi á ferskum sjávarafur"um me" endurhönnun og prófunum. Markmi"i" er a" hönnunarúrbætur skili kæligámum sem ná jafnara hitastigi gegnum flutningaferli".

62

Rá"stefnur, fundir og s!ningarMikilvægur vettvangur fyrir Matís Matís tekur á hverju ári #átt í fjölda rá"stefna og kynningar-funda #ar sem starfsemi fyrirtækisins er kynnt. Hér eru nokkur dæmi um rá"stefnur og fundi sem starfsmenn Matís tóku #átt í me" beinum e"a óbeinum hætti á árinu 2012.

Framadagar HáskólannaFramadagar 2012 voru haldnir 1. febrúar í Sólinni í Háskólanum í Reykjavík. Framadagar heppnu"ust afskaplega vel og #átttakendur hafa aldrei veri" fleiri, en tali" er a" um 3600 manns hafi sótt vi"bur"inn. Framadagar eru kjörinn vettvangur fyrir fyrirtæki til a" ná til framtí"arstarfskrafta me" #ví a" kynna sig og starfsemi sína og ná #annig fram ákve"nu forskoti á samkeppnisa"ila í kappinu um hæfasta starfsfólki". A" venju var Matís me" stóran bás og höf"u margir nemendur áhuga á a" vita meira um fyrirtæki" og í kjölfari" bárust margar fyrirspurnir um sumarstörf og framtí"arstörf.

Nýtt meistaranám í matvælafræðiÁ Háskóladeginum í febrúar var kynnt n!tt meistaranám í matvælafræ"i sem er nú í bo"i í samvinnu Háskóla Íslands, annarra ríkisháskóla og Matís, me" a"komu fyrirtækja í matvæla- og líftæknii"na"i. Í bo"i ver"a #rjár námslei"ir og ljúka #á nemendur meistaragrá"u í matvælafræ"i me" áherslu á framlei"slustjórnun, gæ"astjórnun e"a líftækni.

Námi" hófst svo me" #essu sni"i í september sl. og voru 12 nemendur sem hófu nám á #eim tími en #a" er margföldun á fjölda nemenda í meistaranámi fyrri ára. $ess má einnig geta a" grí"arleg fjölgun hefur einnig átt sér sta" í fjölda nemenda í grunnnámi í matvælafræ"i.

Slík aukning í fjölda nemenda í matvælafræ"inámi kemur ekki á óvart. Tækifærin eru mikil í íslenskri matvælaframlei"slu og á #ví eru landsmenn a" átta sig. Hægt er a" byggja upp varanleg ver"mæti í matvæla- og líftæknii"na"i, hvort sem

slíkt er hugsa" me" útflutning í huga e"a sem vi"bót vi" #a" sem Ísland hefur upp á a" bjó"a allan ársins hring, t.d. í fer"a- tengdri matvælaframlei"slu.

Opið hús fyrir háskólanemaÍ byrjun mars bau" Matís háskólanemum í íslenskum há-skólum í heimsókn í höfu"stö"var Matís a" Vínlandslei". Tilgangur opna hússins var a" gefa nemendum kost á a" hitta starfsfólk Matís, háskólanema sem vinna a" verkefnum sínum í samstarfi vi" Matís og starfsmenn fyrirtækja sem hafa átt í farsælu samstarfi vi" Matís. Kynnt voru sumarstörf sem Matís haf"i í bo"i fyrir háskólanema en undanfarin ár hafa milli 50 og 60 háskólanemendur haft sumarvinnu hjá Matís. Heimsóknin var gó"ur vettvangur fyrir nemendur til a" kynn-ast matvæla- og líftæknii"na"inum hvort sem #eir hafa hug á a" fara í meistara- e"a doktorsnám í einum af háskólum landsins e"a sko"a möguleika á starfi a" námi loknu.

HönnunarMarsMatís var #átttakandi í HönnunarMars 2012. Annars vegar kom Matís a" verkefninu Stefnumót vi" bændur sem var verk efni leitt af Listaháskóla Íslands en markmi" #ess var a" lei"a saman tvo mjög ólíka hópa; hönnu"i annars vegar og bændur hins vegar. Matís var #ar sem mikilvægur samstarfs-a"ili #egar kom a" #ví a" búa til neytendavænar vörur úr hráefnum, oft og tí"um vann!tum, sem bændur hafa handa á milli.

„Stefnumót bænda og hönnu"a“ er frumkvö"laverkefni í #águ atvinnulífsins #ar sem tvær starfstéttir eru leiddar saman til a" skapa einstaka afur". Mikil sóknartækifæri felast í matvælaframlei"slu og me" markvissri n!sköpun á hráefninu og vöru#róun er hægt a" margfalda vir"isaukann.

Einnig var Matís #átttakandi í s!ningu á afrakstri háskólanám-skei"sins „Vistvæn n!sköpun matvæla” (EcoTrophelia Iceland) en #a" er keppni um titilinn ljúffengasta, frumlegasta og vistvænsta matvaran 2012.

63

64

Ráðstefna um þörunga – 15. maíNorrænt verkefni og samstarf um #örunga hófst #ann 1. mars. Verkefni" nefnist „Nordic Algae Network” og í tengsl-um vi" verkefni" var haldin rá"stefna #ann 15. maí. Matís skipulag"i rá"stefnuna og var hún styrkt af Bláa Lóninu og Samtökum íslenskra líftæknifyrirtækja. Rá"stefnan fór fram í Bláa Lóninu og tókst hún í alla sta" mjög vel. Neytendavakning hefur átt sér sta" bæ"i hér á landi og ann-ars sta"ar er var"ar næringarinnihald #örunga. $örungar hafa veri" nota"ir í matvæli til dæmis til #ess a" minnka notkun á salti, t.d. í sta" MSG, og einnig eru #ekkt dæmi um a" #ör-ungar hafi veri" nota"ir í fæ"ubótarefni og í d!rafó"ur. Miklir möguleikar felast í #örungarækt, vinnslu og n!tingu hér á landi #ar sem hafsvæ"i" umhverfis landi" hentar vel me"al annars vegna hreinleika.

Mikill fjöldi sótti rá"stefnuna en ætlunin var a" koma saman fólki úr i"na"inum og #eim sem stunda rannsóknir á #örung-um bæ"i hérlendis og erlendis. Markmi" rá"stefnunnar var a" skiptast á #ekkingu og verkkunnáttu me" tilliti til hagn!t-ingar á #örungum til orkunotkunar og í ver"mæt efni.

Spennandi hlutir að gerast í Verinu á SauðárkrókiÍ tilefni #ess a" Veri" hefur stækka" var #ar opi" hús 16. maí og starfsemi sem #ar fer fram var kynnt.

Líftæknismi"ja Matís er til húsa í Verinu og í Líftæknismi"junni fer fram marg#ætt starfsemi. Í fyrsta lagi hefur Matís komi" upp sérhæf"ri rannsóknastofu á svi"i líftækni og lífefna. Í ö"ru lagi starfrækir Matís tilraunaverksmi"ju í vinnslusal Líftæknismi"junnar, #ar sem fyrirtæki" Iceprotein ehf. hefur byggt upp starfsemi sína. Einnig vinnur starfsfólk Matís í Líftæknismi"junni me" fyrirtækjum í Skagafir"i og NV-landi a" !msum umbóta- og hagræ"ingarverkefnum.

Markviss uppbygging á rannsóknaa"stö"u á sér sta" í Líftæknismi"ju Matís, sem nú #egar er #átttakandi í ví"tæku fjöl#jó"legu samstarfi. Me" Líftæknismi"junni hefur or"i" til rannsóknaa"sta"a me" tilheyrandi vinnslua"stö"u #ar sem vísindamenn og frumkvö"lar í líftækni geta #róa" vörur sínar og vinnsluferla í samvinnu vi" Matís. Líftæknismi"jan er opin

öllum landsmönnum og #ar geta einstaklingar og fyrirtæki fengi" a"stö"u til skemmri tíma til framlei"slu afur"a. Smi"jan ver"ur nokkurs konar klakstö" n!rra sprotafyrirtækja í líftækni og mikilvæg í styttingu ferlis frá hugmynd til marka"ar. Me" vali á sta"setningu Líftæknismi"junnar er liti" til nærumhverfisins sem matarkistan Skagafjör"ur er.

New Nordic FoodÍ maí var haldinn fundur í húsakynnum Matís um n!jan norrænan mat. Margir gó"ir gestir mættu á fundinn en #ar má nefna eiganda og einn stofnenda vinsælasta veitingahúss í heimi árin 2010 og 2011, NOMA – Nordic Cuisine, Claus Meyer, sem ásamt René Redzepi, stofna"i NOMA ári" 2004. Mikilvægi norrænnar matarger"ar og áhugi fólks á henni hefur sjaldan veri" meiri en nú.

Mikilvægi matarsmi"ja er verulegt og ekki bara hér á Íslandi heldur einnig á hinum Nor"urlöndunum. Flestar frænd#jó"ir okkar hafa lagt umtalsver"ar upphæ"ir í a" sty"ja matvælaframlei"slu úr nærumhverfinu, bæ"i fyrir uppbyggingu fer"amennsku en ekki sí"ur til a" skapa aukin ver"mæti sem sala á tilbúnum matvælum skapar.

$egar horft er til sta"bundinnar matvælaframlei"slu er óhætt a" segja a" fátt anna" stu"li a" jafn heilbrig"ri uppbyggingu atvinnulífs. Sta"bundin matvælaframlei"sla er grí"arlega mik-ilvæg fyrir efnahag hvers svæ"is og hvers lands en ekki sí"ur vegna ímyndarsköpunar landanna sjálfra #ar sem fulln!ting hráefna er höf" a" lei"arljósi.

Sjávarútvegssýningin í BrusselSjávarútvegss!ningin fór fram í lok apríl. Fjöldi íslenskra fyr-irtækja var á s!ningunni, #ar á me"al DIS, Maritech, 3X, HB-Grandi, Marel, Promens og Matís svo fáein séu nafngreind. S!ningin er sú stærsta sinnar tegundar í heiminum og er #essi vettvangur mikilvægur mörgum íslenskum fyrirtækjum til a" færa út kvíarnar og auka samstarf.

65

Einn fremsti vísindamaður á sviðið þróunar, stofnerfðafræði og verndunarlífræði á ÍslandiFred W. Allendorf, Regents Professor í líffræ"i vi" University of Montana, Bandaríkjunum og Professorial Research Fellow vi" Victoria University of Wellington, New Zealand, heimsótti Matís 29. maí sl. Hann sko"a"i m.a. erf"arannsóknastofu Matís og hélt fund me" erf"afræ"ingum fyrirtækisins og Hafrannsóknastofnunarinnar. Fred W. Allendorf hefur birt yfir tvö hundru" vísindagreinar um #róun, stofnerf"afræ"i og verndunarlíffræ"i og er einn af fremstu vísindamönnum á sínu svi" í heiminum. Hann hefur me"al annars unni" a" #ví a" #róa a"fer"ir vi" a" innlei"a erf"atækni til vöktunar fiski-stofna og stjórnun fiskvei"a.

Mikilvægt samstarf við Færeyjar$rír starfsmenn Matís voru á fer" í Færeyjum í maí. $ar fræddust #eir um matvælaframlei"slu og rannsóknir í eyjunum og kynntu jafnframt starfsemi Matís fyrir heimamönnum. Haldinn var fundur me" hagsmunaa"ilum í uppsjávarvei"um og vinnslu #ar sem fjalla" var me"al annars um rannsóknir Matís á #eim svi"um. Mikill áhugi var fyrir fundinum, en #ar fræddust „frændur okkar“ um #róun vei"a og vinnslu makríls hér á landi og #au verkefni Matís er snúa a" uppsjávartegundum. $átttakendur á fundinum voru sérstaklega áhugasamir um #á vinnu sem fram hefur fari" var"andi kortlagningu stofneininga mismunandi fisktegunda me" erf"afræ"ilegum a"fer"um, sér í lagi síldar og makríls. Áhugi kom fram hjá #átttakendum a" taka meiri #átt í #eirri vinnu í framtí"inni, enda um mikla hagsmuni a" tefla #ar sem mögulegt er a" nota erf"arannsóknir til greiningar og vöktunar stofneininga og til grundvallar skiptingu vei"iheimilda milli landa. Jafnframt er hægt a" nota stofngreiningar til a" koma í veg fyrir blekkingar í marka"ssetningu á sjávarafur"um.

Starfsmenn Matís áttu einnig fund me" fulltrúum rá"uneyta, stofnana, bæjarfulltrúa og rannsóknasjó"a, #ar sem matarsmi"jur Matís voru m.a. kynntar. Færeyingar hyggja á stofnun n!sköpunarmi"stö"va í eyjunum og voru áhugasamir um a" fræ"ast um reynslu Matís af rekstri matarsmi"janna, sem starfræktar eru í Reykjavík, Hornafir"i og Flú"um. Starfsmenn Matís höf"u miki" gagn og gaman af

#essari heimsókn til Færeyja og vænta #ess a" hún geti auki" enn á #a" gó"a samstarf sem fyrirtæki" á vi" #arlenda a"ila.

Kynningarfundur Matís á sunnanverðum Vest(örðumÍ júní var starfsemi Matís og n! starfsstö" á sunnanver"um Vestfjör"um kynnt á Bíldudal. Sérfræ"ingar frá Matís kynntu starfsemina og #á möguleika sem felast í opnun starfsstö"va Matís á sunnanver"um Vestfjör"um og á Snæfellsnesi. Matís mun vinna me" fyrirtækjum, sveitastjórnum og einstaklingum á svæ"inu sem geta n!tt sér sérfræ"i#ekkingu Matís til uppbyggingar eigin starfsemi. Starfsemi Matís á sunnanver"um Vestfjör"um og á Snæfellsnesi byggir á traustu og öflugu samstarfi vi" heimamenn enda hafa #eir haft frumkvæ"i a" #eirri uppbyggingu sem Matís ræ"st nú í.

Efling matvælaframlei"slu mun gegna lykilhlutverki í aukinni ver"mætasköpun á #essum svæ"um og mikil tækifæri eru til aukinnar ver"mætasköpunar. Sjávarútvegur er lykilatvinnugrein og í stö"ugri #róun en auk #ess liggja sóknarfæri í uppbyggingu fiskeldis og n!tingu annarra hráefna. Á sunnanver"um Vestfjör"um er mikil gróska í fiskeldi og kröftug uppbygging á #ví svi"i. $ar sem stærsti kostna"arli"ur fiskeldis liggur í fó"ri og fó"run er ekki hva" síst horft til #róunar er l!tur a" lágmörkun fó"urkostna"ar.

Erfðagreiningar á dýrum Hundaræktarfélag Íslands stó" fyrir mikilli hundas!ningu í júní og fjölmennt Landsmót hestamanna var haldi" í Reykjavík um mána"armótin júní – júlí. Á #essum mótum kynntu starfsmenn Matís erf"agreiningar hunda og hesta.

Matís er eina fyrirtæki" á Íslandi sem hefur markvisst byggt upp erf"agreiningar á d!rum hér á landi. Matís erf"agreinir alla hesta fyrir WorldFengur, upprunabók íslenska hestsins, en #ar er safna" uppl!singum um íslenska hesta innan landa sem eru í al#jó"samtökum eigenda íslenska hestsins (FEIF) og eru #essar uppl!singar a"gengilegar á vefnum. Hundaeigendum stendur til bo"a foreldragreining me" erf"agreiningu til a" sta"festa ætterni hundanna og tryggja a" ættartala #eirra sé rétt.

66

Framtíð sjávarbyggða á Vest(örðumRá"stefna um framtí" sjávarbygg"a á Vestfjör"um var haldin í Edinborgarhúsinu á Ísafir"i 22. sept. Á rá"stefnunni var fjalla" um stö"u Vestfjar"a í nútí" og framtí". Forstjóri Matís, Sveinn Margeirsson, hélt fyrirlestur á rá"stefnunni undir heitinu „Samvinna er bur"arás árangurs”.

Sjávarútvegur er ein af lykilatvinnugreinum Vestfjar"a, atvinnugreinin byggir á sjávarau"lindinni og er framtí" svæ"-isins samofin #ví hvernig til tekst a" ná sem mestum ver"-mætum úr au"lindinni me" sjálfbærum hætti. Sta"a atvinnu-lífs og vi"varandi fólksflótti á Vestfjör"um eru áhyggjuefni sem íbúar, sveitarstjórnarmenn, ríkisvald og atvinnulíf #urfa a" hugsa um me" lausnami"u"um hætti.

Vísindavaka – Matís með þara og þangbásVísindavaka Rannís fór fram í Háskólabíói föstudaginn 28. september. A" #essu sinni snérist kynning Matís um rannsóknir á #ara og gestum bo"i" a" smakka pasta sem framleitt er m.a. úr íslensku byggi og íslenskum #ara. Einnig kynnti UNA Skincare dag- og næturkremslínu sína en hún er einmitt m.a. framleidd úr íslensku #angi. Óhætt er a" segja a" kynning í bás Matís hafi gengi" vel og rann pasta" ljúflega ofan í a.m.k. 500 manns.

Sjávarútvegsráðstefnan 2012Sjávarútvegsrá"stefnan var haldin á Grand Hótel, dagana 8. – 9. nóvember. $etta var í #ri"ja sinn sem rá"stefnan var haldin og var yfirskrift hennar „Horft til framtí"ar“. Fjórir starfs-menn Matís voru me" fyrirlestra á rá"stefnunni. Sigurjón Arason hélt fyrirlesturinn: Hva" er tæknilega framkvæm-anlegt a" n!ta aukahráefni um bor" í fiskiskipum? Sarah Helyar: Application of genetics in aquaculture. Hólmfrí"ur Sveinsdóttir: Tækifæri vi" vinnslu á aukahráefni og Vigfús $órarinn Ásbjörnsson: Hva"a tækifæri eru í fullvinnslu á upp-sjávarfiski á Íslandi? Ger"ur var gó"ur rómur a" fyrirlestrunum og sérstakan áhuga vakti fyrirlesturinn um tækifæri í vinnslu aukahráefna.

Starfsfólk á Vi"skipta#róunarsvi"i Matís var me" kynningarbás á s!ningunni og einnig kynntu starfsmenn bygg#arapasta

sem alltaf vekur mikla athygli. Vonandi hefst framlei"sla á #ví innan tí"ar. Einnig voru fyrirtæki sem unni" hafa a" #róun framlei"slu sinnar í samstarfi vi" Matís me" kynningar á fram-lei"slu sinni á s!ningunni.

Matvæladagur MNÍMatvæladagur MNÍ 2012 var haldinn á Grand Hótel Reykjavík á al#jó"legum fæ"udegi Sameinu"u #jó"anna, #ri"judag-inn 16. október. $etta var tuttugasti Matvæladagur MNÍ og á #eim degi er haldin rá"stefna, bla"i" Matur er mannsins megin gefi" út og Fjöregg MNÍ afhent. Yfirskrift rá"stefn-unnar var „Matvælaöryggi og neytendavernd – Hvar liggur ábyrg"in?“ og var Sveinn Margeirsson, forstjóri Matís, rá"-stefnustjóri. Me" innlei"ingu n!rrar matvælalöggjafar ESB er lög" aukin áhersla á ábyrg" framlei"enda á matvælaöryggi og matvælaeftirlit skal jafnframt byggjast á áhættumati.

Matís var tilnefnt til Fjöreggs MNÍ fyrir Kjötbókina á rafrænu formi. Íslenska kjötbókin kom fyrst út ári" 1994 og hefur veri" í notkun til dagsins í dag, en í október 2011 var endurútgáfa hennar gefin út í formi vefbókar. Miklar framfarir hafa or"i" í kjöti"n og matvælafræ"um og #ví er hér tímabært verkefni á fer"inni, sem höf"ar til brei"s hóps. Í dag eru í Kjötbókinni, www.kjotbokin.is, kaflar um lambakjöt, nautakjöt og hrossa-kjöt. Stefnt er á útgáfu kafla um grísakjöt og fuglakjöt. A"gangur a" kjötbókinni er öllum opinn og er hann ókeypis.

TAFT 2012 Fjór"a TAFT rá"stefnan var haldin í Flórída um mána"armótin október – nóvember. TAFT rá"stefnurnar eru sameiginleg-ur vettvangur Atlantic Fisheries Technology Conference (AFTC) og Western European Fish Technologists Association (WEFTA) og var rá"stefnan a" #essu sinni haldin á vegum Seafood Science and Technology Society of the Americas (SST). Yfirskrift rá"stefnunnar a" #essu sinni var „Navigating the World of Seafood product Integrity“. Matís er a"ili a" WEFTA og hefur í gegnum árin teki" virkan #átt í rá"stefnu-haldi á #eirra vegum. Hör"ur Kristinsson, rannsóknastjóri, var í tækninefnd rá"stefnunnar og hann ásamt 4 ö"rum sérfræ"-ingum frá Matís héldu erindi á rá"stefnunni og 5 sérfræ"ingar voru me" veggspjaldakynningar.

67

Áhættugreining til að tryggja matvælaöryggi og neytendaverndMatís hélt í nóvember námskei" um áhættugreiningu á svi"i matvæla- og næringarfræ"i í höfu"stö"vum Matís. Áhættugreining er vel skilgreind a"fer" til a" skilja og meta áhættu vegna neyslu matvæla og hvernig hægt er a" minnka hana. Á námskei"inu fluttu sérfræ"ingar frá Federal Institute for Risk Assessment (BfR) í $!skalandi mjög áhugaver"a fyr-irlestra um megin#ætti áhættugreiningar (en. Risk analysis) í tengslum vi" neyslu matvæla, #.e.a.s. áhættumat, áhættu-stjórnun og áhættukynningu. Einnig voru kynnt n!leg hagn!t dæmi um matvælavá sem bygg"u á raunverulegum tilfellum í heimalandi sérfræ"inganna.

Mikilvægi aðgreiningar á bol&ski úr Norður-Atlantsha&nu frá ódýrari hvít&sktegundumMálstofa um marka"sa"greiningu bolfisks frá Nor"ur-Atlantshafi var haldin hjá Matís í byrjun desember. Kynntar voru ni"urstö"ur rannsókna á marka"sa"greiningu bolfisks frá Nor"ur-Atlantshafi. Ni"urstö"urnar koma úr verkefn-

inu WhiteFishMaLL sem styrkt er af Norrænu n!sköpun-armi"stö"inni (Nordic Innovation Centre) og a"ilar frá Noregi, Íslandi, Færeyjum og Kanada vinna a". Markmi" verkefnisins er a" tryggja frekari a"greiningu á bolfiski úr Nor"ur-Atlantshafinu frá ód!rari hvítfisktegundum, sem nú streyma inn á okkar helstu marka"ssvæ"i, sér í lagi inn á Bretlandsmarka". Í verkefninu hafa fari" fram marka"srann-sóknir me"al fiskneytenda í Bretlandi og vi"töl og fundir hafa veri" haldnir me" a"ilum sem starfa vi" fiskvinnslu, sölu og marka"sstarf. Vi"horf r!nihópa gagnvart bolfiskafur"um frá N-Atlantshafi og hvernig bæta megi upplifun #eirra vi" innkaup, matrei"slu og neyslu var kanna". R!nihóparnir voru skipa"ir dæmiger"um fiskneytendum í Bretlandi.

Á málstofunni var ætlunin a" meta áherslu#ætti sem móta"ir hafa veri" í verkefninu vi" a" draga fram sérstö"u afur"a og er ætlunin a" #róa #etta áfram næstu tvö árin.

68

Útgefi" efniRitr!ndar greinar

Q Altintzoglou, T., Sveinsdottir, K., Einarsdottir, G., Schelvis, R., Luten, J.B. 2012. Evaluation of Seafood product concepts by young adults and families with young children from Denmark, Norway, and Iceland. Journal of Aquatic Food Product Technology. 21(5), 418-432.

Q Gospavic, R., Margeirsson, B., Popov, V. 2012. Mathematical model for estimation of the three-dimensi-onal unsteady temperature variation in chilled packaging. International Journal of Refrigeration. 35(5), 1304-1317.

Q Gudmundsdottir, E.Y., Gunnarsdottir, I., Thorlacius, A., Reykdal, O., Gunnlaugsdottir, H., Thorsdottir, I., Steingrimsdottir, L. 2012. Blood selenium levels and contribution of food groups to selenium intake in ado-lescent girls in Iceland. Food & Nutrition Research. 56, 18476.

Q Gunnarsson, S., Imsland, A.K., Siikavuopio, S.I., Árnason, J., Gústavsson, A., Thorarensen, H. 2012. Enhanced growth of farmed Arctic charr (Salvelinus alpinus) following a short-day photoperiod. Aquaculture. (350-353), 75-81.

Q Helyar, S.J., Limborg, M.T., Bekkevold, D., Babbucci, M., van Hout, J.K.J., Maes, G., Bargelloni, L., Nielsen, R.O., Taylor, M.I., Carvalho, G.R., FishPopTrace Consortium, Panitz, F.. 2012. SNP discovery using next generation transcriptomic sequencing in Atlantic Herring (Clupea harengus). PLoS ONE . 7(8), e42089.

Q Hyldig, G., Jørgensen, B.M., Undeland, I., Olsen, R.E., Jónsson, Á., Nielsen, H.H. 2012. Sensory properties of frozen herring (Clupea harengus) from different catch seasons and locations. Journal of Food Science. 77(9), S288-S293.

Q Jensen, J.S.R.E.; Omarsdottir, S., Thorsteinsdottir, J.B., Ogmundsdottir, H.M., Olafsdottir, E.S. 2012. Synergistic cytotoxic effect of the microtubule inhibitor Marchantin

A from Marchantia polymorpha and the Aurora Kinase Inhibitor MLN8237 on breast cancer cells In Vitro. Planta Medica. 78(5), 448-454.

Q Jensen, S., Omarsdottir, S., Bwalya, A.G., Nielsen, M.A., Tasdemir, D., Olafsdottir, E.S. 2012. Marchantin A, a macrocyclic bisbibenzyl ether, isolated from the liverwort Marchantia polymorpha, inhibits protozoal growth in vitro. Phytomedicine. 9(13), 1191-1195.

Q Kalogeras, N., Odekerken, G., Pennings, J.M.E., Gunnlaugsdóttir, H., Holm, F., Leino, O., Luteijn, J.M., Magnússon, S.H., Pohjolah, M.V., Ueland, Ø., Rompelberg, C., Tijhuis, M.J., Tuomisto, J., White, B.C., Verhagen, H. 2012. State of the art in benefit-risk analysis: Economics and marketing-finance. Food and Chemical Toxicology. 50(1), 56-66.

Q Leknes, E., Imsland, A.K., Gústavsson, A., Gunnarsson, S., Thorarensen, H., Árnason, J. 2012. Optimum feed form-ulation for turbot, Scophthalmus maximus (Rafinesque, 1810) in the grow-out phase. Aquaculture. 344-349, 114-119.

Q Libungan, L.A., Ólafsdóttir, G., Skírnisdóttir, S., Pálsson, S., Pampoulie, C., Björnsdóttir, S.H., Ólafsson, K., Óskarsson, G.J., Daníelsdóttir, A.K.. 2012. Brief communication. Fourteen new microsatellite markers for Atlantic herring (Clupea harengus). Journal of Fish Biology. 81, 1422-1426.

Q Limborg, M.T., Helyar, S.J., De Bruyn, M., Taylor, M.I., Nielsen, E.E., Ogden, R., Carvalho, G.R. and Fpt Consortium, and Bekkevold, D. 2012. Environmental selection on transcriptome-derived SNPs in a high gene flow marine fish, the Atlantic herring (Clupea harengus). Molecular Ecology. (21)15, 3686-3703.

Q Luteijn, J.M., White, B.C., Gunnlaugsdóttir, H., Holm, F., Kalogeras, N., Leino, O., Magnússon, S.H., Odekerken, G., Pohjola, M.V., Tijhuis, M.J., Tuomisto, J. T., Ueland, Ø., McCarron, P.A., Verhagen, H. 2012. State of the art in be-nefit-risk analysis: Medicine. Food and Chemical Toxicology. 50(1), 26-32.

69

70

Q Magnússon, S.H., Gunnlaugsdóttir, H., van Loveren, H., Holm, F., Kalogeras, N., Leino, O., Luteijn, J.M., Odekerken, G., Pohjola, M.V., Tijhuis, M.J., Tuomisto, J. T., Ueland, Ø., White, B.C., Verhagen, H. 2012. State of the art in benefit-risk analysis: Food microbiology. Food and Chemical Toxicology. 50(1), 33-39.

Q Mai, N. T. T., Margeirsson, B., Margeirsson, S., Bogason, S. G., Sigurgísladóttir, S., Arason, S. 2012. Temperature mapping of fresh fish supply chains - air and sea tran-sport. Journal of Food Process Engineering. 35(4), 622-656.

Q Margeirsson, B., Lauzon, H.L., Pálsson, H., Popov, V., Gospavic, R., Jónsson, M.$., Sigurgísladóttir, S., Arason, S. 2012. Temperature fluctuations and quality deterioration of chilled cod (Gadus morhua) fillets packaged in different boxes stored on pallets under dynamic temperature conditions. International Journal of Refrigeration. 35(1), 187-201.

Q Margeirsson, B., Pálsson, H., Gospavic, R., Popov, V., Jónsson, M.$., Arason, S. 2012. Numerical modelling of temperature fluctuations of chilled and superchilled cod fillets packaged in expanded polystyrene boxes stored on pallets under dynamic temperature conditions. Journal of Food Engineering. 113(1), 87-99.

Q Margeirsson, B., Pálsson, H., Popov, V., Gospavic, R., Arason, S., Sveinsdóttir, K., Jónsson, M.$. 2012. Numerical modelling of temperature fluctuations in superchilled fish loins packaged in expanded polystyrene and stored at dynamic temperature conditions. International Journal of Refrigeration. 35(5), 1318-1326.

Q McCoy, S.C., Yarrow, J.F., Conover, C.F., Borsa, P.A., Tillman, M.D., Conrad, B.P., Pingel, J.E., Wronski, T.J., Johnson, S.E., Kristinsson, H.G., Ye, F., Borst S.E. 2012. 17%-Hydroxyestra-4,9,11-trien-3-one (Trenbolone) preserves bone mineral density in skeletally mature orchiectomized rats without prostate enlargement. Bone. 51(4), 667-673.

Q Nguyen, M.V., Thorarinsdottir, K.A., Thorkelsson, G., Gudmundsdottir, A., Arason, S. 2012. Influences of potassium ferrocyanide on lipid oxidation of salted cod (Gadus morhua) during processing, storage and rehydration. Food Chemistry. 131(4), 1322-1331.

Q Nguyen, M. V., Jónsson, J. Ó., Thorkelsson, G., Arason, S., Gu"mundsdóttir, Á., Thórarinsdóttir, K. A. 2012. Quantitative and qualitative changes in added phosphates in cod (Gadus morhua) during salting, storage and rehydration. LWT-Food Science and Technology. 47, 126-132.

Q Nielsen, E., Cariani, A., Mac Aoidh, E., Maes, G., Milano, I., Ogden, R., Taylor, M., Hemmer-Hansen, J., Babbucci, M., Bargelloni, L., Bekkevold, D., Diopere, E., Grenfell, L., Helyar, S., Limborg, M.T., Martinsohn, J.T., McEwing, R., Panitz, F., Patarnello, T., Tinti, F., Van Houdt, J.K.J., Volckaert, F.A.M., Waples, R.S., FishPopTrace Consortium, Carvalho, G.R. 2012. Gene-associated markers provide tools for tackling illegal fishing and false eco-certification. Nature Communications. 3, 851.

Q Pampoulie, C., Daníelsdóttir, A.K., Thorsteinsson, V., Hjörleifsson, E., Marteinsdóttir, G., Ruzzante, D.E. 2012. The composition of adult overwintering and juvenile aggregations of Atlantic cod (Gadus morhua L.) around Iceland using neutral and functional markers: a statistical challenge. Canadian Journal of Fisheries and Aquatic Science. 69(2), 307-320.

Q Pampoulie, C., Ólafsdóttir, G., Hauksdóttir, S., Skírnisdóttir, S., Ólafsson, K., Magnúsdóttir, S., Chosson, V., Halldórsson, S.D., Ólafsdóttir, D., Gunnlaugsson, Th., Daníelsdóttir, A.K., Víkingsson, G.A. 2012. A note on a mother-foetus pair and alleged father match in the Atlantic fin whale (Balaenoptera physalus) off Iceland. Journal of Cetacean Research and Management. 12(3), 341-343.

Q Pampoulie, C., Skírnisdóttir, S., Daníelsdóttir, A. K., Gunnarsson, Á. 2012. Genetic structure of the Atlantic wolffish (Anarhichas lupus L.) at Icelandic fishing grounds: another evidence of panmixia in Iceland? ICES Journal of Marine Science. 69(4), 508-515.

Q Perrea, T., Brunsø, K., Altintzoglou, T., Einarsdóttir, G., Luten, J. 2012. Decomposing the (seafood versus meat) evening meal decision-making sequence: Insights from a diary study in Norway, Iceland and Denmark. British Food Journal. 114(11), 1533-1557.

71

Q Pétursdóttir, Á.H., Gunnlaugsdóttir, H., Jörundsdóttir, H., Raab, A., Krupp, E.M., Feldmann, J. 2012. Determination of inorganic arsenic in seafood: Emphasizing the need for certified reference materials. Pure and Applied Chemistry. 84(2), 191-202.

Q Pétursdóttir, Á.H., Gunnlaugsdóttir, H., Jörundsdóttir, H., Mestrot, M., Krupp, E.M., Feldmann, J. 2012. HPLC-HG-ICP-MS: a sensitive and selective method for inorganic arsenic in seafood. Analytical Chemistry. 404(18), 2185-2191.

Q Pohjola, M.V., Leino, O., Kollanus, V., Tuomisto, J.T., Gunnlaugsdóttir, H., Holm, F., Kalogeras, N., Luteijn, J.M., Magnússon, S.H., Odekerken, G., Tijhuis, M.J., Ueland, Ø., White, B.C., Verhagen, H. 2012. State of the art in benefit-risk analysis: Environmental health. Food and Chemical Toxicology. 50(1), 40-55.

Q Reynisson, E., Marteinsson, V. Th., Jonsdottir, R., Magnusson, S. H., Hreggvidsson, G. O. 2012. Bacterial succession during curing process of a skate (Dipturus batis) and isolation of novel strains. Journal of Applied Microbiology. 113(2), 329- 338.

Q Shaviklo, A.R., Thorkelsson, G., Arason, S. 2012. Quality changes of fresh and frozen protein solutions extracted from Atlantic cod (Gadus morhua) trim as affected by salt, cryoprotectants and storage time. Turkish Journal of Aquatic and Fisheries Sciences. 12, 41-51.

Q Shaviklo, A.R., Thorkelsson, G., Arason, S., Sveinsdottir, K. 2012. Characteristics of freeze-dried fish protein isolated from saithe (Pollachius virens). Journal of Food Science and Technology. 49(3), 309-318.

Q Thorsdottir, F., Sveinsdottir, K., Jonsson, F.H., Einarsdottir, G., Thorsdottir, I., Martinsdottir, E. 2012. A model of fish consumption among young consumers. Journal of Consumer Marketing. 29(1), 4-12.

Q Tijhuis, M. J., Pohjola, M. V., Gunnlaugsdóttir, H., Kalogeras, N., Leino, O., Luteijn, J.M., Magnússon, S. H., Odekerken- Schröder, G., Poto, M., Tuomisto, J. T., Ueland, Ø., White, B. C., Holm, F., Verhagen, H. 2012. Looking beyond borders: Integrating best practices in benefit-risk analysis into the field of Food and Nutrition. Food and Chemical Toxicology. 50(1), 77-93.

Q Tijhuis, M.J., de Jong, N., Pohjola, M.V., Gunnlaugsdóttir, H., Hendriksen, M., Hoekstra, J., Holm, F., Kalogeras, N., Leino, O., van Leeuwen, F.X.R., Luteijn, J.M., Magnússon, S.H.,

Odekerken, G., Rompelberg, C., Tuomisto, J.T., Ueland, Ø., White, B.C., Verhagen,H. 2012. State of the art in benefit-risk analysis: Food and nutrition. Food and Chemical Toxicology. 50(1), 5-25.

Q Ueland, Ø., Gunnlaugsdóttir, H., Holm, F., Kalogeras, N., Leino, O., Luteijn, J.M., Magnússon, S.H., Odekerken, G., Pohjola, M.V., Tijhuis, M.J., Tuomisto, J.T., White, B.C., Verhagen, H. 2012. State of the art in benefit-risk analysis: Consumer perception. Food and Chemical Toxicology. 50(1), 67-76.

Q Verhagen, H., Tijhuis, M.J., Gunnlaugsdóttir, H., Kalogeras, N., Leino, O., Luteijn, J.M., Magnússon, S.H., Odekerken, G., Pohjola, M.V., Tuomisto, J.T., Ueland, Ø., White, B.C., Holm, F. 2012. State of the art in benefit-risk analysis: Introduction. Food and Chemical Toxicology. 50(1), 2-4.

Q Verspoor, E., Consuegra, S., Fridjonsson, O., Hjorleifsdottir, S., Knox,D., Olafsson, K., Tompsett, S., Wennevik, V., de Leaniz, C.G. 2012. Regional mtDNA SNP differentiation in European Atlantic salmon (Salmo salar): an assessment of potential utility for determination of natal-origin. ICES Journal of Marine Science. 69(9), 1625-1636.

Q Wang, T., Jonsdottir, R., Haiyan, L., Gu, L., Kristinsson, H.G., Raghavan, S., Olafsdottir, G. 2012. Antioxidant capacities of phlorotannins extracted from the brown algae Fucus vesiculosus. Journal of Agricultural and Food Chemistry. 60(23), 5874-5883.

Q Yarnpakdee, S., Benjakul, S., Kristinsson, H.G. 2012. Effect of pretreatments on chemical compositions of mince from Nile tilapia (Oreochromis niloticus) and fishy odor development in protein hydrolysate. International Aquatic Research. 4(7).

Q Yarnpakdee, S., Benjakul, S., Kristinsson, H.G., Maqsood, S. 2012. Effect of pretreatment on lipid oxidation and fishy odour development in protein hydrolysates from the muscle of Indian mackerel. Food Chemistry. 135(4), 2474-2482.

Q Yarnpakdee, S., Benjakul, S., Nalinanon, S., Kristinsson, H.G. 2012. Lipid oxidation and fishy odour development in protein hydrolysate from Nile tilapia (Oreochromis niloticus) muscle as affected by freshness and antioxidants. Food Chemistry. 132(4), 1781-1788.

72

Sk!rslur Q A"alhei"ur Ólafsdóttir, Björn Margeirsson, Kolbrún

Sveinsdóttir, Sigurjón Arason, Eyjólfur Reynisson, Emilía Martinsdóttir. Effect of superchilled processing of whole whitefish – pre-rigor. Sk!rsla Matís 22-12, 34 s.

Q A"alhei"ur Ólafsdóttir, Elvar Steinn Traustason, Ásbjörn Jónsson, Kolbrún Sveinsdóttir, Kristín Anna $órarinsdóttir. $róun gæ"astu"ulsa"fer"ar og geymslu#ols á ferskum makríl (Scomber scombrus). Sk!rsla Matís 07-12, 19 s.

Q Arnljótur B. Bergsson, A"alhei"ur Ólafsdóttir, Alexandra M. Klonowski, Ásbjörn Jónsson, Loftur $órarinsson, María Pétursdóttir, Sigrún Sigmundsdóttir, Patricia Y. Hamaguchi. Framlei"sla fisksósu úr íslensku sjávarfangi me" gagnlegri gerjun. Sk!rsla Matís 04-12, 14 s.

Q Ásbjörn Jónsson, Óli $ór Hilmarsson. $urrverkun hrefnu-kjöts – hrefnunasl. Sk!rsla Matís 32-12, 8 s.

Q Björn Margeirsson, Birgir Örn Smárason, Gunnar $ór"arson, A"alhei"ur Ólafsdóttir, Eyjólfur Reynisson, Ó"inn Gestsson, Emilía Martinsdóttir, Sigurjón Arason. Comparison of transport modes and packaging methods for fresh fish products – storage life study and life cycle assessment. Sk!rsla Matís 35-12, 33 s.

Q Emilía Martinsdóttir, Rósa Jónsdóttir, Kolbrún Sveinsdóttir, Margrét Geirsdóttir, A"alhei"ur Ólafsdóttir, Helga Helgadóttir, Gísli M. Gíslason. Au"ga"ir sjávarréttir. Sk!rsla Matís 15-12, 86 s.

Q Gu"jón $orkelsson, Anna Lára Sigur"ardóttir, Vigfús Ásbjörnsson, Sandra Rún Jóhannesdóttir, Gunn#órunn Einarsdóttir, Kolbrún Sveinsdóttir, Valger"ur Lilja Jónsdóttir. Efling grænmetisræktar á Íslandi. Sk!rsla Matís 16-12, 42 s.

Q Gunnar $ór"arson, Albert Högnason, Ó"inn Gestsson. Vinnsluferlar smábáta. Sk!rsla Matís 08-12, 7 s.

Q Gunnar $ór"arson, Ingvar Erlingsson, Hilmar Erlingsson, Helga Gunnlaugsdóttir. Results from a long term industry validation of a new mooring system for offshore aquacult-ure. Sk!rsla Matís 33-12, 9 s.

Q Gunnar $ór"arson, Ómar Hauksson, Helga Gunnlaugsdóttir. Tæknilausnir sem au"velda kræk-lingarækt í kafi á opnu hafi. Fyrstu ni"urstö"ur langtíma prófana á n!jum akkerisfestingum vi" rauna"stæ"ur í úthafseldi. Sk!rsla Matís 06-12, 4 s.

Q Gunnar $ór"arson, Óskar Torfason. Vinnsla grásleppu á Vestfjör"um. Sk!rsla Matís 03-12, 8 s.

Q Gunn#órunn Einarsdóttir, Gu"jón $orkelsson. Workshop on SME’s and Nordic food competence centres. Ny nordisk mad II. Sk!rsla Matís 21-12, 17. s.

Q Gunn#órunn Einarsdóttir, Jón Trausti Kárason. Tilbúnir réttir úr saltfiski. Sk!rsla Matís 34-12, 22 s.

Q Hélène L. Lauzon, A"alhei"ur Ólafsdóttir, Eyjólfur Reynisson. Evaluation of a MAP system in EPS boxes for bulk storage of fresh food – Trial II. Sk!rsla Matís 19-12, 18 s.

Q Hélène L. Lauzon, A"alhei"ur Ólafsdóttir, Eyjólfur Reynisson, Einar Matthíasson. Application of chitosan to fishery products – Effects on their quality deterioration and shelf life extension. Sk!rsla Matís 41-12, 55 s

Q Hólmfrí"ur Sveinsdóttir, Jónína Jóhannsdóttir, Rannveig Björnsdóttir, Oddur Vilhelmsson, Hugrún Lísa Heimisdóttir, Patricia Hamaguchi, Annabelle Vrac, Gunnlaugur Sighvatsson, Steinar Svavarsson, Arnljótur Bjarki Bergsson, Agnar Steinarsson. Áhrif fiskpróteinmeltu á #roska #orsklirfa. Sk!rsla Matís 18-12, 39 s.

Q Hrönn Jörundsdóttir, Natasa Desnica, $urí"ur Ragnarsdóttir, Helga Gunnlaugsdóttir. Monitoring of the marine biosphere around Iceland 2010 and 2011. Sk!rsla Matís 28-12, 63 s.

Q Hrönn Ólína Jörundsdóttir, Sophie Jensen, Natasa Desnica, $urí"ur Ragnarsdóttir, Helga Gunnlaugsdóttir. Könnun á ólífrænum snefilefnum og arómatískum fjöl-hringjum (PAH) í kræklingi vi" Grundartanga, Hvalfir"i, 2011. Sk!rsla Matís 11-12, 29 s.

Q Hrönn Ólína Jörundsdóttir, Vordís Baldursdóttir, Natasa Desnica, $urí"ur Ragnarsdóttir, Helga Gunnlaugsdóttir. Undesirable substances in seafood products – results from the Icelandic marine monitoring activities in the year 2011. Sk!rsla Matís 17-12, 44 s.

Q Jónína $. Jóhannsdóttir, Fri"björn Möller, María Pétursdóttir, Hlynur Ármannsson, Kristinn Gu"mundsson, Rannveig Björnsdóttir. Ræktun og n!ting svif#örunga úr hafinu vi" Ísland. Sk!rsla Matís 24-12, 32 s.

73

Q Kristín Anna $órarinsdóttir, Helga Gunnlaugsdóttir, Jónas R. Vi"arsson, Sigurjón Arason. Breytileiki í fituinnihaldi og eiginleikum #orsks eftir árstíma. Sk!rsla Matís 12-12, 17 s.

Q Margeir Gissurarson. Short training course on Quality Assurance and Processing in the artisanal pelagic fisheries sector, Tanzania June 18th to 29th 2012. Sk!rsla Matís 29-12, 29 s.

Q Minh Van Nguyen, Sigurjón Arason, Hrönn Ólína Jörundsdóttir. SafeSalt : Quality control of bacalao salt. Sk!rsla Matís 30-12, 22 s.

Q Ólafur Fri"jónsson, Varsha Kale, Jón Óskar Jónsson, Sesselja Ómarsdóttir, Hör"ur Kristinsson, Margrét Geirsdóttir, Patricia Y. Hamaguchi, Gu"laugur Sighvatsson, Sigfús Snorrason, Kári P. Ólafsson, Gu"mundur Ó. Hreggvi"sson. Brjósksykrur og lífvirk efni úr sæbjúgum. Sk!rsla Matís 23-12, 64 s.

Q Ólafur Reykdal, $óra Valsdóttir, $órdís Anna Kristjánsdóttir, Jón $ór Pétursson, Jónatan Hermannsson. Íslenskt mat-korn – Gæ"i, innihald og vi"horf. Sk!rsla Matís 01-12, 55 s.

Q Ólafur Reykdal, $urí"ur Ragnarsdóttir, Gunnar $ór"arson. N!ting og efnainnihald grásleppu. Sk!rsla Matís 05-12, 15 s.

Q Ólafur Ögmundarson, Bjarki Sigurjónsson, $orleifur Eiríksson, Kristjana Einarsdóttir, Sveinbjörn Hjálmarsson. Frá köfun í maga. Sk!rsla Matís 38-12, 36 s.

Q Ragnhei"ur Svein#órsdóttir, Hólmfrí"ur Hartmannsdóttir, Ólafur Ögmundarson. N!ting á slógi me" tilliti til um-hverfisáhrifa. Sk!rsla Matís 13-12, 21 s.

Q Ragnhei"ur Svein#órsdóttir, Margrét Geirsdóttir, Hólmfrí"ur Hartmannsdóttir. Tilraunavei"ar og n!ting gulldeplu. Sk!rsla Matís 31-12, 26 s.

Q Rósa Jónsdóttir, Hólmfrí"ur Sveinsdóttir, Jón Óskar Jónsson, Jóna Freysdóttir, Patricia Hamaguchi, Halldór Benediktsson, Annabelle Vrac, Hör"ur G. Kristinsson. Fæ"ubótarefni úr íslensku #angi. Sk!rsla Matís 02-12, 46 s.

Q Sigrí"ur Sigur"ardóttir, Sveinn Margeirsson, Jónas R. Vi"arsson. Fiskvei"istjórnun til framtí"ar. Sk!rsla Matís 37-12, 7 s.

Q Sigurlaug Skírnisdóttir, Kristinn Ólafsson, Arild Folkvord, Matthías Oddgeirsson, Sigurbjörg Hauksdóttir, Steinunn Magnúsdóttir, Sigrí"ur Hjörleifsdóttir, Snorri Gunnarsson, Hans Høie, Julie Skadal, Agnar Steinarsson, Albert Imsland. Turbot – a new colonist from the sea. Sk!rsla Matís 25-12, 44 s.

Q Sigurlaug Skírnisdóttir, Kristinn Ólafsson, Eirik Leknes, Jón Árnason, Snorri Gunnarsson, Benedikt Kristjánsson, Sigurbjörg Hauksdóttir, Steinunn Magnúsdóttir, A"alhei"ur Ólafsdóttir, María Pétursdóttir, Helgi Thorarensen, Soizic Le Deuff, Arn#ór Gústavsson, Gunnar Örn Kristjánsson, Trond Bjørndal, Sigrí"ur Hjörleifsdóttir, Albert Imsland. Optimization of Icelandic turbot culture. Sk!rsla Matís 27-12, 46 s.

Q Stefán Freyr Björnsson. Bætt vatnsnotkun í fiskvinnslu. Sk!rsla Matís 39-12, 18 s.

Q Sveinn Margeirsson, Sigrí"ur Sigur"ardóttir, Elísabet Kemp Stefánsdóttir, Jónas R. Vi"arsson. BADMINTON (Bycatch And Discards: Management Indicators, Trends and locatiON). Sk!rsla Matís 36-12, 9 s.

Q Valur Nor"ri Gunnlaugsson, Jónatan Hermannsson, $órdís Anna Kristjánsdóttir, A"alhei"ur Ólafsdóttir, Irek Klonowski. Vinnslueiginleikar mismunandi kartöfluafbrig"a. Sk!rsla Matís 09-12, 14 s.

Q Vigfús Ásbjörnsson, Einar Matthíasson. N!ting öfugkjöftu til vinnslu sjávarafur"a. Sk!rsla Matís 26-12, 14 s.

Q Vigfús Ásbjörnsson, Gu"jón $orkelsson, Loftur $órarinsson, Arnljótur Bjarki Bergsson, A"alhei"ur Ólafsdóttir. $urrkun á síldarflökum. Sk!rsla Matís 14-12, 18 s.

Q Vigfús Ásbjörnsson, Haraldur Hallgrímsson, Jón Trausti Kárason, Óli $ór Hilmarsson, Gu"jón $orkelsson. Ostager" í Öræfum - F!sileiki og tækifæri. Sk!rsla Matís 40-12, 14s.

Q Vigfús Ásbjörnsson, Óli $ór Hilmarsson, Gu"jón $orkelsson. Vinnsla á humarmarningi úr humarklóm. Sk!rsla Matís 10-12, 15. s.

Q $orleifur Eiríksson, Ólafur Ögmundarson, Gu"mundur V. Helgason, Bö"var $órisson. Íslenskir fir"ir: Náttúrulegt lífríki Ísafjar"ardjúps og #olmörk mengunar. Lokask!rsla. Sk!rsla Matís 20-12, 58 s.

Útskrifa"ir nemendur hjá MatísHeiti nemenda Lei"beinandi Sérgrein Titill ritger"ar Prófgrá"a Háskóli

J. Sophie R.E. Jensen Elín Soffía Ólafsdóttir Lyfjafræ"i Lífvirk náttúruefni úr íslenskum soppmosum – frumd!ra- og krabbameinsfrumuhemjandi virkni.

Ph.D. Háskóli Íslands

Björn Margeirsson Halldór Pálsson, Sigurjón Arason, Magnús $ór Jónsson, Sjöfn Sigurgísladóttir, Victor Popov

Vélaverkfræ"i Modelling of temperature changes during transport of fresh fish products.

Ph.D. Háskóli Íslands

Paulina Elzbieta Romotowska Sigurjón Arason, Kristberg Kristbergsson, Kristín Anna $órarinsdóttir

Matvælaverkfræ"i Seasonal variation in lipid stability of salted cod muscle – Effect of copper (II) chloride on lipid oxidation.

M.Sc. Háskóli Íslands

Gísli Eyland Snjólfur Ólafsson, Jónas R. Vi"arsson, Sigurjón Arason

Vi"skiptafræ"i Ar"semi aukinnar hausan!tingar um bor" í frystitogurum.

M.Sc. Háskóli Íslands

Stefán Freyr Björnsson Rannveig Björnsdóttir I"na"ar- og rekstrarverkfræ"i

Aquafeed production from lower life forms. Preliminary process analysis of Single-Cell Protein and Black Soldier Fly Larvae production by converting organic waste to aquafeed ingredients.

M.Sc. Aarhus University

Sindri Magnason Sigurjón Arason Jónas R. Vi"arsson

Vélaverkfræ"i Decision support tool for fleet management in the Icelandic fishing industry. Engineering Management, Operation.

M.Sc. Technical University of Denmark

Jón Trausti Kárason Gu"jón $orkelsson, Magnús $ór Jónsson, Sigurjón Arason

Vélaverkfræ"i Hönnun og mat á ar"semi færanlegrar sláturstö"var.

M.Sc. Háskóli Íslands

Sæmundur Elíasson Halldór Pálsson, Sigurjón Arason, Björn Margeirsson

Vélaverkfræ"i Temperature control during containerised sea transport of fresh fish.

M.Sc. Háskóli Íslands

Gígja Eyjólfsdóttir Gunnar Stefánsson, Sigurjón Arason, Sveinn Margeirsson, Jónas R. Vi"arsson, Páll Jensson

I"na"arverkfræ"i Starfshættir á íslenskum fiskmörku"um. $arfagreining og n!ting hennar til úrbóta.

M.Sc. Háskóli Íslands

Berglind Ósk $. $órólfsdóttir Viggó $ór Marteinsson

Umhverfis- og au"lindafræ"i

Heilnæmi og öryggi laugarvatns á náttúrulegum ba"stö"um

M.Sc. Háskóli Íslands

Valur Oddgeir Bjarnason Björn Margeirsson, Sigurjón Arason

Vélaverkfræ"i CFD Modelling of combined blast and contact cooling for whole fish.

M.Sc. Technical University of Denmark

Helga Hafli"adóttir M.E. Méndez Pinedo Sveinn Margeirsson Jónas R. Vi"arsson

Stjórnmálafræ"i The European Union´s Common Fishery Policy and the Icelandic Fishery Management System. Effective implementation of sustainable fisheries.

M.Sc. Háskóli Íslands

76

Útgefandi: Matís, www.matis.is

Ritstjórn: Steinar B. A"albjörnsson

Textavinnsla: Athygli almannatengsl, Steinar B. A"albjörnsson, Eydís Arnvi"ardóttir, Jón H. Arnarson

Ljósmyndir: Torfi Agnarsson og fleiri

Hönnun og umbrot: Hvíta húsi"

Prentun: Pixel

© Matís 2013. Heimilt er a" birta efni úr sk!rslunni sé geti" heimilda.

Sk!rsluna má nálgast á rafrænu formi á vef Matís, www.matis.is.

Velkomin á heimasí"u Matís